View
0
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
CONSELLO ASESOR:
A NT ON C OS TA - MOD~STO
HE RMIDA - MAN UEL JANEIRO
- ANT O N LA M A PE RE I RA -
RAFAEL OJ E A - MIGUEL
VAZQ UEZ FRElRE
Terna parcLdebate"
Os cen t ros de profesores
SEMANARIO DE
EDUCACION
DE FARO DE VIGO
Coo rdina:
JOSE A.» PEROZO
ANO 11- N.o 84
A formación do-profesoradoMERCEDESSUAREZPAZOS
o proxecto do M inisterio comenza,neste ap artado, enum erando as eivasque na actualidade existen na políticade perfeccionamento do profesorado:polo seu carácter xerárquico, burocrático e teórico, as suas iniciativas deronlugar a resultados totalmente insatisfactorios. E de todos coñecido, e así orecoñece tamén o Ministerio, que onúcleo básico da renovación pedag óxica no Estado Español atópase noscolectivos de ensinantes que levanmoitos anos traballando sen apoios esen contactos coa Administracióneducativa.
Ante esta penosa situación, o Ministerio propón un novo modelo deperfeccionamento permanente do profesorado en exercicio, que se cristaliza nos Centros de Profesores (CEP).
Aos CEP adxudicanselle unhas interesantes funcións: son centros de información , de documentación, dedifusión, de recursos materiais e humanos, de renovación pedagóxica, deapoio, etc.
A filosofía básica dos CEP está enconvertir ao propio profesor en axentedo seu desenvolvemento e perfeccionamento, ofrecéndol1e un lugar ondepoda contar con meios e personas queresposten ás suas necesidades. Creoque estes presupostos son dignos deser defendidos; ma is, onde comenzanas dúbidas dos Movimentos de Renovación Pedagóxica é nas estratexiasque se seguirán na implantación e estructuración dos CEPo
En primeiro lugar, empregaransecomo locais os espacios sobrantes dos
centros, ou os que podan ser cedidospoIas corporacións municipais. Todossabemos a escasez de espacios quepresentan os centros escolares; coñecemos as penurias económicas dasarcas municipais e o escaso interésque presentan as corporcións locaispolos problemas educativo-culturais.Eiquí ternos xa o primeiro atranco: senlocais axeitados os CEP non podenfuncionar.
En segundo lugar, a estructuraciónorganizativa dos CEP, ainda que presentan un carácter formalmente democrático, pode constituir na práctica
- un obstáculo para a renovación peda-
góxica, polo menos eiquí, en Galicia." Ademáis dos Seminarios de tra
bailo, os CEP terán como órgano colexiado o "Consello de Dirección" ,constituido por: a) representantes dosprofesores; b) representantes da administración educativa, e e) representantes das corporacións locais. Polomomento, ternos serias dúbidas de quetais representantes sexan elexidospola sua inequ ívoca defensa da renovación pedagóxica, e non por outrotipo de criterios máis ideolóxicos oude favoritismo. A composición doConsello é fundamental , pois controlaas funcións básicas dos CEP, ademáis
de propoñer á persona que desempeñeo cargo de director.
D entro dos órganos unipersona isatópanse o director e o secretario admin istrativo , que poden ser liberadostotal ou parcialmente das suas responsabilidades docentes. O director é nomeado pola administración educativaa proposta do Consello de Dirección,por un período de tres anos, con posi bilidade de ser renovado. Mentrasesta elección no se realice , a Administración nomeará provisionalmente aun director.
As loitas polo control destes órganos pode desembocar no abuso dopoder e no "amiguismo". Se non seelixen aos elementos mais destacadospolo seu esforzo en aras da renovaciónpedagóxica, este proxecto será letramollada, podrá servir de prestixio ecurriculum para algúns amantes doscargos, pero a verdadeira transformación da realidad educativa elexirá osvieiros e organizacións autónomas,fora dos canles institucionais. Niso, ahistoria é implacábel.
Os Movimentos de Renovación Pedagóxica cobran agora unha nova función: como colectivos deben afianzarse e recoller aos elementos mai sdinámicos , ate constituirse nunha verdadeira alternativa á situación escolardom inante, e, xa como individuos par
.ticulares, tentar de dinamizar o funcionamento dos CEP; mai s, se osCentros de Profesores toman o ca miño da rémora e da burocratización ,haber áque abandonalos á sua prop iasorteo
Sobre os Programas renovadosATILANO
O incluir nos "Programas renovados" da X unta materias como psicomotricidade ou xogo dramático enon prever a infraestructura necesaria para o seu coñecernento vivencial nas Escolas de Maxisterio cabodos novos mestres e de reciclaxe através de cursiños e seminarios permanentes que impliquen á totalidade de mestres en activo seméllame ridículo e esperpéntico; undisparo con fogueo; un feito vald ío,prepotente. Renovación pedagóxicade salón . Por eso non podo porme nos que lamentar esta montaxeorientada, cec ais, á creación dunhaimaxen ren ovadora nos medios decomunicación, cara as próximas eleciós autonómicas que descoida absolutamente as bases do pretendido
cambio.Estes señores de corbata rancia
necesitan das nasas rancias barbaspara se decir innovadores. De nos,que fumas as veces expedientados esempre mal vistos por levar adianteactividades "rnarxinales". Agoraestamos de moda. Pois ben, se ha debeneficiar á nenez vendamos a nasaimaxen, ·sentémonos xuntos, dialoguemos, que nos fagan retratos sorrindo, vendamos a nasa imaxen eentreguemos o producto das nosashumildes investigaciós. Pero exisamos un PROXECTO PEDAGOXICO SERIO E OPERATIVO DENDE A SUA ORIXE .
Consultada a documentación pe rtinente o horario semanal destinadoa " A ctivid ad es Artísticas " nun
centro de EXB resulta como sigueCI 3 horas; CM: 2 horas e media;CS: 1 hora e media. Se ainda porriba ternos en conta que hay que repartir entre plástica, música e xogodramático resulta obvio que o seu interés e puramente testimonial e quenon podemos agardar un cambio significativo por vía institucional.
N a miña calidade de colaboradorna redación dos "Programas renovados", tiven a ocasión de participaren asambleas de zona para informardos mesmos ós compañeiros dos,denominados " centro s piloto" , presumiblemente capacitados para levalos adiante. ¡Q ué desacougo! Cásequ e ninguén toc aba m ate dascomo música, plástica ou xogo dramático... qué decir da ps icomotrici-
dade. E os executivos da Xunta pretendían que cun espiche de vinteminutos que Hes largabamos se puxeran a andar... N a xuntanza seguinte, en ausencia dos persoeiros,confesaban que non leran os programas, que non os entendían ousimplemente que os nenos o quetiñan é que aprender a ler, a escribir,un pouco de cantas e que nos deixaramos de lideiras extranas.
Se ternos en conta a importanciaque as "Actividades artísticas" qu eengloban o feito teatral , teñen cara ó
desenrolo da sensibilidade, creatividade, capacidade de improvisacióne dalgun ha manei ra preparaciónpara unha vida sana e equili bra da ,cu mpre emprender, por libre , a ta refa de ilusionar e sensibilizar
-Educación------------~----~-----Domingo. 21 de julio de 198 5
Informe Libros
Fin de curso no Ferrol y colorín colorado,los cuentos no se.. han acabado
ANTONIO GARCIA TEIJEIRO
Volviendo al libro, habrá que decirque es interesante de principio a fin. Si,porque flanqueando los cuentos, nos encontramos una introducción muy válidade Enrie Valor que nos aproxima alcuento popular, a la autora ya su obra . Yrematando el volumen, un apartado queposeen todos los libros de esta colee-
.. ción: "Hablemos del libro" , en el que seproponen preguntas imaginativas y decomprensión , así como ciertas puntuali zaciones sobre el texto a los pequeños .Se dedican unas lineas a hablar de cadacuento, encontr ándonos con un materialmuy interesante para que animadores ,profesores, etc. puedan sacarle un partido más amplio, si cabe , que el exclusivamente literario . Una característica didácticamente importante , para hacer dellibro lo que tiene que ser: algo vivo queproporcione al lector el placer de leer yde penetrar conscientemente en su sugestivo entramado.
lumen un auténtico placer para todos losamantes del cuento a secas. No puedoocultarque Andersen, Perraulto Grimmmerodearon por mi cabeza durante lalectura de muchos de los relatos. Por supuesto que hay enormes diferencias (lostemas, por ejemplo, nada tienen quever), pero estoy seguro de que la autoraes una ferviente admiradora de la literatura de tradición oral. La dedicatoria dellibro lo patentiza: ..A mi madre y a todoslos que, como ella, son anónimos narradores de cuentos". Está claro y creo quepodíamos retomar la dedicatoria paravolver a hacer hincapié en la importancia de la narración oral de cuentos alos pequeños. Es un tesoro popular queno debemos dejar perder. En estos momentos de supertecnificación nuestravoz directa y viva puede jugar un papelfundamental en la formación del niño.
"EL SABIO REY LOCO YOTROSCUENTOS".-Empar de Lanuza. EditorialLa Galera. Col. Los Grumetes de la Galera. ilustraciones MontserratGinesta. 116 páginas.Lectores a partir de 9años.
y fueron felicesy comieron perdices.y colorín coloradoeste cuento se ha acabado.
Así, de manera tan tradicional y querida, terminan estos dieciséis cuentos dela pedagoga valenciana Empar de Lanuza, una mujer dedicada a la enseñanzade los niños con problemas en el aprendizaje de la lectura, la escritura y el lenguaje.
y no es extraño que la autora hayapuesto este final de manera global a esteramillete de cuentos, porque sinceramente tienen una evidente relación deforma con aquellos típicos de la tradición oral que recopiladores y transformadores han ido dejando escritos paradeleite de pequeños y adultos . En efecto ,el libro " E l sabio rey loco y otroscuentos" son dieciséis relatos breves, decorte tradicional pero en los que lostemas de hoy en dia afloran sin ocultación alguna. Estos cuentos son tratadosde muy variadas formas, y constatan lacapacidad de creación de esta escritora,conocedora a fondo del complejo mundoinfantil.
En ellos podemos encontramos personajes con un carácter muy singular ,dentro de unas situaciones hábilmentetrazadas; objetos que pasan de lo inanimado a la.animación más pura y natural;animales convertidos el personas, capaces de desplegar actitudes cercanas ala personalidad de los niños. De estaforma nos podemos encontrarcon un reyque no sólo quiere probar la fidelidad desus súbditos haciéndose pasar por loco,sino también su inteligencia y su rebelión ante lo injusto, un niño que quierevencer la cobardía que lo embarga, unaprincesa anti-convencional a la que no leva la vida que le tienen asignada, la astuta lechera que se las tiene que ingeniarpara recuperar el dinero que la leche quetenía para vender le puede proporcionary que debido a su gran corazón ha ido regalando, unos gorriones decididos adarle un escarmiento a Marianin, impertérrito cazador de pájaros y un sinfín depersonajes y acciones descritas con granternura y cariño, que hacen en este vo-
AGUSTIN FERNA~DEZPAZ
aconteceres deste curso na bisbarra.Curso que estivo marcado polos conflictos da reconversión naval , nunhazona de monocultivo industrial e na que,como dixemos, a Marina e a.construcción naval son os dous eixós ó redor dosque xira o resto. O conflicto, que xa viñade atrás, dominou todo o curso. O " Hortensia" , que caeu aló polo mes de xaneiro, foi un símbolo da desfeita qUI1 habería culminar meses máis tarde.
As repercusións do conflicto foronmoitas e de todo tipo; económicas, sociais, psicolóxicas... e, por unha vez, áescala foille imposible vivir indiferente árealidade . Folgas, mañifestacións,asambleas, peticións de solidariedadepor parte dos colexios, problemas nas familias..: Astano foi unha lección práctica de Ciencias Sociais, que todos dunxeito ou doutros fomos aprendendo.
Pero, sen esquecer nunca a reconversión, hai outros puntos de interés nesta
. crónica. Un é o da galeguización do ensino, que nesta zona é desigual e contradictorio . Existen colexios nos que estapreocupación é prioritaria, recibindoademais o apoio da comunidade educativa. Pala contra, en bastantes colexiospúblicos e na case totalidade dos privados, a lingua galega non pasa de serunha anécdota que se despacha de calquera xeito. En conxunto, sen embargo,o camiño andado xa non é poueo.
O da galeguización do ensino está relacionado (entre outras cousas) coaexistencia na zona dun grande númerode profesionais do ensino preocupadospolo que , para entendernos, chamaremos "renovación pedagóxica". Extrañamente , isto non callou nunha coordinación desexable, polo que tódolostraballos que se fixeron nos colexios(algúns deles certamente valiosos) nontiveron a necesaria trascendencia.Houbo , iso sí, acontecementos destacables (Xornadas Pedagóx icas de Mugardos, Mostra de Teatro Infantil " Xeración N ós" , Xornadas daASPG, etc.),pero sen unha continuidade ó longo doano. O traballo e a oferta cultural e educativa máis continuada veu da man dalgúns concellos exemplares neste tema .Merece citarse o de Fene, que non paroude facer causas en todo o ano, algunhasde tanta trasce ndencia como a posta enmarcha da emisora municipal " RadioFene " (que xaorganizou un concurso deprogramas escolares de radio, con moitaparticipación) e do "Taller de Vídeo"(que ven de convocar, asimesmo, unconcurso de guións didácticos) .
Pode considerarse este curso, ó meuentender, como de transición. Hai posibilidades de abondo para pensar queestes neses vindeiros traian consigounha meirande dinamización cultural epedagóxica . Xa o contaremos.
Ferrol é unha cidade atípica. Unha cidade marcada polo grande peso da Marina (agora disminuido) que, socia lmente, impuña ó resto a súa escala devalores. Os traballadores da construcción naval, o outro bloque socialmenterep rese nta tivo, non podían evita -loasum í-los valores propios da Marina(inda que fose para rexeitalos), xerandounhas relacións sociais extrañas, queinda hoxe marcan unha boa parte da vidade Ferrol e bisbarra.
Tendo en canta o anterior, non extraña ver que os comport amentos diglósicos se manifestan con máis forza canoutros sitios, que o galego está desterrado de certos ambientes e que falaloinda pode provocar reaccións de carraxe. C idade que sempre aceptou maloestar en G alicia, que tivo a honra non parecer galega e que presumiu do ben queaquí se falaba o castelán. Modelos decofnportamento que se repetían -degradados- nas vilas da bisbarra; modelos que, pouco a pouco, van perdendoforza, pero que inda explican moito doque aquí sucede.
Outra das caracter ísticas da bisbarraé o forte desenrolo do ensino privado(froito do dito máis arriba) , que goza dungrande prestixio (e non por causas obxectivas) ó tempo que se da unha minusvalorización do ensino público, que" mal pode ser bo senda gratuito". Haique dicir que tamén isto está a cambiar,lentamente. Pero pode darse , por poñerun exemplo, o caso de que destacadosdirixentes da esquerda manden ós seusfillos ó privado , inda que teñan o públicoa carón da casa.
E , inda que non case ben co anterior,hai que destacar que esta é unha zonatradicionalmente de esquerdas (lembremos, por exernplo, que Mugardos xatiña alcalde comunista no 36), que padeceu unha forte represalia nos anos depostguerra. A guerrilla, movemento tanimportante como descoñecido, tiva aquíunha grande incidencia. E non é necesario lernbra-Io papel desta bisbarradentro da loita do movemento obreirogalego.
Es ta conciencia de esquerdas (dentrodo que cabe, aquí e agora) xerou, entreoutras causas, un forte pulo asociativo,que se manifesta na existencia dunhachea de pequenas sociedades culturais,deportivas, artísticas, etc., cunha historia que arranca, en moitas ocasións, daseiva renovadora que trouxeron os emigrantes americanos. Isto afectaóensino,e así as APAS teñen vida real, serven decanle a unha preocupac ión polo ensino,pola cultura, inda que (ó meu ver) sexaunha preocupación asentada en partesobre cimentas de area.
Tendo en canta todo o dito ata aquí écomo se pode facer unha crónica dos
PEPE CARREIRO
AMIGOS, O e PIT N AMERICAvEN HoxE COMA SEM PREEI\J DEFE DA )(U5TICl A
A51 QUE I-lOXE, o cAPrrANAMERICA QUt:.RE\lOS. PEDIRo vaso APoI A cAusA
5ANDINI5J:
----
. ~:;.~...
fVAo...~ tnDi¿~
de «·A Pizarra » d e FARO DEVIGO · ANO 11 Domingo 21ueJuliouel 9X4
Alimentación II
LA f\\AQU\I\iA DE MCER l-i/ELO DE CA~ (1858)
Diagrama 13
,. (.{Ü'~ ~3\ ~.~~ ¡:!Pi ~ {."...l
~~ ~~ '*'~~ ;)i!~ .f.@..~ ~~ _ ~ 3.;"~ a~I~ ~~'$.~ '.~)~'" ;@.z ·.1it ~ iff;g l<af.f ~~.~.~ y~ ?i....~ ~
~~" ;f:í~ ~ ~ ~'Mi~ ~...~ .. - ~
fjW: '" ~ '. '''''¡¡ '~.~ *.0.:.;.~ . , 'i ~ l .~~~~ • $,.~ ~~
~ I.~ es r~~ ~ ~~ .
~~ f<, ~ •.ill; '~~ f m4~ft '" ~ t;;j d d ~~
.; ..~. ~&i "~'" " i 1r,::r.''''' R'J '~ ~ ;; ~':?" 8r:1l .. ". .: ifIi
Sol. al ant. : l . b5 a b5 2. c5 b.a4 (si 2.... b.c5 3. a5 y el peón coro na) 3. c.b6 a34. b7 a2 5. b8=D jaque y las blancas'ganan.¿Qué pasaría si las negras juegan l .... c.b5?Las blancas ganan con 2. a5 con lasmismas variantes .
----------- ...
A HISTO RI A DA PITA QUE t\\\\?Hnf i::ELI.?GU A N OSA ESCO~A PRA. ::;:;;::;:::' )1 irPONER. Contada polos propios esco- I:::::::::~: 1 :::linos de Os Prados. Cervantes (Lugo). A:\;\;:il I ~ "¡¡:EDITORIAL GALAXIA. :.:-:.:.:-:- .:<
. E~ta historia entra ñable e ins ólita non 18M'.I) i,jle rnais que unha pequena parte dun fabu- :{{:} - .- Jloso acontecemento: " Unha pita , polo t<:<~ ::seu antollo, cornpa ñeira entusiasmada ¡rtt:! :U.. '"da nasa escala". O contido desta publi- {{) lil.~cación xurdiu dun traballo escolar es- :«<pontaneo e con ela ó pasaredes tan ben <:t::t: :coma os propios rapaces que fixeron po- Im:m:d I : ~,íbl, a hí"oria. rW1~.
AjedrezF RAN C ISCO CARRERA PEREZ
gal:4'la
El Rey
Al acabar la apertura surge el pro blema de dónde co locar elrey, o bien dejarlo en el ce ntro o enrocar.
El enroque es una jugada muy particular en ajedre z. Es laúnica donde se mueven 2 piezas a la vez y sólo se puede enrocaruna vez en toda la partida.
El enroque se realiza para esc onder al rey y para dejar elcamino libre a las torres. La experiencia de muchos años de práctica del ajedrez enseña que el rey se hall a mejor situado en unflanco, donde es Más difícil abrir brecha , que en el centro, dondela lucha es muy aguda.
En el diagrama 13 se obse rva al rey negro en el centro bajo elataque de los 2 alfiles, la da ma y un peón blancos. Es cierto que elrey blanco también está en el cen tro , pero puede enrocar cuandoquiera y ponerse a salvo rápidamente.
Si no fuera por el caballo negro de 5 las negras estabanperdidas por los mates de alfil o da ma . Pero a pesar del caballo lasblancas fuerzan un mate en 2.
ooooooooo OOOOOOOOOOOC)o(>OClOOOO4~)ocK)O
,\
..-\\\
-'
y
,"
,
~~, \ 'r,I~~\,
"'~~ -~\) ,
.1\
~
'lA ESíOUCANSA DE ESTAR NO MOÑ-
~ TE .. .
~II
~
~
t~I~=====--~I
vou DARUN¡.¡A "OLTAFOLA CIVILI::"ZAC'''N
Mundo
Nocurra!
de
Don
': ~
~~
\
\\ V""
N 1\ ~ J ..:b<; ~I~R l~f1(.(
~
--....... . ~~~ e» 1 • Ji"'I ~
~ l' I I 't', • J"::::"
~ 1 ~) . 1'\...,
~\ \1\ .- f-" ~ ~ ....~, \. ':;;;;", Í\ ~~ . r=:~
~ :::1:-
\
KQ\ ~fr
OFICIOS
IS ID O RO CARVAJ AL
-==.-::--x:;;:: _ _jAU ............. ......--__,_:::-'._ ::~~:;:-=_--::-,,_; q-~ j.-n ..~__ . e:.....--.-::: ~' -" .~ ....~- - ~-~..,;,,¡ -~--
Alimentación (11)
del rob le y de haya. El secado delare nque consiste en prensar los aren ques sa lados en un barril. de modoque no quede aire entre ellos. El secado de la carne al aire y al sol será lagran especialidad de los bucanerosde las Antillas , etc. '¿COMO SE MANTENIANFRESCAS LAS BEBIDASANTIGUAMENTE?
Los persas y egipcios ricos lograron conservar nieve que despuéspon ían en sus vasos. Para ello, lospersas la amasaban en cantidadesenormes durante el invierno, paraque du rase para todo el tiempo de verano. Otros la enterraban y la cubríande paja. En España, concretamenteen Madrid, se traía nieve y se almacenaba en subte rráneos desde mediados del siglo XVI, aunque la costumbre de las bebidas frías toma augeen el siglo X VII, cuando Pedro Xarquies , catalán, construye almacenesapropiados en la actual Glorieta deBilbao y organiza caravanas quetraen la nieve de Guadarrama. EnVersalles existían depósitos en losque se con servaba el hielo y la nieve.En el s. XVII se serv ía el hielo en
todos de congelación hacen que losprodu ctos así conservados man tengan tod as sus características y calida des. E lco ntro lque se ejerce sobreestos productos es niuy grande . EnEspaña hay una subdirección generalde higiene alimentaria que vigila paraque todos estos productos lleguen alconsumidor en perfectas condi ciones.
Nicolás Appe n
• EL VENDEDORDE ULTRAMARINOS
Es el que vende una gran diversidadde productos comestibles, pero sobretodo está especializadoen el suministrode especias, café, chocolate, etc. decuya salida y aprovisionamiento seocupa personalmente. (Continuará).
• EL BODEGUEROEn los restaurantes de nombre y en
los grandes hoteles se confía la responsabilidad de sus bodegasa especialistasque se encargan de abastecerlas de exquisitos vinos. El bodeguero elige losvinos después de degustarlos y los conserva cuidadosamente.Ayuda alclientea elegir. teniendo en cuenta el menú. Esun erudito en vinos. que sabe descubrirperfectamente las cualidades de loscaldos, para recomendarlos.
personal y tiene otras funciones. comola redacciónde los menús y la carta devinos o preocuparse de que los comensalesqueden contentos y los comedoresofrezcan un ambiente cómodo y grato.• EL COCINERO
No es fácil adquirir el puestode cocinero en un establecimientode comidas.Así, durante algunosaños. el empleadose especializa. Empieza poco a pocoaprendiendo a hacer una sopa, a preparar y presentar unos entremeses, aaderezar las carnes y pescados. a hervirlas verduras. a hacer salsas... Cuandoya es un profesional cualificado puedetrabajar en un gran restaurante comojefedecocina.Algunosde losdueños delos grandes restaurantes situados en lasprincipales ciudades son antiguos jefesde cocina que han adquiridofama internacional.
duetos sometidos a una congelaciónrápida a baja temperatura (- 18°C )que conservan así sus propi ed adesalime nticias . Los alimentos tratadosde esta manera deben esta r en perfecto estado en el momento de realizar la operación . La rápida aplicación del frío tien e una influenciadecisiva en la calidad final del producto. Por esta razón hoy se co ngelael pescado a bordo de los barcosde pesca.
¡,A qué se llama una " caden a defrío? Es un proc eso de elaboraciónque consis te en lo siguiente; el producto se co ngela en el mism o Jugar enque se pesca o recoge (en el ca so delos vegeta les) . Luego se transporta enca mio nes frigorífico s haci a el cen trode consumo, Después se coloca enlos frigoríficos de las tiend as y finalmen te. el co nsumidor lo guarda en elcongelado r de su frigorífico .CA DA VEZ HAYMAS CONG E LACIOND E A LIMENTOS
E n 1960 apenas habí a alimentoscongelados. pero su con su mo ha idoen aum ento . Hoy los recelos quehabía hace años hacia los produ ctoscongela dos ha n desaparecido práct ica mente, ya que los mod ern os rné-
•
• EL ENOLOGOAl técnico que se ocupa de la compo-
sición y conservación de los vinos, dehacer que maduren y cojan solera se lellamaenólogo. El vinoreacciona ante laacciónde determinadosmicrobios yfermentos y para prepararlo, se requierenlosconocimientosde unquímico yde unbiólogo, cualidades que reúne el enólogo, conocedor de todos los procedimientos modernos de vinificación.
• EL POSADEROEs un hostelero. Ofrece al viajeroun
refugio en un ambiente tranquilo ygrato. Además es cocineroy preparaespecialidades locales que constituyenuno de los atractivos de la región.• EL " MAITRE D'HOTEL"
Es una profesión para ejercer en lugaresde lujo,dondeel" maitre.. dirigeal
LOS OFICIOS DE LA ALIMENTAC IO N
platos. En el XVIII ya se fabricabancubos de corcho para hielo y en elXIX, se traían al sur de E uropagra ndes cantidades de Suecia. No ruega e, incluso , de Am ér ica delNorte: los bloques de hielo se conservaban en las bodegas de los barcos,enterrados en serr ín.EL DESCUBRIMIENTODEL FRIGORIFICO
La util izac ión del frío para conservar los alimentos se debe a los descubrimientos científicos. E n -1858.Ferdinad Carré constru ye un frigorífico por absorci ón a base de amoníaco, de funcionamiento intermi tente. que más adelante se mejorará yse hará cont ínuo . Esta máquina dehacer hielo fue presentada por Carréen la E xpos ición Universal de Londres. en 1862. Tuvo un éxito extrao rdinario .
Casi simultáneamente. CharlesTellier inventa el frigorífi co porcompresión . En 1920 aparecen enAmérica los primeros frigor íficos individuales. y 1929 se empieza a utilizar la congelación .LOS ALIMENTOSCONGELADOSY LA " CA D EN A DE FRIa"
Los alimentos congelados son pro-
B.~RCO DE PESCA CON6ELADDR.E L SECRETO EST AEN LA CONSERVACION
Los productos a lime nticios sonmaterias orgánicas, pues procedende organismos vivos condenados adescomponerse. Organismos vegetales o animales . Es tas materias orgánicas son 'frágiles: continuamenteson atacadas por los microbios (a lteración de la carne o del pescado), elmoho, los insectos ; además el aire y !el oxígeno alteran los alimentos; porejemplo, las grasas se ponen rancias. 'Por todo esto, estas materias debenser sometidas a un proceso de conse rvacíen. El hombre, desde muy antiguo, se preocupó de buscar el secreto de guardar y conservar losalimentos.ANTIGUAS TECNICASDE CONSERVACION DELOS ALIMENTOS
Ya en la Edad Media estaba muyextendida la salazón del pescado y dela carne. Los holandeses y danesesdescubrieron los salazones y la conservación de los arenques y del bacalao. Otra técnica de origen holandés es el ahumado: el pescado se 1
expone durante varias horas al fuego
o En el siglo XIX, la comida se convierte en un producto manufacturadoO También nacen, con el invento del frigor/fico, los alimen tos congelados
La industria alimenticia surge y sedesarrolla en, el siglo XI X con losprogresos de la agricultura. la ganadería y la pesca. También co labora aeste desarrollo el pro greso de lostransportes y especialmente, el granava nce que tuvo en este tiempo la física y la química .
He aquí varios ejemplos de esto:- A principios de siglo. bajo el im
pulso de Napoleón I. la industria azucarera de la remolac ha evo lucionahas ta el punto que. ochenta años mástarde. el azú ca r de remola cha cubrelas tres qu intas partes del co nsumomundial.
- Tambi én, desde primeros de l s.X IX. en Suiza. se empi eza a fabrica rindustrialm ent e el chocolate.
- N ico lás Appert descubre elmétodo de co nservación. que 'consist e en este rilizar los alimentos pri-v ándolos del contacto con el aire después de calentarlos a temperaturasadecua das. E ste gran de scubri miento suced e a principios del sigloXIX, antes incluso de que se descubrie ran los microbios. También Appert es el inventor de las lat as de conservas, invento que data de 1817,procedim iento de conservación que
.sigue siendo básico en numerosas industrias de conservas de hortalizas ,
, frutas , carne y pescado.- En la segunda mitad del siglo
XIX se llevan a cabo la comercialización de la primera' margarina yespecialmente, las aplicaciones alimenticias de la técnica de deshidratación, con las sopas en polvo deJules Maggi yel estractodecarnede Liebig.
Desde entonces, la"industria alimenticia no ha cesado de verificarse.Hoy la gran mayoría de los alimentosse nos ofrecen en el mercado manufacturados, preparados y bien conservados, ¡Un gran avance!
107.b~!TIingo. 21 de julio de 1983S----------mmnmm------------ ,~d~c~~~~,~__J.."."..==_."...._..,_
libros -
Un-gr'ande diccionarioinfantil ilustrado
ALBERTO AVENDAÑO
Pro~uestadidácticaPAZ RAÑA LAMA
Unha cultura como a galega precisade tódolos seus frentes para saír adiantee, sen dúbida, a edición en xeral , e a edición de material didáctico de consulta enparticular, será algo sempre ben recibidoentre os que estamos mergullados nomundo do libro en Galicia. D í RamónPiñeiro, prologuista da edición galega dodiccio nario que comentamos , que estaobra está " feita coa amorosa vontade deBes ofrecer ós nenos as palabras da súalíngua con toda a forza suxestiva paraque as as imilen con gozo".
Trátase daquela dun diccionario enseis volumes editado por Artel/Marín ebaixo a coordinación literaria de X .R.Pena, X.L. Grande e M . Rosales, todoseles profesores de galego de profesión, eo seu traballo consistiu, según propiaspalabras: poruriha parte. na traducción eadaptación ó galego de tódalas entradasde carácter universal e, pola outra, naelaboración ou adaptación das novas entradas referidas a Galicia.
Cada palabra aparece en galego e castelán, e baixo del as póñense os seusequivalentes en inglés, francés, alemán,italiano, catalán e euskera; mentres o desarrollo, acompañado dunha ilustracióna toda coor, vai exclusivamente enidioma galego. Obsérvase un especialtratamento para algunhas entradas. Porexemplo, tódolos países iberoamericanos inclúen artigos amplos con mapasonde figuran os datos económicos, bandeira, escudo e himno; información xeo-
.grafica, cultural e polít ica. Ocorre istotamén cos grandes Estados do mundo.Logo hai outra serie de artigos, coma osadicados á aviación, o automóbil, ou anavegación que levan bastantes páxinasacompañados por abundante materialgráfico con despleramas e transvisions.
Con esta información toda hai que teren conta a especial atención sob re Galicia que con leva a obra. Nesta versióngalega inclúense entradas referidas aG alicia na súa literatura, arte, ciencia oupolítica. A parte do propio artigo GALICIA , tratado en pe de igualdade cosoutros artigos referidos ós grandes Estados, tanto en información coma en extensión.
O Grande Diccionario Infant il Ilustrado é unha obra pensada para rap acesque son, en ma ior ou menor grado, bilingües; pero que moitas palabras as coñecen ó través do castelán . D aquel a alfabética mente atóp anse os voc ablospola orde castelán que che leva ó seuequ ivalente galego e logo á explicaciónen galego do tema. Non obstante, existe
Grande DiccionarioInfantil Ilustrado
iIi
l .c.wIIanD-GaIIego GaIeqo-C.....
a posibilidade de utiliza-la obra. comaun diccionario galego onde a palabra encastelán funciona exclusivamente axeito de equivalencia lingüística informativa.
Escrito dunha maneira fundamental mente didáctica, como xaocorría na versión orixinal, "tratase -din os seuscoordinadores literarios-, de fuxirdascomplicacións innecesarias, de xeitoque se consiga ir directamente da idea óobxecto. Daquela pensouse na utilización da fotografía como elemento gráfico base; pero, finalmente, decidiuse odebuxo a toda coor dado o forte poder referencial deste, e a súa rnaior capac idadede aproximación. O debuxo, os desplaramas, as transvisións, incitan máis ó
xogo, de xeito que este amos máis perante dun xoguete didáctico ca du nhaenciclopedia ó uso" .
Estamos diante dun diccionario conéxito de vendas nas línguas ás que estátraducido: español, catalán, euskera eportugués; e en galego, no tempo queleva no mercado está sendo moi ben acollido,
Aínda que o seu nome indica que setrata dun diccionario infantil -incluiríaciclos medio e superior de EXB - ,dadas as características da obra e o actual proceso normalizadordo idio ma aalego. póde se d icir sen repa ros que é -undiccionario que debería atraer moitosoutros potenciais lecto res e/ou consultadores: os pr imeiros cursos do BUP , comaterial para mestres e profesores , as icomo para todo aqu el que se queiraachegar ó galego dunh a maneira descontraída, fortemente gráf ica e ese ncialmente didáctica .
Ultimamente está aparecendoabundante bibliografía sobre a construcción do coñecimento por partedo nena aluz da teoria de Piaget, esobre a sua aplicación concreta aoensino de diversas matérias.
O libro que nos ocupa ( 1) corresponde precisamente a esta últimacategoría, posta que o seu obxectivoprincipal é deseñar unha metodoloxia de traballo dinámica para o ensino das ciéncias no ciclo superiorda EXB. Para iso a autora traballoudurante dous anos con un grupo denenas ca fin de que aprendesen alguns temas do programa de ciénciassen " ensinar" explicitamente esadisciplina.
Nunha densa introdución a autoraestablece os principios que rexen autilidade do libro, dos que se poderian destacar:
- crítica a certos discursos pedagóxicos imperantes, que priman aacción docente, e a aqueles programas actuais que non adecuan oscontidos ao desenrolo do coñecimento infantil; criando todo istounha disociación entre a transmisión de coñecimentos que (o adulto)imparte e a comprensión por partedo nena.
- ofrecer un instrumento de axudapara o labor renovador na escala,que permita que os nenas adquiranunha ampla comprensión dos principais fenómenos do mundo natural.Para isto apunta, entre outrascausas, a importancia da selecciónde material para adecuar as actividades ao particular momento evolutivo no que se atopa o nena. Tam énsubliña o interesante papel dosnenas na invenci ón de experiénciaspara demostrar as suas crenzas epara a resolución de problemas.
A segunda parte consta de oitotemas de ciéncias que, baixo títulossignificativos ("Dentro mío todovive" oo, etc) , abranxen contidoscomo as propiedades da matéria, ascélulas o proceso dixestivo ... etc .
A estrutura dostemas é-común, econsta de:
- un contido esquemático dotema.
- unha proposta didáctica, andevai incluido: o que pensan os nenassobre o tema os erras que cometencon frecuéncia e os acertos que conseguem.
- unha programación adaptadaaos erras e acertos dos nenas, conprofuxión de obxectivos e actividades.
Cabe destacar a claridade expositiva dos temas, a sinxeleza con quese abordan estas experiéncias, e,como consecuéncia, o accesibel queresulta a proposta.
Porúltimo aparece a referéncia aomaterial de laboratório entregado eque vai desde instrumentos típicos econ certo grau de sofisticación, (microscopios, probetas...), até os maissinxelos (globos, plastilina...), ademais de unha interesante bibliografía científica, pedagóxica e psicolóxica .
(1) BENLLOCH , Montse :Por un aprendizaje constructivista de las ciencias.Propuesta didáctica para elciclo superior de básica.Aprendizaje. Visor Madrid,1984.
,.----Anaquel------------~--------------------.
• Rafael Ojea e Asociaciónde Funcionarios para a Normal ización Lingüística de Galicia. O noso Concello. Guiado Alumno. Edita: Departamento de Educación do Concello de Vigo. Vigo, 1985.
_Como complemento moiadecuado para as viaxes escolares que veñen sendo organizadas dende fai xa algúnsanos, o Departamento de Educación do Concello vigués vende editar unha atractiva guíapara o alumno, onde de xeitomoi ameno -ao que contribuen os debuxos do noso cornpa ñeíro colaborador nestaspáxinas Pepe Carreiro- se lIedan ao rapaz os datos máis elementáis sobre o funciona-
mento da administración municipal.
• Varios autores . EncuentroTeatro y Educación. Serviciode Publi caciones . Ministeriode Educación y Ciencias. Madrid, 1984.
Do 27 de xunio ao 2 de xuliode 1983 celebróuse en Madridun Encontro Teatro-Educación. organizado polo "Colectivo de Pedagogía de la Expresión" (formado por AlfredoMantovani, Elbio Sciarretta eMariano Coello) e pola Subdirección Xeral de Perfeccionamento do Profesorado doMEC. Agora o Servicio de Publicacións do MEC publica asponencias e comunicaciónspresentadas nese Encontro.
• A. Sanjuán, M. PérezPintos , P. Fernández Ferro y
{;;:;5 j!~;r~~~~~
~i; ~.+\gi'
,~~ -E~;~~tr~~l..oi:.".... G 'O'l .&. 1' ...... o N"" VISIT.... B OT..... UC.
X. Pérez Pintos. Os xardínsdo Pazo de Castrelos . Gu íapara unha v is it a botánic a .
Colección Materiais Pedagóxicos para estudia-lo medio n .o4. Edita Departamento deEducación. Sector de Cultura.Concello de Vigo.
Completísima guía sobre oPazo de Castrelos da nosa cidade, adicado ás características botánicas das especiesque poboan os seus xardíns.Consta de catro apartados:planos dos xardins e catálogosdas plantas; estilos e técnicasde xardiñería; suxerencia dunitinerario de visita e propostade actividades. Imprescindiblepara un aproveitamento didáctico dunha das reservas botánicas máis ricas da cidade deVigo.
-Educación ·------------~----------Domingo. 21 de julio de .1985
Falando
Entrevista con Emilio Darío Liz RodríguezBERNARDO CA RPE NTE
Traemos. hoy. ha sta nuestra "Pizarra". a Emi lio D . Liz, profesor encargado del Centro de Recursos "-La Doblada" , para que nos hable de esa iniciativa de la Xunta de G alicia en cuanto a creación de los llam ados C entrosde Recursos. De ahí nuestra primera preg unta : ¿Q ué son en rea lidad losC entros de Recursos'?
" Aunque a nivel de EG B y en nuestraautonomía esuna experiencia reciente. nolo es e! concepto Cent ro de Recursos aotros niveles y en otros paises. El Cent rode Recursos o Departamento de Audiovisuales de la Universidad de Saruiaao. funciona desde hace bastantes años con unaeficac ia tal. que otras universidades del territorio nacional. acuden a él a recabar informaci ón y coordinar experiencia con elfin de ponerlas en práctica en sus respectivos distritos universitarios . Con esa idea.la Conselleria de Educación v dentro delPrograma de Edu cación Compensatoria .crea a nivel del territorio gallego 31 Cen tros de Recursos. cuya misión. recogida enla ordende 28Cle enero de 1985. de la Consellcria de Educ ación . es en síntesis la siguiente: Coordinar la distribución del material didáctic o que los C . de R. tienen endepósito. Elaboración de material didáctico, asesoramiento del profesorado de lazona de influencia. servir de centro de reunión del profesorado, para produ ci r material o intercambiar exper iencias didácticas.
- T úhablas de coordinar la distribucióndel material didáctico facilitado por la Administración. ¡,quiere esto decir que seránlos C . de R. los que se encarguen de dotar .según las necesidades. a los centros deEG B y que las dotaciones de material quelos colegios reciben periódicament e. debeser canalizada a trav és de los C. de R.'?
- No. Son capítulos distintos. Una cosaes la dotac ión de material que la Xunta distribuye a los centros de EG B y otra es ladistribuc ión que los Centros de Recursoshacen con el mate rial que tienen en depósito, y que sirve para cubrir unas necesidades de forma temporal que se puedan daren los centros de la zona de influencia.Hasta nosotros han llegado comentariossobre este tema. Se piensa que aldotar a losC .de R. de material tanto de laboratorio de
, ciencias como de medios audiovisuales.los centros de EG B. dejarán de recibir lasdotaciones correspondientes. y nunca maslejos de la realidad , ya que nos consta que
en el animo de la conscllcnu esta el incrementar las dotaciones de material y lograraSI una educaci ón mas completa aS I comola de una continua y efica z actualizaciondel profesorado.
-¡.No pueden . segun esto. los C. de R.prorn ovcr cursillos de actualizaci on" .porque tengo entendido que el Centro quetú recentas ha realizado va cursillos de 1'0tografra . por ejemplo y tiene previstos otrosde laboratorio. de medios audiovisuale s.
- Efcctivamcnte , hace unos dra s se concluyó en el C.P.de Chan s Bcmbríve de estaciudad un Curs illo de Iniciacion a la Fo tografia, para alumnos de este colegio. y actualmente se esta desarrollando otro en elmismo centro para profesores . y en lo succsivo serán otros los que se realicen.Cuando un grupo de profesores esta interesado en perfeccionarse en un campo determinado. se elabora un plan de trabajo. sepresenta un proyecto de la labor a realizar .se dirige al organismo competente y si ésteda el visto bueno. pues adelante. En el casoque nos ocupa. el camino a seguir fue'ese.
-¿De quién dependéis vosotros. porquetengo entendido que no pertenecéis alClaustro del Cent ro en donde est áis ubicados'?
- Los C . de R. de toda Gali cia. y somos31. dependem os en cuant o a la parte adrninistrat iva de la Consclleria de Educación.que delega la coordinación de los mismosen un Inspector Ponent e para cada provincia y que en nuestro caso es D. Ja vierGonz álcz Rajo. Inspector Jefe. En cuantoa la parte técnica dependemos del Cent rode Recursos de la Universidad de Santiago. Periódicamente tenemos. con unos yotros. reuniones en las que se elaboran laspautas de act uac i ón a seguir. ya que cadatres meses tenemos que presentar una memoria del trabajo realizado as í como unproyecto de realizaciones para el trimestresiguiente.
- ¡,Tu crees de verdad que los C. de R.tienen futuro'.'. ¡,cómo fue su acogida porparte de los profesores'.'
-Estoy absolutamente convencido deque los C.de R. tienen mucho futuro ya quepodrán prestar una gran ayuda a profesoresque realmente sientan inquietud por mejorar la calidad de enseñanza. Ten encuenta que aunque estamos empezandonuestra andadura. los proyectos, por partede la Xunta son muy ambiciosos, ya que enun futuro próximo contaremos con un material sofisticado y de primerísima línea .tales como equipos de video, megafon ía,cadenas de audición. laboratorios fotográficos. material de proyección . amén deequipos auxiliares para los departamentosde plástica y pretecnologia. que sería antieconómico que lo poseyeran todos los centros. y que de esta 'manera lo pueden utilizar en el mome nto concreto que lo'necesiten. Adem ásde incrementar la dotación de materias de préstamo.está previstaaumentar la dotac ión humana . a base depersona l cualificado. y poder prestar unamayor colaboración a los compañeros queestán al frente de sus respectivos cursos .
- ¡,C uáles el camino a seguir para poder
solicita r el material de que dispone? ¡,Y durante cuánto tiempo?
. - Muy sencillo . Cu ando un determinado profesor o centro necesite materialdel Centro de Recursos. no tiene más quecomunicarlo a éste y cubrir una ficha con elmaterial que se lleva en pr éstamo. Porparte del profesor encargado, se le facilitatodo tipo de explicacione s en cuanto a sufuncionamiento y utilidad y al cabo dequince días lo devuelve. Si quisiera tenerlo
. más tiempo y es posible su cesión lo retieneotros quince días y asi sucesivamente. Tenen cuenta que el material es para usarlo, yprefiero que se deteriore por uso que pordesuso . Asimismo si un determinado material de paso, entiéndase: tra nsparencias.casettes, videoternas, etc.. resultan de interés para el Centro y quiere tenerlo en propiedad con traer el soporte. en elC . de R. sele reproduce completamente gratis.
- Actualmente ¿de que material disponéis los C. de R.:
-Bueno, contamos con equipos de laboratorio de Ciencias y Fí sica y Química.aparatos de proyección de imagen ysonido, tales como: retroproyectores , proyectores de diapositivas, tocadiscos, ca senes , material de paso, enti éndase diapositivas transparencias, etc.. mat erial paraplástica y música asi como una amplia biblioteca para profesores y alumnos y material para pre-escolar.
-Bueno, llegamos al final de nuestraentrevista, ¿deseas añad ir algo m ás?
-No, simplemente agradecerte la oportunidad que me brindas a mí y a mis compañeros para dar a conocer un poquito loque son los C . de R. y hacer un llamamiento a los Centros para que acudan aellos y entre todos tratar de mejorar la calidad de enseñanza por bien de la comunidad educativa de nuestra autonomía.Pienso que en esta tarea estamos obligadostodos. Admin istración, padres,profesores,y, todos unidos lograremos saca r adelantey llevar a buen puerto la nave en la que pretendemos construir un país' más "fácil"para nuestros hijos. Gracias,
La mujer vista por los niños
Concurso de FARO DE VIGO para escolares de lOa 14 años
Desde su sección semanal MULLERES y en colaboración con el suplemento de educación A PIZARRA, FARO DE VIGO convoca 'el PRIMERCONCURSO DE REDACCION y NARRACIONES CORTAS SOBRE LAMUJER, que se regirá por las siguientes
BASES
l.o-Podrán participar en este concurso todos los escolares de edades comprendidas entre los diez y catorce años.Podrán hacerlo a título individual o mediante el canal del colegio en que realizan sus estudios.
2.CLLos trabajos se presentarán enletra clara y legible, con una extensiónmínima de un folio y máxima de tres, poruna sola cara.
3.o-El tema será necesariamente referido a "LA MUJER" Ypodrá tratarse deuna redacción escolar, una narracióncorta, o un comentario. Deberán de estarredactados en gallego o castellano.
4 .0-Los trabajos se remitirán firmados por los alumnos, con el nombre,direcc ión, curso y.colegio claramente especificad os.
5.0-Se establecen los siguientes premios:
Lv-Un viaje a D isneyworld de cinco
días .de duración, para el alumno ganador y un acompañante (Los gastos deeste viaje comprenden desde la salidadel ganador de su hogar hasta el regresoal mismo, corriendo a caigo de la organización del concurso los gastos de traslado, hospedaje y manutención del pre miado y su acompañante). Este premioes gentileza de una institución oficial.
2.0-Un ordenador personal.3.0-Una bicicleta.4."-Cinco lotes de libros para los tra
bajos clasificados en cuart o, quinto,sexto, séptimo y oc tavo lugar.
5.0-Doce bols as de deportes, genti-leza de FA RO DE VIGO, para los tra -
bajos clasificados entre el noveno y venteavo lugar.
6.0-Se establece un premio consistente en una BIBLIOTECA BASICAque será entregada al colegio en quecurse sus estudios el alumno ganador.FARO DE VIGO otorgará a los ganadores y sus colegios placas conmemorativas del concurso y de la clasificaciónen el mismo.
7.0-Los tres primeros trabajos ganadores serán publicados en la página semanal MU LLERE S de F A RO DEVIG O Y los diecisiete restantes', en función de la disponibilidad de espacio,serán igua lmente 'publicados en MU-
LLERES o en A PIZARRA.8.0
- El plazo de admisión de origina_Oles finaliza el 21 de diciembre de 1985.El fallo deljurado será dado a conocer enla página MULLERES de 6 de febrero
.de 1986 y en A PIZARRA de 9 defebrero de 1986.
9.o-Los trabajos habrán de remitirse aFARO DE VIGO, concurso LAMUJER, apartado de correos 91. ·VIGO.
IO.CLLa entrega de premios se realizará en VIGO en fecha y local que oportunamente se anunciará.
II.CLEl jurado será nombrado por ladirección de FARO D E VIGO entrepe rsonalidades del mundo de la ense-.ñanza y la cultura gallega y dado a conocer en el momento del fallo.
12.0- Las decisiones del jurado seráninapelables.
A dixitalización destes documentos foi posible grazas á axuda
da Secretaría Xeral de Modernización e Innovación
Tecnolóxica (Consellería de Industria - Xunta de Galicia), do Ministerio de
Industria, Turismo e Comercio, así como do Plan Avanza e do Fondo Europeo
de Desenvolvemento Rexional (FEDER), ao abeiro da Orde do 31 de
decembro de 2008 pola que se establecen as bases reguladoras para a
concesión, en réxime de concorrencia competitiva, das subvencións
destinadas a entidades de dereito público e privado, sen ánimo de lucro, para
impulsar a realización de actuacións de difusión e formación relacionadas
especificamente co desenvolvemento e implantación da sociedade da
información na Comunidade Autónoma de Galicia, no marco do Plan
Estratéxico Galego da Sociedade da Información e o Plan Avanza, e se
procede á súa convocatoria para 2009 (código procedemento IN521C)
As publicacións están dispoñibles baixo unha licenza Recoñecemento-Non
comercial-Compartir baixo a mesma licenza 3.0 España de Creative Commons
que reza:
Vostede é libre de:
- Copiar, distribuír, exhibir e executar a obra.
- Facer obras derivadas.
Baixo as seguintes condicións:
-Vostede debe atribuír a obra na forma especificada polo autor ou o licenciante.
Isto quere dicir que tanto os textos como as imaxes da Web poden ser
utilizados por calquera, sempre que se cite a súa orixe, sempre que non se
obteña un beneficio económico directo ou indirecto dese uso, e sempre que se
inclúa no produto resultante a mesma licenza CC-NEG.
concedida a
Nova escola Galega
Recommended