View
224
Download
2
Category
Preview:
Citation preview
LECCIN 11Declinacin de los sustantivos.
La segunda conjugacin
Ya has aprendido la declinacin de los dos tipos ms comunes de sustantivos, la primera y segunda declinaciones y tambin nos hemos encontrado con algunos sustantivos que acaban en vocales (que hacen el plural en de la cuarta declinacin). Es el momento de aprenderse de memoria la tercera, cuarta y quinta declinaciones. La verdad es que no hay mucho que aprender, solo una forma (en a) u los diversos plurales dbiles de la tercera, y solo dos terminaciones del plural para la cuarta; la quinta declinacin puede considerarse una coleccin de sustantivos irregulares, pero tiene un patrn comn. Los plurales dbiles son el nico problema y se aprendern con la prctica. En el lenguaje oral, hay cierta fluctuacin, as que aunque emplees acha donde lo normal es anna, no se considera un desastre. Veamos estas declinaciones.
TERCERA DECLINACIN El genitivo singular se forma aadiendo a Palabras que terminan en consonante, ancha o estrecha. Si la consonante final es estrecha en nominativo singular, se vuelve ancha antes de la a del genitivo y la vocal precedente puede sufrir algunos cambios:
u(i) > o fuil f. sangre, gen. folasruth m. arroyo, gen. srothacuid f. parte, gen. coda
i(o) > ea crios m. cinturn, gen. creasasioc m. escarcha, gen. seacamil f. miel, gen, meala
La construccin del plural devide la declinacin en cinco tipos:
1. El plural se forma aadiendo a
cleas m. truco gen. sing. cleasa pl. cleasagamhain n. ternero gen. sing. gamhna pl. gamhna
El genitivo plural elimina la a, dejando una consonante ancha al final. En todas las otras clases, que forman plurales dbiles, el genitivo plural es igual que el nominativo plural.
2. El plural se forma aadiendo (a)
i. agentes terminados en ir, -ir, -ir (todos masc.)ii. nombres abstractos terminados en acht (en su mayora fem.)iii. algunos otros nombres
null
78105.93
null
97020.43
Nominativo sing. Gen. sing. Pluralsiinir m. carpintero siinara siinirbdir m. barquero bdra bdoirtilliir m. sastre tillira tilliirdochtir m. doctor dochtra dochtirsaighdiir m. soldado saighdira saighdiiriilleacht f. belleza illeachta illeachtabeannacht f. bendicin beannachta beannachtaiasacht f. prstamo iasachta iasachtabuachaill m. chaval buachalla buachaill
3. El plural se forma aadiendo anna
Los monoslabos tienden a formar este plural.
Nominativo sing. Gen. sing. Pluralblth m. flor bltha blthannacath m. batalla catha cathannadath m. color datha dathannasruth m. arroyo srotha srothannatrigh f. costa traga / tr trghanna / trnna
4. El plural se forma aadiendo acha
Algunos nombres acabados en ir, y algunos otros, forman este plural.
Nominativo sing. Gen. sing. Pluralaltir f. altar altra altrachaanam m. alma anama anamachaonir f. honor onra onracha
5. El plural se forma aadiendo ta
Nominativo sing. Gen. sing. Pluralbliain f. ao bliana bliantagleann m. valle gleanna gleannta
CUARTA DECLINACIN El genitivo singular es igual que el nominativo
Palabras que acaban en vocal (excepto las que pertenecen a la quinta declinacin), y diminutivos acabados en n. Agentes acabados en , -ire; nombres abastractos acabados en e formados de adjetivos (todos fem.), y algunas palabras prestadas pertenecen a esta declinacin.
La formacin del plural divide esta declinacin en dos clases:
1. El plural se forma aadiendo
Nombres acabados en vocal corta, y diminutivos acabados en in
aiste f. artculo, redaccin aistfile m. poeta filiascaire m. pescador iascairmla m. bolsa mlatiarna m. seor tiarnacailn f. vchica cailnsicn m. pollo sicnticad m. billete ticada
Excepciones: Algunas palabras acabadas en le o ne forman el plural aadiendo te, con sncopa: baile m. pueblo bailte; mle m. mil, milla, mlte; line f. camisa, linte; lne f. lnea, lnte; tine f. fuego, tinte.Son plurales irregulares: duine m. persona, daoine; oche f. noche, oicheanta; teanga f. lengua, teangacha.
2. El plural se forma aadiendo the
Nombres acabados en o aoi; la se acorta antes de the
grasa m. zapatero grasaithegada m. ladrn gadaithecro m. corazn croithedl f. ley dlithen m. cosa nither m. rey rithelaoi f. balada laoithe
QUINTA DECLINACIN El genitivo singular acaba en consonante ancha [-ach, -d o (n)n], y hay una forma distinta para el dativo singular. Esta declinacin puede considerarse una coleccin de nombres irregulares. Sin embargo, tienen una caracterstica comn en el genitivo singular. En las clases con plurales fuertes (clases 1 y 2), el genitivo plural es igual que el genitivo singular.
La formacin del plural divide esta declinacin en tres clases:
1. El plural se forma pasando la consonante ancha a estrecha:
Nom. Gen. Dat. Pluralcaora f. oveja caorach caoirigh caoirighcomharsa f. vecino comharsan comharsain comharsainc f. perro de caza con coin coinfiche m. veinte fichead fichid fichidlacha f. pato lachan lachain lachain
2. El plural se forma aadiendo e al gen. sing., con sncopa:
Nom. Gen. Dat. Pluralabha f. ro abhann abhainn aibhnegabha m. herrero gabhann gabhainn gaibhnecara m. y f. amigo carad caraid cairde
3. El plural se forma aadiendo acha
(i) Nombres acabados en il, -ir, -in, con ge. sing. en ach
Nom. Gen. Pluralriail f. regla rialach rialachacin f. impuesto cnach cnachacathair f. ciudad cathrach cathrachacathaoir f. silla cathaoireach cathaoireachalir f. yegua lrach lracha
(ii) Nombres de parentescoLas palabras padre, madre y hermano tienen una formacin particular en genitivo singular.
Nom. Gen. Pluralathair m. padre athar aithreachamthair f. madre mthar mithreachadearthir m. hermano dearthr dearthracha
La palabra hermana es irregular:
deirfir f. hermana gen. deirfar dat. deirfr pl. deirfaracha
Tambin es irregular:
teanga f. lengua gen. teangan dat. teangain pl. teangacha
LA SEGUNDA CONJUGACIN
La segunda conjugacin de los verbos difiera de la primera solo en la raz para el futuro, que acaba en (e) en lugar de en f(e)a.
Dos tipos de verbo tienen este plural en -:
a) Verbos en -im
Cambian la - de la raz en -
imm me marcho fut. imeod me marcharceannam compro fut. ceannd comprardiltam rechazo fut. diltd rechazar
El gerundio se forma normalmente cambiando la a : diult
b) Verbos sincopados (con races de ms de una slaba, acabados en il, -in, -ir)
Aaden - a la raz y provocan sncopa en la vocal precedente
osclaim abro (raz oscail-) fut. oscld abrirfgraim anuncio (raz fgair-) fut. fgrd anunciar
El gerundio se forma aadiendo t: oscailt, fgairt.
Ahora slo es necesario aprenderse el futuro y el condicional. El paradigma completo de las dos conjugaciones est en el apndice a la leccin para su consulta cuando sea necesario.
(a) imm me marcho
Futuro CondicionalSing. 1 imeod dimeoinn
2 imeoir dimeof3 imeoidh dimeodh s
Plural 1 imeoimd dimeoims2 imeoimidh sibh dimeodh sibh3 imeoid dimeoids
(b) osclaim abro
Futuro CondicionalSing. 1 oscld dosclinn
2 osclir dosclf3 osclidh s doscldh s
Plural 1 osclimd dosclms2 osclidh sibh doscldh sibh3 osclid dosclids
Ten en cuenta que todas estas formas llevan el acento en la segunda slaba.
Los posesivos de la primera y segunda personas del singular (mo y do) se unen a las preposiciones do a, i en, dentro de, le con y de, desde, y pierden la o:
dom (causa aspiracin) a midod (causa aspiracin) a tuim (causa aspiracin) en miid (causa aspiracin) en tulem (causa aspiracin) con mi
VOCABULARIO
abair di! canta! iascaireacht f. pescaach pero, sino im m. mantequillaamhrn m. cancin imm me marchoaon cualquier, imionn s leis se marcha
ningn (con neg.) imrim juegoaonach m. feria insint decir, diciendobailm recojo iompan yo girocrta cartas margadh m. mercadoceannam compro oche f. nocheceoltir m. msico pl. ocheantacriochnafin termino osclaim abro
deatach m. humo doscail s l abrid a l, le sara antes deduine m. persona scalta historias pl. daoine seachtain f. semanairim levanto sil andar, caminar irim as dejo de tairgim ofrezcofiafram pregunto (por) fut. tairiceod (irreg.)gan mhoill sin demora tosnam empiezogo moch pronto uair f. hora, un tiempogortam hiero uair sa tseachtain una vez a la semana
uaireanta a veces
Ejercicio 26
Lee en voz alta y traduce:A) Tosnid. Do dhiltinn. Neosaimd. Do cheannids. Criochnir. Do thosnaodar. irmd. Do dhiltdh s. Diompaodar. Do cheannaigh s.
B)1. Crochnd an obair amireach2. Dfhiafraigh s d hathair cad a bh ar sil3. Nor irigh Toms fs ach ireoidh s gan mhoill4. Imid leo abhaile tar is na scoile5. Ceannaonn mo mhthair an t-im uair sa tseachtain6. Nuair a bhead ag caint le Tadgh tairiceod deich bpuint d ar an ngamhain7. Bainfead an scian san den phiste n gortidh s fin8. Abair amhrn, a Thomis, agus ansan imeoimid abhaile9. Do thosnaigh na hiascairi ag iascaireacht go moch ar maidin10. Tosnmoid-ne amireach le cnam D11. Do bhailomair an t-airgeard sarar imigh na daoine12. Bonn aonach sa bhaile mhr uair sa mhi agus margadh usair sa tseachtain13. Blianta shin do chaitheadh na doine ocheanta geimhridh ag insint scalta, ach dirodar as an ns san14. Oscld an fhuinneog agus imeoidh an deatach so15. Dfhiafraiodar cathain a thosndh an ceol16. Tosnidh s nuair a bhemd ullamh
Ejercicio 27
Traduce:A) 1. Empezamos (presente)2. Acabarn3. No rechaz4. Dijiste?5. Compraron6. Compraramos7. Giraran?8. Comenzaron?9. l no dira10. Herirs
B)1. Comprar los libros maana2. Nos lventaremos pronto y acabremos el trabajo3. Le preguntar a mi madre quin vendr4. Giraron el heno ayer, y lo girarn de nuevo hoy5. La msica comenzar cuando los msicos estn listos6. Recogeremos el dinero antes de dejar entrar a la gente7. Abri el libro y comenz a leer8. Cuando las noches son largas, la gente juego a cartas9. No jugarn a cartas esta noche
Respuestas:
Ejercicio 26A) Comenzarn. Yo rechazara. Diremos. Compraran. Acabars. Comenzaron. Nos levantamos (presente). Rechazara. Giraron. Compr.
B) 1. Acabar el trabajo maana 2. Ella le pregunt a su padre qu suceda 3. Tomas an no he levantado pero se levantar pronto 4. Se marchan a casa despus de la escuela 5. Mi madre compra mantequilla una vez a la semana 6. Cuando hable con Tadgh le ofrecer diez libras por el ternero 7. Le coger ese cuchillo al nio o se herir 8. Canta una cancin, Tom, y despus nos iremos a casa 9. Los pescadores comenzaron a pescar pronto esta maana 10. Comenzaremos maana, con la ayuda de Dios 11. Recogimos el dinero antes de que se marchara la gente 12. Hay una feria en el pueblo una vez al mes y un mercado una vez por semana 13. Hace aos, la gente sola pasar las noches de invierno contando historias, pero abandonaron esa costumbre 14. Abrir la ventana y este humo se marchar 15. Preguntaron cundo comenzara la msica 16. Comenzar cuando estemos listos
Ejercicio 27A) 1. Tosnamd 2. Crochnid siad 3. Nor dhiltaigh s 4. Ar insis? 5. Do cheannaodar 6. Do cheannims 7. An n-iompids? 8. Ar thosnaodar? 9. N neosadh s 10. Gortidh t
B) 1. Ceannd na leabhair amireach 2. ireoimd go moch agus crochnimd an obair 3. Fiafrd den mhthair c bheidh ag teacht 4. Diompaodar an far inn agus iompid siad ars inni 5. Tosnidh an ceol nuair a bheidh na ceoltiri ullamh 6. Baileoimd an t-airgeard sara ligfimd na daoine isteach 7. Doscail s an leabhar agus thosnaigh s ag lamh 8. Nuair a bhonn na hocheanta fada imreann na daoine crta 9. N imreoid siad aon chrta anocht
Recommended