PDppp

Proiektuaren bultzatzaileak

Laguntzaileak

Hizkuntza-koordinazioa

Egilea(k): SANZ SERRANO Jos Luis eta TOLEDANO GASCA Jos Carlos: Instalaciones de distribucin, Paraninfo.

Itzulpena: Estibalitz Aizpuru Berasategi Zuzenketak: Elhuyar Hizkuntza Zerbitzuak

Maketa: Ainara Sarasketa Alberdi Azalaren diseinua: Naiara Beasain

2011n itzulia eta prestatua

Banaketa-instalazioak

LANBIDE EKIMENA I

Aurkibidea

ESKERRAK........................................................................................................................................................5

SARRERA .........................................................................................................................................................7

1. TRANSFORMAZIO-ZENTROAK.................................................................................................................9

Sarrera ....................................................................................................................................................10

1.1. Sistema elektrikoaren egitura ..................................................................................................10

1.2. Transformazio-zentroen sailkapena ........................................................................................11

33 Hargunearen arabera .....................................................................................................11 33 Elikaduraren arabera .......................................................................................................15 33 Kokapenaren arabera.....................................................................................................16 33 Jabetzaren arabera.........................................................................................................19

1.3. Transformazio-zentro baten zati nagusiak .............................................................................22

1.4. Banaketa-transformadorea.....................................................................................................29

1.5. Tresneria ......................................................................................................................................34

33 Isolatzaileak .......................................................................................................................35 33 Eroaleak .............................................................................................................................35 33 Ebakigailua ........................................................................................................................36 33 Etengailua..........................................................................................................................37 33 Etengailu-ebakigailua......................................................................................................38 33 Etengailu automatikoa ....................................................................................................38 33 Lur-konexioko ebakigailuak ............................................................................................39 33 Zuzeneko erreleak ............................................................................................................39 33 Zeharkako erreleak...........................................................................................................41 33 Fusibleak.............................................................................................................................42 33 Termometroak...................................................................................................................44 33 Segurtasun-errele integratua (DGPT2) ..........................................................................44 33 Autobalbulak.....................................................................................................................46

1.6. Lurrerako instalazioa..................................................................................................................46

33 Lurrerako instalazio orokorra ...........................................................................................48 33 Lurrerako instalazio bereiziak ..........................................................................................49 33 Lur-konexioko instalazioen kalkulu-metodoa eta proiektua hirugarren kategoriako

sareetara konektatutako transformazio-zentroetarako (30 kV-erainokoak............49


LANBIDE EKIMENA II

1.7. Sinbologia eta eskemak ...........................................................................................................51

33 Sinbologia ..........................................................................................................................53 33 Eskemak .............................................................................................................................54 33 Zenbait eskema ................................................................................................................57

1.8. Maniobra- eta mantentze-jarduerak .....................................................................................62

33 Transformazio-zentro bat martxan jarri aurretik egin beharreko jarduerak.............64 33 Maniobrak egiteko aginduak.........................................................................................64 33 Etengailu-gelako maniobrak ..........................................................................................65 33 Fusibleak dituzten babes-geletako maniobrak ...........................................................66 33 Maniobrak etengailu automatikodun babes-gela batean ......................................68 33 Transformazio-gelen mantentze-lanak .........................................................................70 33 Transformazio-zentroetako matxurak. Kokapena eta konponketa .........................74

Proposatutako jarduerak eta praktikak............................................................................................62

Landa-praktika .....................................................................................................................................81

2. BEHE-TENTSIOKO BANAKETA-SAREAK.................................................................................................83

Sarrera ....................................................................................................................................................85

2.1. Konfigurazioa..............................................................................................................................85

2.2. Airetiko lineak .............................................................................................................................86

33 Euskarrien motak eta ezaugarriak .................................................................................87 33 Elementu osagarriak eta finkapen-elementuak..........................................................90 33 Eroaleen motak eta ezaugarriak ...................................................................................96

Kalkulu elektrikoa .................................................................................................. 97 Erreaktantzia .......................................................................................................... 98 Gehienezko intentsitate onargarria.................................................................... 98 Gehienezko zirkuitulabur-intentsitatea ............................................................... 99 Potentzia-faktorea .............................................................................................. 100 Tentsio-jaitsiera .................................................................................................... 100 Potentzia-galera.................................................................................................. 100 Eroale baten sekzioaren kalkulua ..................................................................... 102

33 Gurutzamernduak eta paralelismoak .........................................................................102 2.3. Lurpeko lineak .........................................................................................................................103

33 Lurpeko sare-instalazioen ezaugarriak........................................................................103 33 Eroaleen motak eta ezaugarriak Taldekatzea ..........................................................108

Kalkulu elektrikoa ................................................................................................ 111 Tentsio-jaitsiera .................................................................................................... 112 Gehienezko intentsitate onargarria.................................................................. 112 Gehienezko zirkuitulabur-intentsitatea ............................................................. 113 Gaiintentsitateen aurkako babesak................................................................. 113 Potentzia-galerak................................................................................................ 114


LANBIDE EKIMENA III

33 Gurutzamenduak eta paralelismoak ..........................................................................115 2.4. Sareen irudikapen sinbolikoa plano eta eskemetan.........................................................117

2.5. Behe-tentsioko sareak instalatzeko baldintza orokorrak eta bereziak............................121

33 Banaketa-sareetan neutroa eta masak konektatzeko sistemak. Aukeratzeko eskemak eta irizpideak...........................................................................122 TN eskemak ........................................................................................................... 122 TT eskemak............................................................................................................. 123 IT eskemak ............................................................................................................. 124

33 Banaketa-sareetan TN eskema aplikatzeko bete beharreko agindu bereziak......124 33 Lurrerako konexioa.........................................................................................................126

Neutroaren lur-konexioa...................................................................................... 126 Euskarrien lur-konexioa......................................................................................... 128

2.6. Behe-tentsioko lineak muntatzeko eta mantentzeko jarduerak.....................................129

33 Behe-tentsioko airetiko sare bat instalatzeko muntaketa-jarduerak .....................129 Sare tenkatua........................................................................................................ 129 Sare paratua ......................................................................................................... 139 Instalazioen matxurak eta konponketak behe-tentsioko airetiko sareetan.... 144

33 Behe-tentsioko lurpeko sare bat instalatzeko muntaketa-faseak ..........................146 Instalazioen matxurak eta konponketak behe-tentsioko lurpeko sareetan . 152

2.7. Behe-tentsioko sareak martxan jartzeko baldintzak ..........................................................161

2.8. Banaketa-sareen mantentze-lanak......................................................................................175

Proposatzen diren jarduerak eta praktikak....................................................................................178

Landa-praktika ...................................................................................................................................180

3. LOTURA-INSTALAZIO ELEKTRIKOAK....................................................................................................181

Sarrera ..................................................................................................................................................182

3.1. Behe-tentsioko horniketetarako karga-aurreikuspena......................................................182

33 Kontsumo-puntuen sailkapena ....................................................................................182 33 Etxebizitzetarako elektrifikazio-mailak eta potentzia-aurreikuspena .....................183 33 Elektrifikazio-maila zehaztea .........................................................................................183 33 Aurreikusitako elektrifikazio-maila ................................................................................184 33 Eraikinen karga-aurreikuspenak ...................................................................................184

Nagusiki etxebizitzetarako den eraikin baten karga-kalkulua........................ 184 Eraikin komertzial, bulego edo industria baterako edo gehiagotarako

eraikinen guztizko karga ...................................................................................... 190

33 Hornidura monofasikoak ...............................................................................................190 33 Aplikazio-adibideak .......................................................................................................190

Etxebizitza-multzo baterako eskatzen den potentzia kalkulatzea ................. 190 Etxebizitza, bulego eta lokal komertzialen eraikin baterako

eskatzen den potentzia kalkulatzea .................................................................. 191


LANBIDE EKIMENA IV

3.2. Harguneak ................................................................................................................................192

33 Airetiko hartunea ............................................................................................................193 33 Lurpeko hartunea ...........................................................................................................194

3.3. Lotura-instalazioak...................................................................................................................197

33 Babes-kutxa orokorra: BKO-OTB ...................................................................................198 Babes-kutxa orokorren motak............................................................................. 200 Oinarri tripolar bertikalak: OTB............................................................................. 204 BKOa eta OTBak sartzeko hutsuneak................................................................. 205 BKOen kalkulu-adibideak .................................................................................... 208

33 Elikadura-linea orokorra ...............................................................................................210 Instalazioa.............................................................................................................. 211 Dimentsioak........................................................................................................... 213 Elikadura-linea orokorrak azkar kalkulatzeko adibidea................................... 213

33 Kontadoreen zentralizazioa ..........................................................................................216 Kontadore-gela .................................................................................................... 217 Kontadore-zentralizazioaren osagaiak .............................................................. 219 Horniketa motaren arabera instalatu beharreko moduluak .......................... 221 Babes- eta neurketa-kutxak ................................................................................ 223 Kontadore-zentralizazio baterako behar den hutsune

eta modulu kopuruaren zehazpen praktikoa................................................... 223

33 Banakako deribazioak...................................................................................................224 Osaketa ................................................................................................................. 225 Banako deribazioen motak................................................................................. 225 Trazadura............................................................................................................... 225 Eroaleen ezaugarriak ........................................................................................... 228 Kanalizazioen ezaugarriak eta dimentsioak ..................................................... 228

33 Potentzia kontrolatzeko etengailua............................................................................229 PKEen intentsitatea kalkulatzeko adibidea....................................................... 230 Kontratazio-potentziak......................................................................................... 231

33 Aginte- eta babes-gailu nagusiak ...............................................................................231 Kokapena.............................................................................................................. 231 Osaketa ................................................................................................................. 231 Aginte- eta babes-koadro orokorraren ezaugarriak ....................................... 235 Etxebizitzetan erabiltzeko berariazko koadro orokorren motak ..................... 237

3.4. Muntaketa- eta mantentze-jarduerak .................................................................................241

33 Babes-kutxa orokorren eta/edo babes- eta neurketa-kutxen muntaketa...........241 33 Elikadura-linea orokorrak...............................................................................................243 33 Kontadoreen zentralizazioa ..........................................................................................246 33 Banakako deribazioak...................................................................................................247 33 Aginte- eta babes-koadro orokorrak (ABKO) ............................................................252

3.5. Lotura-lineen matxurak...........................................................................................................253


Landa-praktika....................................................................................................................................256


LANBIDE EKIMENA V

4. ERAIKINEN BARRUKO ETA LUR-KONEXIOKO INSTALAZIOAK ..........................................................257

4.1. Berariaz etxebizitzetarako prestatutako barneko instalazioak ........................................258

4.2. Zirkuitu kopurua ........................................................................................................................262

4.3. Erabilera-puntuak ....................................................................................................................264

4.4. Bainugela eta komunen instalazioa.....................................................................................265

33 Segurtasuna bermatzeko babesa: bainugela eta komunen sare ekipotentziala....267 33 Material elektrikoen hautaketa eta instalazioa.........................................................268

4.5. Eraikineko eta garajeko erabilera orokorretarako instalazioa .........................................269

4.6. Instalazio elektrikoetan erabiltzen den sinbologia .............................................................270

4.7. Instalazio elektrikoetan erabiltzen den material txikia.......................................................274

4.8. Eraikinetako lur-konexioko instalazioak ................................................................................276

33 Lur-konexioa. Definizioa.................................................................................................277 33 Lur-hargune baten parteak ..........................................................................................277 33 Instalazioa ........................................................................................................................278 33 Ekipotentzialitate-eroaleak ...........................................................................................282 33 Lurrera konektatu beharreko osagaiak ......................................................................282 33 Lur-harguneen erresistentzia .........................................................................................283 33 Erabilera-instalazioetako masen eta transformazio-zentro

bateko masen lur-harguneen arteko banaketa .......................................................285

33 Lur-harguneen berrikuspena.........................................................................................286 Proposatzen diren jarduerak eta praktikak....................................................................................288

Landa-praktika ...................................................................................................................................290

5. KANPOKO ARGIZTAPENERAKO INSTALAZIO ELEKTRIKOAK............................................................291

Sarrera ..................................................................................................................................................292

5.1. Instalazioen dimentsioak ........................................................................................................293

5.2. Babes-, neurketa- eta kontrol-koadroa ...............................................................................294

5.3. Elikadura-sareak.......................................................................................................................295

33 Lurpeko sareak................................................................................................................296 33 Airetiko sareak.................................................................................................................296

5.4. Luminariak.................................................................................................................................297

33 Euskarriak..........................................................................................................................298 33 Instalazio elektrikoa ........................................................................................................301 33 Zuzeneko eta zeharkako kontaktuen aurkako babesa ...........................................303

5.5. Argiztapen publikoko instalazioen lurrerako konexioa ......................................................304

5.6. Instalazio mota horiek izapidetzeko aurkeztu beharreko dokumentazioa ....................307


LANBIDE EKIMENA VI


Landa-praktika ...................................................................................................................................314

6. LANEKO ARRISKUEN PREBENTZIAO ETA INGURUMENAREN BABESA.............................................315

Sarrera ..................................................................................................................................................316

6.1. Arrisku elektrikoa ......................................................................................................................317

33 Oinarrizko kontzeptuak ..................................................................................................319 33 Korronte elektrikoak giza gorputzean dituen eraginak............................................321 33 Zuzeneko kontaktuen aurkako babesa ......................................................................328 33 Zeharkako kontaktuen aurkako babesa ....................................................................334 33 Zuzeneko eta zeharkako kontaktuen aurkako babesa ...........................................340

6.2. Obretako prebentzio-arau orokorrak...................................................................................341

6.3. Jendearentzako segurtasun-elementuak: babes-ekipoak ..............................................345

6.4. Instalazio elektrikoetan lan egiteko urrezko bost segurtasun-arauak .............................351

6.5. Arrisku elektrikoak. Transformazio-zentroetarako segurtasun-araudia............................356

6.6. Arrisku elektrikoak. 20 kV-erainoko behe- eta goi-tentsioko lurpeko linea elektrikoetarako segurtasun-araudia ...........................................................361

6.7. Ingurumenaren babesa .........................................................................................................370


Landa-praktika ...................................................................................................................................379

7. TARIFA ELEKTRIKOAK...........................................................................................................................381

Sarrera ..................................................................................................................................................382

7.1. Elektrizitatearen merkatuaren liberalizazioa........................................................................382

33 Egungo egoera...............................................................................................................383 7.2. Bidesari-tarifak ..........................................................................................................................383

33 Kontzeptua ......................................................................................................................383 33 Sarrera-kontratuen baldintzak......................................................................................384 33 Tarifak ...............................................................................................................................384

7.3. Azken Baliabidearen tarifa.....................................................................................................384

33 Ezarpen-baldintzak........................................................................................................385 33 Azken baliabidearen enpresa merkaturatzaileak ...................................................385 33 Motak ..............................................................................................................................385 33 Behin-behineko egoera ...............................................................................................386 33 Bonu soziala....................................................................................................................386

7.4. Fakturazioaren osagaiak ........................................................................................................387


LANBIDE EKIMENA VII

33 Tarifen egiturak................................................................................................................387 33 Tarifa-periodoak..............................................................................................................387 33 Azken Baliabidearen tarifa, 2.0DHA eta 2.1 DHA......................................................387 33 Tarifak: 3.0 A eta 3.1 A ...................................................................................................388 33 Tarifak: 6.X ........................................................................................................................389 33 Potentzia-fakturazioaren terminoa ..............................................................................396 33 Fakturatu beharreko potentzia ....................................................................................396 33 Energia aktiboko fakturazio-terminoa.........................................................................397 33 Energia erreaktiboko fakturazio-terminoa..................................................................398 33 Zergak...............................................................................................................................398 33 Prezioak ............................................................................................................................398

7.5. Merkatu librea .........................................................................................................................400

7.6. Fakturazio-adibideak ..............................................................................................................401

33 ABT, ordu-bereizketarik gabe (OBrik gabe)................................................................401 33 ABT, ordu-bereizketarekin (OBrekin) ............................................................................401 33 Gizarte-bonua.................................................................................................................402 33 Merkatu librea ................................................................................................................404

Hiru periodo........................................................................................................... 404 Sei periodo............................................................................................................. 405

7.7. Neurketa-ekipamenduak.......................................................................................................408

33 Kontagailuak ...................................................................................................................408 33 Frogaketa-plakak edo borneak.................................................................................412 33 Neurketa-transformadoreak .........................................................................................413

7.8. Hartune-, krokadura- eta frogaketa-eskubideak ...............................................................416

7.9. Neurketa-ekipoen alokairua (2010)......................................................................................419


Landa-praktika ...................................................................................................................................422

BIBLIOGRAFIA.............................................................................................................................................425

LANBIDE EKIMENA 1

BBAANNAAKKEETTAA--IINNSSTTAALLAAZZIIOOAAKK

Gure emazteei (Maria Paz eta Maria Pilar) eta gure seme-alabei (Maria Victoria, Miguel, Carlos, David, Mara, Santiago eta Miguel) eskaintzen diegu lan hau. Laguntza, elkarlana,

parte-hartzea, adorea eta beste hainbat bertute ikasi ditugu haiengandik, eta eskerrak ematen dizkiegu, lan hau egiten eman dugun denbora guztian gurekin hain ulerbera izateagatik.

LANBIDE EKIMENA 5

EESSKKEERRRRAAKK

Bihotzez eskerrak eman nahi dizkiegu lan hau egiten lagundu diguten sektore elektrikoko pertsona eta enpresa guztiei, modu erabat desinteresatuan beren hondar-alea jarri baitute instalazio eta muntaia elektrikoen arloko lanpostuetan arituko diren etorkizuneko teknikariak eta langileak prestatzeko eta prestakuntza hori errealagoa eta osoagoa izateko. Haien laguntzarik gabe, ezinezkoa izango zen lan hau egitea.

Gure lagun Juan Luis Castillo Girn BHIko irakasleari. Juan de la Ciervari (Madril), taulak eta eskema elektrikoak egiten eta prestatzen egindako lan eskergagatik.

Fernando Blaya Harori eta Miguel Sanz Blascori, liburu honetan agertzen diren plano eta eskema asko egiteagatik.

Mara Victoria Sanz Blascori eta Santiago Toledano Olmedari, ordenagailuek eman dizkiguten arazo informatikoetatik etengabe atera gaituztelako (beste batzuetan bezala, ez ditugu horrelako arazo gutxi izan).

Gure lankide Mariano Cecilia Fernn, Pedro Castellano Matas, Lisardo Recio Maillo, Agustn Martn Serrano, Alfonso Garca, Javier Aparicio, Jos Antonio Ruiz Lpez, Alfredo Fernndez Lopesino, Nicols Martnez Cebrin, Mario Snchez Corral, Juan Antonio Vadillo eta Luis ngel Pascuali, instalazio elektrikoei buruzko ezagutzak jaso eta zabaldu nahi dituen ororentzat liburua nahikoa grafikoa eta erakargarria izan zedin eman dizkiguten ideia, aholku eta informazio teknikoengatik.

Iberdrolari eta Unin Fenosari, beren arau bereziei eta dokumentazio teknikoari buruz egindako ekarpenengatik, eta, bereziki, Iberdrolako teknikari Andrs Muriel eta Jos Luis Snchez Calandni.

Ormazabal Meda Tensini, transformazio-zentroetako ekipoen teknikari eta muntaiari buruzko informazioa emateagatik.

Cotradisi, egiten dituzten transformadoreei buruz emandako informazio teknikoagatik.

Sanz Blasco Instalaciones Elctricasi, instalazio elektrikoak diseinatzeari eta egiteari buruzko informazio teknikoa emateagatik.

Elecnori, instalazio eta sare elektrikoak diseinatu eta egiteari buruzko informazio teknikoa emateagatik.

Prysmian Cables y Sistemasi, egiten dituzten kable eta eroaleei buruz emandako informazio teknikoagatik.

Circutori, neurketa-, babes- eta kontrol-ekipoei buruzko dokumentazio teknikoa emateagatik.

Uriarte Elektrori, kontadoreen zentralizazioari buruz emandako dokumentazio teknikoagatik.

Tyco Electronics Raychemi, linea elektrikoetarako osagarriei buruz emandako dokumentazio teknikoagatik.

Instalazio Elektriko eta Automatikoak

LANBIDE EKIMENA 6

Simon taldeari, material elektriko txikiei eta babeserako materialari buruz emandako dokumentazio teknikoagatik.

KLKri, lur-konexioko materialari buruz emandako dokumentazio teknikoagatik.

Landis Gyri, kontadoreei buruz emandako dokumentazio teknikoagatik.

Philips Alumbradori, lanpara eta luminariei buruz egindako ekarpenagatik.

Vilaplanari, material elektrikoari buruz eskainitako dokumentazio komertzialagatik.

Osrami, lanparei eta, oro har, argiztapenari buruz emandako katalogoengatik.

UNESAri, sektore elektrikoari buruzko emandako dokumentazio teknikoagatik.

EBROSA eraikinaren (Ferrovial Agromnek eraikia) jabetzari eta, bereziki, hango teknikari Francisco Gonzlez eta Gonzalo de la Antoniari, eraikinak bisitatzeko emandako erraztasunengatik.

Instalaciones elctricas Monteroko Francisco Monterori eta Montero Ingenieroseko Cristina Monterori, etxebizitza-eraikin batzuk bisitatzeko eta argazkiak ateratzeko kudeaketak egiteagatik.

TILMON eraikuntza-enpresako Juan Carlos Rodrguezi eta ATCko (Arquitectos Tcnicos de Control) Jess Fernndez Vegari, Pozueloko (Madril) hainbat eraikinen argazki-erreportajea egiteko aukera emateagatik.

Lan hau egiteko beren ideiak (oso lagungarriak) eta iradokizunak bidali dizkiguten guztiei.

LANBIDE EKIMENA 7

SSAARRRREERRAA

Banaketa-instalazio elektrikoak eraikinetako banaketa elektrikoko sistemaren oinarria dira, eta, beraz, instalazio elektrikoetako profesionalek gai horiei buruzko arau, erregelamendu eta eskuliburuak menderatu eta arlo horietan eguneratuta egon behar dute, segurtasunaren, kalitatearen eta ingurume-naren babesaren arabera aplikatu ahal izateko.

Etorkizunean instalazio elektrikoetako lan-munduak izango dituen beharrak eta arazoak lantzen dira Banaketa-instalazioak moduluan. Behar diren tresnak eskaintzen dira moduluaren curriculumean instalazio elektrikoen arloko etorkizuneko langileak gai izan daitezen behe-tentsioko banaketa-sareetako osagaiak eta haien elementu laguntzaileak muntatzeko eta mantentzeko, indarrean dagoen araudia, erregelamendua eta kalitateari segurtasunari eta lan-arriskuei buruzko protokoloak aplikatuz, haien funtzionalitatea ziurtatuz eta ingurumena errespetatuz. Zehazki, gaitasun hauek lantzen dira:

1. Transformazio-zentroen konfigurazioa eta motak eta elementu bakoitzaren ezaugarriak eta funtzioak identifikatzea.

2. Behe-tentsioko banaketa-sare baten konfigurazioa identifikatzea, eta instalazio-mota bakoi-tzaren osagaiak ezagutzea eta ezaugarriak deskribatzea.

3. Lotura-instalazioak prestatzea, osatzen duten elementuak eta bakoitzaren kokapena hautatuz.

4. Transformazio-zentroen mantentze-prozedurak ezagutzea, protokoloak aztertuz eta jarduerak identifikatuz.

5. Behe-tentsioko aireko sare bat muntatzea eta mantentzea, hura deskribatuz eta dagozkion teknikak aplikatuz.

6. Behe-tentsioko lurpeko sare bat muntatzea eta mantentzea, hura deskribatuz eta dagozkion teknikak aplikatuz.

7. Lotura-instalazioak muntatzea eta mantentzea, haiek deskribatuz eta dagozkien teknikak aplikatuz.

8. Lan-arriskuak prebenitzeko eta ingurumena babesteko arauak ezagutzea, betetzea eta betea-raztea, eta horiek dakartzaten arriskuak, har daitezkeen neurriak eta arrisku horiek prebenitzeko ekipoak identifikatzea.

Modulu profesional honek behar den prestakuntza ematen du etorkizuneko profesionalek muntatze- eta mantentze-lanak egiteko, zehazki, transformazio-zentroekin, behe-tentsioko banaketa-sareekin eta lotura-instalazio elektrikoekin lotutako prozesuak.

Funtzio horrekin lotutako jarduera profesionalak arlo hauetan aplikatzen dira:

9 Behe-tentsioko banaketa-sareen muntaketa

9 Lotura-instalazio elektrikoen muntaketa


LANBIDE EKIMENA 8

9 Behe-tentsioko banaketa-sareen mantentze-lanak

9 Lotura-instalazio elektrikoen mantentze-lanak

9 Transformazio-zentroen mantentze-lanak

Liburuak zazpi kapitulu ditu, eta bibliografia. Liburuko gai guztiak transformazio-zentroei eta lotura-instalazioei buruzkoak dira (1, 2 eta 3 kapituluak).

Kapitulu guztietan irudi, taula, eskema, koadro, ariketa eta, batez ere, argazki ugari daude, egileek 2009an hainbat obra eta instalaziotara egindako bisitetan egindakoak guztiak. Horri esker, praktikoa da, batez ere, liburua, eta oso egokia testu-liburu gisara eta, gerora, laneko kontsulta-liburu gisara erabiltzeko.

Banaketa-instalazioen moduluaren curriculum-diseinuaren arabera egin da liburua, eta 2008ko otsailaren 8ko 177/2008 Errege Dekretuaren bidez onartutako instalazio elektrikoen eta automatikoen maila ertaineko prestakuntza-zikloko gainerako modulu profesionalekin koordinatuta dago.

Egileak

LANBIDE EKIMENA 9

TTRRAANNSSFFOORRMMAAZZIIOO--ZZEENNTTRROOAAKK 11

Energia elektrikoko banaketa-sareen elementuetatik, transformazio-zentroak dira garrantzitsuenak eta arreta gehien eskatzen dutenak.

Transformazio-zentroen kokapena, proiektua eta diseinua, muntaketa, mantentze-lanak eta maniobrak oso garrantzitsuak dira, banaketa-sareen azken maila baitira, eta erabiltzaileetatik gertuen dagoen elementua.

Transformazio-zentroen diseinua, sailkapena eta, haien elementuak ezagutuz, muntaketa-lanak, transformazio-zentroan egin beharreko maniobrak eta prebentziozko mantentze-lanak modu eraginkor eta seguruan egin ahal izango ditu teknikari instalatzaileak.

EDUKIA

Sarrera

1.1. Sistema elektrikoaren egitura

1.2. Transformazio-zentroen sailkapena

1.3. Transformazio-zentro baten zati nagusiak

1.4. Banaketa-transformadorea

1.5. Tresneria

1.6. Lur-konexioko instalazioa

1.7. Sinbologia eta eskemak

1.8. Maniobrak eta mantentze-lanak. Proposatutako jarduerak eta praktikak

Landa-praktika


LANBIDE EKIMENA 10

HELBURUAK

Transformazio-zentroaren funtzioa eta energia elektrikoa sortzeko, garraiatzeko eta banatzeko sarean duen kokapena zehaztea.

Transformazio-zentroen konfigurazioa identifikatzea eta motak sailkatzea, elementu bakoitzaren ezaugarrien eta funtzioen arabera.

Transformazio-zentro baten osagai nagusiak definitzea. Transformazio-zentro bateko tresneria elektrikoko ekipo eta aparatu guztiak ezagutzea. Transformazio-zentro bateko lur-konexioa deskribatzea. Transformazio-zentroetako eskema elektriko haribakarrak interpretatzea. Transformazio-zentro bateko muntatze- eta mantentze-lanetan segurtasun-arauak aplikatzea. Maniobra-aparatuak eta gelen babes-elementuak identifikatzea, baita haien ezaugarri, funtzio

eta aginteak ere.

Sarrera

Transformazio-zentro esaten zaio goi-tentsiotik behe-tentsiorako transformadore erreduktore bat edo batzuk eta beharrezkoak diren tresneria eta obra zibil osagarria dituen instalazioari.

Energia elektrikoko banaketa-sareko elementuetatik, transformazio-zentroak dira garrantzitsuenak eta arreta handiena eskatzen dutenak. Transformazio-zentroen kokapena, proiektua eta diseinua, munta-keta, mantentze-lanak eta maniobrak oso garrantzitsuak dira, banaketa-sareen azken maila baitira, eta erabiltzaileetatik gertuen dagoen elementua.

Transformazio-zentroen diseinua, sailkapena eta osatzen duten elementuak ezagutuz, muntaketa-lanak, transformazio-zentroan egin beharreko maniobrak eta prebentziozko mantentze-lanak modu eraginkor eta seguruan egin ahal ditu teknikari instalatzaileak.

Besteak beste, hauek dira instalazioen erabilera eta eraikuntza erregulatzen duten arauak:

9 Zentral Elektriko, Azpiestazio eta Transformazio Zentroen Baldintza Teknikoei eta Segurtasun Bermeei buruzko Erregelamendua (ZEATZBTSBE).

9 Energia hornitzen duten enpresen (EHE) arau partikularrak.

9 UNE eta UNE-EN arauak.

1.1 Sistema elektrikoaren egitura

Gaur egun kontsumitzaileek eskatzen duten erritmo hain bizian energia ekoizteko, energia sortzen duten zentral guztiak sistema elektriko integratu baten bidez lotu behar dira.

Banaketa Instalazioak

LANBIDE EKIMENA 11

Oro har, gehienetan, energia elektrikoa ekoizteko edo sortzeko instalazioak ez dira egoten energia hori kontsumitu behar den lekuan, eta ekoizten diren lekuetatik ehunka edo milaka kilometrora dauden erabilera-puntuetara garraiatu behar izaten dira. Erabilera-puntuak herri edo hirietatik (handiak nahiz txikiak) gertu egon ohi dira. Kale-hizkeran esaten den moduan, ibiliaren ibiliz ikasten da", eta oso gutxitan egin ahal izan dira horrelako hurbilketak. Kasu berezietan bakarrik, hau da, energia-kontsumo handiko puntuak izatean, eraiki izan da energia sortzeko instalazioren bat puntu horretatik gertu.

Eskuarki, energia sortzeko erabili behar diren lehengaien (ura, ikatza, haizea) sorlekuaren edo energia sortzen duten elementuak hozteko lehengaien ondoan (adibidez, zentral nuklearrak uraren ondoan jartzen dira, erreaktoreak hozteko erabiltzen baita) jartzen dira energia-zentralak (hidraulikoak, termikoak, nuklearrak, eolikoak, fotovoltaikoak, etab.).

Zentraletan, energia elektrikoa sortzeko tentsioak 6.000 eta 20.000 volt artekoak izaten dira. Tentsio horiek ez dira nahikoak energia hori distantzia handira dauden lekuetara garraiatzeko. Normalean, tentsio horiek tentsio hobezineko mailara igotzen dira, Joule efektuak eragindako galerak ahalik eta txikienak izan daitezen.

Garraiorako, tentsio hauek erabili ohi dira:

132 kV - 220 kV - 400 kV

1.2 Transformazio-zentroen sailkapena

Muntaketa eta instalazio orok ZEATZBTSBEn ezarritakoa bete behar du, baita EHEk horiei buruz argitaratutako arau partikularrak ere. Transformazio-zentroak aire zabalean edo barrualdean jartzen dira, zenbait parametro kontuan izanda, eta irizpide hauen arabera sailkatzen dira:

Hargunearen arabera

` Airekoa. Normalki, aluminiozko eroale biluziak izaten dituzte, berme metalikoak edo hormi-goizkoak euskarri dituztela.

1.1. irudia. Erdi-tentsioko airetiko linea baten hargunea.

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 12

1.1. eskema. Energia elektrikoaren ekoizpen-, garraio- eta banaketa-eskema orokorra.

ENERGIA-ZENTRALA

TRANSFORMAZIO-ESTAZIO PRIMARIOA

Beste transformazio-estazio batera

INTERKONEXIOKO TRANSFORMAZIO-

ESTAZIOA

BANAKETAKO TRANSFORMAZIO-

ESTAZIOA

BANAKETA-ZENTROA

TRANSFORMAZIO-ZENTROAK

Transformazio-zentroetara

BTko abonatuengana TRANSFORMAZIO-ZENTROA

ETn elikatzen diren abonatuengana

ETn elikatzen diren abonatuengana

BANAKETA-AZPIESTAZIOA

AZPIESTAZIOA

Transformazio-zentroetara

TRANSFORMAZIO-ZENTROAK

BTra abonatuak ETn elikatzen diren abonatuak

ENERGIA-ZENTRALA

Beste zentral batzuetara

TRANSFORMAZIO-ESTAZIO PRIMARIOA

Beste konpainia elektriko

batzuetara


LANBIDE EKIMENA 13

` Lurpekoa. Sarearen ezaugarri teknikoen araberako isolamendu-maila duten kable isolatuz egiten da. Normalean, eroale horien isolamendu-maila 12/20 kV edo 18/30 kV-koa izaten da. Gaur egun, eroale horiek berariaz prestatuko hodi edo kanalizazioen barruan egoten dira, hautsi edo hondatuz gero, zoladura altxatu beharrik gabe atera ahal izateko.

1.2. irudia. Hargune gisa erabiltzeko lurpeko kanalizazioa, erdi-tentsioko kable isolatuekin egina.

` Mistoa. Euskarri batean amaitzen den airetiko muntaketa batetik lurpeko muntaketa batera pasatu eta aurreikusiriko transformazio-zentroraino iristen den linea. Airetiko linearen amaieran, gaintentsioen aurkako babes-elementuak instalatu behar dira (autobalbulak), eta airetiko linea lurpeko zatitik isolatzeko behar den tresneria (ebakigailuak), RLAT ITC-LAT 06 arauaren 4.7. atalean adierazitakoarekin bat.

Airetiko lineara igotzeko aireko zatian, hodi edo kanal metaliko batez babestu behar da lurpeko kablea, zeinak erresistentzia mekaniko nahikoa izan behar duen. Hodiek edo kanalek leunak izan behar dute barnealdetik, errazago instalatzeko edo matxuratutako kablea edo zirkuitua errazago ordezteko. Hodia edo kanala zigilatu egin behar da goiko aldetik, urik ez sartzeko, eta euskarriaren zimenduan sartu behar da (lurzoruaren mailatik 2,5 metro atera behar du).

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 14

a)

b)

1.3. irudia. Airetiko linea lurpeko linea bihurtzeko euskarria: a) elementu instalatuen xehetasuna b) zigilatutako kableen xehetasuna


LANBIDE EKIMENA 15

Elikaduraren arabera

` Eraztun erako elikadura. Transformazio-zentroa erdi-tentsioko linean tartekatuta dago; beraz, gutxienez bi gela izan behar ditu linearen sarrera eta irteera, linea horretara konektatuta dauden beste zentro guztien hornidura mozteko beharrik gabe saretik desko-nektatu ahal izateko.

1.2. eskema. Eraztun erako sare batean tartekatutako zentroak.

` Punta-elikadura. Elikadura-mota horri erradiala ere deitzen zaio. EHEko sarearen zati bat eta transformazio-zentroak erdi-tentsioko adar baten amaieran egoten dira, eta linearen amaiera osatzen dute. Elikadura horrek huts egiten badu, transformazio-zentroa zerbitzurik gabe geratzen da.

1.4. irudia. Puntatransformazioko zentroak

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 16

Kokapenaren arabera

` Aire zabalean, euskarri gainean. Euskarrien gainean instalatzen dira, eta, EHEkoak badira, ez dute 160 kVA-ko potentzia baino handiagoa izaten. Zirkuitulabur eta/edo gainkargen kontrako babesa hauste-ahalmen handiko XS kanporatze-fusibleen bidez egiten da. Fusible horiek COT-OUT motako ebakigailuen gainean muntatuta egoten dira. Jatorri atmosferikoko deskargetatik edo gaintentsioetatik babesteko, autobalbulak erabiltzen dira.

1.5. irudia. Euskarri gainean muntatutako aire zabaleko transformazio-zentroa.

Gaur egun, euskarrien gaineko transformazio-zentroak zutabe azpiko transformazio-zentro trinko izenekoekin ordezten ari dira; izan ere, eraikin aurrefabrikatuetan instalatzen direnak baino askoz ere txikiagoak dira, eta, bereziki, erraztasun handiagoak ematen dituzte lurretik maniobrak egiteko, martxan jartzean, neurketak egitean, mantentze-lanetan, etab. euskarri batera igo beharrik gabe. Bestalde, transformazio-zentro horiek kanpoan edo erdi lurpera-tuta munta daitezke. Kasu horretan, transformadorearen potentzia 250 kVA-rainokoa izan daiteke, betiere EHEren arau partikularrak kontuan izanda.


LANBIDE EKIMENA 17

1.6. irudia. Zurtoin azpiko transformazio-zentro trinkoa.

` Lurrazalean, eraikin aurrefabrikatuan. Transformazio-zentro aurrefabrikatuek hormigoizko inguratzailea izaten dute. Blokebakarreko egiturakoak izan daitezke, edo hainbat elementu aurrefabrikatuz eginak, zentroa jarri behar den lekuan muntatzekoak. Eraikin horren barruan, osagai elektriko guztiak sartzen dira, erdi-tentsiokoak (gelak, transformadoreak, etab.) nahiz behe-tentsiokoak (BTko koadroak, kontrolagailuak, etab.).

Transformazio-zentro horiek abantaila handi bat dute: eraikuntza, muntaketa eta barneko ekipamendu guztia zuzenean fabrikan egin daiteke. Horrek kalitate uniformea bermatzen du. Halaber, obra zibileko kostuak asko murrizten dira, eta jarri behar diren lekura egokitu daiteke kanpoko diseinua. Hartara, ingurumenari egiten zaion begi-inpaktua gutxitu egiten da, neurri handi batean.

Zentro horiek oso errazak dira instalatzen. Hala, in situ egiten diren jardueretan, nahikoa izan daiteke hondeaketan transformazio-zentroa kokatzea eta hargune-kableak konek-tatzea. Transformazio-zentroaren hegaletan egoten diren hutsune erdizulatuen bidez sartzen dira kable horiek.

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 18

1.7. irudia. Lurrazaleko transformazio-zentro aurrefabrikatua.

` Lurpeko aurrefabrikatua. Bide publikoen azpian instalatzen dira. Oso erraz aurkitzen dira, lurraren mailan sareta batzuk jartzen baitira, ondo aireztatzeko. Lokalera sartzeko, eskailera txiki batzuk erabiltzen dira, eta lurraren mailan egoten da sarrera. Zentro-mota horiek, aurrez deskribatutako lurrazaleko transformazio-zentro aurrefabrikatuek bezala, bloke baka-rreko egitura izaten dute, eta bereziki diseinatuta egoten dira lurpean instalatzeko. Hala, egitura horren barruan, hainbat motatako muntaketa-eskemak erabil daitezke. Horri esker, EHEn zentroetan nahiz instalazio pribatuetan erabil daitezke.

Lurpean instalatzen direnez, eta zentro horien azalera oso erraz egokitzen denez, oso inpaktu txikia eragiten dute jartzen diren lekuan.

Horrelako transformazio-zentroak instalatzeko, nahikoa da, hondeaketak egitean, zentroa eraikinaren barruan sartzea, harea trinkotuko geruza baten eta hormigoizko plaka baten gainean jartzea eta hargune-kableak eta lurrerako kableak konektatzea. Izan ere, gehienetan, zentro horien barruko tresneria muntatuta iristen da fabrikatik.

1.8. irudia. Lurpeko transformazio-zentro aurrefabrikatu bat.


LANBIDE EKIMENA 19

Muntaketa-mota hori in situ egiten da, egun batean; beraz, muntatzeko eta instalatzeko kostuak asko murrizten dira.

` Beste erabilera batzuetako eraikinaren barruan. Transformazio-zentroaren kokapena eskatzailearen eta EHEren artean adostu behar da, arlo elektrikoarekin lotutako alderdiak eta zentroaren ustiaketarekin eta mantentze-lanekin lotutakoak kontuan izanda.

Zentro-mota horiek ezin dira instalatu lehenengo sotoaren azpian. Atearen paramentua bide publiko batera ematen duen fatxada-lerroan egotea lehenesten da. Arau orokor gisa, zentro horiek EHE batenak badira, zuzenean bide publikotik sartu ahal da.

EHEko langileak bakarrik sar daitezke lokalera. Halabeharrez sarrera tranpol bidez egin behar bada, sarrera horrek ez du egon behar beti libre egon behar duten eremuetan (adibidez, suhiltzaileen pasabideak edo larrialdiko edo sorospeneko irteerak).

Materialak sartzeko bideek, berriz, egokiak izan behar dute transformadoreak eta zentroko gainerako elementu astunak kamioiez lokaleraino garraiatzeko. Zentro-mota horiek jartzeko lekua aukeratzean, kontuan izan behar da aukera eman behar duela aurreikusitako lurpeko kanalizazio guztiak bide publikoen edo zerbitzu-galerien bidez ezartzeko.

1.9. irudia. Beste erabilera batzuetarako eraikinean instalatutako transformazio-zentroa.

Jabetzaren arabera

` Energia hornitzen duen enpresaren jabetzakoa (EHE). EHEren jabetzako zentroak dira. Zentro horietatik irteten dira bezeroak elikatzeko erabiltzen diren behe-tentsioko sareak.

Elikadura-gela bat edo batzuk izaten dituzte, sarrera, irteera, eta, kasu batzuetan, puntako zentroetarako ebakidura eta babeserako gela bat muntatutako transformadore bakoitzeko.

Enpresa bakoitzeko, gehienez bi transformadore onartu ohi dira, eta transformadore bakoitzak 630 kVA-ko potentzia izan dezake, gehienez. Hala ere, enpresa batzuetan, oso puntu jakinetan eta salbuespenez karga handiak elikatu behar dituztenean, transformadore bakoitza l.000 kVA-rainoko potentziara irits daiteke.

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 20

Zentro horien kostu ekonomikoa da horren arrazoia. Demagun instalatutako transformadore kopuruaren eta haien potentziaren arabera zehazten dela kostua.

Oinarrizko balio 100 dela jotzen badugu:

9 3 TZ eta 400 kVA-ko transformadorea baditugu, balioa 100 izango da.



Hauek dira iraupen laburreko zirkuitulaburreko intentsitate izendatu onargarrien balioak:

Tentsio izendatua, kV-tan Balio eraginkorra, kA-tan Gailurreko balioa, kA-tan

24 16/20 40/50

36 16/20 40/50

Praktikan, transformazio-zentroan hartu ohi den lurrerako falta-intentsitatea 500 A-koa izaten da, eta ohiko balioak 200 A-koak izaten dira.

Hori dela eta, potentzia gutxiagoko transformazio-zentro gehiago instalatzeko joera dago. Hala ere, askotan, eraikin handietan edo fabriketan erabiltzen diren karga handiak direla eta, ezinbestekoa da hori egitea.

Ikusitakoaren balorazio kualitatiboa egin ondoren, hauek dira emaitzak:

9 BTko zirkuitulabur-potentzia mugatzen da.

9 400 kVA-tik 630 kVA-ra zabaltzeko aukera dago.

9 Tentsio-erortzea murrizten da.

9 Erraza da zentro txikietarako lokal egokiak aurkitzea.

9 BTko sarean arrisku gutxiago dago matxurak izateko.

9 Zentro batek huts eginez gero, arazo gutxiago sortzen dira.

9 Oro har, lur gutxiago okupatzen da.


LANBIDE EKIMENA 21

1.3. eskema. EHEren transformazio-zentroa.

` Bezeroaren jabetzakoa. Eremua hornitzen duen EHEren sareko tentsioak baldintzatzen du zentro horien elikadura-tentsioa.

Zentro-mota horien barruan, bi talde bereizten dira:

9 BTko neurketa-ekipoak dituztenak. Normalean, zentro horiek potentzia txikikoak izaten dira eta aire zabalean egoten dira.

9 GTko neurketa-ekipoak dituztenak. Kasu horietan, transformazio-zentroak neurketa-gela bat izan behar du intentsitate- eta tentsio-transformadoreak edukitzeko. Zehazki, ordena horretan jarri behar dira, korrontearen noranzkoan. Horrez gainera, gela horietatik bereizita, armairu bat instalatu behar da. Armairu horretan, neurketa-ekipoaren osagaiak jartzen dira (funtzio anitzeko kontadore elektronikoa, egiaztapen-plakak, etab.). Transformazio-erlazioak 15.000-20.000/110 V-koak dira tentsio-transformadoreetan, eta XXX/5 A-koak intentsitatekoetan.

1.000 kVA-tik gorako potentzia duten bezeroen transformazio-zentroek lur-konexioko babes-erreleak eduki behar dituzte (korronte homopolarra).

Transformadore bakarreko puntako transformazio-zentroek, berriz, gela hauek eduki behar dituzte: ebakidura orokorreko gela, transformadorea babesteko etengailu-gela (biak gela batean ere jar daitezke, gelak aukera ematen badu) eta neurketa-gela.

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 22

a) b)

1.4. eskemak. Bezeroaren transformazio-zentroa. a) = 800 kVA-ko potentzia duten transformadoreetarako b) = 1.000 kVA-ko potentzia duten transformadoreetarako.

1.3 Transformazio-zentro baten elementu nagusiak

Oro har, transformazio-zentroek elementu hauek izaten dituzte: etengailuak, ebakigailuak, barra kolektoreak, neurketa-transformadoreak, potentzia-transformadoreak, etab.

Elementu horiek geletan muntatzen dira, eta, horietako bakoitzean zirkuitu bakoitzari dagozkionak biltzen dira (linearen sarrera eta/edo irteera, transformadorea edo zentro guztia babesteko behar direnak). Funtzioak ere taldekatzen dira (adibidez, energia-neurketa).

Ebakitzeko eta konexioak egiteko elementuak eta barra kolektorea SF6 gasez betetako altzairu herdoilgaitzezko upel batean egoten dira. Atzealdetik gasak ebakuatzeko sistema bat izaten du, eta gela guztiz hermetikoa izaten da, betirako zigilatua. Hortaz, transformazio-zentroak isolamendu integraleko ekipoak dira. Hori dela eta, ez dira sentikorrak ingurune agresiboekiko (ezta uholderik dagoenean ere). Horri esker, zentro horien bizitza erabilgarria luzatu egiten da, eta ez da beharrezkoa zentro horien zati aktiboak mantentzea.

Irizpide hori kontuan hartuta, honela jartzen dira:

` Igogailu-gela. Kasu batzuetan, beharrezkoa izaten da horrelako gelak instalatzea, kableak gela guztietako barra-kolektorera irits daitezen, eta, hala, babes mekaniko handiagoa eman ahal dakien gela horiei. Batzuek lur-konexioko ebakigailua izaten dute (beste batzuek, ez), eta tentsioa dagoela adierazten duten seinaleztapen-argiak jartzea gomendatzen da. Bi motatakoak daude: bata, kableak igotzekoa; bestea, barrak igotzekoa.


LANBIDE EKIMENA 23

` Lineako gelak. Transformazio-zentroa elikatzen duten eroaleak jaso edo beste transformazio-zentro batzuetara doazen eroaleak eteten dituzten gelak dira. Transformazio-zentro horre-tatik punta-zentro bat elikatzen bada, beste gela bat jarri behar da linea ebakitzeko. Halaber, gela horiek gela guztien multzoaren barra-kolektorearekin komunikatzeko aukera ematen dute. Karga-mozketarako etengailu-ebakigailua eta lur-konexioko ebakigailua izan behar dute, eta bi elementu horiek elkarrekin katigatuta egon behar dute. Halaber, tentsioa dagoela adierazteko seinaleztapen-argiak eduki behar dituzte. Elementu horiek non instalatzen diren, motorizazioa ezar dakieke.

` Ebakidura-gela. Bezeroari dagokion transformazio-zentroaren aldea zerbitzuz kanpo uzten duen gela da. Transformazio-zentroaren potentzia 1.000 kVA baino txikiagoa bada eta/edo ebakidura-puntutik gertu badago, etengailu-ebakigailua izan behar du, eta, zentroaren potentzia handiagoa bada edo 15 metrotik gorako luzera badu, etengailu automatikoa, betiere EHEk arlo horretan dituen arau partikularrak kontuan izanda.

1.10. irudia a) Kableak igotzeko gela.

1.10. irudia b) Barrak igotzeko gela

1.11. irudia. Lineako gela. 1.12. irudia. Ebakidura-gela edo alderik aldeko etengailuaren gela.

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 24

` Babes-gelak. Transformazio-zentroa oro har edo han instalatutako makina bakoitza babesteaz arduratzen dira.

Instalatutako transformadoreen kopuruaren eta potentziaren arabera, bi motatakoak izan daitezke:

9 Fusibleak dituen babes-gela. Etengailu-ebakigailu bat eta lur-konexioko ebakigailu bat izaten ditu, fusibleen aurrean eta atzean kokatuta. Bi elementuak katigatuta egoten dira; babesa, berriz, fusible mugatzaileen bidez egiten da, eta gelak tentsioa dagoela adierazteko argiak ere eduki behar ditu.

Transformazio-zentroak transformadore bakarra badu eta 800 kVA-ko potentzia gainditzen ez badu instalatzen dira.

Transformazio-zentroa hainbat transformadorek osatzen badute, 800 kVA-ko edo gutxiagoko potentzia duten transformadoreak gela-mota horien bidez babesten dira.

1.13. irudia. Fusibleak dituen babes-gela. 1.14. irudia. Etengailu automatikoa duen babes-gela.


LANBIDE EKIMENA 25

9 Etengailu automatikoa duen babes-gela. Ebakigailu batek, lur-konexioko ebaki-gailu batek eta etengailu automatiko batek azken hori, hutsean ebakitzekoa osatzen dute. Elementu guztiak elkarrekin katigatuta egoten dira, eta tentsioa dagoela adierazteko argiak ere jarri behar dira.

Transformazio-zentroak transformadore bakar bat badu eta 800 kVA-ko potentzia gainditzen ez badu instalatzen dira.

Transformazio-zentroa hainbat transformadorek osatzen badute, transformazio-zentroaren babes orokorra ezaugarri horiek dituen gela baten bidez egin behar da, baita 1.000 kVA-ko edo gehiagoko potentzia duten transformadoreen kasuan ere.

Babes orokor horren bidez, transformazio-zentroa babestu egiten da, gainkarga edo zirkuitulaburrak transformadore bakoitzaren banakako babes-elementuen uretan gora sor daitezkeenean.

Zirkuitu batetik korronte elektrikoaren pasabidea eteteko eragiketa da mozketa. Sistema elektrikoaren hiru faseetan eteten da korrontea mozketa egiten denean; ingurune isolatzaile batean egiten da, non etengailu automatikoak bere kontaktuak irekitzen dituen. Ingurune isolatzaile hori gelaren barruko airea, olioa, hutsa edo gasa (sufre hexafloruroa, SF6) izaten da. Transformazio-zentroaren potentzia 1.000 kVA-koa edo gehiagokoa baldin bada, lurrerako deribazioetatik babesteko direkzio-errele homopolar autonomo bat instalatu behar da, eta, akats-intentsitatea zehaztutako tara baino handiagoa bada, etengailu automatikoari eragi-teko transformadore toriko bat izan behar du kablearen gainean.

` Neurketa-gela. Instalazioan kontsumitzen den energia zehazteko elementu osagarri gisa jarduten duten neurketa-transformadoreak edukitzeko erabiltzen da.

Neurketa-transformadoreak isolamendu lehorreko transformadore txikiak dira, eta zirkuitu nagusiko jatorrizko transformadoreen proportzioko magnitudeak izaten dituzte, intentsita-teari nahiz tentsioari dagokienez.

Hauek dira neurketa-transformadoreen helburu nagusiak:

a) GTko zirkuituak eta neurketa-aparatuak isolatzea edo banantzea, istripurik ez gertatzeko.

b) Korronte altuen perturbazio elektromagnetikorik ez gertatzea eta zirkuitulabur-inten-tsitateak neurketa-aparatu hauskorretan onartzen diren balioetara murriztea.

c) Intentsitate- eta tentsio-magnitude proportzionalak lortzea, eta, hala, hain tentsio eta intentsitate altuak maneiatzeko zailtasunak saihestea.

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 26

a)

b)

1.15. irudiak. Neurketa-ekipoen elementu osagarriak: a) intentsitate-transformadorea; b) tentsio-transformadorea.

Aparatu horien ezaugarriak sarearen eta neurketa-ekipoaren ezaugarrien araberakoak izaten dira.

Neurketa-gelaren barruan, hiru tentsio-transformadore jarri behar dira, transformadore-zentroaren elikaduraren arabera (normalki, primarioa 15.000 edo 20.000 V-ean elikatzen da, eta sekundarioaren irteera-tentsioa 110 V-koa izaten da), eta hiru intentsitate-transformadore (horien erlazioa transformazio-zentroko potentzia instalatuaren araberakoa izaten da, eta sekundarioaren irteera, 5 A-koa).


LANBIDE EKIMENA 27

1.16. irudia. a) Neurketa-gela (beheko irteera).

1.16. irudia. b) Neurketa-gela (barra-irteera).

Elementu hauek gutxienez osatu ohi dute neurketa-ekipoa: funtzio anitzeko kontadore elektronikoa, egiaztapen-erregleta, tarifikazio-modulua, etab. Armairu independente batean eta ETko geletatik bereizita kokatu ohi da.

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 28

1.17. irudia. Neurketa-ekipoa.

` Transformazio-gela. Potentzia-transformadorea jartzen den puntua. Trenkada edo horma

bidez babestuta egon behar du, beste instalazioetara materialik eta oliorik ez jaurtitzeko.

Horrez gainera, istripua gertatuz gero olioa jasotzeko modua aurreikusi behar da.

` Behe-tentsioko koadroa (EHEen transformazio-zentroetan instalatzen da). Barneko instalazioetako banaketa-sareetan erabiltzen da, ET/BT transformadoretik datorren behe-tentsioko zirkuitu nagusia hartu eta banakako zirkuituen kopuru jakin batean banatzeko. Zirkuitu horietatik abiatzen dira behar bezala babestuta BT lineak; horiek, aldi berean, babes-kaxa nagusiak (BKN) edo oinarri tripolar bertikalak (OTB) elikatuko dituzte, eta, horie-tatik, kontsumo-puntuetara joango dira (1.19. irudia).

UNESA 6301 A gomendioaren arabera, behe-tentsioko koadroek ebakidura-sistema bat izan behar dute barra-kolektore orokorrean, eta oinarri tripolar bertikalak.


LANBIDE EKIMENA 29

1.18. irudia. Transformazio-gela.

1.4 Banaketa-transformadorea

Transformazio-zentroetan erdi-tentsioa behe-tentsio bihurtzeko erabiltzen den potentzia-transforma-dore trifasikoari banaketa-transformadore esaten zaio.

Transformadorea indukzio elektromagnetikoko makina estatiko bat da, eta hau du eginkizuna: korronte aldakorreko sistema bat intentsitate eta tentsio desberdinak izan ohi dituen sistema. Sistema horren isolamendua oliotan egin daiteke (1.20.a) irudia), edo erretxinazko kapsuletan sartuta (1.20.b) irudia).

Energia elektrikoa banatzeko, trifasikoak izan ohi dira. Dena den, hiru transformadore monofasi-korekin eraikitako bankuak ere onartzen dira, eta, salbuespenez, transformadore monofasikoak ere bai, baldin eta 5 kVA-tik beherako potentzia badute.

Hutsean kargarik gabe funtzionatzeko, primarioaren (U1) eta sekundarioaren (U2) fase-tentsioen arteko transformazio-erlazioak espira primarioen (N1) eta sekundarioen (N2) kopuruaren erlazioaren berdina izan behar du.

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 30

1.19. irudia. Behe-tentsioko koadroa.

Hauek dira ezaugarri nagusiak:

9 Tentsio primarioa (U1)

9 Tentsio sekundarioa (U2)

9 Konexio-taldea

9 Zirkuitulabur-tentsioa (ucc).

Bi transformadorek edo gehiagok paraleloan lan egiten badute, ezaugarri horiek berdinak izan behar dute guztietan.

Hauek dira banaketa-transformadoreen banakako potentzia normalizatuak, kVA-tan:

25 - 50 - 100 - 160 - 250 - 400 - 630 - 800 - 1.000

Letra lodiz daudeEHEek normalean erabiltzen dituzten potentziak.

Bezeroen zentroak instalatzean, aurrekoez gain, hauek izan daitezke transformadoreen potentziak, kVA-tan:

Ebakidura-unitatea, hargune nagusia eta osagarria (laguntzakoa) integratuta

Hargunea babesteko hodiak

Neurketa-unitatea

Koadroa handitzeko hutsune babestua

Barra-kolektoreen arteko zatiketak egiteko euskarri isolatzailedun plaka

Ainguratzeko egitura

Ebakigailuaren maniobrarako tresna integratua

Zirkuitu osagarrien konexio-borneen konpartimentua

TRIVER fusible-etxeen oinarriak

Zerbitzu osagarriak

Ebakigailu Integratu Trinkoa (EIT)

Neutroa konektatzeko ezin galduzko babesa

Irteera-kableen ainguraketa mekanikoa (aukerakoa)

Lurreko ebakidura-kaxa (aukerakoa)


LANBIDE EKIMENA 31

1.250- 1.600-2.000-2.500

Estalkiaren gainean jartzen dira, eta GTko harilkatuei eragiten diete. Transformadorea deskonek-tatuta dagoenean bakarrik onartzen da transformazio-erlazioa aldatzea.

a) b)

1.20. irudiak. Potentzia-transformadorea: a) oliotan; b) erretxinazko kapsuletan sartuta.

Transformadore-mota hauek daude:

9 B1 mota: sare zaharrak 220/127 V-ko tentsio izendatuekin elikatzeko gai dira.

9 B2 mota: sare zaharrak 400/230 V-ko tentsio izendatuekin elikatzeko gai dira.

Hauek dira gehien erabiltzen diren konexio-taldeak:

9 Yzn 11, 25 eta 100 kVA arteko potentzia txikiko transformadoreetarako.

9 Dyn 11, 160 eta 2.500 kVA arteko potentzia guztietarako.

non:

D = Triangelu erako konexioa

Y, y = Izar erako konexioa

z = Sigi-saga erako konexioa

n = Neutro irisgarria

Harilkatuen arteko desfasea ordu-indize baten bidez adierazten da (1.21. irudia). Erloju baten koadrantean adierazitako ordua da ordu-indizea, orratz handia (minutuen orratza) 12etan egonik, eta bat

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 32

dator puntu neutroaren (erreala edo fikziozkoa) eta BTko harilkatuaren lineako borne baten arteko tentsio-bektorearekin.

Transformadore guztiek tentsioa erregulatzeko gailu bat izan ohi dute, 5 posiziokoa eta tentsioa % 5 aldatzeko gai dena. Eragiketa hori kanpotik egin behar da, makinaren estalkia altxatu beharrik gabe.

1.21. irudia. Ordu-indizea. Konexio-taldeak erabiltzeko diagrama.

1.22. irudia. Tentsioa erregulatzeko kommutadorea.


LANBIDE EKIMENA 33

Bektore-diagrama Konexioen eskema Konexio-indizea

CEI konexio-

taldea

VDE konexio-

taldea Goi-tentsioa Behe-tentsioa

Goi-tentsioa

Behe-tentsioa

Uuv / Uuv transformazio-

erlazioa

1.1. taula. Konexio-taldeak. Harilkatu bereiziak dituzten transformadore trifasikoen konexioak.

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 34

1.5 Tresneria

Sistema elektrikoa nahieran kontrolatzeko aukera ematen duten ekipo eta aparatuei deritze tresneria elektriko.

Transformazio-zentro bateko tresneriak barrukoak nahiz aire zabalekoak funtzio hauek betetzen ditu:

9 Zirkuituen maniobratzea

9 Energia transformatzea

9 Ondasunak eta pertsonak babestea

Horrez gainera, kanalizazio elektrikoek, masarako eta fasearteko isolamendu elektrikoak, energia-neurketek, etab. funtzio horiek osatu egiten dituzte.

Adierazitako helburuak lortzeko, tresneria dagoen barrutiak instalazio osagarriak behar ditu; besteak beste, hauek:

9 Lur-konexioko instalazioa

9 Suteetatik babesteko instalazioa

9 Aireztapen-instalazioa

9 Transformazio-zentroaren argiztapena

Hala eta guztiz ere, gelak eta haien osagai nagusiak eraikitzeko, arau hauek bete behar dira:

Elementua Araua

Gelak IEC 60298

Etengailu-ebakigailua IEC 60265-1

Etengailua - Fusibleak dituen ebakigailua IEC 62271-105

Etengailu automatikoak IEC 62271-100

Lur-konexioko ebakigailuak (l.k.) IEC 62271-102

Kanpoko konodun estalki-pasagailua IEC 60137

Barneko konodun estalki-pasagailua DIN 4763

Fusibleak IEC 60282-1

Errele elektrikoak IEC 60255

SF6 gasa IEC 60376

IP babes-graduak IEC 60529


LANBIDE EKIMENA 35

Hona hemen elementu horietako batzuen eta transformazio-zentroan betetzen dituzten funtzioen deskribapena.

Isolatzaileak

Material isolatzaileko piezak dira, eta eroaleei edo ekipo elektrikoei eusteko erabiltzen dira. Kokape-naren arabera, barrukoak edo kanpokoak izan daitezke.

Transformazio-zentroetako barneko maniobra-ekipoen isolatzaileak fabrikatzeko gehien erabiltzen diren materialak esteatita eta epoxy erretxinak dira, konexio-elementuak ireki eta ixtean sortzen diren esfortzu mekaniko handiei eusteko duten ahalmen handiagatik.

1.23. irudia. Hainbat isolatzaile.

Eroaleak

Transformazio-zentroetan sartzeko, sarearen tentsioaren araberako isolamendua duten eroaleak erabiltzen dira. Lineako etengailu-ebakigailuaren gelaraino sartzen dira eroaleak, eta terminalen edo konektoreen bidez konektatzen dira horietara.

1.24a. irudia. Erdi-tentsiorako kable isolatua.

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 36

Ebakigailua

MIE-RAT 01en 50. puntuaren arabera, konexio-aparatu mekaniko bat da, segurtasun-arrazoiak direla eta, irekitako posizioan, zehaztutako kondizioak betetzen dituen ebakidura-distantzia ziurtatzen duena. Ebakigailu batek zirkuitu bat ireki edo itxi dezake eten beharreko edo ezarri beharreko korrontea baztergarria bada edo ebakigailuaren polo bakoitzaren borneetan tentsio-aldaketa nabari bat gertatzen bada. Halaber, pasabideko korronteak jasan ditzake, bai zirkuituaren kondizio normaletan, bai, denbora jakin batez, ezohiko kondizioetan (adibidez, zirkuitulaburra). Ebakigailuak polobakarrak eta tripolarrak izan daitezke, instalazioaren eta bete beharreko funtzioaren arabera.

1.24b. irudia. Kable-terminalak edo -konektoreak: a) barneko amaiera; b) kanpoko amaiera; c) konektoreak eta estalki-pasagailuak.

Grabitateagatik edo bibrazioengatik ustekabean ez ixteko moduan muntatu behar da.

Birakariak edo kulunkariak izan daitezke.

1.25. irudia. Ebakigailua.


LANBIDE EKIMENA 37

Etengailua

MIE-RAT 01.29en arabera, eteteko ahalmena duen aparatua da, eta zirkuituak ireki eta ixteaz ardu-ratzen da. Etengailuak bi posizio ditu: bata, zirkuituaren irekierari dagokiona; bestea, itxierari dagokiona. Kanpoko ekintzarik ezean, posizio horietan irauten du.

Zirkuitulabur-intentsitateak itxi ditzake, baina ez eten.

Arkua itzaltzeko, prozedura hauek erabiltzen dira gehienbat:

9 Aireko prozedurak, txinparta-itzalgailu edo adarrekin.

9 Puzte magnetikoko prozedurak.

9 Puzte pneumatiko edo autopneumatikoko prozedurak.

9 Olio-bainua, olio-bolumen txikia, sufre hexafloruroa (SF6) gasa.

Aparatu horien intentsitateari eta tentsio izendatuari buruzko ezaugarriez gainera, ezinbestekoa da ezaugarri hauek jakitea:

` Etete-ahalmena. Berrezarpen-tentsio jakin batean eta aurreikusitako funtzionamendu-kondizioetan aparatuak eten dezakeen intentsitatearen balioa. kA eta MVA-tan adierazten da.

` Ixteko ahalmena. Tentsio jakin batean eta aurreikusitako funtzionamendu-kondizioetan aparatuak berrezar dezakeen intentsitatearen balioa.

Era askotakoak daude. 1.26. irudian duzue horietako bat.

1.26. irudia. Etengailu autopneumatikoa.

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 38

Etengailu-ebakigailua

Posizio irekian, ebakigailu baterako adierazitako kondizioak betetzen dituen etengailua da.

Etengailu automatikoa

MIE-RAT 01en 30. puntuaren arabera, hau da etengailu automatikoa: zerbitzu-korrontearen intentsi-tatea ezarri, mantendu eta eten dezakeen etengailua edo, aurrez ezarritako kondizioetan, ohikoa ez den eran handitutako korronte-intentsitateak (adibidez, zirkuitulabur-korronteak) automatikoki eten edo ezar ditzakeen etengailua.

Instalazioak eta transformadoreak babesteko erabiltzen dira.

Eskuz ez ezik, automatikoki ere eragin dakieke. Aukera automatikoan, gainintentsitateko erreleek (zuzenekoak edo zeharkakoak), korronte homopolarreko erreleek edo jaurtiketa-harilek tentsio mini-mokoak edo korronte-emisio bidezkoak ematen dute agindua.

Aparatu horien ezaugarri garrantzitsuenetako bat hau da: haien etete-ahalmena sarearen ustiapen-motaren eta -moduaren eta instalatzen diren puntuaren araberakoa izango dela, sarearen zirkuitulabur-potentzia kontuan izanda.

1.27a. irudia. Ruptofusible motako etengailu automatikoak (zuzeneko erreleak + fusibleak).


LANBIDE EKIMENA 39

Lur-konexioko ebakigailuak

Zirkuitu edo instalazio baten zatiak lurrera konektatzeko erabiltzen diren konexio-aparatuak dira. Denbora jakin batez, ohiz kanpoko intentsitateak (adibidez, zirkuitulaburrekoak) jasan ditzakete, baina ez daude prestatuta intentsitatea zirkuitu edo instalazioaren ohiko kondizioetan jasateko.

1.27b. irudia. Egungo etengailu automatikoa, hutseko etetea, SF6-a duen isolamendu integraleko gelan, ebakigailuarekin eta lur-konexioko ebakigailuarekin.

Kasu batzuetan, itxiera izendatuko ahalmena izaten dute.

Aparatu horien maniobratzea etengailu edo ebakigailu baten kokapenaren araberakoa izan daiteke, hau da, mekanikoki ainguratuta egon daitezke.

Aparatu batzuek txertatuta edukitzen dute lur-konexioko ebakigailua.

Zuzeneko erreleak

Transformadorea edo babestu beharreko hargailua elikatzen duen fase bakoitzetik pasatzen den intentsitateak kitzikatzen dituenak dira. Intentsitatea errelea taratu dena baino handiagoa bada, harekin lotutako etengailua desarratu egiten da.

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 40

Errelea hauste-ahalmen handiko fusibleekin lotzen bada, horien balio egokiak 1.2. taulan gomen-datzen direnak dira, transformadorearen eta elikadura-tentsioaren potentzia kontuan izanik.

Uhandiagoa kV/Un kV

17,5/15 24/20 Transformadorearen potentzia, kVA-tan

Errele termikoaren In, A-tan Lotutako fusiblearen In, A-tan

250 7/30 5/25

400 12,5/50 10/40

630 30/100 15/63

1.2. taula. Errele termikoen eta haiekin lotutako fusibleen erregulazio-balioak transformadoreen hainbat elikadura-potentzia eta -tentsiotarako.

a)

b)

1.28. irudiak. a) Zuzeneko errele termikoa. b) Zuzeneko errele elektromagnetikoa.


LANBIDE EKIMENA 41

Zeharkako erreleak

Zeharkako erreleak elektronikoak izaten dira, intentsitate txikiarekin kitzikatzen dira, potentzia-transformadoreak hartzen duen intentsitate primarioagatik, eta intentsitate-transformadoreak edo kapta-dore toroidalak erabiltzen dituzte.

Intentsitate-transformadoreen asetasun magnetikoak erabilitako erreleak kaltetu ditzakeen puntako intentsitateak mugatu egiten ditu, eta behar adinako zehaztasuna dute industria-beharretarako.

Zeharkako erreleak eta intentsitate-kaptadoreak edo -transformadoreak bateratuz, helburu hauek lortzen dira:

9 Denbora alderantzikatuan edo konstantean tenporizatzea

9 Trantsizio-aldiko gehiegizko korronteak bat-batean deskonektatzea

9 Trantsizio-aldia pasatu ondoren, desarra-intentsitate gutxiagoko balioetara itzultzea

Edonola ere, sistemak elementu hauek behar ditu:

9 Intentsitate-kaptadoreak edo -transformadoreak

9 Zeharkako errele normalizatuak

9 Normalean, intentsitate-iturri osagarri bat (metagailua) eta haren mantentze-ekipoa (kargatzailea)

Etengailu automatikoek zer babes edukitzen dituzten jakiteko, erreleei zenbaki bat ematen zaie, ematen duten babes-motaren arabera:

1.29. irudiak. a) Zeharkako errelea. b) Kaptadore toroidalak.

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 42

9 50, Gainintentsitateko bat-bateko errelea (zirkuitulaburren aurkako errelea).

9 51, Gainintentsitate- eta denbora-errelea (gainkargen aurkako errelea).

9 50 N-51N, Babes homopolarreko errelea (lurrerako babes-errelea).

Fusibleak

Babes-gailu bat da. Erdian, elementu zeramiko bat izaten du (isolatzailea), eta elementu metaliko bat ertzetan, hartarako prestatutako baseekin kontaktuan egoteko. Barnealdean, eroale bat (edo batzuk) edo txapa metalikoak izaten dituzte, haietatik intentsitate altua pasatzean urtu daitezen. Halaber, barru-aldea silizez betetzen da elementu fusibleak estaliz, fusioa gertatzean beroa barreiatzeko.

Babestu beharreko instalazioaren tentsio eta intentsitate izendatuaren arabera aukeratzen dira fusibleak, eta horien intentsitate izendatua instalazioarena baino askoz ere handiagoa izaten da. Izan ere, urtu gabe jasan behar izaten dituzte transformadorea martxan jartzean sortzen diren intentsitate altuak.

Fusible bat urtzen denean, horrekin lotutako elementu kolpekari bat ordura arte malguki baten bidez atxikita zegoena askatzen da. Elementu horrek gidaritza bati eragiten dio, eta harekin konbina-tutako etengailua desarratu egiten du. Hori dela eta, sarea deskonektatu egiten da.

Fusible bat urtzen denean, segurtasun-neurri gisa, beste bi fusibleak ere aldatu egin behar dira; izan ere, gehienetan, hondatu egiten dira, beste faseetan ere intentsitatea handitu egiten delako.

Aire zabaleko instalazioetan, egozpen-fusibleak instalatzen dira (XS CUT-OUT). Elementu horien bidez, euskarrien gaineko transformazio-zentroen transformadoreak babesten dira. Transformazio-zentroa elikatzeko deribazio-linearen abiapuntuan instalatzen dira, eta konexio-lokarri edo -maila batzuekin hodi babesle eta isolatzaile baten barruan egoten dira lotutako elementu fusible batez osatuta daude.

a)


LANBIDE EKIMENA 43

b)

1.30. irudiak. a) DIN fusibleen irudia. b) Fusiblearen ebakidura.

Fusioa gertatzean, fusible-etxearen oinarria goiko konexiotik askatzen da. Hori dela eta, ireki egiten da, eta haren egoera bistan geratzen da.

Egozpen-fusibleak oinarri isolatzailea izaten du, fusiblea bera barruan duen fusible-etxeari eusteko.

Fusible guztiek kakoak izaten dituzte, pertika berezien bidez kargako irekiera egiteko. Pertika horiek fusible-etxearen hodiarekin paraleloki konektatuta egoten dira. Halaber, aparatuak eraikitzeko sistema adimentsu bat erabiltzen da, ixtean fusible-etxea gidatzen duena. Hartara, segurtasun handiz ixten da, langilearen kokapena edozein dela ere.

Laburpen gisa, babesa etengailuarekin konbinatutako fusibleen bidez egiten bada, fusible bat urtzean, etengailu tripolarra irekiarazten du.

Lotutako fusibleen sistemaren bidez, berriz, zerbitzuak jarraitu egiten du haietako bat urtzen bada.

a)

Kontaktua Portzelanazko hodia

Hermetikoki zigilatzeko materiala, eguraldi txarretik

babesteko

Elementu kolpekariaren harila

Fusiblea urtzeko elementuak

Elementu kolpekaria

Portzelanazko kartutxoa

Izar-formako nukleoa

Kuartzo pikortsua Fusio-elementua

Kuartzo pikortsua

Elementu kolpekariaren harila

Izar-formako nukleoa

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 44

b)

1.31. irudiak. a) Egozpen-fusiblearen irudia (osoa) b) Fusible-maila

Termometroak

ETko transformadoreetako olioa zer tenperaturatan dagoen kontrolatzeko, esfera-termometroak erabili ohi dira. Termometro horiek transformadorearen estalkian instalatzen dira. Detektatzeko zorroa upelaren ahokaleku batean sartzen da, olioarekin kontaktuan. Kolore gorriz koloreztatutako alkohola izaten du barruan aparatuak, eta haren barruan, beirazko anpulu bat, irakurketa egiteko eskala grabatuarekin.

Esfera-termometroak, zuzeneko irakurketa adierazteaz gainera, bi kontatu erregulatu izaten ditu, jarduera hauek egiteko:

9 Aurrez zehaztutako t2 tenperaturan alarma bati eragiteko.

9 t2 tenperaturara iristean transformadorea deskonekta dadin agintzeko.

1.32. irudia. Esfera-termometroa.

Segurtasun-errele integratua (DGPT 2)

Guztiz betetzen diren gaur egungo transformadore hermetikoetan, transformadorea babesteko, funtzio hauek betetzen dituzten ekipoak instalatu behar dira:

9 Likido dielektrikoaren gas-emisioak (desarra) detektatzea. 9 Upelean egiten den gehiegizko presioaren igoera (desarra) detektatzea.

9 Likido dielektrikoaren tenperatura irakurtzea eta likidoaren maila ikustea (alarma- eta desarra-kontaktu erregulagarriak).


LANBIDE EKIMENA 45

a)

b)

1.33. irudia. Segurtasun-errele integratuen hainbat mota.

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 46

Autobalbulak

Erresistentzia aldakorreko ez linealeko tximistorratzak dira autobalbulak (esplosorerik gabeko zink-oxidozko baristoreak). Gaintentsioetatik babesteko erabiltzen dira, eta, normalean, GTko sareetan jartzen dira, aukeratutako isolamendu-mailatik gorako gaintentsioak jasan ditzaketen transformadoreak eta kableak babesteko.

Babes horien bidez, gaintentsioek ez dute isolamendua gainditzen, eta, hala, zerbitzuak martxan jarraitzen du. Hona hemen zer egiten duten:

9 Sistemaren uretan behera dagoen tentsioa mugatzen dute (kablea, transformadorea, etab.), eta borneetan isolamendu-maila baino tentsio handiagoak egotea saihesten dute.

9 Gaintentsioen eraginez sortutako gainintentsitatea lurrera deribatzen dute.

9 Lurretik deskonektatu egiten dira, baldin eta jasan dezaketena baino handiagoa bada gaini-tentsitatea. Aldi berean seinalizatzaile eta deskonektatzaile gisa funtzionatzen duen lurrerako deskonexio-sistema bat dute, fase-lur zirkuitulaburrean gera ez dadin.

1.34. irudia. Autobalbulak.

1.6 Lur-konexioko instalazioa

Lur-konexioaren bidez, korronte elektrikoa eroaten ez duten instalazioaren zati metaliko guztiak elkartu egiten dira. Konexio hori zuzenean egiten da, fusiblerik eta babesik gabe, eta lurperatutako elektrodo edo elektrodo-talde bat duen lur-hargunearen bidez, instalazio elektrikoaren puntu irisgarrietan pertsonentzat edo instalazioarentzat arriskutsua izan daitekeen tentsio arriskutsurik egon ez dadin.

Lurrerako lineak kobrezko eroaleez eginak egoten dira, edo, beste material batekoak badira, ebakidura baliokidea izaten dute. ld-ren eta haren iraupenaren arabera, lurrerako linea bakoitzean erabili behar den eroalearen gutxieneko ebakidura (S) tenperatura altu batera ez iristeko balio duena adierazpen honen bidez kalkulatzen da:

dI tS non:


LANBIDE EKIMENA 47

Id: akats-intentsitatea, A-tan.

t: faltaren iraupena, s-tan.

: t < 5, bada s = 13 kobrezko eroalerako. t = 5, bada s = 4,5 altzairuzko eroalerako.

: 160 C, eroale isolaturako. 180 C, eroale biluzirako.

Ebakidura kalkulatu ondoren, kalkulatutako balioaren berdina edo hurrengo balio handiagoa auke-ratu behar da, normalizatuen artean. Kobrezko eroaleetan, instalatu beharreko ebakidurak 50 mm2-koa izan behar du, gutxienez.

Kobrezko kableen eroaleek RU 3401 bete behar dute; altzairuzko kableenek, UNE 21019 araua, eta altzairuzko kable biribilek, UNE 36080 araua.

Lur-konexioko elektrodoak elementu hauetako edozeinekin eginak izan daitezke:

9 Babes katodikoa duten altzairu-kobrezko edo altzairuzko pikak

9 Kobrezko plakak

9 Horizontalki lurperatutako eroaleak

1.35. irudia. Lur-konexioko elektrodo-motak (horizontalean jarritako pikak, plakak, elektrodoak).

Elektrodoak instalatzeko, baldintza hauek bete behar dira:

9 Pikak bertikalean sartu behar dira, eta goiko zatiak 0,5 m-tik gorako sakoneran geratu behar du. Izozteak egon daitezkeen lurretan, 0,8 m-ko sakoneran sartzea gomendatzen da.

9 Elektrodo horizontalak piken goiko zatiaren sakonera berean lurperatu behar dira.

ZEATZBTSBEren MIE-RAT 13 aginduaren arabera, gizakiaren gorputzari gehienez aplika dakiokeen kontaktu-tentsioa (Uca) akatsaren iraupenaren arabera zehaztu behar da, formula hau erabiliz:

kobrea

Zikloaren Izenburua

LANBIDE EKIMENA 48

ca n

KUt

=

non:

Uca: tentsio aplikatua, V-tan

K eta n: denboraren araberako konstanteak

t: akatsaren iraupena, s-tan

0,9 t 0,1 s K = 72 n = 1

3 t > 0,9 s K = 78,5 n = 0,18

5 t > 3 s Uca 64 V

t > 5 s Uca 50 V

Transformazio-zentroaren lur-konexioen diseinua egiteko, UNESA dokumentua aplikatu behar da (Lur-konexioko instalazioen kalkulu-metodoa eta proiektua, hirugarren kategoriako sareetara konektatu-tako transformazio-zentroetarako).

MIE-RAT 13 aginduaren 6.1. atalaren arabera, babesa jarri behar zaie instalazio batean tentsioan egoten ez diren baina matxura, istripu, deskarga atmosferiko edo gaintentsioen eraginez tentsioan egon daitezkeen lur-konexioko zati metaliko guztiei .

Lurrerako instalazio orokorra

Transformazio-zentroko lurrerako akats-tentsioa 1.000 V-tik gorakoa ez bada, lurrerako instalazio orokor berera (babesa eta zerbitzua ematekoa) konektatu behar dira elementu hauek:

9 GTko masak

9 BTko masak

9 Kableen bilgarriak edo pantaila metalikoak

9 Babes-pantailak edo burdin sareak

9 Eraikinar

PDppp

Documents

Book1

MsnMsgr

CLINICA DENTAL PORTUGAL

Método De Solfeo - Laz Tomo 1

galdetegia

VALORIZACION OCTUBRE VICTOR ROMERO

REGISTRO EXCEL ASISTENCIA LABORAL II 2007

Libro1

Albañilería

Diccionario de lunfardo

captura imagen c#

Logos

DÍA DE LA ANUNCIACIÓN

FORMULARIO DIMAR

BAREMOS

acrostics

Municipios de España

Formato Financiero-1 (con tabla de amortizacion corregida)

problemes unitats de mesura

Acta de Recepción Definitiva de Obras de Urbanización