1833 31

1833-1931ko ekonomia,demografia eta gizartea

Manos Muertas. Eta bi dira ondorioak, biak argiak, nahiz eta batzuk ilundu nahi dituzten. Bata: gehienetan “Manos muertas”ekoek erosten dituztela eta hain prezio garestian, beste inork

ez dezakeela egin ez eta merkeago izanda ere, eta honela Erresumako lurrik eta ondasunik onenak eramaten dituztela, ohiturak erakutsi eta kleroak dioen bezala.

Bestea: nekazariei lurrak maiztergoan utzi beharrean, Komunitate hauek gehiegitan irabazteari ekiten diotela, honela beraietako kideak ugaritu dira eta inor ohartu gabe, kokatuta dauden herriak menperatu dituzte. Herritarrrak lurretatik atera behar zuren guztia, Komunitateek aprobetxatzen dute. Honela Komunitate hauek agertzen diren herri eta lurretan, belategiak beraientzako dira, lurrik onenak erosten dituzte, hamarrena kobratzen dute , eta Errege errentak ere jasotzen dituzte, biztanleak jornalariak bilakatuz.

Hainbeste adibide daude, edozein patrizio ezin dela negarrari eman gabe geratu, Komunitate hauek ez dutela ezertarako balio jakinik.

Honela ulertzen da hainbeste landa hutsik egotea eta besteak itotzen aritzea, zergapean eta hau arintze premiazkoa da. Hemendik ateratzen da taldeak ugaritzea, irabazteari ematen dioten neurrian.

Erregalia Tratatua . Campomanes.1765. Madril.

NEKAZARITZA

DESAMORTIZAZIOAK Elizarenak. 1836. Mendizabal. Herriarenak. 1855. Madoz.

DESAMORTIZAZIOEN HELBURUAK Diru sarrera Lurjabe txikiak sortu Lurjabetza pribatuaren nagusigoa

DESAMORTIZAZIOEN ONDORIOAK Gerran irabazle, estatua aberastu Lurjabetza handiak. Latifundismoa gehitu. Produkzioa gehitu

Eskuratzearen alderdi onak

“Mendizabalen legearen onuradunak zor tituluak zituzten kapitalistak edo.. apur bat harago joanda,probintzietako burgesia diruduna ere bai. Burgesek lurrean inbertitu zuten dirura eta irabazi handiak lurtu zituzten eragiketa haietan. Izan ere, enkante ofizialetan era guztietako amarruak,gehiegikeriak eta maltzurkeriarik bihurrienak egiten zituzten”.

Tomás y Valiente,F. El marco político de la desamortización. Barcelona. Ariel.

Nekazaritzaren hedapena

“Lurren salerosketa erraldoi horrek, zelako eragina izan zuen nekazaritzan? Bistan da eragin handia izan zuela. Alde batetik saldutako lurraren tamaina. Bestetik lur landua gehiago izatea eta nekazaritzatik gehiago lortze ekarri zuela …agian eragin handiagoa izan zuten laborantzan hamarrena ezereztea,Mesta ezabatzea,zerealen aldeko politika eta populaketaren hazkundeak “.

Tortilla,G. El desarrollo de la España contemporánea. Madril.Alianza 1995

Mendizabal eta Madoz desamortizaizoak

Madozen desamortizazio orokorra (1855) Pascual Madoz, Ogasun Ministroak, Desamortizazio Orokorrari

buruzko Legea argitaratu zuen. “Orokor” izena jarri zion, jabetza kolektiboko ondasun guztiak salgai jarri baitzituen: batetik, Mendizabalen etapan saldu ez zirenak; bestetik, udalerrien ondasunak (“Propioak eta Komunalak”); hortik datorkio emandako izena (“zibila”).

Saltzeko erabilitako prozedura Mendizabalen kopia izan zen, hau da, lehenbizi ondasunak konfiskatu enkante publikoan saltzeko, baina bi aspektutan bereizten zen: Dirua industria eta azpiegitura-lanetan inbertitu zen, trenbidegintzan

bereziki. (ez ahaztu urte berean Burdinbideen Lege Orokorra aprobatu zela).

Diru horren jabea ez zen Estatua, Udalak baizik.

LANDAKETAK

Trilogia - Garia / mahastiak / olibondoak Patata / artoa Espezializapena - Zitrikoak (mediterranear kostaldean) - Ardoa (Errioxa eta Andaluzian) - Zeta

INDUSTRIALIZAZIOA

ATZERAPENAREN ARRAZOIAKGerrak (gerra karlista)ErliebeaNekazari gehiegiEnergi iturri gutxi

INDUSTRIALIZAZIOA

BURDINGINTZA / MEAGINTZA Andaluzia

ikatza falta

Asturias kalitate txarreko ikatza eta burdinik ez

Bizkaia Boluetako Santa Ana (1841)

1855ean inportazioak onartu

INDUSTRIALIZAZIOA

EHUNGINTZA Katalunia Valentzia Artilez egindakoak (Bejar, Segovia)

TRENBIDEAREN ERAKETA Berandu Enpresa pribatuen esku

Trenbidearen hedapena Espainian

DEMOGRAFIA

GARAPEN GELDOA Hazkundea 11-tik 23,5 milioi biztanlera Hilkortasuna gutxitu Jaiotze tasa altua Gehienak nekazariak EMIGRAKETAK Ameriketara Afrikara BARNEKALDEAREN EXODOA Madrilera edo kostaldera

Hazkundea eta emigraketa

GIZARTEA

GOI MAILAKOAK (ARISTOKRATA PATRIMONIALAK) Garai bateko nobleak Goi burgesak

ERDI MAILAKOAK Tailerretako jabeak Lanbide liberala medikuak, funtzionariak,

dendariak Militarrak

GIZARTEA

LANGILEGOA Nekazaritza

(jornalariak) Industria

ELIZA Kopurua txikitu Eragina mantendua

LANGILE MUGIMENDUAK

1830 ggb LUDITAK 1839-40 LANGILE ELKARTEAK

Elkar laguntzarako

1848tik aurrera Sozialismo utopikoa Prudhon, Cabet

ANARKISMOA MARXISMOA

LANGILE MUGIMENDUAK

  Langile mugimendua: geroz

eta indar gehiago

1881 FTRE. Mano Negra.1911 CNT (Confederación Nacional del Trabajo).FAI 1927

UGT (Unión General de Trabajadores) 1888

PSOE (Partido Socialista Obrero Español) 1879

Sindikalismo kristaua.