Antzinaroa goizane

Mediterranear kostaldetik etorritako Mediterranear kostaldetik etorritako zenbait herri hasi ziren Iberiar zenbait herri hasi ziren Iberiar Penintsulara iristen: feniziarrak, Penintsulara iristen: feniziarrak, greziarrak eta kartagotarrak. greziarrak eta kartagotarrak.

FeniziarrakFeniziarrak

Feniziarrak metal bila etorri Feniziarrak metal bila etorri ziren batez ere urrea, zilarra eta ziren batez ere urrea, zilarra eta burdina. Penintsula hegoaldean burdina. Penintsula hegoaldean kokatu ziren eta Gadir eta kokatu ziren eta Gadir eta Malaca koloniak sortu zituzten, Malaca koloniak sortu zituzten, denborarekin Cadiz eta Malaga denborarekin Cadiz eta Malaga hiriak izango zirenak.hiriak izango zirenak.

Aportazio handiak ekarri zituzten, hala nola Aportazio handiak ekarri zituzten, hala nola idazketa, eltzegilearen tornua, eta arrainak idazketa, eltzegilearen tornua, eta arrainak kontserbatzeko gazitzea.kontserbatzeko gazitzea.

GreziarrakGreziarrak

Greziarrak Greziatik etorri ziren, metal Greziarrak Greziatik etorri ziren, metal bila etorri ziren batez ere urrea, bila etorri ziren batez ere urrea, zilarra eta burdina. Balear Uharteetan zilarra eta burdina. Balear Uharteetan hartu zuten asentua eta penintsularen hartu zuten asentua eta penintsularen hegoaldean eta ekialdean. Aportazio hegoaldean eta ekialdean. Aportazio baliotsuak ekarri zituzten, landaketa baliotsuak ekarri zituzten, landaketa berriak (adibidez olibondoa) eta berriak (adibidez olibondoa) eta txanpongintza, esaterako.txanpongintza, esaterako.

KartagotarrakKartagotarrak

Kartagotarren kolonizazioak, Kartagotarren kolonizazioak, ordea, izaera militarra izan ordea, izaera militarra izan zuen. Kartagotarrak Kartagotik zuen. Kartagotarrak Kartagotik zetozen, Afrika iparraldean. zetozen, Afrika iparraldean. Erromatarrak Cartago Nova Erromatarrak Cartago Nova izena emago ziotena, eta gaur izena emago ziotena, eta gaur egun Cartagena izena duena.egun Cartagena izena duena.

Konkistatutako herriek erromatar Konkistatutako herriek erromatar herriaren ezaugarri kulturalak herriaren ezaugarri kulturalak bereganatzen zituzten: bere bereganatzen zituzten: bere hizkuntza, txapona eta bizimodua.hizkuntza, txapona eta bizimodua.

Enperadorea Inperioko gidari nagusia Enperadorea Inperioko gidari nagusia zen, ejertzitoaren burua, legeak zen, ejertzitoaren burua, legeak ezartzen zituen eta Jainkotzat ezartzen zituen eta Jainkotzat zeukaten.zeukaten.

Senatuak Inperioko gai garrantzitsuez Senatuak Inperioko gai garrantzitsuez eztabaidatzen zuten eta enperadoreei eztabaidatzen zuten eta enperadoreei gomendioak ematen zizkioten.gomendioak ematen zizkioten.

Erromatar ejertzitoa lejioek osatzen Erromatar ejertzitoa lejioek osatzen zuten. Lejio bakoitzean jeneral batek zuten. Lejio bakoitzean jeneral batek gidatutako 5000 soldadu zeuden.gidatutako 5000 soldadu zeuden.

Erromatar gizartea Erromatar gizartea

Erromatar gizartea:Erromatar gizartea: PatrizioekPatrizioek PlebeioekPlebeioek EsklabuekEsklabuek

PatrizioakPatrizioak

Patrizioak hiritar askeak ziren Patrizioak hiritar askeak ziren eta oso ugariak ez ziren arren, eta oso ugariak ez ziren arren, lur eta abere gehienak zituzten lur eta abere gehienak zituzten beraiek. Ejertzitoko eta beraiek. Ejertzitoko eta Inperioko politikako kargurik Inperioko politikako kargurik garrantzitsuenak zituzten.garrantzitsuenak zituzten.

..

PlebeioakPlebeioak

Plebeioak ere herritar askeak ziren Plebeioak ere herritar askeak ziren eta Inperioko biztanle gehienak talde eta Inperioko biztanle gehienak talde honetakoak ziren. Nekazaritzan, honetakoak ziren. Nekazaritzan, artisautzan, merkataritzan eta jende artisautzan, merkataritzan eta jende kopuru handiak ejertzitoan jarduten kopuru handiak ejertzitoan jarduten zuten.zuten.

Hasieran ezin zuten erromatar bizitza Hasieran ezin zuten erromatar bizitza politikoan parte hartu, baina politikoan parte hartu, baina denborarekin kargu politikoak lortu denborarekin kargu politikoak lortu izan ahal zituzten.izan ahal zituzten.

EsklabuakEsklabuak

Esklabuak ez zituzten herritartzat Esklabuak ez zituzten herritartzat hartzen, beste pertsona baten hartzen, beste pertsona baten jabetzapekoak ziren. Meatzetan, jabetzapekoak ziren. Meatzetan, zelaietan, patrizioen eta plebeioen zelaietan, patrizioen eta plebeioen etxeetan lan gogorrak egiten zituzten, eta etxeetan lan gogorrak egiten zituzten, eta ez zituzten eskubiderik. ez zituzten eskubiderik.

Erromatar HiriakErromatar Hiriak

Erromatar hirietan etxebizitza mota Erromatar hirietan etxebizitza mota desberdinak zeuden, eraikuntza eta desberdinak zeuden, eraikuntza eta tenplu, eta ingenieritza lan tenplu, eta ingenieritza lan garrantzitsuekin batera. garrantzitsuekin batera.

Enperadorea eta patriziorik Enperadorea eta patriziorik garrantzitsuenak domus izeneko garrantzitsuenak domus izeneko luxuzko jauregietan bizi ziren, edota luxuzko jauregietan bizi ziren, edota kanpoaldeko etxebizitza handietan.kanpoaldeko etxebizitza handietan.

Plebeioak insulae izeneko sei Plebeioak insulae izeneko sei eta zortzi solairu bitarteko eta zortzi solairu bitarteko etxebizitza apaletan bizi ziren. etxebizitza apaletan bizi ziren. Eraikuntza hauen beheko aldea Eraikuntza hauen beheko aldea dendek eta tailerrek betetzen dendek eta tailerrek betetzen zuten. zuten.

Tenpluetan erromatarrek beren Tenpluetan erromatarrek beren jainkoak gurtzen zituzten, jainko jainkoak gurtzen zituzten, jainko grekoak bezala, giza itxurakoak. grekoak bezala, giza itxurakoak.

Termak bainu publikoak ziren sarritan Termak bainu publikoak ziren sarritan bilera lekuak. bilera lekuak.

Erromatar ZibilizazioaErromatar Zibilizazioa

Erromatarrek penintsulari Erromatarrek penintsulari Hispania deitu zioten eta Hispania deitu zioten eta probientzietan banatu zuten. probientzietan banatu zuten.

HIZKUNTZAHIZKUNTZA

Latina erromatar Inperioko hinkuntza, ahozko Latina erromatar Inperioko hinkuntza, ahozko eta idatzizko komunikazio hizkuntza nagusitzat eta idatzizko komunikazio hizkuntza nagusitzat sartu zen.sartu zen.

Nekazaritza teknika berriak ere sartu ziren, Nekazaritza teknika berriak ere sartu ziren, ongarri berrien erabilera, ureztatze teknika ongarri berrien erabilera, ureztatze teknika berriak etab. esaterako.berriak etab. esaterako.

Zubiak, akueduktuak, galtzarak, antzokiak, Zubiak, akueduktuak, galtzarak, antzokiak, anfiteatroak, zirkuak etab bezalako eraikuntza anfiteatroak, zirkuak etab bezalako eraikuntza eta azpiegiturak ere eraiki zituzten.eta azpiegiturak ere eraiki zituzten.

Segoviako akueduktua: Segoviako akueduktua:

Meridako antzokia:Meridako antzokia:

Alkantarako zubia:Alkantarako zubia:

HiriakHiriak

Hiriak sortzea Hispaniako Hiriak sortzea Hispaniako erromanizazioaren ezaugarri bat da. erromanizazioaren ezaugarri bat da. Hiri hauetako batzuk honakoak dira: Hiri hauetako batzuk honakoak dira: Cartago Nova (Cartagena), Tarraco Cartago Nova (Cartagena), Tarraco (Tarragona), Gades (Cadiz), Kordoba (Tarragona), Gades (Cadiz), Kordoba (Kordoba), Emerita Augusta (Merida), (Kordoba), Emerita Augusta (Merida), Cesaraugusta Cesaraugusta

(Zaragoza) eta Legio (Leon).(Zaragoza) eta Legio (Leon).