arkitektura neoklasikoa

ARKITEKTURA NEOKLASIKOA

XVIII. mendea, LURRIN MAKINAREN mendea,argien mendea:

ILUSTRAZIOADespotismo ilustratuaLiberalismo politikoaLiberalismo ekonomikoa

INDUSTRI IRAULTZA

IRAULTZA LIBERALAKErregimen zaharraren krisia

Kolonia britaniarren independentziaFrantziako iraultza

Espainiako ondorengotza gerra. BorboiakPlanta Berriko DekretuakOreka kontinentala

Arte neoklasikoa

ARTE NEOKLASIKOA

1750-

AINTZINARO KLASIKOKO KANONA, PROPORTZIO KLASIKOAK,

ESPAZIO GARBIAK, ARKITEKTURA ARRAZIONALA,

Ilustrazioaren artea da,

Estiloa?

Ilustrazioa eta Entziklopedia

Erregimen Zaharraren kritika

• Barrokoa eta monarkia absolutuaren arbuiapena

• Artea, herriaren hezkuntzarako tresna, balore etiko eta birtute herritarrak .

Iraultza Frantsesa 1789-1799

Montesquieuko baroiafrantsesa 1689-1755

THE SPIRIT OF LAWS 1748

VOLTAIRE frantsesa 1694-1778

DENIS DIDEROT frantsesa, 1713-1784

suitzarra,

JEAN JACQUES ROUSSEAU

1712-1778

IMMANUEL KANT prusiarra, 1724-1804

Sapere aude

JOHN LOCKEingelesa, 1632-1704

Liberalismo Liberalismo politikoapolitikoa

Horren ondorioz, zenbait gizaki gizarte batean biltzen direnean eta horietako bakoitzak lege naturala betearazteko botereari uko egiten dionean –komunitateari ematen baitio-, orduan eratzen da gizarte politikoa edo zibila.

Horregatik, baimena ematen zaio gizarteari edo, beste modu batean esanda, bere botere legegileari haren izenean legeak egiteko –herriaren edo gizartearen onerako- eta lege horiek betearazteko, betiere, bere laguntza beharrezko bada (beraren erabakiak izango balira). Horrek ateratzen ditu gizakiak natura egoera batetik, eta gizarte zibil baten baitan jartzen ditu, alegia, mundu honetan eztabaida guztietan erabakitzeko eta gizarteko edozein kidek izandako kalte guztiak konpontzeko agintea duen epaile bat jartzeak.

Epaile hori botere legegilea da, bai eta botere legegileak berak izendatutako magistratuak ere.

J. Locke, Gobernu zibilari buruzko bi tratatu

ADAM SMITHLAISSEZ FAIRE LAISSEZ FAIRE ekonomianekonomian

Despota ilustratuek:

• Akademiak sortzen dituzte,eredu klasikoak zorrotz jarraitzen dituzte,espedizio zientifikoak antolatzen dituzte,

• Museoak antolatzen dituzte,

Monarkia absolutua eta despotismo ilustratua.

Karlos III.a Borboia,

Winckellman alemaniarrak tenplu klasikoak neurtzen ditu (Paestum, Magna Grezian) eta grabatuen bitartez“Historia del Arte en la Antigüedad” liburuan Arrazoian oinarritutako edertasun klasikoko eredu idealak finkatzen ditu.

LA MADELAINE eliza, PARÍS. ALEXANDRE PIERRE VIGNON,

1807-1845.

Napoleonek ere Caesarren eredu klasikoak erabiltzen ditu

bere inperio unibertsalaren ideiari eusteko

Raymond / Chalgrin, Garaipen arkua, 1805-1837, Paris

Antonio Canova: Paulina Borghese, Garaipenaren Venus bezala

ARKITEKTURA NEOKLASIKOA

Grezia klasikoko ereduak hartzen dira berriz (frontoiak, ordena klasikoak, kupulak).

Estatuek (liberalek?) eraiki behar zituzten erekunde berriak, parlamentu, akademia, burtsa, liburutegi, museo, ideal hauekin diseinatu zituzten.

Pompeya eta Herculanoko induzketetan agerturiko hiriak ere neurtu eta aztertu zituzten.

(Napoliko errege, geroago Espainiako errege izanen zena Karlos III.ak antolatuta).

Antzinate klasikoko balore errepublikarrak, monarkia absolutuaren kontrakoak miresten zituzten,Ez barrokoaren puzkeriarik…

PETIT TRIANON. VERSALLES, J. A. GABRIEL. 1762-64.

Frantziako klasizismoa,

SANTA GENOVEVA ELIZA.PANTEÓN. PARÍS.

JACQUES-GERMAIN SOUFLOT. 1764.

Akademizismo frantsesa

MEDIZINA ESKOLA. JACQUES GONDOIN, PARÍS. 1769-1775.

CARROUSEL ARKUA. PARÍS. 1806-1808, CHARLES PERCIER eta L. FONTAINE.

BRANDENBURGOKO ATEA, BERLÍN. 1788-1791.

KARL GOTHARD LANGHANSE.

ALEMANIA

GLIPTOTEKA MUNICH, ALEMANIA.

LEO VON KLENZE, 1816-1834

Errege Plazan, Munichen, Gliptoteka. Klenzek ordena joniarra erabiltzen du monumentaltasun handiz.Gliptotekan Throvaldsenek aintzinateko eskultura bilduma ederra antolatu zuen.

Thorvaldsen

Leo von KLENZE (1784-1864) WALHALLA. Regensburg, 1816-42

Leo von KLENZE (1784-1864) RUHMESHALLE (OSPEAREN HALLA) Munich, 1833-53

MUNICHEKO PROPILEOAK (ALEMANIA), 1846. LEO VON KLENZE

NEOPALLADIANISMO INGELESA

OSTERLEY PARK HOUSE, MIDDLEESEX. INGLATERRA, 1761. ROBERT ADAM

BARNEKALDEA

ROYAL CIRCUS, BATH. INGLATERRA. JOHN WOOD GAZTEA, 1764

ROYAL CIRCUS.

MONTICELLO, T. Jefferson, Virginian

Estatu Batuetako eredua

MONTICELLO, CHARLOTTESVILLE (EEUU). 1771-82. THOMAS JEFFERSON,

… Giza gertakarietan zeharGiza gertakarietan zehar, herri batek beste batekiko zituen lotura politikoak apurtu beharra duenean… independentzia eta berdintasun mailahartu behar duenean… Egia hauek berez nabariak direla uste dugu: gizaki guztiak berdin jaiotzen direla;beren Kreatzaileak eskubide besterenezin batzuk eman dizkiela –besteak beste, bizitzarena, askatasunarena, eta zoriona

bilatzearena-; gizakiek, eskubide horiek bermatzeko, beren artean gobernuak eratzen dituztela, eta gobernuen bidezko boterea gobernatuen onespenetik datorrela; gobernu batek… helburu horiek alde batera uzten baditu, herriak hura aldatzeko edo deuseztatzeko eskubidea duela, bai eta gobernu bat eratzeko ere, printzipio horietan oinarritzen dena… Estatu Batuetako Independentzia Deklarazioa

1776ko uztailaren 4a

VIRGINIAKO CAPITOLIO, RICHMOND (EEUU). THOMAS JEFFERSON. 1785-1789.

George Divers House, CHARLOTTEVILLE (VIRGINIA, EEUU). THOMAS JEFFERSON. 1785-1802.

ROTONDA , VIRGINIAKO UNIBERSITATEA, AEB.

THOMAS JEFFERSON. 1819-1826.

ROTONDA, VIRGINIAKO UNIBERSITATEA, THOMAS JEFFERSON.

barnekaldea

Washington (AEB), KAPITOLIOA ETA LINCOLN MEMORIAL

William Thornton, Benjamin Henry Latrobe, Charles Bulfinch, Thomas U. Walter, Montgomery C. Meigs (1793-1865)

IRUÑEKO KATEDRALA. VENTURA RODRÍGUEZ

(1717-1785)

NEOKLASIZISMOra trantsizioa

San Fernandoren akademiak, 1780rean, Espainian eraikitzen

den guztia kontrolatzen du. Italiara eta Parisera bidaltzen

ditu bekadunak.

Jose Nagusia

Luis Paret

Gernikako Juntetxea

Donostia, Kostituzio plaza, Perez Silvestre

Lizarra, San Juan

MutrikuGazteiz, Plaza Berria

PUERTA DE ALCALÁ, MADRID. FRANCISCO SABATINI (1721-1797)Francisco Sabatini (1727-1798), Alcalako atea Madrilen.

Pradoko museoa, Madril

Juan de Villanueva (1739-1811)

PRADOKO MUSEOA, MADRIL. VELÁZQUEZEN ATEA. JUAN DE VILLANUEVA, 1787.

MADRILEKO BEHATOKI ASTRONOMIKOA,

1790. JUAN DE VILLANUEVA.

MADRILEKO BEHATOKI ASTRONOMIKOA

JUAN DE VILLANUEVA

DIPUTATUEN KONGRESUA, MADRIL.

N. PASCUAL Y COLOMER.

Jaques Louis David, Pilota Jokoko zina

Francois Baron Gerard

Ingres

Pintoreek Iraultzaren gertaera nagusiak irudikatu eta erromatar mitoak goretsi zituzten, iraultaren balioekin parekatu zituzten.

Edertasun perfektuaeta oreka bilatu zuten,Eskultura grekoaren eragina: figura lauak, sakontasunik gabeak,Kolore argiak, Ingerakada zehatzak,Marrazkia, linea, xehetasuna, estatikoaPerfekzio teknikoa, akademizismoa,Jarrera irmoak, teatralitatea, monumentaltasuna

Estiloa?

Jose I.a, Portugaleko erregea lurrikarak jotako Lisboan; apaiz batek fede autoa erakusten dio heretikoak erretzeko eskatuz

Estatu Batuetako eredua

KING’S CHAPEL, BOSTON (EEUU), 1749-1754. PETER HARRISON