Erromatar arkitektura-

Errepasoa

Sarrera

Erromatar kultura eragin desberdinetako emaitza da: Erroma inguruko kultura primitiboak

(nekazariak eta gerlariak ziren) Etruriar zibilizazioa: urbanoa, arbasoei

kulto ematen ziotela Grekoa eta Helenistikoa: hau da kopiatu

nahi zuten eredua.

Sarrera

Emaitzak: Italiar jatorrizkoak:

Zentzu praktikoa (funtzionalismoa) Zabalkuntza militarra (inperialismoa)

Etruriengandik Zentzu errealista Arbasoen kultua

Greziatik Filosofia Literatura Artea

Sarrera

Erromatar arteko ezaugarri orokorrak Praktikoa eta utilitarioa da Lan publikoak eta ingeniaritzarekiko

interesa Monumentalitatea Aurrerakada tekniko handiak Kolosala Erromatar boterea erakusteko Konmemoratibo eta propagandistikoa da

Ezaugarri Orokorrak

Barne espazioko garrantzi berezia Arteko ikuspuntu intelagrala

konbinatuz: Edertasuna eta suntuositatez Erabilgarritasuna eta zentzu

praktikoarekin Eraikuntzak hiritar espazioan

integratuak daude.

Ezaugarri Orokorrak

Eraikitzeko sistema: Dinteldua:

Grekoengandik kopiatua Espazioak lerro zuzenez ixten dira

Gangatua Etruriarrengandik hartua Arkuen erabilera Kanoi gangak

Kupulen erabilera Horma sendoak kanpoko euskarrien

erabilera saihesteko

Ezaugarri Orokorrak

Materialak: Kareharria Zementua Morteroa

Arkuak: Erdi puntuko edo semizirkularrak erabiltzen

zituzten Arkuen gainean dintelak erabiltzen zituzten Frontoiak horiekin konbinatzen ziren

Ezaugarri Orokorrak: Eraikitzeko Teknikak

Opus incertum Opus testaceum Opus reticulatum

Opus spicatum Morteroa oinarrietan Kanoi ganga

Ezaugarri Orokorrak

Hormak era hauetan egiten ziren:

Silareak Igeltserotza Adreilua

Ezaugarri Orokorrak

Materialen konbinaketa hormetan:

Ezaugarri Orokorrak

Greziar formen asimilazioa:

Orden arkitektonikoak gehiago erabiltzen ziren era dekoratibo batean praktikoan baino Ordenen superposizioa Ordenen erabilera hormari itsatsiak elementu dekoratibo bat sortzen zuten Orden klasikoez gain beste bi gehiago erabiltzen zituzten:

Konposatua Tuskaniarra

Erromatar Urbanismoa

Hiriak erromatar bizitzako erdigunea ziren Azpiegiturak beharrezkoak ziren

Ura eta estolderiaren beharra Garraioak eta defentsa Espazio publikoak eta merkatuak

Efektu psikologikoa: boterea eta kontrola Hiriak elkarrekin lotzeko beharra

zegoen, galtzaden bidez

Erromatar Urbanismoa

Hiriaren oinplanoa kanpamenduan oinarritua zegoen

Bi ardatz nausi zituen Cardus E-M Decumanus I-H

Bi ardatzak elkartzen ziren tokian zegoen forum

Beste espazioa laukietan banatzen zen eta hauetan insulae edo etxebizitzen blokeak zeuden

Erromatar Urbanismoa

Hiriko parterik garrantzitsuena forua zen, non ekintza politikoak, ekonomikoak, administratiboak, sozialak eta erlijiosoak antolatzen ziren.

Eraikuntza nagusiak forum honetan zeuden

Hiri handietan antzokiak, zirkoak, estadioak eta odeoiak zeuden.

Caesar Augustae (Zaragoza) oinplanoa

Galtzadak

Galtzadak beharrezkoak ziren inperioko edozein tokitara iristeko

Komunikazioa eta kontrol politikoa errazten zuten.

Galtzadak

Bideek oinarri sendoak zituzten Material desberdinak kapa desberdinetan

jartzen ziren Distantziak neurtzeko Milliarium edo aldeetan

kokatzen ziren harriak erabiltzen zituzten.

Section of a Roman paved road

Galtzadak

Errepide hauek ez ziren erabat lauak Parte desberdinak zituzten

Erdikoa altuagoa zen eta ganbila zen, horrela ura aldeetara erortzen zen

Aldeetan kanalak zeuden

Zubiak Erromatar arkitektoek maisu lanak egin zituzten, zubiak oso

garrantzitsuak zirelako kominikabide bezala eta hirietara iristeko, hiriak askotan ibai ertzetan eraikitzen zirelako.

Kokapena defentsa etaa azpiegiturako arazoei erantzuten zien (abastezimendua eta drenajea).

Ezaugarriak: Arku zorrotzerik ez. Eraikuntzak silarezkoak dira. Errepideak 5 metro baino gehiagoko zabalera dauka. Errepidea laua edo konbatu xamarra da. Pilare errektangeluarrak oinarrietan, gero hiruki edo zirkular ura

mozteko zatiekin.

Akueduktuak

Akueduktuak erabiltzen ziren geografiako akzidenteak iturri eta ibaien artean salbatzeko.

Ez ziren bakarrik eraikitzen bailarak gurutzatuz baizik eta mendiak ere zulatzen ziren tunel luzez iturriak eta uraren maila mantentzeko.

Hirietara ura eramateko erabiltzen ziren.

Portuak eta Faroak

Erromatar itsasontziak portuen artean mugitu beharra zeukaten seguritatez eta abiadura zehatz bat ziurtatuz inperioko merkatal harremanak normalak izateko.

Portu hauetan hainbat ekintza egin behar ziren eta horretarako beharrezkoak ziren: ateak almazenak eta

bulegoekin, malekoiak itsasontziak lotzeko, errepideak itsasontziak lurrera

eraman ahal izateko, edateko uraren iturriak eta makineria merkantziak

mugitzeko. Gainera, seinaleak egiteko sistema

bat beharrezkoa zen sarrera errazteko.

Harresiak

Hirien defentsa arazo nagusi bat zen erromatarrentzako haien zibilizazioa eta hiritarrak babestu behar zutelako.

Erromatarrak lehenak izan ziren defentsa desberdinen eraikuntzak hobetzen, harresien bidez.

Forumak Forumak hirietako gune kulturala ziren. Normalean bi kale nagusien gurutzean aurkitzen ziren: cardo maximus eta decumanus. Erdia portikodun enparantza bat izaten zen eta honen inguruan eraikuntzak zeuden Tenpluak, eskolak, basilikak, merkatuak eta baita termak ere gune honen inguruan edo

honekin ondo komunikatuak zeuden. Askotan ikuskizunetako eraikuntzak –Zirkoak, antzokiak, anfiteatroak- honen inguruan

zeuden ere. Forumak pertsona garrantzitsuen bilgunea izaten ziren.

Arkitekturako Tipologia

Erromatar arkitektura barruan sartzen dira: Eraikuntza erlijiosoak: tenplua Eraikuntza zibilak:

Publikoak: basilikak, bainu-etxeak Ikuskizunak: antzokia, anfiteatroa, zirkoa Ohorezkoak: Garaipen arkuak eta zutabeak Domestikoa: etxea, bila, jauregia Funerarioak: hilobiak

Ingeniaritzako lanak: Zubiak Akueduktuak

Erlijiosoak: Tenplua

Greziar eredua kopiatzen zuen

Portiko bat eta fatxada nagusi bakarra zuen

Pseudoperipteroa izaten zen normalean

Cella erabat itxita zegoen

Podium batean eraikita dago

Eskailerak inguruan izan beharrean, bakarrik fatxada nagusian daude.

Erlijiosoak: Tenplua

Beste tenplu motak bazeuden ere: Zirkularra: Greziar

tholos-aren antzekoa Panteoia: egitura

laukiak eta zirkularrak konbinatzen zituen eta jainko guztien ohorez egiten zen.

Eraikuntza Zibilak: Basilika

Tribunaletako egoitza zen

Errektangeluarra da eta nabe desberdinak ditu

Erdiko nabea altuagoa da eta aldeetako argia jasotzen du

Eraikuntza abside batean bukatzen da

Gangekin estaltzen da Kanoi gangak erdiko

nabean Ertz gangak alboko

nabeetan

Eraikuntza Zibilak: Bainu-etxeak

Bizitza publikorako espazioak ziren

Gela desberdinak zituzten: Aldatzeko gelak Tenperatura

desberdineko gelak: Frigidarium (hotza) Tepidarium (epela) Caldarium (beroa)

Igerilekuak Gimnasioa Liburutegiak

Caracallaren Bainu-Etxeak

Ikuskizunak: Antzokia

Grekoaren antzekoa da baina ez dago mendixka batean, erabat eraikita dagoela baizik

Eszenatoki semizirkularra dauka

Jendearen mugimendua erretzeko ateek vomitorio izena dute

Orkestrarik ez dauka, erromatar antzerkian koroa agertzen ez delako

Beste parteak antzoki grekoarenak bezalakoak dira.

Meridako erromatar antzokia

Ikuskizunak: Anfiteatroa

Bi antzokien fusiotik sortzen da.

Abereekin egindako ikuskizunak eta gladiadoreen borrokak hauetan egiten ziren.

Urez betetzen ziren batzuetan itsas batailak antzezteko.

Ikuskizunak: Zirkoa

Zaldien eta Koadrigen lasterketarako tokiak ziren.

Ikusleentzako cavea dauka, eta erdian badago elementu zentral bat inguruan bueltak emateko, spina.

Ohorezko Monumentuak: Garaipen Arkuak Normalean hirietako sarrera

nagusian egoten ziren bidaiariei Erromatar biztanleen indarra eta adorea gogoratzeko.

Hasieran egurrezkoak ziren eta haietan kanpainetatik ekarritako gauzak jartzen ziren erakusteko.

Bilakatu ziren inskripzioaz betetzen.

Erromatar sorrerako elementu honek arrakasta izan du historian zehar eta beste garaietan ere eraikitzen ziren.

Arkuak ez ziren eraikitzen bakarrik batailak gogoratzeko, baita probintzietako mugak markatzeko erabiltzen ziren ere.

Ohorezko Momumentuak:Zutabeak

Erliebez dekoraturikoak ziren.

Gertakari garrantzitsuak kontatzeko erabiltzen ziren.

Pertsona baten ohorez eraikitzen ziren.

Famatuena Trajanoarena da, Erroman. Erliebeak espiralez egiten dira eta Danubioko kanpaina kontatzen dute.

Etxeak: Insulae

Hirietako etxeak ziren. Hirietako espazio falta

konpontzeko altueran eraikitzen ziren.

Beheko solairuan dendak -tabernae- zeuden eta beste solairuetan tamaina desberdineko apartamentuak.

Gela guztiak erdiko patio batera ematen zuten non lorategi bat egoten zen.

Etxeak: Domusak Hirietako biztanle aberatsen etxeak ziren. Egitura nagusia patioen sistema baten

inguruan antolatzen zen: sarrerak -fauces- sarrera ematen du Pasillo txiki batera -vestibulum-. Honek eramaten du portikodun patio batera

-atrium-. Honen erdian impluvium, erortzen den ura

hartzeko eta gero hau metatzeko pila dago compluvium.

Bi aldeetan -alae- zerbitzarien eta esklaboen gelak, sukaldeak eta letrinak daude.

Erdian, tablinum edo egongela, eta ondoren, triclinium edo jangela.

Atrium –ek argitzen zituen aldameneko gelak.

Tablinum-eko bi aldeetan pasillo txikien etxeko parte nobleenetara eramaten zuten.

Bigarren patio portikoduna peristylium, handiagoa zen, lorategi batekin.

Gelaz inguraturik zegoen -cubiculum- eta exedra bilerak eta banketak egiteko gela zen.

Etxeak: Bila

Hirietatik kanpo kokatuak, nekazal ustiakuntzen zentroa ziren -villae rustica-, edo pertsona garrantzitsuen etxebizitzak -villae urbana-.

Bila hauetan etxeko parteak izateaz gain lorategiak eta beste eraikuntzak egoten ziren, bainuak bezala.

Ukuiluak, bodegak, almazenak eta abar izaten zituzten.

Jauregiak

Enperadorearen etxebizitza izaten ziren.

Gela ugarien serie batez osatuak zeuden.

Oinplanoa erregularra izateko joera zuen.

Dioclecianoren Jauregia Splitz-en