TURISMO DE

1

NATUREZA

UN POUCO DE HISTORIA...

No ano 1853 un grupo de artistas teñen a idea de facer que un anaco do bosque de Fontainebleau sexa declarado como espazo protexido,

2

como espazo protexido, conseguindo que a idea se materialice, convertindo este lugar no primeiro do mundo preservado polos seus valores naturais.

UN POUCO DE HISTORIA...No ano 1872, créase o primeiro Parque Nacional do mundo: o parque de Yellowstone, nos Estados Unidos, abrindo a porta á declaración de espazos protexidos a outros parques do mundo.

3

UN POUCO DE HISTORIA...

En España teremos que esperar ata o ano 1918, no que se crean os dous primeiros parques nacionais do noso país: a Montaña de Covadonga e Ordesa.

Dende 1918 até 1954 a Rede de Parques Nacionais non se ve ampliada con ningún novo espazo.

4

non se ve ampliada con ningún novo espazo. Nembargantes, nese ano e no intervalo de poucos meses dous espazos canarios Teide e Caldera de Taburiente foron declarados Parque Nacional. Un ano máis tarde, en 1955 declarase o Parque Nacional de Aigüestortes i Estany de Sant Maurici.

EN GALICIA...

En Galicia decláranse como espazos protexidos no ano 1933, tres Sitios Naturais de Interese Nacional, que son CABO VILÁN, CUMIO DA CUROTIÑA e CABO de ESTACA de BARES.

5

EN GALICIA...

As potencialidades de Galicia como destino de turismo de natureza en ENP (Espazos Naturais Protexidos) son moi importantes.

A gran variedade e riqueza do medio natural galego é un gran medio natural galego é un gran recurso a promocionar, valorar e respetar.

FIGURAS DE PROTECCIÓN DA NATUREZA

En España temos unha oferta de espazos naturais protexidos de altísimo valor e que se atopan recoñecidos pola UNESCO.

Estos espazos declarados Patrimonio da Humanidade son:

7

son:

P.N. GARAJONAY

P.N. DOÑANA

P.N. ORDESA E MONTE PERDIDO

P.N. TEIDE

FIGURAS DE PROTECCIÓN DA NATUREZA

Para analizar a regulación relativa á conservación da natureza, necesitamos partir da lei 4/89 do 27 de marzo, de “CONSERVACIÓN DE LA NATURALEZA Y DE LA FLORA Y FAUNA SILVESTRES”, que contempla as seguintes figuras de protección:

8

as seguintes figuras de protección:

RESERVA NATURAL

PARQUE

MONUMENTO NATURAL

PAISAXE PROTEXIDA

FIGURAS DE PROTECCIÓN DA NATUREZA: RESERVA NATURAL

Son aqueles espazos naturais dos que a súa declaración ten como finalidade a protección de ecosistemas, comunidades ou elementos biolóxicos que pola súa rareza, fraxilidade, importancia ou singularidade, merecen unha valoración especial.

9

merecen unha valoración especial.

Normalmente nestes espazos o uso público está moi restrinxido ou incluso prohibido.

En Galicia non temos ningún exemplo de Reserva Natural.

FIGURAS DE PROTECCIÓN DA NATUREZA: PARQUE

Son aqueles espazos concebidos como áreas naturais pouco transformadas polas actividades humanas, que en razón da beleza dos seus sitios, da representatividade dos seus ecosistemas ou da singularidade da súa flora, fauna ou formacións xeomorfolóxicas, posúan uns valores ecolóxicos, estéticos, educativos ou científicos

10

valores ecolóxicos, estéticos, educativos ou científicos dos que a súa conservación merece unha atención preferente.

Nesta definición inclúense tanto os Parques Nacionais como os Parques Naturais.

En Galicia temos un Parque Nacional e seis Naturais.

PARQUES NACIONAIS

Parque Nacional Illas Atlánticas (Pontevedra e A Coruña)

12

Parque Natural Baixa Limia (Ourense: Entrimo, Lobios e Muiños )

13

Dunas de Corrubedo (A Coruña: Ribeira)

14

Fragas do Eume (A Coruña: Cabanas, A Capela, Monfero,

Pontedeume, As Pontes)

15

Monte Aloia (Pontevedra: Tui)

16

O Invernadeiro (Ourense: Vilariño de Conso)

17

Serra da Enciña da Lastra (Ourense: Rubiá)

18

FIGURAS DE PROTECCIÓN DA NATUREZA: MONUMENTO NATURAL

Son espazos ou elementos da natureza constituidos básicamente por formacións de notoria singularidade, rareza ou beleza, que merecen ser obxecto dunha protección especial.

Só se admiten usos que non poñan en risco os seus

19

Só se admiten usos que non poñan en risco os seus valores.

En Galicia temos 7 monumentos naturais xa declarados.

Praia das Catedrais (Barreiros)

20

Costa de Dexo (Oleiros)

21

Fraga de Catasós (Lalín)

22

Souto da Retorta (Viveiro)

23

Souto de Rozabales (Manzaneda)

24

Carballa da Rocha (Rairiz de Veiga)

25

Pena Corneira (Carballeda de Avia)

26

FIGURAS DE PROTECCIÓN DA NATUREZA: PAISAXE PROTEXIDA

Son espazos que, polos seus valores singulares, estéticos e culturais ou ben pola relación armoniosa entre o home e o medio natural, sexan merecedores dunha protección especial.

Nestes lugares búscase conservar as particulares

27

Nestes lugares búscase conservar as particulares relacións home-natureza e os procesos tanto naturais como socioeconómicos que contribuiron á súa formación e fan posible o seu mantemento.

En Galicia están declarados como Paisaxe Protexida o Val do río Navea e os Penedos de Pasarela e Traba.

Val do río Navea (Ourense: Pobra de Trives e San Xoan de Río)

28

Penedos de Pasarela e Traba (A Coruña: Vimianzo e Laxe)

29

A lei estatal permite que cada comunidade autónoma estableza as súas propias figuras de protección da natureza.

A lei de Galicia é a 9/2001, de 21 de agosto, de Conservación da Natureza.

FIGURAS DE PROTECCIÓN DA NATUREZA EN GALICIA

30

Conservación da Natureza.

Ademáis de recoller as figuras de protección que se establecen na lei estatal, engade outras catro figuras: Humidal Protexido, Zona de Especial Protección dos Valores Naturais, Espazo Natural de Interés Local e Espazo Privado de Interés Natural.

FIGURAS DE PROTECCIÓN DA NATUREZA: HUMIDAL PROTEXIDO

Utilizando a mesma definición que destes espazos se estableceu no Convenio Ramsar, son extensións de marismas, pantanos, turberas ou superficies cubertas de auga, sexan de réxime natural ou artificial, permanentes ou temporais, estancadas ou correntes, doces, salobres ou salgadas, incluidas as extensións de auga mariña nas

31

ou salgadas, incluidas as extensións de auga mariña nas que a profundidade en marea baixa non exceda de 6 metros, que á vez cumplan unha función de importancia internacional, nacional ou autonómica na conservación dos recursos naturais, e que sexan declarados como tales. En Galicia temos 5 humidais RAMSAR.

32

33

Intermareal Umia-O Grove (Pontevedra: Sanxenxo, O Grove, Meaño,

Ribadumia, Cambados, A Illa)

34

Lagoa e Areal de Valdoviño (A Coruña: Ferrol, Narón, Valdoviño)

35

Ría de Ortigueira e Ladrido (A Coruña: Cariño, Ortigueira)

36

Ría do Eo(Lugo: Ribadeo, Trabada)

37

Praias, duna e lagoa de Corrubedo (A Coruña: Ribeira)

38

FIGURAS DE PROTECCIÓN DA NATUREZA: ZONA DE ESPECIAL

PROTECCIÓN DOS VALORES NATURAISSon aqueles espazos dos que, polos seus valores ou interés natural, cultural, científico, educativo ou paisaxístico, sexa necesario asegurar a súa conservación e non teñan outra protección específica.

39

Establécese a posibilidade de seguir levando a cabo ordeadamente as actividades tradicionais sempre e cando non vulneren os valores obxecto de protección, sendo precisa unha autorización da Consellería de Medio Ambiente para calqueira outra actuación.

Foi creada para protexer os LIC’s.

FIGURAS DE PROTECCIÓN DA NATUREZA: ESPAZO NATURAL DE

INTERÉS LOCALSon aqueles espazos integrados nun término municipal que polas súas singularidades sexan merecedores dalgún tipo de protección dos seus valores naturais.

Deben ser declarados previa petición do concello

40

Deben ser declarados previa petición do concello interesado e de un informe favorable da Consellería de Política Territorial.

En Galicia hai catro espazos protexidos con esta figura: A Voutureira, as Illas de San Pedro, Xunqueira de Alba, Puzo do Lago.

A Voutureira (Ourense: San Cibrao das Viñas)

41

Illas de San Pedro (A Coruña)

42

Puzo do Lago (Ourense: Maside)

43

Xunqueira de Alba(Pontevedra)

44

FIGURAS DE PROTECCIÓN DA NATUREZA: ESPAZO PRIVADO DE

INTERESE NATURAL

Son espazos privados que existindo neles formacións naturais, especies ou hábitats de flora e fauna silvestres que se considere de interese a súa protección poden solicitala á Consellería de Medio Ambiente.

45

solicitala á Consellería de Medio Ambiente.

Dende o 18 de febreiro de 2008 o espazo de Sobreiras do Faro en Oia está protexido con esta figura en Galicia.

Sobreiras do Faro(Pontevedra: Oia)

46

REDE GALEGA DE ENP (ESPAZOS NATURAIS PROTEXIDOS)

Das oito figuras de protección de espazos naturais que se recollen na lexislación galega, está previsto que entren a formar parte da Rede Galega de Espazos Naturais Protexidos as Reservas Naturais, Parques, Monumentos Naturais, Paisaxes Protexidos, Humidais e Zonas de Especial Protección dos Valores Naturais.

47

Especial Protección dos Valores Naturais.

Esta Rede Galega está contemplada na lei autonómica e está comezando a poñerse en marcha.

OUTRAS FIGURAS DE PROTECCIÓN DA NATUREZA: RESERVAS DA BIOSFERA

Son áreas representativas de un ou máis ecosistemas non alterados pola acción do ser humano ou que requiran ser preservados e restaurados, nas cales habitan especies representativas da biodiversidade nacional, incluindo as

48

representativas da biodiversidade nacional, incluindo as consideradas endémicas, ameazadas ou en perigo de extinción.

Esta figura de protección está promovida pola UNESCO.

En Galicia temos 5 espazos protexidos como Reservas da Biosfera.

Terras do Miño (Lugo)

49

Área de Allariz (Ourense)

50

Ancares lucenses. Montes (Lugo: Cervantes-Navia-Becerreá)

51

Río Eo, Oscos e Terras de Bourón (Lugo e Asturias)

52

Xurés-Gêres (Ourense-Portugal)

53

OUTRAS FIGURAS DE PROTECCIÓN DA NATUREZA: SITIO NATURAL DE

INTERESE NACIONAL

Esta figura sustituiu a unha anterior (dunha lei do ano 1917) denominada SITIO NACIONAL, que se aplicaba a espazos sobresaíntes polas súas particulares condicións naturais ou polos acontecementos históricos,

54

naturais ou polos acontecementos históricos, lexendarios ou relixiosos que os realzan.

Esta figura foi sustituida nalgunhas comunidades autónomas pola de Monumentos Naturais ou Parques.

En Galicia temos 3 lugares protexidos como Sitios Naturais de Interese Nacional.

Cabo Vilán (A Coruña: Camariñas)

55

Cumio da Curotiña (A Coruña: Pobra do Caramiñal)

56

Estaca de Bares (A Coruña: Mañón)

57

MAPA DE ESPAZOS NATURAIS GALEGOS

58

REDE NATURA 2000: LIC’s e ZEPA

A Rede Natura 2000 é unha rede de espazos naturais protexidos no ámbito da Unión Europea, co obxecto de salvagardar os espazos naturais máis importantes de Europa.

Está composto de Zonas Especiais de Conservación (ZEC) e Zonas de Especial Protección de Aves (ZEPA).

59

(ZEC) e Zonas de Especial Protección de Aves (ZEPA).

O paso previo para a declaración de zona ZEC é a constitución do espazo como Lugar de Importancia Comunitaria (LIC).

LIC’s

60

REDE NATURA 2000: LIC’s e ZEPA

As Zonas de Especial Protección de Aves (ZEPA) son zonas naturais de singular relevancia para a conservación da avifauna ameazada de extinción.

Nas zonas de protección prohíbese ou limita a caza de aves, nas súas datas e as súas técnicas, regulase a posible comercialización e os estados están obligados a actuar

61

comercialización e os estados están obligados a actuar para conservar as condicions medioambientais requeridas para o descanso, reproducción e alimentación das aves. A convención parte do recoñecemento de que as aves do territorio europeo son patrimonio común e terán que ser protexidas a través dunha xestión homoxénea que conserve os seus hábitats.

ZEPA

62

OS ESPAZOS PROTEXIDOS EN GALICIA POR

PROVINCIAS

63

PROVINCIAS

Monumento Natural

LIC

Reserva da Biosfera

Humidal RAMSAR

ZEPA

Río Eo, Oscos e Terras de Bourón

64

ZEPA

Zona de Protección de Oso Pardo

Terras do Miño

Ancares Lucenses. Montes

LIC

ZEPA

Monumento Natural

Parque Natural

Humidal RAMSARPenedos de Pasarela e Traba

65

ZEPA

Sitio Natural de Interés Nacional

Paisaxe Protexida

Traba

LIC

ZEPA

Parque Natural

Monumento Natural

Humidal RAMSAR

66

ZEPA

Parque Nacional

LIC

ZEPA

Parque NaturalMonumento Natural

Reserva da Biosfera Paisaxe Protexida

Val do Río Navea

67

Carballa da Rocha

Terras de Allariz

Xures - Gêres

TURISMO DE NATUREZA E TURISMO ECOLÓXICO

68

DEFINICIÓN de TURISMO DE NATUREZAÉ aquel que ten como principais motivacións a realización de actividades recreativas e de esparcimento, a interpretación e/ou coñecemento da natureza, con diferente grao de profundidade e a práctica de actividades de diferente intensidade física e risco que usen expresamente o medio natural de forma

69

expresamente o medio natural de forma específica, garantindo a seguridade do turista sen degradar ou esgotar os recursos.

DEMANDA de TURISMO DE NATUREZA

Os aspectos asociados ao turismo de natureza evolucionaron de xeito crecente nos últimos 5 anos, especialmente as pernoctacions en aloxamentos rurais e campings que aumentaron máis do 20%.

Estos crecementos resultan ainda máis

70

Estos crecementos resultan ainda máis significativos si se comparan coa evolución, moito máis moderada de magnitudes turísticas xerais como o número de viaxes internos das españoles (2%) e dos turistas extranxeiros (12%), e a disminución das pernoctacions hoteleiras dun 1%. En resumen, todos estos datos apuntan que o turismo de natureza en España é un sector de tendencia crecente na actualidade.

DEMANDA de TURISMO DE NATUREZAA demanda do turismo de natureza ten o seguinte perfil:- grupo de idade de 30 a 39 años, seguido polo grupo de 20 a 29 años

-un nivel socioeconómico medio alto

71

-formación media ou superior.

-O gasto medio por día se sitúa entre 30 e 45 euros por persoa.

-O volumen de desprazamentos soamente a espazos naturais protexidos no ano 2003 superou os 30.000.000 de visitas.

DEMANDA de TURISMO DE NATUREZA

DEMANDA de TURISMO DE NATUREZA

As motivacions principais son descansar e divertirse (38%), pero muy de preto lle segue o desexo de realizar deporte (32%) e tamén coñecer a natureza (28%). A porcentaxe de turistas que realizaban unha viaxe de

73

que realizaban unha viaxe de natureza exclusivamente e minoritario (13,6%), mentras que nun 22,8% dos casos a viaxe combinaba natureza con outras motivacions e actividades. Os usuarios de turismo de natureza presentan un alto grado de repetición (58%).

DEMANDA de TURISMO DE NATUREZA

As actividades maioritariamente realizadas polos usuarios, son a fotografía (68%), as rutas en vehículo por estrada (60%) e a observación detallada de fauna ou flora (58,7%). Pola contra, a actividade menos realizada con diferencia é a visita guiada (8%). Máis da metade dos turistas manifesta que os paseos cortos (57%) e as marchas longas

74

que os paseos cortos (57%) e as marchas longas (50%) son unhas das prácticas habituais nas suas visitas a espazos protexidos. Os que practican actividades deportivas, realizan principalmente sendeirismo (50,7%) e bicicleta (32,4%) e, en menor medida, escalada, montañismo, cabalo, piragua e mergullo. O usuario maioritariamente organiza a sua viaxe pola súa conta (93%).

ACTIVIDADES MÁIS DEMANDADAS NO TURISMO DE NATUREZA

DEMANDA de TURISMO DE NATUREZA

Se diferencian os seguintes grupos de interés en turismo de natureza:

• Descanso e esparcimiento en natureza.

• Ecoturistas básicos.

• Ecoturistas científicos.

77

• Turistas de territorio e natureza.

• Turista ocasional de natureza.

• Turista mixto experimental de deporte e natureza.

• Turista deportivo na natureza específico activo.

DEFINICIÓN de TURISMO NA NATUREZA: Turismo de esparcimento na natureza

Turismo de esparcimento na natureza é aquél que ten como motivación principal a realización de actividades recreativas e de esparcimento na natureza

78

esparcimento na natureza sin degradala. Estas actividades non están especializadas no coñecemento nin en actividades deportivas que usen expresamente os recursos naturais.

DEFINICIÓN de TURISMO SOBRE A NATUREZA: Turismo activo deportivo na

naturezaTurismo activo deportivo na natureza éaquél que ten como motivación principal a realización de actividades deportivas de diferente intensidade física e que usen expresamente os recursos naturais sen

79

expresamente os recursos naturais sen degradalos.

DEFINICIÓN de TURISMO POLA NATUREZA: Ecoturismo

Ecoturismo é aquél que ten como motivación principal a contemplación, disfrute e/ou coñecemento do medio natural, con diferente grao de

80

diferente grao de profundidade, para o que pode realizar actividades físicas de baixa intensidade sen degradar os recursos naturais.

O modelo de TURISMO DE NATUREZA

É un modelo turístico:

- de integración cualitativa

- temático

81

- temático

- de calidade

- individualizado e especializado

- diríxese a producir experiencias e vivencias

O conceito de destino no TURISMO DE NATUREZA

82

O conceito de destino no TURISMO DE NATUREZA

Hoxe, cada vez máis, o turista busca sentir, polo que se despraza a lugares onde experimentar vivencias. Neste novo contexto o desenvolvemento turístico debera ir máis alá da planificación de produtos turísticos para atender ao máis integrador concepto de destino-produto:

83

integrador concepto de destino-produto:

• O destino debe reinventarse-renovarse constantemente para engadir valor no mercado.

• Os destinos son propostas cercanas sobre os que o visitante realiza eleccions individualizadas.

• O destino é un lugar preferente na mente do consumidor antes que un espazo físico.

As ACTIVIDADES de TURISMO DE NATUREZA

84

As ACTIVIDADES de TURISMO DE NATUREZA

85