182. ZENBAKIA. EURO BAT2009ko AZAROA

www.baleike.com

ZU

MA

IAK

O H

ILA

BE

TEK

AR

IA

Z U M A I A K O G A Z T E T X E A T O R R E B E R R I N

itzurungo izurdea

Alex Uranga, Europako bodyboardeko espezialista onenen pare

BALEIKE

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 3

BALEIKE182a

za

La a

. rub

io a

prea

herri aldizkariaForonda kultur etxeaOdieta, 2tel.: 943 86 15 45e-maila: aldizkaria@baleike.comArgitaratzaileaBaleike kultur elkarteae-maila: elkartea@baleike.comAdministrazio batzordea: Xabier azkue, Gurenda SerranoErredakzio taldea: Xabier aizpurua, imanol azkue, abelin linazisoro, ainara lozano lasa, aitor Manterola, Juan luis romatet, Miriam romatet, Peio romatet, arnaitz rubio eta Gorka zabaleta Diseinua eta maketazioa: roberto GutierrezHizkuntz zuzenketa: imanol azkuePublizitateatel. 943 86 15 45gurenda@baleike.comInprimategiaantza inprimategia(lasarte-Oria)Tirada800 alelege gordailua: SS-405/94iSSN: 1136-8594Baleikek ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik.

Argitalpen honen edizioko laguntzaile:

4baleike+

gaztetxea: ilusioaren dorretxea

12baleike+torreBerri: etXe Baten HiStoria

14iritziaegunKaria: BidegaBeKeriaren amiLdegian

15kulturazumaiaren diStira

16izpiak eta hizkiakPeio romatet

18baleike.comitSaSoari eta zeruari Begira

21erretratuaaLeX uranga

4 B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a

iLuSioaren dorretXea

gaztetXea:

teStua: Juan LuiS romatetargazKiaK: arnaitz ruBio aPrea

Torreberriko eraikinean egongo datorren hiru urteetan Zumaiako Gaztetxea. Gazteek Musika Eskolarekin partekatuko dute eraikina Udala eta gazteen artean sinatutako hitzarmenari esker. Akordio honekin, urte askotan gazteen eskakizuna izan denari irtenbide bat eman nahi izan zaio. Urriaren 16tik Zumaiak badu Gaztetxea. ZUGAko eta Emakume Gazteen Asanbladako kideekin hitz egin dugu beraien asmoen berri izateko.

Urteetako eskakizuna izan da Gaztetxearena. Zumaiako Gazte Asanblada (ZUGA) sor-tzearekin batera, gazteentzako leku bat eska-tzen zituzten ahotsak indartu egin ziren. Udal ordezkariekin izandako bilera ugariek espero edo desiratutako fruituak ematen ez zituztela eta, presioa handitu nahian, Erkibe okupatu zuten gazteek. 2008ko sanferminetan izan zen. “Hiru bat egunera aterako gintuzte-la espero genuen, baina azkenean urtebete egon ginen”, du gogoan ZUGAko kide Iñaki Galarragak. Okupazioarekin batera, gazteen eta udal ordezkarien arteko bilerak areagotu egin ziren. “Etxetik ateratzea eskatzen ge-nien, jabetza pribatua izateaz gain, eraikina ez zegoen egoera onean eta arriskutsua izan zitekeen han egotea”, dio Zumaiako alkate Iñaki Agirrezabalagak. Gaztetxe okupatuaren esperientzia aurtengo uztailaren 24an amaitu zen, etxetik indarrez kanporatu zituztenean. Urtebete horretan eskuratutako materiala eta ilusio zati handi bat etxe barruan geratu ziren. “Atera gintuztenean kale gorrian ge-ratu ginen berriro ere. Txilibitua gordetzeko lekurik ere ez genuen eta bilerak Amaiako plazan edo Torreberriko estalpean egiten genituen”, zioen ZUGAko kide Iñigo Er-kiagak urriko Baleiken. Gaztetxearen aldeko borroka, baina, ez zen baretu eta Zumaiako Udaleko Gobernu Taldeko ordezkariekin eta beste alderdiekin bilerak izan dituzte. Emai-tza urriaren 16an sinatutako hitzarmena da. “Aukera desberdinak aztertu ondoren, To-rreberriko bi solairu uztea erabaki genuen”, dio alkateak. Gaztetxeak Musika Eskolarekin partekatuko du eraikin berritua: behekoa eta lehen solairua erabiliko ditu Gaztetxeak; Mu-sika Eskolak, berriz, beheko solairua eta sa-bai azpikoa. Eraikin historiko hau erabiltzea-gatik gazteek zenbait baldintza bete beharko dituztela ere adierazi du alkateak: “Eraikina desitxuratu dezakeen akziorik ezingo dute egin eta tabernarik ere ezingo da jarri. Gaz-tetxeak gazte guztientzat zabalik egon behar-ko du eta kontzertuak antolatu nahi badira, Udalarekin aurrez adostutako baldintzetan izan beharko dira”. Pixkanaka, presarik gabe, hasi dira gazteak etorkizuneko asmoak finka-tzen. Ostiralero, arratsaldeko 6etan, elkartzen dira asanbladan. Bilera baten ondoren, Iñigo Erkiaga, Iñaki Galarraga eta Jon Urruzuno ZUGAko kideekin eta Emakume Gazteen Asanbladako partaide Maite Aizpuruarekin elkartu gara.

4 B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 5

BaLe

iKe+

Urtebete igaro zenuten Erkibe etxean. Zer balorazio egiten duzue?

Iñaki: “Hasiera nahiko polita izan zen. Uda ere bazen eta lehen hiru hilabeteetan jendea ilusio handiarekin zegoen. Asanbladara joaten ez zen jendea ere hurreratu zen laguntze-ra eta bultzada antzeko bat ere sumatu genuen. Gero udazke-na etorri zen, kurtsoa hasi zen eta ikasketak edo lana zela eta, jende gutxi geratu zen Gaztetxean. Gazte koadrila batekin zenbait arazo ere izan genituen…”

Iñigo: “Asanbladetan biltzen ginenetik ideia bat genuen buruan: Gaztetxea alternatibak sortzeko, lana egiteko eta zen-bait gairen inguruan ilusioarekin borroka egiteko lekua zela. Talde honek beste ikuspegi bat zuen; beraien aisialdirako leku bezala ikusten zuten. Hasieran nahiko malguak izan ginen, baina azkenean bi ikuspuntuek tupust egin zuten. Hilabete eskaseko kontua izan zen, baina haserreak eta mesfidantzak ekarri zituen”.

Iñaki: “Mesfidantza horiek jende gutxiago etortzea ere ekarri zuen. Bidean ilusioa zertxobait galdu zen”.

Iñigo: “Eta ondoen geundenean kalera bota gintuzten. Arazoei martxoan eman genien buelta. Berriro zenbait ekital-di antolatzen hasi ginen; musikaren hilabetea, adibidez. Gaz-tetxe barrua ere mural batzuekin apaindu genuen. Urtebete pasa eta gero, izandako hutsegiteekin ikasita geundenean, etorri zen zaplastakoa”.

Iñaki: “Espero genuen, baina… Etxean sartu ginenean espero genuen hiru bat egun iraungo genuela barruan. Egun oso tentsuak izan ziren haiek; polizia noiz etorriko zen zain geunden”.

Maite: “Egunero jende piloa egoten zen eta inplikazioa handia zen. Goizean goiz jaikitzen ginen zerbait pasako ba-zen ere. Tentsio horrek balio izan zigun gu denok elkartzeko; gauza positibo asko ekarri zituen”.

Iñaki: “Okupazioaren helburua zen Udalari presioa egi-tea Gaztetxearen beharra zegoelako eta behar horri ez zi-

iñigo erkiaga: “ondoen geundenean kalera bota gintuzten erkibetik.”

6 B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 7

tzaiolako behar bezala erantzuten. Presioa egiteko zer hobeto bederatzi urtez hutsik zegoen eraikin bat herritartzea baino. Ez genuen espero hainbeste denbora egongo ginenik eta ho-rregatik inprobisatu egin behar izan genuen. Zaila izan zen, baina baita positiboa ere, hura gabe orain dugun hau ez ge-nuke izango eta”.

Iñigo: “Asanblada bera ere asko indartu zen eta talde ba-rruko konfiantza ere handitu egin da; orain jendeak lasai hitz egiten du”.

Kritika ugari ere jaso zenituzten…Maite: “Logikoa ere bada. Jabetza pribatuaren pentsamol-

de hori hor dago, ez jende helduan bakarrik, gazte askoren-gan ere bai. Etxea okupatu izana ere aitzakiatzat hartu izan dute gazte askok Gaztetxera ez hurbiltzeko”.

Iñigo: “Komunikazio arloa ere ez genuen asko landu. Hori onartu beharra dago. Ondorioz, jende askok ez zuen jakin zer egiten genuen. Esan daiteke hutsegite hori dela-eta izen txarrarekin geratu garela”.

Gaztetxea politizatua egona ere salatu da askotan.Iñigo: “Sistemaren kontra ari zarenetik politika egiten

ari zara. Baina asanbladak ideia politiko jakin bati jarraitzen dion? Asanbladan egon zara eta ikusi duzu zer eta nola egiten dugun lana. Nahi duen guztiak hitz egiten du. Hori da asan-blada bat”.

Maite: “Egia da sektore politiko jakin bateko gaztedia gehiago mugitzen dela. Normala da gaztedi hori mugimendu konkretu batzuetan ibiltzea. Baina hori ezin da ibili aitzakia edo muga bat bezala. Politizazioarena, azkenean, aitzakia bat da”.

Iñigo: “Interneteko toki batzuetan zurrumurru asko za-baltzen da. Asanblada hangoa dela, Baleike ere bai, adibidez, etab. Aurreiritzi batzuk elikatzen dituzten. Baina horrek ez du esan nahi asanbladak ideia edo korronte politiko bati ja-rraitzen dionik”.

Maite: “Alderantziz dela esango nuke. Politika ‘betiko po-litikarekin’ erlazionatzen da eta hortaz oso gutxi hitz egin da Gaztetxean, horregatik konkretuki, politizatua izateko beldu-rragatik”.

Iñaki: “Argi dago asanblada edo Gaztetxea politizatua daudela esaten duena ez dela hona etorri. Baina, herri hone-tan askotan gertatzen den bezala, ezer jakin gabe asko hitz egiten da”.

Okupazioaren urtebete horren balorazio positiboa egiten duzue. Baina albiste txarrak ere izan ditu. Epai-ketaren gaia, adibidez.

Iñaki: “Bai, hamabost bat gazte daude akusatuta. Usurpa-zioen eta txikizioen karguekin daude akusatuta. Epailearen aurretik pasa ziren, urte hasieran edo, eta ordutik ez dakite ezer; epaiaren zain daude. Hor hutsegite bat egin genuen. Behin ETB2ko “Pasalo” saioan ikusi nuen etxe bat okupa-tzen bada komeni dela hasieran argazkiak ateratzea ikusteko egindako lanen ondoren nola geratzen den. Alderik ez dago hasieran etxea nola zegoen eta gero nola utzi genuen.

Kalera botatzearen ondoren materiala barruan gera-tu zen. Ba al daukazue material hura berreskuratzeko itxaropenik?

Iñaki: “Bai, material guztia, erosi berria genuen musika ekipo eta argiteria barne, barruan geratu zen eta ezin dugu atera. Berreskuratzeko baldintzak negoziatzen ari gara etxe-jabeekin. Esaten ziguten materiala berreskuratu ahal izateko, gauza guztiak atera beharko genituzkeela, barrua eta kanpoal-dea txukundu eta sartu ginenean zegoen bezala utzi beharko genukeela”.

Maite: “Txukun utzi behar hori zerbait sinbolikoa dela uste dut. Azken finean, beraiei berdin zaie etxea txukun utzi edo ez. Mendekotasuna adierazteko zerbait bezala ikusten dut”.

2008ko Koadrila Egunarekin ere dezenteko iskanbila

sortu zen. Egun hartan egin zen kontzertuaren inguru-ko iritziak kontrajarriak ziren…

Iñigo: “Herriak ez dut uste orduan gertatutakoa garbi due-nik. Orain arte isilik egon gara, Udalarekin harreman onak izan nahi genituelako. Izan ere, hitz egin izan bagenu, ziur aski bizkarra emango ziguten. Iazko Koadrila Egunean kon-tzertu bat antolatu nahi genuen eta Udala prest agertu zen di-

BaLe

iKe

+

iñaki galarraga: “zaila izan zen, baina positiboa. Hura gabe orain dugun hau ez genuke izango.”

PuBL

izit

atea

BaLe

iKe

+

ruz laguntzeko. Guk taldeak kontratatuko genituen, gazteek eginda merkeago lortzen direlako, bazkari herrikoia presta-tuko genuen eta 6.000 euro ere aurreratuko genuen taldeak ordaintzeko, une horretan Udalak ez zeukalako dirurik. Den-bora askoan lan egin eta gero bildutako dirua zen. Taulatua muntatzen ari zirenean konturatu ginen ez zutela goiko par-tea jarri. Modu batera edo bestera saiatu ginen goiko partea jartzen, baina ezin izan zen. Arratsaldean euria hasi zuen eta soinu ekipokoek esan ziguten ezingo zela kontzertua eman. Bi alternatiba zeuden: kontzertua bertan behera utzi edo Gaztetxera eraman. Herriak merezi zuelako, Gaztetxera era-man genuen. Handik astebetera gutun bat iritsi zitzaigun non esaten zen Gaztetxea leku okupatua zenez, Udalak ezin zuela barruan egindako ezer babestu, eta ez genituela aurreratutako 6.000 euro haiek jasoko. Ordutik kultura zinegotziarekin ha-rreman txarrak izan ditugu, eta Udalarekin elkartu garenean alkatearekin izan da, ez zinegotziarekin. Gaur arte”.

Uztailaren amaieran bota zintuzteten Erkibe etxetik. Hiru hilabetera sartu zarete Torreberrin. Nola izan dira gestioak?

Iñaki: “Erkibe okupatu genuen unetik Udaletik esan zigu-ten mesedez ateratzeko handik, etxea egoera txarrean zegoela eta lortuko zigutela beste lekuren bat. Baina, ikusten genuen proposamena ez zela batere serioa. Okupazioari esker egin-dako presioa izan ez balitz, orain egindako gestioak oraindik makalago joango ziren. Hasieran, 2008ko Gabonetan lokal berria izango genuela esan ziguten. Eta ia urtebete igaro da. Uste dut presio horrek zeresan handia izan duela orain dugu-na lortzeko. Bestela ez dakit zer gertatuko zen”.

Iñigo: “Hasieratik Torreberri eskatzen genuen Gaztetxe izateko. Alderdi guztiekin elkartu ginen Gabonen aurretik eta ondoren… Beno, denekin ez: PSOEkoek esan ziguten

ez zutela gurekin zertaz hitz egin. Alderdi guztiek hasieran aurpegi ona jarri ziguten, baina gero bizkarra eman ziguten. Gobernu Taldekoek izan ezik; hauek irtenbide bat aurkitzen saiatu ziren. Bilera horiek ziren irtenbide bakarra: hori edo eraikin publiko bat okupatzea. Baina ikusten genuen hori ez zela bidea, berriro ere arazoak izango genituzkeelako”.

Maite: “Herriaren aurrean Udalarekin gaizki eramatea ere ez zen onena. Kritika asko egiten dizkigute eta Udalarekin gaizki eramatea guretzat kaltegarria izango litzateke. Kultura zinegotziarekin arazoak izan genituenean ez zen arraroa izan-go harremanak moztea Udalarekin, baina gure aldetik harre-man hori mantentzearen aldekoak izan gara”.

Udaletik zenbait baldintza jarri dizkizuete. Ezingo duzue eraikin bera desitxuratu eta taberna jartzea ere ez da ontzat emateko.

Iñigo: “Torreberri eraikin historikoa da, guk ere badaki-gu hori. Kanpoko hormak, betitik ezagutzen ditugun harri zahar horiek kaltetzea logika guztiaren kontra doa eta, noski, errespetatuko dugu. Baina barruko hormak kartoizkoak dira eta hor kartel bat jartzeak ez dut uste kalterik egingo dionik. Bestetik, Barra bat jartzen badugu ere, ez du taberna batek bezala funtzionatuko: ez da egunero zabalik egongo den ta-berna izango, ekintza puntualetan zabalduko dena baizik”.

Kontzertuak emateko, berriz, Udalarekin baldintzak adostu beharko dituzuela diote.

Iñigo: “Kontzertuak emateko arazo handiena eraikinaren intsonorizazioa da. Egindako proiektu batek ondorioztatu zuen 20-21 milioi pezeta gastatu beharko liratekeela eraikina intsonorizatzeko. Hori ez doa bat Gaztetxearen eta asanbla-daren ideologiarekin eta horregatik alternatiba bat aurkeztu genuen: kontzertuak egitea betiere adostutako ordutegi eta baldintza batzuetan. Kontzertuak ordu txikitan jarriz gero, bizilagunei molestiak sortuko genizkieke eta azkenean gure aurka joango litzateke. Bestalde, kontzertuez gain, jendeak hala ikusten ez badu ere, gauza asko egin daitezke Gazte-txean: bideo emanaldiak, ikastaroak, azokak…

Musika Eskolarekin partekatuko duzue eraikina. Be-raiekin hitz egin al duzue?

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 9

iñaki galarraga: “okupazioaren presioa izan ez balitz, orain egindako gestoak oraindik makalago joango ziren.”

10 B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a

PuBL

izit

atea

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 11

Iñigo: “Bertako zuzendariarekin, Sofiarekin, pare batean elkartu gara eta komentatu zigun gazteei zuzendutako dantza ikastaroak antolatzeko asmoa zutela eta polita ikusten zuen elkarrekin antolatzea. Ikusten dugu bion interesak bat egiteko modua dagoela”.

Zein dira etorkizunera begira dituzuen asmoak edo hel-buruak?

Iñigo: “Hasieran, ZUGA eta Emakume Gazteen Asanblada-ren artean eramango dugu Gaztetxea, baina garbi utzi nahi dugu denontzat zabalik dagoela. Adibidez, orain gutxi Aste Mikolo-gikoa egin zen Gaztetxeko lokalean eta arazorik ez genuen jarri lokala erabiltzeko”.

Maite: “Ideia edo proposamen berriekin etortzen den guz-tia ongi etorria izango da. Honek bizia behar du eta guk gure neurrian emango diogu, baina jende gehiago etortzen bada, ho-beto”.

Iñigo: “Goiko solairuan leku handia dago eta liburutegi mo-duko bat jartzeko asmoa dugu, kuxin batzuekin, jendea irakur-tzen egoteko. Irrati talde bat sortzeko asmoa ere badago. Ideia beste Gaztetxetik dator, baina han baldintzatuta geunden eta badirudi hemen egingo dugula. Laster Palestinari buruzko bideo emanaldi bat izango dugu, bigarren eskuko azoka… Jendeak pentsatuko du Gaztetxea desfasea besterik ez dela, baina atzetik lan handia dago. Ofizio asko ikasi ditugu hemen: sukaldari, ta-bernari, igeltsero, arotza…

Aurreko Gaztetxearekin izandako esperientziaren ondo-ren esan daiteke bide erdia eginda duzuela.

Iñaki: “Aurreko urteko esperientziak asko lagundu digu. Du-darik gabe, hobe izan da aurrez okupatutako leku batean egon izana, bestela nobatada hemen biziko genuen”.

Jon: “200 milioi kostatu den leku batean. Blog batean dioten bezala, Euskal Herriko Gaztetxe pijoenean!”

maite aizpurua: “ideia edo proposamen berriekin etortzen den guztia ongi etorria izango da.”

Sofia ORIAmusika eskolako zuzendaria

BaLe

iKe

+

Zumaiako Musika Eskolak Torreberrira mirak botata zituen, dantza ikastaroak emateko leku apropos gisa ikusten zuten eta. Hitzarmen berriari esker, Gaztetxeak eta Musika Eskolak partekatuko dute etxea: gazteek lehen bi solairuak kudeatuko dituzte; Musika Eskolak, berriz, beste biak. “Bigarren solairuan emango ditugu ikastaroak. Sabai azpiko gela primeran etorriko zai-gu biltegi bezala, baina klaseak ezin dira eman”, dio

Ubillos jauregiak pairatzen duen espazio falta dela eta, dantza ikastaroak Komentuan hasi ziren ematen. “Baldintzak, baina, nahiko txarrak ziren. Hotza egiteaz gain, lurraren egoera ere ez zen dantzarako egokie-na”. Dantza eskola eratu nahian, beste toki baten bila abiatu ziren. “Torreberri zen dantzarako toki egokie-na”. 2008ko urte bukaeran izan ziren mugimenduak herriko zenbait kultur eragileren artean Torreberriren inguruan: “Ikusten genuen kultura mundura bide-ratzeko leku aproposa zela. Baina ez zuen fruiturik eman; gure iritziak ez ziren Udalean kontuan hartu”.

Komentua beste ekimen batzuetarako erabili behar zenez, kurtso berriarekin batera eraman ziren ikasta-roak eraikin eraberritura. “Gure gogoa izango litza-teke etxearen bizpahiru solairu uztea dantza eskola antolatzeko asmoa balego. Baina solairu bakarra utzi digute. Une honetan, hiru egunetan euskal dantzak ematen dira. Beste bi egun geratzen dira libre eta erabaki beharko da zer egin egun horietan. Gure as-moa zen zenbait dantza ikastaro antolatzea eta fun-tzionatzen zutenak Dantza Eskola baten egitarauan sartzea. Baina une honetan ez dakigu zer gertatuko den; ez dakigu Musika eta Dantza Eskola sortuko den. Hori agintariek erabakiko dute. Dakiguna da, behintzat, dantza eskaera badagoela herrian”.

Oriak argi uzten du eraikina Gaztetxearekin parte-katzeak ez diola arazorik sortzen, “elkar errespetatzen badugu. Beraiekin pare bat alditan elkartu gara eta prest agertu dira gauza batzuk elkarlanean egiteko. Interesgarria izan daiteke”.

12 B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a

Beti leku berean egon den arren, ingu-rua erabat aldatu zaio. Garai batean, txa-lupak Torreberritik metro batzuetaraino iristen ziren, XIX. mendearen erdira arte, hain zuzen, Beheko plaza egiteko betelanak hasi ziren arte.

Eraikinaren ondoan dugun bidetxo hori, berriz, “Arroa kale” bezala eza-guna izan dena, “erregebidea” dugu, herritik irteteko eta sartzeko bide nagu-sietako bat (beste bideak Goiko Torrera eramango gintuen). Hau da: hainbat eta hainbat mendetan, oinez, zaldiz, gurdiz, mandoz edo asto gainean herritik irte-teko eta sartzeko, Torreberriren paretik pasatzea ia derrigorrezkoa zen. Torre-berri izan da mende horietan, bide hori hartzen zutenenentzat, bederen, herriko lehen eta azken etxea, Zumaiako lehen eta azken irudia.

Arriola dorrea bezala ere agertzen da zenbait dokumentutan, uste baita Arrio-latarren etxearen gainean dorrea eraiki zela.

Jabe guztiak ezagutzen ditugula esan dizuet, eta etxearen ibilbidea jabeen ibil-bidea izango da, eta, nolabait, Gipuz-koako aristokrata-nobleen ibilbidearen isla ere bai.

Hasteko, harrituko gaituen lehenengo

gauza izango da askotan jabeak ema-kumeak ditugula, eta, sarritan (ez beti), emakumetik emakumera pasatzen dela jabetza, betiere, ezkontzak zirela medio, ondasunak, jabetzak eta, nola ez, titu-luak handitzen eta handitzen joan ziren.

Catalina Arriola Plaça (1598-1683)Zumaiako eskribanoa zen Macias Arriolaren alaba dugu aipatzen den lehen jabea; emakume ho-nek gurasoen eta osaba Manuel Arriolaren ondareak jaso zituen; osaba Zaragozan hil zen 1623an, eta Aragoiko goi mailako militarra zen (“Veedor de la gente de gue-rra, fabricas y artilleria del Reino de Aragón”); emakume hau da 1618an etxea berritu eta dorretxe itxura eman ziona; hortik dator “Arriola dorrea” izenarena. 1624an Catalina eta bere lehengu-su zen Esteban Echaniz Plaça (itsasoko eta armadako kapitaina) ezkondu egin ziren: Esteban Aia-ko eskribanoaren semea zen, eta itsaslapur gisa agertzen da zenbait dokumentutan.Catalina, laurogei urterekin bizitza-ko azken urteak lasai igarotzeko as-moz, Zumaiako mojen komentuan sartu zen. Bertan, 1682an, agiri bat idatzi zuen, non bere bizitzaren pasadizoak laburtzen dituen. Ber-tan azaltzen du bere ondasunak alaba Mariana Echanizi (1674an hila) eta ezinbestean azken horren alaba Mª Teresa Idiaquezi uzten zizkiola.

Juan Ortiz de Zarate eta Mur-guia 1645ean San Salvador de Ju-juyn jaio zen (Argentinan). Infan-teriako kapitaina zen. Bere amona-

ren ondasunak jasotzeko asmotan Euskal Herrira etorri zen. Bere ama, Petronila Ibarra Argañaraz y Murguía, Argentinako lurral-deetan hil zen; horren ondoren, aita zena, Pedro Ortiz de Zarate, apaiztu egin zen, eta Chacoko in-dioak kristautu nahian martiri hil zen. Juan 1675ean Zumaian Mª Teresa Idiaquezekin ezkondu zen, Arriola dorrean bizi izan zi-ren, Torreberrin. Ikusi dugu nola ezkontzen bitartez Arriolatarrak Gipuzkoako leinu ospetsuekin elkartzen diren, Az-koitiko Idiakeztarrekin, adibidez: Cristobal Idiaquez, Santiago ordenako zalduna, Koraza duten Zaldien Kapitaina, eta Placenciako Errege Armen Fabrikako gober-nadorearekin ezkondu zen Maria-na Echaniz, eta alaba, Mª Teresa Idiaquez, Astigarragako Murguia Ahaide Nagusikoekin elkartu zi-tuen bere ondasunak, Argentinatik etorritako familiako maiorazkoa-rekin, alegia.Maria Teresa Irunen hil zen 1728an, eta Zumaian egindako testamentuan agindu zuen bere hilotza Astigarragako elizan bes-teengandik aldenduta dagoen Murguiatarren sepultura nagusian hilobira zezatela.

Diego Felix de Murguia e Idia-quez (1696-1730). Murguia abize-na hautatu zuen, berez Ortiz de Zaratearena zuena alboratuta; ospe eta ohore handiagokoa, nonbait.Sevillako infanteriako erregimen-tuko kapitaina zen, eta Irungo Mª josefa Arbelaiz y Berrotaranekin ezkondu zen.

torreBerri: etXe Baten HiStoria zumaian dauden etxeetatik, etxe honen historia da ikertuenetakoa, udalak eskatu baitzion aranzadiri txosten historikoa egiteko, eta, horri esker, etxearen jabeak ezagutzen ditugu banan-banan 1624az geroztik.

inazio toLoSa

BaLe

iKe+

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 13

Hauen alaba bakarra:(Diego Felixek beste bi alaba izan zituen maitale zestoar batekin) Maria Teresa, Josefa, Dominica, Raimunda, Isabel, Ramona de Murguia y Arbelaiz Irunen jaio zen 1730ean. Hamabi urte zituela-rik (1742an) izan zuen bere lehen ezkontza Santa Cruz-eko bizkon-dea zen Andres Agustin de Orbe y Zarauz y Gamboarekin (1722-1754). ezkondu eta gero, ordea, osaba baten zenbait meritu zirela medio (hauek, besteak beste: Bar-tzelonako apezpikua, Valentziako artzapezpikua, Inkisitore Generala eta Gaztelako gorteetako aholku-laria), Felipe V.a erregeak Marques de Valdespina izendatu zuen To-rreberriko jabe berria. Azkenik, 32 urterekin hil zen, hil bezperan ez-kontzatik kanpo hamar seme-alaba izan zituela aitortuta. Bere ezkontidearekin, seme ba-karra izan zuen lehengo ezkontza honetan: Jose Joaquin de Orbe y Murguia (Valdespinako bigarren markesa). Iruñean ezkondu zen Mª Ignacia de Elio y Alducinekin (horien semea, hirugarren marke-sa, oso ospe handiko buruzagia izan zen karlistadetan; Don Kar-losek Grande de España izendatu zuen, eta Bergarako Ituna onartu gabe, erbestean hil zen).Bigarren ezkontzan, Maria Teresa

Irungo Domingo Jose de Olaza-bal y Aranzaterekin* (1733-1792) esposatu zen; horien semea Jose Joaquin Ventura de Olazabal izan zen, Irungo alkatea izana, eta hari egokitu zitzaion Torreberriko ja-betza.

• Maria Pilar Olazabal Emparanek, 1856an, ondasun gehienak Juana Maria Urrutiari utzi zizkion, hau da, bere “Dama de Compañia”-ri, eta Torreberri ere bai tartean. Hemen eteten da mendeetan zehar, oinordekotik oinordekora, leinu bereko odol berekoen ar-tean ondasunak partitzeko haria.

• Mari Urrutiaren ondorengoek Bernarda Leturiondori, permu-ta bat, hau da, jabetzen trukake-ta bat egin ziotenean, Torreberri Josefa Arbillaga Leturiondoren esku gelditu zen, eta ondoren bere alaba Bernarda Celayari egokitu zitzaion; azken horrek, 1979an, Zumaiako Herri Ba-tzokia elkarteari saldu zion; azke-nik, elkarteak Udalaren esku utzi zuen Torreberri.

• 2009an Gaztetxearen egoitza bi-lakatu da.

400 urtek askotarako ematen dute, eta laburtzea ez da lan erraza, tamalez, bidean zenbait istorio xelebre sakondu gabe utzi behar dira. Zeharka ikusi badi-tugu ere, Torreberri inguruan, denetarik ikusi dugu, besteak beste: itsaslapurrak, mojak, zaldunak, haur ezkonduak, inki-sitoreak, satiroak, agintariak, zerbitzariak, Ahaide Nagusiko indianoak, martiriak, militarrak, erbes-teratuak, maitaleak, sasi-kumeak, alkateak…

Torreberriko ugazaben zerrenda:

- Catalina Arriola PlaçaMª Teresa Idiaquez - Diego Felix de - Murguia e IdiaquezMaria Teresa, de - Murguia y Arbe-laizJoaquin Ventura - de Olazabal

Mª Pilar Olazabal - Juana Mari Urrutia y Echeverria- Bernarda Leturiondo de Iturriaga- Bernarda Celaya Arbillaga- Zumaiako Herri Batzokia 1979.- Zumaiako Udala-

Torreberrin bizi izan direnen artean, alkate ugari azaltzen da; hona hemen alkateen zerrenda (Zumaiako Historia Liburutik aterata):

-Esteban de Echaniz, 1629-1630-Xristobal de Ydiaquez, 1653-1654-Juan Hortiz de Zaraye Argañartas

y Murguia, 1676-1677-Manuel de Ydiaquez, 1684-1685-Alonso de Idiaquez, 1694-1695-Joseph Martin de Murguia, 1706-

1707-Juan Phelipe de Murguia Idiaquez,

1714-1715 -Marques de Valdespinosa, 1746-

1747-Domingo Joseph de Olazabal,

1756-1757, 1765-Joseph Joaquin de Orbe (Marques

de Baldeespina), 1771(Legealdiak urtebete irauten zuen.)

BaLe

iKe+

Valdespinako III. markesa

14 B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a

irit

zia

Sei urte pasatu dira Guardia Zibilak, Espainiako Auzitegi Nazionalaren aginduz, Euskaldunon Egunkaria itxi zuela. Eraso judizial hark izugarrizko lurrikara politikoa eragin zuen Euskal Herrian, eta jasotako elkartasuna eta gizartearen erantzuna ere tamaina berekoak izan ziren. Euskal gizarteak eta erakunde publikoek ozen eta irmo salatu zuten itxieraren bidegabeke-ria, eta Egunkaria berriro zabaltzeko eskatu. Baina 2003ko otsailaren 20tik sei urte luze joan dira, eta amesgaiztoak ez du amaierarik. Urte hauetan guztietan prozedura judiziala bertan behera uzteko behin eta berriro eskatu den arren, epaiketa egi-teko nahikoa zantzurik ez dagoela fiskalak berak aitortu duen arren, Euskaldunon Egunkariako hamar lagun epaituko dituzte aste gutxi barru.

Bi prozeduratan banatuta dago Egunkaria auzia: Egunka-riaren itxiera ekarri zuen sumario nagusia da lehena, eta auzi ekonomikoa bigarrena. Auzi nagusian, Joan Mari Torrealdai, Iñaki Uria, Txema Auzmendi, Martxelo Otamendi eta Xabier Oleaga daude inputaturik; auzi ekonomikoan, berriz, berriro Joan Mari Torrealdai, Iñaki Uria eta Txema Auzmendi, eta ho-riekin batera Joxe Mari Sors, Ainhoa Albisu, Mikel Sorozabal, Begoña Zubeltzu eta Fernando Furundarena.

Egunkarian izandako ardurengatik ETAko kide izatea egoz-ten diete lehen auzian akusatutakoei, eta 14 eta 12 urteko espe-txeratzeak eskatzen. Fiskalak berak esana du ez dagoela epai-keta egiteko arrazoirik. Esana du ez dagoela zer leporatu auzi-petuei. Auzia artxiba dadila eskatu du. Akusazio partikularrik

ez dago auzian; ez dago zigor eskaerak egin ditzakeen kaltetu zuzenik. Hala ere, epaiketak aurrera egingo du herri akusazioa-ren bultzada hutsez. AVT eta Dignidad y Justicia elkarteak ari dira herri akusazio gisa eta zigor gogorrak eskatu dituzte.

Auzi ekonomikoa deitutakoan, Irregulartasun ekonomikoak egitea egozten diete atal horretan auzipetuta daudenei. Diru kontuak faltsutzea eta zerga iruzurra egitea. Horiek guztiak delitu ekonomiko hutsak dira. Guztira 184 urteko espetxe zigorra eta 235 milioi euroko isuna eskatzen diete horiengatik zortzi auzipetuei.

Defentsak eta fiskalak hasieratik argudiatu dutenez, delitu ekonomikoei buruzko auziak ez dagozkio Auzitegi Nazionala-ri. «Terrorismoari» lotutako auziak dira han epaitzen direnak, Auzitegiak berak esana duenez. Baina Auzitegi Nazionalak azkenean erabaki du auzi hau ere Auzitegi Nazionalean bertan epaituko dela. Justiziaren ikuspuntutik, erabat ulertezina da.

Bidegabekeria izugarri honen aurrean, auzipetuek euskal gizartearen babesa behar dute inoiz baino gehiago. Zumaia-ko herriak erantzun bikaina eman zuen itxieraren ondoren-go hilabeteetan, mobilizazioetan parte hartuz, euskarazko egunkari berriarentzat dirua bilduz, bidegabekeria salatuz. Orain, epaiketaren atarian, auzipetuei elkartasuna adierazteko unea iritsi da. Horregatik, zumaiar guztiei eskatu nahi diegu epaiketa salatzeko eta auzipetuei laguntzeko antolatuko diren ekitaldietan parte hartzeko. Inoiz baino gehiago behar gai-tuztelako.

euSKaLdunon egunKaria, BidegaBeKeriaren amiLdegian

egunKariaren aLdeKo zumaiaKo Batzordea

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 15

KuLt

ura

Carlos Callejo eibartarra duela bost urte etorri zen Zumaiara bizitzera eta lehen momentutik geratu zen “herriaren eder-tasunarekin” txunditurik. Eta bakarra ez dela ere segituan konturatu zen, gaine-ra. Izan ere, 40tik gora argazkilari ditu Zumaiak eta aspalditik aritzen dira egu-raldi ona edo txarra dagoenean, denbo-raleei, elurteei edo naturak eskaintzen dituen beste ikuskizun eta aberastasun ezberdinei argazkiak ateratzen. Callejok zaletasun hori handitu eta zabaltzea du helburu eta, horregatik, argazki elkartea sortu zuen udan. Izena ere ipini zion, bere emaztearen aholku baten ondoren, “argazkilaritzarekin zerikusi zuzena zue-lako”: Distira.

Javier Carballo, Peio Romatet, eta Lla-vori anaiak (Luis, Juan Ramon eta Jose Mari) bezalako argazkilari ezagun eta onak ikusi ditu hazten herriak. Garai ba-tean, 90eko hamarkadan, argazki elkar-te bat ere sortu zuten, baina desagertu egin zen denboraren poderioz. Callejok talde hark egiten zuena “berpiztu” nahi du. “Lehen bere gain hartzen zuen el-karteak argazkilaritzarekin zerikusia zeukaten ekitaldiak antolatzearen ardu-ra eta berriz ere horri ekin nahi diogu. Horrela, Olagarro Eguna, Aste Berdea eta zuri-beltzean egiten den lehiaketa prestatuko genituzke”, nabarmendu du. Elkartea berriz ere desager ez dadin, eta ez nekatzeko asmoz, zuzendaritza alda-tuko dute bi urtetik behin.

Callejok badaki ongi zeinen garrantzi-tsua den besteen esperientziarekin ikas-tea: “Gipuzkoako Argazkilari Elkartean

aritu naiz argazkilaritzako ikastaroak egiten eta bertako kideek eskaintzen di-tuzte eskolak. Ongi legoke, hemen ere, herrikoak diren argazkilariek ez dakite-nei teknika ezberdinak erakustea, maila handiko artistak daude eta. Jabier Car-ballok, esaterako, prest dagoela jakinara-zi dit”. Gainera, elkartea herrian sortuta, hemendik aurrera, bizilagunek ez dute beste herrietara joan beharko ikastaroak egitera. Izan ere, argazkilaritzako ikasta-roez gain, Photoshop programa erabil-tzen ikasteko eskolak antolatuko dituz-te. “Nik Donostiara joan behar izaten nuen eta azkenean nekatu egiten zara joan-etorriekin”, aitortu du.

Bestalde, elkarteko kideek beraien lana erakusteko modua ere pentsatu du: “Uste dut garrantzitsua dela bai bizilagu-nek, baita kanpotik etortzen direnek ere, Zumaiako argazkilarien abilezia ikustea. Horretarako, esate baterako, herriko ta-bernetan erakusketak antolatzea nahiko genuke”. Callejoren hitzetan, elkarteko kideek mila ekimen antolatzeko “gogo handia erakutsi dute”.

30 Kide baino gehiago Gipuzkoako Argazkizaleen Elkar-

tean sar tzeko asmoa ere badu Distirak,

elkarlanean aritzeko. Gauza garrantzi-tsuenetako bat lortu dute, behintzat: Udalak aurrekontua onartu die eta di-rua izango dute ikastaroak antolatzeko. Urtarrilean hasiko dira eskolekin eta Forondan eskainiko dituzte. Lehengo argazkilaritza orokorraren inguruko ikastaroa izango dute aukeran bazki-deek, eta ondoren, Photoshop erabil-tzen ikasiko dute. Bestalde, elkartean parte hartzeko dagoeneko 30 kide baino gehiagok erakutsi dute interesa, baina Callejok deialdi ireki bat egingo du hilabete honen bukaeran, Distirako bazkide finkoen izenak jasotzeko. Ha-laber, helburu nagusia bazkide kopu-rua handitzen joatea izango da, baita gaztetxoen kasuan ere: “Haurrak ere hasi dira argazkiak ateratzen, gurasoek erakutsita eta horiek izango dira gure etorkizuna. Garrantzitsua da haiei ere eskolak eskaintzea”. “Zumaiarrak nahi ditugu erakarri batez ere, baina Itziar, Arroa eta Iraetako bizilagunek ere izan-go dute gurera etortzeko aukera”. Baz-kide izateko 16 urte baino gehiago izan beharko dituzte interesatuek. Apunta-tzeko berriz, 943 861056 telefono zen-bakira deitu edo foronda@zumaia.net helbidera idatzi beharko da.

zumaiaren diStira argazkizaleen ellkartea sortu berri dute zumaian; bazkide egiteko epea zabalik dago jadanik.

teStua eta argazKia: ainara Lozano LaSa

Carlos Callejo, elkarteko presidentea.

16 B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a

argazkia Peio romatet

izPi

aK

eta

Hiz

Kia

KBasora

Argazki honek basorantz garamatza ziztu bizian, ia zorabiatzeko abiaduran. Efektu berezi hori nola lortu duen kontatzeko eskatu diogu argazkilariari: “Hasteko, tripo-dea ezinbestekoa da. Gero, argazkiaren abiadura baxua erabili behar da, segundo bat, segundo erdi inguru, gutxi gorabehera. Ondoren, niri interesatzen zaidan puntua enfokatzen dut, tankera honetako argazkietan enfokea garrantzitsuena ez den arren. Eta nola lortzen den efektu berezi hori? Bada, kamera argazkia egiten ari den mo-mentuan zooma mugitzea da giltza. Nik egiten dudana da zooma mugitzen hasi eta or-duan sakatu argazkia egiteko botoiari. Noski, hori errazagoa da elementu estatiko batetik. Argazki honen zailtasuna da mugitzen ari diren elementuak daudela, haurrak kasu hone-tan. Baina hori menperatzeko praktikatu beste modurik ez dago!”

Itsasoari eta zeruari begira Tarteka naturak eskaintzen dizkigu horrelako irudi ederrak: olatu ikaragarriak itsasert-zean, taosak bere izara leunarekin estalitako paisaiak. Baleike.com-en ikus ditzakezue olatuen argazki ederrak, eta taosarekin egin-dako bideo-muntaia berezia.

18 B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a

BaLe

iKe+

BaLe

iKe.

Co

m

go

eKa

za

BaLe

ta

Mikroipuinen-labeaAstero mikroipuin bat eskaintzen digu bere blogean Josu Waliñok. Hemen duzue argitaratu duen azkena.

ZIENTZIALARIAZientzialariak ez zuen ezertarako astirik: ez bizitzeko, ez ikertzeko. Lanak itotzen zuen.Zientzialari onen moduan arazo logiko bati konponbide logiko bat bilatzen saiatzea erabaki zuen. Bere denbora faltak bazuen arrazoibide bat eta, ondorioz, izango zuen irtenbidea ere. Lanean aritu zen giza-klonazioa errealitate bihurtu zuen arte.Hori izan zen konponbidea eta, horri esker bideratu zituen urtetan pilatutako zeregin guztiak: bere lehen klona labo-rategiko lanetan jarri zuen, aspalditik amaitu gabe zituen ikerketak egiten. Bigarren klona bulegoan eserita egoten zen egun guztian, ikerketarako beharrezkoak ziren bu-rokraziak bideratzen: finantzazioa eskatu, paperak zuritu eta artikuluak idazten.Familiari ere denbora gehiago nahi zion eskaini zientziala-riak: klon bat bidali zuen emaztearekin egotera eta beste bat seme-alabekin jolastera. Baten faltan, bi.Bere aisialdian aspaldian betetzeko zituen guztiak egitea erabaki zuen orduan: irakurgai zituen liburuak irakurri, ikusgai zituen filmak ikusi, ezagutzeko zituen tokiak eza-gutu, bidaia exotikoak egin,… guztiak nahi zituen egin eta, horretarako, klon bana jarri zuen zeregin bakoitza betet-zen.Amaitu zuenean nekatuta baina, pozik eseri zen, lasaitu-ta. Orain bai, pentsatu zuen. Orain, egin nahi zuen guztia egiteko behar adina denbora libre zeukan.Orduan ohartu zen ez zuela ezer egiteko.Aspertuta zegoen..

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 19

PuBL

izit

atea

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 21

erre

trat

ua

20 urte besterik ez du Alex Uranga bodyboardeko kortxeroak, eta jada Europako espezialista onenen pare ja-rri da. Nazioarte mailan emaitza bikai-nak lortu ditu aurten (Munduko Zir-kuituko Sopelako proban, 3. postuan, esaterako), baina berak Indonesian pare bat astez egin beharreko bidaia bat du buruan. Donostian irabazitako azken probari esker, ontzi batean In-donesiako uretan zehar ibili ahal izan-go da datorren urtean, “eta ontzi ho-rrek surfean edo bodyboarden aritze-ko leku egokienetara eramango gaitu. Egundoko bidaia izango da hori!”.

Gazte samarra izanagatik oraindik ere, urte asko daramatza Alexek body-board egiten, edo kortxoan ibiltzen, berari esatea gustatzen zaion moduan. “Txiki-txikitandik hondartzara joaten

nintzen bakoitzean nire paipoarekin uretara sartu eta hantxe ibiltzen nin-tzen olatu gainean, baita askotan ola-tua azpian ere”.

Hala ere, Alexek onartzen du Manu bere anaiak sartu ziola kortxoaren ha-rra. “Hark ireki zidan bidea, Manuk ere kortxoan lehiatzen zuen, kirol hau egiteko leku egokiak erakutsi zizkidan, hondartza eta leku bakoitzean olatu gainean nola ibili behar nuen erakus-ten”. Orain, berriz, Manuk lehiaketak utzita ditu, “baina beti dago hor zer-bait esateko, aholkuren bat emateko; anaia zaharrenaren rola betetzea asko gustatzen zaio [kar, kar]. Txukun an-tzera nabilela ikusten duenez orain, ez dakit inbidia puntu bat den edo ez, baina nabaritzen diot berriz ere lehia- tzeko gogo hori pizten ari zaiola…”

oLatuen OBSESIOA gero eta sona handiagoko donostiako Bodyboard air Show irabazi berri du alex urangak. datorren urteari begira jarri da dagoeneko, eta begirada horren atzean abentura edo lehiaketa, ez du gehiagorik begiztatzen.

teStua: igor urangaargazKia: gorKa zaBaLeta

alex uranga Bodyboardlaria

Adina: 20 urte.Babesleak: Hoff, Kirolgi.Palmaresa: Donostiako Bodyboard Air Show probaren irabazlea; Euskal Herriko txapeldun; Munduko Zirkuituko Sopelako proban, hirugarren; Portugalgo Europako Txapelketan, bigarren.Zenbakiak: - 2 orduz entrenatzen du egunero - 5 kortxo eta uretako 4 traje

behar ditu urtean- 1.000 euro irabazi du

Donostiako azken proba irabazteagatik

- Irabazleak 6.000 euro poltsikoratzen ditu Munduko Zirkuituko proba garrantzitsu batean.

Bi Hitzetan

22 B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a

erre

trat

ua

Kortxeroa izan da beti, Alex, ez du inoiz surfa probatzeko tentazio-rik izan. “Zumaiako belaunaldi be-rriak kortxoan ibiltzen dira ia denak; Itzurun aldean ikusten diren surfla-ri gehienak lehengo belaunaldikoak dira. Zergatik? Gure hondartza eder hau aproposa delako bodyboarda egi-teko”.

Jaiki eta berehala, oraindik esnatu gabe dagoela, gauza bakarra izaten du Alexek buruan. “Oraindik komu-nean nagoela, bertako leihotik ikusten dut Parolean olatuek nola jotzen du-ten. Horrela, badakit zer olatu mota izango diren egunero, eta ahal dudan guztietan ere, goizean goiz Itzurune-ra joaten naiz olatuak nolakoak diren ikusteko”.

Izan ere, aitortzen du bai bera eta bai uretako kirolen bat egiten duten asko eta asko nahikoa obsesionatu-ta bizi direla. “Egunero-egunero zer itsaso dagoen begira gaude, Internete-ko hiruzpalau web orri ere bisitatzen ditut olatuen egoera jakiteko”. Itzu-rungo olatu artean murgiltzen da nor-malean, baina “mareen, haizearen ara-bera, Itziar aldera joaten naiz, Orroa-gako ezkerraldera, Izustarrira...”. Eta hemen inguruan ezin denean, urruna-go. “Koadrilan mugitzen gara batetik bestera; zumaiarrez gain, donostiar batzuk ere elkartzen zaizkigu eta han abiatzen gara Landetara, Asturiasko Llanes ingurura...”.

Saiatzen da betiere egunero bainu bat hartzen, eguerditan “lanetik irten-da edo lanera joan baino lehen. Urak ematen didan hori, ez dakit azaltzen zer den, baina ematen didan horren

beharra dut”. Bertan entrenatzen du beti, uretan. “Inoiz buruko haizeak jotzen didanean, kiroldegira ere joan izan naiz, baina gustuena uretan nago”. Bere kasa aritzen da, ez du entrena-tzailerik. “Horrek askatasun handia ematen dit nahi dudan erritmoa jar-tzeko orduan. Dena den, ahal dudan guztietan, entrenatzen edo lehiatzen dudanean bideoan grabatzen saiatzen naiz gero etxean gaizki zer egin dudan hobeto ikusteko. Alde horretatik, aus-traliarrak espezialistak dira eta haien maniobrak eta abar bideoetan ikusten ahalegintzen naiz”.

Argi du Alexek hemendik bizimodua ateratzea ia ezinezkoa dela, “eta hori ez badut lortzen, gustura lehiatu nahi dut, ahalik eta leku gehienak ezagutu. Kortxoa eta bere inguruan mugitzen den mundutxo hori asko gustatzen zait, eta zerbait argi badaukat da beti kirol honen inguruan ibiliko naizela, bizi poz handia ematen dit eta”.

Olatuen norabideari jarraitzea, ai-rean jauzi ikusgarriak bilatzea, “erra-dikaltasuna aurkitzea, horixe da kor-txoaren nire filosofia, horixe da kirol honen funtsa, ahalik eta maniobra ikusgarrienak egitea, horiek eginez gozatzea”.

Bodyboarden ondoen ibiltzen den zumaiarra bada ere, ez da Alex Zu-maiako kortxo harrobiaren fruitu bakarra. “Hor dabil Xabier Urresti-lla, esaterako, 16 urtez azpiko Euskal Zirkuituan, eta Jon Lopezek ere Mun-duko Zirkuituko proba batzuetan ere aritu da. Jende asko dabil Zumaian, harrobi ona dugu eta ziur nago pixka-naka jende gehiago ateratzen joango

dela”. Indonesia, Hawaii, Australia… Jomuga asko ditu Alexek datorren urteari begira; nongo itsas haizeari ja-rraituko ote dio?

`Zulo´ handirik ez izateaHorixe da, hain zuzen ere, Alexen

helburua denboraldia amaitzen de-nean, diru galera handirik ez izatea. Alexek aipatu digunez, “emaitza onak lortu arren, beti daude gastuak batean edo bestean: proba batean parte har-tzeko izena ematea dela, bidaietako gastuak direla… Diru faltan gaude beti, eta babesleek ematen didatenare-kin, niri, behintzat, ez zait iristen”.

Hedabideetan azaltzeagatik ere ba-besleek prima edo sari batzuk ematen dizkiote “eta azaltzen naizen heda-bidearen eta bertan ematen didaten espazioaren arabera, prima hori han-diagoa edo txikiagoa izan daiteke”. Datorren urtearen hasieran Munduko zirkuituko lehen proba jokatuko da Hawaiin. “Bertan izan nahiko nuke”, dio inbidiak jota, Alexek. Izan ere, diru laguntza handiagoa lortuz gero, Munduko Zirkuitu osoari helduko lioke buru-belarri, “baina lortzen ez badut, abentura pixka bat bizitzeko asmoa dut, Australiara joan, bateko eta besteko hondartzak eta olatuak ezagutu”.

"urak ematen didan hori, ez dakit azaltzen zer den, baina ematen didan horren beharra dut"

Amets bat: urte bat gutxienez bodyboarden buru-belarri aritzea.

Oporretarako leku bat: TahitiOlatu bat: kanariar irletako frontoi

izenekoa. Hondartza bat: itzurunNon dago paradisua? australian.Zer esaten dizu Planeriak,

Izustarrik? Gure North Shore (gure kostaldea)

Parrandarako leku bat: edozein.

olatu gainean

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 23

24 B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a24 B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a

PuBL

izit

atea Merkataritza bizia,

denon mesederako

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 25

S a r r e r aZumaia Elkarteak 11 urte daramatza lanean herriko merkataritza biziberritu, suspertu eta sendotzeko helburuekin. Hasierako ilusioari eutsi eta zailtasun asko gaindituta, azken bizpahiru urteotan indar handia hartu du El-karteak. Jadanik 115 negozio dira bazkide eta horri esker hainbat ekimen aurrera era-mateko gauza izan dira: bezeroen txartela, bazkideentzako ikastaroak, outlet azokak, garagardo azoka, Gabonetako kanpaina bereziak, bezeroentzako hainbat sari… Elkarteak garbi du merkataritza sendo, bizi eta dinamikoa behar duela Zumaiak, eta bide horretan urrats gehiago egin nahi dituzte etorkizunean ere. Horretarako, dei egin nahi diete oraindik bazkide ez diren dendei Elkartean parte hartzera, zenbat eta gehiago izan orduan eta indar gehiago izango dutelako proiektuak aurrera ate-ratzeko. Zuzendaritzako kideek kontatu dizkigute Elkartearen onurak, lehen per-tsonan.

E l k a r t z e a r e n i n d a r r aJadanik 11 urte pasa dira Elkartea sortu zenetik, eta bide horretan gauza asko ikasi ditugu. Zorionez gero eta gehiago gara, eta ohartu gara Elkartea oso tresna eraginkorra dela gauza askotarako. Gustatuko litzaigu-keena da guk daukagun ilusioa oraindik bazkide ez diren merkatariei transmititzea. Garbi dagoena da instituzioak ez zaizkigu-la inoiz atez ate etorriko zerbait behar ote dugun galdezka; orduan, geu gara elkartu, indarrak batu eta eskatu behar dugunak. Eta alde handia dago Udalarengana ba-koitza bere aldetik joan edo elkarte baten izenean joan. Elkarteak ziurtatzen du mer-katarion ahotsa entzungo dela; banaka ez gara inor. Azken finean, taldeari esker

Merkataritza bizia, denon mesederako

Zumaian merkataritza dinamikoa,

gaztea eta berritzailea dugula erakutsi

digu azken urteotan herriko dendariak

biltzen dituen Zumaia Elkarteak.

Etorkizunean ere lanean jarraitzeko

gogotsu daude, guztion mesederako

izango delakoan. Merkataritzak bizitza

ematen diolako herriari.

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 25

PUBli-errePOrTaJea

26 B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a

elkarteari esker merkatariok ahotsa dugu instituzioen

aurrean

kide bakoitza indartuta aterako da, denontzat izango da mesede, baita herriarentzat ere. He-rriarentzat beharrezkoa da merkataritza sendoa edukitzea, horrek bizitza ematen diolako.

D e n a a b a n t a i l a k d i r a b a z k i d e e n t z a t

Zumaiako merkatari gehienak Elkarteko baz-kide dira jadanik, eta, gaur egun, denda berri bat zabaldu orduko bazkide izateko eskaera egiten dute. Badira, ordea, oraindik Elkarteko kide ez direnak. Horiei esan nahi diegu den-dako lau hormetatik kanpo ere gauza asko egin daitezkeela negozioa hobeto joan dadin, eta elkartuta eta harremanetan egoteak merezi duela. Besteak beste honako abantaila hauek ditu Elkarteko bazkideak:

Formazioa. Urtero ikastaroak antolatzen ditugu Elkarteko bazkideentzat, eta debaldekoak dira: informatika, bezeroari arreta, negozioaren ges-tioa… Askotan badirudi denda bat zabaltzen du-gula, produktu jakin batzuk eskaintzen dizkiegula bezeroei, horiek erostera etortzen dira eta kito. Baina gauzak ez dira horrela izaten. Gu ez gaude hemen jendea erostera etor dadin, saltzeko gau-de eta saltzen jakin behar dugu, ahalegindu egin behar dugu. Horretan laguntzen dugu Elkartean.

Aholkularitza eta babesa. Horrez gain, as-kotan nahiko galduta ibiltzen gara, eta ez dakigu hau edo hura nola egin behar den, proiektuak nola gauzatu, diru laguntzak daudenik ere ez… Alde horretatik ere makulu bikaina da Elkartea. Edozein zalantza izanez gero, laguntza behar izanez gero, Elkartea laguntzeko dago. Kasu partikularretan presioa egiteko ere bai, egoki ikusten bada.

Bezeroen txartela. Mer-katariarentzat ere abantaila handia da txartela, beze-roarengan ohitura sortzen laguntzen duelako, eta ohiko txartelekin baino komisio txikiagoa kentzen digulako Caja Ruralek. Ur-tearen bukaeran dirua da.

PUBli-errePOrTaJea

Bezeroengan herrian erosteko ohitura sortzen laguntzen du

txartelak

Elkarlana. Aipatu dugu Elkarteari esker mer-katariok indar handiagoa dugula, ahotsa du-gula instituzioen eta herriaren aurrean, banaka ametsetan ere gauzatu ezingo genituzkeen proiektuak aurrera eramateko gauza garela. Horregatik bakarrik bada ere merezi du.

Bazkideen obligazioei dagokionez, printzipioz, hileroko kuota ordaindu baino ez da. Hortik aurrera, bakoitzaren borondatearen arabera gehiago edo gutxiago hartuko du parte Elkar-tearen zereginetan. Inor ez dugu behartuko nahi ez dituen ardurak hartzera. Bazkideak uneoro informatuta daude Elkarteak hartzen dituen erabakiez.

B e z e r o e n t z a t a b a n t a i l a k

Bezeroaren txartela. Lehen denda asko-tan ez ziren txartelak onartzen, bankuak % 4 kentzen duelako. Bezeroari eskatzen zitzaion diruarekin joateko. Hori, garai hauetan, oz-topo handia da. Orain, txartel honekin arazo hori konpondu da eta bezeroek eskertu egi-ten dute. Azken finean, saltoki handiek ema-ten duten zerbitzu bera eskaintzen ari gara, baina hobetuta. Hau da, haiek ordainketak egiteko eskaintzen dituzte erraztasun guztiez gain, gure profesionaltasuna, hurbiltasuna eta arreta berezia eskaintzen ditugu. Hasieran ja-rritako helburuak erabat gainditu ditugu, eta jadanik 1.800 dira txartela duten zumaiarrak.

Promozioak, opariak. Txartelekin batera, promozioak egiteko aukera izan dugu, txarte-lak, opariak eta horri esker herritarrek txartela erabiltzeko ohitura hartu dute, baita erosketa txikiak egiten dituztenean ere. Azken finean, beraientzat oso erosoa da, debaldekoa da, ez du Rural Kutxan kontu bat zabaldu beha-rrik, eta, gainera, sariren bat eskuratzeko au-kera dago erabiltzen den bakoitzean. Gainera, puntuak sortzen dira erosketa bat egiten den

bakoitzean, eta 200 puntu pilatutakoan Caja Ruralera joan eta txeke baten truke alda

daiteke, gero Elkarteko dendaren ba-tean gastatzeko.

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 27

PUBli-errePOrTaJea PUBli-errePOrTaJea

Z u m a i a , s a l t o k i h a n d i b a t

Merkatari Elkarteak eta Udalak urte batzuk da-ramatzate elkarlanean herriko merkataritza sus-pertu eta indartu nahian. Udalak herriko merka-taritzaren egoerari buruzko ikerketa bat eskatu zuen duela pare bat urte eta ondorioek diote Zumaiako merkataritzak sendotzeko eta hazteko aukera handiak dituela. Eibarko ereduari jarrai-tuz, merkataritza plataforma sortzea proposatu ziguten, Merkatarien Elkarteak, Udalak eta nahi zuten enpresa eta norbanakoek parte hartzeko.

Horrela sortu da Zumartian. Helburua litzateke Zumaia-ren irudia saltzea, herriaren mugak gainditzea. Zumaia saltoki handi bihurtzea, mer-kataritza eta astialdia batuz. Hor Udalaren partetik la-guntza handia izango dugu urtean zehar hainbat ekimen

antolatu eta herria dinamizatzeko, beste herrie-tatik jendea erakartzeko. Hor ostalaritza ere sar-tuko litzateke. Ideia zehaztuta dago, eta azken urratsak baino ez dira falta martxan jartzeko. 2010ean martxan jarriko dela pentsatzen dugu. Webgune bat ere sortuko dugu, eta bertan ego-teko aukera izango dute bazkide guztiek, doan.

H e r r i b i z i e t a d i n a m i k o a

Urtean zehar hainbat ekimen egi-ten ditu Merkatarien Elkarteak, herria dinamizatzeko helburua-rekin. Outlet azokak direla, ga-ragardoaren azoka dela edota Gabonetako kanpaina, herriko merkataritzaren inguruan mugi-mendua sortzea da helburua. Azken finean, herrian ez badago ezer, jendea kanpora joango da. Horregatik, datorren urteari be-gira eta Zumartian proiektuaren barruan, astialdiari antolatutako hainbat ekitaldi antolatu nahi

ditugu, zumaiarrak herrian gera daitezen eta kanpo-ko jendea erakartzeko.

28 B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a

Zumaiako Merkatarien Elkarteak hainbat ekimen antolatu ditu azaro-rako, Elkarteko dendetan erosketak egiten dituzten zumaiarrei euren leialtasuna saritzeko.

Deskontu txartelakAlde batetik, deskontu txartelak zozkatuko ditugu, 50, 20 eta 10 euro-koak. Sari hauek egunero banatuko dira, zozketaz, Elkartearen txartela-rekin ordaintzeko unean bertan.

Erosketak egiteko 200 orgaBestetik, erosketetarako 200 orga emango dizkiegu opari bezeroei Ekimen honekin, plastikozko poltsen erabilera saihesteko kanpainarekin bat egin nahi du Merkatarien Elkarteak. Orga hauek modernoak dira oso, tolesgarriak dira eta edozein txokotan gorde daitezke. Orgak erabil ditzaten animatu nahi ditugu zumaiarrak. 200 gurdi horie-tatik 50 gordeko dira Elkartearen txartela lehen aldiz eskatzen dutenen artean banatzeko. Beste 150ak, berriz, zozketaz banatuko dira, eroske-tak ordaintzeko Elkarteko txartela erabiltzen dutenei. Kanpaina martxan dago jadanik eta abenduaren 15era arte iraungo du.

Bidaia Kanariar IrletaraElkarteak bere bezeroentzat prestatu duen hirugarren oparia bidaia bat da. Azaroan zehar erosketak Elkartearen txartelarekin ordaindu dituz-ten bezeroen artean zozkatuko da, abenduaren 15ean. Bidaia Kanariar Irletara da, bi lagunentzat, astebeterako, lau izarreko hotel batean eta mantenu erdian (2010eko lehen hiruhilekoan egin beharko da).

Gabonetako kanpainaBestetik, eta Gabonetako kanpainari begira, Elkarteko kideak ilusio handiz ari gara lanean zumaiarrentzat egitarau erakargarria anto-latzeko helburuarekin. Merkatari Elkartearen txartelak bezeroari eskaintzen dizkion abantailak ikusirik –besteak beste, hiru hileko epean ordaintzeko aukera–, oraindik txartela ez dutenak animatu nahi ditugu eskura dezaten, erabat doakoa baita.

Azaroa, opariz beteta !

PUBli-errePOrTaJea

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 29

Johan Perez de Çumaya piratak ekintza ugari egin zituen XV. mende amaieran

Betidanik erakargarria izan den gaia dugu pirata eta itsaslapurrena, abenturekin eta askatasunarekin lotzen duguna.

Bestalde, sarritan entzun dugu nola antzinatik piraten beldur bizi ziren kostaldeko biztanleak. Gutxitan, ordea,

jaso izan ditugu horien berri zehatzak. Bazirudien historiagileek abentura eta ipuinaren eremura baztertzen zutela

filibustero eta kortsarioen atal hau, eta historia ofizialak ez zuela denbora galtzen abenturetako mundu fantastikoa-

rekin zerikusia zuen gaiarekin. Baina ez da horrela; hasieran era anekdotiko batean ikertzen hasi baziren ere, gero

eta gehiago dakigu itsaslapurrei buruz, eta eragin handia izan zuten garaiko ekonomian eta politikan, hau da, hain

garrantzitsua zen eta den itsasoko bide komertzialen kontrolpean.

XIV-XV. mendeetan zehar, euskal piratak (garai hartan “vizcaynos”, hau da, bizkaitarrak deitzen zieten) ezagunak

ziren, bai Ingalaterrako kostaldean, baita Mediterraneo itsasaldean ere. Uste dugun baino euskaldun gehiago ibiltzen

ziren zeregin horietan, Aragoiko Koroan, Probentzan, Napolin, Sizilian, Genoan…, baita musulman eta turkiarren

artean ere. Aita santuak berak ere musulmanekin harreman komertzialetan sartzeko debekua eman zuen, eta erregeek akordioak hartzen zituz-

ten piratak menderatu nahian; piratek, berriz, entzungor, lotsagabe, agerian, beldurrik gabe eta gupidarik gabe erasotzen zuten.

1498an hogeita bi euskal pirata urkatu zituzten Capo Pachinon (Sizilian), ezustean preso hartu ondoren (ez ditugu haien izenak ezagu-

tzen).

Aurpegi asko ditu piraten gai honek. Erasoak egin bai, baina jaso ere egiten zituzten marinelek eta herrialdeek. Han euskal piratak, eta he-

men, berriz, gure artean ingelesak, flandiarrak, frantziarrak, portugaldarrak, mairuak, turkiarrak (azken horiek, nonbait, bortitzenak)… Inguru

askotako itsaslapurrak, gaizkileak bezain trebeak, oldartzen ziren bertako itsasontzien aurka, eta hemengo ekonomiari kalte handiak sortzen

zizkieten.

Egun, piratak badaude; azkenaldian Somaliakoek hartu dute sona handia, baina Filipinetan, Hego Amerikan eta Txinako itsasoan ere aur-

kitzen ditugu. Beren erasoaldiak azkarrak, bortitzak, maltzurrak, gordinak eta beldurgarriak dira, eta halakoxeak ziren garai batekoak ere,

ondoren ikusiko dugun bezala.

“ Z U M A I A ” I Z E N E K O P I R ATA K

Johan Perez de Çumaya: corssari.

Lehen aipamena 1487koa dugu, Frantziako Probentza itsasaldean. Han, pirata euskaldun batek, Mallorcako pirata bat lagun zuela, Montpelier-

ko merkatari batzuei babesa emango zietela hitzartu ondoren, eraso egin eta dena lapurtu zieten. Lapurretari amarru itsusia gehitu behar zaio,

babesteko hitza eman ondoren oldartu baitzitzaien. Pirata horien izenak ez dira agertzen, baina bat Zumaiakoa zela aipatzen da, eta dirudienez

Perez de Çumaya zen berau. Garai hartan ekintza ugari egin baitzituen.

Fernandok, Aragoiko erregeak, Napoliko erregeari eskatu zion bere lurraldeetan bi pirata horiek agertuz gero atxilotzeko, eta lapurtutako

merkantziez jabetzeko. Enrique infanteak, Katalunian erregearen ordezkari militarra zenak, antzeko agindua jaso zuen.

Urte bereko urrian, Juan Perez Çumaya bere hiru itsasontziekin Mallorcako hirian zegoen, Jaume Marc merkatariaren zain, eta azken horrek

bere bidaiarekin jarraitzeko babesa eskatu zionean, Çumayak erantzun zion, harrokeria osoz, ontziaren jabe egiten zela, eta 5.000 dukat baino

gutxiagotik ez ziola itzuliko.

1488an Çumayak une txarrak ere izan zituen. Berberiatik zetorren Veneziako muda –ontzi flota– Sirakusan (Sizilia) Çumayaren bi ontziz

jabetu zen; baina, urte berean, bere galeoi handiaren poderioz, Çumayak hiru ontzi veneziar hartu zituen.

Beste batean, Tommaso Loredan Berberiako mudaren kapitain veneziarrak ihes egin behar izan zion, eta Sirakusako portuan gorde.

1494ko dokumentu batean Fernando Katolikoak (Aragoiko Erregeak) valentziar kutsua duen katalanez azaltzen dio Deniako (Alakant)

alkateari nola Deniakoportuan dagoen Çumaya izeneko kortsarioak hiru nao veneziar lapurtu dituela, bat gariz betea. Hona hemen gutunaren

zati bat:

«Yo el Rey. Batlle. Per part del Ilustrisimo Dux de Venecia nostre molt amat et molt car compare et de la Comuna nos es feta relacio dient que en dies passats hu nomenat Johan Perez de Çumaya, corssari, ha pres tres naus de subdits e naturals nostres e que la una d`àquelles ha portat carregada de forment e altres mercaderies en auqeix port de Denia, -Datum en Medina de Campo lo primer dia de Abril de mil CCCCLXXXXIIII. Yo el Rey.-Dirigitur Bajuilo ville Denie.-L.Gonzalez,secretº.»Sigillum Secretum izeneko liburuan azaltzen denez, beste gutun batean, Aragoiko Fernando erregeak honelaxe aipatzen du Sumaya:

PuBL

izit

atea

PUBli-errePOrTaJea

30 B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a

azaroa eta abenduaXIXILIREN EGUNAREN AITZAKIAN azaroaren 13tik 29ra ostirala, 13: 18:30ean entzunaldiak

musika eskolan.asteartea, 17: 18:30ean entzunaldiak

aita mari aretoan asteazkena, 18: musika eskolako haurren Kalejiraosteguna, 19: 19:00etan "Xixili Jaialdia" maria

eta Jose ikastetxeko aretoan Larunbata, 21 18:30ean San pedro

abesbatzaren kalejira 19:30ean udal musika Bandaren

kontzertua Komentuan igandea, 22: 9:30ean udal txistulari

Bandaren goiz soinua 12:00etan LurBira oPerarekin

“euskal ipuin bat” aita marin 12:30ean Beheko Plaza

abesbatzaren kalejira Larunbata, 28: 19:45ean parrokian,

organo kontzertua: aLeSSandro BianCHi.

igandea, 29: 12:00etan aita marin macJearas

Band “Bourbonetik Broadwayra” kontzertu didaktikoa

DEIALDIAKgaBonetaKo eraKuSLeiHoaK- LanKidetza aStea- Bigarren eSKuKo azoKa:

abenduaren 12an- KLarinete maratoia:

abenduaren 16tik 20ra.

GUNE SOLASALDI ZIKLOABrankanazaroaren 26an, 7:30ean: Pako aristiHurrengoetan: andu Lertxundi, Laura mintegi,

Xabier Lete, itxaro Borda, Juan Kruz igerabide.

AZAROAostirala, 13 22:00etan aita marin, antzerkia “Hector”ostirala, 27: 19: 30ean, Forondan, Baleike

kultur elkarteak antolatuta Literatur emanaldia:

Patzi zubizarretaren “zikoinaren hegaldia”

(Pello ramirez laguntzaile) Larunbata, 28 19:30ean parrokian,

organo kontzertua: aLeSSandro BianCHi.

igandea, 29 12:00etan aita marin macJearas Band “Bourbonetik

Broadwayra” kontzertu didaktikoa

ABENDUAosteguna, 3 19:00etan “internet Kafe” (Julene

azpeitia sari banaketa) 22:15ean zine forum “Los mundos

de Coraline”ostirala, 11 18:00etan Ludotekan, antzerkia

BeHiBi´S taLdearen “rosi erosi” 19:00etan algorri interpretazio

zentruan ziiz taldeak antolatuta hitzaldia: “zumaiako ondare industrialaz”

Larunbata, 12 19:00etan komentuan, Kontzertua:

Juan Carlos irizar eta lagunak

igandea, 13 12:00etan aita marin teatro mutante

“munstruak akatu”osteguna, 17: 22:15ean aita marin zine forum “un cuento

de navidad”ostirala, 18 22:00etan aita marin Cocidito madrileño 2astelehena, 21 Santo tomas festa arratsaldean

ikastetxeekin Kantauri plazanasteazkena,24 eguerdia bitartean, “niño

Jesusen eskean” 15:30ean gabon Koruaren

saioa kalez kale 17:00etan aita mari aretoan,

gabon abestien lehiaketa erkibe kultur elkarteak antolatuta.

18:30ean Jaiotza ikuskizuna.abenduak 26 11etatik aurrera gabonetako Haur

Parkea Herri eskolako patioan

ag

end

a

B a L e i K e 2 0 0 9 a z a r o a 31