Biziareneboluzioa

Biziarenjatorria

Antzinako pentsamenduak

Berezko sorkuntza

Berezko sorkuntzaren bastertzeaRediren esperimentua

Pasteurren esperimentua

Biziarensorrera, Lurrean

Noiz: lehenengo zelula bakunak duela 3.500 m.u.

Erantzunak bilatzeko arazoak: hipotesi egiaztaezinak eta denbora luzeak (jabetzeko zailtasunak)

Bi atal

Jatorriprebiologikoa

Materia bizigabetik organismo bizietara

Jatorri estralurtarra(Panspermia)

Lehenengi organismoak unibertsotik etorri meteoritoetan

Arazoa: ez du azaltzen nola sortu ziren lehenengo organismoak

Oparinenhipotesia

•Jatorrizko atmosferako konposatuak (NH3, H2, H2O, CH4, N2) + eguzkiizpiak + ekaitzen deskarga elektrikoak� molekula organikoen sintesia

• Molekula organikoak metatu elkarrekin arteko afinitatearen arabera

• Autoerrepikatzeko gai ziren molekulak bizirik iraun� lehenego zelulak

Millerrek hipotesi hau enpirikoki egiaztatu zuen

Jatorribiologikoa

• Lehengo zelulen fosilak: duela 3.500 m.u. (bakterio primitiboak)

• Lehenengo zelula nukleodunen fosilak: duela 2.000 m.u.

• Aniztasunaren fosilak: duela 500 m.u.

Teoriaendosinbiotikoa

(Margulis)

• Hasieran espezie endosinbionteak (elkarren onerako bata bestearenbarruan bizi)

• Espezie endosinbionteak zelula hostalariarekin zelula eukariotoa sortu

•Hasierako espezie endosinbionteak� gaur egungo organuluak

Fijismotikeboluzionismora

Kreazionismoa: izaki bizidun guztiak izaki goren batek sortuak dira.

Fijismoa (XIX): Jainkioak izaki guztiak diren modukoak sortu zituen, gerora aldaketarik ez.

Katastrofismoa (Cuvier): Fosilak hondamendi baten ondorioz desagertutako espezienhondarrak dira. Espezie horiek Jainkoak sortutako beste batzuengatik ordezkatu.

Eboluzioa: izaki bizidun guztiek jatorri komuna dute, batzuk besteetatik sortu dira, aldaketak egon dira.

Biziareneboluzioa

EboluzioaDarwinenarabera

Lamarckismoa: espezieak denborarekin aldatzen dira giroaren aldaketaren arabera. Organoakerabileraren arabera aldatu eta gurasoek ondorengoei aldaketa transmititu.

Darwinismoa

• Espezieak mantso aldatzen dira.

• Espezie bereko banakoen artean aldakortasun handia: batzuk besteak baino hobeto egokitu.

• Hautespen naturalaren bidez banakorik egokienak hautatzen dira

Eboluzioarenfrogak

•Froga anatomikoak: animalien edo euren fosilen anatomia konparatuz� erlazio ebolutiboak (organohomologoak eta organo analogoak)

•Froga paleontologikoak: Iraganean bizi izandako espezieen fosilak badira. Gaur egungo espezieenfosil oso gutxi daude� eboluzioa

•Froga biokimikoak: organismoak osatzen dituzten konposatu kimikoen artean antzekotasun nabarmena� prozesu ebolutiboa

•Froga enbriologikoak: elkarren ezberdinak diren izakien enbrioien artean antzekotasunak� jatorrikomuna

•Proba biogeografikoak: Elkarrengandik urrundutako lurraldeetan organismoek ezberdintasun handiakdituzte.

Neodarwinismoa

Mutazionismoa• Espezieak geneen mutazio onuragarri eta espontaneoei esker eboluzionatu.

• Egiaztaezina: karaktere onuragarrienak gehien ugaltzen direnak dira.

Gradualismoa• Ezaugarri berriak aurrez existitzen diren genez edo birkonbinazioz sortzen dira.

• Mutazio berriak egonkortu edo desagertuko dira hautespen naturalaren arabera.

Oreka puntua

• Espezieek azkar eboluzionatzen dute, ondoren luzaroan daude ia aldatu gabe

• Bat-batean aldaketak ematen dira berriro ere eta oreka lortu

• Jauziz-jauzo oreka ebolutiboa gertatzen da � horregatik ez dago transizioespezieen ia fosilik.

Eboluzioarenjarduna

Eboluzioarenetapak

• Mutazio eta birkonbinazioa: gametoak eratzeko prozesuan eta elkartzean�ezaugarri ezberdinak

• Giroa; inguruneak hoberen egokituko diren banakoak aukeratuko ditu

Hautespenmotak

• Normalizatzailea: Fenotiporik ohikoenak dira ugarienak, aldaketa gutxiko inguruetan ona.

• Direkzionala: Karakterearen adierazpen bat piskat desagertzen da beste baten onean.

• Dibertsifikatzailea: Giro heterogeneoetan bizi direnak bi fenotipo edo gehiago sustatu.

Biziareneboluzioa

Aniztasunarenjatorria

• Espeziazioa: espezie berriak sortzeko prozesua

• Espeziea: antzekoak diren, eboluzioan baterakorrak diren eta beste talde batzuen banakoekinugalketa isolamendua duten banako taldea

• Ugalketa isolamendua: espeziazio prozesuan ugalketarako arazoak sortzen dira banakoenartean� ondorioz eboiluzio bereizia

• Espaziazio geografiko edo alopatrida: espezie bereko bi populazio banatzen dira eta bakoitzabere inguruko baldintzetara egokitzen da, genetikoki urrunduz� eboluzioa

• Espeziazio kuantikoa edo sinpatrida: espezie bereko populazio bat gainerako populazioengatikgenetikoki bereizten da, mutazio probokatuz� eboluzioa

Izaki bizidunensailkapena

• Taxoia: antzeko ezaugarriak dituzten izakien taldea

• Taxonomia: izaki bizidunak sailkatzeaz arduratzen den zientzia

• Sailkapen taxonomikoa: domeinua� erreinua� filuma� klasea� ordena � familia �generoa� espezie (Adb: Eukarya� animalia errein. � kordatuen fil.� ornodunen azpifil. � hegaztienklasea� zikoniformeen ordena � zikonidoen familia �ciconia generoa� Ciconia ciconia espeziea)

• Lineoren nomenklatura binomiala erabiltzen da espeziea adierazteko.

Eukarioto. Zelulanitz. Heterotrofo

Eukarioto. Zelulanitz. Pareta zel. Autotrofo

Eukarioto. Zelulanitz. Pareta zel. Heterotrofo.

Eukariotoak. Zelulabakaredo anitz

Prokariotoezberdinak

Prokariototipiokoak

AnimaliaPlantaeFungiProtistaArchaebacteriaEubacteria

EukaryaArchaeaBacteria

Eboluzioariburuzkozalantzak

Soziobiologia• Portaera soziealen oinarri biologikoa ikertzen du

• Wilson: gizakion portaerek (lurraldekoitzasuna, bikotekide aukeratzea, gizartesistema, sistema juridikoa..) hautespen naturalarekin zerikusia dute

Eugenesia

•Zenbait egile: gizadiaren osaera genetikoa hondatzen ari da medikuntzaren aurrerapeneneta bizi kalitatearen hobekuntzagatik

• Eugenesia: gizakiaren hornidura genetikoa hobetzeko xedea duen jarduera� arazo etiko eta politiko larriak