Biziaren

eboluzioa

Biziaren

jatorria

Antzinako pentsamenduak

Berezko sorkuntza

Berezko sorkuntzaren bastertzea Rediren esperimentua

Pasteurren esperimentua

Biziaren

sorrera,

Lurrean

Noiz: lehenengo zelula bakunak duela 3.500 m.u.

Erantzunak bilatzeko arazoak: hipotesi egiaztaezinak eta denbora luzeak (jabetzeko zailtasunak)

Bi atal

Jatorri

prebiologikoa

Materia bizigabetik organismo bizietara

Jatorri estralurtarra

(Panspermia)

Lehenengi organismoak unibertsotik etorri meteoritoetan

Arazoa: ez du azaltzen nola sortu ziren lehenengo organismoak

Oparinen

hipotesia

•Jatorrizko atmosferako konposatuak (NH3, H2, H2O, CH4, N2) + eguzki

izpiak + ekaitzen deskarga elektrikoak molekula organikoen sintesia

• Molekula organikoak metatu elkarrekin arteko afinitatearen arabera

• Autoerrepikatzeko gai ziren molekulak bizirik iraun lehenego zelulak

Millerrek hipotesi hau enpirikoki egiaztatu zuen

Jatorri

biologikoa

• Lehengo zelulen fosilak: duela 3.500 m.u. (bakterio primitiboak)

• Lehenengo zelula nukleodunen fosilak: duela 2.000 m.u.

• Aniztasunaren fosilak: duela 500 m.u.

Teoria

endosinbiotikoa

(Margulis)

• Hasieran espezie endosinbionteak (elkarren onerako bata bestearen

barruan bizi)

• Espezie endosinbionteak zelula hostalariarekin zelula eukariotoa sortu

•Hasierako espezie endosinbionteak gaur egungo organuluak

Fijismotik

eboluzionismora

Kreazionismoa: izaki bizidun guztiak izaki goren batek sortuak dira.

Fijismoa (XIX): Jainkoak izaki guztiak diren modukoak sortu zituen, gerora aldaketarik ez.

Katastrofismoa (Cuvier): Fosilak hondamendi baten ondorioz desagertutako espezien

hondarrak dira. Espezie horiek Jainkoak sortutako beste batzuengatik ordezkatu.

Eboluzioa: izaki bizidun guztiek jatorri komuna dute, batzuk besteetatik sortu dira,

aldaketak egon dira.

Biziaren

eboluzioa

Eboluzioa

Darwinen

arabera

Lamarckismoa: espezieak denborarekin aldatzen dira giroaren aldaketaren arabera. Organoak

erabileraren arabera aldatu eta gurasoek ondorengoei aldaketa transmititu.

Darwinismoa

• Espezieak mantso aldatzen dira.

• Espezie bereko banakoen artean aldakortasun handia: batzuk besteak baino hobeto egokitu.

• Hautespen naturalaren bidez banakorik egokienak hautatzen dira

Eboluzioaren

frogak

•Froga anatomikoak: animalien edo euren fosilen anatomia konparatuz erlazio ebolutiboak (organo

homologoak eta organo analogoak)

•Froga paleontologikoak: Iraganean bizi izandako espezieen fosilak badira. Gaur egungo espezieen

fosil oso gutxi daude eboluzioa

•Froga biokimikoak: organismoak osatzen dituzten konposatu kimikoen artean antzekotasun nabarmena

prozesu ebolutiboa

•Froga enbriologikoak: elkarren ezberdinak diren izakien enbrioien artean antzekotasunak jatorri

komuna

•Proba biogeografikoak: Elkarrengandik urrundutako lurraldeetan organismoek ezberdintasun handiak

dituzte.

Neodarwinismoa

Mutazionismoa • Espezieak soilikl geneen mutazio onuragarri eta espontaneoei esker

eboluzionatu.

• Egiaztaezina: karaktere onuragarrienak gehien ugaltzen direnak dira. Ez da

giroa kontuan hartzen

Gradualismoa • Ezaugarri berriak aurrez existitzen diren genez edo birkonbinazioz sortzen dira.

• Mutazio berriak egonkortu edo desagertuko dira hautespen naturalaren arabera.

Oreka puntua

• Espezieek azkar eboluzionatzen dute, ondoren luzaroan daude ia aldatu gabe

• Bat-batean aldaketak ematen dira berriro ere eta oreka lortu

• Jauziz-jauzo oreka ebolutiboa gertatzen da horregatik ez dago transizio

espezieen ia fosilik.

Gaur egungo

teoria

• Mutazio eta birkonbinazioa egrtatzen da: gametoak eratzeko prozesuan eta

elkartzean ezaugarri ezberdinak dituzten ondorengoak sortzen dira.

• Giroa: inguruneak hoberen egokituko diren banakoak aukeratuko ditu, eta horien

ezaugarriak izango dira gehien hedatuko direnak.

Biziaren

eboluzioa

Aniztasunaren

jatorria

• Espeziazioa: espezie berriak sortzeko prozesua

• Espeziea: antzekoak diren, eboluzioan baterakorrak diren eta beste talde batzuen

banakoekin ugalketa isolamendua duten banako taldea

• Ugalketa isolamendua: espeziazio prozesuan ugalketarako arazoak sortzen dira banakoen

artean ondorioz eboiluzio bereizia

• Espaziazio geografiko edo alopatrida: espezie bereko bi populazio banatzen dira eta bakoitza

bere inguruko baldintzetara egokitzen da, genetikoki urrunduz eboluzioa

• Espeziazio kuantikoa edo sinpatrida: espezie bereko populazio bat gainerako

populazioengatik genetikoki bereizten da, mutazio probokatuz eboluzioa

Izaki bizidunen

sailkapena

• Taxona: antzeko ezaugarriak dituzten izakien taldea

• Taxonomia: izaki bizidunak sailkatzeaz arduratzen den zientzia

• Sailkapen taxonomikoa: domeinua erreinua filuma klasea ordena familia

generoa espezie (Adb: Eukarya animalia errein. kordatuen fil. ornodunen azpifil. hegaztien

klasea zikoniformeen ordena zikonidoen familia ciconia generoa Ciconia ciconia espeziea)

• Lineoren nomenklatura binomiala erabiltzen da espeziea adierazteko bi hitzen bidez

egiten da (genero eta espeziea) homo sapiens.

• Filogenia espezie baten historia ebolutiboa zehazten du, espeziea abiapuntu hartu eta

kate maila guztiak osatzen ditu, jatorriraino.

Eboluzioari

buruzko

zalantzak

Soziobiologia • Portaera soziealen oinarri biologikoa ikertzen du

• Wilson: gizakion portaerek (lurraldekoitzasuna, bikotekide aukeratzea, gizarte

sistema, sistema juridikoa..) hautespen naturalarekin zerikusia dute

Eugenesia

•Zenbait egile: gizadiaren osaera genetikoa hondatzen ari da medikuntzaren aurrerapenen

eta bizi kalitatearen hobekuntzagatik

• Eugenesia: gizakiaren hornidura genetikoa hobetzeko xedea duen jarduera arazo

etiko eta politiko larriak