3. GORPUTZAREN GARAPENAJaiotzen garanetik heldu arte gure
gorputzak hainbat aldaketa izaten dauz.Etapa asko igaroten doguz
eta batzuk arinago nabaritzen jakedesberdintasunak eta besteei ez
hain arin, eta ez dira bardinak nesken etamutilen
aldaketak.BIZITZAREN ETAPAKBizitzaren etapak:Bizitzan hainbat etapa
egiten doguz: haurtzaroa, nerabezaroa, etahelduaroa eta helduaren
barruan beste hiru etapa dagoz gaztaroa,helduaroa, eta
zahartzaroa.Haurtzaroa: haurtzaroa 0 urtetik 12 urteraino da gutxi
gora behera, askoasten gara eta gauza asko ikasten dogu adibidez
irakurtzen etab.Nerabezaroa:nerabezaroa gutxi gora behera 12
urtetik 19 urtera da horaldaketak gertatzen dira bai fisikoak bai
psikologoak.Helduaroa: helduaroak hiru etapa dagoz:
4. Gaztaroa:25 urteko inguruan da etapa honetan erabaki asko
hartzen diraadibidez beharra hasteko trebatzen zara.Helduaroa:
etapa luzeena da eta eta 60 urte inguruan amaitzen da etaetapa
honetan pertsona askok familia eta beharra osotzen
dabe.Zahartzaroa: bizitzako azkenengo etapa da, eta familia sortuta
daukazuaukeratu badozu familia sortzea.
5. KARAKTERA SEXUALAKKaraktere sexualak gizonezkoen eta
emakumezkoen gorputzak bereiztendabezan ezaugarri fisikoak dira,
eta karaktere sexual primarioetan etasekundarioetan sailkatzen
dira.KARAKTERE SEXUAL PRIMARIOAK: txikia zarenean
bakarrikdesberdintzen dira neskak aluagaitik eta mutilak zakila eta
barrabilekaitik.KARAKTERE SEXUAL SEKUNDARIOAK: nagusia zarenean
gauzaasko gaitik desberdintzen gaitue eta horrek etapa bat dauka
pubertaroadeitutakoa eta aldaketak mutiletan eta nesketan
desberdina da .KARAKTERE SEXUAL SEKUNDARIOAK EMAKUMEENA:
bularrakhasten dira, ilea hasten da pubisean eta besapeetan, eta
aldakak zabaltzendira.
6. KARAKTERE SEXUAL SEKUNDARIOAK GIZONEENA:ahotsabaxuagoa
bihurtzen da, sorbaldak zabaltzen dira, gorputzadarretan,aurpegian,
pubisean, eta toraxean ilea hasten jake.UGALKETA
APARATUAUgalketaren bidez izaki berriak sortzen dira eta halan
espezieak ez diradesagertzen. Nesken eta mutilen ugalketa aparatua
ez da berdina.EMAKUMEZKOEN UGALKETA APARATUAEmakumezkoen ugalketa
aparatua gorputz barruan dagozan organoezosotuta dago.Obulutegiak:
bi obulutegi dagoz eta obulutegietan obuluak sortzen
dira.Falopioren tronpak: Falopioren tronpak bi hodi dira bat alde
bakoitzeaneta obulutegia eta umetokia lotzen dauz. Ernalketa
Falopioren tronpangertatzen da normalean.Umetokia:buruz beherako
madari formako da umetokia. Haurdunaldiaumetokian gertatzen
da.Bagina: umetokia kanpoaldeagaz lotzen dauan hodi gihartsua
da.Bulba: emakumezkoen ugalketa aparatuaren kanpoaldean dago eta
ezpainizeneko azalaren tolestura batzuk osotzen dabe.
7. HILEKOAGitxi gora behera hilean behin obulu bat umetokira
doa eta haurdunaldirikez badago obulua kanpora doa odolarekin eta
azal zati txiki batekin.GIZONEZKO UGALKETA APARATUAGizonezkoen
ugalketa aparatuko organo batzuk gorputz barruan daukie etabeste
batzuk kanpoaldeanTestikuluak: arrautza itxurako bi organo dira eta
estaltzen dauan azalaeskroto deitzen da. Pubertaroan gizonei
testikuluetan espermatozoideaksortzen hasten dira.Hodi deferenteek:
testikuluak eta uretra lotzen dauzan hodi bi dira etagizonezkoen
gorputz barruan dago.Semen besikulak prostateagaz batera semen
jariakina ekoizten dabenguruin bi dira. Gorputzaren barrualdean
dagoz.Zakila: kanpoko organo gihartsua da eta muturra zabalagoa du
eta horrekglande du izena eta prepuzio izeneko azalarekin estalduta
dago.Uretra: gernua eta semen jariakina eta espermatozoideen
nahasturauretratik kanporatzen da.
8. SEXU ZELUAKSexu zelula femeninoei eta maskulinoei gameto
deitzen da.Gameto femeninoei edo obuluak hiru zati daukate nukleoa,
zitoplasma etamintza.Gameto maskulinoei edo espermatozoideak hiru
zati dute burua, samea,eta flageloa.
9. GIZA UGALKETAGiza ugalketa sexuala da, hau da obulu bat eta
espermatozoide batelkartzea da.Gizakiak bibiparoak gara amaren
sabelean gagozanean eta ugaztunak eregara amaren esnea hartzen
dogunean.ERNALTZEAErnaltzea emakumeen gorputzan gertatzen da eta ia
beti Falopioarentronpan eta espermatozoide bat eta obulu bat
alkartzea da.Obulu ernaldua zigotoa deitzen da eta zatitzen hasten
da, Falopioen ormakzigotoa umetokira eroaten dau. Zigotoa
umetokiaren goiko aldera itsastenda eta, haurdunaldia hasten
da.HAURDUNALDIAGizakien haurdunaldia bederatzi hilabete inguru
irauten dau. Zigotoagaratu egiten da eta lehenengo faseko enbrioia
umeki bihurtzen da.
10. Haurdunaldiaren hiru hilabeteetan izakiari enbrioia deitzen
jako oraindikez daukalako gizaki itxura.Hirugarren hilabetetik
aurrera enbrioiari umeki deitzen jako. Garaihorretan umekiak organo
guztiak osotuta daukaz birikiak izan ezik etaumekia astez aste ume
itxura hartzen doa.Izaki berria garatu daiten emakumezkoen
gorputzak hainbat aldaketaitsasten dauz adibidez:Umetokian karena
eta poltsa amniotikoa sartzen dira. Karena eta izakiberria zil
hestearen bidez lotuta dagoz eta karenaren bidez emakumeakgizakiari
behar dauzan elikagaiak eta oxigenoa ematen deutsoz.
Poltsaamniotikoa likidoz beteta dago eta gizakiari tenperatura
aldaketetatik etagolpetik babesten dau.
11. Sabela handitu egiten da umekia ere handitzen
doalako.Haurdunaldiaren amaieran bularrak esnea sortzen hasten dira
umealehenengo hilabeteetan esnea edateko.ERDITZEAErditzea umekia
eta karena baginatik kanporatzea oinarritzen da.Hiru fase daukaz:
Poltsa amniotikoa kanporatzea, umekia kanporatzea, etaerditzearen
amaiera.Poltsa amniotikoa haustea umekia guztiz garatuta dagoanean
gertatzen da.Une hori heldutakoan Poltsa amniotikoan dagoan likidoa
kanporatzen daeta horregaz batera bagina dilatatu egiten da umekia
kanporatzeko.Umetokiaren eta abdomen muskuluen uzkurduren indarrek
kanporatzendabe umekia.
12. Umekia kanpoan dagoanean zil hestea ebagiten da eta zil
izeneko orbanageratzen jako.Erditzearen azkenengo fasea zil hestea
poltsa amniotikoa eta karenakanporatzea da.