24
a rtzape 81. zenbakia - 2009ko apirila ] GETARIAKO SUSTRAIAK VIII. LITERATUR LEHIAKETA] GETARIARRON TOPAGUNEA MARINEL KUTSUKO BIRIBILGUNEA Elkanori buruzko herri-antzerkia

81. zenbakia (2009ko apirila)

  • Upload
    artzape

  • View
    243

  • Download
    4

Embed Size (px)

DESCRIPTION

 

Citation preview

Page 1: 81. zenbakia (2009ko apirila)

aarrttzzaappee81. zenbakia - 2009ko apirila

] GETARIAKO SUSTRAIAK

VIII. LITERATUR LEHIAKETA]

GE

TAR

IAR

RO

NT

OP

AG

UN

EA

MARINEL KUTSUKO BIRIBILGUNEA

Elkanori buruzkoherri-antzerkia

Page 2: 81. zenbakia (2009ko apirila)
Page 3: 81. zenbakia (2009ko apirila)

]]5/Inkesta: errepidearen gorabeherak

]]6-7/Getarian zer berri?

Getariako Sustraiak herri-ekimenaVIII Literatur Lehiaketa

]]8-9/Erreportajea: marinel kutsuko biribilgunea

]]10-11/Argazkien Txokoa: Korrika 16

]]12-16/Erreportajea:

Elkanori buruzko herri-antzerkia

]]19/Sinesmenen txokoa:

Mormoiak

]]20/Historiaren katebegiak:

Getariako hiribilduaren sorrera

]]23/Akordatzen: Arrantzale Eguna

artzape81. zenbakia

2009ko apirila

“Eguzki bera on ala gaiztoentzat”

[argitaratzailea] Gure Txeru Elkartea [koordinazioa] Amaia Iribar eta Maider Ostolaza [lan taldea] Izaskun Larrañaga, Monika Uzkiza, Ane Azkue, Jon Illarramendi, Josune Urresti,Kepa Iribar, Imanol Iribar, Zigor Saizar, Amets Etxabe, Irantzu Ezenarro, Aitor Irigoien, Beñat Gereka,Mikel Mugika [kolaboratzaileak] Nika Lertxundi, Xabier Alberdi eta Suso Perez [argazkiak] Artzape

[publizitatea] Artzape[inprimaketa] Gertu [tirada] 1.175 ale [lege gordailua] SS-504/01 [ISSN] 1578-469X

Getariako Udalak, Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak diruz lagundutako aldizkaria

artzapeEskualtxeta kulturguneaKrixketaneko Iturrigaina

Tel.: 943 00 05 [email protected]

2009ko urtarrila artzape-3

Gure Txeru Elkartea

Page 4: 81. zenbakia (2009ko apirila)

4-artzape @topagunea.com

asa da bi urtean behin egiten den, etazazpi probintziak batzen dituen EUS-KARAren aldeko Korrika. Gutun hone-kin pare bat gauza esan nahiko geni-tuzke Korrika Batzordekook.

Gure eskerrik beroena eman nahidiegu Getarian kilometroak erosi ditu-zuenoi (Txeru, Artzape, Ezker Abertza-lea, Sozidadeak, Babexa, Aralar, Bertsoeskola, EA, Dantza taldea, Irizabal arrai-nak eta Udaletxea) kosta zaigun arren,Getariak ere bere isla izan baitu Korrika16an.

Eskerrik asko baita Korrika Lagunekinlagundu duzuen denda, jatetxe, enpresa,... guztiei. Badakigu gaur egungo egoerahonetan, gauzak dauden bezala, zailadela aurrera egitea eta horregaitik eske-rrik asko zuen laguntzagaitik.

Bestalde dirua eskatzeko gutuna ema-teko garaian ikusi eta entzun ditugunaksalatu nahiko genituzke. Ez da xamurradiru eske ibiltzea baina euskararen aldeegiten dugun borondatezko lan bat da.Bakoitza aske da nahi duena pentsatueta egiteko eta horregaitik onartzendugu dirua eman ez izatea. Baina onar-tzen ez duguna jendearen jarrera da:batzuk gaizki sentiarazten dizute bota-tzen dituzten hitzekin eta beste batzukalferritako bueltak emanarazten dizki-zute.

Zorionez kontu hauek ahaztu egitenzaizkigu apirilaren 2an Getariatik pasa

gutunak]

Zure gutuna Artzapen argitaratzea nahibaduzu, Txeruko postontzian utzi, Eskualtxetaraekarri edo [email protected] helbiderabidali zure izen-abizenekin. Gutunak gehienez200 hitz izan beharko ditu eta luzeagoak direnakmozteko eskubidea izango du Artzapek. Ez dugutestu iraingarririk onartuko eta Artzapek ez dubere gain hartuko argitaratzen diren iritziengaineko erantzukizunik.

P

z gara oso lagun eztabaida politikoakprentsara edo aldizkarietara erama-teaz,arazoak aurrez aurre konpontzea-ren lagun gara eta aurrerantzean ere ildohorretatik jarraituko dugu.Baina aldianbehin ezinezkoa egiten zaigu gure arra-zoiak ere prentsaratzea.

Artzape aldizkariaren “gutunak”atalhau EAJ-PNV-ren aurkako foro batbihurtu dela iruditzen zaigu.Hilabeteroirainak eta mehatxuak argitaratzendabilkite talde eta pertsonabatzuk,gehienetan bezala inongo arra-zoirik gabe noski.

Ez dugu ondo ulertzen zein den taldehorren helburua:Eaj-pnv alderdiak 25urte pasa daramatza Getarian agintzen

eta eguneroko erronkeri aurreegiten.Mariano Kamio- kin hasi JosuEzenarrokin jarraitu eta egungo alkateden Andoni Aristi buru izanik hainbatherritar jardun dira lanean udaletxeaneta urte hori guzietan herriak konfidan-tza eman digu.

Hainbat aukera izan duzue EAJ-PNVudaletxetik kentzeko HB kin hasi, EH-batasuna-iparra-ehak-anv…baina berrizere HERRIAK gure alderdia ordezka-tzen duten gizon emakumeengan ipinidu konfiantza eta erantzukizun horri ezdiogu inoiz bizkarra emango.

Beraz mehatxu eta irainen gainetikurte guzti hauetan bezalaxe alderdiareneta herriaren babes guzia duzue egunudaletxean lanean ari zareten guztiok

GETARIAKO U.B.BJosu Ezenarro,Gaizka Ezenarro,

Inaxio Silveti,Jose Manuel Martiarena,Lore Basurto,Esperanza Kerejeta,

Iñaki"aititte"

E

Eskerrak

Herriaren konfidantzarekin

zenean bizitakoarekinEskerrik asko hor atzean laguntzen

egon zareten pertsona guztioi eta eske-rrik asko bihotzez herriari!

Egunero euskara ahoan izango duzue-lakoan gaude eta hemendik 2 urtetarairrifar batekin hartuko gaituzuelakoanagurtzen zaituztegu!

ESKERRIK ASKO DENOI!!GETARIAKO KORRIKA BATZORDEA

Izaro Uzin eta Nerea Esnaola

Page 5: 81. zenbakia (2009ko apirila)

Harreman horizontala

inkesta Aitor Irigoien, Beñat Gereka eta Mikel Mugika ]]Getaria, bere ingurune geografikoaren eraginezbatez ere, garraio eta komunikazio aldetik nahikomugatua dagoela esan daiteke: tren zerbitzurik gabe,eta azken negu honetan bezala sarritan itxita egotenden kostako errepidea medio, Meaga auzotik pasa-tzen bide zaharra soilik geratzen zaigu. Zein konpon-bide ikusten diozu egoera kezkagarri honi? Beharbesteko arreta eskaintzen ote zaio administraziopubliko desberdinetan getariarron egunerokoanberebiziko garrantzia duen arazo honi?

Uste dut badela garaia kostako errepideari behingoz konpon-bide bat emateko. Gai horri, gainera, garraio publikoarenagehitu behar zaio. Egia da autobusak nahiko sarri igarotzendirela, baina zerbitzu horren kostua garestia da: seme-alabekinZarautz edo Donostiara joatea merkeago ateratzen da kotxezautobus publikoan baino. Garraio publikoa bultzatu behar da,baina prezio eta baldintza hobeak jarri behar dira txartelarekinnahiz txartelik gabe bidaiatzen dutenentzat, jendeak autobuspublikoa erabiltzea lortzeko. Konponbidea, goiko bidea hobe-tzea izan liteke eta errepide berri bat egitearen alternatibaksakon aztertzea. Ez zait iruditzen administrazioak behar beste egiten duenik.

Ilazki Arrillaga

Egoera benetan txarra dela iruditzen zait, errepide honetaninbertsio handiak egin arren, ez baita hobekuntzarik antze-maten. Kezkagarria izan da neguan bizi izan dugun egoera:kostako errepidea sarritan itxita eta aukera bakartzat goikobidea, horrek jendearentzat duen arriskuarekin. Izan ere,goiko bidea beldurgarria da. Konponbideari dagokionez,orain arte ez da gauza handirik egin arazoa konpontzeko,benetako soluzioak aurkitu beharrean partxeak jarri baiti-tuzte. Horrek, ordea, epe laburrerako soilik balio du, arazoakhor jarraitzen baitu. Etengabe partxe txikiak jarri beharrean

(harri bat erortzean sare zati bat...), goiko bidea hobetu beharko litzateke eta kos-tako bideari alternatiba seguru bat aurkitu. Administrazio publikoak garrantzi han-diagoa eman beharko lioke. Turismo-garaian dena dago irekita eta baldintza one-tan, baina gainontzeko hilabeteetan…

Belen Zabala

Egoera zaila dela denok ikusten dugu, baina, egia esan, ezdakit nola hobetu daitekeen. Niretzat konponbide egokienabeheko bidea behin betiko hobetzea da, goiko bidea nahikoluzea eta zaila baita konponketak egiteko. Administrazioarenlanari dagokionez, hobetu litekeela uste dut; baina, esanbezala, ez dirudi erraza konponbide egoki bat aurkitzeak.

Nerea Arregi

Ane Azkue

Artzapetik begira

Egunon! Goizean goiz esan dudan lehenhitza izan da. Kalean topo egin dudanlehenengo pertsonari opa diot egun ona,eta erantzun bera izan da bueltan jasodudana. Autobusean sartu eta berriro erre-pikatu dut hitza autobus gidariari begira.Autobusa martxan jarri eta abiatu garaDonostiara. A-8 autoilara borobilduajarraituz iritsi gara hiriguneko erdialdera,San Martin kalera, eta bertan jaitsi naiz,bertatik geratzen baitzait gertuen ortodon-tziako kontsulta. Badira pare bat hilabetelehen bisita egin nuenetik, eta sarrerandagoen mahai altuaren gainean orri batzegoela ikusi nuen. Itxarongelan zain nen-goen bitartean, orria hartu eta gaztelaniahutsean zegoen hitzak irakurtzen hasi nin-tzen. Harremanei buruzko hitzak ziren,puntuz-puntu eta modu ordenatuanapaindutako hitzak. Puntu bakoitzean per-tsonen arteko errespetuari buruzko aipa-menak egiten ziren, betiere hasierako agu-rra, aurpegi ona erakustea eta amaierakoagurra zein garrantzitsuak diren aipatuz,baita eskerrak ematearen garrantzia aipa-tzen zuten hitzak ere. Nere baitan zerapentsatu nuen; hori idatzi beharra al dago?Nire txanda iritsi eta gela baten barrurasartu nintzen ortodontziztarekin hitz egi-tera. 15 bat minutu egon nintzen bere tele-fono bidezko elkarrizketa bat entzuten,aurreko eguneko saskibaloi partida batiburuzkoa, beste gai batzuen artean. Aur-pegian nabari zitzaion egoeraren erosota-sunaz, gelan geunden hiru neskak beraribegira. Nere baitan irakurritako orriarekingogoratu nintzen; errespetua zer ote daberetzat? (ni, bezero bezala, beste biak lankontuengatik), nazka-nazka eginda, beraknoiz amaituko zain. Amaitu zuenean bi“muxu” emateko bere masailak burgoike-riaz hurbildu zituen... Hilabetea pasatu etaberriro betiko modu metodikoan Donos-tiarako bidea hartu dut aste honetan.Berriro ere zain egotea egokitu zait, beraz,aldizkari bat hartu eta azala irakurtzeariekin diot. Penelope Cruz Oskarra eskuetanduela ageri da aldizkariaren azalean, soi-nekoaren ebakiduratik hankaren luzeraosoa ikusten zaiolarik. Ortodontzizta ger-turatu eta eskuetatik aldizkaria kenduzhandikeria ikutuko aipamen matxista egindu, berriro ere bere “Status Soziala” eta“Genero Status-a” gorapaituz. Protokoloasko eta gizatasun gutxi, hori da harremanbertikala.

Page 6: 81. zenbakia (2009ko apirila)

Apirilaren hasieran Getariako Sustraiak herri-ekimena aurkeztu zuten; gure histo-riaz hausnarketa egiteko sortu duten talde anitz honetan, sektore, arlo profesionalnahiz pentsamendu desberdineko gizon-emakumeak elkartu dira. Getariako his-toriaren bilakaera aztertzea eta horri buruzko eztabaida nahiz ezagutza herrita-rrengana zabaltzea dute helburu nagusi; hau da, bilakaera horretan 1209. urtekoForu Gutunak izandako eragina aztertzeaz gain, herriko historiaren gertaeranagusienak ezagutu eta gogoraraztea. Ekimen honek, bere adostasuna eta babesaeskaini dio herrian lanean ari den historialari-taldeari; azken horiek, hain zuzen,hitzaldi-ziklo bat antolatu dute Getariako Udalaren laguntzaz.

6-artzape @topagunea.com

] getarian zer berri?

Arraunlarien denboraldibikaina

Getariako Sustraiak herri-ekimeneko hainbat partaide.

Getariako Sustraiak

Martxoan egin ziren Euskadiko Hautes-kunde Autonomikoen kanpainan,DM3ren aldeko kartelak jartzen ari zirenbi herritar identifikatu zituzten, eta,horren ondorioz, Auzitegi Nazionaleradeituak izan dira.

Bi herritarAuzitegiNazionaleradeklaratzera

Duela bi urte bezala, joan den hilaren26an Gure Txeru Elkarteko dantzariakLesakako Dantzari egunean izan ziren.Aurten 38 lagun joan dira, eta egural-diak lagundu ez arren, bertako pilotale-kuan bildutako dantzari guztiek ema-naldi polita eskaini zuten.

DantzariEguna Lesakan

Hilabete guztian Getariako Arraun Elkarteak izan du zer ospatu. Batetik,haur-kategoriako mutilen ontziak Gipuzkoako Batel Liga, Gipuzkoako Txa-pelketa eta Euskadiko Batel Txapelketa irabazi ditu; eta bestetik, nesken biontziek, txikiak eta seniorrak, kopa bana lortu dute Federazio Trofeoa iraba-zita.

Zorionak guztioi!!!

Mutilak zein neskak, irabazitako bandera eta kopekin.

Lesakako pilotalekuan egin zuten emanaldia.

IV. Mus TxapelketaHerrikoiaUrtero bezala, datorren hilean ospatukoda IV. Mus Txapelketa Herrikoia, .maiatzaren 23an, hain zuzen ere. Udala-ren laguntzarekin antolatutako MusTxapelketan lortutako diru guztiaArtzape herri-aldizkariarentzat izangoda. Animatu zaitezte parte hartzera!

Argazkia: A. Manzisidor

Argazkia: A. Manzisidor

Page 7: 81. zenbakia (2009ko apirila)

Aurten ere makina bat lagun animatu dira VIII. Literatur Lehiaketan parte har-tzera, eta, aurkeztutako lan guztiak irakurrita, joan den apirilaren 23an egin zensari-banaketa udaletxeko areto nagusian. Hauek izan dira irabazleak: Ipuineidagokienez: 1. mailan, Nahia Arostegi; 2. mailan, Zuhaitz Ibarbia; hirugarre-nean, Marina Azagra; laugarrenean, Libe Goenaga; bosgarrenean, Julen Mante-rola; 6. mailan, Xabier Irigoien; 12 eta 14 urte bitartekoen artean, Jon Urresti; eta,azkenik, 16 urtetik gorakoen artean, Josune Uzin.

Olerkien alorrean, aldiz, honako hauek irabazi dute saria: 3. mailan, UnaiLorenzok; 4. mailan, Nerea Martinez de la Hidalgak; 6. mailan, Haizea Lertxun-dik; 14-16 urte bitartekoen artean, Aitor Urrestik; eta, 16 urtetik gorakoen artean,Artzapeko kolaboratzaile Aitor Irigoienek.

Zorionak guztiei!

2009ko apirila artzape-7

Aurtengo Literatur Lehiaketako irabazleak.

VIII. Literatur Lehiaketa:herriko idazleak

GR-121 bideari jarraituz, apirileko azken igandean hirugarren etapa egin zutenGipuzkoari Biran parte hartzen ari diren mendizaleek. Oraingoan 63 lagunelkartu ziren, eta, tamalez, oso eguraldi txarra izan zuten goiz osoan. Datorrenirteera, laugarren etapa, maiatzaren 24an izango da.

Bizkaiko muga atzean dutela, hirugarren etapa burutu zuten mendizaleak.

Gipuzkoari bira

Martxoko alean, berotegi-efektuko gasgutxiago isurtzeko aholkuak ematekoatala hasi genuen, etxean, lanean, eros-ketak egitean edota batetik bestera ibil-tzean gutxiago isurtzeko. Etxeko sukal-dean izan behar dugun portaera azaldugenuen. Oraingo honetan, berriz, zabo-rrarekin eta bainugelarekin lotutakojokabideak azalduko ditugu.

Zaborra:- Hondakinak bereizi (organikoak, plas-tikoak eta ontziak, beira, papera eta kar-toia), eta gure eskura ditugun edukion-tzietara behar bezala bota. - Ahalik eta plastiko gutxien bota zabo-rretara, denbora asko behar baitu degra-datzeko. - Saiatu aluminio-paper gutxiago erabil-tzen elikagaiak biltzeko. Aluminioarenfabrikazioa da energia gehien kontsumi-tzen duen industria-prozesuetako bat. - Aukeratu beti beirazko ontzia, plasti-kozkoaren ordez. - Eskatu informazioa udaletxean pilak,erabilitako olioa edo botikak jasotzekozerbitzuei buruz. Material toxikoak dira,eta ez dira zaborretara bota behar.

Bainugela:- Bainatzeko behar den uraren eta ener-giaren laurden bat besterik ez da kon-tsumitzen dutxatzean. - Murriztu uraren kontsumoa: itxi iturriabeharrezkoa ez denean, iturri eta zister-netako ur-jarioak konpondu, eta erabilikontsumo txikia duten dutxako buruakedo emari-mugatzaileak. - Bainatu ur epelarekin (29ºC-tik 37ºC-ra): atsegina da, eta, azalari kalterik ezegiteaz gain, energia aurreztea ahalbide-tzen du. - Ur asko aurreztu daiteke komunean,zisternan sakagailu bikoitzeko edo par-tzialki husteko sistemak erabiliz gero. - Ur-berogailu elektrikoentzako erlojuprogramatzaileak daude; horien bidez,ur-berogailuek ur beroa behar deneansoilik funtzionatzen dute, eta, behar ezdenean, energiarik ez da gastatuko.

Informazio gehiago:Tel.: 943 896024

[email protected]

] bi hitzetan

Page 8: 81. zenbakia (2009ko apirila)

Izarra du marraztuta, Juan Santana itsa-sontziko ikurra; herrian egindako azkentxalupa hau, 1950. urteko martxoanDamian Lazkanok Santana itsasontzia-ren nagusientzat egindako egurrezkotxalupa dela azaldu digu Patxi Azkue“Santanak”: “Gaur egun San AntonErretegia dagoen leku berean zegoenDamianen aroztegia; motorrik gabekotxalupa hau bolinerako erabili izan dabeti, moilatik itsasontzira salto egitekoeta baita itsasontzi ingurua pintatzeko

8-artzape @topagunea.com

Amaia Iribar] erreportajea

pari. Udaleko langileek, sarreran jarriahal izateko, berriro margotu dute,baina betiko koloreak errespetatudituzte; horrez gain, txalupa-jabearenitsasontziko ikurra bere horretan utzidute: izarra. Txalupa lorez betetzea pen-tsatu zen; baina, ustelduko zen beldu-rrez, azkenean dagoen bezala ustea pen-tsatu da. Bestalde, aipatu behar daapaingarritzat jarri aurretik, duela parebat urte, Elkanoren bideoan marinelaklehorreratzeko erabili zutela.

ere. Duela hilabete pasatxo erretiratzeapentsatu genuen, eta, gero, apurtzea;baina, bitarte horretan, nire alabak uda-letxera deitu zuen txalupa botatzekoakginela eta ea zerbaiterako aprobetxatunahi zuten galdezka, eta hala egin dute”.Hasiera batean egurrezkoa izan arren,plastikozko xafla erantsi zioten txalu-

Marinel kutsuko biribilguneaDuela gutxi apaindu duten erdiguneko biribilguneak marinel kutsuko ongi etorriaegiten dio datorrenari; garai batean iturria zegoen lekuan, ezpata antzeko landareluze batzuk jarri zituzten, eta, orain, bolinean erabilitako txalupa eta Zabalarrin jaso-tako aingura ikus daitezke.

Udalak aspalditik zuen zelai hori apaintzeko asmoa. Herriko sarrera apaindu eta,aldi berean, itsasoko lotura islatu nahi izan dela jakinarazi digute udaletxeko ardu-radunek; gainera, ildo beretik, antzeko gauzak egin nahi omen dira, baserriarekinlotura duten materialekin nahiz itsasokoekin. Dena den, oraindik ez daude erabatbukatuta, txaluparen eta ainguraren ondoan plaka bana jarriko baitute, zer diren etazertarako erabiliak izan diren azaltzeko.

“Getaria” txalupa

Page 9: 81. zenbakia (2009ko apirila)

2009ko apirila artzape-9

] erreportajea] Marinel kutsuko biribilgunea

kin altxatzen hasi ginen, eta, halakobatean, gora egin zuen. Agarretako soka-rekin kateatuta zegoen, berunarensokak heldu izan balio txikitu egingobaitzuen; gainera hasieran ez zitzaionantzematen zer zen, lapez erabat estalitazegoen-eta! Itsasontzira igo ezin genue-nez, moila barrenera ekarri genuen pix-kanaka, eta altxerrian dagoen garabia-ren laguntzaz atera genuen kanpora. Ezgenekien zer egin aingurarekin, eta,Udalak eskatu zigunean, baietz esangenien. Gustura jakingo nuke zer garai-

Ibon Errazkin Iribar itsasontzikopatroiak eman dizkigu aingura honiburuzko azalpenak; izan ere, Iribar itsa-sontziak jaso zuen 2001. urtean Zabala-rrin, lehen tunelaren parean, 22/25 bra-zetara eta ipar-iparekialdera begira(Zarauzko hondartzaren norabideari

begira). “Berdel garaian edo berdel etaantxoaren arteko garaian, “etxa” egingenuen, eta, bat-batean, tinko jarri zensarea. Uste genuen hondoa jo genuela,harriren bat beharbada; agarretako sokabaporearen parera ekarri genuenean,pikean geratu zen, tinko… Aladoreare-

“Zabalarriko”ainguratakoa den!”.

Harrezkero urte askoan biltegi zaha-rrean gordeta izan dute aingura; orain,txaluparen ondoan jarri ahal izateko,inprimazioa eman diote. Horrez gain,porlanezko oinarria egin eta Ostolazaburdindegian egindako euskarrian lotuda. Azkenik, apaingarri moduan, sareaeta Elkanoren erakusketan erabilitakosoka erantsi dira.

Bikotea erabat osatzeko, txalupareneta ainguraren ingurua Gaztetapekoharriz bete dute. Emaitza: bikaina.

Page 10: 81. zenbakia (2009ko apirila)

10-artzape @topagunea.com

Hau izan da aurtengo Korrika 16ak erabilitako leloa, eta halaxeeman zioten ongi etorria joan den apirilaren biko arratsalde ederbatean. Bigarren tunelaren parean hartu genuen getariarroklekukoa eta zazpi kilometro egin zituen Getarian barrena eus-kara, AEK eta Korrikaren aldeko aldarriak oihukatuz. Adin guz-tietako jendea zegoen herri sarreran Korrikaren zain; gero,herrian sartu zen Kale Nagusian eta Elkanon barrena, eta han-dik, Zumaia aldera.

Korrika 16 herrira iritsi aurretik girotzeko hainbat ekintza ereegin ziren martxoaren 6an bertso-afaria egin zuten Akerregi Txa-kolindegian. Horrez gain, Korrika txiki ere antolatu zen martxo-aren 27an; Herri Eskolako haurrak izan ziren protagonista nagu-siak.

Bestalde, Getariako Korrika taldeko kideek eskerrak eman nahidizkie bai Korrika Lagunen bidez, bai kilometroak erosiz Korrika16 diruz lagundu duten herriko denda, taberna, alderdi,empresa eta elkarte guztiei; beraien laguntzari esker, EuskalHerri osotik pasatzen den euskararen aldeko ekimen honekGetarian ere bere isla izan baitu.

Korrika 16an euskararen lekukoa eraman duten elkarteak honakohauek izan dira:

* 1711 km: Gure Txeru/ Artzape:

* 1712 km: Ezker Abertzalea/ Soziedadeak

* 1713 km: Babexa

* 1714 km: ARALAR/ Bertso Eskola

* 1715 km: EA

* 1716 km Dantza Taldea/ Irizabal Arrainak

*1717 km: Udala

Amaia Iribar eta Maider Ostolaza

Ongi etorri euskarazbizi nahi dugunonherrira!

Argazkia: HITZA

A

Page 11: 81. zenbakia (2009ko apirila)

Argazkia: HITZA

Argazkia: HITZA

Argazkia: HITZA

Page 12: 81. zenbakia (2009ko apirila)

12-artzape @topagunea.com

Amaia Iribar] elkarrizketa

Zuk idatzitako antzezlanaizango da; Udalak proposa-tuta?Bai, berez usten dut AnduLertxundiri proposatu ziotela,baina nahiko lanpetuta zebi-lela-eta hark nire izena emanzien; horrela egin zidateneskaria.

Ez da nolanahiko proposa-mena, ezta?

Pentsa, Elkano bezalako per-tsonaia potolo bat… Eta,bueno, erronkarekin aurreraegitea erabaki nuen. Elkanoezaguna da, bere izenagatiketa munduari buelta emanziolako, batez ere; baina berebizitzaz gauza gutxi dakigu.

Beraz, informazioa bildubehar izan duzu?Bai, noski. Liburuak pasa ziz-

kidaten eta interneten begiraibili nintzen, batera eta bes-tera; horrela, Elkanoren mun-duan murgildu nintzen, bereitsasontzian “sartu” nintzen,eta, egia esan, liluragarria iru-ditu zitzaidan.

Kontaketaren hasiera nonkokatu duzu?Oraina eta lehena nahastukodira; Elkano bizirik egongo da

une batean eta bere bidaiakontatuko du. Era berean, hilegingo da obran, eta bereamak, Katalina Portuk, zorzioten dirua eskatuko dioerregeari. Une larri bateanhasiko da istorioa; hemendikalde egin behar izan zuenean,Italiako banku-gizonei bereitsasontzia saldu behar izanzienean. Hori guztia konta-tzeko, alde batetik, narratzai-

2009. urte honetan betetzen dira zortzi mende Getariari forugutuna berretsi edo eman zitzaiola; hori dela eta, urtean zeharhainbat ekitaldi antolatu dira: Getariako historiaren berrikuske-tari buruzko hitzaldi sorta, Elkanoren lehorreratzea, Elkanorenbizitzari buruzko herri-antzerkia, Victoria ontziaren erreplika etaJuan Sebastian Elkanoren erakusketa ibiltaria. Herritarrekantzeztuko duten obrak marinelaren biografia izango du oina-rri, baina, bertan, bitxikeriak ere azalduko dira. Irailarenamaieran taularatuko duten antzezlan hau Aitzpea Goenagakidatzi du, eta Edi Naudó dabil zuzendari lanean. Entseguakapirilaren hasieran hasi ziren, Gure Txerun; horrenbestez,bertara hurbildu eta antzezten hasi bitartean, hainbat gal-dera egin dizkiegu antzezlan honetako protagonistei.

Aitzpea Goenaga, antzezlanaren egilea

Elkanori buruzko herri-antzerkia

Page 13: 81. zenbakia (2009ko apirila)

] elkarrizketa ] Elkanori buruzko herri-antzerkia

leak egongo dira, eta berak ereparte hartuko du bere bizitza-ren kontaketan; eta bestetik,pasarte batzuk zuzenean ikusiahal izango dira.

Elkanok bizitako guztia jaso-tzea, ordea, ez da errazaizango; zer izan da zailena?Bere lekuan sartu eta formulabat bilatzea; hau da, hariagaldu gabe pasarte batetikbestera pasatzea. Izan ere,narratzaile batek guztia kon-tatuko balu, istorioa oso pla-noa geldituko litzateke. Horidela-eta, taberna bateankokatu dut eszenatokia, etabertan kontatuko dira pasar-teak, bi lagunen artean; esze-natoki horrek galderak egi-teko aukera ematen du, partehartzaileagoa izateko aukera.Orduko argazki bat egin nahiizan dut, aurrera eta atzeraegingo duen joko bat izangoda.

Zerbaiti garrantzi bereziaeman al diozu?Bidaiaren gogortasuna kon-tatu nahi izan dut, batez ereazken zatian; izan ere, itsason-tziko azken arratoiagatik ereborrokatu ziren. Horrez gain,itzulerako bidaia ere kontatunahi izan dut; hau da, Afri-kako ia itsasertz guztia zehar-katu zutenean, hiltzeko zorianzirela, arrantzale itsasontzibatek salbatu zituen, eta,horrela, Sanlucarrera iritsiahal izan zuten. Dena den,zaila da bidaia teknikoki isla-tzea, eta horretarako balia-tuko dira narratzaileak.

Honezkero Elkanori buruzkoiritziren bat izango duzu?Pertsonaiaren argazki garbiadaukat, oso ondo imajinatzendut pertsona. Familiatik zetor-kion itsas mundua, oso ondoezagutzen zuen; gainera, ezzen oinutsik jaiotakoa, familiaonekoa zen, eta, aitak itsason-tziak zituenez, berak ere itsa-sontzi baten jabe izatea lortuzuen. Itsasontzi horrekinLevanteko eta Afrikakoguduetan hartu zuen parte

erregearen zerbitzura; izanere, garai hartan itsasontziekerregearen zerbitzura egonbehar izaten zuten gerratee-tan. Hori dela-eta, zorrak eginzituen, erregeak ez baitzionzegokion dirua ordaindu, eta,horrenbestez, zor horiekkitatu eta dirua aurreratu zio-ten banku-gizonei ordain-tzeko, itsasontzia saldu beharizan zuen.

Antzezlanean lagun ugarikhartuko du parte; nolakoaizan zen castinga?Oso zaila; izan ere, antzezla-nerako lagun ugari beharnuela besterik ez nekien. Gai-nera, beste arazo larri bat izandut, ia ez baita gizonezkorikaurkeztu. Eta noski, nola kon-tatu daiteke Elkanoren isto-rioa, itsas gizon baten istorioa,emakumezkoekin bakarrik?

Hori zergatik gertatu delauste duzu?Oro har, futbiton edota car-etan izan ezik, emakumezkogehiagok hartzen du parteedozein ekintzatan; kulturakoekintza guztietan, emaku-mezko gehiago daude atzean,eta, noski, gizonezkoakaurrean. Emakumezkoensarea askoz ere zabalagoa da.

Bestalde, antzezleei egin-dako castingnean, zer aur-kitu nahi izan duzue?Aurkitu nahi duzun horrekbaldintzatzen du castinga:presentzia, ahotsaren proiek-zioa, aurrerako gaitasunaduen ala ez, gehiagoematerik duen alaez…

Edi Naudó dabilantzerkia zuzen-tzen, zu ordez-katzen?Bai, berezantzezlanaidaztea eskatuzidaten, eta,gero, zuzentzenlagunduko nuengaldetu zidaten;baina, gauza bat

“Elkanoren munduanmurgildu nintzen,bere itsasontzian“sartu” nintzen, etaliluragarria irudituzitzaidan”

2009ko apirila artzape-13

Page 14: 81. zenbakia (2009ko apirila)

14-artzape @topagunea.com

Aitzpea Goenagak eskatuta,Elkanori buruzko antzerkia-ren zuzendaria zara. Zuzen-dari-lana betetzean, zer dazailena?Ez dakit zer erantzun… Batezere talde on bat lortzea, gau-zak egiteko benetako gogoaizatea, inor ez dadila gogozkontra egon… Nik usten dutizena eman duten guztiakgogoz beterik daudela, eurenborondatez eman baituteizena. Gizonezkoak falta zaiz-kigu eta, batez ere, gizonez-koen antzezlana da, marine-lena!

Aktore batek duen onenaeman dezan, zer egin dai-teke?Ez da inoiz jakiten… Profesio-nal diren lagunekin lan egi-tean, antzezteko duten gogo-ari atera behar zaio etekina,batez ere; bakoitzak adieraz-teko duen modua baliatu

edo bestea dela, erabat lanpe-tuta nabil, eta ezinezkoa zait.Orduan, lan hori egiteko per-tsona egokiena Edi Naudóizan zitekeela pentsatu nuen,hainbeste lagunekin lan egi-ten ohitua dagoen pertsonabat behar baitzen, “antzez-

leak” ez diren lagunekin lanegiten gozatzen duena. Edikhori guztia du: antzerki kla-seak ematen ditu, horrelakogauzak gustatzen zaizkio etateknikoki oso prestatuta dago,zuzendaria izateaz gain argiaoso ondo kontrolatzen baitu.

Gainera, arteari dagokionez,aparta da. Beraz, halako isto-rio bat aurrera eramatekolagun perfektua zela irudituzitzaidan, eta, noski, baietzesan zidanean… ufff, horilasaitua!

Erabat lanpetuta zabiltzalaesan duzu; zer duzu eskuartean?Hainbat kontutan nabil buru-belarri: pelikula bat bukatzenari naiz, Sukalde Kontuak, eta,horrez gain, antzezlan batmuntatzen, beste pelikulabateko gidoia egiten, egunkaribaterako artikuluak idazten…Eta bi haurren ama naiz.

behar da. Naturalki duten“hori” ateratzen saiatzen naiz.Amateurrak diren antzeko tal-deekin ere jardun dut lanean:Azpeitiko Antxieta taldeare-kin, Iparraldeko Txirristi-pirristi taldearekin…

Gustura?Oso gustura.

Zer berezitasun dute?Lanerako duten jarrera; denaden, horrenbeste lagunekinlan egiteak badu bere zailta-suna, eszena bakoitzean zereskatzen dugun jakitea, batezere. Hau da, eszenako argiakbere bidea egin dezan, ikus-eremuak hitz egiten duenarilagundu diezaion eta babestudezan. Azken finean, eskainidezaketenaz aprobetxatzenjakitea da, inplikaraztea;baina, noski, gustura sentia-razi behar dira, inor blokeatugabe…

] elkarrizketa] Elkanori buruzko herri-antzerkia

1985ean Euskal Herrira etorri zen kataluniarra, Aitzpea Goenagak idatzitako antzezlana zuzentzen ari da. Aktorea, zuzenda-ria, argi-teknikaria, eszenografoa, antzerki-irakaslea… Berea, dudarik gabe, antzerki-mundua da. Hainbat talderekin egin dulana: Galanki, Tantaka, TOK ekoizpen etxearekin… Egun, Aitzpea Goenagaren obra batean dabil lanean.

Edi Naudó, zuzendaria

Page 15: 81. zenbakia (2009ko apirila)

ANTZEZLEAK

2009ko apirila artzape-15

] elkarrizketa] Elkanori buruzko herri-antzerkia

Mari Kerejeta

Antzerkia betidanik gustatu izanzait; txikitan antzezlan batean partehartu nuen, Orlandorenean,Mariano Kamiok antolatuta: abestu,dantzatu, antzeztu… Herri antzerkibat antolatu dela jakitean, aukerapolita iruditu zait. Oraindik ezditugu entsegu asko egin, baina gus-tura joaten naiz.

Iñaki Arostegi

Antzerkian parte hartzeko gogoanuelako aurkeztu nintzen; lehen,noizbait hartu izan dut parteantzerkiren batean: Orioko balea-ren istorioarekin egin zen herri-antzerkian hartu nuen parte, parebat antzerki tailerretan ibilianaiz… Nire pertsonaiarekin gus-tura nago, baina eszena ia guztie-tan hartzen du parte; testu askoikasi behar dut, eta hori da zailena,testuak ikastea. Politena, berriz,entseguak dira, oso ondo pasatzendut; izan ere, norberaren lagun-tal-detik kanpo dagoen jendea ezagu-tzeko aukera ematen du.

Judith Lazkano, Jone Urbieta, Leire Lestayo, Ane Lazkano, Haizea Lertxundi eta Intza Olasagasti,

Antzerkia asko gustatzen zaigulako hartu nahidugu parte; testua ikastea erraza da, baina ez dabatere erraza nola antzeztu eta mugitu behardugun jakitea. Entseguetan oso gustura egotengara, pixka bat urduri, baina irailean antzeztekogogoaz gaude.

Ion Aranburu, Nagore Alberdi,Leire Urresti eta Eneko Miralles,

Antzerkirako jendea behar zela entzun genuen,eta, herriko ekintzak bultzau behar direla-eta,apuntatu egin ginen; gainera, esperientzia berribat izango da! Entseguetara gustura etortzengara, nahiz eta batzuetan pixka bat lotsatu.

Page 16: 81. zenbakia (2009ko apirila)

] elkarrizketa] Elkanori buruzko herri-antzerkia

16- artzape @topagunea.com16-artzape @topagunea.com

Danel Olano, Mikel Etxeberria eta Eñaut SilbetiAntzerkia zegoela jakin genuenean izena ematea pen-tsatu genuen, eta gero casting-a egin genuen, nahikourduri. Zailena buruz ikastea da, baina entseguetanlasai ibiltzen gara, nahiz eta berandu samar bukatu.

Mª Pilar Amilibia eta Izaskun Agirre

Mª Pilar: Antzerkia pixka bat gustatzen zait, baina, batez ere,zerbait desberdina egiteagatik animatu naiz parte hartzera;ez dut inoiz parte hartu, txikia nintzela figurante moduanegindako lantxo bat izan ezik. Zailena testua buruz ikasteada, eta, batzuetan, pixka bat urduri egoten gara.

Izaskun: Nik antzerkia gustuko dudalako eman dut izena;batxilergoan zerbait egin nuen, eta Goenkalen figurantemoduan ere ibili izan naiz. Niretzat zailena noiz tokatzenzaidan jakitea da, noiz sartu behar dudan; baina, hala ere, eznaiz urduri jartzen, eta oso gustura nabil.

ANTZEZLEAK

Page 17: 81. zenbakia (2009ko apirila)

Orain 25 urte GIB/hiesaren lehenkasuak azaldu zirenetik, gaixotasunamundu osoko epidemia bihurtu da; halaere, gaixotasunak eragindako pertsonen%95 herrialde pobreetan bizi da.

Egunero, 6.800 pertsona baino gehiagokhartzen du infekzioa eta 5.700 bainogehiago hiltzen dira gaixotasunagatik.Heriotza eta infekzio berri horietakogehienak hegoaldeko herrialdeetan ger-tatzen dira, eta horrek eragin negatiboadu aipatutako lurraldeen garapenean.Egun GIBarekin bizi diren ia 40 milioipertsonen %95 herrialde pobreetan bizidira; zehazki, %65 Afrikan.

Kasu horien gehiengoa, GIB/hiesaren-gatik gertatzen diren infekzio eta herio-tzak, prebentzio- eta tratamendu-zerbi-tzuetara iristeko dituztenzaitasunengatik gertatzen dira. Gaixota-suna tratatzeko botiken prezio altuakoztopo garrantzitsuenetako bat da;botika horien %74 patentatuta eta far-mazia-industria gutxi batzuen esku

daude oraindik. Horrek eragiten du,hain zuzen, Afrikako biztanleriaren%77k tratamendua eskura ez izatea.

Epidemiaren beste faktore erabakiga-rrienetako bat gaixotasunaren femini-zazioa da. Munduko lurralde guztietan,GIB/hiesaren tasak gehiago ari diraugaritzen emakumeengan gizonezkoen-gan baino; zehazki, gizon eta emaku-meen arteko desberdintasunak eta ema-kumeek bizi duten disdriminizazio- etabortizkeria-egoerak dira birusaren heda-penerako faktore giltzarriak. StephenLewisen Afrikan hiesaren ingurukogaietarako NBEk duen ordezkariarenesanetan, "ezingo dugu epidemiarekinamaitu emakumeen eskubideakGIB/hiesaren aurkako borrokaren oina-rrizko alderdi izan arte".

Epidemiaren hedapena honako bi fak-tore hauen arabera ulertu behar dugu:gizon eta emakumeen arteko desberdin-tasunak eta pobrezia. Bi faktore horiekzuzenean eragiten diote GIB/hiesari,

eta, aldi berean, gaixotasunak berak des-berdintasunak eta pobrezia-maila area-gotzen ditu.

Argi dago nazioarteko erantzuna ez delanahikoa, eta gobernuek GIBaren aur-kako borrokan hartutako konpromisoakbete gabe jarraitzen dute; hots, asmoenadierazpen soil izaten jarraitzen dute.GIB/hiesaren aurkako borrokan epide-miaren kausak eta ondorioak antzema-tea beharrezkoa da. Mundu osoko gai-xotasun baten aurrean gaude, eta,gainditu nahi bada, ezinbestekoa damundu-mailako eta hainbat dimentsio-tako esku-hartzea.

] elan-euskadi

GIB/hiesaren aldaerak

Page 18: 81. zenbakia (2009ko apirila)

18- artzape @topagunea.com18-artzape @topagunea.com

Lana medio, auto pribatuarekiko mendetasunaren hatza-parrek harrapatu nauten arren, autobuseko ordu luzeakeguneroko ogi ziren urteak ez zaizkit oso urrunekoak.

Jakin nahiko nuke unibertsitatean emandako sei urteetanzenbat kilometro egin ote ditudan bidaiotan. Denborahorretan guztian, ondoan eserita joan gara, auto ilaraluzeak pairatu ditugu elkarrekin, eserleku guztiak betetaegotearen ondorioz zutik, elkarri itsatsita egon gara, irra-tiko uhin berek entretenitu gaituzte... Baina ez dioguelkarri hitz bat bera ere egin, ez dugu elkar ezagutu, eztaelkar agurtu ere. Askotan ez dugu elkarren ondoan eseriere egin nahi izan.

Nahiago izan dugu bakoitzak geure bakardadean egineguneroko bidaia monotonoa. Bakarrik eta isilik, egun-kariarekin edo aurikularrak belarrietan. Begirada krista-letik at galduta, norbera bere pentsamendutan murgil-duta, bere harresi ikusezinaren barnean babestuta.Nolakoak garen azaldu eta besteekin hitz egiteak lotsaemango baligu bezala.

Berdin gertatzen da gure erosketa ohiturekin, zehazkierosketak egiteko hautatutako establezimenduekin. Den-dariaren eta eroslearen harremana “Travel”a duzun gal-detzera edo diruaren hartu emanera mugatzen den mer-katal zentro handiak ugarituz joan dira; konfiantza etagertutasunean oinarritutako denda txikiak pixkanakaixten doaz. Batzuentzat, lehiakortasun librearen doktrinada. Bizimodu berriaren ondorio dela diote besteek.

Tren geltokietan ere antzeko egoera nabaritu daiteke.Tiketen salmenta edo egiaztapenean, makinek erabatordezkatu dute gizabanakoa. Pertsona batekin hartu-emana izatea baino eraginkorragoa da makina baten zer-bitzu azkarra.

Antza, egungo gizarte modernoan, norbera bere burbui-laren barnean bizitzea da jarrera gogor, erreboltari edomatxinoa. Edo hala saldu nahi izan zaigu. Bakoitza beregorabeherekin zentratuta bizitzera ohitu gara: itsu, mutueta gor gainontzeko guztiarekiko, beste guztiekiko. Eze-

zagun batekin solasaldia izan duenari barre egitera iritsigara.

Ezin uka daiteke lehen begiradan anonimotasunarengotorleku diruditen medio inpertsonal eta zeharkakoenbidezko harremanak (MSN, blogak, txatak, Second Life)azken urteotan izaten ari diren gorakada, bai eta horiekberekin dakartzaten abantailak eta arriskuak ere; azkenhoriek are gehiago izanik. Askok, erreala ez den mundubat azaltzen dute, benetakoa ezkutatu, ahantzi nahianbezala; ia denak sistemaren begien kontrolpean mugi-tzen dira.

Teknologiaren aurrerapen bizian, pertsonen artekokomunikazio zuzena izoztuz eta aurrez-aurreko harre-manak iraganaren putzu sakonean amilduz doaz,erritmo azkar bezain arriskutsuan. Bakoitza bere mun-duan biziz, denontzako mundu bat egitea zailagoa delaohartu ezinean gabiltza. Ederki irentsi dugu goi esfereta-tik jarritako amua; pozik dira arrantzaleak, arrainak, batabestearen atzetik, sarean jausten doazen bitartean.Zurrunbilo honetan, agian iritsiko da eguna non soilikgailu bidez komunikatuko garen; non jendez inguratuta,inork ez duen inor ezagutuko eta, ondorioz, agurtuko,gizakiak inoiz eraikitako metropoli handienean...

Eduardo Galeano, bere idatzietako batean, diruarenordez besarkadak eskatzen dituzten kaleko eskaleez min-tzatzen da.

La delgada linea roja film apartean, soldadu talde batekokapitaina azaltzen zaigu. Beti bakarrik ibili ohi da, ez dataldekideekin egon zalea. Soldadu bat, ea bakarrik ez alden sentitzen galdetzera ausartzen zaio egun batean. Soi-lik jendez inguratuta dagoenean sentitzen dela horrelaerantzuten dio kapitainak.

Autobusean egindako bidaietaz oroitzen naiz. Edo eraikin erraldoi hartan inorekin hitzik egin gabe eginnuen erosketaz. Gero eta hotzagoa da lehendik handiaden elkarren arteko distantzia. Atzeraka goaz. Gertu da izotza.

]] Aitor Irigoien[[

Izotzaren aroa

Page 19: 81. zenbakia (2009ko apirila)

Nika: Zein da zuen erlijioa?Michael: Gu mormoitzat eza-gutzen gaituzte munduan,baina gure benetako izena“Jesukristoren eliza eta azkeneguneko santuena” da. Kris-tau katolikoarekin konpara-tuz, oinarrian nahiko antze-koak gara.

N.: Orduan zuek ere bataia-tuko zarete.M.: Bai, bataiatzen gara, eta,gainera, bi aldiz. Lehenengo-ari uraren bataioa deitzendiogu eta 8 urte betetzen ditu-gunean egiten da. Urarenbataioan, haurra uretan mur-giltzen denean bere bekatuenbarkamena jasotzen du etagure elizaren partaide izaterapasatzen da. Bigarren bataioa,suaren bataioa deritzona, 9urte bete aurretik ospatzendugu, normalean. Apaizakburuaren gainean jartzen ditubi eskuak, eta, horrela, gureustean, pertsona horren “puri-fikazioa” lortzen da eta Jesu-kristo bere bizitzan onartzendu.

Ezkontza, berriz, hemenbezala ospatzen dugu.N.: Eta zuen hiletak non etanola egiten dira?M.: Gure elizako kideren bathiltzen denean, DonostiakoAmara auzoan dugun egoi-tzan edo, bestela, tanatorioanbertan egiten dugu hildakoa-ren aldeko otoitza. Gero, biaukera ditugu: gorpua erre-tzea edo herriko hilerrian lur-peratzea; baina, hori bai, lur-peratzeko edo errautsakbotatzeko aukeratutako lekuaaurrez bedeinkatu egitendugu, gure ohituren arabera.

N.: Hil ondorengo bizitzansinesten al duzue?M.: Bai, hil ondoren berrirogure familietan elkartukogarela sinesten dugu. Horre-gatik, familiak ikaragarrizkogarrantzia du gure bizitzan;gure gurasoek gu zaindu gin-tuzten eta guk seme-alabakzaindu behar ditugu. Familiaapurtu ezina da, eta, beraz,gure sinesmenaren arabera,hil ondoren ere familiako kideguztiek lotura izango dute.Hori dela-eta, mormoiok ezin-bestean egin behar dugu gurezuhaitz genealogikoa; gai-nera, beste hainbat doku-mentu garrantzitsurekinbatera, Ameriketan berezikiprestatua dugun gordelekubatean biltzen ditugu mun-duko zuhaitz genealogikoguztiak.

N.: Esan duzunez otoitz egi-teko egoitza ere baduzue;zenbat lagun eta zein maiz-tasunekin biltzen zarete ber-tan?M.: Igandero 70 edo 80 kideelkartzen gara Donostian

sinesmenen txokoa] Nika Lertxundi

dugun egoitzan, baina esandezaket Gipuzkoan 300 batmormoi bizi garela. Euska-diko hiriburu guztietan duguelkartzeko tokiren bat, baitaHendaian eta Iruñean ere.Munduan zehar banatutaegon arren, gure egoitzanagusia Utahn dago, Salt LakeCity hirian (Estatu Batuak).

N.: Nola dago egituratutazuen eliza?M.: Gure eliza Jesukristokberak sortutako egiturandago oinarrituta: goreneanprofeta bat dugu, momentuhonetan Thomas S. Monzon.Profeta horrek bi aholkulari-ren laguntza izateaz gain, 12apostolu ditu bere inguruan.Guretzat profeta Jaungoikoa-rekin komunikazio zuzenaduen pertsona da. Garaimodernoko lehen profeta J.Smith izan zen; hain zuzen,berak berrantolatu zuen 1830.urtean gure eliza. Horrezgain, mormoien liburu san-tua idatzi zuen; liburu horiBiblia edo Testamentu Zaha-rra eta Berria bezain garran-

tzitsua da.

N.: Ohiturei dagokienez ba alduzue berezitasunik? M.: Bai noski. Esaterako, kato-likoek bezala 10 aginduak iza-teaz gain, badugu oso garran-tzitsua den eta osasunarenalde egiten duen beste araubat: “Jakinduritzaren hitza”.Arau horren arabera, ezindugu alkoholik, kaferik edoterik edan, ez eta erre edo dro-garik kontsumitu ere; aldiz,sendagaiak hartu ditzakegu.Horregatik, eukaristia ogia etaardoarekin egin ordez, ogiaeta urarekin egiten dugu.

Mormoion beste berezita-suna gure bizitzako 2 urteJaungoikoaren hitza zabaltze-ari eskaini behar izatea da.Gainera, irabazien %10 gureelizari ematen diogu. Bes-talde, Ama Birjina eta santuakez ditugu miresten. Azkenik, beste ezaugarri bataipatzearren, esan behar dutgure artean edonor izan daite-keela apaiza edo edonorkduela otoitza gidatzeko ahal-mena.

Mormoien erlijioari buruzizandako elkarrizketan bestehainbat informazio jaso nuenarren, lerro hauetan daturikgarrantzitsuenak edo aipaga-rrienak adierazten saiatunaiz. Eskerrak eman nahi diz-kiot Michaeli agertutako ire-kitasunagatik, eta, bestalde,adierazi beharra daukatharrituta utzi nauela sinestenduten erlijioari buruz duenjakinduriaz.

Mila esker eta hurrengoArtzape arte!

2009ko apirila artzape-19

MormoiakAurreko Artzape aldizkarian hartutako konpromisoari helduz, mormoiena izan da irakurlezaretenoi kontatzeko aukeratu dudan lehen erlijioa. Getarian bada sinesmen horri jarraikibizi den familia bat, gutxienez; nahiko ezagunak diren Bazaes sendia, zehazki. Aita, ama etalau seme-alabez osatutako familia Txiletik etorri zen, orain dela 5 urte.

Ondorengo lerroetan Michael aitarekin izandako elkarrizketan irakur dezakezue; bertan,mormoi-erlijioari buruzko hainbat informazio jaso da.

Page 20: 81. zenbakia (2009ko apirila)

kegu egungo elizaren azpian Goi ErdiAroko hilerriaren aztarnak eta lehengoeliza txikiaren zimentuak. Getariakoalde zaharreko plano bat aztertuz gero,berehala antzematen da kale paralelozosatutako hiribilduaren antolaketa-eredu berria lehengo elizaren ingurukoeremura egokitu behar izan zutela; hauda, eliza inguruko kale zuzen eta parale-loak okertuz.

Bestalde, Zarautz Jauregian egindakoindusketetan frogatu ahal izan denez,parrokiaren atariko zimitorio- edo hile-rri-eremu horren inguruan hiribilduasortu aurretik zeuden zenbait eraikun-tza xume ez ziren galdu, eta, gutxienezXIV. mendera arte iraun zuten. Eraikun-tza horiek gerora Zarautz leinuaren jabe-tzakoa izango zen dorrearen ingurukoeremu itxian sartu ziren. Aurrerantzean,apurka-apurka, egurrezko eraikuntzaxume horien lekua zabaldu, eta handi-tuz zihoan jauregiak bete zuen.

Gertakari eta aldaketa horien aurrean,oraindik erantzunik ez duten zenbaitgaldera datozkit burura: hiribilduabaino zaharragoko herrixkak zenbatekohedadura zuen? Hiribildua herrixkaharen gainean kokatu al zen? Hala iza-nez gero, zergatik mantendu zen eliza-ren inguruan lehengo herrixkaren zatibat? Zimitorioaren inguruan jarraituzuen herrixkaren zati hori ere elizarenaote zen? Eta gainontzeko biziguneaknorenak ziren, hiribildua sortu aurrekogetariarrenak edo erregearenak? Hiribil-duaren sorrerarekin ezarritako hirigin-tza-eredu berriaren ondoren, nola eginzen orubeen banaketa: lehengo lurja-been artean edo erregeak berak banatuzituen biztanleen artean etxe berriakeraiki zitzaten? Ikusten duzuenez,badugu oraindik zer ikertu...

20- artzape @topagunea.com20-artzape @topagunea.com

] Historiaren katebegiak/ Xabier Alberdi eta Suso Perez

aldaketak eragin zituen Getarian; halafrogatu ahal izan dugu Zarautz Jaure-giko aztarnategian. Aldaketa nagusiaorduko getariarren biziguneei dagokie.Artzapeko aurreko aleetan azaldu dugu-nez, Getaria errekatxo baten bazterrean(parrokiaren inguruan) bildutako egu-rrekin eraiki zituzten etxe xumeez osa-tutako bailara edo herrixka zen Goi ErdiAroan. Hiribilduaren sorrerarekin hiri-gintza-eredu berria ezarri zen Getariakoherrixkaren gainean, kale paraleloezosatuta. Aurrerantzean etxeen orubeakkale paralelo horien arteko eremuetankokatu zituzten, erreskadan; hau da,alde zaharrean gaur eguneraino iraunduen hirigintza-eredua finkatu zen.Beheko lerroetan adieraziko denez, lehe-nagoko herrixkaren antolaketa-eredua-ren aztarna batzuk oraindik ikusgaidauden arren, Getariako bizigunearenantolaketak erabateko aldaketa izanzuen.

Aipatu bezala, ordea, lehenagokoherrixkaren zenbait elementu ez zirenbat-batean aldatu; are gehiago, Goi ErdiAroko bizigunearen antolaketa-eredua-ren zenbait aztarna gaurdaino iritsi zaiz-kugu. Batetik, egungo Kale Nagusitikitsasorantz jaisten zen errekatxoa ezzuten hiribildua sortu eta berehala estali.Indusketetan frogatu ahal izan duguerrekatxoa XIV. mendean estali zutela,hiribildua sortu eta mende batera; hauda, errekatxo haren ur-emaria kale azpi-tik doan hodi batean bilduz.

Bestetik, eliza inguratzen zuen zimitorioedo hilerri mugatuak ere bere horretanjarraitu zuen. Gerora, XV. mendean,gaur egungo eliza gotiko zoragarriazimitorio edo lur eremu horren gaineaneraiki zuten; hots, lehendik elizarenakziren lurretan. Horregatik ikus ditza-

Getariako hiribildua 1209an sortu omenzuen Gaztelako Alfonso VIII.a erregeak.Dena den, hiribilduaren sorrera lehena-gokoa omen den ideiaz hainbat idazlan,hitzaldi, eztabaida eta zeresan izanditugu aurreko hilabeteetan, eta datoze-netan ere izango dugu oraindik zerentzun eta zer irakurri. Ez da beraz nirenahia gai horretaz jardutea; izan ere,horri buruz arituko diren adituen hitzaketa iritziak entzuteko aukera izangodugu laster Getarian, eta ez nuke nahihaiek esango duten ezer aurreratu.

Getaria 1209an sortu zela diote batzuek,Gaztelak Gipuzkoa konkistatu eta bede-ratzi urtera, eta beste batzuek, berriz,Nafarroako erresumaren barnean sortuzela, konkista baino lehen, XII. mendekoazken urteetan. Historiaren ikuspuntu-tik, datu hori funtsezkoa da; baina, arke-ologiaren ikuspegia kontua hartuz gero,hamar-hogei urte bitarteko gertakariakez dira benetan traumatikoak eta, beraz,ia ezinezkoa da horiek antzematea. Hauda, 1200. urteko konkista Gipuzkoarenhistoriaren funtsezko giltzarritako batden arren, Getariako aztarnategietan ezda gertakari horrekin lotura zuzenaduen bat-bateko aldaketarik aurkitu.

1209an nahiz urte batzuk lehenxeagohiribildua sortu izanak, ordea, funtsezko

Getariako hiribilduen sorrerak eragindako aldaketak9

IRUDIA: Getariako alde zaharreko planoa, bertan, kale paraleloz osatutako hiribilduarenantolaketa-eredu berriaren eta lehengo elizaren inguruko eremuaren arteko egokitzapenaikus daiteke.

Page 21: 81. zenbakia (2009ko apirila)

Hilabete honetan etxeko haureta gaztetxoenentzako liburubatekin natorkizue. LuisSepúlveda idazle txiletarrakidatzitakoa berau. Ez da idaz-learen lehen lana, aurretikMaitasun eleberriak irakurtzenzituen agurea eta PatagoniaExpress idatzi baitzituen.

Protagonistak kaio bat etakatu bat dira, eta horrek haureta gaztetxoentzako liburubat dela adierazten digu;dena den, bertan kontatzenden istorioak badu beste ira-kurketa eta irakaspen bat:gizakiok gure inguruari etanaturari ematen diogun tratu

literatur txokoa / Izaskun Larrañaga]] moniren errezeta [[

Azken anaia

Osagaiak:

9 txanpinoi handi

3 urdaiazpiko-zati

Tipulin erdia

Gatza

Olioa

Saltsarako osagaiak:

10 piperbeltz-ale

250 ml esnegain

Koilarakada bat gurin

Koilarakada bat azukre

Haragi-salda

Gatza

Txanpinoi beteak piperbeltz-saltsarekin

Prestaketa:

Txanpinoiak garbitu eta enbo-rra kendu. Zartagin bateanenborrak frijitu tipula-zati txi-kiekin, eta, biguntzen dire-nean, urdaiazpikoa gehitu etafrijitu. Gero, gatz apur batbota. Txanpinoi-buruei gaine-tik olioa bota eta labean sartu;labean hamabost minutuzeduki beharko dira, 170º C-tan. Gero, labetik atera etaaurrez egindako nahasketare-kin bete. Piperbeltz-saltsaaparte jarri, bakoitzak nahiduen beste botatzeko.

Piperbeltz-saltsaren prestaketa:Burruntzali batean gurinaberotu; likido eran dagoe-nean, piperbeltz-aleak botaeta frijitu, segundo batzuetan.Gero, poliki-poliki, azukreaeta esnegaina gehitu. Saltsamugitu, su erdian jarrita,baina ez utzi irakiten. Gatzanorberaren gustura bota, eta...

On egin!!

txarra.

Horrez gain, bi animaliahorien arteko harremanaaitzakiatzat harturik, idaz-leak desberdina dena erres-petatzen, maitatzen… iraka-tsi nahi digu. Naturan biprotagonista horiek dutennorgehiagoka gaindituz,Sepúlvedak etsaia maite edo,gutxienez, errespeta dezake-gula adierazten digu.

Eleberri txukun eta irakurte-rraza da honako hau, etxekogaztetxoek irakur dezaketenaedo gurasoek beren seme-ala-bei konta diezaieketena.

KULTURA SAILAK DIRUZ LAGUNDUTAKO HEDABIDEA

Idazlea: Luis Sepúlveda (Txile, 1949) Itzultzailea: Jesus Mari MendizabalArgitaletxea: AlberdaniaArgitalpen urtea: 2007Orri kopurua: 125

Page 22: 81. zenbakia (2009ko apirila)

22-artzape @topagunea.com

] maiatzeko agenda

FULDAIN farmaziaren zain-tza egunak: apirilaren26tik maiatzaren 3ra

(biak barne)

Udal bulegoa ....943 896 024Faxa ............943 140 190e-mail: [email protected]

Kiroldegia ........943 140 432Kirol-portua ......943 580 959Taxiak

Segundo ......607 720 242Jose Mari ....607 403 498

Udaltzaingoa ....943 896 146Liburutegia ......943 896 147Anbulatorioa ....943 140 653Botika ..............943 140 441 Herri Eskola.......943 140 729SOSdeiak ......................112Kofradia............943 140 200

artzape aldizkaria943 000 548

[email protected]

Telefono interesgarriak

[Maiatzaren 15a, ostirala]GETARIA ANTZINATEKOEUSKARAREN ARGIBIDE:IZENA ETA IZANA.Noiz: 19:30eanNon: Udal aretoanHizlaria: Joaquin Gorrotxategi, Hiz-kuntzalaritza Indoeuropa-rreko katedraduna (EHU,Gasteiz)

[Maiatzaren 19a, asteartea]PARKINSONAREKIN BIZI.Noiz: 18:00etanNon: Arrantzale Zaharren Elkar-teanAntolatzailea: Arrantzale Zaharren Elkartea

] Jaiak[Maiatzaren 10a, igandea]HERRI URRATS 2009SENPERE

[Maiatzaren 15a, ostirala]SAN ISIDRO EGUNAMEAGA AUZOKO JAIAK

] Kirolak[Maiatzaren 2a, larunbata]X. LA GAVIOTA ESTRO-PADAAntolatzailea: Kostabela

“SALBATORE DEUNA XI.PILOTA TXAPELKETA”Txapelketaren hasiera:maiatzaAntolatzailea: Gure Txeru

] GaztelekuaMAIATZA

Maiatzaren 2a, larunbata: PRO-LEHIAKETAMaiatzaren 3a, igandea: PITXIAK DISEINATZENMaiatzaren 8a, ostirala: TOPAGUNEAMaiatzaren 9a, larunbata: EUSKAL JAIAK PRESTATZENMaiatzaren 10a, igandea: TOPAGUNEAMaiatzaren 15a, ostirala: TOPAGUNEA

[Maiatzaren 14a, osteguna]GURASOEKIN BILERAUztailean izango diren udale-kuirek ietan izena ematekoepea zabalik maiatzaren 4tik22ra

] Euskal Astea[Maiatzaren 25etik 31ra]Hitzaldiak, emanaldiak,zinema, antzerkia, dantza, 2.Eskuko Euskarazko LiburuenAzoka…

[Maiatzaren 29a, ostirala]Gure Txeru dantza-taldearenDANTZA-ERAKUSTALDIA

[Maiatzaren 30a, larunbata]EUSKAL JAIA 2008

Txistularien alardea, dultzai-neroak,sardin jana, dantzak,irrintzi lehiaketa, trikitilarigazteen txapelketa, bertso-triki-poteoa, dantzaldia ...

] KZguneaNoiz: 17:00etatik 20:00etaraTutorearen maiatzeko bisitak: 8an eta 22ean,16:00etatik 20:00etara

] Irteerak[Maiatzaren 6a, asteazkena]GASTEIZERA IRTEERAAntolatzailea: Arrantzale Zaharren Elkartea

[Maiatzaren 24a, igandea]GR-121 GIPUZKOAKOBIRA OINEZ4. etapa: SAN URBANO –STA. AGEDA (16 km)

] Hitzaldiak[Maiatzaren 6a, asteazkena]ERLIJIOTASUNA, GETA-RIAKO NEKAZARI ETAMARINELEN BIZITZANNoiz: 19:30eanNon: Udal aretoanHizlaria: Emeterio Sorazu (Apaiz zer-bitzaria, irakaslea, euskal ohi-turen aztertzailea, ikertzaileaeta antropologoa)

Maiatzaren 16a, larunbata: MIHILUZE TXAPELKETAMaiatzaren 17a, igandea: FILMAMaiatzaren 17a, igandea: MAKILAJE TAILERRAMaiatzaren 22a, ostirala: TOPAGUNEAMaiatzaren 23a, larunbata:EUSKAL JAIAK PRESTATZENMaiatzaren 24a, igandea: GAZTELEKUA DEKORATZENMaiatzaren 29a, ostirala: EUSKAL JAIAK PRESTATZENMaiatzaren 30a, larunbata:EUSKAL JAIAMaiatzaren 31, igandea: TOPAGUNEA

Txapelketa

[Maiatzaren 23a, larunbata]GETARIAKO IV. MUS

TXAPELKETA HERRIKOIA4 erregetara, 4 hama-

rreko,3 usteletara

(18 urtetik gora)

Non: Berdura PlazanNoiz: 16:00etan

Inskripzioa: 10 € bikotekoIzen-ematea: udaletxean

edo liburutegian(943896024)

zabalik txapelketareneguneko 15:00ak arte

Sariak:1. saria: 300€ + txapela +

garaikurra2. saria: 150€ + garaikurra

3. saria: 60€

(14 eta 17 urteko gazteak)Non: Berdura plazan

Noiz: 16:00etanInskripzioa: doan

Izen-ematea:Gaglo gaztelekuan

TRIKITILARI GAZTEENGETARIAKO

X. TXAPELKETA

OINARRIAK

ADINA: 18 urte arteko gaz-teak (18 urtekoak barne)- Bikote bakoitzak 3 pieza jobehar ditu: 1. TRIKITIA2. POT-POURRIA3. AUKERATZEKO: ARIN-ARINA, FANDAGOA,EDO PORRUSALDA

-POT-POURRIA: gehienez 7minutuko iraupena izangodu

-Epaimahaiak honakohauek baloratuko ditu:Piezen zailtasunaBat etortzeaKantuaDantzagarritasunaPanderojolearen lanaSei bikote sailkatuko diraBaserritar erroparekin ager-tzea derrigorrezkoa da

SARIAK:1. txapelak, trofeoa etaordainsaria 300 € 2. kopa eta ordainsaria 200 € 3. ordainsaria 140 € 4. 5. 6. ordainsaria 90 €

Page 23: 81. zenbakia (2009ko apirila)

zorion agurrak] akordatzen

Arrantzale Eguna 1967

Lorea AzkueApirilak 12

Zorionak printzesa zure10.urtebetzean etxeko

guztien partetik eta berezikiama eta aita. Mxk.

Argia IbarApirilak 29

Zorionak eta 4 muxupotolo etxekoen

partetik.MuMuMuMuMua!!!

Unai eta Aratz Perez, eta Paula EgurbideApirilak 16, maiatzak 7 eta apirilak 12

Zorionak hiruroi eta muxuak familiaren partez.Ondo pasa!!!

Atal honetan jartzeko moduko argazki zaharren bat baduzu,deitu943000548 telefonora edo [email protected] helbidera bidali.

Berrogeita bi urte ditu Arrantzale Eguneko argazki honek, 1967ko urrian aterabaitzuten; dirudienez, garai hartan udazkenean ospatzen zuten egun hori,urriko azken astean edo eta azaroko lehen astean gutxi gorabehera. Orain delaurte gutxi arte, berriz, maiatzean ospatu izan da, eta, azken urteetan, SalbatoreJaien barnean antolatu da. Egun horretan, hain zuzen, mahoiz janzteko ohituradago, eta argazkian ere hala ageri dira, arrantzalez jantzita; garai hartan, moi-lan ospatzen zuten egun hori.Goiko ilaran, Antonita Manterola; erdiko ilaran,ezkerretik hasita, Justina Uzin, Juana Maria Berasaluze eta Maria AngelesAzkue; eta beheko lerroan, ezkerretik hasita, Mikaela Iribar eta Maria AndresaDarpon.

Juana Maria Berasaluzek utzitako argazkia.

aarrttzzaappeeAPIRILEKO GALDERA:

Noiz estali zuten Kale Nagusitik itsasorantz

jaisten zen errekatxoa?

Artzapen bazkidea bazara eta erantzuna baldin badakizu, e-mai-lez ([email protected]), gutunez (kale nagusia 1-3 z/g)edo deitu (943 000 548) APIRILAREN 26a BAINO LEHEN.

Saria: Hiru botilako Larchago ardo kaxa bat.

Norbait zoriondu nahi izanez gero,argazkia bere testutxoarekin Txerukopostontzian utzi edo eta Eskualtxetaraeraman. Gogoratu! bazkideok doan dau-kazue eta bazkide ez zaretenok 4 €ordaindu beharko dituzue argazki bakoi-tzagatik.

Page 24: 81. zenbakia (2009ko apirila)