A Guerra no Mundo Clásico

7/25/2019 A Guerra no Mundo Clsico

1/21

Aguerranomundoclsico.Px.1

AGUERRANOMUNDOCLSICO

I.LITERATURAEGUERRA1.Homero2.Lricosgregos:Tirteo,Arquloco3.Eurpides4.Aristfanes5.Aforismoslatinos6.Tcito

II.AGUERRA,UNHAFORMADEVIDA1.AGuerraenGrecia:

Atenas.Aformacinmilitarateniense:AEfeba Esparta.Educacinespartana Osexrcitosterrestresgregos Estratexiasetcticasmilitares Mquinasdeguerra

2.AguerraenRoma:BellumOexrcitoromano:aLexin TropasauxiliaresGradapretoriana Mquinasdeguerra

OtriunfoIII.CUESTINSXERAISIVBIBLIOGRAFAELIGAZNS


2/21


I.LITERATURAEGUERRA

1.Homero

A guerra de Troia: parte de ser un acontecementohistricoquetivolugarnos.XIIa.C.,foiunhadostemasmisrelevantesnamitoloxagrega.Nela cntasenoscomoosgregosdeclararon a guerra s troianos por culpa dunha muller: afermosa Helena, esposa do rei grego Menelao, que foi raptadapoloprncipetroianoParis.

Unha das fontes literarias mis importantes desteacontecementoaIlada,poemapicodeHomeroescritonos.VIIIa.C.,quenosdescribe9dasdestaguerradeTroiaouIlin.Nestaguerraparticiparonfamososheroesdamitoloxa:Aquiles,Agamenn, Menelao, Ulises, Aiax...nobando grego ou Hctor,Paris,Pramo,Eneasentreoutrosnobandotroiano.

DespedidadeHctoreAndrmacaAndrmacapresintequealtimavezqueveconvidaoseuesposoHctor;coseufillo

nosbrazossuplcallequeseapiadedelesenonacudacombate.Hctorrespndelle:

Muller, tamn a min afctame todoisto,pero sintounhavergoa terribleante ostroianos e troianas que arrastran os seus

peplos,setratodemantermelonxedocombatecoma un covarde. O meu corazn non meincita a elo, pois aprendn a ser valentesempre e a pelexar entre os primeiros dostroianos,tratandodealcanzaragrandegloriadomeupai e amiapropia.Ben sei eu isto:vir un da no que pereza a sagrada Ilin ePramo1eopobodePramo,odaboalanzade

freixo.Perononmepreocupa tantoadordostroianosetroianasnofuturo,ninadapropia

Hcuba2ninadoreiPramo,ninadordosmeusirmns,quemoitosevalentespoidancaernopoamansdeinimigos coma a ta dor, cando algn aqueo3 de tnica de bronce te leve chorosaprivndote do da daliberdade.EestandoenArgosterasquetecersordesdeoutraelevaraugaunhaeoutravezdafontede

MesedaoudadeHiperea,moioteupesar,xaqueundurodestinocaerasobreti.Eundaalgundirverte chorar: Vela a muller de Hctor, que era o misforte dos troianos domadores de cabalos, cando

pelexaban en Ilin.As dir algun e a ta dor renovarasepolafalta dun home quen de librarte daescravitude.Perooxalesteamortobaixoterraantesquesaibadosteuslamentosedatacaptura.

1Pramo:paideHctor,reideTroia.2HcubaouHcabe:naideHctor3aqueo:gregodacivilizacinmicnica,quetivolugarnoPeloponeso(surdeGrecia)nos.XVIXIIa.C.


3/21


DisputaentreAquileseAgamennAquilesreblasecontraoreiAgamenncandoesteintentaquitarlleasaescrava.Nunha

duradiscusin,Aquiles,quedebeobedienciareirepndelleconestaspalabras:

Ai de min, ti revestido de desvergoa,aproveitado, como algn aqueo de boa gana vaiobedecerastaspalabrasbenparafaceruncamioben

para loitar conforza contra homes?Pois eu non vinaquparaloitaracausadostroianosquecombatenconlanza,postoqueparaminennadasonculpables,poisnuncamelevaronosboisninoscabalos,ninxamaisna

frtilPta4,criadoradeheroes,destruronascolleitas,postoqueenmedioestnmoitossombrosmonteseunresoantemar.Sen embargo a ti,grandesvergonzado,segumoste, para que esteas contento, tratando deconseguirhonorpara o teu irmnMenelao epara ti,cara de can, departe dos troianos. Pero ti non te

preocupasninteinquietasporestascousas[...]

CuestinsdostextosdeHomero

1.PorqueaIladaunpoemapico?2.SitanunmapadaGreciaantigaoslugarescitadosnostextos.3.Sinalanostextostreseptetos,caractersticosdalinguaxepica.4.Calespensasqueeranostraballosdunhaescrava?5.Leconatencino texto IIesinalacalpodaseromediodevidadalgnsreinosmicnicosou

aqueos.6.CalessonosmotivospolosqueloitaHctor?.CalessonosmotivospolosqueloitaAquiles?.7.InvestigacalfoiofinaldeHctor,ecalodeAquiles.8.InvestigacalfoiodestinodeAndrmacaedoseufilloAstiacnatePareceuchexusto?.Partindodestesexemploreflexionasobreasvtimasdaguerra,enconcretosobreosnenosenenas.

4Pta:reinodeAquiles,enTesalia(Grecia)

PodesatoparestescmicsnabibliotecadoIESdeMelide


4/21


2.Lricosgregos

ElexadeTirteoTirteo,nacidoenEspartanos.VIIa.C.,viviuasguerrasqueEspartadeclarousavecia

Mesenia.Nosseuspoemasexhortasseuscompaeiroscombateeapelexarnelconvalor.

Peroaquenperdeuavidacadoenvangarda,trasdargloriapas,ssasxenteseaoseupai,traspasadocenvecesdefronteatravsdoseupeitoedoescudoconformadeembigoedasacoiraza,aestechranoomesmoosvelloseosmozosetodooseupobotensaudadedel.Xamaisasanobrefamaextinguiuseninoseunome,sennqueandaqueesteabaixoterra,faiseinmortaloquedestacouporresistirepelexar

polasaterraesseusfillos,aquenmatouocruelAres.

FragmentodeArqulocoArqulocodeParos,poetagregodos.VIIa.C.,tratanosseuspoemastemasvariadoscomo

oamor,osbanquetes,avidacoti,aguerra...destacableotonburlnempregadonasapoesa.

Algnsaio5presumecomeuescudo,arma estupenda, que deixei abandonada de moi boagana nunhasilveira;

perosalveiamiavida,qumeimportaaquelescudo?Quesevaiaa demo,xaatopareioutromellor.

Cuestinsdostextosdoslricosgregos

1.SitanunmapadaGreciaantigaoslugarescitadosnostextos.2.QueneraAres?Caloseuequivalenteromano?3. Sinala o tema no poema de Tirteo: cal para o poeta ocomportamento ideal na batalla? cal o premio destecomportamento?

4. Sinala o tema no fragmento de Arquloco: cal foi o seucomportamentonabatalla?calopremiodestecomportamento?.*Nota:ParaentendermelloropoemadeArqulococompresaberqueasnaisespartanasdicansseusfillosquevolvesencoescudoousobreel(ousexa,mortos): 5.Comparaosdouspoemaseexplicacalparatiocomportamentoidealeporque,explicandoprosecontrasdecadaun.6.ArqulocoeradeParos, illadoExeopertencenteaculturaxonia.Tirteoeraespartano,polotantodorio.Deduce,polostemasdosseuspoemaseotonempregado,calpodaseromododevidaxonioecal

odorio.

5Saios:tribodeTracia,nonortedeGrecia.


5/21


3.EurpidesEscritordetraxediasqueviviunosculoVa.C.ViviuaGuerradoPeloponeso,conflito longoecruentoqueenfrontouaAtenasconEsparta.

Eurpidespreocpasepolosproblemasdoseutemporeflectindonasaobraaobraadorhumana, os horrores da guerra, a precaria situacindamulleresituacindosvencidos.

A sa traxediaAs Troianas un lamento devencidosdeguerra,dosvencidosquesemprelevanapeor parte da derrota: as mulleres. A accindesenvlvese en Troia, despois de que os gregosconseguen entrar nas murallas, saquear a cidade ematarimpiamenteaopropioreiPramo.Asmullerestroianas son capturadas como escravas, e as nobresagardanasersorteadasentreosxefesgregos.

Texto: Parlamento de Casandra, a filla de Pramo co don da profeca, que sufra amaldicindenonsercrida.

Voudemostrarqueostroianossonmisafortunadosqueosgregos.Estesporcausadunhasoamuller,dunsoamor porconquistaraHelena xaperderonmilleirosdevidas.Eoseuexpertoxeneralperdeuoquemisqueraporculpadunserodioso.Entregouaoseuirmnopracerdofogardosseusfillosporcausadunhamullerqueveudeboaganaenonraptada.

Cando arribaron s beiras do Escamandro6, comezaron a morrer, nonporque llesprivaran dasfronteirasdasaterranindasapatriadeelevadastorres.AquelesaquenAressometanonvolveronaveraosseusfillos,nonforonamortalladospolasmansdasaesposa.Eagoraxacenenterraestraa.

Nasapatriasucedancousassemellantes:assasmulleresmorranvivaseoshomesquedabannacasadespoisdetercriadoosseusparaosoutros.Enonhabaningunquexuntoasatumba,cumpriracosritossacrificandovtimas.

Comovaiserasaexpedicindignadeeloxio!Misvalecalarasaldraxes.Queamusadoscantosnonmeinspireunhimnoconquecelebrarainfamia.

Encambioostroianos,paracomezar,morransacrificadospolasapatria,queamisfermosagloria.Aquelesquecaanbaixoalanza,eranlevadosacasapolosseusfilloserecibanoabrazodaterranasapropiapatria,amortalladospolasmansdequensabanfacelo.

Ostroianosquenonmorranencombatevivanconstantemente,datrasda,coasaesposaefillos,pracerdoquevanprivadososaqueos.

EncantoaodolorosodestinodeHctor, escoitacomo enverdade:morreucoafamadohomemisexcelente,cousaquepropiciouachegadadosgregos;poissequedarannacasa,aexcelenciadestequedaranaescuridade.

preciso,pois,quefuxadaguerratodoaquelquesexasensato;perosedacon ela,unhafermosacoroaparaasacidademorrerconhonor,misdeshonramorrerindignamente..

CuestinsaotextodeEurpides1.Fai un cadro xenealxico da familia de Casandra, sinalando aos seus pais e a algn dos seusirmns.2.CasandrademostraqueacidadedeTroiamisfelizcadosgregosQueargumentosexpn?Quediferenzashaientrevencedoresevencidos?entreagresoreseagredidos?3.InvestigacalfoiodestinodeCasandranestatraxediaecomofoiasamorte.

6Escamandro:rodeTroia,escenariodebatallasnarradasnaIlada


6/21


4.AristfanesAristfanesfoiuncomedigrafoateniensedos.V.Viviuundosacontecementosdemaior

importanciaerepercusinnahistoriadeGrecia:aGuerradoPeloponeso,queenfrontouaEspartacontraAtenasnundosconflitosblicosmislongosedurosdasahistoria.

Aristfanes nas sas comedias concibe a paz como obxectivo primordial e recorre asituacinsfantsticaseutpicasparaqueoshomesemulleresconsiganesteobxectivo.Propomoscomoexemplooargumentodedascomedias:ApazeLisstrata

APAZ:UnlabregochamadoTrixeo,fartodevercomoosgregosseesnaquizannaguerradoPeloponeso,decidesubirceomontadonunescaravelloxigantepara falarconZeus.Candochegaceodescobre queosdeuses fuxirondealaun lugarmiselevadoeno seu lugarviveGuerra,quenencerrouaPaznunhacovae tapounaconpedras.Guerrapretendemetersdascidadesnunmorteiroemachucalasutilizandocomoroloosseuspolticosataquesedecidaporalgnbando.Aoveristo,TrixeochamaosdemaislabregosparaqueliberenaPaz.Aobrarematacunhafestafinalnaqueosfabricantesdecousastilessealegraneoscomerciantesdearmasselamentan.

TextoCriado:[...]omeuamotenagoraunhatolemianova,distintaaquenspadecemosagora.Pasaodamirando

oceocoabocaaberta,as,eincrepaaZeusdicindo OuZeus,quepretendesfacer?Solta avasoira,nonvaiasvarreraHladedaterra.Chsss,chsss,silencio,quecreoescoitarunhavoz!

Trixeo:OhZeus!quepretendesfacerrealmenteconosopobo?Nontedecatasdequevasesnaquizarasnosascidades?.

***Hermes: [...] Roguemos tempo quefacemos unha

libacin7queodadehoxesinaleocomezodemoitosbensequetodooquepolasavontadeturredestascordas8noncollanuncaoescudo.

Trixeo: Iso,por Zeus!pasar a vida cunha hetera9,metendolume...carbn.

Hermes: e si algunprefire que haxaguerra, Ou,Dioniso!quenuncaacabe...

Trixeo:...desacarpuntasdefrechasdoscbados.Hermes:esealgun,desexosodesertaxiarco10,molstaseporquesaiasaluz,seora,11quenasbatallas...Trixeo:...llepaseomesmoqueaClenimo12.

Hermes:Esealgnfabricantede lanzasounvendedordeescudosdesexamisbatallasparaaumentarassasvendas...

Trixeo:queocapturenospiratasequenoncomamisquecebada.Hermes:esialgunnonnosaxudaporquererserestrategoouporquererdesertarcomaunescravo...Trixeo:queoarrastrenrodadotormentodespoisdeflaxelalocomaaunescravo.

7libacin:ritualrelixiosoqueconsistaenverterlquidos(auga,mel,leiteouvio)sobreaterraparapediralgos

deusesouenhonordunmorto.8OslabregosestnintentandosacaraspedrasdacovanaqueestencerradaPaz.9

hetera:prostituta.10taxiarco:cargomilitar.11refresePaz12Clenimo:espartanocadoencombate


7/21


LISSTRATA: Xa que os homes non chegan a ningunha solucin satisfactoria, unha muller,Lisstrata, ideaunplanpara salvara todaGrecia.Aestratexiadasmulleresconsisteendasaccins:tomaraAcrpoleeapoderarsedotesourodacidade,epoerseenfolga cosmaridos,negndoseaterningunharelacincarnalconeles.Oplancomezaadarresultadocandooshomesdeambosbandos,nonsoportarasituacin,accedenafacelaspaces.AspodemosentenderonomedeLisstrata: aquedisolveosexrcitos.

Texto:Lisstrata: [...]HomesdeEsparta,pdevosdereitosmeu

lado. E vos, atenienses, aqu e escoitdeme: Sonmuller, pero hai raciocinio en min. Por minmesmanonandomaldeintelixencia,eademaison

falarmoitasvecesmeupaieapersoasde idade,poloqueamiaformacinboa.Aquvosteoequeroafearvosavosacondutaexusto,porquevosregastes cunha soa augapurificadora altares enOlimpia, nas Termpilas e en Delfos cantos

podera mencionar se tivese que estenderme? destrudescidadesexentehelnicacandoosinimigosestnasexocunexrcitodebrbaros.Aquconcleaprimeirapartedomeudiscurso.

Prtanis13:(senperderdevistaaConcordia)morrodescapullado.Lisstrata:Agora dirxome avos, laconios14 Ignorades aquelavez que o laconioPericlidasprostrouse en

actitudedesuplicanteanteosaltaresdeAtenas,plidonoseusvestidosdeprpura,solicitandounexrcito?Mesenia ameazbaos entn e o deusfixera tremer a terra.Cimn chegou con catromilhoplitasesalvouatodaLacedemonia.Etendorecibidoestetratodosateniensesasoladesoseupas,doquennonrecibistesmisquebens.

Prtanis:sonunscanallas,porZeus,Lisstrata.Espartano:(sendeixardemirarconcordia)Smolo,perononteopalabrasparadescribiruncutanlindo.Lisstrata:Enoncreadesquevosvoudeixarsenovosoaosatenienses.quenonrecordadescandoaxunto

vs, que levabades anda a capa de escravos, vieron os espartanos coas sas armas emataron amoitostesalios15eamoitoscamaradasealiadosdeHipias, e que foron os nicos que aquel da

pelexaron voso lado e os que vos deron aliberdade e os que volveron a vestir pobo comantodela,abandonandoacapadaescravitude.

Espartano:(mirandoaLisstrata)Nuncavinunhamuller

tanresultonacomaesta.Prtanis: (mirando a Concordia) E eu nunca vin unha

perrechamisbonita.Lisstrata:Porque,entn,candotantosservizosvostedes

feito seguides loitando e non deixades osresentimentos?Quenvoloimpide.?

13

prtanis:oquepresidaaasemblea14laconiosoulacedemonios:habitantesdeLaconiaouLacedemonia,rexinsurdoPeloponeso,dacaleracapitalEsparta.

15tesalios:habitantesdeTesalia,nonortedeGrecia.OstesaliosforonaliadosdedotiranoHipias,nos.Va.C.


8/21


CuestinsstextosdeAristfanes

1.SitanunmapadeGreciatodososlugarescitadosnostextos.2.QueneraHermes?Caleraasafuncin?dioseuequivalenteromano.3. Buscanundicionarioapalabraestrategoedialgnderivadoquecoezas,relacionandoosseussignificados.4. Por que cres que Lisstrata cita poeta trxico Eurpides dicindo: Son muller, pero hairaciocinioenmin.?5.QuefacanosgregosenOlimpia?quequeredicirvosregastescunhasoaaugapurificadoraaltaresenOlimpia?6.InvestigaquesucedeunodesfiladeirodasTermpilas.7.CalfoiasituacindeespartanoseateniensesantesdeenfrontarsenaguerradoPeloponeso?8.PorquediLisstrataqueosespartanoslibraronsateniensedaescravitude?CalfoiaformadegobernoqueacaboutriunfandoenAtenas?

PodesatoparestescmicsnabibliotecadoIESdeMelideEn300podesatoparinformacinsobreabatalladasTermpilas.


9/21


PistolaParabellum,tomaoseunomedoproverbiolatino

Vaevictis!,cmicdeS.RoccaeJ.Y.Mitton,naBibliotecadoIESdeMelide

5.Aforismoslatinossobreaguerra

1. Bellum se ipsum alet, A guerra a si mesma se alimenta, Catn o Vello: alude a que a guerramantenseoufinnciasecosrecursosdosterritoriosocupados.

2. Carthago delenda est Cartago debe ser destruda, frase coa que Catn o Vello remataba os seus

discursos no Senado durante a Segunda Guerra Pnica, arredor do a. 150 a. C. Emprgase parareferirseaunhaideafixa.

3. Dulce etdecorum estpropatriamori,doceehonorablemorrerpolapatriaHoracio.Foiutilizadacomounhafraseclixnosbrindesdosestudantesdos.XIXcomo:Dulceetdecorumestpropatriamori, sed dulcius pro patria vivere, et dulcissimum pro patriabibere. Ergo,bibamus pro salutepatriae que traducidaaogalegosera: Doceehonorablemorrerpor lapatria,peromisdocevivirporelaemisandabeberporela.Brindemos,logo,sadedapatria.

4. Vaevictis:Aidosvencidos!.PalabraspronunciadaspoloxefegaloBrenoaosromanosderrotadosno387a.C.significaqueo

vencido est a merc do vencedor, e que este non soe tercompaixn.

5. Vncere scis,Hannibal,victoriautinescis: sabes vencer, Anbal,pero non sabes aproveitar a vitoria. Palabras dirixidas ao

famoso xeneral cartaxins polo seu lugartenente Maharbal,cando, tras a vitoria de Cannas, non marchou contra Roma.Refrese a aqueles que, tendo o xito ao alcance da man,desistennoltimomomento.

6.

Veni,

vidi,

vici: vine,vi,venc.ClebrespalabrascoasqueXulioCsarreferiuaoSenado larapidezde lavitoriaqueacababadeconseguircontraFarnaces,reidelPonto.Expresaafacilidadedunxitocalquera.

7. Vislegibusinimica:aviolenciainimigadalei.

8. Solitudidemfaecerunt,pacemappeluntCrearonundesierto,lellamaronpaz.Tcito,Historias

9. ArteetMarteConelarteyconMarte.

10.

Bellaque

matribus

detestataAguerra,odiadaporlasnais ,Horacio.

11. Cedantarmatogae,concedatlaurealaudi,QuelasarmascedantogaequeoloureirosedeaaosmritosCicern,dicir,queopodercivil,oSenadoenRoma,debemandarsobreopodermilitar,oexrcito.

12. Sivispacem,parabellumSequeresapaz,preparaaguerra.Vexecio

13. Sivispacem,coleiustitiam:siqueresapaz,cultivaaxustiza,rplicadaanterior,escritanoscimentosdaOficinaInternacionaldoTraballoen

Xenebra.


10/21


CampaasdeAgrcolaenBritania,s.Id.C.

Cuestinsaosaforismoslatinos

1.Repasaalgndosconflitosactuais:Siria,Palestina,Nixeria,Sudn...edisenalgndestescasossepoderaaplicaroproverbio12.Explicaoproverbionmero93.Queopinassobreasentencian11dopolticoeoradorCicern?estsdeacordoconel?BuscaexemplosnahistoriadeGaliciae/ounahistoriadeEspaanosquesecumpriuesteproverbioeoutrosnosquenon.4.Entreosproverbios12e13concaltequedaras?porque?

6.TcitoPoltico,militarehistoriadorromanoqueviviuentreoss.IeIId.C. Na sa madurez escribe a Vida deAgrcola, o seu sogro querealizaracampaasenBritania,aproveitandoamaiorliberdadedeexpresin despois da morte do emperador Domiciano. Ademaisde gabar a Agrcola e criticar a xestin de Domiciano, Tcitoexponnos con bastante obxectividade os feitos, tratando dereflectiropuntodevistadoinimigo,osbritanosnestecaso.

(Osromanos)Depredadoresdomundo,cando llesfaltaronterrasaeles,que todo devastan, escrutan o mar.Si o inimigo rico, cobizosos; si

pobre,despticos;aquennonsaciarninoOrienteninoOccidente.Selesdesexanvivamenteporigualasriquezaseaescaseza.

Anatureza quixoquea cada quen lle sexanmoi queridos seusfilloseparentes.Osnosossonarrebatados,medianterecrutamentoparaservirnoutrolugar;assasmullereseirms,seescaparonluxuriados

inimigos,sonvioladasbaixoonomedeamigosehspedes.Arrncannosos bens e a fortuna polo tributo, o campo e a colleita anual paraabastecerse degran, os mesmos corpos e mans son esnaquizados entrelategazoseinsultosmentressefanaccesiblesosbosqueseospantanos.

DiscursodoxefebritanoClgacoenAgrcola,deTcito,

CuestinsaotextodeTcito

1.Queterritorioshabitabanosbritanos?conquesecorrespondenactualmente?2. Despois de ler este texto, cresque o procesode romanizacin foibeneficioso sempre para os

pobosconquistados?3.Queeranostributos,caleraasafinalidade?calseraonosoequivalenteactual?4.Segundoestetexto,dequesevalaoImperioRomanoparaengrosaroseuexrcito?5.Nasguerrasdomundoantigofrecuentementeasmullereseranvtimasdaviolenciadexnero.Cresqueactualmentesegueocorrendoisto?Buscanaredeecopialigaznsdenoticiasdeviolenciadexneroensituacindeguerra.6.Osromanosconsiderabanqueasapresenzagarantaapazuniversaleasxustificabanassascontinuas conquistas. Cres que hoxe imprescindible a presenza dalgn pobo ou pobos paragarantirapazmundial?.


11/21


II.AGUERRA,UNHAFORMADEVIDA

Antigamente,osgregoseosbrbarosdolitoral edasillas,unhavezqueempezaronarelacionarsepormarosunscosoutros,dedicronsepiraterabaixoomandodoshomesmispoderosos,quebuscabanoseupropioproveito,pero tamn medios de vidapara os mis dbiles. Invadan comunidades que carecan demurallas equevivandistribudas enaldeas, saqueaban e conseguanproversedamaiorados recursosque

necesitaban,poisestexeitodeprocedernonllesproducavergoa,sennquemisbenllesdabacertoprestixio.Tucdides(HistoriadaGuerradoPeloponeso,I,56)

1. AGUERRAENGRECIA()

Cadrocronolxicodasprincipaisguerrasdomundogrego: S.XIIa.C.GuerradeTroia:osgregosvencenstroianos S.Va.C.(499449)GuerrasMdicas:osgregosvencenspersasoumedos. S.Va.C.(431 404)GuerradoPeloponeso:EspartavenceaAtenas. S.IIIa.C.CampaasdeAlexandreMagnoenAsiaeExipto.

Osgregosconsiderabanaguerracomofunestaperoinevitable.Podanemprenderunhaaccinblica para controlar unha ruta comercial (Guerra de Troia), defender os seus lmitesterritoriais(GuerrasMdicas)ouparaconseguiroumanterahexemonasobreasdemaispoleis16gregas(GuerradoPeloponeso).Tratbasedeconseguiravitoria,queademaisdobotn,outorgabaunprestixioquexustificabaoesforzo.

16polis:cidadeestadoindependente,formadegobernocaractersticadaGreciaarcaicaeclsica.

GuerrasMdicas499449a.C.1GuerraMdica:490Batallademaratn,vitoriaateniense2GuerraMdica:Termpilas(vitoriapersa),Salamina,Platea,eMicale(vitoriasaliadosgregos)Pazdefinitiva:PazdeCaliasen449a.C.


12/21


ATENAS

Atenas,despois das Guerras Mdicasnasquecontribuumisqueasoutraspoleisarexeitar invasor, crea unha ConfederacinAteniense ou Dlica (tia sede na illa deDelos)para terunha flotapreparadaencasodeataquedoinvasorpersa.

Atenas era una polis que vivafundamentalmente do comercio; para tratarde manter a hexemona sobre as demaiscidades gregas, necesitaba controlar as rutascomercias:costadeAsiaMenoreestreitosdoMar Negro.NoperodoanteriorguerradoPeloponeso Atenas conseguiu o dominio domar,achamadatalasocraciaateniense.

Atenas destaca na guerra naval. Asnavesenprincipiotiansunharingleiraderemos, logo das e na poca clsica tres: atrirreme. A proa das naves remataba nunesporn ou mbolo, que serva como arietepara arremeter contra as naves inimigas. Acadenciadosremosmarcbasecoaaxudaduninstrumento musical. Ao fronte delas a unpilotooukybernetes().

Aformacinmilitarateniense:AEfeba

Se efebo significaba mozo ou adolescente naantigaGrecia,aefebaeraainstitucinacargodo Estado ou plis, que tia a funcin deformarmilitarmenteaosmozos.TodomozoouefeboenAtenasdebacumprirunservizomilitarenAtenasentreos18eos

20 anos. Para facer o servizo militar eranecesario que o efebo fose fillo dun cidadnateniense e dunha nai filla de cidadn ateniense, para poder optar condicin e cidadn aocumprir os 20 anos. Os mozos inscribanse como demotas, dicir como membros do demo oudistritodoseupai,eaasembleacomprobabaquecumpranestascondicins.Ossofronistaseranoscargoselixidospolopoboparadirixiraosefebos,elessavezelixanaos

pedotribas,queadestrabanaosmozosnapalestra.Ensinbasellesaloitarcomohoplitasousoldadosdeinfantera,airarconarcoelanzaraxavelina.Otraxedistintivodosefeboseraaclmideoucapacurtanegra.Despoisdos20anoseataos50,oateniensepasabaaformarpartedoexrcitoactivocomohoplita

ouxineteeestabanadisposicindapolis,queosmobilizabacandoeranecesario.Dos50aos60anos,pasabaaogrupodospresbitatoi(osmisvellosouveteranos)eencargbasededefenderasfronteirasdatica.


13/21


Inscricin nun moderno monumentonas Termpilas que recorda a famosaresposta do rei Espartano LenidascandooreipersaXerxesllepediuquedepuxeseasarmas: (molnlab)Vncollelas!

ESPARTA.OSISTEMAEDUCATIVOESPARTANO

SeAtenasdominouomar,Esparta foiapotencia terrestre.Opoder terrestredeEspartabasebase no seu sistema educativo, que dende a infancia estaba orientado totalmente para apreparacindaguerra.

O historiador Plutarco (Grecia, s. I d. C.) flanos da vida de Licurgo, que no s VII a C.estableceuleisenEspartacomoasseguintes:

Nonseautorizabaseuproxenitorcriarrecnnado,sennqueodebalevaracertolugarchamadolescaondeosmisancinsdosmembrosdatriboexaminabancativoe,seerarobustoeforte,dabanordedecrialo,tras asignarlle un lote dos nove mil. Pero se era esmirrado e informe,envibanocaraunbarrancopoloTaixeto.(...)

O cumprir os cinco anos distribuanse engrupos, efacndooscamaradas na comida e na educacin, acostumbanos a xogar xuntos notempodeocioosunscosoutros.(...)

Letras, en realidade, s aprendanpar sar adiante, mentres quetodaarestanteeducacinestabaorientadatotalobediencia,aterfirmezanasfatigaseavencernoscombates.(...)

Conseguenleaecomidaroubando,(...)peroseunsorprendidorecibenumerososlategazos,xaquesesupnqueroubasendestreza.

Tantocoidadopoenosnenosnos seus roubosque contandunque roubaraunhacrade raposo ea levabacubertacoasatnicaequemaliaqueoanimalestabaarabualocoasunllasecosdentes,morreuapfirmecontaldequeningunsedecatase.

Cara s vinte anos o mozo convertase en cidadn ecasaba simulando un rapto. Durante algn tempo andaba sagachadas para ver sa muller, xa que non se lle permita

vivirconelaataostrintaanos.Andaas,apartirdestaidadeasavidafamiliarquedabaalteradapolascomidasengrupo:

s comidas comunitarias tamn acudan os rapaces, levados alcomo escolasde sensatez,enon s escoitabanosdiscursosdospolticos epresenciabandiversinspropiasdoshomeslibres,sennquetamnellesmesmosseafacanadivertirseegastarbromassenmalgustoeanonanoxarseseeranobxectodelas,poisparecequeeraespecialmentelacnicoisodeaguantarunhabroma,andaquequennonastolerabaescusbaseeobromistamantaseparte.

Aeducacindasmozaseraparecidadosmozos:tianque crecer fortes e robustas para traer mundo fillos tamnfortes, os mellores. s veces dbase unha situacin como aseguinte:

Un marido vello dunha moza nova, se realmente lleagradabaalgnmozodistinguidoenobreelledabaasaaprobacin,

podalevaloxunto aelae,unhavezfecundada,aceptarcomopropioosernacido

Os sesenta anos o espartano quedaba fin libre doservizo militar e poda formar parte do senado ou xerusa(consello de ancins), pero segua pasando moito tempo envixiarasloitasdosnenosedosirenes(=mozos).


14/21


15/21


trompetatocabaacargaeossoldadosbotbanseacorrercaraelberrando.

Mquinasdeguerra

Apartirdos.IVaC.esobretodonapocahelensticaosgregoscomezaronausarmquinasdeguerra:

Acatapulta:paradispararproxectsmedianteunsistemadecordastensadas. Torresdeasedio:torresmbilesdeata6pisosdealturaparapoder asaltar murallas. Anteriormente a este invento, xausaranoterraplndeasediomediantetroncosdemadeira. Arietes e perforadores: eran levados en vehculos chamadostartarugas.

Na poca de Alexandre Magno utilizronse elefantes nasbatallas, por que ante eles os cabalos retrocedan espantados.

Mis tarde, o xeneral cartaxins Anbal utilizaraos de novoparaatravesarosAlpeseatacarRoma.

Gaadoreseperdedores:

Candoosgregosgaabanunhabatallaerixanuntrofeoamoreandoasarmasdosvencidosnoscamposdebatalla.

Erafrecuentematarsenpiedadesinimigosvencidosnocampodebatallaouinclusocandoxase renderanes feridos rematbanse. Candose tomabaunhacidade matbansea mulleres, nenoseancins,sesellesperdoabaavidaeranvendidoscomoescravos.

Osvencedorestianaobrigadesepultarsseusmortoseconcederunhatreguasvencidos,se

quedabaalgn,paraquepuideranfaceromesmo.Oscadosencombaterendansellehonorespblicos.EnAtenasoEstadofacasecargodosorfosdeguerraataadolescenciaecosteballesunhaarmaduradehoplitaseconcedaunhapensinosinvlidosdeguerra.

CuestinssobreaGuerraenGrecia

1. Cales son os motivos das guerras antigas segundo Tucdides? Parcense estes motivos os dasguerrasactuais?2.SitanunmapadeGreciaoslugarescitados.3.PorquecresqueAtenasdominabamelloraguerranavalmentresqueEspartaeraunhapotencia

terrestre?4.Comparaaformacinmilitaratenienseeaespartana.Imaxinaqueesunrapaz/adaantigaGrecia,enquecidadepreferirasvivir?5.ConquefinseabandonabanosnenosespartanosdeformesnomonteTaixeto?Creesqueolongodahistoriarepetiuseestaactuacin?6.Porquecresqueasmulleresnovasespartanascasadasconhomesvellosse llespermitaunirseahomesnovosparaterunfillo?7.Falanxeunhapalabragregaquesignificacilindro,roloeformacinenordedebatalla.Queoutrosignificadomistenengalegoapalabrafalanxe?InvestigaqueeraaFalanxeEspaolaeexplicaoseunome.8.Queopinasdequeossoldadosgregoscusteasenoseupropioequipo?Creesquehoxetamnhaino

exrcitocorposdeelite?.


16/21


SarcfagoLudovisi,s.IIId.C.,querepresentaunhabatalladeromanoscontrabrbaros

2.AGUERRAENROMA(BELLUM)

Outros,certamenteocreo,modelarnconmaiorhabilidade o bronce infundndolle vida, sacarn domrmorerostrosviventes,defendernmellorascausase

describirn

co

comps

os

movementos

do

ceo

e

falarannos

do nacemento dos astros; ti, romano, acrdate degobernarspobosbaixooteupoder.Estassernastasartes:imporleisdepaz,perdoarssometidoseabaterssoberbios.

Virxilio, Eneida,VI,847853

CadrocronolxicodasprincipaisguerraseconquistasataaPaxRomanadeAugusto: S.IVIIIa.C.Guerrascontraossamnitas:RomavenceedominaocentrodeItalia

S.IIIa.C.GuerracontraTarentoePirro,reidoEpiro:RomadominacasetodaItalia. S. IIIII a. C. (264146) Guerras Pnicas: Roma vence s cartaxineses (Anbal) e domina o

MediterrneoOccidental. S.IIa.C.(146)ConquistadeGreciaporRoma S. IIa.C.GuerrasenHispania:133a.C.cercodeNumanciaedominioromanodecase todaa

PennsulaIbrica. S.IIa.C.(111105)GuerradeIugurta,nonortedefrica. S.Ia.C.(73):Guerracontraosescravos,dirixidosporEspartaco. S.Ia.C.(5850)GuerradasGalias,quesonconquistadasporCsar. S. Ia.C.(4944)GuerracivilentreentreCsarePompeio

S.Ia.C.(3631)GuerracivilentreMarcoAntonioeOctavio.


17/21


18/21


Vidadoslexionarios:Durante os catro primeiros meses os novos recrutas reciban unhainstrucin implacable: ensinbaselles a desfilar marcando o paso elevbasllesdemarchaforzandopasoamximoataquefosencapacesderecorrer24millasromanas(36km)encincohorascontodaoseuequipo: armas, armadura, utensilios de cocia, estacas para oscercados, provisins para varios das, posto que o final de cadamarcha deban levantar un campamento con terraplns e fososdefensivos. Nun principio utilizbanse mulas para transportar estaimpedimenta,peroparareducirotamaodascaravanasimpxoseque cada soldado transportase a sa carga, que deba ser arredorduns50kg.Estasmarchasfacansetresvecesmes.

Laboresdoslexionarios:Os lexionariosnosselimitabansa loitarouafacerfuncinsdevixilancia.Entreassastarefasestabaaconstrucindevasecalzadasromanas.Os que saban un oficio podan desempealo na lexin: ferreiros, carniceiros, enfermeiros,domadores...

OCampamentoromano(CASTRUM):Despois de cada etapa os lexionarios debanconstrur un campamento. Cando tian quepasar nel todo o inverno construase con miscoidado e organizacin. Os campamentospodanserpermanenteseentornoelesxurdan

as aglomeracins urbanas. Algunhas cidades(Lugo, Len...) tiveron a sa orixe encampamentosromanos.Oscampamentoslevantbanseenlugaresondehaba auga e pastos e seguase un ritualsemellante da fundacin dunha cidade: unsacerdote trazaba un cerco e das liasperpendiculares: cardo de Norte a Sur edecumanusdeEsteaOeste,entornoascalesmontbanseastendas.

Asarmas:Osoldadodeinfanterausaba: Lanza(hasta) Xavelina(pilum):lanzamiscurta,ossoldadospodanlevardas. Espada(gladius) Escudo(scutum):nunprincipioerademadeiraeovalado,peroacabousendosemicilndrico

Tcticasmilitares:Candoo inimigoestaba lonxe,oexrcito aen formacindemarcha(ordoagminis).Candohabaposibilidadedeataqueavanzabaformandouncadrado(agmencuadratum).

Nun pais inimigo, o exrcito avanzaba precedido de exploradores e espas que an adiantandoinformacin.


19/21


ArcodeBra,enTarra ona

Pero unha das formacin mis coecidas era a tartaruga (testudo), que consista en que a tropaavanzabacubrndosecosescudos.Ademais,oexrcito romanodispuademquinasdeguerracomobstas,catapultas,arietes,e torresdeasedio.Aslexinstamndispuanduncorpodecabalera:A cabalera via a supor unha pequena parte dalexin. Normalmente colocbanse nas alas dalexin.Osoldadodecabalerausaba: Lanzalixeira(contus) Escudoredondo(parma)

TROPASAUXILIARES:

Compostas por non cidadns, recrutados entre a poboacin das provincias do Imperio.Divdanse en cohortes de 500 ou 1.000 homes. tian as mesma obrigas que os lexionarios e unmodo de vida semellante, pero seu soldo era menor e servan durante 25 anos. Cando selicenciabanrecibancomocompensacinacidadanaromana.

GARDAPRETORIANA:NoImperioeraagardapersoaldoemperador.Erauncorpodeeliteformadoporitalianos.

Agardapretorianativounpesoconsiderablenaproclamadosemperadores.Estaba formada por unha cohorte mixta de 500 homes (no s. III pasaron a 1.000), con

cabaleraeinfantera.Oseusoldoeramaiorqueodoslexionarioseservandurante16anos.

MARIADEGUERRA:Andaqueoexrcitoromanoerabasicamenteterrestre,tralasguerrasPnicas,Romaviuse

obrigada a construr unha gran armada. Augusto ampliouna, situando barcos de guerrapermanenteenNpoleseRabena.

Ocometidodaflotaeratamnvixiarasacosareeliminarosbarcospiratas.Habavariostiposdenavos: NavesLongas:de2ata6filasderemeiros Naves de transporte: para levar as tropas

mesmoporrosnavegables. Naveslixeiras

OTRIUNFO

Cando un xeneral regresaba vencedor a Romaorganizbase un desfile suntuoso para conmemorar oseu triunfo. As ras engalanbanse para recibir osvencedores e por elas pasaban en formacin todo oexrcito coas sas mellores gales. Neste desfileexhibaseobotncapturadoeosprisioneirosdeguerraencadeados, que pasaban a ser escravos. Nalgns

lugares construase un arco para conmemorar unhavitoriadeterminada.

FormacindetartarugaoutestudonaColumnaTraxana,Roma


20/21


III.CUESTINSXERAISSOBREAGUERRANOMUNDOCLSICO

VOCABULARIO

(estrategs):xeneral,estratego

(plemosgr.):guerra (maj):combate, (flanx,flangos):rolo,formacinenordedebatalla,escuadrnbellum(lat.):guerraMartem:Marte,deusromanodaguerraequivalente,Aresparaosgregos(derivados:marcial...)gladius(lat.):espadalegionem:lexincastrum(lat.):campamentomilitar

1. Coa axuda do vocabulario anterior e un dicionario. Define as seguintes palabras:polmico, falanxista, falanxe, blico/a, belicista, antibelicista, xigantomaquia, tauromaquia,

estratexia,estratego,belixerante,marcial,gladiador,lexionarioecastrense.2. Constre 1 frase con cada unha das seguintes expresins: material blico, bandobelixerante,artesmarciais,airesmarciais,vidacastrense,mdicocastrense.

3.Deondevenonomedomesdemarzo?Quesefacanestemes?3.Dequeunidadesestabaformadaalexinromana?4.Comoeraainstrucindoslexionarios?.Compraacoainstrucinqueactualmentesefai

noexrcitoounaantigamili.(Pregntalleaalgunhapersoamaiorqueteacumpridoservizomilitarobrigatorioouaalgnmilitar).

5.Quetraballostiaquefacerunlexionario?quetraballosfanactualmenteossoldados?(Pregntalle a algunha persoa maior que tea cumprido servizo militar obrigatorio ou a algn

militar)6.Comocelebrabanosromanosotriunfomilitar?Coecesalgnarcodetriunfomispartedodapx.13?.

7. Nas antigas Grecia e Roma o servizo militar era obrigatorio. En Espaa a mili foiobrigatoriaataoano2001,cresquedeberaseguilosendo?Razoaataresposta.

8. Compara o Imperio Romano coa hexemona ateniense. Como era o dominio de cadaunhadelaseenquesebaseaba?.

9.Enquesebasea naactualidadeodominiodassuperpotenciasmundiais?

Cuestinsderepasoparaoexame

10. Coeces algn autor antigo que defendese o pacifismo? Cita algn fragmento ou oargumentodasaobra.

11.Dienquepocaocorreronosseguintesconflitosblicosgregos,calesforonosbandosbelixerantes,assascausaseresultados:

GuerradeTroia GuerrasMdicas GuerradoPeloponeso.12.DendeopuntodevistamilitarenquedestacabanEspartaeAtenas?13. Resume en poucas lias o sistema educativo espartano Que consegua o estado con

estaeducacin?14.Ditiposdesoldadosgregosecaleraasafuncin.15.Caleraaformacindebatallagrega?enqueconsista?


21/21

A guerra no mundo clsico Px 21

16.Comocelebrabanosgregososeutriunfomilitar?17.Dienquepocaocorreronosseguintesconflitosblicosromanos,calesforonosbandos

belixerantes,assascausaseresultados: GuerrasPnicas GuerrasHispnicas GuerradasGalias GuerrasCivs.

IV.BIBLIOGRAFAELIGAZNS

Connolly,P,Laslegionesromanas,ed.AnayaConnolly,P,Losejrcitosgriegos,ed.EspasaCalpeFlaceliere,r., LavidacotidianaenGreciaenelsiglodePericles,ed.bosiTEMASGonzlezCrespo,J,LaleginromanaSPQR,VVAA,Romavictrix.Elejrcitoromanoenminitura,ed.AndreaPress

Wilkes,El

ejrcito

romano,ed.Akal

https://es.wikipedia.org/wiki/Guerra_en_la_Antigua_Greciahttps://es.wikipedia.org/wiki/Falangehttps://es.wikipedia.org/wiki/Guerras_M%C3%A9dicashttps://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Historia_militar_de_la_Antigua_Greciahttps://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Guerras_de_la_Antigua_Romahttps://es.wikipedia.org/wiki/Historia_de_las_campa%C3%B1as_militares_romanas

Documents

A Guerra no Mundo Clásico