การพฒนารปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

ของหญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร

โดย

นายธนวฒน รงศรวฒนกจ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

สาธารณสขศาสตรดษฎบณฑต สาขาการสงเสรมสขภาพ

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยเกรก

พ.ศ. 2561

The Development of Model to Promoting Self-Care behaviors of

Adolescence pregnancy, Phetchaburi Province.

By

MR.THANAWAT RUNGSIRIWATTANAKIT

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements

for the Degree Doctor of Public Health Major in Health Promotion

Faculty of Liberal Arts

Krirk University

2018

(1)

ชอวทยานพนธ การพฒนารปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของ

หญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร

ชอผวจย นายธนวฒน รงศรวฒนกจ

หลกสตร/คณะ/มหาวทยาลย หลกสตรสาธารณสขศาสตรดษฎบณฑต /คณะศลปศาสตร/

มหาวทยาลยเกรก

อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก รองศาสตราจารยสพฒน ธรเวชเจรญชย

ปการศกษา 2561

บทคดยอ

การวจยน มวตถประสงคหลกเพอพฒนารปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลตนเองของ

หญงตงครรภวยรนจงหวดเพชรบร รปแบบทใชประกอบดวย แผนการสอน และคมอสงเสรมพฤตกรรมการ

ดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน การวจยเปนแบบกงทดลอง แบบ 2 กลม วดกอนและหลงการ

ทดลอง กลมตวอยางเปนหญงตงครรภวยรนทมอาย 15 –19 ป ซงมาฝากครรภในคลนกฝากครรภของ

โรงพยาบาลพระจอมเกลาจงหวดเพชรบร และสมโดยวธการจบค กลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กลมละ

32 คน โดยกลมทดลองไดรบการสอนในเรองการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ การอภปรายกลมและ

การแลกเปลยนประสบการณ จานวน 8 สปดาห เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม วเคราะหขอมล

ดวย โปรแกรมสาเรจรปโดยใชสถตวเคราะหเชงพรรณาและวเคราะหเปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองขณะต งครรภระหวางกอนและหลงทดลอง และการเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและ

กลมเปรยบเทยบ โดยสถต t-test และหาความสมพนธโดยใชคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน

ผลการวจยพบวา หญงตงครรภวยรนกลมทดลอง หลงการทดลอง มความรในการปฏบตตน

ขณะตงครรภ การรบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถ

ตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว

และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ แตกตางจากกอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตท

ระดบ 0.01(p-value <0.01) และกลมทดลอง มความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอภาวะ

สขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเอง

ขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองขณะตงครรภ แตกตางจากกลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01(p-value <0.01)

สวนความสมพนธระหวางตวแปรทวจย พบวา หลงการทดลอง ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

การรบรตอภาวะสขภาพตนเองขณะต งครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพ

ขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครวมความสมพนธกบพฤตกรรม

การดแลสขภาพตนเองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเพมสงขนกวา

กอนการทดลองในทกตวแปร

(2)

Thesis Title The Development of Model to Promoting Self-Care behaviors of

Adolescence pregnancy, Phetchaburi Province.

Author’ s Name Thanawat Rungsiriwattanakit

Program/Faculty/University Doctor of Public Health Major in Health Promotion/ Liberal Arts/

Krirk University

Thesis Advisor Associate Professor Supat Teravecharoenchai

Academic Year 2018

Abstract

The purpose of this research was to develop a model to study on self-care promote behaviors of

pregnant adolescents in Phetchaburi Province. A model is comprised of lesson plan and handbook about

to study on self-care promote behaviors of pregnant adolescents. The study used 2- group, pretest and

posttest, quasi-experimental design. The samples were first time pregnant women at the age of between

15-19 years who received prenatal care at the prenatal care clinic of Phrachomklao Hospital, Phetchaburi

Province. They were randomly selected by pairing, comprising 32 persons in the experimental group and

32 persons in the comparison group. The experimental group had attended the training program on self-

care during pregnancy, group discussion and exchange experience for 8 weeks, the data were collected by

the questionnaires, and analyzed by Computer program. Descriptive statistics was applied to make the

comparison of self-care behaviors during pregnancy between before the experiment, while the comparison

between the experimental group and the comparison group was made by t-test statistics.

The findings of the study revealed that knowledge on self-care doing pregnancy , perceived self-

efficacy in health care , social support from their families , and self - care behaviors doing pregnancy of

pregnant adolescents in the experimental group after the program were different from before the

experiment with a 0.01 level of statistical significance ( p-valve <0.01) ,in addition , knowledge on self-

care doing pregnancy , perceived health status , social support from their families , and self-care behavior

during pregnancy of pregnant adolescents program were different from those of the comparison group

with a 0.01 level of statistical significance ( p-valve <0 . 0 1 ). self-care behaviors doing pregnancy of

pregnant adolescents Variables had correlation, The finding of study revealed that knowledge on self-

care doing pregnancy , perceived self - efficacy in health care , social support from their families.

It was found that relationship of self- care behaviors doing pregnancy of pregnant adolescents were

different with a 0.01 level of statistical significance ( p-valve <0 . 0 1 ) . Pearson’s Product Moment

Correlation Coefficient rise more than before experimental that all variables.

(3)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงดวยดดวยความกรณาและความชวยเหลอจากคณาจารยและ

บคคลหลายทาน ผเขยนขอขอบพระคณทานรองศาสตราจารยสพฒน ธรเวชเจรญชย อาจารย

ทปรกษาหลกทใหคาแนะนา ขอเสนอแนะ และเปนกาลงใจใหลกศษยไดมความมานะพยายาม

จนประสบความสาเรจ ขอขอบคณทานศาสตราจารย ดร.สมจตต สพรรณทสน ศาสตราจารย

ดร.เอมอชฌา วฒนบรานนท รองศาสตราจารย ดร.สาโรช โศภรกข พนตรหญง ดร.ณฐกฤตา

ศรโสภณ ทเปนอาจารยสอบปกปองวทยานพนธ พรอมทงใหขอคด ขอเสนอแนะ เพอปรบปรงให

วทยานพนธฉบบนมความสมบรณมากยงขน

ขอขอบคณนายแพทยเพชรฤกษ แทนสวสด นายแพทยสาธารณสขจงหวดเพชรบร

ทกรณาใหคาปรกษาและขอเสนอแนะทเปนประโยชน ตลอดจนตรวจสอบแกไขขอบกพรองตางๆ

เปนอยางด ขอขอบคณนายบญลาภ ทพยจนทร รองนายแพทยสาธารณสขจงหวดเพชรบร

รองศาสตราจารย ดร.วนเพญ แกวปาน อาจารยประจาคณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล

อาจารย ดร.นงณภทร รงเนย อาจารยประจาวทยาลยพยาบาลพระจอมเกลาจงหวดเพชรบรอาจารย

ดร.มกดาข ผดงยาม อาจารยประจามหาวทยาลย ราชภฏเพชรบร นายแพทยนภดล อธรตนปญญา

อดตรองนายแพทยสาธารณสขจงหวดเพชรบร ทกรณาเปนผทรงคณวฒตรวจคณภาพเครองมอ

ดานเนอหา และใหขอเสนอแนะในการปรบปรงเครองมอวจย ขอขอบคณทานผอานวยการ

โรงพยาบาลพระจอมเกลาจงหวดเพชรบร ทมพยาบาล หญงตงครรภวยรนทกทานทใหความ

อนเคราะห และทมผชวยผวจยทรวมกนดาเนนงานวจยจนสาเรจ

ทายทสดน ผวจยขอขอบคณผมสวนเกยวของทกทานทอาจมไดเอยนาม ณ โอกาสน

ธนวฒน รงศรวฒนกจ

มหาวทยาลยเกรก

พ.ศ. 2561

(4)

สารบญ

หนา

บทคดยอ (1)

กตตกรรมประกาศ (3)

สารบญ (4)

สารบญตาราง (7)

สารบญแผนภาพ (8)

บทท 1 บทนา 1

ความเปนมาและความสาคญของปญหา 1

วตถประสงคของการวจย 7

ประโยชนทจะไดรบ 7

ขอบเขตการวจย 8

นยามศพท 9

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ 12

แนวคดเกยวกบวยรน 12

ความรเกยวกบการตงครรภ 15

แนวคดเกยวกบความร 29

แนวคดเกยวกบการดแลตนเอง 30

แนวคดเกยวกบการรบรภาวะสขภาพ 44

แนวคดเกยวกบการสนบสนนทางสงคม 49

แนวคดเกยวกบการเรยนร 54

แนวคดเกยวกบการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพ 63

แนวคดเกยวกบรปแบบ และการพฒนารปแบบ 77

งานวจยทเกยวของ 82

กรอบแนวคดในการวจย 92

สมมตฐานในการวจย 93

บทท 3 วธดาเนนการวจย 94

รปแบบการวจย 94

ขนตอนการดาเนนการวจย 94

เครองมอการวจย 96

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ 97

(5)

สารบญ (ตอ)

หนา

การพทกษสทธอาสาสมครวจย 109

การเกบรวบรวมขอมล 109

การวเคราะหขอมล 110

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล 113

ชวงท 1 การวจยเชงสารวจ (Survey research) สารวจสภาพปญหาและความตองการ 113

1.1 ขอมลทวไป 114

1.2 ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ 116

1.3 พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ 119

1.4 ความตองการของหญงตงครรภวยรนในการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพ 120

ชวงท 2 การวจยกงทดลองและการวจยเชงคณภาพ 122

2.1 การวจยกงทดลอง(Quasi-experimental research) 122

สวนท 1 ขอมลปจจยชวสงคมของกลมตวอยาง 123

สวนท 2 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนนเฉลยของตวแปรตน 127

และตวแปรตาม กอนการทดลอง ของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ

สวนท 3 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนนเฉลยของตวแปรตน และ 129

ตวแปรตามกลมทดลอง กอนการทดลองและหลงการทดลอง

สวนท 4 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนนเฉลยตวแปรตนและ ตวแปร 134

ตามในกลมเปรยบเทยบ กอนการทดลองและหลงการทดลอง

สวนท 5 ผลการการเปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนนเฉลยของตวแปรตน 139

และตวแปรตามระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ (หลงการทดลอง)

สวนท 6 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ 144

การรบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบร

ตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภของหญง

ตงครรภวยรนระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบ

สวนท 7 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบการไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจาก 149

บคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภของ

หญงตงครรภวยรนระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ

จาแนกตามระดบ

(6)

สารบญ(ตอ)

หนา

สวนท 8 ผลการวเคราะหหาความสมพนธระหวางตวแปรทวจยกบพฤตกรรม 155

การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

2.2 การวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) 156

ผลการวเคราะหขอมลในงานวจยเชงคณภาพ

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ 161

สรปผลการศกษาการสารวจสภาพปญหา ขอมลพนฐาน และความตองการ 161

อภปรายผล 168

ขอเสนอแนะจากผลการวจย 173

ขอเสนอแนะในการทาวจยตอไป 174

บรรณานกรม 175

ภาคผนวก ก

-แบบสอบถาม ชดท 1 สารวจสภาพปญหา ขอมลพนฐาน และความตองการ 185

-แบบสอบถาม ชดท 2 การพฒนารปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง 190

ของหญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร

-แบบสมภาษณเชงลก 201

ภาคผนวก ข

-ตารางแผนการสอน 203

-ตารางการจดกจกรรมตามรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของ 212

หญงตงครรภวยรน

-คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน 220

ประวตผทรงคณวฒ 268

ประวตผวจย 269

(7)

สารบญตาราง

ตารางท หนา

1 จานวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ขอมลสวนบคคลทเขารวมการวจย 114

2 จานวนและรอยละของหญงตงครรภวยรน จาแนกตามความรในการปฏบตตน 117

ขณะตงครรภ

3 จานวนและรอยละของหญงตงครรภวยรน จาแนกตามความรในการปฏบตตน 117

ขณะตงครรภรายขอ

4 จานวนและรอยละของหญงตงครรภวยรน จาแนกตามพฤตกรรมการดแลสขภาพ 119

ตนเองขณะตงครรภ

5 จานวนและรอยละของความตองการของหญงตงครรภวยรนในการสงเสรมพฤตกรรม 120

การดแลสขภาพตนเองในขณะตงครรภ

6 จานวนและรอยละของกลมตวอยาง จาแนกตามขอมลทวไป 124

7 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของตวแปรตนและตวแปรตาม 128

ของกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ (กอนการทดลอง)

8 เปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนนเฉลยตวแปรตนและตวแปรตามใน 131

กลมทดลองระหวางกอนการทดลองและหลงการทดลอง

9 เปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนนเฉลยตวแปรตนและตวแปรตามใน 136

กลมเปรยบเทยบระหวางกอนการทดลองและหลงการทดลอง

10 การเปรยบเทยบความแตกตางของตวแปรตนและตวแปรตามระหวางกลมทดลอง 141

และกลมเปรยบเทยบ

11 จานวนและรอยละของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบความร 144

ในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรภาวะสขภาพตนเองขณะตงครรภ และ

การรบรความสามารถในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ กอนการทดลองและ

หลงการทดลอง

12 จานวนและรอยละของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบการได 149

รบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองขณะตงครรภ กอนการทดลองและหลงการทดลอง

13 วเคราะหความสมพนธระหวางตวแปรตนกบตวแปรตาม 156

(8)

สารบญแผนภาพ

แผนภาพท หนา

1 แสดงอายเฉลยของการเปลยนแปลงของรางกายจาแนกตามเพศ 14

2 แสดงกรอบแนวคดพนฐานของทฤษฎการดแลตนเอง ของ โอเรม 31

3 แสดงระยะของการดแลตนเอง ตามแนวคดของโอเรม 32

4 แสดงขนตอนการสรางรปแบบ 79

5 แสดงขนตอนการทดลองใชเพอศกษาผลของรปแบบการสงเสรมพฤตกรรม 101

การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

บทท 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

วยรนเปนชวงทมการเปลยนแปลงทางดานรางกายและจตใจเปนอยางมาก จากวยเดก

เตบโตเปนวยผใหญ จากสภาพทตองพงพาผใหญในทางเศรษฐกจ ไปสสภาพทตองรบผดชอบและ

พงพาตนเองเปนหลก ทางดานรางกายกจะมการเปลยนแปลง ระบบอวยวะสบพนธ ในลกษณะท

พรอมจะมเพศสมพนธ และสามารถตงครรภได หากวยรนมการตงครรภเกดขน กจะกอใหเกด

ผลกระทบตางๆตามมามากมาย ทงตอตววยรนทตงครรภเอง ตอครอบครวและสงคม (กระทรวง

สาธารณสข, 2557:2)

การตงครรภวยรนเปนปญหาดานสขภาพอนามยของมารดาและทารก รวมทงปญหาดาน

เศรษฐกจและสงคมทมอตราการเกดมชพของการตงครรภในวยรนสงเพมมากขน การตงครรภของ

หญงวยรนจงเปนภาวะวกฤตทหญงตงครรภตองเผชญในวยรน ในปจจบนวยรนจานวนมากทตอง

เผชญกบปญหาการตงครรภและมแนวโนมสงเพมขนในทวโลก โดยในทกๆปจะมหญงตงครรภท

เปนวยรนเพมขน มากกวา 1 ลานคน ซงกอใหเกดผลกระทบอยางมากมาย เพราะวยรนเปนวยทไม

พรอมตอการมบตร เนองจากมารดาวยรนขาดความพรอมทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ และ

เศรษฐกจ วยรนเปนวยทกาลงสรางและพฒนาเอกลกษณทางเพศ ตองการมอนาคตทประสบ

ความสาเรจ แตการตงครรภ เปนภาวะวกฤตทมารดาวยรนตองเผชญกบเหตการณสาคญทกอใหเกด

การเปลยนแปลงในชวต ทงจากการเปลยนแปลงดานสรรวทยาจากวยเดกไปสวยรน และเผชญ

ภาวะวกฤตจากการตงครรภซงเปนภาระหนกสาหรบมารดาวยรนทตองดแลรบผดชอบอกชวตหนง

ทจะกาเนดมา (สวชย อนทรประเสรฐและสรศกด ฐานพานชกล, 2542:63) การตงครรภและการทา

หนาทเปนมารดาของวยรน ทาใหพฒนาการตามวยของวยรนหยดชะงกหรอชาลง ตองรบผดชอบ

ในเวลาทรวดเรวเกนไป บางคนตองออกจากโรงเรยน ทาใหถกแยกจากเพอนวยเดยวกน ทาให

มารดาวยรนเกดความขดแยง เครยด ไมพรอมตอการตงครรภ ประกอบกบความกดดนทสงคมมตอ

ครอบครวซงเนนบทบาทความรบผดชอบในการเลยงดบตรของมารดามากกวาบดา ทาใหมารดา

เกดความคบของใจ วตกกงวลและเครยด สงผลกระทบทางดานรางกายและทางดานจตใจ (สมศร

นวรตน, 2555:25-28)

2

การตงครรภในวยรน เปนผลมาจากพฤตกรรมเสยงในการมเพศสมพนธกอนวยอนควร

ของวยรน ซงเปนภาวะวกฤตหนงทมผลกระทบทงดานสขภาพ ทงกาย จต การศกษาเศรษฐกจ

สงคม และวฒนธรรม ท งตอตววยรนเอง ครอบครว และสงคม เปนสถานการณทมผลตอการ

ตงครรภในวยรนทพบวามแนวโนมสงขน คอ อายการมเพศสมพนธครงแรกของวยรน อายเฉลย

15 – 16 ป และยงพบวา ในการมเพศสมพนธครงแรก สวนใหญใชถงยางอนามยไมถงรอยละ 50

ทสาคญ คอ วยรนจานวนมากขาดความเขาใจเรองการคมกาเนดอยางถกวธ ไมสามารถควบคม

อารมณหรอตนเองเมออยกบเพศตรงขาม รวมทงการเขาถงบรการคมกาเนดทมประสทธภาพ สงผล

ใหเกดการตงครรภในวยรนเพมสงขน (กระทรวงสาธารณสข, 2557:7)

นอกจากน น การต งครรภในวยรนยงเปนปญหาดานเศรษฐกจและสงคม ในการใช

งบประมาณเพอดแลสขภาพ และบรการสาธารณสขใหหญงตงครรภวยรน การคลอดททารกม

น าหนกตากวาเกณฑยงตองเสยคาใชจายในการดแล นอกจากนหญงตงครรภวยรนสวนใหญตอง

หยดการศกษาออกจากโรงเรยนหรอออกจากงาน ทาใหไมมอาชพ ขาดรายได ตองประกอบอาชพท

มรายไดต า เศรษฐกจของครอบครวไมดและชวตครอบครวไมราบรน โดยเฉพาะอยางยงหญงวยรน

ทตงครรภครงแรก จะขาดความรและประสบการณ ประกอบกบวฒภาวะยงไมพรอม สงผลใหเกด

การเปลยนแปลงดานตางๆ ตามทกลาวมา วยรนอาจไมสนใจดแลสขภาพของตนเองและทารกใน

ครรภ มการปฏบตทไมถกตองเกยวกบภาวะโภชนาการ การพกผอน การออกกาลงกาย การทางาน

การใชสงเสพตดและสารอนๆ ในขณะตงครรภ สตรตงครรภวยรนและทารกในครรภจงเสยงตอ

การเกดอนตรายเพมมากขน (May&Mahlmeister, 1994:126)

การตงครรภวยรนเปนเกณฑหนงทจดไวในการตงครรภกลมเสยง เพราะการเจรญของ

ระบบสบพนธ ทงดานกายวภาคและสรรวทยายงไมเตมท มโอกาสเกดภาวะแทรกซอนไดมาก เชน

ความดนโลหตสงเนองจากการตงครรภ ภาวะทพโภชนาการ การตดเชอ การคลอดกอนกาหนด

เปนตน นอกจากนนยงสงผลกระทบตอทารก โดยทารกแรกเกดมกมน าหนกนอย อตราตายของ

ทารกปรกาเนด ซงเกดจากภาวะแทรกซอนของทารกมความผดปกตแตกาเนดจะสงขนใน

หญงตงครรภทอายนอยกวา 20 ป และความผดปกตของระบบประสาทสวนกลางจะพบบอยทสด

และสงผลกระทบตอการคลอด โดยหญงตงครรภทมอายนอยกวา 20 ป พบวามการผดสดสวน

ระหวางศรษะทารกกบชองเชงกรานมากทสด ซงการผดสดสวนระหวางศรษะกบชองเชงกราน

ดงกลาว เกดเนองจากการเจรญเตบโตของกระดกเชงกรานยงไมสมบรณ (เยาวลกษณ เสรเสถยร,

2554:32) เนองจากสตรวยรนทตงครรภมกจะขาดความสนใจในการดแลสขภาพตนเอง มการฝาก

ครรภลาชาหรอไมมการฝากครรภ จงเกดภาวะแทรกซอนขนได ผลของการตงครรภในวยรน

จากการเปรยบเทยบการต งครรภและการคลอดของวยรนหญงอายต ากวา 20 ป กบหญงอาย

3

20 – 34 ป ภาวะกอนคลอดพบวา วยรนหญงมภาวะซดและเจบครรภบอยกวา (รอยละ 12.7)

สวนภายหลงคลอด พบวา มการคลอดกอนกาหนดและทารกมน าหนกแรกคลอดนอยกวา สวนการ

ตายคลอด พบประมาณรอยละ 1.1 การตงครรภวยรนสวนมากเปนการตงครรภนอกสมรส (รอยละ

91.59) ไมไดฝากครรภ (รอยละ 10.1) (เบญจพร ปญญายง, 2553:17) เนองจากสตรวยรนทตงครรภ

สวนใหญจะยงขาดความพรอมในการดแลตนเองในระหวางตงครรภและหลงคลอด สงผลกระทบ

ตอคณภาพชวตของเดกทารกลดลง (สวรรณา เรองกาญจนเศรษฐ, 2551:5-6) นอกจากนนหญง

ตงครรภวยรน รอยละ 15.20 เคยทาแทงและพบวาครงเปนการทาแทงทไมปลอดภย ทาใหเกด

ภาวะแทรกซอนสง จนถงขนเสยชวต และกอใหเกดคาใชจายในการรกษาพยาบาลสง ดงนนหญง

ตงครรภวยรนควรไดรบการสงเสรมการดแลสขภาพตนเองตงแตในระยะตงครรรภ เพอทจะไดลด

ภาวะแทรกซอนในระยะตงครรภ ระยะคลอดและหลงคลอดได (เบญจพร ปญญายง, 2553:10)

การตงครรภตองมการรบรและยอมรบวาตนเองสามารถทจะตงครรภไดและสามารถปฏบต

พฤตกรรมทมประโยชนตอการตงครรภ เชน การรบประทานอาหารทมประโยชนตอการตงครรภ

การออกกาลงกายสมาเสมอ การนอนหลบอยางเพยงพอ การปฏบตพฤตกรรมเหลานของหญง

ตงครรภ ถาหญงตงครรภรบรวาตนเองมความสามารถทจะปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพกม

แนวโนมทจะปฏบตพฤตกรรมนนสง และจะประสบความสาเรจในทสด( Backer, 1993:314) โดย

หญงตงครรภวยรนมความตองการการดแลตนเองเพมขน ในดานความตองการการดแลตนเองท

จาเปนโดยทวไปและการดแลตนเองทจาเปนตามพฒนาการ จงจาเปนตองใชระบบการพยาบาล

แบบสนบสนนและใหความรซงประกอบดวยการสรางสงแวดลอมทสงเสรมใหบคคลพฒนา

ความสามารถทจะตอบสนองความตองการการดแลตนเอง การใหความร การชแนะเพอฝกทกษะ

การดแลตนเองทเหมาะสมและการสนบสนนการดแลตนเองทถกตอง (Orem, 2001:209)

ในดานการสนบสนนทางสงคม จากการศกษาของ จราพร กาญจนสาธต และสดถนอม

ปตตาทะโน (2556:72) พบวา หญงต งครรภวยรนมความตองการการพยาบาล ดานการสราง

ความสขสบาย การพยากรณเหตการณ การเฝาระวงและตดตามเชงวชาชพ การอธบาย การสอน

และการอานวยความสะดวกในระดบสง มความตองการพยาบาลดานความพรอมในการพยาบาล

การสรางสมพนธภาพและความไววางใจในระดบคอนขางสง ประกอบกบในสภาพสงคมใน

ปจจบนการสอสารรวมถงเทคโนโลยการเจรญเตบโตอยางรวดเรว ซงเปนสวนหนงของการดาเนน

ชวต นอกจากนนจากการศกษาของ ศรตยา รองเลอน และคณะ(2555:81) พบวา แหลงสนบสนน

ทางสงคมเปนปจจยทมอทธพลตอการปรบตวดานบทบาทหนาทการเปนมารดาของสตรตงครรภ

วยรน เนองจากสตรตงครรภวยรนยงเปนวยทตองพงพาอาศยและเผชญภาวะวกฤตจากการตงครรภ

โดยเฉพาะในดานการปรบบทบาทมารดาทสตรตงครรภวยรน ควรจะไดรบการสนบสนนชวยเหลอ

4

จากบคคลใกลชด เชน สาม บดา มารดา และพยาบาลวชาชพ หากสตรตงครรภวยรน ไดรบการ

สนบสนนทางสงคมอยางเหมาะสมตงแตในระยะตงครรภ จะทาใหสามารถปรบตวดานบทบาท

หนาทการเปนมารดาไดสาเรจ และสามารถแสดงบทบาทมารดาในระยะคลอดและหลงคลอดได

อยางเหมาะสมตอไป (พมพศร พรหมใจษา, 2555:64)

การตงครรภในวยรนเปนเรองททวโลกใหความสาคญและตนตวทจะหามาตรการปองกน

และแกไข องคการสหประชาชาตจงไดกาหนดนโยบายเชงรก โดยกาหนดใหลดอตราเกดมชพใน

มารดาอาย 15 – 19 ป (Adolescent birth rate) เปนหนงในตวชวดของเปาหมายการพฒนาแหง

สหสวรรษ (Millennium Development Goals, MDGs) ขอมลลาสดจาก Word Health Statistics 2013

ไดรายงานอตราการเกดมชพเฉลยทวโลกในมารดาอาย 15 – 19 ป ป พ.ศ.2549 – 2553 อยท 48.9 ตอ

ประชากรหญงในกลมอายเดยวกน 1,000 คน อยางไรกตามอตราการเกดมชพในมารดาอาย 15 – 19 ป

มความแตกตางกนอยางมากในแตละภมภาคของโลก โดยทวปแอฟรการมอตราเกดมชพเฉลยสงถง

115 ในขณะททวปยโรปมคาเฉลยตาเพยง 23 นอกจากนอตราเกดมชพโดยมารดาอาย 15 – 19 ป ยงม

ความแตกตางกนมากระหวางกลมประเทศทมรายไดเฉลยสง (High Income Country) โดยในกลม

ประเทศทมรายไดเฉลยต า มอตราเกดมชพในมารดาอาย 15 – 19 ป เฉลยสงถง 112 ตอ 1,000

ประชากรหญงอาย 15 – 19 ป ขณะทกลมประเทศทมรายไดเฉลยสงมอตราเกดมชพในมารดาอาย

15 – 19 ป เฉลยเพยง 20 ตอ 1,000 ประชากรหญงอาย 15 – 19 ป (กระทรวงสาธารณสข, 2557:18)

สาหรบสถานการณการตงครรภในแมวยรนในโซนเอเชย พบวามอตราการตงครรภใน

กลมแมวยรนมากกวา 50 ตอพนประชากรหญงอาย 15-19 ป ประเทศไทยอยในอนดบท 2

รองลงมาจากประเทศลาวโดยมอตรา 54 ตอพนประชากรหญงอาย 15-19 ป (กรมควบคมโรค

กรมอนามย กรมสขภาพจต, 2557:3)

การตงครรภในวยรนมกจะเปนการตงครรภโดยไมไดวางแผนมากอน และสวนหนงเลอกท

จะจบการตงครรภลงกอนครบกาหนดคลอดดวยการทาแทง ในแตละปกมวยรนจานวนมากท

ต งครรภและเลอกทจะตงครรภตอไปจนคลอดและกลายเปนมารดาวยรน สาหรบประเทศไทยเอง

ในชวง 10 ปหลงอตราคลอดในมารดาวยรนมแนวโนมสงขนจาก 31.1 ตอประชากรหญงอาย

15 – 19 ป หนงพนคน ในป พ.ศ. 2543 ขนมาสงถง 53.8 ในป พ.ศ.2555 และลดลงเลกนอยเหลอ

51.2 ในป พ.ศ.2556 โดยถาคดเปนจานวนแลวจะพบวา ในปจจบนมมารดาวยรนอายต ากวา 20 ป

ถงปละกวา120,000 คน ในจานวนนกวา 3,000 คน เปนมารดาทมอายต ากวา 15 ป ซงเปนวยทยงไม

พรอมนอกจากนในกลมมารดาอาย 15 – 19 ป ในแตละปมจานวนกวารอยละ 10 หรอคดเปนจานวน

มากกวา 10,000 คน ทเปนการคลอดซ า หรอเปนการคลอดครงท 2 ขนไป จากการสารวจขอมล

การคลอดในโรงพยาบาลรฐทวประเทศ ป 2557 พบวา แมวยรนอาย 15-19 ป ทคลอดลกมจานวน

5

130,000 คน โดย 15,000 คน มการคลอดลกซ า และในจานวนดงกลาวม 880 คน คลอดลกซ าเปน

ทองท 3 ทนาตกใจคอเมอวเคราะหลงไปพบวา ทก 1 ชวโมง มวยรนคลอดซ า 1 คน หรอทก 2 วน

มเดกคลอดซ า 1 คน หรอเฉลยแมวยรนทก 9 คน คลอดซ า 1 คนซงเปนสวนหนง ทแสดงใหเหนวา

มารดาวยรนบางสวนอาจไมไดรบการดแลทดพอ ทาใหปญหาเกดขนซ าแลวซ าเลา (กระทรวง

สาธารณสข, 2557: 4 – 5)

จากผลการเฝาระวง Behavioral Surveillance Survey ของสานกระบาดวทยา กระทรวง

สาธารณสข พบวา จากป 2549 – 2554 นกเรยน ม.2 ม.5 และ ปวช.2 มประสบการณเพศสมพนธ

สงขน (กรมควบคมโรค กรมอนามย กรมสขภาพจต, 2556: 4) และจากการเฝาระวงพฤตกรรมท

สมพนธกบการตดเชอเอชไอว กลมนกเรยนประเทศไทย โดยกรมควบคมโรค ป 2555 พบวา กลม

นกเรยนอาชวศกษาชนปท 2 มประสบการณการมเพศสมพนธสงกวานกเรยนชนมธยมศกษาปท 5

อยางชดเจน ทงในกลมนกเรยนหญงและนกเรยนชาย (กระทรวงสาธารณสข, 2557:11)

ในเขตบรการสขภาพท 5 ประกอบดวยจงหวดกาญจนบร เพชรบร ราชบร สพรรณบร

สมทรสงคราม สมทรสาคร นครปฐม และประจวบครขนธ จานวน 8 จงหวด จงหวดเพชรบรม

สถตหญงตงครรภวยรนทอายต ากวา 20 ป อยในอบดบท 2 รองจากจงหวดประจวบครขนธ โดยม

อตราการคลอดมชพในหญงตงครรภอาย 15 – 19 ป 48.8 ตอพนประชากรหญงอาย 15 – 19 ป

(สานกงานสาธารณสขจงหวดเพชรบร, 2560:72)

สถานการณการตงครรภในวยรนจงหวดเพชรบร 5 ปยอนหลง (ปงบประมาณ 2555 – 2559)

พบอตรามารดาคลอดอายตากวา 20 ป มแนวโนมลดลงเลกนอย แตยงมอตราทสงกวาระดบประเทศ

(ระดบประเทศรอยละ 16.2) คอ รอยละ 21.79, 19.62, 19.56, 17.29 และ 16.66 ตามลาดบ สวนใน

ปงบประมาณ 2560 มมารดาคลอดทงหมด 3,771 คน พบมารดาคลอดอายตากวา 20 ป จานวน 621 คน

(รอยละ 16.46) แบงเปนมารดาคลอดอาย 10 – 14 ป จานวน 20 คน คดเปนอตราการคลอดในมารดาอาย

10 – 14 ป ตอประชากรหญงอาย 10 – 14 ปพนคน เทากบ 1.61 และมารดาคลอดอาย 15 – 19 ป จานวน

601 คน คดเปนอตราการคลอดในมารดาอาย 15 – 19 ป ตอประชากรหญงอาย 15 – 19 ปพนคน เทากบ

45.12 ซงเกนเกณฑกวาทกระทรวงสาธารณสขกาหนดไว (เกณฑ ไมเกน 42 ตอประชากรหญงอาย

15 – 19 ปพนคน) นอกจากนยงพบมารดาอาย 15 – 19 ป ต งครรภซ า จานวน 126 คน คดเปนอตรา

การตงครรภซ า รอยละ 20.28 สงกวาเกณฑทกระทรวงสาธารณสขกาหนดเชนเดยวกน (เกณฑ ไมเกน

รอยละ 10) (สานกงานสาธารณสขจงหวดเพชรบร, 2560:78)

สานกงานสาธารณสขจงหวดเพชรบร ซงเปนหนวยงานในการดาเนนนโยบายของกระทรวง

สาธารณสขในสวนภมภาค ไดศกษาสถานการณและวเคราะหปจจยทมผลตอการดแลตนเอง

ขณะตงครรภของหญงตงครรภวยรน รวมทงสาเหตของการตงครรภและผลกระทบทตามมา พบวา

6

หญงตงครรภวยรนในจงหวดแพชรบร ทไปรบบรการฝากครรภในคลนกโรงพยาบาลทกแหง มความร

ในการปฏบตตนขณะตงครรภในระดบปานกลาง รอยละ 51.2 และไมด 25.5 โดยสวนใหญขาดความร

เรอง การดแลเมอมอาการผดปกต และการบรโภคอาหาร เชน สญญาณเจบเตอน การมมกเลอดออก

ทาทางในการเดน ยน การทางานหนกซงเสยงตอการคลอดกอนกาหนด การรบประทานอาหารทมสาร

ไอโอดนเพอปองกนทารกมสตปญญาตา การออกกาลงกายในชวงไตรมาสแรกเพอปองกนภาวะแทง

(บญลาภ ทพยจนทร และวนเพญ แกวปาน, 2555:52-64)

สาหรบปญหาอปสรรคของการดแลตนเองขณะตงครรภ พบวา มอปสรรคในการปฏบตตาม

คาแนะนาของแพทยรสกอบอาย และการพกผอนไมเพยงพอ การอดอาหารเพราะกลวอวนและ

ความรสกกงวลตางๆ ททาใหการปฏบตตนตามคาแนะนาของแพทยเพอความสมบรณแขงแรงของ

รางกายอยในระดบตา สวนการรบรตอความรนแรงของภาวะแทรกซอนและโอกาสเสยงในการเกด

ภาวะแทรกซอนทงการคลอดกอนกาหนด การเสพสงเสพยตด โอกาสตดเชอ การใหความสาคญตอ

การฉดวคซน และอาการผดปกตตาง ๆ โดยเฉพาะการตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะและเชอราไดงาย

มการรบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของปญหานในระดบ ปานกลางพฤตกรรมการดแลตนเอง

ขณะตงครรภโดยทวไป พบวา อยในระดบปานกลาง รอยละ 87.9 ระดบด รอยละ 11.3 ไมด รอยละ

0.8 ตามลาดบ เมอจาแนกรายไตรมาส พบวา ในชวงไตรมาสแรก (1-12 สปดาห) และไตรมาสท2

(13-26 สปดาห) และไตรมาสท 3 ( 27-42 สปดาห) มพฤตกรรมการดแลตนเองอยในระดบด รอยละ

62.9, 67.9, และ 57.1 ตามลาดบ และในภาพรวมทงหมดมพฤตกรรมการดแลตนเองในระดบปานกลาง

รอยละ 57.5 ระดบด รอยละ 42.2 และไมด รอยละ 0.3 ตามลาดบ (บญลาภ ทพยจนทร และวนเพญ

แกวปาน, 2555:14)

อยางไรกตาม ป ญหาการต งครรภในวยรนเป นเรองเรงดวนท หน วยงานเกยวของ

ควรดาเนนการปองกนและแกไขดวยความรวมมออยางจรงจง ในการใหการดแลสงเสรมสนบสนน

หญงตงครรภสามารถดแลสขภาพตนเองไดอยางถกตองเหมาะสม เพอปองกนภาวะแทรกซอนแก

มารดาและทารก รวมทงใชการสนบสนนทางสงคมของบคคลในครอบครว รวมใหการสนบสนน ดแล

ชวยเหลอ เพ อภาวะส ขภาพดแก มารดาและทารก ซ งสอดคลองกบแผนพฒนาชาต 20 ป

ดานสาธารณสข ทเนนการพฒนากลมวยใหมคณภาพชวตทด โดยเฉพาะอยางยงการพฒนาอนามยการ

เจรญพนธทดในกลมประชากรวยรนและเยาวชน จากรายละเอยด ขอมล สถานการณ สภาพปญหา

และผลการศกษาดงกลาวขางตน ทาใหทราบวาการทหญงตงครรภจะมสขภาพดและทารกในครรภ

จะเจรญเตบโต แขงแรง สมบรณ ขนอยกบตวของหญงตงครรภเปนบคคลสาคญทสด โดยเฉพาะ

อยางยงการมพฤตกรรมดแลสขภาพตนเองทดจะชวยลดการเกดอบตการณตางๆ ได เพอลดอตรา

เสยงทอาจเกดขน ผวจยจงมความสนใจทจะทาศกษาเรองการพฒนารปแบบการสงเสรมพฤตกรรม

7

การดแลสขภาพตนเองท เหมาะสมสาหรบหญงต งครรภวยรน เพอใหเปนรปแบบสาหรบ

หญงตงครรภวยรนนาไปใชในการดแลสขภาพตนเองและผมสวนเกยวของใชในการดแลสขภาพ

ของหญงตงครรภวยรนได

วตถประสงคของการวจย

วตถประสงคทวไป

เพอพฒนารปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

จงหวดเพชรบร

วตถประสงคเฉพาะ

1.เพอศกษาขอมลพนฐาน สภาพปญหาและความตองการเกยวกบการสงเสรมพฤตกรรมการ

ดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

2.เพอสรางรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

จงหวดเพชรบร

3.เพอทดลองใชรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภ

วยรนจงหวดเพชรบร

4.เพอศกษาผลของการใชรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญง

ตงครรภวยรน

ประโยชนทจะไดรบ

1.ไดขอมลสภาพปญหาและความตองการเกยวกบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองของหญงตงครรภวยรน ทมประโยชนตอผบรหาร ผรบผดชอบงาน เครอขายผปฏบตงาน

ดานสาธารณสข นาไปใชในการวางแผนการใหบรการและแกไขปญหา

2.ไดรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงต งครรภวยรน ทม

ประสทธผล สามารถนาไปใชแกไขปญหาเกยวกบการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

ทมารบบรการทสถานบรการสาธารณสข ในจงหวดเพชรบรได

3.ใชเปนแนวทางในการทาวจยและพฒนานวตกรรมอน ๆ ทเกยวกบหญงตงครรภวยรน

8

ขอบเขตการวจย

ขอบเขตดานประชากร

ศกษาเฉพาะหญงตงครรภวยรนทมอาย 15 – 19 ป และมาฝากครรภในคลนกฝากครรภ ของ

โรงพยาบาลพระจอมเกลาจงหวดเพชรบร ปงบประมาณ 2561 โดยมชวงเวลา ดาเนนกจกรรม

ระหวางวนท 1 มนาคม 2561 - 30 มถนายน 2561

ขอบเขตดานตวแปร

ตวแปรการวจย

ตวแปรตน ไดแก รปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญง

ตงครรภวยรน ประกอบดวย

1.ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

2.การรบบรตอภาวะสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน มองคประกอบยอย ดงน

-รบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ

-การรบรประโยชนในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

-การรบรอปสรรคของการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

-แรงจงใจดานสขภาพโดยทวไป

3.การรบรความสามารถตนเองในการดแลสขภาพขณะตงครรภ มองคประกอบยอย

ดงน

-ความรสกมคณคาในตนเอง

-การรบรตอความสามารถในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

4.การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว มองคประกอบยอย ดงน

-การสนบสนนทางอารมณ

-การสนบสนนดานการชวยเหลอยกยอง

-การสนบสนนดานขอมลขาวสาร

-การสนบสนนดานเงนทอง สงของ หรอการใหบรการ

ตวแปรตาม ไดแก

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน 5 ดาน ประกอบดวย

1.ดานความรบผดชอบตอสขภาพ

2.ดานโภชนาการ

9

3.ดานกจกรรมทางกาย

4.ดานการจดการกบความเครยด

5.ดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล

นยามศพท

หญงตงครรภวยรน หมายถง วยรนทมอาย 15-19 ป ทตงครรภทงโดยตงใจ และไมไดตงใจ

มอายครรภ ต งแต 12 สปดาหขนไป แตไมเกน 24 สปดาห และมาฝากครรภทคลนกฝากครรภ

โรงพยาบาลพระจอมเกลาจงหวดเพชรบร

ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ หมายถง ความจา ความเขาใจเกยวกบการปฏบตตน

ในขณะตงครรภในเรองตางๆ เชน การรบประทานอาหารทมประโยชน การออกกาลงกาย การม

เพศสมพนธในชวงตงครรภ การดแลตนเองในแตละไตรมาสของการตงครรภ การขบถาย การดแล

เมอมภาวะแทรกซอน

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง หมายถง การปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนของหญง

ตงครรภวยรนเพอดแลสขภาพตนเอง และทารกในครรภ ปองกนภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ

ทาใหหญงตงครรภมสขภาพดขณะตงครรภ โดยใชแบบสอบถามและแบบสมภาษณ

การรบรภาวะสขภาพตนเองขณะตงครรภ หมายถง ความคดเหนเกยวกบการมโอกาสเสยง

ขณะตงครรภ ความรนแรงของภาวะแทรกซอน การรบรประโยชนตอการปฏบตตนในการดแล

ตนเองและแรงจงใจดานสขภาพ รวมทงความสามารถในการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภ

โดยมองคประกอบยอย ดงน

การรบรโอกาสเสยงและความรนแรงของภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ หมายถง ความ

คดเหนตอภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ ไดแก ดานรางกายจากภาววะโลหตจาง ความดน

โลหตสง การเจบครรภ การตดเชอ โรคตางๆ ทอาจเกดขน ซงจะมผลตอชวตของมารดาและมารก

ในครรภ

การรบรประโยชนในการดแลตนเองขณะตงครรภ หมายถง ความคดเหนของหญงตงครรภ

ในการปฏบตตนอยางถกตอง เหมาะสมขณะตงครรภ

การรบรอปสรรคในการดแลตนเองขณะตงครรภ หมายถง ความคดเหนตอสงทขดขวางการ

ปฏบตตนตามคาแนะนาของบคลากรในการดแลตนเองอยางถกตองเหมาะสมขณะตงครรภ

แรงจงใจดานสขภาพทวไป หมายถง ความคดเหนทเกดขนในตวของบคคลจะชวยสราง

เสรมใหหญงตงครรภวยรนปฏบตตามคาแนะนาของบคลากรเพอการปฏบตทดในการดแลตนเอง

ขณะตงครรภ

10

การรบรความสามารถในการดแลสขภาพขณะตงครรภ หมายถง การรบรของหญงตงครรภ

วยรนในการประเมน การตดสนใจวาตนเองสามารถดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ และจะนา

ทกษะใดมาใชในการปฏบตเพอการดแลสขภาพตนเอง

ความรสกมคณคาในตนเอง หมายถง ความภาคภมใจทหญงต งครรภวยรนทสามารถ

ปฏบตตน ดแลสขภาพตนเอง และทารกในครรภใหมพฒนาการเปนไปตามชวงของการเจญเตบโต

และปลอดภย

การรบรความสามารถในการดแลตนเอง หมายถง ความคดเหนวาตนเองสามารถดแลและ

ปฏบตตนในการดแลตนเองขณะตงครรภไดมากนอยเพยงใด

การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว หมายถง การไดรบการดแล เอาใจ

ใสชวยเหลอจากบคคล ในครอบครว ไดแก สาม บดา มารดาตนเอง บดา มารดา สาม ป ยา ตา

ยาย และผปกครอง

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองดานความรบผดชอบตอสขภาพ หมายถง พฤตกรรมท

เกยวกบการปฏบตสขวทยาสวนบคคล การปฏบต กจวตรประจาวนทถกตอง ปลอดภย ตลอดจน

ความสนใจทจะศกษา หาความรเกยวกบการปฏบตตวทถกตองของหญงตงครรภ การสงเกตการณ

เปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนกบรางกายเพอใหการดแลดานรางกายทดและเหมาะสมตามระยะตางๆ

ของการตงครรภ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองดานโภชนาการ หมายถง การประพฤต ปฏบต หรอ

พฤตกรรมเรองการรบประทานอาหาร ความสนใจ ใสใจเกยวกบอาหารทหญงตงครรภควรไดรบ

อาหารทมประโยชนสาหรบทารกในครรภ การงดเวนเครองดมแอลกอฮอลหรอเครองดมทผสม

คาเฟอน ในขณะตงครรภ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองดานกจกรรมทางกาย หมายถง การปฏบตในเรองการออก

กาลงกายในขณะต งครรภ ประโยชน ขอควรปฏบต และขอหามในการออกกาลงกายของ

หญงตงครรภ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองดานการจดการกบความเครยด หมายถง การปฏบตกจกรรม

เพอผอนคลายความเครยดหรอจดการกบความเครยดในชวงขณะตงครรภ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล หมายถง การปฏบต

หรอพฤตกรรมทเกยวกบการคบคาสมาคมกบผอน การอยรวมกบบคคลอนในสงคม เชน สาม ญาต

เพอน เพอนบาน

รปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง หมายถง แบบแผนของกจกรรมท

ผวจยพฒนาขนเพอใหหญงตงครรภวยรน เกดความร เกดการรบรภาวะสขภาพตนเอง รบรโอกาส

11

เสยงและความรนแรงของภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ รบรประโยชนในการดแลตนเองขณะ

ตงครรภ รบรความสามารถในการดแลสขภาพขณะตงครรภ โดยใชรปแบบการสอน /บรรยาย

การอภปรายกลม/การแลกเปลยนเรยนร และการฝกปฏบต เพอพฒนาความร ทกษะในการดแล

สขภาพตนเองแกหญงตงครรภวยรน

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยน มวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของ

หญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร ผวจยไดทบทวนวรรณกรรมทเกยวของและสรปเนอหาสาระ

ทสาคญนาเสนอหวขอตามลาดบ ดงน

2.1 แนวคดเกยวกบวยรน

2.2 ความรเกยวกบการตงครรภ

2.3 แนวคดเกยวกบความร

2.4 แนวคดเกยวกบการดแลสขภาพตนเอง

2.5 แนวคดเกยวกบการรบรภาวะสขภาพ

2.6 แนวคดเกยวกบการสนบสนนทางสงคม

2.7 แนวคดเกยวกบการเรยนร

2.8 แนวคดเกยวกบการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพ

2.9 แนวคดเกยวกบรปแบบ และการพฒนารปแบบ

2.10 งานวจยทเกยวของ

2.11 กรอบแนวคดในการวจย

2.12 สมมตฐานในการวจย

2.1 แนวคดเกยวกบวยรน

2.1.1 ความหมายวยรน

วยรนในภาษาลาตน หมายถง เจรญเตบโตไปสวฒภาวะ ทงนเฉพาะวยนเปนวยเรมเขา

สวยผใหญ ซงมความพรอมดานรางกาย มการเปลยนแปลงทางดานจตใจและความรสกนกคดทเปน

อสระและเรยนรจากตนเองมากกวาคาสงสอน (ชาลน ทามวง, 2550:52)

องคการอนามยโลก (WHO, 2010:21) ใหความหมายวยรนวา เปนชวงวยอาย 10-19 ป

ทมการเปลยนแปลงลกษณะทางสรระจากวยเดกสวยหนมสาว โดยมสงคมทกวางขน มการ

เปลยนแปลงทางอารมณ สตปญญา ซงมความคดเชงนามธรรมและคดเชงเหตผล

กรมสขภาพจต (2547:8) ใหคาจากดความของวยรนวา เปนวยทมพฒนาการเปลยน

จากวยเดกเขาสวยผใหญ เรมตงแตชวงอาย 12 หรอ 13 ป จนกระทงถงอาย 20 ป ลกษณะทสาคญ

ภายนอกทชดเจน คอ การเปลยนแปลงทางดานรางกาย เชน ความสง น าหนก ลกษณะทางเพศ และ

การมวฒภาวะทางเพศทเขาสวยผใหญ

13

สชา จนทนเอม (2542:20) กลาววา วยรนเปนระยะของชวงชวตทคนกลางระหวาง

ความเปนเดกกบผ ใหญ ไมสามารถแบงขดขนไดอยางแนนอนวาควรกาหนดเมออายเทาไร

ตามปกตถอวาวยรน คอ ผทมอายระหวาง 13-20 ป แตทงนอาจไมแนนอนเพราะบางคนอายเพยง

17-18 ป กแสดงพฤตกรรมวามวฒภาวะเพยงพอทจะพนจากสภาพของวยรนได

สวรรณ พทธศร (2541:35) กลาววา วยรนเปนวยทมอาย 10-19 ป มการเปลยนแปลง

อยางมากทงรางกาย จตใจ อารมณ และสงคม เรมมความเปนหนมสาวสนใจเกยวกบตวเองมากขน

ตองการอสระ มความคดและใหความสาคญกบเพอนมากกวาครอบครว

นอกจากนยงมนกวชาการหลายทานไดแบงวยรนออกเปน 3 ระยะ ตามอายคอ วยรน

ตอนตน (Early adolescence) อาย 10-14 ป วยรนตอนกลาง(Middle adolescence) อาย 15-17 ป และ

วยรนตอนปลาย (Late adolescence) อาย 18-19 ป สาหรบศรเรอน แกวกงวาน (2549:36) ไดแบง

วยรนตามเกณฑความเปนเดกกบผใหญเปน 3 ระยะ คอ วยแรกรน อาย 12-15 ป ซงมพฤตกรรม

คอนไปทางเดกอยมาก วยรนตอนกลาง อาย 16-17 ป มพฤตกรรมก ากงระหวางความเปนเดกกบ

ผใหญ และวยรนตอนปลาย อาย 18-25 ป ซงมพฤตกรรมคอนไปทางเปนผใหญ

Feldman (1993:47) ใหความหมายวยรน หมายถง การพฒนาจากวยเดกไปสวยผใหญ

ซงจะมการเปลยนแปลงหลายอยางทงทางรางกาย การรบร และการเปลยนแปลงทางสงคม

จากความหมายขางตนพอจะสรปไดวา วยรน หมายถง วยทมการเจรญเตบโตเขาสวย

ผใหญ เปนชวงตอระหวางวยเดกและผใหญ ซงมการเปลยนแปลงดานรางกาย จตใจ อารมณ

ความคด และสงคม โดยแบงออกเปน 3 ระยะ ไดแก วยรนตอนตน (10-14 ป) วยรนตอนกลาง

(15-17 ป) และวยรนตอนปลาย (18-20 ป) ในการศกษาครงน ผวจยกาหนดกลมศกษาเปนวยรน

ตงครรภ ทมอาย 15-19 ป

2.1.2 พฒนาการของวยรน

วยรนมพฒนาการดานตาง ๆ ดงน

1.2.1 พฒนาการทางดานรางกาย (Physical development) เรมจากการพฒนา

ลกษณะทางเพศทชดเจน ไดแก การมประจาเดอนครงแรกในเดกหญง และการหลงอสจในครงแรก

ของเดกชาย วยนจะมการเจรญเตบโตของอวยวะตาง ๆ ทงขนาดและรปรางรวมถงการทาหนาทของ

อวยวะนน ๆ ไดอยางเตมทโดยเฉพาะระบบสบพนธ ทาใหเกดการตงครรภไดหากมเพศสมพนธใน

ระยะน สวนภายนอกรางกาย เชน สวนสง น าหนก รปราง รปหนา สดสวนของรางกาย ทรวงอก

มขนตามอวยวะเพศ การเจรญเตบโตภายในรางกาย เชน โครงกระดก ตอมไรทอ หวใจ ปอด

เปนตน

14

การเปลยนแปลงของวยรนจะประมาณอาย 10 ป ในเพศหญง และผชายอาย 12 ป บางครง

การเปลยนแปลงในเพศหญงเรวทอายประมาณ 8-9 ป ชาทสดประมาณ 16 ป ดงแสดงในแผน

ภาพท 1

แผนภาพท 1 แสดงอายเฉลยของการเปลยนแปลงของรางกายจาแนกตามเพศ

ท ม า : Feldman, R.S. (1993). Understanding Psychology (3rd ed.). U.S.A. : Mc-Graw-Hill.

p. 450.

1.2.2 พ ฒ น าการท างอารม ณ (Emotion development) อารม ณ ข องม น ษ ยม

พฒนาการตามระดบอาย ระดบขนของพฒนาการ การมปฎสมพนธของพนธกรรม และสงแวดลอม

อารมณของวยรนเปนอารมณทเปลยนแปลงงาย ออนไหวงาย เจาอารมณ มอารมณรนแรง ควบคม

อารมณไมได บางครงเกบกด บางครงมนใจสง บางครงพลงพลาน เรยกอารมณเหลานวา พายบแคม

(Strom and stress) ดวยลกษณะอารมณเชนนจงมความคดเหนขดแยงกบผใหญไดงายทาใหวยรน

คดวาผทเขาใจตนเองดทสด คอ เพอนในวยเดยวกน เนองจากมความคดเหนทเปนไปทางเดยวกน

ยอมรบซงกนและกน

1.2.3 พฒนาการทางความคดสตปญญา (Cognitive development) วยรนพฒนา

ความคดจากวยเดกทคดแบบรปธรรมมาสกระบวนการพฒนาความคดแบบเปนเหตผล การคดแบบ

ใชเหตผลเชงสดสวน การคดแบบแยกตวแปรเพอสรปผล คาดการณอนาคตไดโดยมองยอนอดต

มความคดแบบตวเองเปนศนยกลาง (Adolescent egocentrism) คอ จะคดวาพฤตกรรมของตนถก

เฝามองจากบคคลอน ใหความใสใจอยางมากตอคาวพากษวจารณของบคคลอน (The imagination

audience) โดยเฉพาะในเรองการแตงกาย ทรงผม และรปรางของตน วยรนคาดหวงวาสงทตน

แสดงออกบคคลอนจะตองรสกสนใจและชอบดวย วยรนมความคดฝน มจนตนาการวาตนเปน

คนเกง (Hero) และมโลกสวนตว (The personal fable)

Public Hair Public Hair

Penis

Onset menstruation

First

Breact development

Height spurt Height spurt

10 11 12 13 14 15 16 17 1

อาย (เพศชาย)

10 11 12 13 14 15 16 17 1

อาย (เพศหญง)

15

1.2.4 พฒนาการดานเหตผลเรองศลธรรมจรรยา (Moral development) วยรนถก

จดอยในพฒนาการระดบท 2 ขนท 3 – 4 คอ มศลธรรมจรรยาซงพฒนาจากวยเดก โดยวยรนจะเปน

เดกด “Good – boy, nice-girl” เพอไดรบการยอมรบจากบดามารดา คร กลมเพอน และสงคม

จะพฒนาศลธรรมเขาสวยผใหญตอไป

1.2.5 พฒนาการทางสงคม (Social development) วยรนอยในพฒนาการขนท 5 คอ

ความมเอกลกษณประจาตวหรอความสบสนในบทบาทของตนเอง (Identity vs Identity diffusion)

เปนวยทพฒนาเอกลกษณของตนเอง มจดมงหมายในชวตของตนเอง สงคมของวยรน คอ กลม

เพอน จะยดแบบจากกลมเพอนและบคคลทตรงกบอดมคต มความตองการเปนทยอมรบของเพอน

และสงคมรอบตว มการรวมกลมเพอนรนเดยวกน ซงสวนใหญมความคดหรอทาอะไรคลายกน

กลมเพอนนจะมอทธพลมากตอทศนคต ความสนใจ และพฤตกรรมการแสดงออกของวยรน

จากทกลาวมาสามารถสรปไดวา วยรนมพฒนาการและการเปลยนแปลงในหลายดาน

โดยเฉพาะดานรางกาย ซงมการเจรญเตบโตอยางรวดเรว รวมถงพฒนาการทางดานอารมณ ซงม

ความแปรปรวน ยากตอการควบคม อกทงวยรนยงยดความคดตวเองเปนศนยกลาง ไมสามารถแยก

ถกผด ด ชว ไดทงหมด สนใจในภาพลกษณของตน เพอใหพฤตกรรมของตนเปนทยอมรบในกลม

เพอนเทานน และดวยสงคมของวยรนคอกลมเพอน กอรปวยรนเปนวยแหงการอยากรอยากลอง

จงเปนกลมเสยงตอการเกดปญหาตางๆ ไดงาย เชน ปญหาการใชยาเสพตด สขภาพจต ปญหาทาง

เพศ เกดการมเพศสมพนธโดยไมมการปองกน ซงสงผลใหเกดปญหาการตงครรภทไมพงประสงค

การตดโรคทางเพศสมพนธและอนตรายตอสขภาพตามมาได

2.2 ความรเกยวกบการตงครรภ

2.2.1 ความหมายของการตงครรภวยรน

มนฤด เตชะอนทร และพรรณ ศรวรรธนาภา (2556:18) ใหความหมายของการตงครรภ

ในวยรน หมายถง การตงครรภในสตรทมอายระหวาง 10 – 19 ป โดยถออาย ณ เวลาทคลอดบตร

ซงอาจแบงไดเปน adolescents คอ ชวงอาย 15-19 ป และ younger adolescents คอชวงอาย 10 – 14

ป

ดลฤด เพชรขวาง และคณะ( 2554:49) ใหความหมายของการตงครรภวยรน หมายถง

การทสตรมการตงครรภเกดขนในขณะทมอายระหวาง 11 – 19 ป ทางดานจตวทยากาหนดชวงอาย

ของวยรนอยระหวาง 11-19 ป โดยแบงเปน 3 ชวงๆละ 3 ป ตามความแตกตางในดานความรสก

นกคด และความสมพนธกบบดามารดา โดยแบงเปนวยรนตอนตน อาย 11-13 ป วยรนตอนกลาง

อาย 14-16 ป และวยรนตอนปลาย อาย 17 – 19 ป

16

อดม เชาวรนทร (2551:26) ใหความหมายของการตงครรภวยรน หมายถง การตงครรภ

ในสตรทมอาย 19 ป หรอนอยกวา บางครงอาจใชคาวา adolescent pregnancy การจาแนกอกทาง

คอ การตงครรภในสตรทอาย นอยกวา 20 ป แตในสหรฐอเมรกา หมายถง การตงครรภในสตรท

อายนอยกวา 18 ป

เยาวลกษณ เสรเสถยร (2554:45) ใหความหมายของการตงครรภวยรน หมายถง การท

สตรมการตงครรภเกดขน ในขณะทมอายอยระหวาง 11-19 ป

จากการใหความหมาย เกยวกบการตงครรภวยรนโดยนกวชาการและผมความรทงหลาย

ในขอความขางตนนน ผวจยใหความหมายของการตงครรภวยรน หมายถง การตงครรภในสตร

วยรนทมอาย 15- 19 ป

ปจจยทมอทธพลตอการเกดสภาวะการตงครรภในสตรวยรน

จากสภาพสงคมทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว รวมท งโลกปจจบนเปนโลกยค

ไรพรมแดน สงย วยทางกามารมณมการเผยแพรทางสอตางๆ และทางอนเตอรเนตมากขน การรบ

เอาวฒนธรรมตะวนตกเขามาอยางรวดเรว ตลอดจนคานยมเกยวกบพฤตกรรมทางเพศ การดาเนน

ชวต การใชเวลาวางของหนมสาว และวยรนมการเปลยนแปลงไป ประกอบกบวยรนเปนวยท

อยากร อยากเหน อยากทดลอง จงกระตนใหวยรนมเพศสมพนธกอนวยอนควร และเกดการ

ตงครรภขน อยางไรกด สาหรบในสงคมไทย การตงครรภในสตรวยรนสวนหนงเปนการตงครรภ

ภายหลงการสมรส ดงนนจงอาจสรปสาเหตททาใหเกดการตงครรภในวยรน ไดดงน (เยาวลกษณ

เสรเสถยร, 2554:52)

1.ปจจยทางดานสงคม ประชากรในสงคมไทยยงมประชาชนสวนหนงทมความยากจน

ดอยโอกาสทางการศกษา มการศกษาสงสดเพยงแคการศกษาภาคบงคบ ตองประกอบอาชพ

หาเลยงครอบครว และมความรบผดชอบตนเองเรวขน การมสงคมเพอนรวมงานและเพอนตางเพศ

เรวขน ทาใหมเพศสมพนธหรอมการสมรสในขณะทอายยงนอย และนาไปสการตงครรภในวยรน

2.การเปลยนแปลงทางดานรางกายและเปนประจาเดอนเรวขน ในปจจบน พบวา

เดกผหญงมการเจรญเตบโตของรางกายและมประจาเดอนครงแรกเรวขนเนองจากภาวะโภชนาการ

ทดขน ดงนน ถามเพศสมพนธเรว กทาใหเกดการตงครรภเรวขนได

3.ทศนคตและคานยมเกยวกบพฤตกรรมทางเพศเปลยนแปลงไป การเลยนแบบ

วฒนธรรมตะวนตกผานสอตางๆ ของวยรนในปจจบนมสวนทาใหคานยมเกยวกบพฤตกรรมทาง

เพศเปลยนแปลงไป คานยมเกยวกบการรกนวลสงวนตวถกมองวาเปนเรองลาสมย การแสดงความ

รกอยางเปดเผย การมเพศสมพนธกอนวยอนควรถกมองวาเปนเรองปกตธรรมดา รวมท ง

พฤตกรรมเลยนแบบในหมวยรน จงทาใหวยรนมเพศสมพนธกนเรวขน

17

4.ขาดความรความเขาใจเรองเพศศกษา ชววทยาการเจรญพนธ การคมกาเนด การท

วยรนขาดความรเรองเพศสมพนธ การขาดทกษะในการปฏเสธเมอถกขอรองใหมเพศสมพนธ

ดวยวยของผหญงโดยไมมความรเรอง การต งครรภเมอไหร อยางไร การมความคดวาการม

เพศสมพนธเพยงครงเดยว หรอนานๆครง ไมนาจะมการตงครรภเกดขน การไมสามารถเขาถง

บรการคมกาเนด การขาดความรเกยวกบการคมกาเนด หรอรไมถกตอง รวมท งการคมกาเนด

ไมถกวธ และการไมยอมใชการคมกาเนดของฝายหญง ลวนเปนสาเหตของการตงครรภ

5.ปจจยทางดานจตสงคม ปจจยทางดานจตสงคมทอาจเปนสาเหตทาใหเกดการตงครรภ

ในวยรนมหลายปจจย ดงน

5.1 ความสมพนธในครอบครว ครอบครวทความสมพนธระหวางพอ แม กบลกสาว

ไมด จะเปนสาเหตหนงทเกยวของกบการมเพศสมพนธและการตงครรภของสตรวยรน การมความ

ขดแยงในครอบครว การไมไดรบความรก ความสนใจจากบคคลในครอบครว ทาใหหญงวยรน

แสวงหาความรกจากบคคลอนและอาจใชภาวะการณตงครรภเปนหนทางทาใหหนจากสถานการณ

ทไมพงประสงคและเพอเปนอสระจากครอบครวเดม

5.2 การมเพศสมพนธในสายเลอด จะเปนสาเหตหนงททาใหเกดการตงครรภใน

วยรน เพราะบคคลในครอบครวจะมความใกลชด สนทสนมกบตววยรนหญง จนนาไปสการม

เพศสมพนธและเกดการตงครรภขนมา

5.3 มกเกดในวยรนทขาดความมนใจในความเปนผหญงของตน มความตองการให

ฝายชายประทบใจ โดยการยอมรบมเพศสมพนธดวย หรอบางคนไมสามารถควบคมหรอกาหนด

ความสมพนธทางเพศกบเพศชายได

6.ปจจยดานพฤตกรรม สตรวยรนทมพฤตกรรมชอบเทยวเตรในเวลากลางคนใชสาร

เสพตดและแอลกอฮอล มโอกาสทมเพศสมพนธไดงาย เนองจากขาดความยบย ง ชงใจจงทาใหม

โอกาสตงครรภได

จากสถานการณ สาเหต หรอปจจยทกลาวมาขางตน สามารถสรปไดวา การตงครรภใน

วยรนมหลายปจจย สวนใหญเกดจากพฤตกรรมของตววยรนเอง และเมอสตรวยรนเกดการตงครรภ

ขนมาแลวจะมผลกระทบในดานตางๆตามมาอกมากมาย เชน ผลกระทบทางดานจตใจ ทางดาน

รางกาย ทางอารมณ และภาวะสขภาพ รายละเอยด ดงตอไปน

ผลกระทบของการตงครรภในวยรน

การตงครรภในวยรน กอใหเกดผลกระทบและภาวะแทรกซอนตามมามากมาย ทงตอสตร

วยรนทต งครรภ ทารกในครรภ ครอบครว และตอสงคม (เยาวลกษณ เสรเสถยร, 2554:58)

รายละเอยดดงตอไปน

18

1.ผลกระทบของการตงครรภตอสตรวยรน ผลกระทบของการตงครรภทมตอตวสตร

วยรนมทงทางดานรางกาย ดานจตใจ ดานเศรษฐกจ และสงคม ดงน

1.1 ผลกระทบทางดานรางกาย โดยการตงครรภในวยรนจะทาใหเกดภาวะแทรกซอน

ไดมากกวาการตงครรภในสตรทมอายมากกวา 20 ป ภาวะแทรกซอนทเกดขนมไดท งในระยะ

ตงครรภ ระยะคลอด และระยหลงคลอด ภาวะแทรกซอนในระยะตงครรภ ไดแก การมภาวะ

โลหตจาง ภาวะทพโภชนาการ ภาวะความดนโลหตสงระหวางการตงครรภ การแทงบตร และการ

คลอดกอนกาหนด เนองจากสตรวยรนทตงครรภมกจะขาดความสนใจในการดแลสขภาพตนเอง

ม ก ารฝ าก ค รรภ ช าห รอ ไม ม ก ารฝ าก ค รรภ (Ladewig, London & Olds, 1994:221) ส าห รบ

ภาวะแทรกซอนในระยะคลอดไดแก การคลอดศรษะทารกไมไดสดสวนกบเชงกรานมารดา และ

ภาวะแทรกซอนในระยะหลงคลอด ไดแก การตกเลอดหลงคลอด และมการฉกขาดของหนทาง

คลอด ซงภาวะแทรกซอนดงกลาวจะสามารถปองกนได ถาสตรทตงครรภมการไปฝากครรภใน

ระยะไตรมาสแรกของการตงครรภ และฝากครรภอยางตอเนอง แตมกพบวาสตรวยรนตงครรภจะ

ไปฝากครรภลาชา เนองจากไมยอมรบการตงครรภ มความยงยากเกยวกบการวางแผนอนาคตของ

ตนเองและมฐานะยากจน โดยจากการศกษาของเมตตนรา สนธเจรญ และคณะ (2554:15) พบวา

สตรวยรนมอตราการคลอดกอนกาหนด เทากบรอยละ 2.84 และอตราการเกดทารกคลอดน าหนก

นอยกวา 2,500 กรม เทากบรอยละ 6.72 เชนเดยวกบการศกษาของเบญจพร ปญญายง (2553:83)

ทพบวา การตงครรภในวยรนมกไมไดฝากครรภและไมมการดแลครรภทเหมาะสม สวนใหญมการ

คลอดกอนกาหนด ทารกคลอดมน าหนกตวนอย และมอตราการตายคลอดรอยละ 1 นอกจากน

วยรนอาย 15 – 19 ป ทตงครรภ รอยละ 15.20 เคยทาแทง และพบวา ครงหนงของการทาแทงท

ไมปลอดภย ทาให เกดภาวะแทรกซอนสง จนถงข น เสยชวต และกอให เกดคาใชจายใน

การรกษาพยาบาลทสง

1.2 ผลกระทบทางดานจตใจ เมอมการตงครรภเกดขนจะมการเปลยนแปลงดาน

ฮอรโมน ทาใหมการเปลยนแปลงดานอารมณและจตใจสตรต งครรภวยรนมกจะมอารมณ

แปรปรวนงาย ครนคดถงเรองของตนเอง โดยเฉพาะอยางยง ถาเปนการตงครรภทยงไมพรอมหรอ

เปนการตงครรภนอกสมรสจะทาใหสตรตงครรภวยรนมความกลววาผปกครองจะร วตกกงวล

สบสนกบเหตการณทเกดขน รสกอบอาย บางคนไมตองการทารกในครรภ และแกไขปญหาดวย

การทาแทง นอกจากน ถาสตรตงครรภไมไดรบการยอมรบจากบดาของทารกในครรภ ถกปฏเสธ

ความรบผดชอบ ถกทอดทง หรอไมไดรบการยอมรบจากบดามารดา อาจทาใหสตรวยรนรสก

ไรคณคา และอาจฆาตวตาย เพอหนปญหาการตงครรภไมพงประสงค

1.3 ผลกระทบทางดานเศรษฐกจ จากการศกษาเกยวกบสตรวยรนทตงครรภมกพบวา

วยรนทตงครรภมกมการศกษาในระดบตา ไมไดประกอบอาชพ หรอมโอกาสเลอกงานอาชพนอย

ตองทางานในระดบแรงงานและมรายไดนอย

19

1.4 ผลกระทบทางดานสงคม สตรวยรนทตงครรภโดยเฉพาะถาเปนการตงครรภนอก

สมรสหรอตงครรภในวยเรยน อาจถกตาหนตเตยนและไมไดรบการยอมรบจากครอบครวและ

สงคม ทาใหตองแยกจากสงคม กลมเพอน ถามการสมรสเกดขน พบวา อตราการหยารางเพม

สงขนในกลมครอบครววยรน

2. ผลกระทบของการต งครรภในสตรว ย รนตอบตร จากการศกษาของ May และ

Mahlmeister (May & Mahlmeister, 1994: 209 ) ซงศกษาตดตามบตรของมารดาวยรนในชวง 17 ป

ตอมา พบวา สวนใหญมความลมเหลวทางดานการเรยน โดยรอยละ 50 มการเรยนซ าชน รอยละ

40 มปญหาเกยวกบระเบยบวนย ขาดเรยน มพฤตกรรมรนแรงและถกพกการเรยน สวนหนงม

ปญหาการมเพศสมพนธเรวและมปญหาการต งครรภ สวนหนงมปญหาการหนออกจากบาน

มปญหาดานกฎหมายและมปญหาการใชสารเสพตด

3. ผลกระทบตอครอบครว บดามารดาและสมาชกในครอบครวของสตรวยรนทตงครรภ

โดยเฉพาะถาเปนการตงครรภนอกสมรสหรอตงครรภในวยเรยน มกจะมความโกรธ ผดหวงและ

อบอาย เมอทราบวาบตรสาวต งครรภ จงมกไมยอมรบการต งครรภและถาฝายชายปฏเสธ

ไมรบผดชอบ อาจมการกดกนไมใหฝายชายเกยวของกบบตรทเกดมา บางครอบครวอาจตองม

ภาระหรอมปญหาการเลยงดทงมารดาวยรนและบตรทเกดมาเพมขนดวย โดยเฉพาะในครอบครว

ทมรายไดนอย จงอาจนามาซงความเครยดของครอบครวได

4. ผลกระทบตอสงคมในภาพรวม ผลกระทบตอสงคมอนเนองมาจากการตงครรภในวยรน

ไดแก ปญหาเกยวกบการทาแทง ซงเปนปญหาทเกยวของกบกฎหมาย และศลธรรม นอกจากนการ

ทสงคมตองแบกรบภาระการเลยงดเดกทถกทอดทงและมปญหาครอบครว ทาใหรฐบาลสญเสย

คาใชจายในการเลยงด การจดการศกษา การรกษาพยาบาล และสวดการอนๆ แกเดกเหลานเปน

จานวนมากในแตละป

โรคและภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภของหญงตงครรภวยรน

การตงครรภในวยรน ทาใหเกดโรคแทรกซอนในระหวางการตงครรภ ไดแก

1.การแทง (Abortion)

การแทง หมายถง หญงต งครรภทสนสดการต งครรภกอนอาย 28 สปดาห หรอ ทารก

น าหนกเดกนอยกวา 1,000 กรม และเดกไมมชวต ซงรวมถงการแทงเอง/การทาแทง (ดลฤด

เพชรขวาง และคณะ, 2554:48)

สาเหต

มหลายอยาง เชน การกระทบกระเทอน เชน หกลม มดลกมความผดปกตเชน มกอน

เนองอก การอกเสบ ความผดปกตทมมาแตกาเนด ตวออนหรอทารกในครรภมความผดปกต เชน

20

พการแตกาเนด การตดเชอจากมารดา มารดามโรคประจาตว เชน เบาหวาน หรอโรคตดเชอตางๆ

เชน หดเยอรมน การตงใจกนยาขบ หรอใหคนทาแทง กเปนสาเหตหนงของการแทงได บางคน

อาจไมพบสาเหตทชดเจนได

อาการ

ในระยะแรกททารก หรอ ตวออนยงมชวตอย อาจมอาการเลอดออกทางชองคลอดเพยง

เลกนอยรวมกบปวดในทองนอย และปวดหลงเลกนอย หากผปวยไดนอนพกผอนอยางเตมท 3 – 4

วน เลอดอาจหยดไดเอง และการตงครรภอาจดาเนนตอไปไดเปนปกต ระยะนถอวายงไมมการแทง

เกดขน เราเรยกวา การแทงคกคาม (threatened abortion) แตถาตวออนเสยชวตลง การแทงจะ

เกดขน ผปวยจะมอาการตกเลอดมาก ปวดบดในทองอยางรนแรงคลายคลอดบตร และอาจเหน

กอนชนเนอของตวออนหลดออกมา ถาตวออนและเศษรกหลดออกมาไดหมด อาการตกเลอดจะ

คอยๆ หยดลง และคอยๆ หายปวดทอง เราเรยกวา “ การแทงโดยสมบรณ ( complete abortion)”

แตถายงมเศษรกคางอย ผปวยกยงคงมอาการปวดทองและตกเลอดตอไป เราเรยกวา “การแทงไม

สมบรณ (incomplete abortion)” ซงอาจตองทาการขดมดลดเอาเศษรกทคางออก ถาผปวยเสยเลอด

มาก อาจมอาการซด หรอถงกบภาวะชอก

การรกษา

1.ถาเลอดออกไมมาก ปวดทองไมมาก และยงไมมตวออนหลดออกมาใหเหนแนะนาให

ผปวยนอนพกบนเตยง 3 – 4 วน อยาทางาน อาจใหพาราเซตามอล กนแกปวด ถาเลอดหยดและ

หายปวดทองทารกกมกจะมชวตรอด และการตงครรภสามารถดาเนนตอไปได

2. ถาเลอดออกมาก ปวดทองมาก และมตวออนหลดออกมาใหเหน แสดงวามการแทง

เกดขนแลวควรสงโรงพยาบาล เพอทาการขดมดกเอาเศษรกออก ในรายทตกเลอดมากหรอมภาวะ

ชอก ควรใหนาเกลอแลวรบนาสงโรงพยาบาล อาจตองใหเลอด

3. ถามตวออนหลดออกมาแลว ผปวยหายปวดทอง และเลอดออกนอยลง กใหผปวยนอน

พก ถาซดใหเฟอรรสซนเฟต ถายงมเลอดออกเรอยๆ ใหฉดเมเทอรจน แตถายงมเลอดออกมาก

หรอมภาวะชอกควรใหนาเกลอ แลวสงโรงพยาบาลดวน

4. ในรายทสงสยมการอกเสบของมดลกรวมดวยเชน มไข มตกขาวกลนเหมน ควรให

ยาปฏชวนะ

ขอแนะนา

1. การทาแทงกนเอง เปนสงทอนตรายมาก เพราะอาจตดเชออกเสบถงตายได จงไมควรทา

หากมปญหาไมอยากมบตร ควรปรกษาแพทย เพอขอคาแนะนาทถกตอง

2. คนทเคยแทงเองมากอน อาจมโอกาสแทงไดในครรภตอไป โดยเฉพาะอยางยง ถาเคยแทง

ตดตอกน 2 ทองขนไป การตงครรภตอไป ควรฝากครรภเสยแตเนน ๆ และพกผอนใหมาก ๆ คน

21

ทเคยแทงตดตอกน 3 ทองขนไปเรยกวา “ แทงประจา (habitual abortion)” ซงมกมสาเหตท

เกยวกบความผดปกตของมดลก หรอทารก ควรปรกษาแพทยเพอคนหาสาเหตและแกไข

2. ความดนโลหตสงในขณะตงครรภ ( Hypertensive disorders)

International Society for the Study of Hypertension in Pregnancy (ISSHP) ไดใหค าจ ากด

ความของความดนโลหตสงในขณะต งครรภ วา ระดบ diastolic blood pressure 90 mmHg

ในชวงครงหลงของการตงครรภ สวนครรภเปนพษ คอ ภาวะความดนโลหตสงรวมกบการพบ

โปรตนในปสสาวะ จากการศกษาสวนใหญ พบวา อบตการณณของภาวะความดนโลหตสงในขณะ

ตงครรภในวยรนไมไดแตกตางกบในผใหญ แตบางรายงานพบวามอบตการณทสงขน สาหรบใน

ประเทสไทย พบวา อบตการณของความดนโลหตสงในขณะตงครรภของวยรนไมมความแตกตาง

เมอเทยบกบในผใหญ สวนภาวะครรภเปนพษอาจถกกระตนไดมากในชวงวนแรกหลงคลอด และ

พบวาการชก ครงหนงอาจเกดจากคลอด 3 วนไปแลวได ซงอบตการณของภาวะเหลานไมได

เกยวของกบอาย แตเนองจากสตรวยรนมกจะตงครรภเปนครรภแรก จงมความเสยงทจะเกดภาวะ

เหลานไดมากขน ( มนฤด เตชะอนทร และ พรรณ ศรวรรธนาภา, 2555:26)

3.ภาวะโลหตจาง ( Anemia)

ในการต งครรภปกต พบวา ปรมาตรของพลาสมาเพมขน ทาใหความเขมแขงของ

ฮโมโกลบนและฮมา – โตครตลดลง เกดภาวะโลหตจางได องคการอนามยโลกไดใหคาจากด

ความของภาวะโลหตจางในขณะตงครรภเมอมฮโมโกลบนตากวา 11.0 g/dl ฮมาโตครตตากวา

31 % ซงในภาวะ hemodilution ฮโมโกลบนอาจตาไดถง 10.4 g/dl สวนภาวะโลหตจางรนแรงนน

คอ ฮโมโกลบนตากวา 7.0 g/dl สาหรบในประเทศทพฒนาแลว พบวาอบตการณของภาวะโลหต

จางในหญงตงครรภวยรนเพมขน โดยม relative risk ประมาณ 2 เทาบางรายงาน พบอบตการณ

ไมตางกน สาหรบประเทศทกาลงพฒนา พบวา มอบตการณของภาวะโลหตจางในทงสองกลม

เทา ๆ กน แตความรนแรงแตกตางกน เนองจากในกลมประเทศเหลาน ภาวะโลหตจางเปนปญหา

สาคญของหญงตงครรภในทกกลมอาย ซงสาเหตเกดจากภาวะทพโภชนาการ การขาดธาตเหลก

และ โฟเลต มาลาเรย พยาธ โรคทางพนธกรรม (Sickle cell anemia, Thalassemia) ซงภาวะ

โลหตจางสามารถรกษาไดในชวงของการฝากครรภ แตเนองจากสตรวยรนมกมาฝากครรภลาชา

จงทาใหพบอบตการณของภาวะโลหตจางไดมากกวา ในประเทศไทยพบภาวะโลหตจางใน

หญงตงครรภวยรนสงเลกนอย

4. ภาวะทพโภชนาการ

สตรวยรนมกจะมปญหาเรอง การบรโภคอาหาร การดมสรา การสบบหร และการไดรบยา

บางอยางทมผลตอทารกในครรภ มกพบวา สตรทตงครรภวยรนจะมน าหนกเพมนอยกวาสตร

ตงครรภทอายมากกวา ซงจะทาใหมความเสยงททารกในครรภมน าหนกตวนอยดวย โดยภาวะ

22

ทพโภชนาการ พบวา เปนปญหาในประเทศทกาลงพฒนา ซงในผหญงภาวะนนาเปนผลมาจาก

ภาวการณเจรญพนธ การเผาผลาญอยางหนกในชวงคลอด โดยเฉพาะในหญงตงครรภวยรนมกจะ

ไดรบสารอาหารไมเพงพอ โดยในชวงหลงคลอดปญหาทพบสวนใหญไดแก การไดรบพลงงาน

แคลลอรไมเพยงพอ ขาดไอโอดน วตามนเอ ธาตเหลก และโฟเลต

5. ภาวการณตดเชอ

เนองจากสตรวยรนมอายนอย โอกาสทจะเกดการตดเชอตอโรคตาง ๆ จงมมาก เชน การ

ตดเชอในหชนกลาง โรคหด โรคสกใส คางทม ไอกรน เปนตน นอกจากน ยงมการตดเชอ

ทางเพศสมพนธไดสง และมแนวโนมของการเกดความดนโลหตสงระหวางตงครรภไดมากขน

6. ภาวะคลอดกอนกาหนด (Preterm)

การคลอดกอนกาหนดทาใหทารกทพพลภาพและเสยชวตได การคลอดกอนกาหนดสามารถ

แบงตามสาเหตไดเปน 2 กลม คอ สาเหตจากภาวะแทรกซอนตางๆ ซงในกลมนอบตการณการ

คลอดกอนกาหนดในหญงตงครรภวยรนไมตางจากในผใหญ โดยในวยรนเกดจากภาวะความดน

โลหตสงและทารกในครรภโตชา สวนในผใหญเกดจากรกเกาะตา และรกลอกตวกอนกาหนด

สวนสาเหตในอกกลมหนง เกดจากการเจบครรภคลอดกอนกาหนดทเกดขนเอง ในกลมนพบ

อบตการณในหญงตงครรภวยรนมากกวา และอบตการณจะลดลงเรอย ๆ ตามอายทเพมขน ปจจยท

สงเสรมใหเกดการคลอดกอนกาหนด ในประเทศทพฒนาแลวเกดจากการถกทารณกรรม การสบ

บหรและใหสารเสพตด การฝากครรภชา หรอไมฝากครรภ สวนในประเทศทกาลงพฒนา เกดจาก

การฝากครรภทไมเพยงพอ ปจจยอนทอาจเกยวของ คอ เชอชาต พบการคลอดกอนกาหนดในคน

ผวดามากกวาคนผวขาว รวมถงการม gynecologic age ทนอย (นอยกวา 2 ป ) พบอบตการณของ

ทารกน าหนกตวนอย และการคลอดกอนกาหนดเพมขน odd ratio 2.64 เทา ทงนอาจเปนเพราะ

อวยวะของหญงตงครรภไมสมบรณ ท งในสวนของมดลกเองและการสรางฮอรโมนตาง ๆ แต

สาหรบในครรภถดไป พบอบตการณของการคลอดกอนกาหนดลดลง ในประเทศไทย พบ

อบตการณ การคลอดกอนกาหนดในหญงตงครรภวยรนสงกวาอยางมนยสาคญทางสถต

7. ทารกนาหนกตวนอย (Low birth weight)

ทารกน าหนกนอย แบงเปน low birth weight คอ ทารกน าหนกตวนอยกวา 2,500 กรม

และ very low birth weight คอ ทารกน าหนกตวนอยกวา 1,500 กรม พบอบตการณของทารก

น าหนกตวนอยในหญงตงครรภวยรนมากกวาในผใหญ โดยอบตการณมากขนถาอายนอยลงซง

สมพนธกบภาวะคลอดกอนกาหนด Small for Gestational Age (SGA) หมายถง ทารกทมน าหนก

ตวตากวาเปอรเซนตไทลท 10 ของน าหนกแรกเกดในอายครรภน น ๆ พบวา อบตการณไมได

เพมขนในหญงตงครรภวยรน แตปจจยทมผลกบการเกด SGA คอ เชอชาตโดยพบมากในคนผวดา

การฝากครรภทไมเพยงพอ การศกษาตา และการสบบหร

23

สงทจะเกดขนกบการตงครรภในสตรวยรน

การตงครรภเปนสถานการณทสตรวยรนตองเผชญเพอพฒนาและปรบตวเขารบบทบาทของ

การเปนมารดา ซงเปนบทบาทของผใหญ การทสตรวยรนตงครรภจะสามารถปรบตวเขารบบทบาท

ของการเปนมารดาไดอยางมประสทธภาพหรอไมนน สตรวยรนทตงครรภจะตองสามารถปฏบต

หนาทตามภารกจ หรอตามบทบาทของมารดาวยรนตงครรภตามขนตอน ซงถาสตรวยรนทตงครรภ

สามารถเผชญปญหาขณะตงครรภและปฏบตตามขนตอนของบทบาทภารกจในขณะตงครรภได

สาเรจ จะทาใหสตรวยรนสามารถปรบตวเขารบบทบาทของการเปนมารดาไดอยางมประสทธภาพ

และสงผลใหสามารถปฏบตหนาทของการเปนมารดาระยะหลงคลอด และระยะการเลยงดบตรได

สาเรจ ซงสงทจะเกดขนในระยะตงครรภมดงน

1. การยอมรบการตงครรภ (Accepting the pregnancy) โดยทวไปการตงครรภมกนามาซง

ความยนด และความสขแกสตรตงครรภและครอบครว ถาการตงครรภนนเปนการตงครรภทมการ

วางแผนและมความพรอมสาหรบการมบตร ซงจะชวยใหสตรวยรนทตงครรภมการยอมรบการ

ตงครรภไดงาย ในทางตรงกนขาม ถาการตงครรภนนเปนการตงครรภในขณะทยงไมพรอม เชน

การตงครรภนอกสมรส ตงครรภในวยเรยน สตรทตงครรภจะรสกตกใจ เสยใจ กลมใจ กลว กงวล

ใจ โดยกลววาครอบครวและสงคมจะร กลวหมดอนาคต กลวจะมปญหาการคลอด เปนตน

2. การสรางสมพนธภาพกบทารกในครรภ การทสตรวยรนทต งครรภจะสามารถสราง

สมพนธภาพกบทารกในครรภไดนน สตรวยรนทตงครรภจะตองรบรวาทารกในครรภเปนอกชวต

หนง ซงจะสามารถรบรไดอยางชดเจนจนเมออายครรภมาขนและทารกในครรภมการดนเกดขน

อยางไรกด สตรวยรนทมความพรอมในการตงครรภจะมความรสกรกทารกในครรภไดตงแตทราบ

วาตนเองตงครรภ ในขณะทคนทไมพรอมและไมตองการมบตรจะสรางสมพนธภาพกบทารกใน

ครรภไดลาชา หรอไมสามารถสรางสมพนธภาพทดกบทารกในครรภได บางคนจะรสกราคาญเมอ

ลกดน บางคนอาจรสกเฉยๆ ตอบตร โดยบางคนอาจรสกทงรกและเกลยดบตร

3. การปรบตวตอการเปลยนแปลงในตนเอง ในการปรบตวตอการเปลยนแปลงในตนเองของ

สตรวยรนทตงครรภ แบงไดเปนการปรบตวดานรางกายและการปรบตวดานจตใจ

3.1 การเปลยนแปลงทางดานรางกาย สตรวยรนทตงครรภจะตองมการปรบตวตอการ

เปลยนแปลงดานรางกายทงขนาด การเคลอนไหว และการทาหนาทของรางกายขณะตงครรภ สตร

วยรนทตงครรภบางคนทไมสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงดานรางกายหรอภาพลกษณของตน

ไดสาเรจจะรสกไมพอใจทรปรางมองดนาเกลยด รสกอดอด ไมคลองตว รสกอายททองขยายใหญ

ขน ในขณะทสตรวยรนทตงครรภทสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงดานรางกายขณะตงครรภ

ไดจะรสกพอใจทครรภขยายใหญขน ซงแสดงวาลกแขงแรงหรอรสกวาเปนเรองปกตของหญง

ตงครรภโดยทวไป

24

3.2 การเปลยนแปลงดานอารมณ ในขณะต งครรภ สตรวยรนทต งครรภจะมการ

เปลยนแปลงทางดานอารมณ ซงอาจเปนผลมาจากการเปลยนแปลงทางดานฮอรโมน สตรวยรนท

ตงครรภจะมความรสกหงดหงด โมโหงาย ขนอยใจ บางคนรสกกลว และวตกกงวลเกยวกบ

สขภาพของบตรในครรภ เชน กลวลกพการ กลวลกไมแขงแรง บางคนกลวเกยวกบการคลอด

4. การปรบตวตอการเปลยนแปลงดานสมพนธภาพกบคสมรส สตรทต งครรภจะมการ

ปรบตวตอการเปลยนแปลงดานสมพนธภาพกบคสมรสใน 2 เรอง คอ จะมการพงพาอาศยคสมรส

มากขน และจะมการเปลยนแปลงดานความสมพนธทางเพศ

5. การเตรยมการคลอดและการเปนมารดา พฒนกจของการเปนมารดาในระยะตงครรภจะ

สมบรณเมอสตรตงครรภมการเตรยมตวเพอการคลอดและเตรยมตวสาหรบบทบาทการเปนมารดา

6. การยอมรบบทบาทการเปนมารดา สตรตงครรภจะยอมรบบทบาทการเปนมารดา โดยจะ

เรมเรยนรบทบาทการเปนมารดาในระหวางการตงครรภ โดยเรยนรจากการจนตนาการ การสงเกต

จากมารดาคนอนๆ การเลอกพฤตกรรมเพอเลยนแบบหรอหลกเลยง รวมทงการทดลองแสดง

บทบาทสมมตโดยการทดลองเลยงเดกคนอน ๆ การเรยนรเหลานจะชวยใหสตรตงครรภสามารถ

เตรยมตวสาหรบบทบาทการเปนมารดาได

ปจจยทเกยวของกบการตงครรภในสตรวยรน

การตงครรภในสตรวยรนตลอดการตงครรภจะมปจจยตาง ๆ เขามาเกยวของ ทาใหสตร

ต งครรภมการเปลยนแปลงตางๆ โดยสามารถสรปปจจยไดดงน (ดลฤด เพชรขวาง และคณะ,

2554:85-87)

1. อาย

เปนปจจยหนงในหญงตงครรภทถอวามความสาคญเนองจากเปนตวบงชวาหญงตงครรภ

นนมวฒภาวะในการเปนมารดาทดเพยงพอหรอไม ผทมอายมากจะมวฒภาวะมากกวา วฒภาวะจะ

ชวยใหบคคลพนจพจารณา ไตรตรองโดยอาศยสตปญญา การเรยนร และประสบการณในอดต

และนาไปสความตงใจทจะถกกระทา การดแลตนเอง ตามเหตผลและความสาคญของสงทได

ไตรตรอง การตงครรภมการเปลยนแปลงทสาคญ ทงดานรางกาย จตใจ และอารมณ

2. อายครรภ

อายครรภ คอ อายของเดกทยงไมคลอดนบตงแตวนแรกของรอบเดอนสดทายจนคลอด

โดยปกตใชเวลา 40 สปดาห กคอ วนคลอดนนเอง

เดอนท 1

การเจรญเตบโตและการพฒนาของทารก ไขทไดรบการปฏสนธแลว 5 – 7 วน

จะฝงตวทผนงมดลก (uterus) ไขเจรญอยางรวดเรว เรยกวา ตวออน ( embryo ) ซงจะมการสรางรก

25

(placenta) และสายสะดอ (umbilical cord) เพอเปนการนาอาหารจากแมสลกและขบของเสยจากลก

สแมเดกจะอยในถงนา เรยกวา amniotic sac ซงปองกนเดกจากการกระแทก

การเปลยนแปลงทางรางกาย ในระยะแรกของการต งครรภจะมอาการออนเพลย

งวงนอน ปสสาวะบอย คลนใส อาเจยน แนนทอง ทองอด คดเตานม อารมณจะผนผวนเหมอน

กอนมประจาเดอน อาการจะเปนมากนอยในแตละคนจะไมเหมอนกน สปดาหท 2 – 3 จะมการ

สรางประสาทไขสนหลงและกระดกสนหลงรวมทงเสนประสาท เมอเวลาผานไป 6 สปดาหเดกจะ

มหวและลาตว สปดาหท 5 เซลลจะแบงเปน 3 ชน ไดแก

ชนนอก ectoderm ซงจะสราง สมอง เสนประสาท และผวหนง

ชนกลาง mesoderm ซงจะกลายเปนกลามเนอ กระดก เสนเลอด หวใจและอวยวะเพศ

ช นใน endoderm ซงจะกลายเปนอวยวะภายใน เชน ตบ หวใจ กระเพาะ ปอด

เปนตน เรมมการสรางหวใจ ( 5 – 6 สปดาหหลงจากประจาเดอนครงสดทาย) ตา และ แขน แตยง

ฟงเสยงหวใจไมได สนสดสปดาหท 6 เดกจะมขนาดครงนว

เดอนท 2

การเจรญเตบโตและการพฒนาการของทารก ระยะนเปนระยะสาคญทสด เนองจาก

จะมการเจรญเตบโตเรวมาก ประมาณปลายเดอน ท 2 ลกษณะเฉพาะของรางกายภายนอกเกดขน

แลว เรยกวา Morphogenesis ถามสารกอความผดปกต ( Teratogens) แพรเขาสสงแวดลอมของ

Embryo อาจทาใหเกดความผดปกตแตกาเนดอยางชดเจน (อาไพ จารวชรพานชกล, 2554) ดงนน

ไมวาการตดเชอไวรส ยาทรบประทาน หรอสงแวดลอม ทมผลตอการเจรญเตบโตหากเดกไดรบ

ชวงนจะเกดความพการได เมอสนสดเดอนท 2 อวยวะตางๆ จะพฒนา เชน สมอง ตบ หวใจ

กระเพาะ นว มอ ห และอวยวะเพศ ในระยะนเดกจะมขนาด 1นว เราเรยกระยะนวา fetus

การเปลยนแปลงทางดานรางกาย ผต งครรภสวนใหญจะเกดอาการของคนตงครรภ

คอ รสกเหนอย ปสสาวะบอย คลนใส อาเจยนทองผก ทองอดเฟอ คดเตานม หวนมจะมสคล า

ขน ปวดศรษะ รสกวาเสอผาจะคบ อารมณจะยงคงผนผวน

เดอนท 3

การเจรญเตบโตและการพฒนาของทารก เดกทารกวยนจะมอวยวะครบถวน เรมม

การขยบแขน ขา ศรษะ อาปากและหบปากได นวเรมมเลบ แตมารดายงไมรสกถงการเคลอนไหว

เนองจากเดกยงมขนาดเลก แขนและมอจะมยาวกวาขา ศรษะเดกจะมขนาดใหญเมอเทยบกบลาตว

โดยมขนาดของศรษะเปนครงหนงของขนาดทงตว ใบหนากวาง นยนตาอยกางกนมาก หวใจจะม

4 หอง หวใจจะเตน 120 – 160 ครง ไตเรมขบของเสยสกระเพาะปสสาวะ และถกนาออกโดย

สายสะดอ เดกในระยะนจะมความยาว 4 นว

26

การเปลยนแปลงทางดานรางกาย ระยะนยงคงมอาการของคนแพทอง จะพบวาเสน

เลอดทนม ทอง ขา เรมขยาย ทองจะเรมโต ผต งครรภจะเรมรสกอยากอาหาร อารมณจะผนผวน

นอยลง

เดอนท 4

การเจรญเตบโตและการพฒนาของทารก ผวหนงเดกจะมสชมพและใส ขนคว

และขนตาเรมงอก เรมมการสรางหชนนอก หนาตามการพฒนาเพมขน คอยาวขน ทาใหหนาและ

ลาตวแยกจากกน ศรษะจะมขนาดเลกลงประมาณครงหนงของลาตว เดกทารกวยนจะสามารถลม

ตากลนน า มการนอน ตน การเคลอนไหว เตะ คณแมจะรสกถงความเคลอนไหวนไดเรยกวา

quickening ใหจดวนทเดกเรมเคลอนไหวไวใหแพทยประกอบการพจารณาวนกาหนดคลอด ระยะ

นเดกจะมขนาดยาว 8 – 10 นว

การเปลยนแปลงทางดานรางกาย อาการโดยทวไปของคนทองจะดขน เชน อาการ

คลนไส อาเจยน อาการปสสาวะบอย คดเตานม อาการตางๆ เหลานจะลดลง แตมอาการทคงอย

เชน แนนทอง ทองผก ปวดศรษะ นอกจากนนยงมอาการทเกดขนใหม เชน คดจมก เลอด

กาเดาไหล หออ เลอดดออกตามไรฟน หลงเทาบวมเลกนอย เสนเลอดขอดทขา อาจจะม

รดสดวงทวาร ตกขาว ในระยะนสมควรทจะใสชดคลมทองและเตรยมยกทรงหากเตานมมขนาด

เพมขน แพทยจะเรมไดยนเสยงการเตนของหวใจเดก

ชวงนมารดา จะหวบอยขน แนะนาใหรบประทานอาหารบอยขน แตไมแนะนาให

รบประทาน ปรมาณอาหารเพม อาจจะบอยเพมเปนสองเทา และควรจะรบประทานอาหารทม

คณคาตอแมและลก หากเปนไปไดใหจดชนดและปรมาณอาหารทรบประทานเพอเปรยบเทยบกบ

อาหารมาตรฐาน หรอนาไปปรกษาแพทย อารมณชวงนยงผนผวน เสอผาเดมเรมคบ หลงลมบอย

น าหนกคณแมเรมเพมขน ในระยะแรกของการตงครรภน าหนกอาจจะยงไมเพม เนองจากมอาการ

แพทอง แตเมอยางเขาสระยะนน าหนกควรจะเพมสปดาหละครงกโลกรม แตระยะคลอดน าหนก

อาจจะไมเพมหรอลดลงเปนเรองปกต คนปกตเมอต งครรภควรจะมน าหนก เพมขน 10 – 17

กโลกรม สาหรบครรภแฝดอาจจะเพมประมาณ 17- 20 กโลกรม โดยเปนน าหนกทารก 3-4

กโลกรม นาหนกรก และนาครา 1.5 – 3 กโลกรม ไขมน นา และเลอดประมาณ 7 – 8 กโลกรม

เดอนท 5

อาการจะคลายกบเดอนท 4 แตจะมอาการมากขน เชน การเคลอนไหวของเดก

เพมขน ตกขาวเพมขน ปวดทองนอยเนองจากเอนททองตงขน ทองผก ปวดศรษะ เลอดกาเดาไหล

เลอดออกตามไรฟน ขาเปนตะครว เสนเลอดขอด รดสดวงทวาร ปวดหลง ผวมสคลาขน อารมณ

คนทองจะดขน

27

เดอนท 6 – 7

การเจรญเตบโตและการพฒนาของทารก เดกทารกวยนยงคงเจรญเตบโตอยาง

รวดเรว ผวเดกจะแดงและปกคลมดวยขนออน lanugo hair และไขมน ผมและเลบเทาจะเรมงอก

สมองจะเตบโตอยางรวดเรว ระบบประสาทเรมทางาน ในเดกหญงจะเรมสรางไข ในรงไข ระยะน

เดกจะดเหมอนคนตวเลก แตปอดยงไมสามารถทางานไดเตมท ดงนนเดกจาเปนตองอยในมดลก

เดกในระยะนจะมความยาว 11-14 นว

การเปลยนแปลงทเกดกบผต งครรภ อาการตางๆ ทเกดจะเหมอนกบเดอนท 5 แตทารกจะ

เคลอนไหวมากขน แขงแรงมากขน

เดอนท 8

การเจรญเตบโตและการพฒนาของทารก เดกยงคงเจรญเตบดตอยางรวดเรว

กระดกแขงแรงขน ผวจะเจรญเหมอนคนปกต สมองพฒนาเตมท เสนประสาททางานไดเตมท ตม

รบรสเรมทางาน เดกจะรบ แสง เสยง และความเจบปวด ถาเดกชายอณฑะจะเคลอนจากชองทอง

ลงสถงอณฑะ เดกชวงนจะยาว 16-18 นว หนกประมาณ 2 กโลกรม

การเปลยนแปลงทางดานรางกาย อาการจะเหมอนเดอนท 5 แตจะหายใจตน มดลก

จะบบตวมากขน ควรปรกษาแพทยเรองวธการคลอด รวมทงวธการระงบการเจบปวด

เดอนท 9

การเจรญเตบโตและการพฒนาของทารก ชวงนสมองเดกจะเจรญเตบโตเรวมาก

เดกจะเจรญอยางรวดเรวพรอมทจะคลอด หวเดกจะกลบลงพรอมคลอด ภมคมกนจากแมจะเขาส

ลกเดกจะเคลอนไหวมากขน ปอดแขงแรงมาก เดกจะยาวประมาณ 20 นว หนก 2.5 – 4 กโลกรม

ชวงอายครรภ 37-42 สปดาห เดกสามารถคลอดไดตลอดเวลา ระยะนคณแมจะรสกอดอดเพราะเดก

ตวโต และดนกระเพาะและกระบงลม ทาใหแนนทองหายใจตนและเรว อาจจะมอาการจกเสยด

หนาอก และทองผก

3. ระดบการศกษา

การศกษาทาใหมนษยมความเจรญงอกงามทางสตปญญา มเหตผล มความใฝร การศกษา

ชวยใหบคคลมโอกาสรบรขาวสารตางๆ ทเกยวของกบสขภาพและความเจบปวย รบรการ

เปลยนแปลงตามวยไดด ทาใหเขาใจในสงตางๆ ทเรยนรไดมาก มการตดสนใจทด และสามารถ

ปฏบตตนไดถกตองเหมาะสม ผทมการศกษาสงจะมการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพมากกวา

ผทมการศกษานอย ในหญงต งครรภทมการศกษาสงยอมมความเขาใจเกยวกบสาเหตของการ

เปลยนแปลงตาง ๆ ในรางกายทเกดขนในระหวางการตงครรภ วธการดแล และการปฏบตตนท

ถกตองและทาใหมโอกาสในการคนควา ศกษาดวยตนเองไดอยางกวางขวางรวมทงสามารถทจะหา

แหลงประโยชนไดดกวาหญงตงครรภทมการศกษาตา

28

4. อาชพ

อาชพ การประกอบอาชพของหญงต งครรภและสาม จะเปนตวบงบอกฐานะทาง

เศรษฐกจ สภาพความเปนอยไดอยางหนง ทสาคญ คอ อาชพบางอยางของหญงตงครรภสามารถ

บงบอกถงอนตรายหรอเกดภาวะโรคแทรกซอนจากการประกอบอาชพนน ๆ

5. ครอบครว/สาม

ครอบครวและสาม ตองซกถามถงความเจบปวยของสามและญาตพนองท งสองฝาย

รวมทงบคคลทอยในครอบครว เพราะโรคทางพนธกรรมหลายชนดและโรคตดเชออาจจะปรากฏ

อาการหรอกาเรบไดระหวางการตงครรภและถายทอดไปยงทารกในครรภ ใหประวตความเจบปวย

ของครอบครวทควรทราบ ไดแก โรคความดนโลหตสง เบาหวาน วณโรค โรคเลอด ครรภแฝด

เปนตน รวมทงโรคตดเชอจากสาม เชน ซฟลส โรคเอดส เปนตน

6. การเขาสวยเจรญพนธ(เพศ เพศสมพนธ ประจาเดอน)

การเขาสวยเจรญพนธ ประกอบดวย ประวตการมระดครงแรก ระยะของรอบระด

จานวนวนทมระด อาการผดปกตระหวางการมระด และประวตการมระดครงสดทาย ซงขอมลท

สาคญ คอ วนแรกของการมประจาเดอนครงสดทาย ซงจะนามาคานวณอายการตงครรภ

7. โรคและภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภของหญงตงครรภวยรน

การตงครรภในวยรนทาใหเกดโรคและภาวะแทรกซอนในระหวางการตงครรภ ไดแก การ

แทง ความดนโลหตสงในขณะตงครรภ ภาวะโลหตจาง ภาวะทพโภชนาการ ภาวะการณตดเชอ

ภาวการณคลอดกอนกาหนด และทารกนาหนกตวนอย เปนตน ซงจะสงผลกระทบตอมารดาวยรน

ทารกในครรภและครอบครวของสตรวยรนทตงครรภ

8. ผลกระทบดานสงคม เศรษฐกจ

การตงครรภในวยรน ทาใหประเทศตองเสยคาใชจายในการดแลทารกทคลอดออกมา

น าหนกนอยเปนจานวนมาก และสตรทต งครรภวยรนสวนใหญ ตองออกจากโรงเรยน หรอถา

ทางานอาจตองออกจากงาน ทาใหเกดปญหาดานเศรษฐกจเพมขน และจากการตงครรภในวยรน

มกพบมากกวาครงของหญงตงครรภวยรนทมการตงครรภแบบไมตงใจ จงไมไดเตรยมความพรอม

ทจะตงครรภ และไมพรอมทจะเปนมารดา ทาใหขาดการดแลเอาใจใสตอการตงครรภ มาฝากครรภ

ลาชา กลวผปกครองจะโกรธ ปฏเสธการตงครรภ บตรทเกดมาจากความไมพรอมของครอบครว

เมอโตขนมกจะมปญหาสงคมมากมาย

จากทกลาวมาขางตน สามารถสรปไดวา ปจจยทเกยวของกบการตงครรภในวยรน ไดแก อาย

อายครรภ การศกษา อาชพ ครอบครว การเขาสวยเจญพนธ โรคและภาวะแทรกซอนระหวาง

ต งครรภ และผลกระท บ ท างดาน เศรษ ฐกจและส งคม โดยเฉพ าะอยางยง เรองโรคและ

29

ภาวะแทรกซอนระหวางต งครรภท มผลกระทบตอสขภาพทางดานรางกาย และจตใจของ

หญงตงครรภและทารกในครรภ สงผลถงพฒนาการหรอความสมบรณของทารก สวนในดาน

เศรษฐกจเปนปญหาทตามมาเพราะถามหญงวยรนตงครรภเปนจานวนมาก เดกทารกมความผดปกต

มาแตกาเนด ตองใชงบประมาณในการดแลชวยเหลอ

2.3 แนวคดเกยวกบความร

2.3.1 ความหมายของความร

ราชบณฑตยสถาน1(2546:1232)1ใหความหมายวา1“ความร”1หมายถง1สงทสงสมมา

จากการศกษาเลาเรยน การคนควา หรอประสบการณ รวมทงความสามารถเชงปฏบตและทกษะ

“ร” เปนคากรยา หมายถง แจง เขาใจ ทราบขนตน ซงผเรยนเพยงแตจาไดอาจจะโดยการ

ฝกหรอการเหน ไดยน จาได ความรขนนไดแก ความรเกยวกบคาจากดความ ความหมาย ขอเทจจรง

ทฤษฎ โครงสรางและวธการแกปญหาเหลาน เปนตน

จากความหมายดงกลาวสรปไดวา ความร หมายถง ความสามารถทางสตปญญา

การทราบขอเทจจรงตางๆ จากบทเรยนและประสบการณตางๆ ทไดรบและแสดงออกมาเปน

พฤตกรรมโดยสามารถวดไดหรอสงเกตได

2.3.2 ประเภทของความร

สชาต1โสมประยร1และเอมอชฌา1วฒนบรานนท1(2542:1461-147)1ความรทคนเรา

ไดรบอาจแบงเปนหลายลกษณะ หรอหลายขนตอนดวยกน โดยทวไปแบงออกเปน 4 ขน ดงตวอยาง

เชน

2.3.2.1 รแบบทองจาหรอแบบนกแกวนกขนทอง คอ รแลวเอาไปทาอะไรไมได

หรอรแตวารเทานนเอง (จดเปนความรขนตาหรอความจา)

2.3.2.2 รแบบสามารถนาไปเปรยบเทยบหรอตความได คอ รวาสงนนผด สงนถก

สงนนด สงนไมด (จดเปนเพยงความเขาใจ)

2.3.2.3tรแบบสามารถจาtนาเอาความรไปใชใหเกดประโยชนในชวตประจาวน

และวพากษวจารณเรองราวตางๆ ได คอ รจกดดแปลงปรบปรงความรใหเหมาะสม แลวนาไปใชให

เกดประโยชนไดอยางแทจรง และสามารถแยกแยะเรองใหญใหเปนเรองยอยๆ รวมทงยงมองเหน

ความสมพนธของเรองเหลานนดวย (จดเปนการรจกเอาไปใชและการรจกวเคราะห)

2.3.2.4 รแบบสามารถนาเอาความรและความเขาใจ หรอความคดตางๆ ทมอยอยาง

กระจดกระจายมารวมกนเขาเปนหมวดหมหรอเปนกลมกอน ซงมการผสมผสานและสมพนธกน

เปนอยางด จนกระทงไปคดตอเตมเสรมแตงใหเกดเปนความคดรเรมและสรางสรรคตอไปอกได

30

รวมทงรจกการประเมนคาของความรทงหมดทไดรบ เพอประโยชนในการตดสนใจ (จดเปนการรจก

สงเคราะหและการประมาณคา)

นนคอการพฒนาความรจนถงขนสงสดคอ คดเปน ทาเปน แกปญหาเปน และสามารถนา

ความรไปปฏบตใหเกดประโยชนในชวตประจาวนได

นอกจากนนแบงความรตามแหลงทมาไดอก 2 แบบ ไดแก ความรทอยกบตวและความร

ทรวาแหลงความรนนมอยทใด หรออยางทกลาวกนวา ครงหนงของความร คอรวาจะไปหาความรได

จากทไหน ซงกคอ ความรยอมเกดจากประสบการณ

2.4 แนวคดเกยวกบการดแลตนเอง

2.4.1 ความหมายของการดแลตนเอง

โอเรม (Orem, 2001:96) ใหความหมายการดแลตนเอง หมายถง การปฏบตกจกรรม

ตางๆ ทบคคลรเรมและกระทาดวยตนเองอยางตอเนอง มเปาหมาย จงใจ เพอดารงรกษาซงสขภาพ

อนามยความเปนอยท ด หลกเลยงจากโรคภยอนตรายทคกคามชวด และเมอกระทาอยางม

ประสทธภาพจะมสวนชวยใหโครงสราง หนาทและพฒนาการดาเนนไปไดถงขดสงสดของแตละ

บคคล

รดาวาต รอละ (2558:44) กลาววา การดแลตนเองเปนสงทมความสาคญอยางยงตอ

บคคลใน การทจะดารงไวซงชวต สขภาพ และสวสดภาพ การทบคคลจะดแลตนเองได กจะตองม

ความสามารถ ในการดแลตนเอง ซงมโครงสรางอนประกอบดวย ความสามารถ และคณสมบต

ขนพนฐาน พลงความสามารถ 10 ประการ และความสามารถในการปฏบตการเพอดแลตนเอง

เปนคณลกษณะในการดแลตนเอง มผลใหความสามารถในการดแลตนเอง ซงแสดงออกในรปของ

พฤตกรรมการดแลตนเอง แตกตางกนไปตามอทธพลของปจจยพนฐานตาง ๆ

กลาวโดยสรป การดแลตนเองคอการทบคคลปฏบตเพอคงไวซงการมสขภาพสมบรณ

และมชวตอยในสภาพทด โดยการกระทาอยางมเปาหมายและพฒนาไปถงขดสงสดในแตละบคคล

2.4.2 กรอบมโนทศนของการดแลตนเอง

การดแลตนเอง หมายถง การปฏบตในกจกรรมทบคคลรเรม และกระทาเพอทจะรกษา

ไวซงชวต สขภาพ และสวสดภาพของตน การดแลตนเองเปนการกระทาทจงใจและมเปาหมาย

(Deliberate action) และเมอกระทาอยางมประสทธภาพ จะมสวนชวยให โครงสราง หนาท และ

พฒนาการของแตละบคคลดาเนนไปไดถงขดสงสด กจกรรมการดแลตนเองรวมทงการมงจดการ

หรอแกไขปญหาซงเกยวของกบปจจยภายนอก ซงเปนการกระทาทผอนสงเกตเหนได และการปรบ

ความ รส กนกคดและอารมณ ของตน เอง การดแลตนเองเป นพ ฤตกรรมท เรยน รภายใต

ขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมของชนแตละกลม ในภาวะปกตผใหญมกจะดแลตนเองได

31

< หมายความวา นอยกวา

แผนภาพท 2 กรอบแนวคดพนฐานของทฤษฎการดแลตนเอง ของ โอเรม (Orem, 2001:118)

สวนทารก เดก ผสงอาย ผทเจบปวย หรอมความพการ อาจตองการความชวยเหลอ

เกยวกบกจกรรมการดแลตนเอง เนองจากทารกและเดกเพงอยในระยะเรมตนของพฒนาการทง

รางกาย จตใจ และสงคม สวนผสงอายตองการความชวยเหลอในการดแลตนเองเมอความสามารถ

ทางดานรางกาย และสตปญญาเสอมถอยลงตามวย ทาใหมขอจากดในการดแลตนเอง ผทเจบปวย

หรอทพพลภาพตองการความชวยเหลอในการดแลตนเองบางสวน หรอทงหมด ขนอยกบภาวะ

สขภาพ (Health state) และความตองการการดแลตนเองทงในปจจบนและอนาคต การดแลตนเอง

เปนการกระทาทบคคลซงเปนผใหญไดมสวนสงเสรมใหตนเองมชวตอยรอด มภาวะสขภาพและ

สวสดภาพทด สวนการดแลบคคลอนนนหมายถง การทบคคลซงเปนผใหญมสวนในการสงเสรม

ความอยรอด สขภาพ และสวสดภาพของสมาชกทตองการการพงพา (dependent member) (Orem,

1991:116)

ในแนวคดของโอเรม (Orem, 1991:224-226) ระบวาการดแลตนเองเปนพฤตกรรม ท

จงใจ และมเปาหมาย (Deliberate action และ goal oriented) ซงประกอบดวย 2 ระยะ คอ

ระยะท 1 เปนระยะของการพนจพจารณาและตดสนใจซงจะนาไปสการกระทา

ระยะท 2 เปนการกระทาและผลของการกระทา

ลาดบของเหตการณทเกดขนในแตละระยะ ดงแสดงภาพท 3

การดแลตนเอง

ความสามารถ

ทางการพยาบาล

ความตองการ

การดแลตนเอง

ทงหมด

ความสามารถ

ในการ

ดแลตนเอง < ความพรอง

ในการดแลตนเอง

ปจจ

ยพ น

ฐาน

ป

จจยพ น

ฐาน ป

จจยพ

นฐา

น

32

ระยะท 1 : การพนจพจารณาและตดสนใจซงจะนาไปสการกระทา ประกอบดวยลาดบขนตอน

ดงตอไปน

ระยะท 2 : เปนการกระทาและผลของ

การกระทา

แผนภาพท 3 ระยะของการดแลตนเอง ตามแนวคดของโอเรม (Orem, 1991:226)

มความรเกยวกบ

สถานการณท

ตองการการกระทา

การสบสวน

หาขอมล

พนจพจารณา

ความร

1 2

วเคราะห สงเคราะห

และใครครวญ

พนจพจารณาเกยวกบ

สงทไมสามารถจะ

เปลยนแปลงหรอปรบ

เปลยนได

3 สงทสามารถเปลยน

แปลงหรอปรบ เปลยน

3

ตดสนใจ 4

แสวงหาเปาหมาย

(เปาหมายของการ

การกระทาทตองการ

เพอไปสเปาหมาย

กาหนดการกระทาตาม

ลาดบขนตอน

ออกแบบและวางแผน

ทจะกระทา

การควบคมรวมทง

การประเมนผล

กระทา

5

6

5

7

1

2

3

33

ระยะท 1 จะเหนวาบคคลทสามารถจะกระทาการดแลตนเองไดอยางมประสทธภาพ

น นจะตองมความรเกยวกบตนเองและสงแวดลอม และเหนวาสงทจะกระทาน นเหมาะสมใน

สถานการณนน ๆ จงตองมความรกอนวาสงทตองการกระทานนจะมประสทธภาพและใหผลตามท

ตองการ ดงนนการดแลตนเองจงตองการความรเกยวกบเหตการณทงภายในและภายนอก การชวย

ในการสงเกต การใหความหมายของสงทสงเกตพบ มองเหนความสมพนธของความหมายของ

เหตการณ กบสงทตองกระทา จงจะสามารถพนจพจารณาตดสนใจกระทาได

ระยะท 2 เปนระยะของการดาเนนการกระทา โดยการกระทานนตองมเปาหมายซงม

ความสาคญอยางยงในการปฏบตกจกรรมตาง ๆ เพอการดแลตนเอง เพราะเปนการกาหนดการเลอก

กจกรรมทจะกระทา และเปนเกณฑทจะใชในการตดตามผลของการปฏบตกจกรรมตาง ๆ ในการ

ดแลตนเองบคคลจะตงคาถามวา ตนจะดาเนนการอยางไรเพอจะไดกระทากจกรรมการดแลตนเอง

ตามทไดเลอก จะกระทาอะไรบาง ตองการแหลงประโยชนอะไรบาง มแหลงประโยชนเหลานน

หรอไม กระทาไดถกตองและมประสทธภาพหรอไม และจะตองกระทานานเทาใด การทตอง

กระทาการดแลตนเองนนจะขดขวางตอกจกรรมอน ๆ ในชวตหรอไม จะทราบไดอยางไรวากระทา

ไดถกตอง และถาตองการความชวยเหลอมใครจะชวยไดบาง

แมวาการดแลตนเองจะเปนการกระทาทจงใจและมเปาหมายเฉพาะ แตการดแล

ตนเองนนจะกลายเปนสขนสยตดตวได ถาไดกระทาไปสกระยะหนง บคคลนนอาจจะกระทาโดย

ไมไดระลกถงเปาประสงคของการกระทา การทจะปฏบตการดแลตนเอง เพอดารงรกษาและ

สงเสรมสขภาพ ผปฏบตจะตองมความรเกยวกบเปาหมายและสรางสขนสยในการปฏบต และเมอ

สรางนสยในการปฏบตไดบคคลจะกระทาไดโดยไมตองใชความพยายามหรอรสกเปนภาระอก

ตอไป

จะเหนวาแนวคดในเรองการดแลตนเองของโอเรมน นสอดคลองกบแนวคดของ

ทฤษฎทางสงคมและพฤตกรรมศาสตร กลาวคอการดแลตนเองหรอดแลบคคลทตองการการพงพา

เปนกจกรรมทบคคลกระทาตามการรบรและการใหความหมายของการกระทานนตอตนเองหรอตอ

บคคลทตองการการพงพา อยางไรกตามโอเรม (Orem, 1991:104) ใหขอคดวา แมวาเปาหมายของ

การดแลตนเองของบคคลคอเพอรกษาไวซงชวต สขภาพ และสวสดภาพกตาม แตกจกรรมการดแล

ตนเองหรอดแลบคคลทตองการการพงพาบางอยางกอใหเกดอนตรายตอชวตและสขภาพได ซง

โอเรมเรยกการดแลตนเองนนวาเปน “nontherapeutic” ดงนน การดแลตนเองจะเปน “Therapeutic”

(Therapeutic self-care) เมอเกดผลแกบคคลดงน

1. รกษาไวซงชวต สขภาพ และการทาหนาททเปนไปตามปกต

2. สงเสรมการเจรญเตบโต พฒนาการและการบรรลวฒภาวะของบคคลตามศกยภาพ

3. ปองกน ควบคม และรกษากระบวนการของโรคและการบาดเจบ

4. ปองกนหรอปรบชดเชยภาวะไรสมรรถภาพ

34

5. สงเสรมสวสดภาพและความผาสกของบคคล

หลกเกณฑดงกลาวใหแนวทางในการพจารณาถงคณคาของกจกรรมการดแลตนเอง

ของแตละบคคล เชน การรดน ามนตในวฒนธรรมไทยประชาชนทวไปอาจเชอวา เปน

“Therapeutic” คอทาใหเกดความรสกปลอดภยในสวสดการของเขาเอง เพราะฉะน นเจาหนาท

สขภาพควรพจารณาถงคณคาหรออนตรายของการดแลตนเองนนอยางรอบคอบ อยาดวนตดสน

โดยใชทศนะของตนเองเปนหลก เมอพจารณาแลวเหนวากจกรรมทผปวยกระทานนไมเปนอนตราย

อาจไมจาเปนตองปรบเปลยน แตถาคดวาเปนอนตรายกจาเปนตองใชกลวธในการใหความรชแนะ

และจงใจใหบคคลปรบเปลยนการกระทา ซงการจะปรบเปลยนไดหรอไมขนอยกบปจจยพนฐาน

ของแตละบคคล วธการดแลตนเองทบคคลเรยนรและถายทอดกนมาหลายชวอาย ดงนนจงควร

ศกษาคนควาอยางมระบบเพอเพมความเปนวทยาศาสตรและในทางตรงขามการดแลทเจาหนาท

สขภาพอนามยกระทาให หรอแนะนาใหบคคลกระทามไดหมายความวาจะเปน “Therapeutic” กบ

บคคลนน ๆ เสมอไป เพราะความผดพลาดอาจเกดขนได โดยเฉพาะถาความสามารถของเจาหนาท

สขภาพมไมเพยงพอหรอขาดขอมลในการพจารณาปญหาอยางรอบคอบทกดาน

เมอการดแลตนเองหรอการดแลบคคลทตองการการพ งพา ไมเปน “Therapeutic”

หรอความสามารถไมเพยงพอทจะสนองตอบตอความตองการการดแลตนเองทงหมด โอเรมเรยกวา

บคคลมความบกพรองในการดแลตนเอง (Self-care deficit) หรอมความบกพรองในการดแลบคคล

ทตองการการพงพา (Dependent care deficit)

2.4.3 ความพรองในการดแลตนเอง (Self – care deficit)

ความพรองในการดแลตนเองเกดขน เมอความสามารถไมเพยงพอทจะสนองตอบตอ

ความตองการการดแลตนเองทงหมดในขณะนนหรอทานายไดวาจะไมเพยงพอในอนาคต หรอ

ความสามารถของผรบผดชอบทจะสนองตอบตอความตองการการดแลของบคคลผตองการการ

พงพาไมเพยงพอ ซงบคคลเหลานมขอจากดหรอมความพรองในการดแลตนเอง ซงตองการบคคล

ทากจกรรมการดแลแทนผผวย หรอผรบบรการในขณะนน และในขณะเดยวกนจะตองชวยให

ผปวยไดพฒนาความสามารถในการดแลตนเองหรอชวยใหญาตไดพฒนาความสามารถทจะ

ตอบสนองความตองการการดแลของผปวย ถาหากวาเปนโรคเรอรงทรกษาไมหายขาด การทจะ

เขาใจแนวคดของความพรองในการดแลตนเองไดนนจาเปนตองเขาใจแนวคดของความตองการ

การดแลตนเองท งหมด (Therapeutic self-care demand) และความสามารถในการดแลตนเอง

(Self-care agency) ดวย

2.4.4 ความตองการการดแลตนเองทงหมด (Therapeutic self-care demand)

การดแลตนเองของโอเรมนนมทงทเปน “therapeutic” และ “nontherapeutic” และสง

ทผปวยหรอผรบบรการและเจาหนาทสขภาพคาดหวงคอการดแลตนเองควรจะเกดผลดตอชวต

35

สขภาพ และสวสดภาพของบคคล นนคอตองเปน “therapeutic self-care” สวนคาวา “demand”

หมายถง ความตองการ หรอ “จาเปน” และจะตองใชความพยายามในการกระทา ซงเปนการบงบอก

วาการดแลตนเองนนควรจะใหผลไปในทางทดหรอเปน Therapuetic อยแลว ซง “therapeutic self-

care demand” เปนความตองการการดแลตนเองทงหมด ซงหมายถงกจกรรมการดแลตนเองทงหมด

ทบคคลควรจะกระทาภายในระยะเวลาหนง ซงประกอบดวยการดแลตนเองทจาเปน (Self-care

requisites) 3 ดาน คอ

1) การดแลตนเองทจาเปนโดยทวไป (Universal self-care requisites) เปนการดแล

เพอการสงเสรม และรกษาไวซงสขภาพ และสวสดภาพของบคคล การดแลตนเองเหลานจาเปน

สาหรบบคคลทกคน ทกวย แตจะตองปรบใหเหมาะสมกบระยะพฒนาการ จดประสงค และ

กจกรรมการดแลตนเองทจาเปนโดยทวไปมดงน

1.1 คงไวซงอากาศ นา และอาหารทเพยงพอ

1.1.1 บรโภคอาหาร น า อากาศ ใหเพยงพอกบหนาทของรางกายทปกต และ

คอยปรบตามความเปลยนแปลงทงภายในและภายนอก

1.1.2 รกษาไวซงความคงทนของโครงสรางและหนาทของอวยวะทเกยวของ

1.1.3 หาความเพลดเพลนจากการหายใจ การดม และการรบประทานอาหาร

โดยไมทาใหเกดโทษ

1.2 คงไวซงการขบถายและการระบายใหเปนไปตามปกต

1.2.1 จดการใหมการขบถายตามปกตทงจดการกบตนเองและสงแวดลอม

1.2.2 จดการเกยวกบกระบวนการในการขบถาย ซงรวมถงการรกษาโครงสราง

และหนาทใหเปนไปตามปกตและการระบายสงปฏกลจากการขบถาย

1.2.3 ดแลสขวทยาสวนบคคล

1.2.4 ดแลสงแวดลอมใหสะอาดถกสขลกษณะ

1.3 รกษาความสมดลระหวางการมกจกรรมและการพกผอน

1.3.1 เลอกกจกรรมใหรางกายไดเคลอนไหวออกกาลงกาย การตอบสนองทาง

อารมณ ทางสตปญญา และการมปฏสมพนธกบบคคลอนอยางเหมาะสม

1.3.2 รบรและสนใจถงความตองการการพกผอน และการออกกาลงกายของ

ตนเอง

1.3.3. ใชความสามารถ ความสนใจ คานยม และกฎเกณฑทางขนบธรรมเนยม

ประเพณ เปนพนฐานในการสรางแบบแผนการพกผอน และการมกจกรรมของตนเอง

1.4 รกษาความสมดลระหวางการใชเวลาเปนสวนตวกบการมปฏสมพนธกบผอน

36

1.4.1 คงไวซงคณภาพและความสมดลทจาเปนในการพฒนาเพอเปนทพงของ

ตนเองและสรางสมพนธภาพกบบคคลอนเพอทจะชวยใหตนเองทาหนาทไดอยางมประสทธภาพ

รจกตดตอขอความชวยเหลอจากบคคลอนในเครอขายสงคมเมอจาเปน

1.4.2 ปฏบตตนเพอสรางมตรใหความรก ความผกพนกบบคคลรอบขางเพอจะ

ไดพงพาซงกนและกน

1.4.3 สงเสรมความเปนตวของตวเองและการเปนสมาชกในกลม

1.5 ปองกนอนตรายตาง ๆ ตอชวต หนาท และสวสดภาพ

1.5.1 สนใจและรบรตอชนดของอนตรายทอาจเกดขน

1.5.2 จดการปองกนไมใหเกดเหตการณทอาจเปนอนตราย

1.5.3 หลกเลยงหรอปกปองตนเองจากอนตรายตาง ๆ

1.5.4 ควบคมหรอขจดเหตการณทเปนอนตรายตอชวตและสวสดภาพ

1.6 สงเสรมการทาหนาทและพฒนาการใหถงขดสงสดภายใตระบบสงคม และ

ความสามารถของตนเอง (promotion of normalcy)

1.6.1 พฒนาและรกษาไวซงอตมโนทศนทเปนจรงของตนเอง

1.6.2 ปฏบตในกจกรรมทสงเสรมพฒนาการของตนเอง

1.6.3 ปฏบตกจกรรมทสงเสรมและรกษาไวซงโครงสรางและหนาทของบคคล

(Health Promotion & Preventions)

1.6.4 คนหาและสนใจในความผดปกตของโครงสราง และการทาหนาทท

แตกตางไปจากปกตของตนเอง (Early detection)

2) ก ารด แล ต น เอ งท จ า เป น ต าม ระ ย ะ พ ฒ น าก าร (Developmental self-care

requisites) เปนการดแลตนเองทเกดขนจากกระบวนการพฒนาการของชวตมนษยในระยะตาง ๆ

เชน การตงครรภ การคลอดบตร การเจรญเตบโตเขาสวยตาง ๆ ของชวต และเหตการณทมผลเสย

หรอเปนอปสรรคตอพฒนาการ เชน การสญเสยคชวต หรอบดามารดา หรออาจเปนการดแลตนเอง

ทจาเปนโดยทวไปทปรบใหสอดคลองกบการสงเสรมพฒนาการ การดแลตนเองทจาเปนสาหรบ

กระบวนการพฒนาการแบงออกเปน 2 อยาง คอ

2.1 พฒนาและคงไวซงภาวะความเปนอยทชวยสนบสนนกระบวนการของชวต

และพฒนาการทชวยใหบคคลเจรญเขาสวฒภาวะในวยตาง ๆ คอ ตงแตอยในครรภมารดา ระหวาง

การคลอด ในวยแรกเกด วยทารก วยเดก วยรน วยผใหญ และวยชรา

2.2 ดแลเพอปองกนการเกดผลเสยตอพฒนาการโดยจดการเพอบรรเทาเบาบาง

อารมณเครยดหรอเอาชนะตอผลทเกดจาก

• การขาดการศกษา

• ปญหาการปรบตวทางสงคม

37

• การสญเสยญาตมตร

• ความเจบปวย การบาดเจบ และการพการ

• การเปลยนแปลงเนองจากเหตการณตาง ๆ ในชวต

• ความเจบปวยในขนสดทายและการตาย

จะเหนไดวาการดแลตนเองทจาเปนตามระยะพฒนาการกลายเปนเรองทสาคญมากใน

ยคปจจบนทมการเปลยนแปลงโครงสรางทางสงคม และเศรษฐกจอยางรวดเรว การดแลตนเองท

จาเปนสาหรบเดกวยรนเพอปองกนสงเสพตดทงหลาย หรอการถกนาไปใชประโยชนทางเพศซงจะ

มผลเสยตอพฒนาการของตนเอง หรอการดแลตนเองทจาเปนสาหรบผสงอาย เพอคงไวซงสขภาพ

และความรสกมคณคาในตนเอง ทามกลางลกษณะของครอบครวและสงคมทเปลยนแปลงไป

เปนตน

3) การดแลตนเองทจาเปนเมอมปญหาทางดานสขภาพ (Health deviation self –

care requisites) โครงสรางหรอหนาทของรางการผดปกต เชน เกดโรคหรอความเจบปวย และจาก

การวนจฉยโรค และการรกษาของแพทย การดแลตนเองทจาเปนในภาวะนมดงนคอ

3.1 แสวงหาความชวยเหลอจากบคคลทเชอถอได เชน เจาหนาทสขภาพอนามย

3.2 รบร สนใจ และดแลผลของพยาธสภาพ ซงรวมถงผลทกระทบตอพฒนาการ

ของตนเอง

3.3 ป ฏ บ ต ต าม แ ผ น ก าร รก ษ า ก ารว น จฉ ย ก าร ฟ น ฟ แ ล ะ ก ารป อ งกน

ภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนอยางมประสทธภาพ

3.4 รบรและสนใจดแลและปองกนความไมสขสบายจากผลขางเคยงของการรกษา

หรอจากโรค

3.5 ปรบตวตอการเปลยนแปลงทเกดขนจากความเจบปวย และการรกษาโดยรกษา

ไวซงอตมโนทศนและภาพลกษณทดของตนเอง ปรบบทบาทของตนเองใหเหมาะสมในการพงพา

ตนเองและบคคลอน

3.6 เรยนรทจะมชวตอยกบผลของพยาธสภาพหรอภาวะทเปนอย รวมทงผลของ

การวนจฉยและการรกษาในรปแบบการดาเนนชวตทสงเสรมพฒนาการของตนเองใหดทสดตาม

ความสามารถทเหลออย รจกเปาหมายทเปนจรง ซงจะเหนวาการดแลตนเองในประเดนน บคคล

จะตองมความสามารถในการผสมผสานความตองการดแลตนเองในประเดนอน ๆ เขาดวยกน เพอ

จดระบบการดแลตนเองทงหมดทจะชวยปองกนอปสรรคหรอ บรรเทาเบาบางผลทเกดจากพยาธ

สภาพ การวนจฉยและการรกษาตอพฒนาการของตนเอง

แ น ว ค ด ข อ ง “Therapeutic self – care demand” ข อ งโอ เรม อ าศย แ น วค ด ข อ ง

“deliberate action” คอเปนการกระทาทจงใจและมเปาหมาย ซงเปาหมายของการกระทาในทนคอ

การดแลตนเองจาเปนหรอ หรอ “self –care requisites” สวนวธการหรอเทคโนโลยเปนสอใหการ

38

ดแลตนเองทจาเปนไดรบการตอบสนองเพอคงไวซงการทาหนาทของบคคล ดงนนการทจะใหการ

ดแลทจาเปนแตละอยางไดรบการสนองตอบจะตองกระทากจกรรมหลายอยางเปนลาดบขนตอน

จะเหน วาโอเรม (Orem, 1991) ใหความ ห มายของ “Self – care requisites” ใน ลกษ ณ ะของ

เปาประสงคของการกระทากจกรรมยอย (action demand) คาวา requisite แปลวา “จาเปน” ผเขยน

จงแปล “Self – care requisites” วาเปน การดแลตนเองทจาเปน เพอหลกเลยงความซ าซอนกบ

ความตองการการดแลตนเองทงหมด

จะเหนวาการพจารณาตดสนความตองการการดแลตนเองท งหมด (Therapeutic

self-care demand) ของผปวยหรอผรบบรการเปนสงจาเปน เพราะความตองการการดแลตนเอง

ทงหมดเปนเกณฑในการประเมนวาผปวยหรอผรบบรการ มความสามารถทจะกระทากจกรรมใด

ไดดวยตนเองบาง กจกรรมใดทตองการความชวยเหลอ ซงจะตองมการพฒนาความสามารถของ

บคคลตอไป

2.4.5 ความสามารถในการดแลตนเอง (Self-Care Agency)

ความสามารถในการดแลตนเองเปนมโนมตทกลาวถงคณภาพอนสลบซบซอนของ

บคคลทมศกยภาพในการดแลตนเอง โครงสรางของความสามารถในการดแลตนเองม 3 ระดบ คอ

1. ความสามารถในการปฏบตการเพอดแลตนเอง (Capabilities for self – care operations)

2. พลงความสามารถ 10 ประการ ซงเปนความสามารถทเกอหนนสาหรบการดแล

ตนเอง (Power components : enabling capabilities for self – care)

3.ค ว า ม ส า ม า ร ถ แ ล ะ ค ณ ส ม บ ต ข น พ น ฐ า น (Foundational capabilities and

dispositions)

แกส และคณะ (Gast et al., 1989:27 ) ไดวเคราะห มโนมตของความสามารถในการดแล

ตนเองในลกษณะทวาความสามารถในแตละระดบจะเปนพนฐานของระดบทสงขนไป ซงจะเหนวา

ความสามารถและคณสมบตขนพนฐาน จะเปนพนฐานของพลงความสามารถ 10 ประการ และพลง

ความสามารถ 10 ประการ จะเปนพนฐานของความสามารถในการปฏบตการเพอดแลตนเอง

สาหรบรายละเอยดของความสามารถในการดแลตนเอง

ความสามารถในการปฏบตการเพอการดแลตนเอง (Capabilities for self – care

operations)

เปนความสามารถทจาเปน และตองใชในการดแลตนเองในขณะน นทนท ซง

ประกอบดวยความสามารถ 3 ประการ คอ

1. การคาดการณ (Estimative) เปนความสามารถในการตรวจสอบสถานการณและ

องคประกอบในตนเองและสงแวดลอมทสาคญสาหรบการดแลตนเอง ความหมาย และความ

ตองการในการปรบการดแลตนเอง

39

2. การปรบเปลยน (Transitional) เปนความสามารถในการตดสนใจเกยวกบสงท

สามารถ ควรและจะกระทาเพอสนองตอบตอความตองการการดแลตนเองทจาเปน

3. การลงมอปฏบต (Productive operation) เปนความสามารถในการปฏบตกจกรรม

ตาง ๆ เพอสนองตอบตอความตองการการดแลตนเองทจาเปน

จะเหนวาความสามารถทง 3 ประการน เปนความสามารถทสะทอนอยในระยะตาง ๆ

ของการดแลตนเอง ซงเปนการกระทาทจงใจและมเปาหมาย ดงกลาวมาแลวในเรองการดแลตนเอง

พลงความสามารถ 10 ประการ (Ten Power components)

โอเรมและเทเลอร (Orem & Taylor, 1986:82) มองพลงความสามารถทง 10 ประการนใน

ลกษณะของตวกลาง ซงเชอมการรบรและการกระทาของมนษย แตเฉพาะเจาะจงสาหรบการกระทา

อยางจงใจเพอการดแลตนเอง ไมใชการกระทาโดยทว ๆ ไป พลงความสามารถ 10 ประการน ไดแก

1. ความสนใจและเอาใจใสในตนเอง ในฐานะทตนเปนผรบผดชอบในตนเอง

รวมทงสนใจและเอาใจใสภาวะแวดลอมภายใน-ภายนอกตนเอง ตลอดจนปจจยทสาคญสาหรบ

การดแลตนเอง

2. ความสามารถทจะควบคมพลงงานทางดานรางกายของตนเองใหเพยงพอสาหรบ

การรเรม และการปฏบตการดแลตนเองอยางตอเนอง

3. ความสามารถทจะควบคมสวนตาง ๆ ของรางกายเพอการเคลอนไหวทจาเปนใน

การรเรม หรอปฏบตการดแลตนเองใหเสรจสมบรณและตอเนอง

4. ความสามารถทจะใชเหตใชผลเพอการดแลตนเอง

5. มแรงจงใจทจะกระทาการดแลตนเอง เชน มเปาหมายของการดแลตนเองท

สอดคลองกบคณลกษณะและความหมายของชวต สขภาพ และสวสดภาพ

6. มทกษะในการตดสนใจเกยวกบการดแลตนเองและปฏบตตามทไดตดสนใจ

7. มความสามารถในการเสาะแสวงหาความรเกยวกบการดแลตนเองจากผ ท

เหมาะสม และเชอถอได สามารถจะจดจาและนาความรไปใชในการปฏบตได

8. มทกษะในการใชกระบวนการทางความคดและสตปญญา การรบร การจดกระทา

การตดตอ และการสรางสมพนธภาพกบบคคลอน เพอปรบการปฏบตการดแลตนเอง

9. มความสามารถในการจดระบบดแลตนเอง

10. มความสามารถทจะปฏบตการดแลตนเองอยางตอเนอง และสอดแทรกการดแล

ตนเองเขาไปเปนสวนหนงในแบบแผนการดาเนนชวตในฐานะบคคล ซงมบทบาทเปนสวนหนง

ของครอบครวและชมชน

จะเหนวาพลงความสามารถในการดแลตนเองตามแนวคดของโอเรม (Orem,

1985:94) นนประกอบดวยปจจยตาง ๆ ทนอกเหนอจากความร (Knowledge) เจตคต (Attitude) และ

40

ทกษะในการปฏบต (Psychomotor) ตามแนวคดทเชอกนมาดงเดม เพราะปจจย 3 ประการนไมเพยง

พอทจะทาใหบคคลปฏบตกจกรรมการดแลตนเองได งานวจยเพอหาความสมพนธระหวางความร

เจตคต และทกษะ กบพฤตกรรมดานสขภาพ พบวาสมพนธกนในระดบตาหรอปานกลาง หรอบาง

งานวจยพบวาไมมความสมพนธกนเลย ดงนนแนวคดในเรองพลงความสามารถ 10 ประการของ

โอเรมจงนบไดวาเปนแนวคดใหม ซงมความสาคญมากโดยเฉพาะเมอเจบปวยจะเหนไดชด และ

แนวคดนอาจมความเหมาะสมสาหรบพยาบาลในการวเคราะหหาสาเหตของความพรองในการดแล

ตนเองของผปวย เพอพยาบาลจะไดชวยแกไขไดภายในขอบเขตความรบผดชอบของวชาชพ

ความสามารถและคณสมบตขนพนฐาน (Foundational capabilities and dispositions)

เปนความสามารถทจาเปนสาหรบการกระทาอยางจงใจ (Deliberate action) โดยทว ๆ

ไป แบงออกเปน 1) ความสามารถทจะร (Knowing) กบความสามารถทจะทา (Doing) ทางสรระ

และจตวทยาแบงเปนการรบความรสก การรบร และความจาเปนตน และ 2) คณสมบตหรอปจจยท

มผลตอการแสวงหาเปาหมายของการกระทา ความสามารถและคณสมบตขนพนฐานประกอบดวย

1. ความสามารถและทกษะในการเรยนร ไดแก ความจา ความสามารถในการอาน

เขยน นบเลข รวมทงความสามารถในการหาเหตผล และการใชเหตผล

2. หนาทของประสาทรบความรสก (sensation) ทงการสมผส การมองเหน การไดยน

การไดกลน และการรบรส

3. การรบรในเหตการณตาง ๆ ทงภายในและภายนอกตนเอง

4. การเหนคณคาในตนเอง

5. นสยประจาตว

6. ความตงใจ

7. ความเขาใจในตนเอง

8. ความหวงใยในตนเอง

9. การยอมรบตนเอง

10. ระบบการจดลากบความสาคญ รจกจดแบงเวลาในการกระทากจกรรมตาง ๆ

11. ความสามารถทจะจดการเกยวกบตนเอง เปนตน

จะเหนวาหากบคคลขาดความสามารถและคณสมบตขนพนฐานเหลาน เชน ผปวย

ไมรสกตว ยอมขาดความสามารถในการกระทากจกรรมทจงใจ และมเปาหมายโดยทวไป และ

ไมสามารถจะพฒนาความสามารถเพอสนองตอบตอความตองการการดแลตนเองได นนคอขาดทง

พลงความสามารถ 10 ประการ และความสามารถในการปฏบตการเพอดแลตนเอง

การประเมนความสามารถในการดแลตนเอง จะตองประเมนความสามารถทจะ

สนองตอบตอความตองการในการดแลตนเองทงหมด (Therapeutic self –care demand) เพอตดสน

41

ความพรองในการดแลตนเอง (Self – care deficit) โดยประเมนวาบคคลสามารถจะกระทาการดแล

ตนเองเพอสนองตอบตอความตองการการดแลตนเองทจาเปน (Self – care requisites) ในแตละขอท

กาหนดความตองการการดแลตนเองทงหมดหรอไม ถาไมไดกระทาหรอกระทาไมถกตอง หรอ

เพยงพอถอวามความพรองในการดแลตนเอง (Self – care deficit) เพราะฉะนนความพรองในการ

ดแลตนเองเกดขนเมอความตองการในการดแลตนเองนน จะตองพจารณาใหละเอยดวาเพราะเหตใด

ความสามารถในการดแลบคคลทตองการพงพา (Dependent care agency)

การดแลบคคลทตองการการพ งพาจะยงมความสาคญมากขนในสงคมปจจบน

เนองจากการเพมจานวนผสงอาย ผเจบปวยเรอรง ผทมความพการ และผทมความตองการการดแลยง

ยากซบซอนจนเกนกวาทจะสนองตอบไดดวยตนเองตามลาพงเหมอนกบแนวคดของความสามารถ

ในการดแลบคคลทตองการการพงพาเหมอนกบแนวคดของความสามารถในการดแลตนเองคอเปน

ความสามารถทจะปฏบตการเพอการดแลบคคลทตองการการพงพา ไดแก ความสามารถในการ

คาดการณ (Estimative) ปรบเปลยน (Transitional) และลงมอปฏบต (Productive operation) เพอทจะ

ทราบและสนองตอบตอความตองการการดแลทงหมดของบคคลอน นอกจากนนยงจะตองมสวน

ของพลงความสามารถทเฉพาะ (Specific power component) ซงทงหมดขนอยกบความสามารถและ

คณสมบตขนพนฐาน รวมทงปจจยขนพนฐานของผใหการดแล (Orem, 1991:121)

การสรางสงแวดลอมทสงเสรมใหบคคลไดพฒนาความสามารถในการดแลตนเอง เปน

วธการเพมแรงจงใจของผปวยในการวางเปาหมายทเหมาะสม ปรบเปลยนพฤตกรรมเพอใหไดผล

ตามทตงเปาหมายเอาไว สงแวดลอมในทนรวมถงการเปลยนแปลงเจตคตและการใหคณคาตอการ

ดแลตนเอง การใชความสามารถในทางสรางสรรค การปรบเปลยนอตมโนทศนและการพฒนา

ทางดานรางกาย พยาบาลจะตองจดใหผปวยไดมโอกาสมปฏสมพนธและตดตอกบตนเองและกบ

บคคลอน เชน กลมชวยเหลอตนเอง เพอทจะใหคาแนะนาและสนบสนน และใชวธการชวยเหลอ

อนๆ

โอเรมใหขอคดเหนวา การจดสงแวดลอมเพอสงเสรมพฒนาการของผปวยหรอ

ผรบบรการเปนสงจาเปน และควรจะใชในการดแลครอบครว สถาบนเลยงดเดก สถานพยาบาล

โรงเรยน และโรงพยาบาล ซงมคนอยรวมกนเปนกลม ประสทธภาพของการใชวธนขนอยกบ

ความคดสรางสรรค ความร เจตคต และการนบถอบคคลอนของพยาบาล หรอผใหความชวยเหลอ

สงแวดลอมทเอออานวยตอการพฒนาการมกจะเอออานวยตอการเรยนรดวย การชวยเหลอดวยวธน

มกจะใชรวมกบวธอนๆ เชนการสอน เปนตน

แมวาโอเรมไมไดเนนถงการใหคาปรกษา ซงเปนวธการหนงในการชวยผปวยในการ

ปรบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง และการเผชญกบภาวะวกฤตในชวตแตจะเหนวาวธการ

ชวยเหลอทกวธยกเวนการกระทาทดแทน เปนสวนหนงของการใหคาปรกษาทพยาบาลสามารถ

42

ปรบใชใหเหมาะสมกบความสามารถของผปวยหรอผรบบรการทจะมสวนรวมรบผดชอบในการ

ดแลตนเอง และเผชญกบปญหาของตนเองใหได ซงตามทฤษฏของโอเรมน น ผ ปวยหรอ

ผรบบรการจะตองมสวนรวมในการดแลตนเองเสมอ ถาเขามสตสมปชญญะและมความรสกนกคด

และพยาบาลกบผปวยตางกมบทบาทในการตอบสนองตอความตองการการดแลทงหมดของผปวย

หรอพฒนาความสามารถในการดแลตนเองของผปวย

ปจจยพนฐาน (Basic Conditioning Factors)

ปจจยพนฐานนนเปนปจจยเฉพาะทมอทธพลตอความสามารถในการดแลตนเอง และ

ความตองการการดแลตนเองทงหมด ความสมพนธระหวางปจจยพนฐานกบความสามารถในการ

ดแลตนเอง และความตองการการดแลตนเองไมไดเปนแบบเชงเหตเชงผล (Causal relationship)

แตเปนการอธบายวา การพจารณาความสามารถในการดแลตนเอง และความตองการการดแล

ตนเองทงหมดจะตองคานงถงปจจยพนฐาน ดงตอไปนรวมดวย

1. อาย

2. เพศ

3. ระยะพฒนาการ

4. สงคมขนบธรรมเนยมประเพณ

5. สภาพทอยอาศย

6. ระบบครอบครว

7. แบบแผนการดาเนนชวตรวมถงกจกรรมทกระทาอยเปนประจา

8. ภาวะสขภาพ

9. ปจจยทางระบบบรการสขภาพ

10. แหลงประโยชน

11. ประสบการณทสาคญในชวต

โดยมรายละเอยด ดงน

อาย เพศ และระยะพฒนาการ การประเมนปจจยทงสามอยางนจะชวยใหพยาบาลได

ทราบถง 1) ความตองการการดแลตนเองโดยทวไป และ ตามระยะพฒนาการ 2) ระยะของการ

พฒนายงไมพฒนาความสามารถในการดแลตนเอง หรอผสงอายความสามารถในการดแลตนเองจะ

ลดลง เปนตน 3) ศกยภาพในการรเรม หรอกระทาอยางตอเนองในการพฒนาความสามารถในการ

ดแลตนเอง

สภาพทอยอาศย ขอมลเกยวกบสภาพทอยอาศยจะชวยใหพยาบาลรจกปรบวธการทจะ

สนองตอบตอความตองการการดแลตนเอง เชน ผปวยเบาหวานตองฉดอนซลนใหตนเองทอาศยอย

43

ในแหลงชมชนแออด ควรจะปรบวธการฉดยาตนเองอยางไรใหปลอดภยจากการตดเชอและโรค

แทรกซอนตางๆ ซงวธการอาจแตกตางไปจากผปวยทมฐานะด อาศยอยในบานทมเครองอานวย

ความสะดวกในการฉดยาใหตนเองอยางพรอมมล

ระบบครอบครว สงคม ประเพณ และแบบแผนการดาเนนชวต ปจจยเหลานจะชวยใน

การประเมนคณภาพของการดแลตนเอง หรอความชวยเหลอซงกนและกนระหวางสมาชกใน

ครอบครว และจะชวยบงชถงศกยภาพในการพฒนาความสามารถในการดแลตนเองของผปวย

หรอผทรบผดชอบดแลผปวย นอกจากนนอาจใชเปนขอมลในการตดสนแหลงประโยชนทงเงน

ทองและเวลาในการจดระบบการดแลตนเองและเปนประโยชนสาหรบพยาบาลในการเลอกวธการ

ชวยเหลอและจดระบบการพยาบาล

ในแนวคดของเท เลอร (Taylor, 1989:86) เม อผ รบ บ รการเปน บ คคล (Individual)

ครอบครวจะกลายเปนปจจยพนฐานทมอทธพลตอทงความตองการ และความสามารถในการดแล

ตนเองของผปวย จานวนสมาชกในครอบครว ความคาดหวง และแหลงประโยชนของครอบครว

อาจมผลตอความตองการการดแลตนเองของแตละบคคลแตกตางกนไป เชน บคคลทอยใน

ครอบครวใหญ อาจมความตองการความเปนสดสวน และการมปฏสมพนธกบบคคลอนแตกตาง

ไปจากบคคลทมาจากครอบครวเลกๆ เพราะฉะนนการพฒนาวธการทจะสนองความตองการใน

เรองนจะแตกตางกน ครอบครวอาจเปนแหลงประโยชนสาหรบผปวยในการจดการเพอสนองตอบ

ตอความตองการการดแลตนเอง ในทางตรงขามบางครงครอบครวอาจจะขดขวางการพฒนา

ความสามารถของผปวยในการดแลบางครงสมาชกในครอบครวจะเปนผข ดขวางการพฒนา

ความสามารถในการดแลตนเองของผปวยเนองจากความรกและความรเทาไมถงการณ ซงเปน

หนาททพยาบาลจะตองคอยชวยเหลอชแนะ

ภาวะสขภาพและระบบบรการสขภาพ ภาวะสขภาพหมายถงโครงสรางและการทาหนาท

ของรางกาย การเจบปวย การวนจฉยโรค และการรกษาของ แพทย ตลอดจนความเครยดและ

ภาวะทางดานอารมณทบงบอกถงความสามารถในการเผชญกบปญหาตางๆ ทเกดขนขอมลเหลาน

จะตองไดรบการประเมนอยางตอเนองในการปฏบตการพยาบาล เนองจากเปนภาวะทมการ

เปลยนแปลงอยตลอดเวลา (Dynamic state) โดยเฉพาะอยางยงเมอเจบปวยตองเขารบการรกษาใน

โรงพยาบาลขอมลเหลานไดจากตวผปวยและ/หรอญาต แพทยผดแลผปวย และจากบนทกตางๆ

โดยพยาบาลตองใชวธการสงเกต สมภาษณ การตรวจรางกายทจาเปน

ระบบบรการสขภาพ เปนปจจยทสาคญอยางยงปจจยหนง ทจะเอออานวย และเกอหนน

ใหผปวยและครอบครวไดพฒนาความสามารถในการดแลตนเองและพงพาตนเองได และกญแจ

สาคญคอการใหผ ปวยและครอบครวมสวนรวมในการดแลรกษาตนเองอยางจรงจงเทาท

ความสามารถของเขาจะกระทาได และระบบสงตอทดจะชวยเสรมใหผปวยทอยหางไกลจาก

โรงพยาบาลใหญๆ สามารถใชบรการในชมชนไดสะดวก และเปดโอกาสใหเจาหนาทสขภาพใน

44

ทกระดบสามารถมสวนรวมในการชวยเหลอผ ปวยและครอบครวไดอยางมประสทธภาพ

นอกจากนนเจาหนาทสขภาพควรจะประเมนถงการดแลตนเองทผปวยและครอบครวใชรวมอยดวย

เชน การแพทยพนบาน การใชยาตางๆ ดวยตนเอง เพอใหการใชแหลงประโยชนตางๆ เกดผลด

และปลอดภยแกประชาชน

ประสบการณทสาคญในชวต ไดแก เหตการณทผปวยไดประสบมาในอดตซงอาจจะมผล

ตอความสามารถในการดแลตนเองหรอความตองการการดแลตนเองทงหมด เชน เหตการณทม

การเปลยนแปลงในชวต ไดแก การสญเสยคชวต การหยาราง การเปลยนงานอาจนะมผลตอ

ระบบการดแลตนเองของผปวย หรอผปวยมประสบการณเคยเหนผปวยระเรงตายทกคน เมอ

ตนเองไดรบการวนจฉยวาเปนมะเรงอาจมความกลวหรอไมยอมรกษาเพราะคดวาถงรกษากตอง

ตายหรอเกดความรสกหมดกาลงใจ สญสนความหวง จนไมสามารถจะรคดตดสนใจ และลงมอ

ปฏบตการดแลตนเองได

กลาวโดยสรป ทฤษฎของโอเรมเปนการอธบายถงการปฏบตการทางการพยาบาล

ซงประกอบดวย 3 ทฤษฏทมความสมพนธกน คอทฤษฎการดแลตนเอง ทฤษฎความพรองในการ

ดแลตนเอง และทฤษฏระบบการพยาบาล จดเดนของทฤษฏกคอการใหขอบเขตและเปาหมายของ

วชาชพพยาบาลทชดเจน การชวยเหลอบคคลทมความพรองในการดแลตนเอง โดยการพฒนา

ความสามารถของบคคลหรอครอบครวในการดแลและพงพาตนเอง ตามศกยภาพทผปวยและญาต

จะกระทาได และกระทาการดแลทดแทนในขณะทผปวยและญาตไมสามารถกระทาได ปจจบน

ทฤษฎนนามาใชในการใหการดแลผรบบรการทางสขภาพ

2.5 แนวคดเกยวกบการรบรภาวะสขภาพ

2.5.1 ความหมายการรบรภาวะสขภาพ

โฮแอท เบคลาร และบอรเจน (Hiatt, Peglar, & Boren, 1987: 248) ใหความหมายของการ

รบรภาวะสขภาพหมายถง ความคด ความเขาใจ ของบคคลตอการเปลยนแปลงของภาวะสขภาพ

ซงการรบรภาวะสขภาพขนอยกบระดบของภาวะสขภาพ

คอลเนลล และคณะ(Connelly, et al., 1998:78) ใหความหมายการรบรภาวะสขภาพ

หมายถง การรบรภาวะสขภาพของตนเองอยในภาวะสขภาพทด หรอเจบปวย

กลาวโดยสรป การรบรภาวะสขภาพเปนการแสดงออกถงความรสก และความคดเหน

ของบคคลตอภาพรวมของสขภาพทงทางรางกาย จตใจ และสงคมในชวงระยะเวลาหนง

2.5.2 ปจจยทมผลตอการรบรภาวะสขภาพ

เนองจากภาวะสขภาพของบคคล ประกอบดวยภาวะทมสขภาพดและภาวะเจบปวยสลบกน

หรอตอเนองกนไป และเปนประสบการณชวตของมนษยทกคนทหลกเลยงไมได (Brunners &

Suddarth, 1988:12) การรบรของบคคลตอภาวะสขภาพของตนน น จะดานเนไปตามแกนความ

45

ตอเนองของภาวะสขภาพดและภาวะเจบปวยเชนกน แตการรบรมความแตกตางกนในละบคคล

กลาวคอ บางคนอาจมการรบรวาความเจบปวยนนเปนเพยงสงผดปกตเลกนอยและไมเปนอปสรรค

ในการดาเนนชวตของเขา ดงน นการรบรของบคคลเหลาน จงเปนภาวะปกตท เกดขนใน

กระบวนการพฒนาการ และความเจรญเตบโตของมนษย ในขณะทบางคนรสกวาความเจบปวย

เปนสงรบกวน และคกคามตอชวต ผลทตามมา คอ ความกลว ความทอแททกครงทเจบปวย

การรบรภาวะสขภาพของบคคลทแตกตางกน จะมอทธพลตอกาลงใจทจะตอสกบปญหาทเขา

รบกวนชวตของแตละบคคลแตกตางกน ดงนน เพอทจะชวยเหลอหญงตงครรภวยรนแตละคนให

สามารถดแลตนเองไดอยางมประสทธผล เพอขจดหรอลดความพรองในการดแลตนเอง จงมความ

จาเปนอยางยงทพยาบาลจะตองพฒนาแนวทางการศกษาเพอประเมนการรบรภาวะสขภาพของ

ผปวยใหไดอยางแทจรง (ซงปจจยทมอทธพลตอการรบรเกยวกบสขภาพของแตละบคคล (Kozier

& Erb, 1988:415) ไดแก

1.ระดบพฒนาการ (Development Status) การรบรความคดเกยวกบสขภาพม

ความสมพนธกบระดบพฒนาการของบคคลเปนอยางมาก เพราะความสามารถในการรวบรวม

แนวคดเกยวกบภาวะสขภาพ และความสามารถในการตอบสนองตอการเปลยนแปลงของสขภาพ

นนขนอยกบอายโดยตรง

2. อท ธพ ลท างส งคม และวฒ นธรรม (Social and Cultural Influence) การม

ปฎสมพนธทางสงคมและวฒนธรรมมอทธพลตอความรสก ความเขาใจ ความนกคดเกยวกบ

สขภาพ โดยแตละวฒนธรรมจะมแนวคดของสขภาพแตกตางกนไป

การรบรเปนองคประกอบทางจตวทยาทมอทธพลตอพฤตกรรมของบคคล และ

บคคลมแนวโนมทจะปฏบตตามความคดและการรบรในเรองนน การทบคคลมความนกคด หรอม

ความเขาใจตอสงหนงสงใด อาจมเหตผลหรอไมมเหตผล แลวทาใหบคคลมความโนมเอยงปฏบต

ตามแนวคดและความเขาใจน นๆ การรบรของบคคล เปนปจจยภายในตวบคคลทมผลตอ

พฤตกรรมการดแลสขภาพ ซงโอเรม (Orem, 1991:346) ไดรวมการรบรภาวะสขภาพเขาเปนปจจย

หนง ในสวนประกอบของความสามารถและคณสมบตพนฐานทจะทาใหบคคลมการดแลตนเอง

เกดขนเนองจากการรบรภาวะสขภาพทาใหบคคลตระหนก และเหนความสาคญของสงทตนได

รบรซงเปนองคประกอบประการหนงของพลงความสามารถ 10 ประการ ตามแนวคดของโอเรม

ทชวยใหเกดการกระทาอยางจงใจของบคคลเพอดแลตนเอง นอกจากน การรบรภาวะสขภาพยง

เปนปจจยสาคญทชวยใหบคคลเกดทกษะในการคดไตรตรอง ตดสนใจทจะกระทาการดแลตนเอง

ทงนเปนเพราะการรบรภาวะสขภาพทาใหมการจดระเบยบความคด ความจา ความเขาใจ และ

เกดประสบการณสะสมของความคด ความจา สามารถนาขอมลนนมาใชในการพจารณาไตรตรอง

ไดรอบครอบ อกทงยงทาใหบคคลมความชานชานาญ (Skill) ในการแสวงหาความร และเรยนร

เพอทจะสรางรปแบบของการดแลตนเองตามสถานการณทเกดขนกบตนไดอยางเหมาะสม

46

โรเซนสตอค (Rosenstock) เปนผรเรมนามาใช แนวคดการรบรโดยใชแบบแผน

ความเชอดานสขภาพ โดยอาศยแนวคดทฤษฎของเลวน (Lewin) ทเชอวาการรบรของบคคลเปนตว

ชพฤตกรรม โดยบคคลทาหรอเขาใกลกบสงทตนพอใจและคดวาสงนนจะกอใหเกดผลดแกตน

และหนหางจากสงทตนไมปรารถนา ตอมาเบคเกอร (Becker, 1974:311) ไดนาแนวคดแบบแผน

ความเชอทางดานสขภาพของโรเซนสตอคมาใช และสรปแบบแผนความเชอดานสขภาพวา

ประกอบดวยการรบรภาวะสขภาพไดแก การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรค (Perceived

Susecptibility) การรบรตอความรนแรงของโรค (Preceived Severity) การรบรประโยชนของการ

รกษา (Perceived Benefits) การรบรอปสรรคของการรกษา (Perceived Barrier) และแรงจงใจดาน

สขภาพ (Health Motivation) สาหรบการรบรภาวะสขภาพของหญงตงครรภ มรายละเอยดดงน

การรบรภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรน

1. การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรค (Percieved Susceptibility) มผลโดยตรงตอ

พฤตกรรมสขภาพอนามยทงในภาวะทมสขภาพด และภาวะเจบปวย โรเซนสตอค (Rosenstock

1974 : 330) ไดอธบายลกษณะการรบรถงโอกาสเสยงตอการเกดโรควาเปนการเกดภาวะแทรกซอน

ความเชอของบคคลวาตนเองมโอกาสเกดโรคได และเพอหลกเลยงภาวะทเกดโรค จาเปนตองม

พฤตกรรมอนามยเกยวกบการปองกนโรค และในกรณทเกดความเจบปวยแลว การทผปวยจะ

ปฏบตตามการรกษาและคาแนะนาขนอยกบการรบรตอโอกาสทจะปวยเปนโรคหรอการเกดโรคซ า

ซงสามารถวดการรบรของผปวยได 3 ทางคอ

1. ความเชอทมตอการวนจฉยโรค ถาบคคลไมเชอการวนจฉย หรอขาดความเชอ

ในตวแพทย หรอมความเชอเกยวกบสขภาพทไมถกตองจะทาใหการรบรโอกาสเสยงตอการเกด

โรคผดไป

2. การคาดคะเนวาตนอยในภาวะทเสยงตอการเจบปวย หรอมโอกาสทจะเกดโรค

ซ าอก ถาหากเคยเปนโรคมากอน

3. ความนกคดของบคคลตอโอกาสเสยงในการเกดโรคแทรกซอนอนๆ หรอความ

เจบปวยโดยทวไป

2. การรบรตอความรนแรงของโรค (Perceived Severity) แมวาบคคลมการรบรวา

ตนมโอกาสเสยงตอการเกดโรค แตพฤตกรรมอนามยจะไมเกดขน จนกวาบคคลนนจะมความเชอ

วาอาการทโรคทเกดขน จะกอใหเกดอนตรายตอรางกาย เชน กอใหเกดความพการ เสยชวต และม

ความยากลาบาก หรอตองใชเวลานานในการรกษา การเกดโรคแทรกซอน รวมทงผลกระทบทม

ตอบทบาททางสงคมอยางไรกตาม การรบรตอความรนแรงของโรค มไดหมายความถงความ

รนแรงของโรคทเกดขนจรง แตเปนความรสกนกคดของบคคลทมตอความรนแรงของโรค ดงนน

ผปวยทมอาการรนแรงอาจใหความรวมมอนอยกวาผปวยทมอาการไมรนแรงได จากการศกษาของ

47

เนลสน (Nielson, 1999:172) พบวาผปวยทรบรวาโรคความดนโลหตสงเปนภาวะทมอนตราย

รนแรง จะใหความรวมมอในการควบคมภาวะความดนโลหตสงไดดกวา ผ ปวยทรบรวา

โรคความดนโลหตสงไมอนตรายรนแรงนอกจากนสดา ภทอง (2529:94) ศกษาพบวาการรบร

อนตรายและความรนแรงของโรคแทรกซอนขณะตงครรภ มความสมพนธทางบวกกบการฝาก

ครรภ อยางมนยสาคญทางสถต ซงสอดคลองกบการศกษาของ สรย โอภาสศรวทย (2531:76)

ทพบวาการรบรความรายแรงของปญหาสขภาพ มความสมพนธทางบวกกบการดแลตนเองของ

หญงตงครรภอยางมนยสาคญทางสถตและจากการศกษาของเกศน ไขนล (2536:122) ทพบวาการ

รบรความรนแรงของโรคมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภ

เบาหวาน นอกจากน จากการศกษาของภาวณ โภคสนจารญ (2538:87) ทพบวาการรบรความ

รนแรงของโรคมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภชาวไทย

มสลม ทมภาวะความดนโลหตสงเนองจากการตงครรภ

3. การรบรประโยชนของการรกษา (Perceived Benefits) เปนการรบรของผปวยท

มตอแผนการรกษาวาสามารถปองกนภาวะแทรกซอนอนตรายได และควบคมอาการของโรคได

เบคเกอรและคณะ (Becker et. al., 1974:326) พบวาผทรบประทานยาสมาเสมอมความเชอวายาท

ไดรบจากแพทยมประสทธภาพในการรกษาและการรกษาทไดรบอยมประโยชน ผปวยทเชอใน

ความสามารถของแพทยวารกษาความเจบปวยใหหายได จะไปพบแพทยตามนด สรย โอภาสศร

วทย (2531:84) ไดศกษาความสมพนธระหวางการรบร และปจจยบางประการกบการดแลตนเอง

ของหญงตงครรภ พบวาการรบรประโยชนของพฤตกรรมการดแลตนเอง มความสมพนธกบการ

ดแลตนเอง ซงสอดคลองกบการศกษาของสดา ภทอง (2529:101) ทพบวาหญงตงครรภทรบร

ประโยชนของการฝากครรภมาก จะไปรบบรการฝากครรภสงกวาผทรบรนอยวาและจากการศกษา

ของศรวทย หลมโตประเสรฐ (2534:64) ทพบวาการรบรประโยชนของการดแลตนเองม

ความสมพนธกบการดแลตนเองของหญงตงครรภ ในทศทางบวกอยางมนยสาคญทางสถต และ

ภาวณ โภคสนจารญ (2538:112) ศกษาพบวาการรบรประโยชนของการรกษามความสมพนธ

ทางบวกกบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภชาวไทยมสลม ทมภาวะความดนโลหตสง

เนองจากการตงครรภ อยางมนยสาคญทางสถต

4. การรบรอปสรรคของการรกษา (Perceived Barrier) เปนการรบรของผปวย

เกยวกบปจจยหรอกจกรรมตางๆ ตามสภาพเปนจรงทขดขวางการมพฤตกรรมสขภาพอนามย ซง

อาจไดแก คาใชจาย เวลาในการรบบรการสขภาพ ความพงพอใจในบรการทไดรบ ผลทเกดขน

จากการปฏบตกจกรรมบางอยางหรอการรบบรการทางสขภาพ ทาใหขาดรายไดจากการประกอบ

อาชพ เปนตน ซงสงตางๆ เหลานจะทาใหเกดความขดแยงและหลกเลยงการมพฤตกรรมอนามย

บคคลจะประเมนระหวางประโยชนทจะไดรบกบอปสรรคทเกดขนกอนการตดสนใจ จาก

การศกษาของคลงเกอร (Klinger, 1984:251) ศกษาพบวาการปฏบตตวทตองใชระยะเวลานานความ

48

ไมสะดวกทจะปฏบต ความไมสขสบายจากการรกษาและการไดรบคาแนะนาทไมชดเจนเพยงพอ

เปนอปสรรคในการปฏบตตามแผนการรกษา ซงสอดคลองกบการศกษาของ นตยา ภาสนนท

(2526:92) ซงศกษาความสมพนธระหวางความเชอเรองสขภาพ และความรเกยวกบการดแลตนเอง

กบความรวมมอในการรกษาของผปวยโรคหวใจขาดเลอดพบวา ผปวยทมการรบรอปสรรคในการ

ปฏบตตนนอย จะใหความรวมมอในการรกษาด และจากการศกษาของสรย โอภาสศรวทย

(2531:87) พบวาอปสรรคในการดแลตนเอง มความสมพนธกบการดแลตนเองของหญงตงครรภใน

ทศทางลบอยางมนยสาคญทางสถต สอดคลองกบการศกษาของภาวณ โภคสนจารญ (2538:184)

พบวาการรบรอปสรรคของการรกษา มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเอง อยางม

นยสาคญทางสถต

5. แรงจงใจดานสขภาพโดยทวไป (Health Motivation) หมายถง สภาพอารมณท

เกดขนจากการถกกระตนดวยเรองของสขภาพอนามย ไดแก ความสนใจเกยวกบสขภาพอนามย

ความตองการใหมสขภาพดตลอดไป ความตงใจทจะหายจากโรค ความวตกกงวลเกยวกบสขภาพ

โดยทวๆ ไป เปนตน นอกจากนยงมสงเราทกระตน สนบสนนใหผปวยปฏบตตามแผนการรกษา

เพอปองกนโรคและดารงไว ซงภาวะสขภาพทดของตนเอง สงเราทเปนตวกระตนอาจเปนสงเรา

ตวบคคล เชน ความสนใจ หวงใยสขภาพของตนเอง ความตงใจปฏบตตามคาแนะนา เปนตน

สวนสงเราจากภายนอก เชน ขาวสาร เอกสาร และคาแนะนาของสมาชกในครอบครวหรอผใกลชด

เปนตน เบคเกอร และไมแมน (Becker & Maiman, 1974:42) กลาววาแรงจงใจเปนเงอนไขทสาคญ

ในการทบคคลแสดงพฤตกรรมทเกยวของกบสขภาพอนามย และเปนเครองวดการรบรสงแวดลอม

ของบคคลน น ซ งสอดคลองกบแนวคดของ โจเซฟ (Joseph, 1980:95) ท วาแรงจงใจเป น

องคประกอบสาคญทจะชวยใหบคคลเกดความพรอมและหนมาดแลตนเอง แรงจงใจดานสขภาพ

โดยทวไปสามารถวดไดทงภาวะเจบปวย และภาวะสขภาพด ในรปของความตองการความตงใจ

หรอการปฏบตตามคาแนะนา (Becker, 1974:312-320) มงานวจยหลายเรองทสนบสนนแรงจงใจ

ดานสขภาพโดยทวไป มความสมพนธกบพฤตกรรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภเบาหวาน

และสอดคลองกบการศกษาของภาวณ โภคสนจารญ (2538:116) ทพบวาแรงจงใจดานสขภาพ

โดยทวไป มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภชาวไทยมสลมท

มภาวะความดนโลหตสงเนองจากการตงครรภ จะเหนไดวาแรงจงใจดานสขภาพ นบเปนปจจย

สาคญทกระตนใหบคคลมพฤตกรรมดานสขภาพในทางบวก หรออาจกลาวไดวา แรงจงใจดาน

สขภาพเปนปจจยหนงทสงเสรมใหบคคลมพฤตกรรมการดแลตนเอง กลาวคอบคคลทมแรงจงใจ

ดานสขภาพ จะเอาใจใสดแลสขภาพของตนเอง มความสนใจในการแสวงหาความร และแหลง

บรการสขภาพทงภาวะปกตและเมอเกดการเจบปวย

การรบรภาวะสขภาพจะมผลตอความสามารถในการดแลตนเองของบคคล ซง โอเรมได

กลาวถงปจจยพนฐาน วาเปนปจจยเฉพาะทมอทธพลตอความสามารถในการดแลตนเองของบคคล

49

(สมจต หนเจรญกล, 2536:104) โดยปจจยพนฐานทเลอกเขามาศกษาในครงนเกยวกบระดบ

การศกษา รายไดของครอบครว ลกษณะอาชพ สถานภาพสมรส อายครรภ และความตงใจในการ

มบตร ซงมการวจยทพบวาเปนปจจยทมผลตอการดแลตนเองของบคคล (สรย โอภาสศรวทย,

2531:64)

2.6 แนวคดเกยวกบการสนบสนนทางสงคม

แนวคดเกยวกบการสนบสนนทางสงคม มพนฐานมาจากทฤษฎทเปนผลมาจากการศกษา

ทางสงคมจตวทยา เพราะการสนบสนนทางสงคมทไดรบนน จะทาใหบคคลเกดความรสกมคณคา

ในตนเอง มอารมณมนคง เกดความรสกมนใจ รสกปลอดภยกบการเปลยนแปลงทเกดขน

สามารถเลอกแนวทางในการแกไขปญหาทเหมาะสมกบตยเองได

การสนบสนนทางสงคมเนนการชวยเหลอกนระหวางบคคลจากเครอขายความสมพนธและ

ระบบความชวยเหลอตาง ๆ ทมอย การสนบสนนทางสงคมเปนกญแจสาคญในการทาหนาทเปน

“ สงปองกน (Protective)” ใหกบครอบครว ชวยลดอนตรายของสมาชกจากความเครยดทจะเปน

ผลเสยตอสขภาพได

ความหมายของการสนบสนนทางสงคม

มผใหความหมายของการสนบสนนทางสงคมไวหลายทาน ดงน

พชามญช โตโฉมงาม (2552:82) กลาววา การสนบสนนทางสงคม หมายถง การแสดงถง

การปฏสมพนธระหวางบคคลทผใหการสนบสนนจะแสดงออกถงความสนใจชวยเหลอซงกนและ

กน ไมวาจะเปนการชวยเหลอดานวตถ สงของ ขอมลขาวสารหรออารมณ โดยทมลกษณธของ

การตดตอสมพนธกน ประกอบดวย การถายทอดขอมลสาระสาคญททาใหผรบเชอวามคนเอาใจ

ใสและมความรก ความหวงด และรสกวาตนเองมคณคาเปนทยอมรบในสงคม เปนสวนหนงของ

สงคมและเปนประโยชนแกสงคม

กฤตกาพร ใยโนนตาด (2542:58) กลาววา การทบคคลไดรบการชวยเหลอจากการม

ปฏสมพนธกบบคคลอนในสงคม ทงดานอารมณ ดานขอมลขาวสาร ดานการเงน แรงงาน หรอ

วตถสงของตางๆ ซงบคคลอนในสงคมน น คอสมาชกในครอบครว ญาตพนอง เพอน หรอ

บคลากรทางการแพทย ทาใหผไดรบแรงสนบสนนเกดความรสกผกพน เชอวามคนรกและสนใจ

ราไพวลย นาครนทร (2553:94) กลาววา แรงสนบสนนทางสงคม หมายถง การทบคคล

ไดรบความชวยเหลอจากการปฏสมพนธกบคนอนในสงคม การชวยเหลอมอยหลายประเภท เชน

ขอมล ขาวสาร เงน และแรงงาน เปนตน แรงสนบสนนทางสงคม ประกอบดวยบคคล 2 ฝาย คอ

ฝายผให เชน บดา มารดา และคร กบฝายผรบ เชน บตร นกเรยน ไดรบคาแนะนาตกเตอน จาก

บคคลดงกลาวเปนตน

50

จากความหมายดงกลาวขางตน ผวจ ยสรปวา การสนบสนนทางสงคม หมายถง การ

ปฏสมพนธระหวางบคคล หรอกลมบคคลทพงมตอกน โดยอาจจะเกดจากความรก ความหวงใย

ความผกพน ความไววางใจ หรอความชวยเหลอเกอกลกน เชน การใหคาแนะนา การชวยเหลอดาน

การเงน สงของ การใหขอมลขาวสาร ผใหการสนบสนนทางสงคมอาจเปนบคคลในครอบครว เชน

พอ แม ป ยา ตา ยา สาม ญาต เพอน หรอเจาหนาททางดานสาธารณสขทมบทบทหนาทใหการ

ดแลชวยเหลอ

ประเภทของการสนบสนนทางสงคม

จากการศกษาคนควา ทาใหผ วจ ยพอจะสรปประเภทของการสนบสนนทางสงคม

ไดดงตอไปน

เฮาส (House, 1981:284) แบงการสนบสนนทางสงคมออกเปน 4 ดาน ซงครอบครว

สามารถสนบสนนซงกนและกนมากกวา 1 ดานในคราวเดยวกน ไดแก

1.การสนบสนนทางอารมณ (Emotion support) เปนการแสดงความรสกเหนอกเหนใจ

ความรก ความหวงใยและดแลเอาใจใสซงกนและกน

2.การสนบสนนสงของ เครองมอ เครองใช ( Instrumental support ) เปนการชวยเหลอ

หรอใหบรการดวยสงของ วสดอปกรณตาง ๆ เพอตอบสนองความตองการของสมาชก

3. การสนบสนนขอมลขาวสาร (Information support) เปนการชวยเหลอดวยขอมล

คาแนะนา ขอเทจจรง ทางเลอกจะปฏบตในการแกไขปญหาทกาลงเผชญอย

4. การสนบสนนดวยการประเมน (Appraisal support) เปนการชวยเหลอยนยนใหขอมล

ยอนกลบแบบสรางสรรคเพอใหสมาชกประเมนตนเอง โดยเปรยบเทยบกบบคคลอนทอยใน

สถานการณคลายกน ซงจะชวยใหเกดความมนใจในตนเองมากขน

พชร เกสรบญนาค (2554:93) กลาววา การสนบสนนทางสงคมของหญงตงครรภวยรน

คอ การทหญงตงครรภวยรนไดรบการชวยเหลอจากบคคลรอบขางเพอใหสามารถปฏบตตนและม

พฤตกรรมทเหมาะสม การสนบสนนทางสงคมเปนปจจยทสาคญในการทานายชวตดานสงเสรม

สขภาพของหญงตงครรภวยรน

เพนเดอร และคณะ (Pender, et al., 2006:241) กลาววา การสนบสนนจากเพอนผชวยเหลอ

และการดแลดานอารมณความรสกตลอดจนการไดรบการยอมรบนบถอ เพนเดอรและคณะ

กลาวถงองคประกอบเกยวกบการสนบสนนทางสงคม ไวดงน

1. การสนบสนนดานอารมณ (Emotion support) เปนการชวยเหลอบคคลใหเกดความเขาใจ

เกยวกบการปฏบตใหเกดประโยชนสงสดตอตนเอง

2. การสนบสนนดานขอมลขาวสาร (Information support) เปนการชวยเหลอดวยขอมล

การแนะนา ขอเทจจรง เพอใหบคคลเกดความเขาใจและสามารถปฏบตได

51

3. การสนบสนนชวยเหลอดานทรพยากร (Instrumental or tangible aid) การใหความ

ชวยเหลอจากผปฏบตดานนน ๆ โดยเฉพาะเชน เรองการเตรยมอาหาร การชวยเหลอดแลงานบาน

เพอใหมารดาไดมเวลาพกผอนมากขน

4. การยอมรบ (Affirmation support) การชวยเหลอสงเสรมใหบคคลมความเขมแขงและ

เชอมนในศกยภาพของตนเอง

แหลงของแรงสนบสนนทางสงคม

โดยปกตกลมสงคมจดแบงออกได 2 ประเภท คอ กลมปฐมภม และกลมทตยภม กลม

ปฐมภมเปนกลมทมความสนทสนมและมสมพนธภาพระหวางสมาชกเปนการสวนตวสง กลมน

ไดแก ครอบครว ญาตพนอง และเพอนบาน สวนกลมทตยภม เปนกลมสงคมทมความสมพนธ

ตามแผนและกฏเกณฑทวางไว มอทธพลเปนตวกาหนดบรรทดฐานของบคคลในสงคมกลมน

ไดแก เพอนรวมงาน กลมวชาชพ และกลมสงคมอนๆ ซงในระบบแรงสนบสนนทางสงคมถอวา

มการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา

อาจกลาวโดยสรปไดวา แหลงของแรงสนบสนนทางสงคมมทงแหลงปฐมภม และแหลง

ทตยภม แรงสนบสนนทางสงคมจากแหลงปฐมภม ไดแก ครอบครว ญาตพนอง ซงมความสาคญ

ตอการเจบปวยและพฤตกรรมอนามยของบคคลเปนอยางยง โดยเฉพาะแรงสนบสนนทางอารมณ

จากคสมรส สวนแรงสนบสนนทางสงคมจากแหลงทตยภมถอวาเปนผใหบรการทางสขภาพ

ไดแก แพทยพยาบาล เจาหนาทสาธารณสข และบคลากรอนๆ เชน คร พระ ผ นาชมชน

อาสาสมครสาธารณสข ( อสม. ) ซงมความสาคญในการสนบสนนขอมลขาวสาร และความรท

เกยวของกบสขภาพ

องคประกอบของแรงสนบสนนทางสงคม

หลกการทสาคญของแรงสนบสนนทางสงคม ประกอบดวย

1. ตองมการตดตอสอสารระหวางผใหและผรบแรงสนบสนน

2. ลกษณะของการตดตอสมพนธนน จะตองประกอบดวย

2.1 ขอมลขาวสารททาใหผรบเชอวามความเอาใจใส และมความรก ความหวงดใน

สงคมอยางจรงจง

2.2 ขอมลขาวสารทมลกษณะทาใหผรบรสกวาตนเองมคา และเปนทยอมรบใน

สงคม

2.3 ขอมลขาวสารทมลกษณะ ทาใหผรบเชอวา เขาเปนสวนหนงของสงคมและม

ประโยชนแกสงคม

3. ปจจยนาเขาของแรงสนบสนนทางสงคมอาจอยในรปของขอมล ขาวสาร วสดสงของหรอ

ดานจตใจ จะตองชวยใหผรบไดบรรลถงจดหมายทเขาตองการ

52

ระดบของแรงสนบสนนทางสงคม

นกพฤตกรรมศาสตร ชอ กอทตลบ (Gottlieb, 1985:174) ไดแบงระดบ แรงสนบสนนทาง

สงคมออกเปน 3 ระดบ คอ

1. ระดบกวาง (Macro Level) เปนการพจารณาถง การเขารวม หรอการมสวนรวมในสงคม

อาจวดไดจากความสมพนธกบสถาบนในสงคม การเขารวมกบกลมตางๆ ดวยความสมครใจ และ

การดาเนนวถชวตอยางไมเปนทางการในสงคม เชน การเขารวมกลมกจกรรมตาง ๆ ในสงคม

ชมชนทเขาอาศยอย อาท กลมแมบานเลยงลกดวยนมแม กลมหนมสาวพฒนาหมบาน เปนตน

2.ระดบกลมเครอขาย (Mezzo Level) เปนการมองทโครงสราง และหนาทของเครอขาย

สงคม ดวยการพจารณาจากกลมบคคลทมสมพนธภาพอยางสมาเสมอ เชน กลมเพอน กลมบคคล

ใกลชดในสงคมเสมอนญาต ชนดของการสนบสนนในระดบน ไดแก การใหคาแนะนา

การชวยเหลอดานวสด สงของ ความเปนมตร แรงสนบสนนทางอารมณ และการยกยอง

3. ระดบแคบ หรอระดบลก (Micro Level) เปนการพจารณาความสมพนธของบคคลทความ

ใกลชดสนทสนมกนมากทสด ทงนมความเชอกนวา คณภาพของความสมพนธ หรอโครงสราง

ของเครอขาย ในการสนบสนนในระดบนไดแก สาม ภรรยา และสมาชกในครอบครวซงมความ

ใกลชดทางอารมณ การสนบสนนทางจตใจ และแสดงความรกและหวงใย (Affective Support)

แนวทางการสนบสนนทางสงคม

สคนธยา ยางสวย (2552:72) กลาวถงแนวทางการสนบสนน ดงน

1. การไดรบความผกพนใกลชดสนทสนม (Attachment) เปนสมพนธภาพแหงความ

ใกลชด ททาใหรสกนกวาตนเปนทรกและไดรบการดแลเอาใจใส ซงมกจะไดรบจากบคคลใกลชด

เชน คสมรส เพอน สมาชกในครอบครวเดยวกน ถาบคคลขาดการสนบสนนชนดนจะมความรสก

ถกแยกจากอารมณ (Emotional isolation) หรอรสกเดยวดาย (Loneliness)

2. การไดมโอกาสเลยงดผอน (Opportunity of Nurturance) หมายถง การทบคคลม

ความรบผดชอบในการเลยงด หรอชวยเหลอบคคลอนแลวทาใหตนเองเกดความรสกวาเปนท

ตองการของบคคลอนและผอนพงพาไดถาขาดการสนบสนนชนดน จะทาใหบคคลรสกวาชวตนไร

คา (Meaningless in life)

3. การมสวนรวมในสงคม หรอเปนสวนหนงของสงคม (Social integration)

หมายถง การมโอกาสไดเขารวมกจกรรมในสงคม ทาใหมการแบงปน แลกเปลยนซงกนและกน

รวมทงมความหวงใยเขาใจซงกนและกน และถาขาดการสนบสนนชนดน จะทาใหบคคลรสกวา

ถกแยกออกจากสงคม (Social isolation) และชวตนาเบอหนาย ( Boring)

4. การไดรบกาลงใจวาเปนผมคณคา (Reassurance of worth) หมายถง การทบคคล

ไดรบการเคารพยกยอง และชนชมทสามารถแสดงบทบาททางสงคมอนเปนทยอมรบของสมาชก

53

ในครอบครวและสงคมถาขาดการสนบสนนชนดน จะทาใหบคคลรสกวาขาดความเชอมน หรอไร

ประโยชน (Uselessness)

5. ความเชอมนในการเปนมตรทด (sense of reliable alliance ) การสนบสนนชนดน

จะไดจากครอบครวหรอเครอญาต ซงมความคาดหวงวาจะไดรบความชวยเหลอหวงใยซงกนและ

กนตอเนอง ถาขาดการสนบสนนชนดนจะทาใหบคคลรสกขาดความมนคงและถกทอดทง (sense

of vulnerability and abandonment)

6. การไดรบคาชแนะ (The obtaining of guidance) หมายถงการไดรบความจรงใจ

ชวยเหลอทางดานอารมณ ขอมลขาวสารจากบคคลทตนศรทธา และเชอมนในชวงทบคคลเผชญ

กบความเครยดหรอภาวะวกฤต ถาขาดการสนบสนนชนดน จจะทาใหบคคลรสกทอแท สนหวง

(Hopelessness or despair)

หลกของการสนบสนนทางสงคมประกอบดวย

1. การใหหรอไดรบจะชวยตอบสนองความตองการพนฐาน เนองจากคนทกคนตองการ

ความรสกเปนมตร มอสระ รสกเปนเจาของและไดรบการยอมรบนบถอจากสมาชกอน

2. ทาใหสมาชกเขาถงแหลงชวยเหลอและไดขอมลขาวสารใหม ๆ เพอลดความไมแนใจ

หรอความลงเลตอผลลพธทตองการและชวยใหมนใจวาบคคลสามารถควบคมเหตการณหรอ

ควบคมชวตของตนเองได

3. สรางการชวยเหลอกนเพอทาหนาทเปนกนชน (Buffering effect) ไมใหบคคลสมพนธ

กบสงทกอใหเกดความเครยด (stressors)

4. เนนการลดความเครยดและระยะเวลาทสมาชกสมผสกบสงทกอใหเกดความเครยด

5. ใชเครอขายทางสงคมมาเสรมสรางพฤตกรรมสขภาพเนองจากบคคลจะไดรบอทธพล

และไดรบขอมลทหลากหลายจากเครอขายในครอบครวและนามาเปนทางเลอกในการตดสนใจ

เกยวกบพฤตกรรมสขภาพ

บทบาทของบคคลในครอบครวในการสนบสนนทางสงคม ประกอบดวย

1. ประเมนการใหและการรบภายในครอบครวทมอยเดม

2. วนจฉยความสามารถและความเขมแขงของการสนบสนนทมอยตอการตอบสนองความ

ตองการของสมาชกในครอบครว

3. คนหาสมาชกทมศกยภาพทสามารถสนบสนนและเปนแหลงชวยเหลอใหครอบครวได

ในระยะยาว คนหาทศนคตและพฤตกรรมของสมาชกทเปลยนแปลงไดเพอใชเชอมโยงการ

สนบสนนใหมากขน

54

4. ใหการสนบสนนทางสงคมทสอดคลองกบบรรทดฐานและลกษณะของปฏสมพนธท

สมาชกมและเปนอย ใหขอมลขาวสารดานสขภาพทสมาชกสนใจและเปนทปรกษาใหกบผนาใน

ครอบครวเพอพฒนาศกยภาพ ในการไปสนบสนนสมาชกอนใหมากทสด

2.7 แนวคดเกยวกบการเรยนร

2.7.1 ความหมายของการเรยนร

การเรยนร (Learning) หมายถง การเปลยนแปลงพฤตกรรมอนเนองจากประสบการณท

ไดรบ โดยพฤตกรรมนนคอ ความเชอ ทศนคต ทสงเกตได และการเรยนรทาใหคนมศกยภาพ

เพมขน โดยผานจากประสบการณและการฝกฝน (Slavin, 1991:21)

รปแบบของการเรยนรนนเปนวฏจกรของความสมพนธระหวางตวแปร 3 ตว คอ สงเรา

(Stimuli – S) อนทรย (Organism-O) และการตอบสนอง (Response-R)

สงเรา (S) มความสาคญมากตอการเรยนรของมนษย สงเราจะผานอวยวะสมผส (ผวหนง

ห ตา จมก ลน) การทสงเราผานอวยวะสมผสหลายๆ ทางยอมมผลตอการเรยนร

อนทรย (O) สถานการณผเรยนตองแปลสงเราดวยการวเคราะห และการใหความหมาย

ขณ ะเรยนรจะเกดกระบวนการเรยนร แรงจงใจ เจตคต ทกษะ สตปญญา ความร และ

ประสบการณเดม

การตอบสนอง (R) การตอบสนองจะเปนพฤตกรรมทเราสามารถวดผลของการเรยนรของ

บคคลได

2.7.2 กระบวนการเรยนร การเรยนรผานการสอนมวธการ ดงน

วธการสอนทแพรหลายในปจจบนสามารถแบงตามลกษณธการปฏบตหลายแบบ คอ

การสอนรายบคคล การสอนแบบกลม การสอนผานสอมวลชน การสอนทง 3 แบบ ไมมการสอน

วธไหนทจะสอนไดทกหวขอเรอง ทกปญหา ทกกลมเปาหมาย วธการสอนแตละวธตางมความ

เหมาะสม และมประสทธภาพสาหรบแตละเรองราว แตละกลเปาหมาย

Bower & Hilgard (1981:64) สรปวา การเรยนรเพอพฒนาบคคล มวธการ ดงน

1. การกาหนดวตถประสงคเชงพฤตกรรม

2. วเคราะหงานหรอทกษะ

3. การสอนอยางเปนลาดบขนตอน

4. การสนองตอบโดยการกระทา

5. การทบทวนและฝกฝน

6. การใหการเสรมแรงตอพฤตกรรมทเกยวของกบการเรยนร

55

ใน การวจยค รงน ผ วจ ยไดนาเอาการส อน แบ บ บ รรยายและอภป รายก ล ม

เปนกจกรรมหนงในการพฒนาบคคลในครอบครวทใหการสนบสนนและใหความรโดยมแผนการ

สอน/การอภปรายกลม ซงบคคลทเขากลมเปนสงเราผานการรบฟง และการมองเหน และความร

ของผปวย สงผลใหเกดการตอบสนองดานสตปญญา และความร นอกจากนในกลมทเปนบคคล

ในครอบครวและเครอขายผปฏบตงานดานสาธารณสข จะใชวธการอภปรายกลมและการสมภาษณ

เชงลก โดยมรายละเอยด ดงน

2.7.3 การสอนแบบอภปรายกลม

การอภปรายกลม หมายถง การสนทนาเฉพาะกลมเพอแลกเปลยนความคดเหน แกไข

ปญหาหรอถายทอดประสบการณทไดรบซงกนและกน เปนวธการทเปดโอกาสใหสมาชกในกลม

ไดมโอกาสแลกเปลยนประสบการณ ความร ความคดเหน ความรสกอารมณ รวมทงไดฝกการม

มนษยสมพนธกบผอน เปนกจกรรมทชวยใหสมาชกทเกดการเปลยนแปลงไปในทางทด และ

สงเสรมใหสมาชกเปลยนวธการดารงชวตและความเชอตาง ๆ ไปในทางทถกตอง

จดมงหมายของการอภปรายกลม

1. เพอคนหาขอเทจจรงโดยแลกเปลยนความรอยางมเหตมผล

2.เพอนาความรมาแกไขปญหาสงคม โดยการใชหลกความคดเหนแบบ

ประชาธปไตย

3. เพอทดสอบความเหนสวนรวม แลวนาไปปฏบต

4. เพอฝกฝนใหผรวมอภปรายไดเรยนร แสดงความคดเหนรวมกบผอน รจกปรบตว

รจกแกปญหาและเขาใจผอนมากขน

นกจตวทยาสงคม กลาววา การใชกระบวนการกลมสามารถทาใหเกดการ

เปลยนแปลงพฤตกรรมได 3 ประการ คอ

1. เปนตวกลางในการเปลยนแปลง (Medium of change) คอ การรวมกลมมอทธพล

ตอสมาชกและสามรถใหสมาชกเปลยนแปลงได

2. เปนเปาหมายเปลยนแปลงพฤตกรรม ( Target of change )

3. เปนตวนาในการเปลยนแปลง (Agent of change) พฤตกรรมของมนษยสามารถ

เปลยนแปลงไดกตอเมอเขาไปมสวนรวมในกระบวนการเปลยนแปลงนน

ลกษณะของกลมประกอบดวย

1. มตงแต 2 คนขนไป

2. มความสานกในการเปนสมาชกกลม

3. มวตถประสงครวมกน

4. มการใหความชวยเหลอพงพาอาศย หวงใยซงกนและกน

56

5. มปฏกรยาสงสรรคและโตตอบซงกนและกน

6. มพพฤตกรรมแบบคลายๆ กน

7. มการยอมรบและการปฏเสธการแสดงความคดเหน

ขนาดของกลม

สมาชกในการอภปรายกลม หรอจานวนของผอภปรายกลม เพอใหมประสทธภาพ

ตองเปนกลมทมสมาชกตงแต 6-8 คน หรอ 6 – 10 คน โดย เทเลอร ( Tayler, 1982:74) ระบวา

กลมควรมสมาชกไมนอยกวา 3 คน แตไมควรเกน 20 คน

สถานทในการอภปรายกลม

สถานททเหมาะสมจะชวยสงเสรมใหสมาชกรสกมนคง ปลอดภย และมการเปลยนแปลง

ความคดเหนระหวางสมาชกมากขน สถานทควรจดใหเปนสดสวนเฉพาะ เงยบสงบไมมเสยง

รบกวน หรอสงเบยงเบนความสนใจการจดใหสมาชกนงเปนวงกลม ไมมสงกดขวางจะทาใหการ

สอสารของสมาชกเปนไปอยางคลองตว

ระยะเวลาการอภปรายกลม

ในการอภปรายกลมเลก ๆ ถามเพยงเรองเดยวไมควรใชเวลาเกน 1 ชวโมง หรอถามหลาย

เรองไมควรเกน 2 ชวโมง ในการอภปรายกลมไมควรเกนเวลาทกาหนดไว การกาหนดวนและ

สถานทแนนอนในการทากลม ระยะเวลาในการทากลมควรทาครงละประมาณ 1 ถง 1ชวโมงครง

หนาทของผนากลม

1. อภปรายปญหาหรอจดประสงคของการอภปรายกลมใหสมาชกทราบ

2. เปนกลางไมเขาถงขางใดขางหนง ไมเสนอปญหาและคาตอบทเบดเสรจในตว

3. ดปฏกรยา ในกลมถามสมาชกไมพดขอาย ตองกระตน ถามสมาชกพดมากเกนไปควร

ใหสรปคาพดของเขาและหาทางใหคนอนไดแสดงความคดเหน

4. สรางความเขาใจใหสมาชกกลม ดวยการย าหรอพดซ าในคาทพดไมชด ไมกระจาง

หรอพดเรวจนเกนไป

5. คอยกระตนใหสมาชกในกลมไดพดกนอยางทวถง

6. ไมควรผกขาดหรอการพดคนเดยว หรอเปนตนทเรมพดทกอยาง

7. ไมตาหนหรอตดขาดความคดเหนหรอคาพดของสมาชก เพราะจะทาใหสมาชกไมกลา

แสดงความคดเหนอกตอไป

8. รบฟงความคดเหนของสมาชกทกคน

9. เตรยมหลกฐาน เอกสารขอมลตาง ๆ ทเกยวของไวใหพรอมทจะหยบออกมาใชได

ตลอดเวลา

57

10. ชวยใหกลมเหนความแตกตางหลายแงหลายมมของปญหาทกาลงอภปราย ถาหากมผ

ขอบนทกการประชมขอใหอานทบทวนใหสมาชกฟงบอย ๆ

11. สรางบรรยากาศเปนกนเอง พยายามลดความตงเครยด

12. ตรวจสอบบนทกการอภปรายรวมกบผบนทกหรอเลขานการกลมวาตรงกบทได

อภปรายหรอไม

ขนตอนการอภปรายกลม แบงเปน 3 ขนตอน ดงน

1. การตกลงเกยวกบขอบเขตของปญหา หรอความชดเจนของหวขอการอภปรายหวขอ

อภปรายควรมลกษณะทเปดโอกาส ไดมการแลกเปลยนความคดเหน ประสบการณเจตคตตอกน

2. ขนการรวบรวมขอมล และแลกเปลยนประสบการณ ใหสมาชกทกคน ไดแสดงความ

คดเหนอยางทวถง

3. ขนหาขอยต ตองหาขอสรปในการอภปรายกลม การอภปรายกลมทาใหสมาชกในกลม

มสวนมสวนรวมในการทากจกรรมกลมรวมกน ไดมโอกาสแสดงความคดเหนและแลกเปลยน

ความคดเหนและประสบการณทแตกตางกนออกไป ชวยใหสมาชกทกคนรวมกนแกปญหา

ฝกการรบฟงและใหความเคารพ ในเหตผลซงกนและกน นอกจากนยงกอใหเกดความสมพนธอนด

ระหวางผนากลมและสมาชกในกลม อยางไรกตาม จะเหนไดวาในการอภปรายกลมยงมขอจากด

อยบาง คอ ถาจานวนสมาชกมากเกนไป ระยะเวลาในการดาเนนอภปรายกลมกจะมากตามไปดวย

และในการอภปรายกลมไมสามารถจดขน ไดทนททนใด เพราะตองใชเวลาในการเตรยมตว

จากการศกษาเกยวกบกลวธในการใหความรเพอเปลยนแปลงพฤตกรรม พบวา มการนา

กระบวนการกลม เชน การอภปรายกลมมาใชในการสอน ซงเปนอกวธหนงททาใหมความร

เพมขน

ขอดของการสอนแบบกลม คอ

1. ทาใหเกดการเรยนรการแลกเปลยนความร ความคดเหนและประสบการณระหวาง

บคคลในกลม

2. สามารถกระตนใหสมาชกเกดการเปลยนแปลงในแนวคด และการปฏบตตนเอง

3. ทาใหเกดทกษะในการใชความคด สะทอนความคด

4. ทาใหเกดความรวมแรงรวมใจกน แกไขปญหา

5. สามารถสรางทศนคตเกยวกบการยอมรบความคดเหนของคนอน

6. สามารถสรางบรรยากาศของการทางานรวมกนแบบเปนกลม

การสอนแบบกลมเปนทนยมใชกนอยางกวางขวาง โดยเฉพาะความรดานสขภาพเพราะ

เปนการสรางแรงจงใจซงกนและกนและการเรยนการสอนแบบกลมเปนการประหยดเวลาและ

ชวยเหลอใหไดรบขอมลยอนกลบจากผเรยน ซงจะเปนผลดตอการสอนและพฒนาตนเอง

58

2.7.4 ปญหาทผนากลมอาจพบในการอภปรายกลม มดงน

1. สมาชกกลมนาสนอความคดเหนไมตรงประเดน ผนากลมตองตดสนใจวาจะ

ดาเนนการกลมตามประเดนเดม หรอเปลยนไปตามประเดนใหม ไมควรอภปรายออกนอกหวขอ

ในการกาหนดไวจนเกนไป

2. สมาชกไมสนใจและเบอ ผนากลมควรหากจกรรมอนมาแทรกเพอไมใหสมาชก

เบอ

3. สมาชกกลมไมแสดงความคดเหน เงยบ อาจเนองมาจากการมความสมพนธทไมด

สมาชกไมไววางใจกน

4. สมาชกกลมพดแสดงความคดเหนมากเกนไป ผนากลมไมควรสงเสรมไปดวย

ควรกลาวคาของคณและใหสมาชกอนแสดงความคดเหน

2.7.5 การสมภาษณ

เอมอชฌา วฒนบรานนท (2560:2) ใหความหมายของ การสมภาษณวาเปนการ

พดคยหรอสนทนาอยางมจดมงหมาย ซงเปนรปแบบของการปฏสมพนธระหวางผถามและผตอบ

ภายใตกฎเกณฑทกาหนด โดยผถามหรอผสมภาษณสามารถอธบายขยายความหรซกถามคาถาม

เพมเตมตดตอกน เพอใหผตอบเขาใจจดประสงคของผถาม และสามารถเปลยนสถานการณเมอผ

พดตอบไมตรงคาถาม รวมทงสามารถสงเกตพฤตกรรมตางๆ ของผตอบไดดวย

ขอดของการสมภาษณ

1.การสมภาษณ สามารถทาความเขาใจในขอมลไดตรงกนระหวางผสมภาษณ

และผใหสมภาษณ

2.การสมภาษณ ชวยใหทราบและเขาใจความรสกนกคด ทาท อารมณ จตใจ

และทศนคตของผใหสมภาษณไดเปนอยางด

3.การสมภาษณมลกษณะยดหยนไดมาก สามารถดดแปลง ปรบเปลยน แกไข

หรอถามจนกวาผตอบจะเขาใจคาถาม

4.การสมภาษณ สามารถใชไดกบบคคลทกการศกษา ทกอาชพ

5.การสมภาษณ ชวยลดปญหาการตอบขอมลผด การไมตอบขอมล หรอการไม

สงขอมลกลบคน

ขอเสยของการสมภาษณ

1.การสมภาษณ จะสงผลสาเรจไดขนอยกบความสามารถของผสมภาษณและ

ความรวมมออยางเตมใจของผใหสมภาษณ

2.การสมภาษณ ตองใชเวลา พลงงาน และสนเปลองคาใชจายมาก

59

3.ขอมลทไดจากการสมภาษณอาจผดพลาดหรอเชอถอไมได เนองจากความไม

แนนอนของสถานการณทางอารมณ ความจา หรอการตดสนใจทนททนใดของผใหสมภาษณ

ประเภทของการสมภาษณ

การสมภาษณ แบงออกไดเปน 2 ประเภท ดงน

1.การสมภาษณแบบเปนทางการ (Formal Interview)

เปนการสมภาษณโดยใชแบบสอบถาม มคาถามและขอกาหนดแนนอนตายตว มท ง

คาถามทตองการใหตอบเฉพาะเจาะจง(คาถามปลายปด) และคาถามทใหตอบไดตามความตองการ

(คาถามปลายเปด) ท งนจะเปนการศกษาเฉพาะเรองใดเรองหนง มการเลอกกลมตวอยาง

เปรยบเทยบระหวางบคคลเปนจานวนมาก ซงผวจยหรอผทศกษา จะตองมความรพนฐานเกยวกบ

วฒนธรรมของชมชนทตนจะศกษาพอสมควร และการสมภาษณผสมภาษณจะไมใชตวผศกษาหรอ

ผวเคราะหขอมลเอง อยางไรกตามการสมภาษณอยางเปนทางการอาจไดขอมลทไมลกซงและ

ครอบคลมเพยงพอ โดยเฉพาะความรสกนกคดและวฒนธรรมของชมชนนนๆ

2.การสมภาษณแบบไมเปนทางการ (Informal Interview)

เปนการสมภาษณโดยไมใชแบบสอบถาม เปดกวางแบบไมจากดคาตอบ ทาใหไมนาเบอ

ซงมกใชควบคไปกบการสงเกตแบบมสวนรวมทจะชวยใหไดขอมลทละเอยดลกซง ทงนผศกษา

หรอผวเคราะหขอมลจะเปนผสมภาษณเองโดยตรง เลอกสมภาษณเอาแตจดทตองการ หรอ

สมภาษณแบบมจดความสนใจเฉพาะได (Focus Interview) โดผสมภาษณจะตองรจกใชวาทศลป

หรอพยายามใชเทคนคตางๆ ทจะลวงเอาขอมลออกมาใหไดมากทสด เชน ตงคาถามจากเหตการณ

สมมตใหผตอบแสดงความคดเหน ตงคาถามนา ตงคาถามเกยวกบสงทนาจะเปน หรอควรจะเปน

ในเหตการณทกาลงจะซกถามกนอย หรออาจตงคาถามแบบตขลมสรปความวา เหตการณทเกดขน

นเปนอยางไร ทงนเพอใหผตอบแสดงปฏกรยาโดยไมทนระวงตว

ในการใชการสมภาษณแบบไมเปนทางการนน โดยมากจะกาหนดตวผตอบบางคนเปน

การเฉพาะเจาะจง ซงสามารถใหขอมลทด ลกซง กวางขวาง และเหมาะสม เชน กลมผนาชมชน

กลมแมบาน กลมพอคา เปนตน การสมภาษณแบบไมเปนทางการณ เหมาะสาหรบการรวบรวม

ขอมลในขนการสารวจหรอการตงสมมตฐาน เนองจากขอมลทไดมา จะนามาวเคราะหเชงสถตได

ลาบาก คณภาพของผสมภาษณจงมความสาคญมาก

ขนตอนการสมภาษณ

การสมภาษณมขนตอน ดงน

1.กอนการสมภาษณ

60

1.1 การเตรยมตวของผสมภาษณ ผสมภาษณจะตองเตรยมตว เตรยมใจใหพรอมในการ

สมภาษณ มการจดอบรมเพอทาความเขาใจใหกบผสมภาษณ และผสมภาษณควรมการซกซอม

การสมภาษณกบบคคลอนทไมใชผตอบกอน เพอจะไดแกไขคาถามใหสมบรณถกตองและชดเจน

ยงขน

1.2 การวางแผนการสมภาษณ โดยเตรยมเลอกกลมตวอยาง รวบรวมขอมลเบองตนของ

กลมตวอยาง เชน รายชอ ทอย ลกษณะของกลมตวอยางทกคน ตดตอและนดหมายของผให

สมภาษณ จดเตรยมสรางแบบสอบถามสาหรบการสมภาษณแบบเปนทางการ เตรยมตงคาถามนา

หรอคาถามแบบมจดความสนใจเฉพาะ สาหรบการสมภาษณแบบไมเปนทางการ กาหนด

ระยะเวลาและสถานทในการสมภาษณ

1.3 จดเตรยมอปกรณ เชน อปกรณสาหรบการจดบนทก แทบบนทกเสยง เปนตน

2. การสมภาษณ

2.1 แนะนาตวเองกอนการสมภาษณ

2.2 สมภาษณโดยใชคาถามทเตรยมมากอนสมภาษณ หรอถามตามแบบสอบถาม

2.3 สรางบรรยากาศในการสมภาษณใหรสกเปนกนเองดวยการสนทนา ทกทายดวย

อธยาศยทด

2.4 ใชเวลาสมภาษณตามทกาหนดไว

3. หลงการสมภาษณ

3.1 หากมการจดบนทกหรอใชเครองบนทกเสยง ควรแจงใหผถกสมภาษณรลวงหนา

3.2 จดบนทกขอมลตามความเปนจรงและจดเฉพาะใจความสาคญ

3.3 ควรจดบนทกทนทหลงจากการสมภาษณสนสดลง หากปลอยทงไวจะทาใหลม

ขอความหรอใจความทสาคญได

3.4 ถาพจารณาแลวเหนวาการจดบนทกขณะสมภาษณสงผลกระทบตอผตอบ ควรงดการ

จดบนทกและใชความจาแทน

เทคนคการสมภาษณ

การสมภาษณจะประสบผลสาเรจดวยด จาเปนตองมเทคนคการสมภาษณ ดงน

1. ตวผสมภาษณ

1.1 ผสมภาษณควรตดตอนดหมายกบผ ใหสมภาษณใหเรยบรอยกอน และอาจม

จดหมายแนะนาตวผสมภาษณดวย ทงนเพอใหเกดความรสกเปนกนเองระหวางผสมภาษณและ

ผใหสมภาษณ

61

1.2 ผสมภาษณ ควรแตงกายใหสภาพเรยบรอย เพอใหเกดความประทบใจแกผให

สมภาษณ

1.3 ผสมภาษณควรไปใหถงสถานทนดหมายในการสมภาษณกอนเวลานดหมาย ไมควร

ไปลาชา

1.4 ผสมภาษณควรใชภาษาทเรยบงาย สภาพ ชดเจน หากเปนไปไดควรใชภาษา

ทองถน หรอภาษาเดยวกบผใหสมภาษณ

1.5 ผสมภาษณควรวางตวใหเหมาะสม รจกแสดงทาทาง วางตวใหเปนกลาง ไมแสดง

วาตนมาจากชนชนเศรษฐกจ หรอสงคมชนสงกวาผใหสมภาษณ

1.6 ผสมภาษณควรแนะนาตนเองและใหเกยรตกบผใหสมภาษณ

1.7 ผสมภาษณควรมมนษยสมพนธ สรางความคนเคย และพดคยในเรองความเปนอย

หรอเรองอน ๆ ทนาสนใจกอนการสมภาษณจรง

1.8 ผสมภาษณบอกวตถประสงคของการมาสมภาษณใหชดเจน เขาใจงายและใหคามน

สญญาวาจะเกบขอมลไวเปนความลบ

2. วธการสมภาษณ

2.1 ควรใชแบบสอบถามหรอคาถามทเตรยมมาไวลวงหนา เปนแนวทางในการ

สมภาษณ

2.2 สงเกตพฤตกรรมของผตอบ เชน ความสนใจ ความรวมมอในการตอบ ฯลฯ หาก

ผใหสมภาษณมปฏกรยาทไมอยากตอบ ไมสนใจ ผสมภาษณตองใชความอดทน และวจารณญาณ

ในการแกไขปญหา เชน การพดคย การใหความสาคญกบผใหสมภาษณ พยายาพดใหผฟง

ประทบใจ เหนคณคาของการสมภาษณ การแสดงสหนาพงพอใจ สนใจ การมองตาผ ให

สมภาษณ การหยดฟงเงยบ ๆ หรอหยดพกการสมภาษณชวคราว ผสมภาษณควรรจกยดหยน ผอน

ปรน ปรบเปลยนการถาม ขยายความใหชดเจน

2.3 ควรเปนนกฟงทด ตงใจ และคดตามการพดของผใหสมภาษณ

2.4 การสมภาษณควรกาหนดระยะเวลาทเหมาะสม ไมนานเกนไป ตามปกตควรใชเวลา

ในการสมภาษณประมาณ 20 – 25 นาท

2.5 สถานทในการสมภาษณควรเลอกใหเหมาะสม เปนสถานทสงบ สบาย และสะดวก

ตอผใหสมภาษณ เชน บานของผใหสมภาษณ ใตรมไม หองรบแขก เปนตน

2.6 การจดบนทกขณะสมภาษณหากผใหสมภาษณมปฏกรยาไมพงพอใจ ควรงดการจด

บนทกและใชวธการจา อยางไรกตามหากผใหสมภาษณยนยอมใหมการจดบนทก หรอใชเครองอด

เทป ควรรบจดบนทกทนทหลงจากทการสมภาษณสนสดลง

62

2.7 พยายามสรางบรรยากาศใหเปนกนเอง ตลอดเวลาการสมภาษณ และมการพกหรอ

ยดหยนการสมภาษณดวย

2.8 เมอการสมภาษณเสรจสนลงแลว ผสมภาษณควรแสดงความขอบคณในความมน าใจ

หรอความรวมมอของผใหสมภาษณ

ปญหาและอปสรรคในการสมภาษณ

ปญหาและอปสรรคทอาจพบไดในการสมภาษณมดงน

1. ปญหาตวผสมภาษณ

1.1 ผสมภาษณอาจไมมความพรอม หรอไมไดเตรยมตวมาดเพยงพอ

1.2 ผสมภาษณไมมศลปะในการถาม หรอการพดคย

1.3 บคลกภาพของผสมภาษณไมเหมาะสม โดยเฉพาะอยางยงการวางตว การแสดงส

หนาทาทาง

1.4 ผ สมภาษณไมเคารพสทธของผ อน เชน ไมรบฟงความคดเหน หรอขดแยงใน

ขอคดเหนตาง ๆ ของผใหสมภาษณ

1.5 ผสมภาษณขาดความอดทน เมอพบปญหาความไมรวมมอของผใหสมภาษณ กไมพง

พอใจ หรอสมภาษณแบบไมเตมใจ เพอใหการสมภาษณเสรจสนลงโดยเรว

1.6 ผสมภาษณแสดงอาการบงคบ ขเขญ หลอกลวง ผใหสมภาษณ

2. ปญหาตวผใหสมภาษณ

2.1 ผใหสมภาษณมอาการไมสบายทางกายหรอทางใจ

2.2 ผใหสมภาษณมความกระดากอาย หรอขาดความมนใจในการตอบ

2.3 ผใหสมภาษณมเวลาใหสมภาษณนอย เนองจากความจาเปนสวนตว หรอการประกอบ

อาชพ

2.4 ผใหสมภาษณไมใหความรวมมอ หรอเตมใจในการสมภาษณ

2.5 ผใหสมภาษณไมพงพอใจผใหสมภาษณ โดยเฉพาะในเรองกรยาทาทาง การวางตว

3. ปญหาเรองแบบสมภาษณ

3.1 การสมภาษณแบบเปนทางการ ใชแบบสอบถามทยาก จานวนขอคาถามมากเกนไป

ระบคาถามไมชดเจน ไมตอเนอง

3.2 การตงคาถามในการสมภาษณแบบไมเปนทางการ อาจไมชดเจน คลมเครอ หรอ

ตงคาถามนามากเกนไป ทาใหไดขอมลทไมถกตองนก

63

3.3 การสมภาษณแบบไมเปนทางการ อาจมปญหาในเรองการตความหมายของขอเทจจรง

เนองจากผใหสมภาษณมโอกาสตอบโดยไมจากด และการเปรยบเทยบหรอวเคราะหเปนสถตได

ลาบาก

4.ปญหาเรองวธการสมภาษณ

4.1 การใชวธการสมภาษณไมเหมาะสมกบเนอหาทตองการศกษา

4.2 การสมภาษณแบบเปนทางการ มกทาใหผใหสมภาษณรสกเบอ คอนขางกลวหรอไม

กลาตอบ

4.3 การสมภาษณทไมแนนอน ยอมเปนอปสรรคตอความรวมมอของผใหสมภาษณ

2.8 แนวคดเกยวกบการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพ

2.8.1 ความหมายของการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพ

องคการอนามยโลก (WHO, 1986 : 68 ) ไดจดประชมนานาชาต เรอง การสงเสรมสขภาพท

กรงออตตาวา ประเทศแคนนาดา เมอป พ.ศ. 2529 ไดใหความหมายของการสงเสรมสขภาพในกฎ

บตรออตตาวาเพอสงเสรมสขภาพ(Ottawa Charter for Health Promoting ) หมายถง กระบวนการ

สงเสรมใหประชาชนเพมความสามารถในการควบคมและพฒนาสขภาพตนเองใหดขน เพอให

บรรลการมสขภาพทดท งทางรางกาย จตใจ และสงคม ปจเจกบคคลหรอกลมบคคล ตองม

ความสามารถในการบงบอกและตระหนกถงความปรารถนาของตนเองสามารถทจะกระทา

พฤตกรรมตางๆ เพอสนองความตองการของตนเองได สามาถเปลยนแปลง หรอปรบตนเองใหเขา

กบสงแวดลอมทเปลยนแปลงได โดยสขภาพความหมายในทางบวก หรอเปนวถชวต เนนท

ความสาคญของบคคล สมรรถภาพของรางกายและสงคม การสงเสรมสขภาพมใชเปนความ

รบผดชอบขององคกรในภาคสขภาพเทานน หากรวมไปถงความรบผดชอบของบคคลทจะตอง

ดาเนนชวตอยางมเปาหมายเพอความมสขภาพทด อนจะนาไปสความผาสกโดยรวม

เพนเดอร (Pender, 1996:118) ใหความหมายวา การสงเสรมสขภาพเปนกจกรรมทบคคล

ปฏบตเพอดารงไวซงภาวะสขภาพ และเปนการเพมระดบความเปนอยทดของบคคล ครอบครว

และชมชน โดยมงสงเสรมใหบคคลสามารถดารงชวตผาสก ซงประกอบดวย ความรบผดชอบ

สขภาพ กจกรรมทางกาย โภชนาการ การมสมพนธภาพระหวางบคคล การจดการกบความเครยด

และการเจรญทางจตวญญาณ

จากความหมายดงกลาวขางตน สามารถสรปไดวา การสงเสรมสขภาพ หมายถง

กระบวนการสงเสรมใหบคคลความสามารถควบคมและพฒนาสขภาพตนเอง ใหมสขภาพทดทง

ทางรางกาย จตใจ และสงคม สงเสรมใหเกดกจกรรมทบคคลพงปฏบตเพอดารงไวซงภาวะสขภาพ

และเปนการเพมระดบความเปนอยทดของบคคล ครอบครว และชมชน ซงจะทาใหบคคลสามารถ

ดารงชวตไดอยางเปนปกตสข

64

2.8.2 ปจจยทมอทธพลตอการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพ

เพนเดอร (Pender, 1996:128) ไดอธบายถงปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมทสงเสรมสขภาพ

ของบคคลไว 4 ดาน ดงน

2.8.2.1 คณ ลกษ ณ ะเฉ พ าะและป ระส บ การณ ของแตละบ คคล (individual

characteristics and experiences ) บคคลแตละบคคลยอมมคณลกษณะและประสบการณเฉพาะของ

แตละบคคล ซงมผลกระทบตอการกระทาภายหนา ความสาคญของผลทเกดขนทงหลายจะสงผล

ตอพฤตกรรม เปาหมายทนามาพจารณาการเลอกวดปจจยพฤตกรรมทเกยวของกบอดต หรอ

ลกษณะสวนบคคลในรปแบบการสงเสรมสขภาพ ซงจะเปนปจจยทมความสมพนธสงกบ

พฤตกรรมสขภาพทเฉพาะเจาะจง แตไมใชทงหมดของพฤตกรรมสขภาพ หรอมความสมพนธ

เฉพาะในกลมเปาหมายเทานน แตไมใชประชากรทงหมด

2.8.2.2 ความคดและความรสกตอพฤตกรรม ความคดและความรสกตอพฤตกรรม

เปนองคประกอบทมความสาคญทสดในการกระตนใหเกดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของบคคล

ถอเปนแกนกลางในการนาไปสการปรบเปลยนพฤตกรรม ประกอบดวย

2.8.2.2.1 การรบรประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ เปนความ

คาดหวงตอผลลพธในทางบวกของการกระทาทมผลโดยตรงตอการกระตนใหบคคลกระทา

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพและในขณะเดยวกนสามารถสงผลทางออมตอการกระทาพฤตกรรม

โดยผานความมงมนทจะวางแผนกระทาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพซงคาดหวงวาจะไดผลลพธ

ทางบวกดวย

2.8.2.2.2 การรบรอปสรรคของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ เปนความ

คาดหวงในทางลบตอการกระทาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ไดแกการรบรเกยวกบความไมเปน

ประโยชน ความไมสะดวกสบาย คาใชจาย ความยากลาบาก หรอระยะเวลาทใชในการกระทา

นนๆ จะเปนประโยชนโดยตรงในการเปนอปสรรคขดขวางการกระทาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

และมผลในทางออมตอความมงมนทจะวางแผนกระทาพฤตกรรม คอ มความตงใจลดลง

2.8.2.2.3 การรบรความสามารถของตนเอง เปนการประเมนความสามารถ

ของตนเองวาจะสามารถกระทากจกรรมไดในระดบใด โดยไมคานงถงวาบคคลวาบคคลนน จะม

ทกษะในการกระทากจกรรมนนหรอไม การประเมนความสามารถของบคคลแสดงใหเหนความ

คาดหวงตอผลลพธการรบรความสามารถมผลโดยรงในการกระตนใหเกดการกระทาพฤตกรรม

สงเสรมสขภาพและสงผลทางออมผานการรบรอปสรรคของการกระทา และความมงมนทจะ

วางแผนการกระทาพฤตกรรม

65

2.8.2.2.4 อารมณเกยวเนองกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ เปนความรสกนก

คดของบคคล เกดไดจากความรสกเกยวกบสงทจะกระทา ความรสกของตนเองในขณะทา

กจกรรม หรอความรสกทเกยวกบบรบหรอสภาพแวดลอมในขณะทากจกรรม มผลโดยตรงตอการ

กระทาพฤตกรรม เชนเดยวกบทมผลทางออมผานการรบรความสามารถตนเองและความมงมนท

จะวางแผนการกระทา

2.8.2.2.5 อทธพลของสมพนธภาพระหวางบคคล เปนการเรยนรเกยวกบ

พฤตกรรม ความเชอ หรอทศนคตของบคคลอน ซงมผลโดยตรงตอการกระทาพฤตกรรมสงเสรม

สขภาพ ขณะเดยวกนกมผลทางออมโดยเปนแรงกดดนหรอแรงสนบสนนตอความมงมนทจะ

วางแผนกระทาพฤตกรรม

2.8.2.2.6 อทธพลดานสถานการณ เปนการรบรหรอการเรยนรของบคคลตอ

สถานการณและบรบทแวดลอมใดๆ ทมผลโดยตรงทเอออานวยหรอยบย งการกระทาพฤตกรรม

สงเสรมสขภาพ ไดแก ทางเลอกในการกระทาคณลกษณะทตองการ และสภาพแวดลอมท

สวยงามเหมาะสม ซงจะสงผลตอความมงมนทจะวางแผนกระทาพฤตกรรม

2.8.2.3 พฤตกรรมทเปนผลลพธ เปนจดสดทายหรอเปนการกระทาทเกดขนในรปแบบ

พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ ไดแก

2.8.2.3.1 ความมงมนทจะวางแผนการกระทา เกดจากกระบวนการทาง

ความคดของบคคลทตองการดาเนนการกระทากจกรรมใดกจกรรมหนงทเฉพาะเจาะจง ในเวลา

สถานทและกบบคคลทเลอกสรรโดยไมคานงถงสงในเปนการระบแนวทางในการดาเนนการ และ

สนบสนนการกระทาพฤตกรรมของบคคลดวย

2.8.2.3.2 ความตองการและความชอบแบบทนททนใด เปนพฤตกรรม

ทางเลอกอนทแทรกเขามาในความคดอยางทนททนใดจาดสภาพแวดลอมทบคคลไมสามารถ

คาดการณไดลวงหนา หรอควบคมไดนอย และการไดรบสงทชอบหรอไมพอใจทคอยเสรมแรงท

ทาใหการควบคมสภาพแวดลอมมความเปนไปไดสง

2.8.3 พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ

เปนจดสดทายหรอเปนการกระทาทเกดขนในแบบแผนสงเสรมสขภาพซงเปนผลลพธท

แสดงออกถงความสามารถดารงหรอคงไวซงสภาวะสขภาพของบคคล เปนการกระทาเพอเพม

คณภาพชวตทบคคลมปฏสมพนธกบสงแวดลอม โดยพฤตกรรมสงเสรมสขภาพจะดารงความ

ผาสก ภาวะสขภาพ และคณภาพชวต ประกอบดวยพฤตกรรม 6 ดาน ไดแก

2.8.3.1 ความรบผดชอบตอสขภาพ (health responsibility) เปนพฤตกรรมทเกยวของ

กบการปฏบตสขวทยาสวนบคคล รวมไปถงความสนใจทจะศกษาหาความรเกยวกบการปฏบต

66

พฤตกรรมทถกตอง และสงเกตการณเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขนกบรางกายเพอใหการดแลดาน

รางกายทดและเหมาะสม ทหญงตงครรภควรปฏบต ไดแก

2.8.3.1.1 การฝากครรภ การฝากครรภเปนการประเมนภาวะสขภาพและตดตาม

ดแลหญงตงครรภเพอรกษาสขภาพของมารดาและทารกในครรภใหดทสด เนอวจากกระบวนการ

เปลยนแปลงทเกดขนในระยะต งครรภมแนวโนมทกอนใหเกดกระบวนการเกดโรคได เชน

เบาหวานจากการตงครรภ ภาวะความดนโลหตสงจากการตงครรภ จงตองมการตดตามวนจฉย

ตลอดระยะเวลาการตงครรภ ดงนน หญงตงครรภจงตองมาฝากครรภในระยะเรมตงครรภ และ

ตองมาตรวจตามนดอยางสมาเสมอ โดยมกาหนดการฝากครรภดงน ฝากครรภเดอนละครง จนถง

32 สปดาห และทก 2 สปดาห จนถง36 สปดาห หลงจากนนทก ๆ สปดาหจนกระทงคลอด แตถา

มภาวะแทรกซอนจะตองฝากครรภบอยกวาน

2.8.3.1.2 การขบถาย การขบถายปสสาวะ เนองจากหญงตงครรภจะมการขบถาย

ปสสาวะบอย จงควรทาความสะอาดอวยวะสบพนธภายนอกทกครงหลงปสสาวะ และควรดมน า

หลงอาหารเยนนอยลง เพอไมใหรบกวนเวลานอนในตอนกลางคนทตองลกมาถายปสสาวะ และ

การขบถายอจจาระ หญงตงครรภมกมอาการทองผกเนองจากการทางานของลาไสลดลง และจาก

สาเหตอนๆ ดงนนหญงตงครรภจงควรดมน าใหเพยงพอ และรบประทานอาหารทมกาก เชน ผก

ผลไม ใหมากขน นอกจากนยงตองออกกาลงกาย ทกวน และฝกการขบถายใหเปนเวลา

2.8.3.1.3 การทางาน หญงตงครรภวยรนสามารถทางานไดตามปกต ถาไมม

ภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภ แตควรหลกเลยงการทางานทใชกาลงมากเกนไป งานทเสยงตอ

อนตราย และไมควรทางานจนเหนอยมาก

2.8.3.1.4 การพกผอน การพกผอนเปนการสงเสรมสขภาพทางกาย และจตใจ

ของหญงตงครรภ โดยเฉพาะในระยะแรกและระยะสดทายของการตครรภ การนอนพกจะชวยให

การไหลเวยนเลอดกลบเขาสหวใจไดดขน เพมอตราการไหลเวยนเลอดไปสไตและรก หญง

ตงครรภควรไดรบการพกผอนทงกลางวนและกลางคน โดยควรพกผอนนอนหลบอยางเตมทใน

เวลากลางคนอยางนอย 8 ชวโมง และในเวลากลางวนควรพกผอนหรอนอนหลบวนละ 1 ชวโมง

2.8.3.1.5 การเดนทาง ในหญงตงครรภทไมมภาะแทรกซอนใด ๆ ไมถอวามขอ

หามในการเดนทาง แตควรหลกเลยงการเดนทางทตองนงตดตอกนเปนเวลานาน ๆ โดยไมได

เปลยนอรยาบถ

2.8.3.1.6 การมเพศสมพนธ การมเพศสมพนธในขณะตงครรภถอเปนสงปกต

และยงไมมรายงานวาทาใหแทงหรอคลอดกอนกาหนด อยางไรกตามขอหามของการรวมเพศ คอ

การเจบครรภกอนกาหนด ถงน าคราแตก เลอดออกทางชองคลอด ครรภแฝด(ทมอายครรภตงแต

28 สปดาหขนไป) การตดเชอเรม และโรคตดตอทางเพศสมพนธอน ๆ

67

2.8.3.1.7 การอาบน า การอาบน าในอางหรอในแมน าลาคลองไมเปนขอหาม

ในขณะตงครรภ แตจะตองระวง สาหรบการสวนลางชองคลอดถอเปนขอหาม เพราะจะทาใหเกด

อนตรายตอมดลก หรอแมแตถงนาคราได

2.8.3.1.8 การดแลสขภาพฟน หญงต งครรภควรดแลสขภาพฟนต งแตเรม

ตงครรภโดยแปรงฟนหลงอาหารทกมอและกอนนอน และควรไดรบการตรวจฟนในชวงตงครรภ

อยางนอย 2 ครง ถามฟนผตองรกษาเพราะจะทาใหตดเชอไดงาย และอาจลกลามไปยงอวยวะอน

ทางกระแสเลอดได

2.8.3.1.9 การดแลเตานม ในขณะต งครรภเตานมจะมขนาดใหญขน หญง

ตงครรภจงควรดแลเตานมโดยใสยกทรงเพอพยงเตานมไว ยกทรงทใสควรมลกษณะโปรง สบาย

ไมรดจนเกนไป และควรมขนาดพอดกบเตานมทใหญขน ทาความสะอาดเตานมและหวนมดวยน า

สะอาดและสบออน ๆ ทกวนในขณะอาบน า หามแกะหรอเกาบรเวณหวนม เพราะอาจทาใหหวนม

ถลอกหรอแตกได ถาหากมน านมเหลองไหลออกมาเกาะตดกบหวนมใหใชสาลชบน าเชดออก ถา

มหวนมบอด บม หรอสน ใหปรกษาเจาหนาททมสขภาพเพอใหคาแนะนาวธแกไขตอไป

2.8.3.1.10 การปองกนอบตเหต ในขณะตงครรภจะมการทรงตวไมด จงเกด

อบตเหตไดงายดงนน หญงตงครรภจงควรระมดระวง ในการทากจวตรประจาวนและปองกนการ

เกดอบตเหต โดยไมสวมรองเทาสนสง เพราะจะทาใหปวดหลงและหกลมไดงาย แตควรสวม

รองเทาสนเตยฐานกวางแตพอสมควร และมขนาดพอด นอกจากนหญงตงครรภควรหลกเลยงการ

ยกของหนกเนองจากจะเพมอตราเสยงของการคลอดกอนกาหนด

2.8.3.1.11 การรบประทานยา ควรหลกเลยงการใชยาในหญงตงครรภ เพราะอาจ

มผลตอทารกได ดงนน หากมอาการเจบปวยซงจาเปนตองรกษาดวยยา ควรไดรบคาปรกษาจาก

แพทยกอนทกครง

2.8.3.1.12 การสบบหร การสบบหรมอนตรายตอทารกในครรภ บหรมสาร

นโคตน (nicotine) ซงมผลทาใหเสนเลอดในมดลกตบแคบลง ลดการไหลเวยนเลอดทไปยงรกทา

ใหทารกไดรบเลอดไมเพยงพอตอการเจรญเตบโต สวนคารบอนไดออกไซด (carbondioxide) จะ

ลดปรมาณออกซเจน (oxygen) ในเลอด โดยการจบกบฮโมโกลบนแทนออกซเจนทาใหทารกใน

ครรภขาดออกซเจนเรอรง เจรญเตบโตชาและมน าหนกนอย นอกจากนการสบบหรยงเปนสาเหต

ใหเกดภาวะทพโภชนาการ เนองจากทาใหรางกายไมสามารถดดซมหรอเผาผลาญ แคลเซยม

วตามนบ 1 วตามนบ 6 วตามนบ 12 วตามนซ และวตามนเอ

2.8.3.1.13 การดมเครองดมแอลกอฮอล มผลทาใหทารกในครรภเจรญเตบโตชา

ปญญาออนและพการได ในหยงตงครรภทไมดมสรา หรอหยดตงแตเรมตงครรภหรอลดปรมาณ

68

การดมลงอยางมาก จะมการพยากรณโรคของทารกทด อยางไรกตามปรมาณของแอลกอฮอลท

ปลอดภยในขณะตงครรภยงไมทราบแนนอน

2.8.3.1.14 การบรรเทาอาการไมสขสบายตาง ๆ เนองจากในขณะตงครรภจะม

การเปลยนแปลงตาง ๆ ซงกอใหเกดความไมสขสบาย การปฏบตตวทถกวธจะสามารถบรรเทา

อาการไมสขสบายตาง ๆ ไดดงน

1. คลนไสอาเจยน การรบประทานขนมปงกรอบกอนลกจากเตยงในตอน

เชา การดมน าหรอของเหลวอน ๆ ระหวางมออาหาร การรบประทานอาหารครงละนอย ๆ แต

บอยครง และการหลกเลยงอาหารทมกลนและรสจด จะสามารถบรรเทาอาการคลนไส อาเจยนได

2. ปวดหลง สามารถบรรเทาไดโดยการปรบปรงทายน เดน นง ไมสวม

รองเทาสนสง และประคบนาอน

3. ทองผก การดมน ามาก ๆ อยางนอย 8 แกว/วน การออกกาลงกาย การ

รบประทานอาหารทมกากมาก ๆ เชน ผก ผลไม และการถายอจจาระใหเปนเวลาจะสามาถบรรเทา

ได

4. รดสดวงทวาร จะมอาการมากขน ซงสามารถบรรเทาไดดวยการแชกน

ในรายทมอาการมากใหปรกษาแพทย

5. อาการแสบรอนบรเวณหวใจ การรบประทานอาหารครงละนอย ๆ แต

บอยครง และไมรบประทานอาหารรสจด การดมน าใหเพยงพอ หลกเลยงการดมกาแฟ และการ

นอนยกศรษะและไหลใหสงจะสามารถชวยได หญงตงครรภควรหลกเลยงการใชยาลดกรด หาก

จาเปนควรปรกษาแพทยกอนใช

6. ขา และ เทาบวม การยกขาสงขณะนงหรอนอน ใชถงเทาหรอถงนองรด

ถามเสนเลอดขอด และลดอาหารเคมจะชวยบรรเทา

7. ตะครว สามารถบรรเทาไดโดยการลดอาหารทมปรมาณฟอตเฟตมาก

เชน นม และเพมอาหารทมแคลเซยม หรอรบประทานแคลเซยมคารบอเนต หรอแคลเซยมกรดแลค

เตต นอกจากนการนวดขา การงอเทา และการใชความรอนประคบ อาจชวยได

2.8.3.1.15 การปองกนการตดเชอ หญงตงครรภควรระมดระวงเกยวกบการตดเชอ

เพราะเมอเจบปวยจะทาใหสขภาพของหญงตงครรภทรดโทรมสงผลตอสขภาพของทารกในครรภ

ดวย สาคญโรคตดเชอบางอยางสามารถตดตอไปยงทารกในครรภได เชน หด อสกอใส หวด

หดเยอรมน เปนตน และในระยะทายของการตงครรภ ขนาดมดลกและทารกทใหญขนจะกด

กระเพาะปสสาวะ ทาใหมเลอด และน าเหลองมาคงอยมากเปนเหตใหฐานของกระเพาะปสสาวะ

บวมชา เมอมการคางของปสสาวะจะทาใหตดเชอไดงาย หญงตงครรภทกลนปสสาวะบอย ๆ จงม

อตราเสยงตอการตดเชอในทางเดนปสสาวะเพมขน ซงอาจเปนสาเหตของการคลอดกอนกาหนดได

69

2.8.3.2 การปฏบตดานโภชนาการ (nutrition practices) เปนการปฏบตพฤตกรรมในเรองการ

รบประทานอาหาร ท งดานรปแบบและลกษณะนสยของการรบประทานอาหาร เพอใหได

สารอาหารทง 5 หม และมคณคาทางโภชนาการในปรมาณทเพยงพอกบความตองการของรางกาย

รวมทงการดมน าสะอาดอยางเพยงพอ การงดเวนเครองดมทมแอลกอฮอล หรอมสวนผสมของ

คาเฟอน ในระยะตงครรภ หญงตงครรภมความตองการสารอาหารตางๆ เพมมากขน เพอใชใน

การสรางเซลลและเนอเยอตาง ๆ สาหรบตนเอง และทารกในครรภ เพอเปนการสงเสรมสขภาพ

หญงตงครรภใหแขงแรงตลอดระยะการตงครรภ และเตรยมพรอมตอการคลอด รวมทงใหทารก

ในครรภมพฒนาการทปกต หญงตงครรภจงควรไดรบประทานอาหารในปรมาณและคณคาท

เพยงพอ พบวา หญงตงครรภมความตองการพลงงานเพมขนประมาณวนละ 300 กโลแคลอรใน

กรณทหญงตงครรภไมไดรบสารอาหารทพอเพยง ทารกในครรภจะดงสารอาหารจากหญงตงครรภ

ไปมากเทาททารกตองการ มผลทาใหรางกายหญงตงครรภไดรบสารอาหารไมพอ สขภาพของ

หญงตงครรภกจะทรดโทรม เนองจากขาดสารอาหาร และถาหญงตงครรภไดรบสารอาหารนอยลง

ไปจนไมเพยงพอตอความตองการของทารกในครรภ ทารกในครรภกจะขาดสารอาหารตาม

หญงตงครรภไปดวย หญงตงครรภจงควรไดรบสารอาหารใหครบถวนทงปรมาณและคณภาพ ดงน

1. โปรตน ควรรบประทานอาหารประเภทนเพมมากกวาคนปกต 1 เทาตว หรอเพมวนละ

7 กรม โดยคนปกตควรไดรบโปรตนวนละ 0.88 กรม ตอน าหนกตว 1 กโลกรม โดยควร

รบประทานอาหาร เนอสตวตาง ๆ หรอสงทดแทนเนอสตววนละ 1.5 – 2 ถวย ไขไมนอยกวา

วนละ 1 ฟอง นมอยางนอยวนละ 3 ถวย ควรรบประทานอาหารทะเลและถวเมลดแหงใหบอยครง

ดวย อาหารประเภทนเปนแหลงโปรตนทมคณภาพสมบรณ และเกลอแรทตองการเปนพเศษ เชน

แคลเซยม เหลก ไอโอดนรวมท งวตามนบสอง และไนอาซน โปรตนมความจาเปนใน

การเจรญเตบโตและพฒนาการของทารก รกและพลาสมาโปรตน

2. คารโบไฮเดรต ไดแก อาหารประเภทแปง เชน ขาว ขนมปง น าตา เผอก มน

เปนตน หญงตงครรภไมจาเปนตองรบประทานอาหารประเภทน เพมขนมากควรรบประทานใน

ปรมาณทเทากบระยะกอนตงครรภ แตไมควรงดรบประทาน เนองจากรางกายตองการพลงงาน

จากคารโบไฮเดรต ถาไมเพยงพอรางกายจะยอยสลายโปรตนทสะสมไวมาใชแทนทาใหเกดผลเสย

ตอสขภาพของหญตงครรภ

3. พช ผกตางๆ ควรรบประทานเพมขนอยางนอย 1 เทาตว หรอไมนอยกวาวนละ 3

ถวย โดยเฉพาะผกใบเขยวและผกสเหลองสด เปนแหลงของวตามนเอ บสองและแคลเซยม

4. ผลไมตางๆ เปนแหลงสาคญของวตามน เกลอแร และกากใยในอาหารดวย ควร

รบประทานสมอยางนอยวนละ 1 ถวย เพราะใหวตามนซสง หรอผลไมอน ๆ เชน มะมวงสก

มะละกอสก กลวยไขใหวตามนเอสง กลวยน าหวาและกลวยหกมกใหวตามนบ และวตามนเอสง

และควรดมนาผลไม เชน นาสมคน นามะนาว นามะเขอเทศ หรอนามะพราวออน

70

5. เกลอแร หญงตงครรภควรไดรบเกลอแรและวตามนอยางเพยงพอ ทงนเพราะมรายงาน

การศกษาพบวา หญงตงครรภทขาดเกลอแรหรอวตามนบางชนดมความสมพนธกบการเกดความ

ผดปกต หรอความพการในทารก หญงตงครรภจงควรรบประทานอาหารทมเกลอแรและวตามน

ใหเพยงพอในแตละวน ดงน

5.1 วตามนเอ ควรไดรบวนละ 800 ไมโครกรม ในขณะต งครรภถาขาด

วตามนเอ พบวา มความสมพนธกบผดปกตทางสายตา และมการมองเหนทผดปกตในทารกได

วตามนเอมในผก ผลไมทมสเหลอง เนย หรอ ครม

5.2 วตามนด ควรไดรบ 10 ไมโครกรม หรอ 400 I.U. มารดาทขาดวตามนด

จะทาใหทารกเกดโรคกระดกออน และมารดาเกดโรคกระดกออน (osteomalacia) ในระยะหลง

คลอดได ทารกทเปนโรคกระดกออนตงแตกาเนดจะเจรญเตบโตชา เกดอาการชก และมอาการ

ของโรคกระดกออนในวยเดกได วตามนดมในแสงแดดชวงเชา และมในเนยหรอเนยเทยม

5.3 วตามนเค ควรไดรบ 45 ไมโครกรม วตามนเคมในผกใบเขยว เมลดธญพช

(cereal) นามนพช เนอสตว ปลา นม เนย และไข

5.4 วตามนอ ควรไดรบ 10 – 12 มลลกรม ของ TE ยงไมมการยนยนทชดเจน

ถงความสมพนธระหวางระดบของวตามนอในเลอดของมารดากบน าหนกตวของทารก แตใน

การศกษาเปรยบเทยบระหวางสตรทเกดภาวะแทงเอง 50 ราย กบสตรทคลอดปกต พบวา สตรท

เกดภาวะแทงเองมระดบ ซรม แอลฟา โทโคฟรรอล สงกวาปกต วตามนอมในจมกเมลดขาว

นามนพช

5.5 วตามนซ ควรไดรบ 80 กรมตอวน มในผลไมทมรสเปรยว เชน สม

มะเขอเทศ หรอจากนาผลไมตาง ๆ เชน นาสมคน นามะนาว

5.6 วตามนบหนง ควรไดรบ 14 มลลกรม มในขาวซอมมอ ถวเมลดธญพชทยง

ไมไดขดส ไขแดง ตบ เนอวว การขาดวตามนบหนงทาใหทารกเกดโรคเหนบชาแตกาเนดได

5.7 วตามนบสอง ควรไดรบ 1.5 มลลกรม มใน นม เนย ผกใบเขยว ปลา

ตางๆ และเมลดธญพช หญงต งครรภทขาดวตามนบสอง พบวามโอกาสเกดอาการคลนไส

อาเจยนบอย คลอดกอนกาหนด และเกดภาวะทารกตายคลอด

5.8 โฟลกเอซค ควรไดรบเพมขนจากภาวะปกต 3 – 5 เทา มความจาเปนในการ

สรางเนอเยอของอวยวะสบพนธและการเจรญเตบโตของทารก และรก นอกจากนยงชวยในการดด

ซมธาตเหลกไดด ในรายทไดรบยาตานฤทธของโฟเลต เชน ยาเมทโทรเทกเซท (metrotexate)

ยาอะมโนเทอรน ( aminoterin) ในการตงครรภระยะแรกอาจทาใหเกดภาวะได บางราย พบวาเกด

ความพการในทารก ในรายทมารดาขาดโฟเลต พบวา มความสมพนธกบการเกดทารกพการ ทารก

ในครรภเจรญเตบโตชา และการตกเลอดในไตรมาสท 3 ของการตงครรภ

71

5.9 วตามนบสบสอง ควรไดรบ 4 ไมโครกรม มในตบ เนอสตว ไข นม เนย

การขาดวตามนบสบสองในขณะตงครรภทาใหเกดภาวะโรคหตจาง และมกพบรวมกบการมบตร

ยาก

5.10 เหลก ควรไดรบ 40 – 50 มลลกรม การไดรบเหลกเพยงพอจะชวย

ปองกนภาวะโลหตจางในขณะตงครรภได สตรตงครรภควรไดรบวตามนทเสรมเหลกในระยะไตร

มาสท 2 – 3 ของการตงครรภ เหลกมในเครองในสตว ไขแดง เนอสตว เหลกจะถกดดซมไดดถา

ไดรบประทานพรอมกบวตามนซ แตถาดมน าชา กาแฟ หรอรบประทานยาเสรมแคลเซยม

ฟอสเฟตจะทาใหเหลกถกดดซมไดนอย

5.11 ไอโอดน ควรไดรบ 175 ไมโครกรม จะชวยใหทารก มการเจรญเตบโต

เปนไปตามปกต จงควรรบประทานอาหารทะเลอยางนอยสปดาหละ 2 – 3 ครง หรอใชเกลอผสม

ไอโอดนในการปรงอาหาร มารดาทไดรบไอโอดนตา พบวา มแนวโนมทจะคลอดบตรทมลกษณะ

แคระแกรน มลกษณะคลายดาวนซนโดรม ( down syndrome )

5.12 แคลเซยม ควรไดรบ 1,200 มลลกรม เนองจากแคลเซยมมความจาเปน

ตอความแขงแรงของกระดกมารดา และเสรมสรางกระดกและความเจรญเตบดตของทารกในครรภ

การขาดแคลเซยม พบวา เปนสาเหตหนงทมาใหเกดโรคครรภเปนพษ แคลเซยมมในนม โยเกรต

หรอ นมเปรยว ไขแดง ผกใบเขยว

5.13 ทองแดง ควรไดรบ 2 – 3 มลลกรม หญงตงครรภทขาดทองแดงจะเกด

menkes kindy hair syndrome สวนในทารกอาจกอใหเกดความพการทางสมอง ผม กระดก และ

หลอดเลอด ทองแดงมในตบ นามนขาวโพด ถวเมลดแหง

5.14 สงกะส ควรไดรบ 20 มลลกรม สงกะสเปนสวนประกอบทสาคญตอ

การเจรญเตบโตของเซลลและซอมแซมทชารดสกหรอ เพราะสงกะสเปน co – factor ของ

เอนไซมทสาคญ และจาเปนในการสราง RNA และ DNA สตรตงครรภทมระดบสงกะสตา ม

ความสมพนธกบการเกดภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภและมารกในครรภเจรญเตบโตชา สงกะส

มในเนอหม เนอวว ตบ ไข อาหารทะเล

5.15 ฟอสฟอรส ควรไดรบ 1,200 มลลกรม มความจาเปนในการสราง

โครงรางของทารก

6. ไขมน เปนแหลงทใหพลงงาน ไขมน 1 กรมใหพลงงาน 9 กโลแคลอร ควร

รบประทานเทากบคนปกต คอ วนละ 2 – 3 ชอนโตะ ควรใชน ามนพช เพราะน ามนพชบางชนด

ใหกรดไขมนทจาเปน

2.8.3.3 กจกรรมทางกายและการออกกาลงกาย (physical activity) การออกกาลงกายในระยะ

ตงครรภมประโยชน คอ ชวยในการไหลเวยนโลหตดขน สงเสรมความแขงแรงและความตงตวของ

72

กลามเนอ ปองกนอาการเมอยลา ชวยใหหวใจและปอดทางานไดด ทาใหหลบสนทและหลบนาน

ระบบยอยอาหารและระบบขบถายทางานดขน และสงเสรมความสขสบายของรางกาย เพราะเมอ

ออกกาลงกายตดตอกนประมาณ 10 – 15 นาทขนไป รางกายจะหลงสารเอนโดรฟน ออกมาทาให

จตใจสบาย

ขอควรปฏบตในการออกกาลงกายในระยะตงครรภ

1. ควรออกกาลงกายอยางสมาเสมออยางนอย 3 ครงตอสปดาห ควรทาเปนชวง ๆ ไม

ควรเปนการออกกาลงกายทเปนการแขงขน

2. การออกกาลงกายอยางรนแรงไมควรทาในททมอากาศรอน ความชนสง หรอ

ในขณะมไข

3. การออกกาลงกายควรทาบนแผนไม หรอบนพรม เพอปองกนการหกลมและสามารถ

ยนไดมนคง

4. ไมควรใชวธ หด ยด หรอ เกรงขอตออยางรนแรง เพราะในระยะตงครรภขอตอ

เนอเยอตาง ๆ มความยดหยนมาก ควรหลกเลยงการออกกาลงกายทมการสนสะเทอน

5. กอนออกกาลงกาย ควรมการอบอนรางกาย ( worm up ) อยางนอย 5 นาท เมอจะ

หยดควรมการชะลอลง หรอคอยๆ ผอนลง ( worm down ) ประมาณ 5 นาท เชนกน

6. ควรวดอตราการเตนของหวใจขณะออกกาลงกายเตมทควรใหอตราการเตนของหวใจ

เปนรอยละ 60 – 90 ของอตราการเตนของหวใจสงสด แตไมควรเกน 140 ครงตอนาท หรอใน

ระดบทแพทยเหนสมควร

7. การลกจากพน ควรทาอยางชาๆ ดวยความระมดระวง เพอหลกเลยงอาการหนามด

ขณะเปลยนทาทางการออกกาลงกาย โดยการเคลอนไหวขาควรทาตอไปในระยะเวลาอนสน

8. ควรดมน าบางเลกนอย กอน ระหวาง หรอภายหลงการออกกาลงกายเพอปองกน

การขาดนา

9. สตรททางานแบบนงโตะ ควรเรมออกกาลงกายแบบเบาๆ กอน แลวคอยเรมตนไปส

การออกกาลงกายระดบปานกลางทละนอย

10. ถามอาการผดปกตเกดขน ตองหยดออกกาลงกายทนทและรบไปโรงพยาบาล

ผลของการออกกาลงกายในขณะตงครรภ

ในระยะตงครรภไดมการเปลยนแปลงทางดานรางกาย จตใจ ซงจะสงผลตอสขภาพ

ของหญงตงครรภ การมกจกรรมทางกายทเหมาะสม จะชวยสงเสรมใหอวยวะและกลามเนอสวน

ตาง ๆ ของรางกายทเกยวของกบการตงครรภและการคลอดทางานไดอยางมประสทธภาพ ซงใน

ปจจบนกเปนทยอมรบกนมากขนวาการตครรภไมใชขอหามสาหรบการออกกาลงกาย หรอการฝก

กจกรรมทางกายแตการมกจกรรมทางกายดงกลาว ทาใหเกดการเปลยนแปลงในการทางานของ

73

ระบบหวใจและการไหลเวยนโลหต ระบบหายใจ รวมทงระบบเผาผลาญสารอาหาร ซงกทาใหม

ขอสงสยวาการมกจกรรมทางกายจะกอใหเกดอนตรายตอหญงตงครรภ และทารกในครรภได

หรอไม มผศกษาวจยเกยวกบผลดงกลาวไวมากมาย สรป ได 3 ประเดน คอ ผลตอหญงตงครรภ

ผลตอทารกในครรภ และผลตอผลลพธของการตงครรภ โดยมรายละเอยดดงตอไปน

1. ผลรวมของการออกกาลงกายตอหญงตงครรภ การตอบสนองทางดานสรระวทยา

ของหญงตงครรภตอการมกจกรรมทางกายในแตละบคคลแตกตางกนไปตามปจจยตาง ๆ ไดแก

อาย อายครรภ น าหนก รปราง สภาพรางกาย ชนดของกจกรรมทางกาย ระยะเวลา และความ

รนแรงของกจกรรม

2. ผลตอระบบ หวใจและไหวเวยนโลหต จากการทการต งครรภทาให มการ

เปลยนแปลงของระบบไหลเวยนโลหตในมารดาหลายประการ คอ ปรมาตรของโลหต ปรมาณ

โลหตทออกจากหวใจ 1 นาท (cardiac output) อตราการเตนของหวใจ และปรมาณสบฉดออก

จากหวใจ (stroke volume) เพมขน เมอมกจกรรมทางกายแบบแอโรบคจะมผลทาใหอตราการเตน

ของหวใจในหยงตงครรภเปลยนแปลงในลกษณะสงกวาของหญงไมไดตงครรภเพยงเลกนอย และ

เมอเปรยบเทยบระหวางการออกกาลงกายแบบทานน าหนก และไมทานน าหนก พบวา มการ

เปลยนแปลงเลกนอยและไมไดแตกตางกน โดยทวไปการออกกาลงกายในขณะตงครรภจะม

ผลกระทบตอตวชวดตาง ๆ ในระบบหวใจ และการไหลเวยนโลหตเพยงเลกนอยเทานน แตจะชวย

ใหหวใจทางานไดอยางมประสทธภาพ มระบบไหลเวยนโลหตดขน ลดปญหาเทาบวม ปวดขา

เสนเลอดขอดพอง หรอรดสดวงทวาร

3.การไหลเวยนโลหตทไปเลยงมดลก การออกกาลงกายทาใหเลอดไปเลยงกลามเนอ

ทใชในการทากจกรรมเพมขนจงทาใหมเลอดไปเลยงมดลกลดลง เปนการลดลงของเลอดทไปเลยง

มดลกและเยอบมดลกมากกวาเปนการลดของเลอดทไปเลยงทารก ซงจะกลบสภาวะปกตใน

ระยะเวลาอนส น และรางกายยงมกลไกทจะชวยปองกนไมใหทารกไดรบอนตราย คอ เลอดท

ไหลเวยน ไปยงทารกจะลดลงนอยกวาเลอดทไปยงกลามเนอ และเยอบมดลกปรมาณเมดเลอดของ

มารดาจะเพมขณะออกกาลงกาย เพอเปนการเพมความสามารถในการนาออกซเจน

4. ระบบหายใจและกาซในเลอดในระยะตงครรภ (minute ventilation ) จะเพมขน

ประมาณ 50 % ซงเปนผลมาจากการเพมของ tidal valume ทาให oxygen uptake และ base line

oxygen consumption เพมขนประมาณ 10 – 20 % จากภาะปรบตวดงกลาว ทาใหอตราการหายใจ

ของ หญงตงครรภขณะออกกาลงกายระดบปานกลางไมแตกตางจากหญงทไมไดตงครรภและไมม

ความแตกตางของภาวะความสมดล กรด – ดาง (acid – base balance) ในขณะออกกาลงกายเมอ

เทยบกบชวงทไมไดตงครรภ สวนความตองการในการใชออกซเจนขณะออกกาลงกายจะเพมขน

ทงหญงตงครรภ และไมตงครรภ และจะเพมมากขนตามอายครรภ ซงจะตองเกยวเนองกบน าหนก

74

ทตองมการแบกรบเพมขน ดงน นการออกกาลงกายทไมตองทานน าหนกมากจะใชพลงงาน

นอยกวา

5. ระบบกลามเนอและขอตอในระหวางตงครรภ มดลกและเตานมมขนาดใหญขน

ทาใหรางกายมการเปลยนจดศนยถวงมผลตอการทรงตวของหญงตงครรภ นอกจากนอทธพลของ

ฮอรโมนจะทาใหขอตอตาง ๆ มการหยอนตว

6. ระบบเผาผลาญสารอาหารในระหวางการตงครรภ รางกายจะตองการพลงงานเพม

จากปกตประมาณ 300 กโลแคลอรตอวน และถามการออกกาลงกายกมความตองการสงขนอก

โดยปกตหญงตงครรภจะมระดบน าตาลในเลอดหลงจากงดอาหาร 4 – 6 ชวโมง ตากวาหญงท

ไมไดตงครรภ และในระหวางการออกกาลงกายหญงตงครรภจะมการใชสงกวาชวงทไมไดตงครรภ

ดงนนหญงตงครรภจงมแนวโนมทจะเกดภาวะน าตาลในเลอดตาไดงาย และระดบน าตาลในเลอด

ของหญงตงครรภจะคงท หรอลดลงหลงจากออกกาลงกายซงทาใหในปจจบนไดมการศกษากน

อยางกวางขวาง ในการทจะใชการออกกาลงกายในการรกษา และปองกนภาวะระดบน าตาลใน

เลอดสงในหญงตงครรภ

7. ผลของการออกกาลงกายตอทารกในครรภ สาเหตสวนใหญททาใหหญงตงครรภ

ลดกจกรรมทางกายลงไปกคอ กลวจะเปนอนตรายตอทารกในครรภ

8. ผลตอผลลพธของการตงครรภและสขภาพของทารกแรกเกดเกยวกบผลตอการ

ตงครรภนน พบวา การออกกาลงกายทาใหมการเพมของระดบฮอรโมนอพเนฟฟรน และ นอรอพ

เนฟฟรน อยางมนยสาคญซงปกตฮอรโมนอพเนฟฟรนจะทาหนาทตรงกนขาม แตสารทงสองชนด

นจะไมออกฤทธยบย งซงกนและกน จากเหตผลดงกลาวจงอาจกระตนใหมการเจบครรภคลอดกอน

กาหนดได ในครรภทมความเสยงตอภาวะนอยกอนแลวมความสมพนธระหวางการทางานหนกกบ

การเพมอบตการณของการคลอดกอนกาหนด

กลาวโดยสรปถงประโยชนโดยรวมของการออกกาลงกายตอหญงตงครรภและทารกใน

ครรภไดดงตอไปน

1. ชวยใหมารดามการทรงตวดขน รางกายอยในภาวะสมดลไมวาจะอยกบทหรอ

เคลอนไหวรางกาย จะทาใหคลองแคลววองไว และมความปลอดภยจากอบตเหตมากขน

2. ชวยใหมารดามกลามเนอรางกายมความแขงแรง ยดหยนไดด ทนทานตอการ

ใชงานและสามารถรองรบนาหนกตวทเพมมากขน

3. ชวยใหขอตอตาง ๆ และเอน ไดรบการฝกฝนใหแขงแรง และมการยดหดตวได

ด ทาใหเคลอนไหวรางกายไดอยางมประสทธภาพ ไมเกดการพลกแพลง เคลดขดยอก และลดการ

บาดเจบทอาจเกดขนจากการเคลอนไหวรางกาย

75

4.ชวยเพมสมรรถภาพในการทางานของระบบหวใจและปอด หวใจสบฉดโลหต

ไปเลยงรางกายไดมากขน ปอดมความจมากขน ทาใหการหายใจมประสทธภาพ รางกายไม

เหนอยงาย

5. ชวยใหระบบยอยอาหารทางานไดด เพมความอยากอาหาร ชวยทาใหลาไส

เคลอนไหวไดด ลดอาการทองผก

6. ชวยลดความตงเครยดของกลามเนอและชวยใหนอนอหลบไดดขน

7. ชวยในการขบถายระบบของเสยของรางกาย ทาใหผวหนงขบเหงอออกมากขน

และระบบขบถายปสสาวะดขน

8. ชวยปองกนและบรรเทาความไมสขสบายทเกดขนในระยะตงครรภ เชน ปวด

หลง ทองผก เบออาหาร ตะครว รดสดวงทวาร หลอดเลอดดาขอดพอง เปนตน

9.ชวยใหคลอดสะดวกและงายขน เนองจากมกลามเนอหนาทอง กลามเนอตน

ขาและพนเชงกราน ซงเปนกลามเนอทมความสาคญตอการคลอดทแขงแรง

10. ชวยใหจตใจเบกบาน แจมใส ลดความวตกกงวล อาการซมเศรา เสรมสราง

ความมนใจ และเพมความรสกมคณคาในตนเอง

11. ชวยใหทารกตนตว กระปรกระเปรา และมความสข เชนเดยวกบมารดา

กลมกลนไปกบชวตประจาวนของมนษยเรา โดยปกตแลวกจะมการเคลอนไหวของรางกาย

กลามเนอตาง ๆ ไดมการทางาน ทาใหระบบกลไกตาง ๆ ของรางกายสามารถดาเนนชวตตอไปได

จนทาใหมความคดวา สงทเกดขนดงกลาวเปนกลไกของธรรมชาต ไมไดเกดจากความตงใจของ

ของผกระทา จงไมไดมความตระหนก และสนใจถงคณประโยชนทแทจรงของการทรางกายไดม

การออกแรงกาลงในการทากจกรรมตาง ๆ โดยทถามการกระทาอยางสมาเสมอ และในระดบท

เหมาะสมจะชวยเสรมสรางสขภาพของรางกายใหมความแขงแรงสมบรณมากยงขน ในกลมหญง

ตงครรภซงมการเปลยนแปลงของรางกายในลกษณะทเปนอปสรรคตอการเคลอนไหวของรางกาย

ทาใหสวนใหญมการทากจกรรมทางกายลดลงจากทเคยทาประจา กลามเนอและขอตอตาง ๆ มการ

ทางานนอยลง สงผลใหหญงตงครรภไมมความคลองตว ในการเคลอนไหวมากขน และมอาการ

ไมสขสบายตาง ๆ เกดขน และเหตผลทสาคญอกอยาง คอ หญงตงครรภกลวอนตรายทจะไป

กระทบกระเทอนตอทารกในครรภ ดงนน การทจะสงเสรมใหหญงตงครรภเหนความจาเปนของ

การออกกาลงกายทเหมาะสมนน นอกจากจะใหความรแลว ควรใหความมนใจกบหญงตงครรภวา

จะมความปลอดภยและไมสงผลกระทบตอทารกในครรภ

76

ขอหามในการออกกาลงกาย

หญงตงครรภทมภาวะตอไปนหามออกกาลงกาย ไดแก หญงทเสยงตอการคลอดกอน

กาหนด เลอดออกทางชอคลอด หรอมน าเดน คลนไส อาเจยน น าหนกตวนอย ภาวะโลหตจาง

ทารกในครรภเจรญเตบโตชา ความดนโลหตสง ทารกในครรภอยในภาวะเสยงตออนตราย

มอาการเจบปวดบรเวณหลง ศรษะ หนาอก สะโพก เชงกราน มดลกหดรดตวทกระยะ 20 นาท

หรอสนกวา มนงง สบสน หายใจตน หวใจเตนเรว บวมทงตว หรอทารกดนนอยลง

ฉนน การออกกาลงกายทเหมาะสมกบหญงตงครรภ คอ การทากจวตรประจาวน

หรอ การเดนโดยใหมการเคลอนไหวแขนขาตดตอกนอยางตอเนองอยางนอย 20 – 30 นาท และ

ออกกาลงกายอยางสมาเสมออยางนอย 3 ครงตอสปดาห และควรระมดระวงอนตรายทอาจเกดขน

ในขณะออกกาลงกายดวย สวนในรายทมขอหาม ควรงดการออกกาลงกาย

2.8.3.4 ดานการจดการความเครยด (Stress management) เปนการปฏบตกจกรรมเพอผอน

คลายความตงเครยดตาง ๆ ทเกดขนรวมทงมการแสดงออกทางพฤตกรรมทเหมาะสม การตงครรภ

ทาใหเกดการเปลยนแปลงทางดานรางกายและจตใจ อารมณและสงคม มผลใหหญงตงครรภตอง

เผชญกบภาวะตงเครยดทงทางดานรางกายและจตใจ กลวสงทจะเกดขนกบตนเองและทารกใน

ครรภ และวตกกงวลกบสงทจะเกดขนในอนาคต ซงอาจแสดงออกมาในรปแบบของการเจบปวย

ของรางกาย หรอการเปลยนแปลงพฤตกรรม เชน การนอนไมหลบ เปนลมบอย ๆ หงดหงด

โมโหงาย หรอคลนไส อาเจยน เปนตน สาเหตททาใหเกดความเครยดในหญงตงครรภอาจเกดจาก

1. ขาดการไดรบการแนะนาหรอความร ทาใหเกดความกลว วตกกงวล จนไมมความสข

2. การคาดหวงกบทารกในครรภมากเกนไป โดยเฉพาะการยดมนกบความเชอในสงคม

เชน บตรคนแรกควรเปนชาย ทาใหหญงตงครรภวตกกงวลอยตลอดเวลาวา จะไมไดเปนไปตามท

หวงไว

3. มทศนคตทไมดตอการเปลยนแปลงของรางกายในขณะตงครรภ จงเกดความวตกกงวล

เมอรปรางเปลยนไป

4. มปญหาดานเศรษฐกจ พบหญงตงครรภมากถงรอยละ 60 ทตองใชจายนอยลงและ

ทางานลวงเวลามากขน

5. วตกกงวลเกยวกบการเลยงดบตรในอนาคต

6. ไมตองการบตร เนองจากยงไมพรอม มปญหาครอบครว หรอปญหาดานเศรษฐกจ

ความเครยดและความวตกกงวลของหญงตงครรภ จะทาใหเกดการเปลยนแปลงอตราการเตนของ

หวใจ ความตงตวของหลอดเลอด ลดการเคลอนไหวของกระเพาะอาหารและลาไสและสงผลตอ

ทารกในครรภ โดยอาจทาใหทารกมความพการแตกาเนด

77

2.8.3.5 การม สมพนธภาพกบบคคลอน ( relationship with others ) เปนการปฏบต

พฤตกรรมทเกยวกบการคบคาสมาคมกบผอน ทจะทาใหเกดประโยชนในแงของการไดรบ

สนบสนนในดานตางๆ เชน การไดรบขอมลขาวสาร ชวยลดความตงเครยด หรอชวยในการแกไข

ปญหาตาง ๆ ได ในระยะตงครรภหญงตงครรภจะมความตองการพงพาผอน ความสมพนธของ

หญงตงครรภกบบคคลในกลมสงคม ไดแก สาม ญาต เพอนบาน เพอน จะกอใหเกดการ

ชวยเหลอสนบสนนทางสงคมททาใหหญงตงครรภไดรบความอบอน มอารมณมนคงทจะปฏบต

พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ เชน การออกกาลงกาย การรบประทานอาหารทถกสขลกษณะ

การงดสบบหร การระมดระวงอบตเหต เปนตน

2.8.3.6 ดานการพฒนาทางจตวญญาณ (spiritual growth ) ถาบคคลไดบรรลเปาหมายท

ตนต งไว แสดงวาบคคลน นเปฌนคนทรจกตนเองอยางแทจรง เนองจากบคคลทประสบ

ความสาเรจจะตองใชพลงงานอยางเตมทในสงทาทายความสามารถและศกยภาพของตน และม

ความปรารถนาทจะปรบปรงตนเอง ดงนน หญงตงครรภทมภาวะเสยงควรมการปฏบตพฤตกรรมท

แสดงใหเหนถงการประสบความสาเรจในชวตของตน โดยการตระหนกในคณคาของตนเอง การ

มจดมงหมายในการดาเนนชวต เชน มความรสกภาคภมใจทจะเปนแมในเรววน การมอง

เหตการณตาง ๆ ตามสภาพความเปนจรง ยอมรบการเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขน เชน เมอรวากา

รงครรภครงนเปนการตงครรภทมภาวะเสยง กพยายามเตรยมความพรอมทงรางกายและจตใจ ใน

การทจะเผชญกบปญหาตาง ๆ ทอาจจะเกดขน มความพงพอใจในตนเอง และพอใจในชวตท

เปนอย ตลอดจนการเปนคนมองโลกในแงด

2.9 แนวคดเกยวกบรปแบบและการพฒนารปแบบ

2.9.1 ความหมายของรปแบบ

รปแบบ เปนคาทใชตรงกบคาในภาษาองกฤษวา “Model” คาวา “รปแบบ” อาจมคาอนทม

ความหมายเหมอนกน เชน ตนแบบ แบบจาลอง เปนตน

พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดใหความหมายของรปแบบ หมายถง

รปทกาหนดขนเปนหลกหรอเปนแนวทางซงเปนทยอมรบ หรอสงทแสดงใหเหนวาเปนสงนนๆ

ราชบณฑตยสถาน (2546) ใหความหมายวา รปแบบเปนสงทแสดงโครงสรางของความ

เกยวของระหวางชดปจจย หรอตวแปรตาง ๆ หรอองคประกอบทสาคญในเชงความสมพนธหรอ

เหตผลซงกนและกนเพอชวยใหเขาใจขอเทจจรงหรอปรากฏการณในเรองใดเรองหนงโดยเฉพาะ

Keeves (1998:114) กลาววา รปแบบ เปนบางอยางทมลกษณะเปนอดมคต หรอเกดขนได

ยากในโลกของความเปนจรง หรอ อาจหมายถง ชดของทฤษฎทผานการทดสอบความเทยงตรง

(Validity) และความเชอมน(Reliability) แลวสามารถระบ และพยากรณความสมพนธระหวางตว

78

แปรโดยวธการทางคณตศาสตร หรอทางสถตได เพอใชแทนแนวความคดหรอปรากฏการณใด

ปรากฏการณหนง โดยอธบายความสมพนธขององคประกอบตางๆของรปแบบนนๆ

จากความหมายของรปแบบทนกวชาการกลาวไวขางตน พอสรปไดวา รปแบบเปนสงท

กาหนดขน โดยมลกษณะเปนโครงสรางมความสมพนธกนระหวางองคประกอบ หรอตวแปรตาง ๆ

แลวไดรบการพฒนา ปรบปรง แกไข จนมความเชอมโยงซงกนและกน และชวยใหเขาใจ

องคประกอบสาคญ ๆ ของสงใดสงหนงไดงายยงขน

2.9.2 ประเภทของรปแบบ

รปแบบมหลายประเภทดวยกนซงนกวชาการดานตาง ๆ กไดจดแบงประเภทตางกน

ออกไป สาหรบรปแบบทางสงคมศาสตรนน ไดแบงออกเปน 4 ประเภท คอ (Keeves, 1998:16)

1. Analogue Model เปนรปแบบทใชการอปมาอปมยเทยบเคยงปรากฏการณ ซงเปน

รปธรรมเพอสรางความเขาใจในปรากฏการณทเปนนามธรรม เชน รปแบบในการทานายจานวน

นกเรยนทจะเขาสระบบโรงเรยน ซงอนมานแนวคดมาจากการเปดน าเขาและปลอยน าออกจากถง

นกเรยนทจะเขาสระบบเปรยบเทยบไดกบน าทเปดออกจากถง ดงนนนกเรยนทคงอยในระบบจง

เทากบนกเรยนทเขาสระบบลบดวยนกเรยนทออกจากระบบ เปนตน

2. Semantic Model เปนรปแบบทใชภาษาเปนสอในการบรรยายหรออธบายปรากฏ การณ

ทศกษาดวยภาษา แผนภม หรอรปภาพ เพอใหเหนโครงสรางทางความคด องคประกอบ และ

ความสมพนธขององคประกอบของปรากฏการณนน ๆ เชน รปแบบการสอนของ Joyce and Weil

(1985: 41) เปนตน

3. Mathematical Model เปนรปแบบทใชสมการทางคณตศาสตรเปนสอในการแสดง

ความสมพนธของตวแปรตาง ๆ รปแบบประเภทนนยมใชกนทงในสาขาจตวทยาและศกษาศาสตร

รวมทงการบรหารการศกษาดวย

4. Causal Model เปนรปแบบทพฒนามาจากเทคนคทเรยกวา Path Analysis และหลกการ

สราง Semantic Model โดยการนาเอาตวแปรตาง ๆ มาสมพนธกนเชงเหตและผลทเกดขน เชน The

Standard Deprivation Model ซงเปนรปแบบทแสดงความสมพนธระหวางสภาพทางเศรษฐกจ

สงคมของบดา มารดา สภาพแวดลอมทางการศกษาทบาน และระดบสตปญญาของเดก เปนตน

2.9.3 การสรางรปแบบ

เปนการกาหนดมโนทศนทเกยวของกนอยางเปนระบบ เพอชใหเหนวา รปแบบเสนอ

อะไร เสนออยางไร เพอใหไดอะไร และสงนนอธบาย ปรากฏการณอะไร และนาไปสขอคนพบ

อะไรใหม ๆ ซงขนตอนการสรางรปแบบ รายละเอยดดงแผนภาพท 4

79

ภาพท 4 แสดงขนตอนการสรางรปแบบ ทมา : Keeves (1998: 49)

การสรางรปแบบโดยการศกษาคนควาจากทฤษฎ แนวคด และผลการวจยทเกยวของ จะ

ชวยใหสามารถกาหนดองคประกอบ หรอตวแปรตางๆ ภายในรปแบบ รวมท งลกษณ ะ

ความสมพนธระหวางองคประกอบหรอตวแปรเหลาน น หรอลาดบกอนหลงของแตละ

องคประกอบในรปแบบ ในการสรางหรอพฒนารปแบบ จะตองใชหลกของเหตผลเปนรากฐาน

สาคญทจะเปนประโยชนตอการพฒนารปแบบอยางยง เชน ผวจยอาจคดโครงสรางของรปแบบ

ขนมากอนแลวปรบปรงโดยอาศยขอสนเทศจากการศกษาคนควาจากแนวคด ทฤษฎ หรอ

ผลงานวจยทเกยวของ และทาการศกษาองคประกอบยอยหรอตวแปรทสาคญประกอบกนขนเปน

โครงสรางของรปแบบ รปแบบทจะนาไปใชใหไดประโยชนสงสดนนจะมลกษณะทสาคญ คอ ม

ความสมพนธเชงโครงสราง สามารถทานายผลได สามารถขยายความผลการทานายไดกวางขวาง

ขน และสามารถนาไปสแนวคดใหม ๆ

2.9.4 การทดสอบและการตรวจสอบรปแบบ

Eisner (2006:72) ไดเสนอแนวคดวา วธเชงธรรมชาต (Naturalistic Approach) ใน

การประเมนเพอเขาถงคณคา และเกณฑตดสนคณคาตามแนวคดปรชญาอตนยนยม (Subjectivism)

จะมความเชอวา วธเชงธรรมชาตเปนวธทเหมาะสมในการประเมน โดยมลกษณะทยดหยน

สนบสนนการเกบรวบรวมขอมลในสภาพธรรมชาต การวเคราะหขอมลโดยอาศยหลกการ

เชอมโยงเหตผล การสงเกต และการวเคราะหเบองตน จะนาไปสการสงเกตและวเคราะหในชน

มโนทศน

(Concept)

ตวแปร (Variables) ขอเสนอ

(Propositions)

รปแบบ(Model) ผลการทานาย

(Solution)

การวด

ความสมพนธระหวางตวแปร

ความสมพนธระหวางขอเสนอ

(Relating Proposition)

(Relating Variables)

การทานาย

80

ถดไป จนไดขอสรปเกยวกบคณคาของสงทประเมนโดยอาศยความร ความเชยวชาญ และ

ประสบการณ เปนเกณฑสาคญในการสรปผล จดม งหมายทสาคญของการสรางรปแบบ

เพอทดสอบหรอตรวจสอบรปแบบนนดวยขอมลเชงประจกษ ซงการทดสอบและการตรวจสอบม

หลายวธ ซ งอาจใชการว เคราะห จากหลกฐานเชงคณ ภาพ (Qualitative) และเชงป รมาณ

(Quantitative) โดยทการตรวจสอบรปแบบอาจใชผเชยวชาญเปนผตรวจสอบ สวนการตรวจสอบ

รปแบบ จากหลกฐานเชงปรมาณใชเทคนคทางสถต ซงการตรวจสอบรปแบบควรตรวจสอบ

คณลกษณะ 2 อยาง (อทมพร จามรมาน, 2551:31) คอ

1.การตรวจสอบความมากนอยของความสมพนธ ความเกยวของหรอเหตผลระหวาง

ตวแปร

2.การประมาณคาพารามเตอร ของความสมพนธดงกลาว โดยผลการตรวจสอบ

นาไปส คาตอบ 2 ขอ คอ 1. การสรางรปแบบใหม หรอ 2. การปรบปรงหรอพฒนารปแบบเดม

2.9.5 คณลกษณะของรปแบบทด

Keeves (1998:560) ไดกลาวถง ลกษณะของรปแบบทดอยางกวาง ๆ เพอกากบการ

สรางรปแบบทใชประโยชนได ควรมขอกาหนด 4 ประการ คอ

1 . รป แ บ บ ค วรป ระ ก อ บ ดวย ค ว าม ส ม พน ธ อ ย าง ม โค รงส ราง (Structural

Relationship) มากกวา ความสมพนธทเกยวเนองกนแบบรวม ๆ (Associative Relationship)

2. รปแบบ ควรใชเปนแนวทางในการพยากรณผลทเกดขนซงสามารถตรวจสอบไดโดย

การสงเกต ซงเปนไปไดทจะทดสอบรปแบบบนพนฐานของขอมลเชงประจกษได

3. รปแบบ ควรจะตองระบ หรอชใหเหนถงกลไกเชงเหตผลของเองทศกษา นอกจาก

รปแบบจะเปนเครองมอ ในการพยากรณไดควรใชอธบายปรากฏการณไดดวย

4. รปแบบ ควรเปนเครองมอในการสรางมโนทศนใหมและสรางความสมพนธของ

ตวแปรในลกษณะใหม ซงเปนการขยายในเรองทกาลงทาการศกษา

2.9.6 การพฒนารปแบบ

1.ความหมายของการพฒนา

การพฒนาเปนลกษณะของการปรบปรง เปลยนแปลงวธการ หรอรปแบบของการ

ดาเนนงานใหเกดประสทธภาพมากยงขน ซงเปนงานทกระทาอยางตอเนองเพอใหเกดประโยชน

สงสดในการจดการโดยมจดมงหมายทจะบรรลเปาหมายรวมกน

การพฒนา (Development) หมายถง การทาให สงใดสงหนง การกระทาหรอการ

ดาเนนการใหดขน มคณภาพมากขน โดยผานกระบวนการ วธการ เทคนคทเปนระบบและ

ตอเนองอนมผลทาใหการกระทาหรอการดาเนนงาน มประสทธภาพ (Efficiency) ประสทธผล

(Effectively) ทาใหผลงานหรอผลผลตมคณภาพเปนทนาพงพอใจมากขน สงสาคญในการพฒนา

81

รปแบบใหประสบความสาเรจตามเปาหมาย คอการกาหนดเปนกจกรรมขนมา โดยใชกระบวนการ

ดาเนนกจกรรมอยางเปนระบบ มจดมงหมายทเปนสงประกนวาจะสามารถปฏบตไดอยางม

ประสทธผล โดยตอบสนองตอความตองการของทกฝายทเกยวของท งในปจจบนและอนาคต

(Armstrong, 1992: 149)

2.ขนตอนการพฒนารปแบบ

ดเรก วรรณเศยร (2554:23) ไดกลาวถงการพฒนารปแบบไววา ไมมขอกาหนดท

แนนอนตายตว โดยทวไปจะเรมตนจากการศกษาองคความรเกยวกบเรองทจะสราง หรอตองการท

จะพฒนารปแบบใหชดเจน จากนนจงกาหนดหลกการและองคประกอบของรปแบบทจะพฒนา

แลวสรางรปแบบขน นาไปตรวจสอบหาความเหมาะสมและความเปนไปไดหรอทดลองใชตอไป

บญชม ศรสะอาด (2551:56) กลาวถงขนตอนการพฒนารปแบบวา ม 2 ขนตอน คอ

1.ผวจยจะตองสรางหรอพฒนารปแบบขนมากอน เปนรปแบบตามการทบทวน

วรรณกรรม โดยการศกษาคนควาทฤษฎ แนวคด และงานวจยทเกยวของ วเคราะหสภาพ

สถานการณตาง ๆ ซงจะชวยใหสามารถกาหนดองคประกอบหรอตวแปรภายในรปแบบ รวมทง

ลกษณะความสมพนธ

2.ทาการทดสอบความเทยงตรงของรปแบบ คอการนาไปทดลองใชในสถานการณ

จรงเพอทดสอบดวา มความเหมาะสมและมประสทธภาพตามทมงหวงไวหรอไม โดยผวจยอาจ

ปรบปรงรปแบบใหม ทไดตดองคประกอบหรอตวแปรทมความสาคญนอยออก เพอทจะได

รปแบบทมความเหมาะสมมากขน

สมาน อศวภม (2554:47) ไดเสนอแนวทางในการพฒนารปแบบ ไวดงน

1.การศกษารปแบบ หมายถง การศกษาวเคราะหเกยวกบหลกการ และขอมล

พนฐาน ประกอบการสรางรปแบบ ซงอาจจะดาเนนการไดโดยวธการสารวจความคดเหนหรอ

การศกษาภาคสนาม

2. การนาเสนอรปแบบ ผวจยตองออกแบบ นาเสนอรปแบบใหมเพอใหไดรปแบบ

ทดกวาทเปนอย ในขนนยงไมตองทดลองใชรปแบบ เพยงแตนาเสนอเพอพจารณาของผเกยวของ

เชน การนาเสนอผทรงคณวฒ เพอพจารณา และประเมนในรปของการสมภาษณเชงลก หรอการ

ประชมสมมนาเพอนารปแบบใหผเชยวชาญประเมนความเปนไปได ตลอดจนการใหขอคดเหน

หรอขอเสนอแนะ

3. การพฒนารปแบบ หมายถง การวจยทผวจยตองการดาเนนการทง 3 สวน คอ

การศกษารปแบบ การออกแบบรปแบบใหม การนารปแบบใหมไปทดลองใชในสถานการณจรง

สวนจะมการใชกรอบขนอยกบโครงการวจย และทาการรายงานผลการทดลองใช

82

วสทธ วจตรพชราภรณ (2551:57) กลาวถงการพฒนารปแบบไว 5 ขนตอน ไดแก

1. กาหนดกรอบแนวคดในการวจย

2. ศกษาสภาพ และปญหาของผทเกยวของทกฝาย

3. สรางรปแบบ และพฒนารปแบบ จากขนตอนท 2

4. ประเมนความเหมาะสม และความเปนไปไดของรปแบบ

5. ปรบปรง และนาเสนอรปแบบ

จากการศกษาการพฒนารปแบบขางตน ผวจยไดสรปขนตอนการพฒนารปแบบไว 3

ขนตอน ดงน

1. ศกษาสภาพปจจบน ปญหา และความตองการของหญงต งครรภว ยรน โดยใช

แบบสอบถาม สวนผทเกยวของ ประกอบดวย บคคลในครอบครว และเครอขายผปฏบตงานดาน

สาธารณสข ใชการประชมกลมและการสมภาษณเชงลก เพอคนหาปญหาและแนวทางการ

ชวยเหลอดแลหญงตงครรภวยรน

2. สรางรปแบบ จากขอมลทไดในขนตอนท 1 แลวพฒนาปรบปรง โดยใหผเชยวชาญทม

ประสบการณ เปนผพจารณา

3.นารปแบบไปทดลองใชในสถานการณจรงกบหญงตงครรภวยรนทเปนกลมทดลอง

สดทายจะไดรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

จงหวดเพชรบร ทอยในรปแบบของ โมเดลแผนการสอน และคมอการดแลสขภาพตนเองของหญง

ตงครรภวยรน

2.10 งานวจยทเกยวของ

2.10.1 งานวจยในประเทศ

ปฤษณพร ศรจรรยา (2550:80-89) ศกษาการจดการของครอบครวตอการตงครรภวยรนเปน

การวจยแบบพรรณนา (Descriptive research) เพอศกษาการจดการของครอบครวตอการตงครรภ

วยรน โดยใชแบบสมภาษณกบกลมตวอยางทมคณสมบตตามกาหนด จานวน 50 คน จงวเคราะห

ขอมลดวยความถ รอยละ และจดกลมคาเพอจาแนกและอธบายลกษณะการจดการของครอบครว

หญงตงครรภวยรน ผลการวจย พบวา หญงตงครรภวยรนมอายระหวาง 17 – 19 ป (วยรนตอน

ปลาย) รอยละ 62 ศกษาชนมธยมศกษาตอนตน รอยละ 44 ไมไดประกอบอาชพ รอยละ 74 ม

รายไดเพยงพอ รอยละ 64 อยรวมกนของสาม – ภรรยา พบวา อยรวมกน รอยละ 78 พกอาศยกบ

ครอบครวของหญงตงครรภ รอยละ 30 สามมอาย 20 ป ขนไป (ซงผานวยรนแลว) รอยละ 62

สามมการศกษาในระดบมธยมศกษาตอนตน รอยละ 30 สามมอาชพรบจางมากทสด รอยละ 68

การดาเนนการเกยวกบการดแลในระยะตงครรภ ผลปรากฏวา ครงแรกเมอทราบการตงครรภ

83

สวนใหญจะตกใจกลว รอยละ 86 การยอมรบการตงครรภ โดยหญงตงครรภวยรนตงครรภดวย

ความไมพรอมทจะมบตร รอยละ 92 สวนมากดแลสขภาพดวยการฝากครรภมากกวา 6 ครง

รอยละ 62 การตดสนใจเกยวกบการตงครรภ สวนใหญคดอยากจะทาแทง รอยละ 70 การจดการ

สรางสมพนธภาพกบทารกในครรภ พบวา มความรสกมความสขเมอบตรในครรภดน รอยละ 88

หญงตงครรภจะลบหนทองเบา ๆ รอยละ 78 และการหาความรเกยวกบการคลอด รอยละ 96 และม

การเตรยมเดก รอยละ 64 สวนสาม พบวา ดานการแสดงความรสกและความคดเหนของสามตอ

การตงครรภ สวนใหญตกใจและตองการใหสนสดการตงครรภดวยการอยากใหทาแทง รอยละ 60

สามใหความชวยเหลอหญงตงครรภวยรน รอยละ 76 การปรบตวตอการเปลยนแปลงในตนเอง

สวนใหญหญงตงครรภโดยเขาใจวาเปนเรองปกตของการตงครรภ รอยละ 64 มการจดการกบ

ความเครยดและความไมสขสบาย นอนพกและใหสมาชกครอบครวชวยเหลอ รอยละ 68

การวางแผนดาเนนการเกยวกบการดแลในระยะคลอด ปรากฏวาหญงตงครรภวยรนมการเตรยมตว

กอนคลอดในดานการวางแผนคาใชจายเกยวกบการคลอด รอยละ 96 โดยหญงตงครรภวยรนและ

สามรวมกนวางแผนคาใชจายเกยวกบการคลอด รอยละ 44 การวางแผนดาเนนการเกยวกบการเลยง

ดบตรในระยะหลงคลอด ผลปรากฏวามการวางแผนเตรยมผดแลในระยะคลอด รอยละ 86

สวนใหญเปนมารดา และญาตของหญงตงครรภ รอยละ 56 การยอมรบบทบาทการเปนมารดา

พบวา หญงตงครรภวยรนมการฝกบทบาทและไมไดฝกบทบาทในการเลยงดบตรจากบตรของ

เพอนบาน และญาต รอยละ 50 การแสวงหาความรเกยวกบการเลยงดบตร รอยละ 68 ผวางแผน

และตดสนใจเกยวกบการเลยงดบตรมากทสด คอหญงตงครรภ สาม และหญงตงครรภ รอยละ 26

ผททาหนาทเลยงดบตรสวนใหญ คอ หญงตงครรภ รอยละ 36 การวางแผนดาเนนการชวต

ครอบครว ผลปรากฏวา การปรบตวระหวางคสมรสหญงตงครรภไดรบการเลยงดเอาใจใสดาน

สขภาพจากสาม รอยละ 78 หญงตงครรภและสามชวยกนทางานบาน รอยละ 48 และไมมการ

พดคยและปรกษาเรองการมบตรและการคมกาเนด รอยละ 60 การจดการดานการเรยน พบวา

ระดบมธยมศกษา บดามารดา จะดาเนนการตดตอกบอาชพของสถานศกษา รอยละ 50 ระดบ

ปวช./ปวส.และปรญญาตรจะเปนผดาเนนการตดตอเอง การจดการดานการประกอบอาชพ พบวา

ยงคงประกอบอาชพเดม รอยละ 81.25 หญงตงครรภทประกอบอาชพหลงระยะพกฟนหลงคลอด

รอยละ 68

ปรชา คชเดช (2551:114-119) ศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภทมา

ฝากครรภโรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร กลมตวอยางจานวน 300 คน พบวา หญงทมา

ฝากครรภ รอยละ 54 มความรเกยวกบการตงครรภและการฝากครรภในระดบสง รองลงมา รอยละ

34.0 และ12.0 อยในระดบปานกลางและตา ตามลาดบ สวนใหญรอยละ 94.6 มทศนคตตอการ

ตงครรภและการฝากครรภในระดบสง และรอยละ 87.3 ไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากสามและ

84

ญาตในระดบมาก สวนในเรองพฤตกรรมการดแลตนเองอยในระดบปานกลาง รองลงมา รอยละ

21.0 และ 7.7 อยในระดบด และ ตา ตามลาดบ โดยพฤตกรรมทควรปฏบตแตมการปฏบตกนนอย

คอ การรบประทานเครองในสตว พบเพยงรอยละ 32 สวนเรองการฟงเพลง ออกกาลงกาย และ

ปฏบตกจทางศาสนา พบวามการปฏบตเปนประจา ถงทกวน ไมมากนกคอ รอยละ 63.0, 60.0 และ

59.4 ตามลาดบ ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงทฝากครรภ ไดแก

ลาดบการตงครรภ ความรเกยวกบการตงครรภและการฝากครรภ ทศนคตตอการตงครรภและการ

ฝากครรภ และแรงสนบสนนทางสงคมจากสามและญาต มความสมพนธเชงบวกตอพฤตกรรมการ

ดแลตนเองของหญงทฝากครรภ อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.05

มาลวล เลศสาครศร (2552, 162-169) ศกษาความสมพนธระหวางการสนบสนนทาง

สงคม (Social Support) การรบรสมรรถนะของตนเองและปจจยลกษณะสวนบคคลกบพฤตกรรม

การสงเสรมสขภาพของหญงต งครรภวยรน พบวา 1.ปจจยลกษณะสวนบคคลเกยวกบรายได

ครอบครว มความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภวยรน ดานความ

รบผดชอบตอสขภาพอยางมนยสาคญทางสถต 2.การวางแผนการมบตรมความสมพนธกบ

พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภวยรนดานโภชนาการ ควมรบผดชอบตอสขภาพ

การจดการความเครยด และการพฒนาทางจตวญญาณ อยางมนยสาคญทางสถต 3. การสนบสนน

ทางสงคมและการรบรสมรรถนะของตนเอง มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการสงเสรม

สขภาพของหญงตงครรภวยรนอยางมนยสาคญทางสถต 4. ตวแปรการรบรสมรรถนะของตนเอง

และการสนบสนนทางสงคมดานอารมณ สามารถรวมกนอธบายความแปรปรวนของพฤตกรรม

การสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภวยรนอยางมนยสาคญทางสถต

ปราณ แขงแรง และสรอย อนสรณธรกล. (2553:114) ศกษาผลการใชโปรแกรมสงเสรม

สขภาพทการสนบสนนจากครอบครวตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภวยรนครรภ

แรก โรงพยาบาลมหาสารคามเปนการศกษากงทดลองโดยใชแนวคดรปแบบการสงเสรมสขภาพ

Pender ( 1996 ) และแนวคดสนบสนนทางสงคมของ House (1981) มาเปนแนวทางในการวางแผน

สงเสรมสขภาพ ผลการศกษา พบวา หญงตงครรภวยรนหลงไดรบโปรแกรมสงเสรมสขภาพทม

การสนบสนนจากครอบครวมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพทกดาน และโดยรวมดกวากอนไดรบ

โปรแกรม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01

ชอผกา จนประดบ (2554:95-110) ศกษาผลลพธของการใชโปรแกรมการใหคาปรกษา

แบบกลมตอพฤตกรรมการปรบตวของหญงตงครรภวยรน มวตถประสงคเพอศกษาผลลพธของ

โปรแกรมและเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบในการไดรบโปรแกรมการให

คาปรกษาแบบกลมตอพฤตกรรมการปรบตวของหญงตงครรภวยรนตามแนวคดทฤษฎการปรบตว

ของรอย (Roy, 1999) และทฤษฎการเผชญความจรงของกลาสเซอร (Glasser, 2002; Austard, 2009

85

) กลมตวอยางเปนหญงตงครรภทมอายต ากวา 20 ป จานวน 40 ราย ทไดรบการคดกรองวามการ

ปรบตวดานบทบาทหนาทอยในระดบตงแตปานกลางถงตามารบบรการในคลนกฝากครรภของ

โรงพยาบาลชมชน 4 แหง ในจงหวดกาญจนบร ในชวงเดอน กมภาพนธ – เดอน เมษายน 2554

แบงเปนกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบกลมละ 20 ราย กลมทดลองเขารวมโปรแกรมการให

คาปรกษาแบบกลม ทผวจยสรางขนจากทฤษฎเผชญความจรง ซงไดรบการตรวจสอบคณภาพจาก

ผทรงคณวฒ จานวน 5 ทาน ในขณะทกลมเปรยบเทยบไดรบการพยาบาลตามปกต เครองมอทใช

เปนแบบสอบถามการปรบตวดานบทบาทหนาทของหญงตงครรภวยรน วเคราะหขอมลดวย

คาสถตพรรณาเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยดวยสถต The Wilcoxon’ s Matched – Pairs

Singned – Rank Test และ The Mann-Whitney U-test ผลการศกษา พบวา กลมทดลองมการ

ปรบตวดานบทบาททหลงไดเขารวมโปรแกรมใหคาปรกษาแบบกลมสงกวากอนไดเขารวม

โปรแกรม และพบวา กลมทดลองมการปรบตวดานบทบาทนาทสงกวากลมเปรยบเทยบ อยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ผวจยเสนอแนะวา การจดโปรแกรมการใหคาปรกษาแบบกลมของ

หญงตงครรภวยรนสงผลดตอการปรบตวทเหมาะสมของสตรวยรนตงครรภ นบเปนประโยชนแก

พยาบาลเวชปฏบตชมชนและบคลากรสขภาพในระดบปฐมภม ในการนาไปใชในสถานบรการ

สขภาพทกระดบ

นาฎอนงค ธรรมสมบรณ (2554:218) ศกษาประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาเพอ

สงเสรมพฤตกกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภวยรนทมารบบรการฝากครรภในโรงพยาบาล

อานนทมหดล จงหวดลพบร มวตถประสงคเพอศกษาประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาเพอ

สงเสรมพฤตกรรมการดแลตนเองของหหญงตงครรภวยรนทมารบบรการฝากครรภในโรงพยาบาล

อานนทมหดล จงหวดลพบร โดยนาทฤษฎแบบแผนความเชอดานสขภาพ ทฤษฎการรบร

ความสามารถของตนเอง ทฤษฎการสนบสนนทางสงคม ทฤษฎการดแลตนเอง เปนแนวคดใน

การวจยกลมตวอยางเปนหญงต งครรภวยรน จานวน 60 คน แบงเปนกลมทดลอง 30 คน

กลมเปรยบเทยบ 30 คน โดยกลมทดลองไดรบโปรแกรมสขศกษาทผวจยจดให จานวน 4 ครง

สวนกลมเปรยบเทยบไดรบโปรแกรมสขศกษาตามปกตททางโรงพยาบาลจดให โดยใช

แบบสอบถามเกบขอมลกอนการทดลองและหลงการทดลอง ทาการวเคราะหขอมลดวยสถต

รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน Paired Simple t-test และ Independent t-test

ผลการวจย พบวา ภายหลงทาการทดลอง กลมทดลองมการเปลยนแปลงในดานการรบร

โอกาสเสยงของการเกดภาวะแทรกซอนขณะต งครรภ การรบรความรนแรงของการเกด

ภาวะแทรกซอนขณะต งครรภ การรบรประโยชนอปสรรคในการดแลตนเองขณะต งครรภ

ความสามารถของตนเองในการดแลตนเอง แรงสนบสนนทางสงคมและพฤตกรรม การดแลตนเอง

86

ขณะตงครรเปนไปในทางทดขน กวากอนการทดลอง และดกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ 0.05

ดลฤด เพชรขวางและคณะ ( 2554:84-92) ศกษาการตงครรภวยรนและปจจยทเกยวของตอ

การตงครรภในสตรวยรน เปนการวจยเชงสารวจ ในสตรวยรนอายระหวาง 11 – 19 ป ทมารบ

บรการฝากครรภทหนวยฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา จานวน 70 คน ผลการวจยพบวา ดานผล

ของการตงครรภวยรนหญงตงครรภมการดแลตนเองในขณะตงครรภอยในระดบมาก มคามากทสด

คดเปนรอยละ 78.6 มผลกระทบดานจตใจ ในขณะตงครรภในระดบปานกลาง มคามากทสด

รอยละ 58.60 และการดแลดานครอบครวในขณะตงครรภในระดบมา มคามากทสด คดเปนรอยละ

77.10 ปจจยสวนบคคลทเกยวของตอการตงครรภวยรนดานการดแลตนเอง พบวา ดานอายครรภ

ทไปฝากครรภครงแรกและภาวะสขภาพขณะต งครรภมความเกยวของตอการดแลตนเอง

ขณะต งครรภอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ .05 ดานผลกระทบทางจตใจ พบวา อาชพ

การวางแผนการตงครรภ และอายครรภทไปฝากครรภครงแรก มความเกยวของตอผลกระทบดาน

จตใจ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และดานการดแลของครอบครว พบวา อายครรภทไป

ฝากครรภครงแรก มความเกยวของตอการดแลดานครอบครว อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

ดานความตองการความชวยเหลอของหญงตงครรภวยรน พบวา ตองการความชวยเหลอมากทสด

คอ ดานความรกและการดแล เอาใจใสจากครอบครว รอยละ 92.90 ความตองการใหบดา มารดา

ชวยดแลบตรหลงคลอด รอยละ 85.70 ค าแนะนาดานการปฏบตตวระหวางการต งครรภ

การคลอดและหลงคลอด รอยละ 78.60

เฉลมพร ถตยผาด และพรรณ บญชรหตถกจ ( 2555:112-125 ) ศกษาเรอง ผลของโปรแกรม

การสงเสรมพฤตกรรมการรบประทานอาหารในสตรตงครรภตอน าหนกตวทเพมขนตามเกณฑ

ขณะต งครรภ ทคลนกฝากครรภ โรงพยาบาลตตยภม จงหวดขอนแกน โดยเปนการศกษา

กงทดลอง กลมตวอยางเปนสตรตงครรภปกต อายครรภ 27 – 29 สปดาห แบงเปนกลมทดลอง

และกลมเปรยบเทยบ กลมละ 33 ราย ผลการศกษา พบวา กลมทดลองมคาเฉลยคะแนนความร

การรบรประโยชน การรบรอปสรรคของการรบประทานอาหารทเหมาะสม ขณะตงครรภสงกวา

กลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ .05 และเมอสนสดการตงครรภกลมทดลองม

น าหนกตวเพมขนตามเกณฑ รอยละ 75.76 ซงสงกวากลมเปรยบเทยบ รอยละ 39.39 และ

อตราสวนการเพมของนาหนกตวตามเกณฑ (OR ) 4.80 (p < .05 , 95% CI 1.48 – 16.05)

วาสนา ถนขนอม และ วลาวลย ชมนรตน (2555:67-72) ศกษา การพฒนาแนวทางการ

ใหบรการหญงตงครรภวยรน โดยครอบครวมสวนรวมในคลนคฝากครรภ เครอขายบรการสขภาพ

อาเภอชยบร จงหวดสราษฎรธาน ประกอบดวย ผใหบรการสขภาพ จานวน 10 คน หญงตงครรภ

วยรน จานวน 18 คน และสมาชกครอบครวหญงตงครรภวยรน จานวน 7 คน รวบรวมโดยการ

87

สมภาษณเชงลก ผลการศกษา พบปญหาความตองการ ดงน 1. ผใหบรการสขภาพไมมความร

เฉพาะในการดแลหญงตงครรภวยรน 2.การปองกนการตงครรภซ าไมไดผล 3. ความตองการให

เจาหนาทมเวลาใหคาแนะนาคาปรกษามากขน 4. หญงตงครรภขาดความรในการดแลตนเอง

การเตรยมความพรอมสาหรบการคลอด การเลยงดบตร 5. ครอบครวขาดการมสวนรวม ผวจย

เสนอแนวทางการพฒนา ดงน 1. พฒนาความรและทกษะของผใหบรการสขภาพ 2. พฒนา

แนวทางการใหบรการโดยจดตงคลนกสาหรบหญงตงครรภวยรน กาหนดกจกรรมทสอดคลองกบ

ความตองการ ผลการศกษาพบวา กระบวนการวจยปฏบตการ ทาใหหญงตงครรภวยรนและ

ครอบครวไดรวมกนเสนอแนวทางการใหบรการสขภาพทเหมาะสม และสอดคลองกบความ

ตองการ ทาใหมการจดตงคลนคสาหรบการตงครรภวยรน และผใหบรการสขภาพมแนวทางการ

ใหบรการ ฝากครรภเพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนในหญงตงครรภวยรนโดยครอบครวม

สวนรวม

ธารารตน ลอชาคา และคณะ (2555:122-128) ศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการ

ดแลตนเองของหญงตงครรภวยรน ในจงหวดกาแพงเพชร กลมตวอยางเปนหญงตงครรภวยรน

อายไมเกน 20 ป และมอายครรภตงแต 36 สปดาหขนไป จานวน 128 คนผลการศกษา พบวา

หญงตงครรภวยรนมพฤตกรรมการดแลตนเอง และความสามารถในการดแลตนเองอยในระดบด

ปจจยทมความสมพนธและสามารถทานายพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภวยรน ไดแก

การเรยนร ( r=0.358) การคาดการณ (r=0.323) การปรบเปลยน (r=0.298) และอายครรภ (r=0.194)

ปจจยดงกลาวสามารถรวมทานายพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภวยรนในจงหวด

กาแพงเพชร ไดรอยละ 50.1

พชรนทร ชางเจรจา (2556:114-120) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบการดแลตนเองของ

หญงวยรนต งครรภครงแรก อาเภอเบญจลกษ จงหวดศรษะเกษ กลมตวอยางเปนกลมทมา

ฝากครรภ ณ โรงพยาบาลเบญจลกษเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ตาบลในเขตอาเภอเบญจลกษ จานวน 35 คน ผลการศกษาพบวา การดแลตนเองของหญงวยรน

ตงครรภแรกมากกวาครง มพฤตกรรมการดแลตนเองโดยรวมอยในระดบ เหมาะสม โดยดาน

สขภาพจต มการดแลตนเองเหมาะสมมากทสด รอยละ 65.3 รองลงมาคอ ดานโภชนาการและดาน

กจวตรประจาวน (รอยละ 53.7 และ 32.8 ) ตามลาดบ ปจจยสวนบคคลไดแก การศกษา อาชพ

สถานภาพการสมรส และอายครรภทฝากครรภครงแรกมความสมพนธกบการดแลตนเองของ

หญงวยรนตงครรภแรก อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 รวมทงอาย รายได ความรสกม

คณคาในตนเองและการสนบสนนทางสงคม มความสมพนธทางบวกกบการดแลตนเองของหญง

วยรนตงครรภแรก อยางมนยสาคญทางสถต (r=0.126 , 0.237, 0.128, และ 0.454 )ตามลาดบ

88

นชราพรรณ วงษมนและคณะ (2557:81-87) ศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของ

หญงต งครรภวยรน จงหวดอบลราชธาน จากกลมตวอยาง จานวน 254 คน ผลวจย พบวา

1.หญงต งครรภวยรน จงหวดอบลราชธาน มความรเกยวกบการต งครรภและผลกระทบขณะ

ตงครรภของวยรนอยในระดบสง รอยละ 50.4 2. หญงต งครรภวยรน จงหวดอบลราชธานม

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภวยรน โดยรวมอยในระดบปฏบตบอยครง ( x = 2.94)

3. ผลการศกษาเปรยบเทยบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภวยรนจงหวดอบลราชธาน

จาแนกตามปจจยดานมารดา มดงน 3.1 หญงตงครรภวยรนทมอายตางกน ผปกครองมสถานภาพ

สมรสตางกน รายไดเฉลยของครอบครวตางกน ลกษณะการพกอาศยระหวางตงครรภตางกน และ

ความรเกยวกบการตงครรภและผลกระทบขณะตงครรภโดยรวมตางกน มพฤตกรรมสงเสรม

สขภาพโดยรวมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 3.2 หญงตงครรภวยรนจงหวด

อบลราชธาน ทมการยอมรบของครอบครวหญงตงครรภวยรนตางกน การยอมรบของครอบครว

สามหญงตงครรภวยรนตางกน การยอมรบของสามตางกน และการวางแผนการตงครรภตางกน

มพฤตกรรมสงเสรมสขภาพโดยรวมไมแตกตางกน 4. ผลการวเคราะหขอมลเชงคณภาพเกยวกบ

สาเหต และความรสกการเปนหญงต งครรภวยรนจากการสมภาษณเชงลกทเกบเพมเตมจาก

กลมตวอยางหญงตงครรภ จานวน 5 ราย พบวา หญงตงครรภวยรนทใหขอมลการสมภาษณ มอาย

ระหวาง 13 – 18 ป สาเหตของการตงครรภเกดจากความผดพลาดในการปองกนการตงครรภ

ไมไดต งใจวาจะทองแตลมกนยาคม ฝายชายใชวธหลงดานนอก ฝายหญงไมไดคมกาเนด

สวนความรสกตอการตงครรภ พบวา รสกผดมากเพราะยงเรยนอย รสกวาตนเองยงเดกมากและ

พอแมตงความหวงไวมาก เมอตงครรภแลวกตองรบผดชอบลกทเกดมา

2.10.2 งานวจยตางประเทศ

Paul, Marilyn,& Barbara (1987:116-121) ศกษาเรอง ผลของการสนบสนนทางสงคมตอ

ทศนคตและพฤตกรรมของมารดาวยรน กลมตวอยาง คอ สตรตงครรภวยรนในไตรมาสท 3 โดย

เนนการสนบสนนจากสามวยรน พบวา สตรตงครรภวยรนมความพงพอใจในการตงครรภหาก

ไดรบความชวยเหลอจากมารดาและเพอน มความพรอมในการเลยงดบตร และพบวาในระยะหลง

คลอด สตรวยรนมความเชอมนใจตนองสง เปนผลมาจากการไดรบการสนบสนนทางดานอารมณ

และวตถสงของจากสาม

Gierdingen, Frobreg,& Fontaine (1991:127-135) ศกษาเรอง ผลของการสนบสนนทาง

สงคมตอการตงครรภ การคลอดและหลงคลอด พบวา การสนบสนนทางสงคมมความสมพนธตอ

การตครรภทงทางดานรางกายและจตใจ โดยเฉพาะการใหการสนบสนนทางดานอารมณ ขอมล

และวตถสงของ สงผลในทางทดตงแตในระยะตงครรภไปจนถงระยะคลอดและหลงคลอด การให

การสนบสนนทางดานขอมลเปนกลมจากพยาบาลผดงครรภจะลดภาวะแทรกซอนในระยะคลอด

89

และเกดผลดทงทางรางกายและจตใจในระยะหลงคลอด และยงพบวาสามเปนผทสามารถใหความ

ชวยเหลอสนบสนนทางดานอารมณไดเปนอยางด

Gomez, Deborah Ann ( 2003:36-40) ศกษาวจยเรอง The relationship between perceived

satisfaction of social supports, locus of control, and beliefs in the efficacy of help-seeking

behaviors : Implications in the mobilization of social supports among adolescent mother

พบวา ความเกยวของระหวางตวแปรตางๆ ไดแก การสนบสนนทางสงคม และการควบคมตนเอง

เปนปจจยทสาคญ (Significantly) โดยมความสมพนธกบความพงพอใจ และการสนบสนนทาง

สงคม ความเชอในความสามารถในการปรบตว การรบรเรองความเครยด และการควบคมตนเอง

มผลกระทบตอความสมพนธการรบรความเครยด

Vo, Cindy Ngoc (2 0 0 8 , p. 26-41) ศ ก ษ า เร อ ง Pregnant and parenting teens’ attitudes

toward pregnancy and motherhood and their perceptions of Social support ซงเปนการศกษา

การสนบสนนเครอขายทางสงคมในหญงตงครรภ พบวา การสนบสนนของเครอขายทางสงคมม

มมมอง 2 ดานคอ การสนบสนนและเกยวกบเรองความเครยดของวยรน การรบรของวยรนท

ตงครรภและการยอมรบความเปนมารดาของวยรน และทศนคตทมตอการเปนแมวยรน ชนดของ

การสนบสนน มหลายประเภทและแหลงทมาของการสนบสนน (Support sources) ม 2 กลมทไม

แตกตางกนทงประเภทการสนบสนนและแหลงของการสนบสนน พวกเขาตองการการสนบสนน

จากแฟน/สาม และจากแมมากกวาแหลงอน ๆ มความคาดหวงทคลายกนมความเชอมนเกยวกบ

ความเปนมารดา (Motherhood) และการสนบสนนความเปนมารดา

Wanwadee Neamsakul (2008, p.143) ศกษาเรอง Unintended Thai Adolescent Pregnancy :

A grounded Theory Study. พบวา มารดาวยรนมความตองการระหวางต งครรภ 2 ดาน คอ

ดานตวมารดาวยรนเองและความตองการสาหรบทารก ความตองการดานมารดา ม 2 อยาง คอ

ความตองการดานรางกาย (Physical needs) และความตองการดานอารมณ (Emotional needs)

ดานรางกาย ไดแก 1. การเขาตรวจรางกาย ตองการรวาจะดแลรางกายอยางไร 2.ตองการขอมล

ขาวสาร (Information) สาหรบสขภาพของเธอและทารกขณะตงครรภ 3. ตองการคาแนะนาการ

ดแลสขภาพของเธอ ทารกในครรภ วธการลดความอดอดไมสบายตวขณะตงครรภ และตองการ

การบรการทดจากผใหบรการดานสขภาพ ดานอารมณ (Emotional Needs) ตองการความรก และ

ตองการการดแล ตองการความเขาใจ กาลงใจจากทก ๆ คน ตองการความปลอดภย และความรสก

สบาย ความสขดานทารกนน มารดาวยรนตองการใหยนยน (Confirmation) เกยวกบสขภพของ

ทารกและเพศของทารก โดยการใหแพทยตรวจ Ultrasound และตองการคาแนะนาเพอเธอจะได

ปองกนโรคทจะเกดกบทารกได และตองการทจะมคณภาพชวตทดใหเกดขนกบลก ในดานการ

สนบสนนทางสงคม พบวา มารดาวยรน ไดรบการสนบสนน ดานกายภาพ ดานอารมณ ดานวตถ

90

ดานขอมลขาวสาร และดานการเงน สาหรบผใหการสนบสนนทางสงคมประกอบดวย พอ แม

ผปกครองของมารดาวยรน (Parent) สาม ญาตฝายสาม หรอครอบครวฝายชาย เพอน เพอนบาน

และผใหบรการดานสาธารณสข

Janet, A. Chrzan ( 2008:19) ศกษาวจยเรอง Maternal Pre – gravid Health and Social

Factors พบวา อทธพลของปจจยทสนบสนนพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภ

ไดแก สขภาพของมารดากอนคลอด และปจจยทางสงคม ปจจยทมคณคาทางโภชนาการ การเลอก

อาหารการบรโภคอาหาร การจดเตรยมอาหาร สารอาหารโฟเลต เหลก แคลเซยม แมกนเซยม

สงกะส นสยการรบประทานอาหาร และรปแบบของมออาหาร กจกรรมทางสงคมและอปนสย

การใชสงของอานวยความสะดวกเพอการดแลกอนคลอด การเกดภาวะแทรกซอน การดแล

สขภาพขณะตงครรภ การดแลสขภาพของมารดาหลงคลอดและสขภาพของทารก การสนบสนน

ทางสงคม ขอมลขาวสาร

Teeffelem, Nieuwenhuijze,&Korstjens (2009:93-98) ศกษาเรอง ความตองการทางจตสงคม

จากพยาบาลผดงครรภระหวางการเปลยนผานสบทบาทมารดา กลมตวอยางเปนสตรตงครรภท

ไดรบการดแลจากพยาบาลผดงครรภ จานวน 21 คน โดยใชการสมภาษณเชงลก พบวา สตร

ตงครรภตองการไดรบสขภาพทดในระยะตงครรภ ตองการผเชยวชาญชวยสนบสนนดานขอมล

เมอมการเปลยนผานสบทบาทมารดา ตองการการสนบสนนดานอารมณขณะทมการเปลยนแปลง

ทางดานรางกายและจตใจในระยะตงครรภ มความตองการรบขอมลการเตรยมพรอมดานรางกาย

และจตใจเกยวกบการคลอดและบทบาทมารดา

Moss-Knight, Tamarah Cypriana ( 2 0 1 0 : 91-108) ศ ก ษ า ว จ ย เ ร อ ง Experiences of

Pregnancy among Adolescents in The Bahamas : A Qualitative Approach ซงเปนงานวจยเชง

คณภาพ พบวา วยรนทตงครรภ และไมไดมพธแตงงาน สวนใหญมอาย 15 – 17 ป เกยวกบเรอง

การสนบสนนทางสงคม ความเชอ วฒนธรรม การยนยนการตงครรภ การคดจะทาแทง ความเชอ

เรองสขภาพทางเพศ การชวยเหลอจากเพอน ยงมความจาเปน และพบวา มารดาวยรนเหลาน

ตองการความชวยเหลอจากสงคม และองคความรในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ รวมทง

เรองการมสขภาวะทางเพศ

Rumley, Sharon Renee (2 0 1 0 :110 – 127) ศ ก ษ า ว จย เ ร อ ง Factors Associated with

African American Parenting Adolescents ( Primiparas) Avoiding a repeat pregnancy and

Continuing their Educational Goals พบวา ความสาเรจของการหลกเลยงการต งครรภซ าใน

มารดาวยรน เกดจากการสนบสนนการรบรของเพอน การเปนมารดาอายนอย และการเปนพอ แม

วยรน ของผทเคยแตงงานแลว จะสามารถพยากรณหรอทานายไดดทสด

91

จากการศกษาแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ทใชในการอธบายการสงเสรม

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน พบวา พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

ขณะตงครรภเปนสงสาคญทจะทาใหมารดาและทารกมสขภาพทแขงแรง ปราศจากภาวะแทรกซอน

ทอาจจะเกดขนในระยะตงครรภและรวมถงการไดรบแรงสนบสนนทางสงคม (Social Support)

จากบคคลทใกลชด การรบรภาวะสขภาพของตนเอง ตลอดจนการรบรตอความสามารถตนเอง

มความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของหญงต งครรภวยรน ท งสน ผวจ ยจงได

ประยกตใชทฤษฎการสงเสรมสขภาพของ Pender มาใช โดยแบงพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

ของหญงต งครรภวยรน ออกเปน 5 ดาน ประกอบดวย ดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดาน

โภชนาการ ดานกจกรรมทางกาย ดานการจดการกบความเครยด และดานการมปฏสมพนธ

ระหวางบคคล จงนามาสรปเปนกรอบแนวคดในการวจย ดงน

92

2.11 กรอบแนวคดในการวจย

รปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองของหญงตงครรภวยรนจงหวดเพชรบร

รปแบบใช -การสอน/บรรยาย

-การอภปรายกลม/แลกเปลยน

ประสบการณ

-ฝกปฏบต

1.ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

2.การรบรตอภาวะสขภาพตนเองของหญงตงครรภ

วยรน

2.1 รบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของ

ภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ

2.2 รบรประโยชนในการดแลสขภาพตนเองขณะ

ตงครรภ

2.3 รบรอปสรรคของการดแลสขภาพตนเองขณะ

ตงครรภ

2.4 แรงจงใจดานสขภาพโดยทวไป

3.การรบรความสามารถตนเองในการดแลสขภาพ

ขณะตงครรภ

3.1 ความรสกมคณคาในตนเอง

3.2 รบรตอความสามารถในการดแลสขภาพตนเอง

ขณะตงครรภ

4.การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครว

4.1 การสนบสนนทางอารมณ

4.2 การสนบสนนดานการชวยเหลอยกยอง

4.3 การสนบสนนดานขอมลขาวสาร

4.4 การสนบสนนดานเงนทอง สงของ หรอการ

ใหบรการ

พฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองของหญงตงครรภ

วยรน 5 ดาน

1.ดานความรบผดชอบตอ

สขภาพ

2. ดานโภชนาการ

3. ดานกจกรรมทางกาย

4.ดานการจดการกบ

ความเครยด

5.ดานการมปฏสมพนธ

ปจจยชวสงคม

-อาย

-อายครรภปจจบน

-อายครรภทมาฝากครรภครงแรก

-ระดบการศกษา

-รายไดของครอบครว

-รายไดของตนเอง

-การเรยนหนงสอในปจจบน

-สถานภาพการสมรส

-ครอบครวทหญงตงครรภอาศยอย

ดวยในปจจบน

-ผดแลชวยเหลอในปจจบน

-ความตงใจมบตร

ตวแปรตน ตวแปรตาม

93

2.12 สมมตฐานการวจย

สมมตฐานขอท 1 หลงการทดลองหญงตงครรภวยรน กลมทดลองมความรในการปฏบต

ตนขณะตงครรภ การรบรตอภาวะสขภาพตนเองขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองใน

การดแลสขภาพขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

สมมตฐานขอท 2 หลงการทดลองหญงตงครรภวยรน กลมทดลองมความรในการปฏบต

ตนขณะตงครรภ การรบรตอภาวะสขภาพตนเองขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองใน

การดแลสขภาพขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง แตกตางจากกลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

สมมตฐานขอท 3 หลงการทดลอง กลมทดลองมความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การ

รบรตอภาวะสขภาพตนเองขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพขณะ

ตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว มความสมพนธ กบพฤตกรรม

การดแลสขภาพตนเอง

บทท 3

วธดาเนนการวจย

การวจยในครงน มวตถประสงคเพอศกษาการพฒนารปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการ

ดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร โดยมแนวทางการดาเนนการวจย ดงน

รปแบบการวจย เปนการวจยเชงผสม (Mixed Research Methodology) เปนการวจย

เชงปรมาณ(Quantitative Research) และ เชงคณภาพ(Qualitative Research) โดยแบงเปน 2 ชวง

4 ระยะ ดงน ชวงท 1 เปนการวจยเชงสารวจเพอสารวจสภาพปญหา วเคราะหขอมลพนฐานและ

ความตองการ ในชวงท 2 เปนการวจยกงทดลอง (Quasi-experimental research) แบบสองกลม

วดสองครง ( The Pretest – Posttest Design with Comparison group ) โดยแบงกลมตวอยาง

ท ศ ก ษ าออก เป น ส องก ล ม ค อ ก ล ม ท ด ล อง ( Experimental group) แล ะก ล ม เป รยบ เท ยบ

( Comparison group) และการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ทเปนการสมภาษณแบบ

เชงลก (In – depth Interview)เพอเสรมในสวนทขาดความสมบรณของการวจย

การศกษาวจย แบงออกเปน 4 ระยะ ดงน

ระยะท 1 การสารวจสภาพปญหา วเคราะหขอมลพนฐานและความตองการ

ระยะท 2 การสรางรปแบบการสงเส รมพฤตกรรมการดแลสขภาพ ตนเองของ

หญงตงครรภวยรน

ระยะท 3 การทดลองใชรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของ

หญงตงครรภวยรน

ระยะท 4 การประเมนผลรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของ

หญงตงครรภวยรน

ชวงท 1 การวจยเชงสารวจ (Survey Research)

ขนตอนการดาเนนการวจย

ระยะท 1 การสารวจสภาพปญหา วเคราะหขอมลพนฐานและความตองการ

ผวจยทาการศกษาแนวคดและทฤษฎทเกยวของ จากเอกสาร ตาราและงานวจยทเกยวของ

เพอจดทาเครองมอในการศกษาสภาพปญหา วเคราะหขอมลพนฐาน และสอบถามถงความตองการ

ของกลมเปาหมายทจะนามากาหนดเปนรายละเอยดของรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรนจงหวดเพชรบรตอไป

95

ประชากรและกลมตวอยาง ในชวงท 1

ประชากร ประชากรทใชในการศกษาระยะน คอ หญงตงครรภวยรน อาย 15 – 19 ป ทมา

ฝากครรภทโรงพยาบาลพระจอมเกลาจงหวดเพชรบร ตงแตเดอน ตลาคม 2559 – กนยายน 2560

จานวน 299 คน

ขอมลหญงตงครรภวยรนทมารบบรการฝากครรภในโรงพยาบาลของรฐในจงหวดเพชรบร ป 2560

โรงพยาบาล

ป 2560

ประชากรหญง

อาย 15 – 19 ป

หญงตงครรภอาย

15 – 19 ป

อตราตอพนประชากร

หญงอาย15-19ป

พระจอมเกลา 3,384 299 88.35

เขายอย 1,004 13 12.94

หนองหญาปลอง 454 19 41.85

ชะอา 2,250 120 53.33

ทายาง 2,351 83 35.3

บานลาด 1,340 25 18.66

บานแหลม 1,578 19 12.04

แกงกระจาน 960 23 23.95

รวม 13,321 601 45.12

ทมา : กลมงานสงเสรมสขภาพ สานกงานสาธารณสขจงหวดเพชรบร ป 2560

กลมตวอยาง

กลมตวอยางวจยเชงสารวจเพอศกษาขอมลพนฐานเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองของหญงตงครรภวยรนและความตองการในการดแลสงเสรมสขภาพในระยะต งครรภ

กลมตวอยางทใชในการวจย ไดแกหญงตงครรภวยรนทมารบบรการทโรงพยาบาลพระจอมเกลา

จงหวดเพชรบร ในระหวางวนท 5 มกราคม – 31 มนาคม 2561 จานวน 175 คน ซงสตรในการ

คานวณกลมตวอยาง ดงน (Yamane,1973)

96

n = 2Ne1N

+

เมอ n = ขนาดของกลมตวอยางทตองการ

N = ขนาดของประชากร

e = คาความคลาดเคลอนของการสมตวอยางทยอมรบได ในทนกาหนด 0.05

แทนคาสตร n = 299

299+ 21 (0.05)

= 299

1.747

= 171.15

จะไดกลมตวอยาง 172 คน เพอความสะดวกในการประเมนและการวเคราะหขอมล ผวจย

จงไดปรบเพมขนาดกลมตวอยางเปน 175 คน

เครองมอวจย ในระยะท 1

การสรางเครองมอ

1.ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ

2.กาหนดประเดน ทตองการเกบรวบรวมขอมลพนฐาน ความรและความคดเหนจากกลม

ตวอยาง

3.สรางแบบสอบถามตามประเดนทกาหนด เสนอตออาจารยทปรกษา เพอพจารณา

ขอบเขตของเนอหาวามความครอบคลมของประเดนทตองการจะศกษาหรอไม โดยแบบสอบถาม

ประกอบดวยขอความ 4 สวน โดย

สวนท 1 เปนคาถามเกยวกบขอมลทวไป มจานวน 10 ขอ ประกอบดวย คาถาม

เกยวกบ อาย อายครรภในปจจบน อายครรภทมาฝากครรภครงแรก ระดบการศกษา รายไดของ

ครอบครว รายไดของตนเอง การเรยนหนงสอ สถานภาพการสมรส การอาศยอยกบบคคลใน

ครอบครว ผใหการชวยเหลอ ดแล และการตงใจมบตรในครงน

สวนท 2 เปนคาถาปลายปดเกยวกบความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ จานวน

15 ขอ เปนแบบเลอกตอบถก – ผด โดยคาถามตอบถกให 1 คะแนน ตอบผด ให 0 คะแนน แบง

ระดบความรออกเปน 3 ระดบ ตามแนวคดของบลม (Bloom, 1975: 290) ดงน

ระดบความรด หมายถง คาคะแนนระหวาง 13 – 15 คะแนน (มากกวารอยละ 80)

ระดบความรปานกลาง หมายถง คาคะแนนระหวาง 9 – 12 คะแนน (มากกวารอยละ

60 – 80)

ระดบความรไมด หมายถง คาคะแนนระหวาง 0 - 8 คะแนน (นอยกวารอยละ 60)

97

สวนท 3 พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ มองคประกอบยอย 5 สวน

ไดแก

3.1 ดานความรบผดชอบตอสขภาพ

3.2 ดานโภชนาการ

3.3 ดานกจกรรมทางกาย

3.4 ดานการจดการความเครยด

3.5 ดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล

เปนคาถามเกยวกบความถในการปฏบตกจกรรมเปนแบบมาตราประมาณคา

3 ระดบ ไดแก เปนประจา บางครง นอย จานวน 23 ขอ ซงมขอคาถามเชงบวก ทงหมด

เกณฑการใหคะแนน

เปนประจา มคาคะแนน 3

บางครง มคาคะแนน 2

นอย มคาคะแนน 1

การประเมนผลจดระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง แบงได 3 ระดบ ตามคะแนน

เฉลย(บญธรรม, 2549: 144) ดงน

ระดบไมด คะแนนเฉลยระหวาง 1.00 - 1.67

ระดบปานกลาง คะแนนเฉลระหวาง 1.68 – 2.34

ระดบด คะแนนเฉลยระหวาง 2.35 – 3.00

สวนท 4 เปนขอคาถามความตองการในการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพของ

หญงตงครรภวยรน ประกอบดวย บคคลททานตองการใหเปนผถายทอดความร วธการรบความร

สอในการสงขอมลขาวสาร ระยะเวลาทรบความร และ หวขอเรองทตองการใหสงเสรมมากทสด

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ ในระยะท 1 ดาเนนการดงน

1. การตรวจสอบความตรงเชงเนอหา เครองมอทผ วจ ยไดสรางขนจากการทบทวน

วรรณกรรม เอกสาร ตาราตางๆ แลวนาไปใหผ เชยวชาญ จานวน 5 ทาน ตรวจสอบความ

ครอบคลมประเดนทตองการศกษา ความถกตองชดเจนของภาษา ความตรงเชงเนอหา

โดยประเมนคาความสอดคลองของผเชยวชาญ (IOC) หลงจากน นทาการปรบปรงแกไขตาม

ขอเสนอแนะของผเชยวชาญ กอนนาไปทดลองใช ( Try out) กบกลมตวอยางทเปนหญงตงครรภ

วยรนในโรงพยาบาลชมชน จานวน 30 คน

2. การวเคราะหความเทยง ผวจยไดนาเครองมอทปรบปรงแกไขแลว นาไปทดลองใชกบ

กลมตวอยางทเปนหญงตงครรภวยรนทมารบบรการฝากครรภทโรงพยาบาลพระจอมเกลาจงหวด

98

เพชรบร จานวน 30 คน นามาวเคราะหคาความเทยงโดยคาสมประสทธอลฟาของครอนบาค และ

สวนความร ใชการวเคราะห KR -21 กาหนดคา 0.7 ซงแบบสอบถามไดคความเทยง ดงน

-ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ มคาเทากบ 0.78

-พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ มคาเทากบ 0.88

การเกบรวบรวมขอมล ดาเนนการดงน

1.ผวจยอบรมผชวยผวจย ไดแก พยาบาลวชาชพทอยในคลนกฝากครรภของโรงพยาบาล

พระจอมเกลาจงหวดเพชรบร จานวน2 คน และพยาบาลวชาชพ จากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ตาบลในเขตอาเภอเมองเพชรบร จานวน 1 คน ใหเขาใจแบบสอบถาม เปนเวลา 1 วน และทดลอง

ใชเครองมอวจย

2.การคดเลอกกลมตวอยาง โดยขอความรวมมอจากพยาบาลในคลนกฝากครรภคดเลอก

หญงตงครรภทมอาย 15 – 19 ป โดยสมอยางงายจากเลขทบตรควของหญงตงครรภทมารบบรการ

ฝากครรภในแผนก ANC ของโรงพยาบาล จานวน 7 วนทาการ วนละ 25 คน รวม เปน 175 คน ซง

ในแตละวนหลงจากชแจงวตถประสงคแกหญงต งครรภแลว ผ ชวยวจยเกบขอมลโดยแจก

แบบสอบถามแกหญงตงครรภวยรนทยนดเปนกลมตวอยาง ในชวงภายหลงรบบรการตางๆ เสรจ

เรยบรอยแลว โดยจดสถานทเปนสดสวน เมอตอบเรยบรอยแลว ใหสงแบบสอบถามแกผชวยผวจย

และผชวยผวจยเกบรวบรวมสงคนผวจย

การวเคราะหขอมล

ดาเนนการโดยนาแบบสอบถามมาประมวลผลภายหลงตรวจสอบความสมบรณของ

แบบสอบถามและวเคราะหโดยใชสถต รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ชวงท 2 การวจยแบบกงทดลอง (Quasi-experimental research)

ระยะท 2 การสรางรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภวยรน

ขนท 1 ศกษาและเตรยมความพรอม ผวจยนาขอมลจากการสงเคราะหขอมลพนฐาน

สภาพปญหา และความตองการ ทดาเนนการในระยะท 1 มาเปนแนวทางในการเขยนรปแบบการ

สงเสรมพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภวยรน โดยใชแนวคดทเกยวของกบความร

เกยวกบการตงครรภ การดแลสขภาพตนเอง การรบรภาวะสขภาพ การสนบสนนทางสงคม

การเรยนร และพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ มาเปนพนฐานในการกาหนดกจกรรมในรปแบบ

ขนท 2 สรางรปแบบกจกรรม/แผนการสอน/ คมอสงเสรมการดแลสขภาพตนเองของ

หญงตงครรภวยรน และสรางเครองมอประกอบการใชรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน โดยการกาหนดกจกรรม ดงน

99

1.รายละเอยดประเดนการจดทาเครองมอการสอน/บรรยาย โดยใชเอกสารการสอน จดทา

เปนเอกสารทใหความรแกหญงตงครรภ เพอสงเสรมใหหญงตงครรภวยรนมความร ในการปฏบต

ตนขณ ะต งครรภ มการรบ รตอภาวะส ขภาพ(รบ รตอโอกาส เสยงและความรนแรงของ

ภาวะแทรกซอน,การรบรประโยชน,การรบรอปสรรค,แรงจงใจดานสขภาพ)รบรความสามารถ

ตนเองในการดแลสขภาพขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนจากบคคลในครอบครว และม

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองทถกตองเหมาะสม ซงเครองมอทใช ประกอบดวย ตารางการสอน

แผนการสอนกจกรรม ภาพประกอบการฝกปฏบต สอการใหความรตางๆ เชน โปรแกรม

นาเสนอ (Power Point) ภาพพลก สอวดโอ ทผวจยสรางขนจากการศกษาเอกสาร ตารา งานวจยท

เกยวของ และจากการวเคราะหสภาพปญหาและความตองการในระยะท 1

2.คมอสงเสรมการดแลสขภาพตนเองของหญงต งครรภวยรน ทผ วจ ยสรางขนจาก

การศกษาเอกสาร ตารา และงานวจยทเกยวของ โดยจดทาเปนรปเลมเอกสารสาหรบเปนคมอการ

สอนและแจกใหแกหญงตงครรภวยรนกลมทดลอง นาไปศกษา คนควา และทาความเขาใจกอนท

จะมาเรยนรในสปดาหตอไป รายละเอยดเนอหาประกอบดวย การเตรยมตวกอนการตงครรภ

การดแลตนเองขณะคงครรภในไตรมาสแรก การดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาสท 2 การดแล

ตนเองขณะตงครรภในไตรมาสท 3 การออกกาลงกายขณะตงครรภ โภชนาการทดสาหรบทารก

ในครรภ โรคอนตรายสาหรบคณแมทกาลงตงครรภ และการดแลตนเองหลงคลอด

ขนท 3 ขนการตรวจสอบรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของ

หญงตงครรภวยรน ดงน

1.นารปแบบฯทสรางขนทงหมด เสนอตออาจารยทปรกษา เพอพจารณา แลวนามา

ปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะ

2.นารปแบบฯ ทปรบปรงแกไขแลว เสนอตอผเชยวชาญ จานวน 5 คน เพอให

ผเชยวชาญพจารณาความสอดคลองขององคประกอบของการจดกจกรรม ไดแก โครงสรางเนอหา

รปแบบกจกรรมของการนาไปใช ระยะเวลาในการสอน เครองมอประกอบในรปแบบการสงเสรม

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน โดยประเมนดชนคาความสอดคลองของ

ผเชยวชาญ (IOC) โดยนาคาตอบของผเชยวชาญแตละคนมาใหคะแนน ดงน

ถาแนใจวาสอดคลอง ให +1 คะแนน

ถาไมแนใจวาสอดคลอง ให 0 คะแนน

ถาแนใจวาไมสอดคลอง ให -1 คะแนน

100

ซงมเกณฑคาความสอดคลอง (ศรชย กาญจนวาส, 2545) ดงน

คาดชนมความสอดคลองระหวาง 0.80 – 1.00 หมายความวา มความตรงระดบดมาก

คาดชนมความสอดคลองระหวาง 0.70 – 0.79 หมายความวา มความตรงระดบด

คาดชนมความสอดคลองระหวาง 0.50 – 0.69 หมายความวา มความตรงระดบยอมรบได

ผลการตรวจสอบความสอดคลองของรปแบบทพฒนาขนไดคาดชนความสอดคลอง

เทากบ 0.95 และ คาดชนความสอดคลองของแตละกจกรรม ดงน

รายละเอยดกจกรรม คาดชนความสอดคลอง

(IOC)

แปลผล

กจกรรมท 1 การเตรยมตวกอนตงครรภ 1.00 สอดคลอง

กจกรรมท 2 การดแลตนเองขณะคงครรภในไตรมาส

แรก

1.00 สอดคลอง

กจกรรมท 3 การดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาสท 2 1.00 สอดคลอง

กจกรรมท 4 การดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาสท 3 1.00 สอดคลอง

กจกรรมท 5 การออกกาลงกายขณะตงครรภ 1.00 สอดคลอง

กจกรรมท 6 โภชนาการทดสาหรบทารกในครรภ 0.80 สอดคลอง

กจกรรมท 7 โรคอนตรายสาหรบคณแมทกาลงตงครรภ 0.80 สอดคลอง

กจกรรมท 8 การดแลตนเองหลงคลอด 1.00 สอดคลอง

ระยะท 3 การทดลองใชรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของ

หญงตงครรภวยรน

ภายหลงจากการดาเนนการปรบปรงแกไขโครงรางรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเองของหญงตงครรภวนรน ในระยะท 2 ใหมความสมบรณดแลว จงนาไปทดลองใชจรง

กบหญงตงครรภ โดยดาเนนการตามแผนภาพ (พงศนท, 2558:45) ดงน

101

แผนภาพท 5 ขนตอนการทดลองใชเพอศกษาผลของรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

ทดสอบกอนใชรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เปรยบเทยบคะแนนเฉลยของความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอภาวะสขภาพตนเอง

การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเอง การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคล

ในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง กอนการทดลองระหวางกลมทดลองและกลม

เปรยบเทยบ โดยการทดสอบคาท (t-test)

ไดรบรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

ไมไดรบรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการ

ดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

ทดสอบหลงเขารบรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองของหญงตงครรภวยรน

ขนท 3 การวเคราะหขอมลและสถตทใช

3.1 เปรยบเทยบคาเฉลยของความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอภาวะสขภาพตนเอง

การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเอง การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจาก

บคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองกอนและหลงการทดลองของกลมทดลอง

และของกลมเปรยบเทยบโดยการวเคราะหการทดสอบคาท (Pair t - test)

3.2 เปรยบเทยบคาเฉลยของความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอภาวะสขภาพตนเอง

การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเอง การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจาก

บคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองหลงการทดลองระหวางกลมทดลองกบ

กลมเปรยบเทยบ (Independent t - test)

3.3หาความสมพนธระหวางความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอภาวะสขภาพตนเอง

การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเอง การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจาก

บคคลในครอบครว กบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองโดยใช Pearson’ s Product Moment

Correlation Coefficient

กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

102

รปแบบการทดลอง เปนการวจยกงทดลอง (Quasi-experimental research) แบบสองกลม

วดสองครง ( The Pretest – Posttest Design with Comparison group ) โดยแบงกลมตวอยางท

ศกษาออกเปนสองกลมคอ กลมทดลอง ( Experimental group) และกลมเปรยบเทยบ ( Comparison

group) ซงมการเกบขอมลทงกอนและหลงการทดลอง

รปแบบ

กลมทดลอง

O1 X1 X2 X3 X4 X5 X6 X7 X8 O2

0 1 2 3 4 5 6 7 8wk

กลมเปรยบเทยบ

O3 N1 O4 N2

0 1 2 3 4 5 6 7 8wk

O1, O3 หมายถง เปนการวดกอนการทดลอง ในกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ

O2, O4 หมายถง เปนการวดหลงทดลองในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ

X1 , X2, X3……X8 หมายถง กจกรรมทดาเนนการใหความร ฝกปฏบต การใชรปแบบเปน

แบบอยางหรอตนแบบแก หญงตงครรภวยรน ในครงท 1 – 8 โดยมรายละเอยดดงน

X1 หมายถง การสอนใหความรในครงท 1 เรอง การเตรยมตวกอนการตงครรภ

X2 หมายถง การสอนใหความรในครงท 2 เรอง การดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาสแรก

X3 หมายถง การสอนใหความรในครงท 3 เรอง การดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาสท 2

X4 หมายถง การสอนใหความรในครงท 4 เรอง การดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาส 3

X5 หมายถง การสอนใหความรในครงท 5 เรอง การออกกาลงกายขณะตงครรภ

X6 หมายถง การสอนใหความรในครงท 6 เรอง โภชนาการทดสาหรบทารกในครรภ

X7 หมายถง การสอนใหความรในครงท 7 เรอง โรคอนตรายสาหรบคณแมทกาลงตงครรภ

X8 หมายถง การสอนใหความรในครงท 8 เรอง การดแลตนเองหลงคลอด

N1, N2 หมายถง เปนการใหการสอน/รปแบบตามปกตแกหญงตงครรภวยรนทมาฝากครรภ

ประชากรและกลมตวอยาง การวจยในชวงท 2

103

ประชากร เปนหญงตงครรภวยรน อาย 15 – 19 ป ทมาฝากครรภในโรงพยาบาลพระจอมเกลา

จงหวดเพชรบร รอบปงบประมาณ 2561

กลมตวอยาง เปนหญงตงครรภวยรน อาย 15 – 19 ป ทมาฝากครรภ ในระหวางเดอน

มกราคม – มนาคม 2561 โดยมขนาดตวอยางซงคานวณโดยใชสตร ดงน

การกาหนดขนาดตวอยางในการวจยครงนใชสตร (Lemshow, et al, 1990)

𝑛𝑛 =(𝑍𝑍𝛼𝛼 + 𝑍𝑍𝛽𝛽)22𝜎𝜎𝑑𝑑

2

(𝜇𝜇1 − 𝜇𝜇0)2

เมอ n คอ ขนาดของกลมตวอยางแตละกลม

𝑍𝑍𝛼𝛼 คอ คา Z ทไดจากตารางแจกแจงปกต โดยกาหนดให Type I error

เทากบ 5% ซงเทากบ 1.96

𝑍𝑍𝛽𝛽 คอ คา Z ทไดจากตารางแจกแจงปกต โดยกาหนดให Type II error

เทากบ 10 % ซงเทากบ 1.28

𝜎𝜎𝑑𝑑2

คอ คาความแปรปรวนของขอมลทแตกตางกนของ 2 กลม

หลงการทดลอง มคาเทากบ 9.34

𝜇𝜇1 คอ คาเฉลยของขอมลในกลมทดลองหลงการทดลอง เทากบ 52.84

𝜇𝜇0 คอ คาเฉลยของขอมลในกลมเปรยบเทยบหลงการทดลอง เทากบ 47.42

โดยนาเอาคาเฉลยและความแปรปรวน จากการศกษาเรองผลการจดระบบบรการโดยการ

สนบ สนนจากบคลากรสาธารณสขและครอบครว และการจดการรายกรณตอการสรางเสรม

พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภ แกหญงตงครรภวยรนในจงหวดเพชรบร ของบญลาภ

ทพยจนทร และ วนเพญ แกวปาน (2555: 95) แทนคาในสตรไดขนาดตวอยาง ดงน

𝑛𝑛 =(1.96 + 1.28)22(9.34)2

(52.84 − 47.42)2

= 62.34 ÷2

= 31.17

จากสตรคานวณ หากลมตวอยาง ได กลมละ 31.17 ผวจยจงปรบเปน กลมละ 32 คน

104

วธดาเนนการและการไดมาซงกลมตวอยาง

1. เลอกกลมตวอยาง 2 กลม เปนกลมทดลอง 1 กลม และกลมเปรยบเทยบ 1

กลม

2. ทาการจดกระทาหรอทาการทดลองกบกลมทดลอง

3. ทาการทดสอบหลงการทดลองกบกลมตวอยางทง 2 กลม

4. เปรยบเทยบความแตกตางระหวางผลการทดสอบกอนและหลงการทดลอง

ของกลมตวอยางทง 2 กลม

เกณฑการคดเลอกกลมตวอยาง

1.เปนหญงตงครรภ อาย 15-19 ป อายครรภ ไมเกน 24 สปดาห ไมอยในคดความและ

ผปกครองยนยอมใหเขารวมกลมวจย

2.มสตสมปชญญะด อาน – ออก เขยนได

3.เปนคนไทย

4.ไมมภาวะแทรกซอนในตอนคดเขากลม และยนดเขารวมตลอดกจกรรม

เกณฑคดออก

1.ไมยนดใหขอมลและขอยตการเขารวมกจกรรม

2.มภาวะแทรกซอนเกดขน และตองพกรกษาตวในโรงพยาบาลตลอดชวงดาเนนกจกรรม

3.มการแทงเกดขนและยตการตงครรภ

เครองมอทใชในการวจย ในชวงท 2

เครองมอวจยม 2 ชด คอ เครองมอทใชในการทดลอง และเครองมอเกบขอมล โดยม

รายละเอยด ดงน

1. เครองมอทใชในการทดลอง ประกอบดวย

1.1 แบบแผนการสอน

ครงท 1 เรอง การเตรยมตวกอนการตงครรภ

ครงท 2 เรอง การดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาสแรก

ครงท 3 เรอง การดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาสท 2

ครงท 4 เรอง การดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาส 3

ครงท 5 เรอง การออกกาลงกายขณะตงครรภ

ครงท 6 เรอง โภชนาการทดสาหรบทารกในครรภ

ครงท 7 เรอง โรคอนตรายสาหรบคณแมทกาลงตงครรภ

ครงท 8 เรอง การดแลตนเองหลงคลอด

105

1.2 คมอสงเสรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

จงหวดเพชรบร

2.เครองมอทใชในการเกบขอมล ประกอบดวย

2.1 แบบสอบถามสาหรบหญงตงครรภ ชดท 1 เปนแบบสอบถามประกอบดวย

ขอคาถาม 6 สวนโดย

สวนท 1 เปนคาถามเกยวกบขอมลปจจยทางชวสงคม ประกอบดวยคาถามเกยวกบ

-อาย

-อายครรภปจจบน

-อายครรภครงแรกทมาฝากครรภ

-ระดบการศกษา

-รายไดของครอบครว

-รายไดของตนเอง

-การเรยนหนงสอในปจจบน

-สถานภาพการสมรส

-บคคลทหญงตงครรภอาศยอยดวยในปจจบน

-ผดแลชวยเหลอในปจจบน

-ความตงใจในการมบตร

สวนท 2 คาถามปลายปดเกยวกบความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ จานวน 15

ขอ เปนแบบเลอกตอบ ถก – ผด โดยคาถามตอบถก ให 1 คะแนน ตอบผด ให 0 คะแนน แบง

ระดบความรออกเปน 3 ระดบ ตามแนวคดของ บลม (Bloom, 1975: 290) ดงน

ระดบความรด หมายถง คาคะแนนระหวง 13 – 15 คะแนน (มากกวารอยละ

80)

ระดบความรปานกลาง หมายถง คาคะแนนระหวาง 9 – 12 คะแนน (มากกวา

รอยละ 60 – 80)

ระดบความรไมด หมายถง คาคะแนนระหวาง 0 - 8 คะแนน (นอยกวารอยละ

60)

สวนท 3 การรบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรน มองคประกอบยอย 4 สวน

ไดแก

1.รบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ

2.การรบรประโยชนในการดแลตนเองขณะตงครรภ

3.การรบรอปสรรคของการดแลตนเองขณะตงครรภ

4.แรงจงใจดานสขภาพทวไป

106

จานวนขอความท งหมด 26 ขอ ใหคะแนนแบบมาตราวดประมาณคา ( Rating Scale) 3

ระดบ คอ เหนดวย ไมแนใจ และไมเหนดวย โดยมขอคาถามเชงบวกและเชงลบ ไวดงน

ขอคาถามเชงบวก ไดแก ขอท 1 – 16 , 24 – 26 ขอคาถามเชงลบ ไดแก ขอ 17 – 23

เกณฑการใหคะแนน ขอคาถามเชงบวก ขอคาถามเชงลบ

(Positive statement) (Negative statement)

เหนดวย มคาคะแนน 3 1

ไมแนใจ มคาคะแนน 2 2

ไมเหนดวย มคาคะแนน 1 3

การประเมนผลจดระดบการรบร แบงโดยใช 3 ระดบ ดงน

การรบรตอภาวะสขภาพตา คะแนนเฉลย ระหวาง 1.00 – 1.67

การรบรตอภาวะสขภาพระดบปานกลาง คะแนนเฉลย ระหวาง 1.68 – 2.34

การรบรตอภาวะสขภาพระดบสง คะแนนเฉลย ระหวาง 2.35 – 3.00

สวนท 4 การรบรความสามารถตนเองในการดแลสขภาพขณะตงครรภ ม

องคประกอบยอย 2 สวน ไดแก

4.1 ความรสกมคณคาในตนเอง

4.2 การรบรตอความสามารถในการดแลตนเองขณะตงครรภ

เปนขอคาถามแบบมาตราวดสวนประมาณคา 3 ระดบ คอ มาก ปานกลาง

นอย จานวน 20 ขอ ซงมขอคาถามเชงบวก ไดแก ขอท 1-2, 4-7, 9-20 และขอคาถามเชงลบ

ไดแก ขอท 3 ,8

เกณฑการใหคะแนน ขอคาถามเชงบวก ขอคาถามเชงลบ

(Positive statement) (Negative statement)

เหนดวย มคาคะแนน 3 1

ไมแนใจ มคาคะแนน 2 2

ไมเหนดวย มคาคะแนน 1 3

การประเมนผลจดระดบการรบรความสามารถตนเอง แบงโดยใช 3 ระดบ ดงน

การรบรความสามารถตนเองระดบตา คะแนนเฉลย ระหวาง 1.00 – 1.67

การรบรความสามารถตนเองระดบปานกลาง คะแนนเฉลย ระหวาง 1.68 – 2.34

การรบรความสามารถตนเองระดบสง คะแนนเฉลย ระหวาง 2.35 – 3.00

107

สวนท 5 การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว มองคประกอบ

ยอย 4 สวน ไดแก

5.1 การสนบสนนทางอารมณ

5.2 การสนบสนนดานการชวยเหลอยกยอง

5.3 การสนบสนนดานขอมลขาวสาร

5.4 การสนบสนนดานเงนทอง สงของ หรอการใหบรการ

เปนขอคาถามแบบมาตราวดสวนประมาณคา 3 ระดบ คอ มาก ปานกลาง

นอย จานวน 19 ขอ ซงมขอคาถามเชงบวก ไดแก ขอท 1, 3-6, 8, 10-17,19 และขอคาถามเชงลบ

ไดแก ขอท 2 ,7,9,18

เกณฑการใหคะแนน ขอคาถามเชงบวก ขอคาถามเชงลบ

(Positive statement) (Negative statement)

มาก มคาคะแนน 3 1

ปานกลาง มคาคะแนน 2 2

นอย มคาคะแนน 1 3

การประเมนผลจดระดบการสนบสนนทางสงคม แบงได 3 ระดบ ตามคะแนนเฉลย ดงน

ระดบตา คะแนนเฉลยระหวาง 1.00 - 1.67

ระดบปานกลาง คะแนนเฉลระหวาง 1.68 – 2.34

ระดบสง คะแนนเฉลยระหวาง 2.35 – 3.00

สวนท 6 พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ มองคประกอบยอย 5

สวน ไดแก

6.1 ดานความรบผดชอบตอสขภาพ

6.2 ดานโภชนาการ

6.3 ดานกจกรรมทางกาย

6.4 ดานการจดการความเครยด

6.5 ดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล

เปนคาถามเกยวกบความถในการปฏบตกจกรรมเปนแบบมาตราประมาณ

คา 4 ระดบ ไดแก เปนประจา บางครง นอย ไมเคยทา จานวน 36 ขอ ซงมขอคาถามเชงบวก

ไดแก ขอท 1-12, 14-15,17-36 ขอคาถามเชงลบ ไดแก ขอท 13 , 16

108

เกณฑการใหคะแนน ขอคาถามเชงบวก ขอคาถามเชงลบ

(Positive statement) (Negative statement)

เปนประจา มคาคะแนน 3 1

บางครง มคาคะแนน 2 2

นอย มคาคะแนน 1 3

การประเมนผลจดระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง แบงได 3 ระดบ ตามคะแนนเฉลย ดงน

ระดบไมด คะแนนเฉลยระหวาง 1.00 - 1.67

ระดบปานกลาง คะแนนเฉลระหวาง 1.68 – 2.34

ระดบด คะแนนเฉลยระหวาง 2.35 – 3.00

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ ดาเนนการ ดงน

1.การตรวจสอบความตรงเชงเนอหา โดยผวจยทบทวนวรรณกรรมและสรางโดยประยกต

จากทฤษฎ และแนวคดทเกยวของ นาไปใหผเชยวชาญ จานวน 5 ทาน พจารณาความตรงเชง

เนอหา (Content Validity) และนาผลการพ จารณ ามาหาคาดชนความสอดคลอง (Index of

Congruernce, IOC) โดยกาหนดเกณฑคาความสอดคลองตองมากกวา 0.5 ผลการตรวจสอบความ

สอดคลองของรปแบบทพฒนาขนไดคาดชนความสอดคลอง (IOC) เทากบ 0.97

2.การวเคราะหหาคาความเทยง โดยนาไปทดลองใชกบหญงตงครรภวยรน จานวน 30

คน ทมาใชบรการในโรงพยาบาลชมชนแหงหนงในจงหวดเพชรบร นามาวเคราะหคาความเทยง

โดยคาสมประสทธอลฟาของครอนบาค และสวนความรโดยใชการวเคราะห KR-21 กาหนดคา 0.7

ซงไดคาความเทยง ดงน

-สวนความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ เทากบ 0.84

-สวนการรบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรน เทากบ 0.88 โดยมคาความเทยงของ

การรบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ เทากบ 0.76 การรบร

ประโยชนในการดแลตนเองขณะตงครรภ เทากบ 0.74 การรบรอปสรรคของการดแลตนเองขณะ

ตงครรภ เทากบ 0.70 และแรงจงใจดานสขภาพทวไป เทากบ 0.72

-สวนการรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะต งครรภ ภาพรวม

เทากบ 0.91 โดยมคาความเทยงของความรสกมคณคาในตนเอง เทากบ 0.83 และการรบรตอ

ความสามารถในการดแลตนเองขณะตงครรภ เทากบ 0.85

-สวนการไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว ภาพรวม เทากบ 0.92 โดยม

คาความเทยงของการสนบสนนทางอารมณ เทากบ 0.79 การสนบสนนดานการชวยเหลอยกยอง

109

เทากบ 0.82 การสนบสนนดานขอมลขาวสาร เทากบ 0.81 การสนบสนนดานเงนทอง สงของ

หรอการใหบรการ เทากบ 0.76

-พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน ภาพรวม เทากบ 0.94 โดยมคา

ความเทยงของดานความรบผดชอบตอสขภาพ เทากบ 0.88 ดานโภชนาการ เทากบ 0.84 ดาน

กจกรรมทางกาย เทากบ 0.79 ดานการจดการกบความเครยด เทากบ 0.71 และดานการม

ปฏสมพนธระหวางบคคล เทากบ 0.76

การพทกษสทธของอาสาสมครวจย

ผวจยอธบายเกยวกบวตถประสงคของการวจย ขนตอนในการเกบขอมล ประโยชนทคาด

วาจะไดรบจากการทาวจย กลมตวอยางมสทธทจะขอถอนตวจากการเขามามสวนรวมในการวจย

เมอใดกได โดยไมมผลกระทบใดๆ พรอมทงใหความมนใจกบกลมตวอยางวาจะเกบขอมลนเปน

ความลบ ไมเปดเผยขอมลนตอบคคลอนวาเปนขอมลของใคร เพอปกปองสทธของกลมตวอยาง

ไมใหไดรบผลกระทบจากการเขารวมการวจยและผลงานวจยจะรายงานเปนภาพรวม

วธการเกบรวบรวมขอมล ดาเนนการดงน

1.ผวจยอบรมผชวยวจย ไดแก พยาบาลวชาชพทอยในคลนคฝากครรภของโรงพยาบาล

และนกวชาการสาธารณสขจากสานกงานสาธารณ สขอาเภอ ซ งจบปรญญาตรให เขาใจ

แบบสอบถามเปนเวลา 1 วน และทดลองใชเครองมอวจย

2.การคดเลอกกลมตวอยาง โดยขอความรวมมอจากพยาบาลในคลนกฝากครรภ โรงพยาบาล

พระจอมเกลาจงหวดเพชรบร คดเลอกหญงตงครรภทมอาย 15 – 19 ป ทเคยไดรบการขนทะเบยนผ

มารบบรการและเขารวมวจยโดยตอบแบบสอบถามในระยะท 1 มาแลว นามาเรยงลาดบจากหมายเลข

บตรนด โดยรยงจากนอยไปหามาก หลงจากนนนามาเรยงลาดบใหม โดยเรมจาก หมายเลข 1 เปนตน

ไป จนถงลาดบท 64 แลวสมเลอกโดยการจบคเขากลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ โดยหมายเลขค

จานวน 32 คน เปนกลมทดลอง หมายเลขค จานวน 32 คน เปนกลมเปรยบเทยบ เมอกลมตวอยาง

ยนยอม พรอมจดทาทะเบยนรายชอกลมตวอยาง ทงสองกลม จากนนนดหมายเขาหองประชมโดยแยก

กลมกน เพอชแจงวตถประสงคแกหญงตงครรภ

กลมทดลอง ดาเนนการ ดงน

1. ทากจกรรมกลมสมพนธ และแจกแบบสอบถามแกหญงตงครรภวยรนทยนด

เปนกลมตวอยางในกลมทดลอง ในชวงภายหลงรบบรการตาง ๆ เสรจเรยบรอยแลว โดยจดสถานท

เปนสดสวน เมอตอบเรยบรอยแลว ใหสงแบบสอบถามแกผชวยผวจย และผชวยผวจยรวบรวม

สงคนผวจย สวนกลมเปรยบเทยบเกบแบบสอบถามและรวบรวมคนผวจย

2.นดหหมายกลมทดลองมารบบรการตามแผนการสอนในชวงตอไป จนครบ 8

ครง

110

กลมเปรยบเทยบ ดาเนการ ดงน

นดหมายมารบบรการในชวงตอไป และนดรบบรการตามปกตของโรงพยาบาล

ตามกาหนดนด และนดเกบแบบสอบถามในสปดาหสดทายของแผนการสอน ทงนในการมาฝาก

ครรภจะไดรบการสอนปกตของคลนคฝากครรภในเรองการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

การวเคราะหขอมล

ภายหลงตรวจสอบขอมลเรยบรอยแลว ผวจยนาขอมลมาลงรหสและประมวลผลดวยเครอง

คอมพวเตอร วเคราะหดวยโปรแกรมสาเรจรป ดวยสถตรอยละ และทดสอบความแตกตางดวย

การทดสอบคาท ( t-test) ดงน

1.การเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยกอนการทดลอง ระหวางกลมควบคมกบกลม

เปรยบเทยบ ใช Independent t-test

2.การเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยกอนและหลงการทดลอง ในกลมทดลอง ใช Pair t-test

3.การเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยกอนและหลงการทดลอง ในกลมเปรยบเทยบ

ใช Pair t-test

4.การเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยหลงการทดลอง ระหวางกลมทดลองกบกลม

เปรยบเทยบ ใช Independent t-test

5.หาความสมพนธระหวางความรในการปฏบตตนขณะต งครรภ การรบรตอภาวะ

สขภาพตนเอง การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเอง การไดรบแรงสนบสนน

ทางสงคมจากบคคลในครอบครว กบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองโดยใช Pearson’ s Product

Moment Correlation Coefficient

การวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research)

ในการวจยครงน ผวจยใชวธการสมภาษณเชงลก (In – depth Interview) โดยใชคาถาม

ปลายเปด (Open-ended Questionnaire) ซงไดกาหนดขอคาถามทแนนอน แตเนองจากการวจยใน

ครงนจะเนนการวจยเชงปรมาณเปนหลก ดงน นการสมภาษณเชงลกจะเปนการเสรมขอมล

เชงปรมาณและงานวจยเชงคณภาพเปนสวนเสรมของงานวจยในครงน

กลมตวอยาง เปนหญงตงครรภวยรน กลมทดลอง จานวน 10 คน โดยใชวธการคดเลอก

แบบเจาะจง จากผทตอบแบบสอบถาม Posttest ไดคะแนนสงสด จานวน 5 คน ไดคะแนนตาสด

จานวน 5 คน

เครองมอทใช ในการวจย คอ ผวจย (Researcher) เปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

ในพนททใชในการศกษา โดยใชการสมภาษณเชงลก (In – depth Interview) กบกลมตวอยาง

111

คณภาพของแบบสมภาษณ

ผวจยไดนาแบบสอบถามทใชในงานวจยเชงปรมาณ มาสรางเปนแบบสมภาษณเชงลก เปน

แบบสมภาษณทมโครงสราง โดยเนอหามความครอบคลมทเพยงพอทจะเปนตวแทนทด เปนสงท

ตรวจวด หรอสงทตองการทาความเขาใจของผวจย แบบสมภาษณเชงลกในงานวจยเชงคณภาพจะ

พยายามปรบใหมความกระชบ มการปรบภาษาใหเขาใจงายใชเวลาในการสมภาษณใหนอยทสด

และนาไปสมภาษณกบกลมหญงตงครรภวยรน เพอในไปเกบขอมลจรงในกลมเปาหมายทไดรบ

การคดเลอกแลว

การเกบรวมรวมขอมลเชงคณภาพ

เพอใหไดขอมลทมความสมบรณผวจยจงไดใชหลายวธการรวมกน ดงน

1. การศกษาขอมลจากเอกสาร ไดแกงานวจยในประเทศไทยและตางประเทศ งานวจยท

เกยวของและแนวคด ทฤษฎตาง ๆ มาเปนแนวทางสาหรบการสรางขอคาถามหรอโครงสรางแบบ

สมภาษณในงานวจยเชงคณภาพ

2.โดยการสมภาษณแบบเชงลก (In – depth Interview) ซงสรางคาถามประเดนหลกจากขอ

คาถามเชงปรมาณมาเปนแนวทางในการสนทนา พดคย สรางบรรยากาศใหเปนกนเอง เปน

ธรรมชาตใหมากทสด และมลกษณะเปนทางการนอยทสดในขณะสมภาษณ

3.การสรางสมพนธภาพและการทาความคนเคยกบหญงตงครรภวยรน เนองจากผวจยเปน

เจาหนาท ททางานดานสาธารณสข จงเปนตวแปรสาคญททาใหผ วจ ยเขาถงขอมลเชงลก

ไดโดยสะดวก ไมยากลาบากและสามารถทาใหหญงตงครรภวยรน มความไววางใจได

ผวจ ยเปนผ เกบรวบรวมขอมลโดยตรงจากหญงต งครรภวยรนซงเปนผ ใหขอมลสาคญ

(Key – informant) โดยสมภาษณเชงลก บนทกเสยง บนทกภาพ และพยายามใชเวลาไมนานเกนไป

คนละไมเกน 20 นาท เพอใหไดขอมลทสาคญ มความครบถวนในประเดนตาง ๆ และเสรจสนใน

เวลาทกาหนด จากนนนามาถอดเทปบนทกเสยง แลวสรปขอมลทไดจากการสมภาษณ สาหรบใช

เปนหลกฐานในการวจย เพอนาไปชวยในการวเคราะหขอมลใหเกดความสมบรณ ครบถวน และ

ครอบคลมมากทสด

112

ระยะท 4 การประเมนผลรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภ

วยรน

หลงการทดลองใช รปแบบการส งเส รมพ ฤตกรรมการดแลสขภาพ ตนเองของ

หญงต งครรภวยรนในระยะท 3 ผ วจ ยไดประเมนผลการใชรปแบบโดยการเกบขอมลดวย

แบบสอบถามทสรางขนเพอประเมนผลวาเปนไปตามสมมตฐานทวางไวหรอไม โดยกาหนด

รปแบบการประเมนไว ดงน

กอนการทดลองใชรปแบบการ

สงเสรมพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเองของหญงตงครรภ

วยรน

ประเมนดวยแบบสอบถาม สาหรบหญงตงครรภ

เปนแบบสอบถามประกอบดวยขอคาถาม 6 สวน

1.ขอมลปจจยทางชวสงคม

2.ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

3.การรบรภาวะสขภาพตนเองขณะตงครรภ

4.การรบรความสามารถในการดแลตนเองขณะ

ตงครรภ

5.การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครว

6.พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ ระหวางเขารวมกจกรรมตาม

รปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการ

ดแลสขภาพตนเองของหญง

ตงครรภวยรน

หลงการทดลองใชรปแบบการ

สงเสรมพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเองของหญงตงครรภ

วยรน

รปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

ประเมนดวยแบบสอบถาม สาหรบหญงตงครรภ

เปนแบบสอบถามประกอบดวยขอคาถาม 6 สวน

1.ขอมลปจจยทางชวสงคม

2.ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

3.การรบรภาวะสขภาพตนเองขณะตงครรภ

4.การรบรความสามารถในการดแลตนเองขณะ

ตงครรภ

5.การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครว

6.พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล

การวจย เรอง การพฒนารปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญง

ต งครรภวยรนจงหวดเพชรบร เปนการวจยแบบวจยเชงผสม (Mixed Research Methodology)

ประกอบดวยการวจย เชงป รมาณ (Quantitative Research) และการวจย เชงคณ ภาพ

(Qualitative Research) มขนตอนในการดาเนนการวจย 2 สวนประกอบดวย 1. การวจยเชงสารวจ

(Survey Research)เปนการสารวจเพอศกษาขอมลพนฐานเกยวกบความร พฤตกรรมการดแลตนเอง

ขณะตงครรภ และความตองการในการสงเสรมการดแลสขภาพของตนเองในระยะตงครรภของ

หญงตงครรภวยรน กลมตวอยางทใชในการศกษา ไดแก หญงตงครรภวยรนทมารบบรการฝาก

ครรภทโรงพยาบาลพระจอมเกลาจงหวดเพชรบร จานวน 175 คน หลงจากไดขอมลและประเดน

ปญหาแลวนาไปสรางเปนรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภ

วยรนจงหวดเพชรบร 2.นารปแบบทไดจากการพฒนาและปรบปรงไปทดลองใชกบกลมตวอยาง

โดยใชการวจยกงทดลอง (Quasi-experimental research) แบบสองกลมวดสองครง ( The Pretest –

Posttest Design with Comparison group ) แบงกลมตวอยางทศกษาออกเปนสองกลมคอ กลม

ทดลอง ( Experimental group) และกลมเปรยบเทยบ ( Comparison group) และการวจยเชงคณภาพ

(Qualitative Research) ทเปนการสมภาษณแบบเชงลก (In – depth Interview) ในกลมตวอยางสม

เลอกโดยวธการสมแบบหลายขนตอน แบงเปน 2 กลม คอ กลมทดลอง จานวน 32 คน กลม

เปรยบเทยบ จานวน 32 คน ดาเนนการทดลองโดยใชการสอนจานวน 8 ครง ใชเวลาทงสน 8

สปดาห ระหวางเดอน พฤษภาคม- มถนายน 2561 วเคราะหขอมลดวยเครองคอมพวเตอรใช

โปรแกรมสาเรจรปดวยสถต คาความถ รอยละ คาเฉลยมธฌมเลขคณตและวเคราะหเปรยบเทยบ

ดวยสถต t-test หาความสมพนธของตวแปรตนกบตวแปรตามดวยคาสมประสทธสหสมพนธของ

เพยรสน ผลการวจย ดงน

ชวงท 1 การวจยเชงสารวจ(Survey Research) สารวจสภาพปญหา ขอมลพนฐานและ

ความตองการ

ในสวนของการสารวจสภาพปญหา ขอมลพนฐานและความตองการ ผวจยขอนาเสนอ

ผลการวจย ดงน สวนท 1 ขอมลทวไปของหญงตงครรภวยรน

สวนท 2 ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

สวนท 3พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

และสวนท 4 ความตองการในการสงเสรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

114

1.1 ขอมลทวไปของหญงตงครรภวยรน

ตารางท 1 จานวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ขอมลสวนบคคล

(n= 175)

ขอมลทวไป จานวน รอยละ

อาย (ป)

15

16

17

18

19

20

38

39

24

54

11.4

21.7

22.3

13.7

30.9

อายครรภปจจบน

ตากวา 15 สปดาห

16-19 สปดาห

20 สปดาหขนไป

X = 17.22 S.D. = 3.326 Max = 22 Min = 12

79

22

74

45.1

12.6

42.3

อายครรภตอนฝากครรภครงแรก (สปดาห)

12

13

14

15

16

X = 13.53 S.D. = 1.477 Max = 16 Min = 12

71

6

63

4

31

40.6

3.4

36.0

2.3

17.7

ระดบการศกษา

ประถมศกษา

มธยมศกษา

อนปรญญา/ปวช./ปวส.

66

82

27

37.7

46.9

15.4

รายไดของครอบครว/เดอน

ตากวา 8,000 บาท

8,001 – 15,000 บาท

15,001 ขนไป

X = 16,782.86 S.D. = 5,990.86 Max = 32,000 Min = 8,000

19

64

92

10.9

36.6

53.6

115

1.1 ขอมลทวไปของหญงตงครรภวยรน (ตอ)

ตารางท 1 จานวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ขอมลสวนบคคล

(n= 175)

ขอมลทวไป จานวน รอยละ

รายไดตนเอง

มรายได

ไมมรายได

83

92

47.4

52.6

รายไดตนเอง (ตอเดอน)

ไมม

3,000 บาท

4,000 บาท

5,000 บาท

6,000 บาท

7,000 บาท

8,000 บาท

X = 2,748.57 SD = 2,835.466 Max = 8,000 Min = 0

83

15

14

25

20

9

9

47.4

8.6

8.0

14.3

11.4

5.1

5.1

การเรยนหนงสอในขณะน

เรยน แตหยดชวคราว

ไมไดเรยน

39

136

22.3

77.7

สถานภาพการสมรส

ค อยกบสาม

ไมไดอยกบสาม

104

71

59.4

40.6

ปจจบนอาศยอยกบใคร

ครอบครวตวเอง

ครอบครวสาม

อนๆ เชน ญาต เพอน คนรจก

100

69

6

57.1

39.4

3.4

ผใหการชวยเหลอ ดแลเวลามปญหาในขณะตงครรภ

สาม

พอ แม ตนเอง

พอ แม สาม

ญาตตวเอง

เพอน

69

46

25

22

13

39.4

26.3

14.3

12.6

7.4

116

1.1 ขอมลทวไปของหญงตงครรภวยรน (ตอ)

ตารางท 1 จานวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ขอมลสวนบคคล

(n= 175)

ขอมลทวไป จานวน รอยละ

ความตงใจมบตร

ตงใจ

ไมไดตงใจ(ไมพรอม)

75

100

42.9

57.1

จากตารางท 1 ในสวนของขอมลทวไปของกลมตวอยาง พบวา กลมตวอยางสวนใหญ มอาย 19

ป จานวน 54 คน รอยละ 30.9 รองลงมา อาย 17 ป จานวน 39 คน รอยละ 22.3 มอายครรภใน

ปจจบน ในกลมตากวา 15 สปดาห มากทสด จานวน 79 คน คดเปนรอยละ 45.1 รองลงมา คอ กลม

อายครรภ 20 สปดาหขนไป จานวน 74 คน รอยละ 42.3 สวนอายครรภทมาฝากครรภครงแรก สวน

ใหญมาฝากครรภในชวง 12 สปดาห จานวน 71 คน รอยละ 40.6 รองลงมา อายครรภ 14 สปดาห

จานวน 63 คน รอยละ 36.0 ระดบการศกษา สวนใหญ มการศกษาอยในระดบมธยมศกษา จานวน

82 คน รอยละ 46.9 รองลงมา คอระดบประถมศกษา จานวน 66 คน รอยละ 37.7 รายไดของ

ครอบครวตอเดอน สวนใหญมรายได 15,0001 บาท ขนไป จานวน 92 คน รอยละ 53.6 รองลงมา

คอ 8,001 – 15,000 บาท จานวน 64 คน รอยละ 36.6 ในสวนของรายไดตนเอง พบวา สวนใหญ

ไมมรายได จานวน 92 คน รอยละ 52.6 ในกลมตวอยางทมรายไดของตนเอง สวนใหญมรายได

5,000 บาท/เดอน มากทสด จานวน 25 คน รอยละ 14.3 การเรยนหนงสอในปจจบน พบวา สวน

ใหญไมไดเรยน จานวน 136 คน รอยละ 77.7 สถานภาพการสมรส สวนใหญ ค อยกบสาม

จานวน 104 คน รอยละ 59.4 ปจจบนอาศยอยกบครอบครวตวเองมากทสด จานวน 100 คน รอย

ละ 57.1 ผใหการชวยเหลอ ดแลเวลามปญหาขณะตงครรภ มากทสด คอ สาม จานวน 69 คน รอย

ละ 39.4 รองลงมา คอ พอ แม ตนเอง จานวน 46 คน รอยละ 26.3 สวนความตงใจมบตร พบวา

สวนใหญ ไมไดตงใจ หรอ ไมพรอม มากทสด จานวน 100 คน คดเปนรอยละ 57.1

1.2 ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

หญงตงครรภวยรนสวนใหญมความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ อยในระดบตา จานวน

126 คน คดเปนรอยละ 72.0 และมความรอยในระดบปานกลาง จานวน 49 คน รอยละ 28.0

(ตารางท 2)

117

ตารางท 2 จานวนและรอยละของหญงตงครรภวยรน จาแนกตามความรในการปฏบตตน

ขณะตงครรภ

ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ จานวน รอยละ

ความรไมด

ความรปานกลาง

รวม

X = 7.46 S.D. = 1.62 Max = 12 Min= 0

126

49

175

72.0

28.0

100.0

เมอพจารณารายละเอยดในสวนความรรายขอพบวา สวนใหญขาดความรในเรอง การ

บรโภคอาหาร เชน การรบประทานอาหารครบ 5 หมทกวน ทาใหตนเองและทารกในครรภม

สขภาพแขงแรง การขาดธาตไอโอดนจะผลตอเดกในทอง โดยอาจทาใหเดกตวเลก สตปญญาตา

นอกจากนยงมเรองเกยวกบการออกกาลงกายของหญงตงครรภ เชน หญงตงครรภทมโรคประจาตว

เชน โรคหวใจ โรคความดนโลหตสง สามารถ ออกกาลงกายไดและเกยวกบการดแลตนเอง เชน

การนอนพกผอนในชวงเวลากลางคนของหญงต งครรภ อยางนอย ว นละ 6 – 8 ชวโมง

รายละเอยด ตามตารางท 3

ตารางท 3 จานวนและรอยละของหญงตงครรภวยรน จาแนกตามความรในการปฏบตตนขณะ

ตงครรภรายขอ

(n= 175)

ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ ตอบถก ตอบผด X S.D.

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

1.หญงตงครรภไมควรใสเสอผารดรปเพราะมผลตอ

การไหลเวยนของเลอด

89 50.9 86 49.1 0.51 0.501

2.หญงตงครรภทขาดธาตไอโอดนจะมผลตอเดกใน

ทอง โดยอาจทาใหเดกตวเลก สตปญญาตา

73 41.7 102 58.3 0.42 0.495

3.การรบประทานอาหารครบ 5 หมทกวน ทาให

ตนเองและทารกในครรภมสขภาพแขงแรง

62 35.4 113 64.6 0.35 0.480

4.การรบประทานอาหารผกและผลไมทาใหการ

ทางนของระบบขบถายดขน

103 58.9 72 41.1 0.59 0.494

5.การรบประทานอาหารประเภท นม งาดา ปลาเลก

ป ล านอ ย ถว เห ลอ ง จะได รบ ส ารอ าห ารท ม

แคลเซยมสง

89 50.9 86 49.1 0.49 0.501

6.หญงตงครรภตองดมน าประมาณ 6 -8 แกวตอวน 85 48.6 90 51.4 0.49 0.501

7.หญงต งครรภทมโรคประจาตว เชน โรคหวใจ

โรคความดนโลหตสง สามารถออกกาลงกายได

80 45.7 95 54.3 0.46 0.500

118

ตารางท 3 จานวนและรอยละของหญงตงครรภวยรน จาแนกตามความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

รายขอ(ตอ)

(n= 175)

ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ ตอบถก ตอบผด X S.D.

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

8.หญงตงครรภควรนอนพกผอนในชวงเวลากลางคน

อยางนอย วนละ 6 – 8 ชวโมง

66 37.7 109 62.3 0.38 0.486

9.หญงตงครรภควรงดมเพศสมพนธในชวง 1 เดอน

กอนคลอด กรณมประวตเคยแทงบตร

111 63.4 64 36.6 0.63 0.483

10.หญงตงครรภควรแปรงฟนอยางถกวธ วนละ 2

ครง

97 55.4 78 44.6 0.55 0.498

11.หญงตงครรภไมควรออกกาลงกายทกชนดเพราะ

เสยงตอการแทง

85 48.6 90 51.4 0.51 0.501

12.ขณะตงครรภ ถามอาการบวม ปวดศรษะ ตาพรา

มว ตองรบมาพบแพทย กอนวนนด

74 42.3 101 57.7 0.42 0.495

13.การฉดวคซนปองกนบาดทะยกมความจาเปนตอ

หญงตงครรภ

94 53.7 81 46.3 0.54 0.500

14.หญงตงครรภทมอาการตกขาว มกลนเหมนหรอ

มอาการคน แสดงวาเปนอาการปกต ไมตองไปพบ

แพทย

107 61.1 68 38.9 0.61 0.489

15.หญงต งครรภท ดมแอลกอฮอล เชน ไวน เบยร

เห ลา แล ะ ส บ บ ห ร อ าจทาให ท ารก ใน ค รรภ

เจรญเตบโตชา มสตปญญาตา และทารกแรกคลอดม

น าหนกตวนอย

89 50.9 86 49.1 0.51 0.501

119

1.3 พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

หญงตงครรภวยรนสวนใหญมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองในภาพรวมทงหมด อยใน

ระดบไมด จานวน 119 คนรอยละ 68.00 รองลงมา อยในระดบปานกลาง จานวน 47 คน รอยละ

26.90 เมอจาแนกตามรายดาน พบวา หญงตงครรภวยรนมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองใน

ระดบดมากททสด อยในดานความรบผดชอบตอสขภาพ จานวน 21 คน รอยละ 12.00 รองลงมา คอ

ดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล จานวน 12 คน รอยละ6.90 สวนหญงต งครรภวยรนทม

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองในระดบไมดมากทสด คอ ดานการจดการกบความเครยด จานวน

122 คน รอยละ 69.70 รองลงมา คอ ดานความรบผดชอบตอสขภาพ จานวน 111 คน รอยละ 63.40

รายละเอยดดงตารางท 4

ตารางท 4 จานวนและรอยละของหญงตงครรภวยรน จาแนกตามพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองขณะตงครรภ

(n= 175)

พฤตกรรม ระดบด ระดบปานกลาง ระดบไมด

X S.D. แปล

ผล จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ

1.พฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองขณะต งครรภในดาน

ความรบผดชอบตอสขภาพ

21 12.00 43 24.60 111 63.40 1.48 0.7018 ไมด

2.พฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองขณะต งครรภในดาน

โภชนาการ

11 6.20 75 42.90 89 50.90 1.55 0.6123 ไมด

3.พฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองขณะต งครรภในดาน

กจกรรมทางกาย

12 6.80 67 38.30 96 54.90 1.52 0.6236 ไมด

4.พฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองขณะตงครรภในดานการ

จดการกบความเครยด

6 3.40 47 26.90 122 69.70 1.34 0.5419 ไมด

5.พฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองขณะตงครรภในดานการ

มปฏสมพนธระหวางบคคล

12 6.90 55 31.40 108 61.70 1.45 0.6220 ไมด

พ ฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองขณะตงครรภโดยรวม

9 5.10 47 26.90 119 68.00 1.37 0.5816 ไมด

120

1.4 ความตองการของหญงตงครรภวยรนในการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพของ

ตนเองขณะตงครรภ

หญงตงครรภวยรนสวนใหญตองการใหบคลากรทางสาธารณสข/แพทย/พยาบาล เปนผ

ถายทอดความร ในเรองการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพของตนเองขณะตงครรภมากทสด

จานวน 145 คน รอยละ 82.90 รองลงมาคอ หยงตงครรภทมประสบการณ จานวน 21 คน รอย

ละ 12.00 สวนวธการรบความร สวนใหญตองการใหสอนบรรยาย จานวน 114 คน รอยละ 65.10

รองลงมา คอ การทากลมในการแลกเปลยนเรยนร จานวน 43 คน รอยละ 24.60 สวนสอในการสง

ขอมลขาวสาร ใหใชคมอ/แผนพบ มากทสด จานวน 96 คน รอยละ 54.80 ระยะเวลาทรบความร

มากทสด คอ สปดาหละครง จานวน 109 คน รอยละ 62.30 หวขอเรองทตองการใหสงเสรมมาก

ทสด คอ เรองการปฏบตตนในขณะต งครรภ จานวน 70 คน รอยละ 40.00 รองลงมา คอ การ

เปลยนแปลงของรางกายในขณะตงครรภ จานวน 30 คน รอยละ 17.10 รายละเอยดดงตารางท 5

ตารางท 5 จานวนและรอยละของความตองการของหญงตงครรภวยรนในการสงเสรมพฤตกรรม

การดแลสขภาพตนเองในขณะตงครรภ

(n= 175)

ขอมลความตองการ จานวน รอยละ

บคคลทตองการในการเปนผถายทอดความร

-บคลากรทางสาธารณสข/แพทย/พยาบาล

-ครอบครวจรง

-หญงตงครรภทมประสบการณ

145

9

21

82.90

5.10

12.00

วธการรบความร

-การสอนบรรยาย

-การสาธต / แสดงใหด

-การทากลมในการแลกเปลยนเรยนร

114

18

43

65.10

10.30

24.60

สอในการสงขอมลขาวสาร

-วดโอ

-คมอ/แผนพบ

-รบสงขอมลทางไลน/ทางโทรศพท

29

96

50

16.60

54.80

28.60

ระยะเวลาทรบความร

-ประจาทกวน

-ทก 2 – 3 วน

-สปดาหละครง

21

45

109

12.00

25.70

62.30

121

หวขอเรองทตองการใหสงเสรมมากทสด

-การปฏบตตนในขณะตงครรภ

-การเปลยนแปลงของรางกายในขณะตงครรภ

-การสงเกตอาการผดปกตในขณะตงครรภ

-โภชนาการในชวงตงครรภ

-การออกกาลงกายในขณะตงครรภ

-การมเพศสมพนธขณะตงครรภ

70

30

15

27

17

16

40.00

17.10

8.60

15.40

9.70

9.20

122

ชวงท 2 การวจยกงทดลอง(Quasi-experimental research) และการวจยเชงคณภาพ(Qualitative

Research)

2.1 การวจยกงทดลอง(Quasi-experimental research)

ชวงนเปนการทดลองใชรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะ

ตงครรภ กลมตวอยางทศกษาแบงเปนสองกลมคอ กลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ สมเลอกโดย

วธการสมแบบหลายขนตอน กลมทดลอง จานวน 32 คน กลมเปรยบเทยบ จานวน 32 คน นาเสนอ

ผลการวเคราะหเปน 8 สวน ดงน

สวนท 1 ขอมลปจจยทางชวสงคม โดยใชสถตคารอยละ จาแนกเปนกลมทดลองและ

กลมเปรยบเทยบ

สวนท 2 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของความรในการปฏบตตน

ขณะต งครรภ การรบรตอภาวะสขภาพของหญงต งครรภวยรนขณะต งครรภ การรบรตอ

ความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจาก

บคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภกอนการทดลอง ของกลม

ทดลองและกลมเปรยบเทยบ

สวนท 3 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนความรในการปฏบตตน

ขณะต งครรภ การรบรตอภาวะสขภาพของหญงต งครรภว ยรนขณะต งครรภ การรบรตอ

ความสามารถตนเองในการดแลสขภาพขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคล

ในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภของกลมทดลองในระหวางกอน

ทดลองและหลงทดลอง

สวนท 4 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนความรในการปฏบตตน

ขณะต งครรภ การรบรตอภาวะสขภาพของหญงต งครรภว ยรนขณะต งครรภ การรบรตอ

ความสามารถตนเองในการดแลสขภาพขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคล

ในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภของกลมเปรยบเทยบในระหวาง

กอนทดลองและหลงทดลอง

สวนท 5 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอ

ภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และพฤตกรรม

การดแลสขภาพตนเองขณะต งครรภของหญงต งครรภวยรนระหวางกลมทดลองและกลม

เปรยบเทยบ

สวนท 6 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอ

ภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

123

สขภาพขณะตงครรภ ของหญงตงครรภวยรน ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตาม

ระดบ

สวนท 7 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภของหญงตงครรภวยรน ระหวางกลม

ทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบ

สวนท 8 ผลการวเคราะหหาความสมพนธระหวางตวแปรทวจย กบพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

สวนท 1 ขอมลปจจยชวสงคมของกลมตวอยาง

กลมทดลองสวนใหญมอาย 17 ป จานวน 9 คน รอยละ 28.10 มอายครรภ ณ ปจจบน มาก

ทสด คอ ชวง ตากวา 16 สปดาห และ มากกวา 20 สปดาห จานวน 13 คน รอยละ40.6 เทากน อาย

ครรภทมาฝากครรภครงแรกอยในชวงอายครรภ 12 สปดาหมากทสด จานวน 14 คน รอยละ 43.8

การศกษาสวนใหญจบชนประถมศกษา จานวน 14 คน รอยละ 43.80 มรายไดของครอบครวตอ

เดอนมากทสดอยในชวงตากวา 16,000 บาท จานวน 15 คน รอยละ 46.9 ( X = 17225.00 S.D. =

5984.442) และมรายไดเปนของตนเอง จานวน 18 ราย รอยละ 56.3 สวนใหญรายไดทเปนของ

ตนเองจะตากวา 4,000 บาทตอเดอน ขณะนไมไดเรยนหนงสอ จานวน 24 คน รอยละ 75.0 และยง

เรยนตอ จานวน 8 ราย รอยละ 25.0 สถานภาพการสมรส เปนลกษณะแบบค อยกบสาม และไมได

อยกบสามจานวนเทากน รอยละ 50.00 สวนใหญอาศยอยกบครอบครวตนเอง จานวน 19 คน รอย

ละ 59.4 สวนผทใหความชวยเหลอเมอเวลามปญหาขะตงครรภมากทสดคอ สาม จานวน 10 คน

รอยละ 31.3และพอ แมตนเอง จานวน 10 คนรอยละ 31.3 เทากน ความพรอมในการมบตร สวน

ใหญไมพรอม จานวน 21 คน รอยละ 65.6

กลมเปรยบเทยบ สวนใหญมอาย 19 ป จานวน 13 คน รอยละ 40.6 มอายครรภ ณ ปจจบน

อยในชวง มากกวา 20 สปดาห มากทสด จานวน 18 คน รอยละ 56.2 ( X = 18.38 S.D. = 3.003)

สวนใหญมาฝากครรภครงแรก เมออายครรภ 14 สปดาห จานวน 15 คน รอยละ 46.9 จบการศกษา

ในระดบมธยมศกษามากทสด จานวน 15 คน รอยละ 46.9 สวนใหญมรายไดของครอบครว(บาทตอ

เดอน) อยในชวง ตากวา 16,000 บาท จานวน 15 คน รอยละ 469 และสวนใหญไมมรายไดเปนของ

ตนเอง จานวน 20 คน รอยละ 62.5 ในกลมทมรายไดเปนของตนเอง สวนใหญมรายไดอยในชวง ตา

กวา 4,000 บาทตอเดอน( X = 3343.75 S.D. = 2935.977) การเรยนสวนใหญไมไดเรยน จานวน 29

คน รอยละ 90.6 หยดเรยนชวคราว จานวน 3 คน รอยละ 9.4 สถานภาพการสมรส สวนใหญ เปนค

อยกบสาม จานวน 21 คน รอยละ 65.6 ปจจบนอาศยอยกบครอบครวตวเอง มากทสด จานวน 17

คน รอยละ 53.1 สวนบคคลทใหการดแลชวยเหลอเมอเวลามปญหาเรองตางๆ ขณะตงครรภ สวน

ใหญเปนสาม จานวน 14 คน รอยละ 43.8 รายละเอยดดงตารางท 6

124

ตารางท 6 จานวนและรอยละของกลมตวอยาง จาแนกตามขอมลปจจยชวสงคม

ขอมลปจจยชวสงคม กลมทดลอง (n=32) กลมเปรยบเทยบ(n=32)

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

อาย (ป)

15

16

17

18

19

รวม

5

7

9

3

8

32

X =17.06 S.D. =

1.413

Max = 19 Min = 15

15.60

21.90

28.10

9.40

25.00

100.00

3

5

5

6

13

32

X = 17.66

S.D. = 1.408

Max = 19 Min = 15

9.4

15.6

15.6

18.8

40.6

100.0

อายครรภปจจบน

< 16 สปดาห

17 – 19 สปดาห

>20 สปดาห

รวม

13

6

13

32

X = 17.56 S.D. =

3.131 Max = 22

Min = 12

40.60

18.80

40.60

100.00

8

6

18

32

X = 18.38

S.D. = 3.003

Max = 22 Min = 14

25.0

18.8

56.2

100.0

อายครรภทมาฝากครรภครง

แรก

12 สปดาห

13 สปดาห

14 สปดาห

15 สปดาห

16 สปดาห

รวม

14

1

10

1

6

32

X = 13.50 S.D. =

1.545 Max = 16

Min = 12

43.8

3.1

31.3

3.1

18.8

100.0

8

1

15

1

7

32

X = 13.94

S.D. = 1.413

Max = 16 Min = 12

25.0

3.1

46.9

3.1

21.9

100.0

125

ตารางท 6 จานวนและรอยละของกลมตวอยาง จาแนกตามขอมลทวไป(ตอ)

ขอมลทวไป กลมทดลอง (n=32) กลมเปรยบเทยบ(n=32)

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

ระดบการศกษา

ประถมศกษา

มธยมศกษา

อนปรญญา/ปวช./ปวส.

รวม

14

13

5

32

43.8

40.6

15.6

100.0

10

15

7

32

31.3

46.9

21.8

100.0

รายไดของครอบครว (บาทตอเดอน)

<16,000 บาท

16,001 – 24,000 บาท

>24,000 บาท

รวม

15

12

5

32

X = 17225.00

S.D. = 5984.442

Max = 32,000

Min = 8,000

46.9

37.5

15.6

100.0

15

14

3

32

X = 16725.00

S.D. = 5301.917

Max = 32,000

Min = 7,500

46.9

43.8

9.4

100.0

รายไดของตนเอง

ม

ไมม

รวม

18

14

32

56.3

43.7

100.0

12

20

32

37.5

62.5

100.0

รายไดของตนเอง (บาท/เดอน)

<4,000 บาท

>4,001 บาท

รวม

22

10

32

X = 2375.00

S.D. = 2926.519

Max = 8,000

Min = 0

68.8

31.3

100.0

17

15

32

X = 3343.75

S.D. = 2935.977

Max = 9,500

Min = 0

53.1

46.9

100.0

126

ตารางท 6 จานวนและรอยละของกลมตวอยาง จาแนกตามขอมลทวไป(ตอ)

ขอมลทวไป กลมทดลอง (n=32) กลมเปรยบเทยบ(n=32)

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

การเรยน

เรยน แตหยดชวคราว

ไมไดเรยน

รวม

8

24

32

25.0

75.0

100.0

3

29

32

9.4

90.6

100.0

สถานภาพการสมรส

ค อยกบสาม

ไมไดอยกบสาม

รวม

16

16

32

50.0

50.0

100.0

21

11

32

65.6

34.4

ปจจบนอาศยอยกบใคร

ครอบครวตวเอง

ครอบครวสาม

อนๆ

รวม

19

12

1

32

59.4

37.5

3.1

100.0

17

14

1

32

53.1

43.8

3.1

100.0

บคคลทใหการดแลชวยเหลอเวลาม

ปญหาเรองตางๆ ในขณะตงครรภ

สาม

พอ แม ตนเอง

พอ แม สาม

ญาตตวเอง

เพอน

รวม

10

10

5

4

3

32

31.3

31.3

15.6

12.5

9.4

100.0

14

8

6

4

0

32

43.8

25.0

18.8

12.5

0.0

100.0

ความตงใจทจะมบตร

ตงใจ

ไมไดตงใจ(ไมพรอม)

11

21

32

34.4

65.6

100.0

18

14

32

56.3

43.7

100.0

127

สวนท 2 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของความรในการปฏบตตน

ขณะต งครรภ การรบรตอภาวะสขภาพของหญงต งครรภวยรนขณะต งครรภ การรบรตอ

ความสามารถตนเองใน การดแลสขภาพขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจาก

บคคลในครอบครว และ พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภกอนการทดลอง

การเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบร

ตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะต งครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ พบวา

กอนการทดลองไมแตกตางกน ดงตารางท 7

128

ตารางท 7 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของความรในการปฏบตตนขณะ

ตงครรภ การรบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถ

ตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะต งครรภ ของกลมทดลองและกลม

เปรยบเทยบ (กอนการทดลอง)

ตวแปร n X S.D. t-test p-value

1.ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

7.000

7.781

1.3678

1.7912

1.961

0.060

2.การรบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรน

ขณะตงครรภโดยรวม

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

1.607

1.739

0.2278

0.3449

1.809

0.075

3.การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะตงครรภโดยรวม

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

1.576

1.795

0.2482

0.4137

2.565

0.063

4.การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครวโดยรวม

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

1.608

1.773

0.3080

0.4587

1.684

0.097

5.พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

โดยรวม

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

1.566

1.690

0.2897

0.4108

1.397

0.167

129

สวนท 3 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนความรในการปฏบตตนขณะ

ตงครรภ การรบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถ

ตนเองในการดแลสขภาพขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว

และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภของกลมทดลองในระหวางกอนทดลองและ

หลงทดลอง

1.การเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

จากผลการทดลอง พบวา กลมตวอยางมความรในการปฏบตตนขณะตงครรภกอน

การทดลอง แตกตางจากหลงการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตท ระดบ 0.01 (p-value =0.000)

(ตารางท 8)

2.การรบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ

ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนคาเฉลยการรบรตอภาวะสขภาพของหญง

ตงครรภวยรนขณะตงครรภโดยรวมของกลมทดลอง พบวา กลมตวอยางกอนการทดลองมการรบร

ตอภาวะสขภาพแตกตางจากหลงการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.01 (p-value=

0.000) (ตารางท 8)

เมอพจารณารายดาน พบวา กลมทดลองมการรบรตอโอกาสเสยงและความ

รนแรงของภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ การรบรประโยชนในการดแลตนเองขณะตงครรภ

การรบรอปสรรคของการดแลตนเองขณะตงครรภ และแรงจงใจดานสขภาพทวไป กอนและหลง

ทดลองแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.01 (p-value = 0.000,0.000, 0.000, 0.000

ตามลาดบ) (ตารางท 8)

3.การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองในขณะตงครรภ

ผลการทดลอง พบวา ภายหลงการทดลองหญงต งครรภวยรน มการรบรตอ

ความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ แตกตางจากกอนการทดลอง อยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (p-value = 0.000) (ตารางท 8)

เมอพจารณารายองคประกอบของการรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพ พบวา กลมทดลองมความรสกมคณคาในตนเอง และ การรบรความสามารถในการดแล

ตนเองขณะตงครรภกอนการทดลองแตกตางจากหลงทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

0.01(p-value = 0.000 , 0.000 ตามลาดบ)(ตารางท 8)

4.การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว

ผลการทดลอง พบวา ภายหลงการทดลองกลมตวอยาง ไดรบแรงสนบสนนทาง

สงคมจากบคคลในครอบครว แตกตางจากกอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01

(p-value= 0.000) (ตารางท 8)

130

เมอพจารณารายองคประกอบ พบวา การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคล

ในครอบครว ดานการสนบสนนทางอารมณ การสนบสนนดานการชวยเหลอยกยอง การ

สนบสนนดานขอมลขาวสาร และการสนบสนนดานเงน ทอง สงของ หรอการใหบรการ กอนและ

หลงการทดลอง แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (p-value = 0.000, 0.000, 0.000,

0.000 ตามลาดบ) (ตารางท 8)

5.พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

จากผลการทดลอง พบวา ภายหลงการทดลองกลมทดลอง มพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเอง ขณะตงครรภแตกตางจากกอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (p-

value= 0.000) (ตารางท 8)

เมอพจารณารายองคประกอบ พบวา พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ดานความ

รบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการ ดานกจกรรมทางกาย ดานการจดการความเครยด และดาน

การมปฏสมพนธระหวางบคคล กอนและหลงการทดลอง แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ท

ระดบ 0.01 (p-value = 0.000, 0.000, 0.000, 0.000, 0.000 ตามลาดบ(ตารางท 8)

131

ตารางท 8 เปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนนเฉลยความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบร

ตอภาวะ สขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะต งครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภในกลมทดลองระหวางกอนการทดลองและหลงการ

ทดลอง

ตวแปร n X S.D. 95%CI t-test p-value

1.ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

7.000

10.156

1.367

1.322

-3.728 -

2.583

-11.240

0.000**

2.การรบรภาวะสขภาพโดยรวม

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.607

2.266

0.227

0.187

-0.715-

0.604

-24.356

0.000**

2.1 การรบรตอโอกาสเสยงและความ

รนแรงของภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.614

2.288

0.286

0.291

-0.768-

0.578

-14.481

0.000**

2.2 การรบรประโยชนในการดแลตนเอง

ขณะตงครรภ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.598

2.285

0.323

0.254

-0.785-

0.589

-14.267

0.000**

2.3 การรบรอปสรรคของการดแลตนเอง

ขณะตงครรภ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.589

2.227

0.319

0.273

-0.757-

0.519

-10.925

0.000**

** p < .01

132

ตารางท 8 เปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนนเฉลยความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบร

ตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะต งครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภในกลมทดลองระหวางกอนการทดลองและหลงการ

ทดลอง(ตอ)

ตวแปร n X S.D. 95%CI t-test p-value

2.4.แรงจงใจดานสขภาพทวไป

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.645

2.250

0.439

0.338

-0.800-

0.407

-6.271

0.000**

3.การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองโดยรวม

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.576

2.407

0.248

0.160

-0.920-

0.742

-19.075

0.000**

3.1 ความรสกมคณคา

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.582

2.449

0.184

0.272

-0.987-

0.746

-14.669

0.000**

3.2 การรบรตอความสามารถในการดแลสขภาพ

ตนเองขณะตงครรภ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.572

2.380

0.272

0.208

-0.909-

0.704

-16.062

0.000**

4. การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครว โดยรวม

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.608

2.398

0.308

0.144

-0.886-

0.692

-16.620

0.000**

4.1 ดานการสนบสนนทางอารมณ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.625

2.318

0.433

0.332

-0.840-

0.547

-9.658

0.000**

4.2 ดานการสนบสนนการชวยเหลอยกยอง

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.575

2.431

0.372

0.169

-0.984-

0.727

-13.589

0.000**

** p < .01

133

ตารางท 8 เปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนนเฉลยความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบร

ตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภในกลมทดลองระหวางกอนการทดลองและหลงการ

ทดลอง(ตอ)

ตวแปร n X S.D. 95%CI t-test p-value

4.3.ดานการสนบสนนขอมลขาวสาร

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.618

2.412

0.410

0.209

-0.932-

0.654

-11.658

0.000**

4.4.ดานการสนบสนนเงนทอง สงของ หรอการ

ใหบรการ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.617

2.437

0.435

0.290

-0.993-

0.647

-9.659

0.000**

5.พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองโดยรวม

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.566

2.222

0.289

0.104

-0.750-

0.568

-14.784

0.000**

5.1 ดานความรบผดชอบตอสขภาพ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.535

2.401

0.399

0.247

-1.023

-0.708

-11.215

0.000**

5.2 ดานโภชนาการ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.562

2.201

0.350

0.240

-0.761-

0.515

-10.598

0.000**

5.3 ดานกจกรรมทางกาย

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.575

2.241

0.384

0.179

-0.792-

-0.537

-10.661

0.000**

5.4 ดานการจดการความเครยด

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.539

2.148

0.321

0.156

-0.712-

0.505

-12.008

0.000**

5.5 ดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.643

2.125

0.354

0.312

-0.614-

0.348

-7.371

0.000**

** p < .01

134

สวนท 4 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนความรในการปฏบตตน

ขณะต งครรภ การรบรตอภาวะสขภาพของหญงต งครรภวยรนขณะต งครรภ การรบรตอ

ความสามารถตนเองในการดแล สขภาพขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคล

ในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภของกลมเปรยบเทยบในระหวาง

กอนทดลองและหลงทดลอง

1.การเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

พบวากลมเปรยบเทยบ มความรในการปฏบตตนขณะตงครรภกอนการทดลอง แตกตางจากหลง

การทดลองอยาง มนยสาคญทางสถตท ระดบ 0.01 (p-value = 0.000)(ตารางท 9)

2.การรบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ

ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนคาเฉลยการรบรตอภาวะสขภาพของ

หญงตงครรภวยรนขณะตงครรภโดยรวมของกลมเปรยบเทยบ พบวา กลมตวอยางกอนการทดลอง

มการรบรตอภาวะสขภาพแตกตางจากหลงการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.01 (p-

value= 0.001) (ตารางท 9)

เมอพจารณารายดาน พบวา กลมเปรยบเทยบมการรบรตอโอกาสเสยงและความ

รนแรงของภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ การรบรประโยชนในการดแลตนเองขณะตงครรภ

และการรบรอปสรรคของการดแลตนเองขณะตงครรภ กอนและหลงทดลองแตกตางกนอยางม

นยสาคญทางสถต ทระดบ 0.01(p-value = 0.001, 0.006, 0.032 ตามลาดบ) ในสวนของแรงจงใจ

ดานสขภาพทวไปไมมความแตกตางกน (p-value= 0.211) (ตารางท 9)

3.การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองในขณะตงครรภ

ผลการทดลอง พบวา ภายหลงการทดลองกลมเปรยบเทยบ มการรบรตอ

ความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ แตกตางจากกอนการทดลอง อยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ 0.01(p-value = 0.000) (ตารางท 9)

เมอพจารณารายองคประกอบของการรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพ พบวา กลมเปรยบเทยบมความรสกมคณคาในตนเอง และ การรบรความสามารถในการ

ดแลตนเองขณะตงครรภกอนการทดลอง แตกตางจากหลงทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตท

ระดบ 0.01 (p-value =0.000, 0.000 ตามลาดบ) (ตารางท 9)

4.การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว

ผลการทดลอง พบวา ภายหลงการทดลองกลมตวอยาง ไดรบแรงสนบสนนทาง

สงคมจากบคคลในครอบครว แตกตางจากกอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01

(p-value= 0.000) (ตารางท 9)

135

เมอพจารณารายองคประกอบ พบวา การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจาก

บคคลในครอบครว ดานการสนบสนนทางอารมณ การสนบสนนดานการชวยเหลอยกยอง การ

สนบสนนดานขอมลขาวสาร และการสนบสนนดานเงน ทอง สงของ หรอการใหบรการ กอนและ

หลงการทดลอง แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (p-value = 0.005, 0.009, 0.010,

0.012 ตามลาดบ) (ตารางท 9)

5.พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

จากผลการทดลอง พบวา ภายหลงการทดลองกลมเปรยบเทยบ มพฤตกรรมการ

ดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ แตกตางจากกอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

0.01 (p-value= 0.000) (ตารางท 9)

เมอพจารณารายองคประกอบ พบวา พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ดาน

ความรบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการ ดานกจกรรมทางกาย ดานการจดการความเครยด

และดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล กอนและหลงการทดลอง แตกตางกนอยางมนยสาคญทาง

สถต ทระดบ 0.01 (p-value = 0.013, 0.001, 0.001,0.001, 0.000 ตามลาดบ) (ตารางท 9)

136

ตารางท 9 เปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนนเฉลยความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบร

ตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะต งครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภในกลมเปรยบเทยบระหวางกอนการทดลองและ

หลงการทดลอง

ตวแปร n X S.D. 95%CI t-test p-value

1.ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

7.781

8.343

1.791

1.734

-0.836 -

0.288

-4.190

0.000**

2.การรบรภาวะสขภาพโดยรวม

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.739

1.796

0.344

0.298

-0.087-

0.027

-3.883

0.001**

2.1 การรบรตอโอกาสเสยงและความรนแรง

ของภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.770

1.836

0.414

0.394

-0.103-

0.028

-3.552

0.001**

2.2 การรบรประโยชนในการดแลตนเองขณะ

ตงครรภ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.709

1.772

0.414

0.357

-0.105-

0.019

-2.946

0.006**

2.3 การรบรอปสรรคของการดแลตนเองขณะ

ตงครรภ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.692

1.741

0.379

0.327

-0.093-

0.004

-2.247

0.032**

** p < .01

137

ตารางท 9 เปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนนเฉลยความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบร

ตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะต งครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภในกลมเปรยบเทยบระหวางกอนการทดลองและ

หลงการทดลอง(ตอ)

ตวแปร n X S.D. 95%CI t-test p-value

2.4.แรงจงใจดานสขภาพทวไป

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.822

1.864

0.535

0.520

-0.108-

0.024

-1.277

0.211

3.การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองโดยรวม

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.795

1.846

0.413

0.371

-0.076-

0.027

-4.303

0.000**

3.1 ความรสกมคณคา

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.843

1.890

0.467

0.417

-0.076-

0.017

-3.215

0.000**

3.2 การรบรตอความสามารถในการดแลสขภาพ

ตนเองขณะตงครรภ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.763

1.817

0.413

0.375

-0.082-

0.026

-3.962

0.000**

4. การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครว โดยรวม

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.773

1.827

0.458

0.410

-0.082-

0.025

-3.911

0.000**

4.1 ดานการสนบสนนทางอารมณ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.700

1.756

0.523

0.499

-0.093-

0.018

-3.044

0.005**

4.2 ดานการสนบสนนการชวยเหลอยกยอง

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.762

1.812

0.524

0.473

-0.086-

0.013

-2.784

0.009**

** p < .01

138

ตารางท 9 เปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนนเฉลยความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบร

ตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะต งครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภในกลมเปรยบเทยบระหวางกอนการทดลองและ

หลงการทดลอง(ตอ)

ตวแปร n X S.D. 95%CI t-test p-value

4.3.ดานการสนบสนนขอมลขาวสาร

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.818

1.881

0.531

0.476

-0.108-

0.016

-2.743

0.010**

4.4.ดานการสนบสนนเงนทอง สงของ หรอการ

ใหบรการ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.820

1.867

0.516

0.495

-0.082-

0.011

-2.675

0.012*

5.พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองโดยรวม

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.690

1.766

0.410

0.358

-0.107-

0.045

-5.034

0.000**

5.1 ดานความรบผดชอบตอสขภาพ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.745

1.803

0.563

0.512

-0.103

-0.012

-2.627

0.013*

5.2 ดานโภชนาการ

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.687

1.774

0.468

0.397

-0.134-

0.039

-3.732

0.001**

5.3 ดานกจกรรมทางกาย

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.705

1.781

0.467

0.408

-0.119-

-0.032

-3.570

0.001**

5.4 ดานการจดการความเครยด

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.632

1.707

0.406

0.375

-0.113-

0.034

-3.840

0.001**

5.5 ดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

32

32

1.687

1.775

0.396

0.375

-0.132-

0.042

-3.999

0.000**

** p <.01 * p < .05

139

สวนท 5 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอภาวะ

สขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพ

ขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเอง ขณะตงครรภของหญงตงครรภวยรนระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ

1. ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

ผลการวเคราะห พบวา หญงตงครรภวยรนกลมทดลองภายหลงการทดลองมความร

ในการปฏบตตนขณะตงครรภแตกตางจากกลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01

(p-value =0.000) (ตารางท 10 )

2. การรบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ

ผลการวเคราะห พบวา ภายหลงการทดลอง กลมทดลองมการรบรตอภาวะสขภาพ

ขณะตงครรภโดยรวม แตกตางจากกลมปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (p-value

= 0.000) เมอพจารณารายองคประกอบแลว พบวา กลมทดลองมการรบรตอโอกาสเสยงและความ

รนแรงของภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ การรบรประโยชนในการดแลตนเองขณะตงครรภ

และการรบรอปสรรคของการดแลตนเองขณะตงครรภและแรงจงใจดานสขภาพทวไป แตกตางจาก

กลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.01 (p-value = 0.000, 0.000, 0.000, 0.000

ตามลาดบ) (ตารางท 10 )

3. การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองในขณะตงครรภ

ผล การว เค ราะห พ บ วา ภายห ลงก ารท ดล องก ลม ท ดลอง ม ก ารรบ รตอ

ความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ แตกตางจากกลมเปรยบเทยบอยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ 0.01(p-value = 0.000)

เมอพจารณารายองคประกอบของการรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพ พบวา กลมกลมทดลองมความรสกมคณคาในตนเอง และ การรบรความสามารถในการ

ดแลตนเองขณะตงครรภกอนการทดลอง แตกตางจากกลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตท

ระดบ 0.01 (p-value = 0.000, 0.000 ตามลาดบ) (ตารางท 10 )

4. การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว

ผลการวเคราะห พบวา ภายหลงการทดลองกลมทดลอง ไดรบแรงสนบสนนทาง

สงคมจากบคคลในครอบครวโดยรวม แตกตางจากกลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตท

ระดบ 0.01 (p-value= 0.000)

เมอพจารณารายองคประกอบ พบวา กลมทดลองไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจาก

บคคลในครอบครว ดานการสนบสนนทางอารมณ การสนบสนนดานการชวยเหลอยกยอง การ

สนบสนนดานขอมลขาวสาร และการสนบสนนดานเงน ทอง สงของ หรอการใหบรการ แตกตาง

140

จากกลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (p-value = 0.000, 0.000, 0.000, 0.000

ตามลาดบ (ตารางท 10 )

5. พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

ผลการวเคราะห พบวา ภายหลงการทดลองกลมทดลอง มพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเองขณะตงครรภโดยรวม แตกตางจากกลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

0.01 (p-value= 0.000) (ตารางท 10)

เมอพจารณารายองคประกอบ พบวา กลมทดลองมพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเอง ดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการ ดานกจกรรมทางกาย ดานการจดการ

ความเครยด และดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล แตกตางจากกลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญ

ทางสถต ทระดบ 0.01 (p-value = 0.000, 0.000, 0.000, 0.000, 0.000 ตามลาดบ) (ตารางท 10)

141

ตารางท 10 การเปรยบเทยบความแตกตางของความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอ

ภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะต งครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภของหญงตงครรภวยรนระหวางกลมทดลองและ

กลมเปรยบเทยบ

ตวแปร n X S.D. t-test p-value

1.ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

10.156

8.343

1.322

1.734

-4.701

0.000**

2.การรบรภาวะสขภาพโดยรวม

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.266

1.796

0.187

0.298

-7.547

0.000**

2.1 การรบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของ

ภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.288

1.836

0.291

0.394

-5.208

0.000**

2.2 การรบรประโยชนในการดแลตนเองขณะ

ตงครรภ

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.285

1.772

0.254

0.357

-6.627

0.000**

2.3 การรบรอปสรรคของการดแลตนเองขณะ

ตงครรภ

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.227

1.741

0.273

0.327

-6.451

0.000**

** p < .01

142

ตารางท 10 การเปรยบเทยบความแตกตางของความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอ

ภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะต งครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภของหญงตงครรภวยรนระหวางกลมทดลองและ

กลมเปรยบเทยบ(ตอ)

ตวแปร n X S.D. t-test p-value

2.4.แรงจงใจดานสขภาพทวไป

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.250

1.864

0.338

0.520

-3.509

0.001**

3.การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพ

ตนเองโดยรวม

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.407

1.846

0.160

0.371

-7.842

0.000**

3.1 ความรสกมคณคา

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.449

1.890

0.184

0.417

-6.942

0.000**

3.2 การรบรตอความสามารถในการดแลสขภาพ

ตนเองขณะตงครรภ

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.380

1.817

0.208

0.375

-7.412

0.000**

4. การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครว โดยรวม

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.398

1.827

0.144

0.410

-7.414

0.000**

4.1 ดานการสนบสนนทางอารมณ

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.318

1.756

0.332

0.499

-5.302

0.000**

4.2 ดานการสนบสนนการชวยเหลอยกยอง

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.431

1.812

0.169

0.473

-6.958

0.000**

** p < .01

143

ตารางท 10 การเปรยบเทยบความแตกตางของความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอ

ภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะต งครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภของหญงตงครรภวยรนระหวางกลมทดลองและกลม

เปรยบเทยบ(ตอ)

ตวแปร n X S.D. t-test p-value

4.3.ดานการสนบสนนขอมลขาวสาร

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.412

1.881

0.209

0.476

-5.779

0.000**

4.4.ดานการสนบสนนเงนทอง สงของ หรอการ

ใหบรการ

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.437

1.867

0.290

0.495

-5.611

0.000**

5.พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองโดยรวม

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.225

1.766

0.104

0.358

-6.948

0.000**

5.1 ดานความรบผดชอบตอสขภาพ

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.401

1.803

0.247

0.512

-5.944

0.000**

5.2 ดานโภชนาการ

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.201

1.774

0.240

0.397

-5.201

0.000**

5.3 ดานกจกรรมทางกาย

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.241

1.781

0.179

0.408

-5.826

0.000**

5.4 ดานการจดการความเครยด

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.125

1.707

0.312

0.375

-4.845

0.000**

5.5 ดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล

กลมทดลอง

กลมเปรยบเทยบ

32

32

2.148

1.775

0.156

0.375

-5.186

0.000**

** p < .01

144

สวนท 6 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความรในการปฏบตตนขณะตงครรภการรบรตอ

ภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะตงครรภของหญงตงครรภวยรนระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ

จาแนกตามระดบ

ผลการวเคราะห พบวา กอนการทดลองหญงตงครรภวยรน สวนใหญมความรในการปฏบต

ตนขณะตงครรภ อยในระดบไมด ทงกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ โดยกลมทดลองมจานวน

25 คน รอยละ 78.1 และกลมเปรยบเทยบม จานวน 22 คน รอยละ 68.7 ตามลาดบ

หลงการทดลอง หญงตงครรภวยรนกลมทดลองมความรในระดบปานกลาง จานวน 28 คน

รอยละ 87.5 ระดบไมด จานวน 4 คน รอยละ 12.5 สวนกลมเปรยบเทยบ มความรอยในระดบ ปาน

กลาง จานวน 14 คน รอยละ 43.8 และระดบไมด จานวน 18 คน รอยละ 56.3

หญงตงครรภวยรนกลมทดลองสวนใหญมการรบรภาวะสขภาพโดยรวม กอนการทดลองอย

ในระดบ ตา จานวน 18 คน รอยละ 56.2 และหลงการทดลองสวนใหญอยในระดบสง จานวน 26

คน รอยละ 78.2 มการรบรความสามารถในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ โดยรวมสวน

ใหญอยในระดบตา จานวน 21 คน รอยละ 65.6 และหลงการทดลองอยในระดบสง จานวน 27 คน

รอยละ 84.4 สวนกลมเปรยบเทยบ มการรบรภาวะสขภาพสวนใหญกอนการทดลอง อยในระดบตา

จานวน 18 คน รอยละ56.2 หลงการทดลอง อยในระดบ ปานกลาง จานวน 17 คน รอยละ 53.1

การรบรความสามารถในการดลสขภาพตนเองขณะต งครรภ กอนการทดลองอยในระดบต า

จานวน 21 คน รอยละ65.6 หลงการทดลองอยในระดบตา จานวน 13 คน รอยละ 40.6

ตารางท 11 จานวนและรอยละของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบความรใน

การปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรภาวะสขภาพตนเองขณะตงครรภ และการรบรความสามารถ

ในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ กอนการทดลองและหลงการทดลอง

ตวแปร กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

1.ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

กอนการทดลอง

ปานกลาง

ไมด

รวม

หลงการทดลอง

ปานกลาง

ไมด

รวม

7

25

32

28

4

32

21.9

78.1

100

87.5

12.5

100.0

10

22

32

14

18

32

31.3

68.7

100.0

43.8

56.3

100.0

145

ตารางท 11 จานวนและรอยละของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบความรใน

การปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรภาวะสขภาพตนเองขณะตงครรภ และการรบรความสามารถ

ในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ กอนการทดลองและหลงการทดลอง (ตอ)

ตวแปร กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

2.การรบรภาวะสขภาพตนเองขณะตงครรภ

(โดยรวม)

กอนการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

หลงการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

0

14

18

32

26

6

0

32

0.0

43.8

56.2

100.0

78.2

18.8

0.0

100.0

0

18

14

32

2

17

13

32

0.0

56.2

43.8

100.0

6.3

53.1

40.6

100.0

2.1.การรบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของ

ภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ

กอนการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

หลงการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

0

13

19

32

13

18

1

32

0.0

40.6

59.4

100.0

40.6

56.3

3.1

100.0

4

14

14

32

5

15

12

32

12.4

43.8

43.8

100.0

15.6

46.9

37.5

100.0

146

ตารางท 11 จานวนและรอยละของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบความรใน

การปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรภาวะสขภาพตนเองขณะตงครรภ และการรบรความสามารถ

ในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ กอนการทดลองและหลงการทดลอง (ตอ)

ตวแปร กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

2.2 การรบรประโยชนในการดแลตนเองขณะ

ตงครรภ

กอนการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

หลงการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

0

15

17

32

14

18

0

32

0.0

46.9

53.1

100.0

43.8

56.3

0.0

100.0

2

15

15

32

2

17

13

32

6.2

46.9

46.9

100.0

6.3

53.1

40.6

100.0

2.3.การรบรอปสรรคในการดแลตนเองขณะ

ตงครรภ

กอนการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

หลงการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

0

13

19

32

12

19

1

32

0.0

40.6

59.4

100.0

37.5

59.4

3.1

100.0

0

15

17

32

0

18

14

32

0.0

46.9

53.1

100.0

0.0

56.3

43.7

100.0

147

ตารางท 11 จานวนและรอยละของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบความรใน

การปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรภาวะสขภาพตนเองขณะตงครรภ และการรบรความสามารถ

ในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ กอนการทดลองและหลงการทดลอง (ตอ)

ตวแปร กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

2.4 แรงจงใจดานสขภาพทวไป

กอนการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

หลงการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

1

11

20

32

7

21

4

32

3.1

34.4

62.5

100.0

21.9

65.6

12.5

100.0

4

13

15

32

4

14

14

32

12.5

40.6

46.9

100.0

12.4

43.8

43.8

100.0

3.การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะตงครรภ (โดยรวม)

กอนการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

หลงการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

0

11

21

32

27

5

0

32

0.0

34.4

65.6

100.0

84.4

15.6

0.0

100.0

7

10

15

32

7

12

13

32

21.9

31.2

46.9

100.0

21.9

37.5

40.6

100.0

148

ตารางท 11 จานวนและรอยละของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบความรใน

การปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรภาวะสขภาพตนเองขณะตงครรภ และการรบรความสามารถ

ในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ กอนการทดลองและหลงการทดลอง (ตอ)

ตวแปร กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

3.1 ความรสกมคณคาในตนเอง

กอนการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

หลงการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

0

12

20

32

26

6

0

32

0.0

37.5

62.5

100.0

81.3

18.8

0.0

100.0

7

12

13

32

7

13

12

32

21.9

37.5

40.6

100.0

21.9

40.6

37.5

100.0

3.2การรบรตอความสามารถในการดแลตนเองขณะ

ตงครรภ

กอนการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

หลงการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

0

10

22

32

19

12

1

32

0.0

31.3

68.2

100.0

59.4

37.5

3.1

100.0

3

13

16

32

3

14

15

32

9.4

46.6

50.0

100.0

9.4

43.7

46.9

100.0

149

สวนท 7 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบการไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพ ตนเองขณะตงครรภของหญงตงครรภวยรนระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ

จาแนกตามระดบ

ผลการวเคราะห พบวา กอนการทดลองหญงตงครรภวยรน ไดรบแรงสนบสนนทางสงคม

จากบคคลในครอบครว โดยรวมของกลมทดลอง สวนใหญ อยในระดบตา จานวน 20 คน รอยละ

62.5 สวน กลมเปรยบเทยบ อยในระดบตา จานวน 17 คน รอยละ 53.1 หลงการทดลอง หญง

ตงครรภวยรนกลมทดลองไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครวสวนใหญ อยใน

ระดบสง จานวน 22 คน รอยละ 68.7 รองลงมาคอ ระดบปานกลาง จานวน 10 คน รอยละ 31.3

สวนกลมเปรยบเทยบ ไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว สวนใหญอยในระดบ

ตา จานวน 16 คน รอยละ 50.0

หญงตงครรภวยรนกลมทดลองสวนใหญมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

โดยรวม กอนการทดลองอยในระดบไมด จานวน 24 คน รอยละ 75.0 และหลงการทดลองอยใน

ระดบปานกลาง จานวน 28 คน รอยละ 87.5 สวนกลมเปรยบเทยบ มพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองขณะตงครรภโดยรวม กอนการทดลอง สวนใหญ อยในระดบไมด จานวน 19 คน รอยละ

59.4 หลงการทดลองอยในระดบปานกลางและไมด เทากน คอ ระดบละ 16 คน รอยละ 50.0

ตารางท 12 จานวนและรอยละของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบการไดรบแรง

สนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ กอน

การทดลองและ หลงการทดลอง

ตวแปร กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

1.ไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว

(โดยรวม)

กอนการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

หลงการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

0

12

20

32

22

10

0

32

0.0

37.5

62.5

100.0

68.7

31.3

0.0

100.0

5

10

17

32

5

11

16

32

15.6

31.3

53.1

100.0

15.6

34.4

50.0

100.0

150

ตารางท 12 จานวนและรอยละของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบการไดรบ

แรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะ

ตงครรภ กอนการทดลองและหลงการทดลอง (ตอ)

ตวแปร กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

1.1 การสนบสนนดานขอมลขาวสาร

กอนการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

หลงการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

2

12

18

32

19

11

2

32

6.2

37.5

56.2

100.0

59.4

34.4

6.2

100.0

5

10

17

32

5

11

16

32

15.6

31.3

53.1

100.0

15.6

34.4

50.0

100.0

1.2 การสนบสนนดานการชวยเหลอยกยอง

กอนการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

หลงการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

2

5

25

32

24

8

0

32

6.3

15.6

78.1

100.0

75.0

25.0

0.0

100.0

6

8

18

32

6

9

17

32

18.8

25.0

56.3

100.0

18.8

28.1

53.1

100.0

151

ตารางท 12 จานวนและรอยละของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบการไดรบ

แรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะ

ตงครรภ กอนการทดลองและหลงการทดลอง (ตอ)

ตวแปร กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

1.3 การสนบสนนขอมลขาวสาร

กอนการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

หลงการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

3

9

20

32

22

10

0

32

9.4

28.1

62.5

100.0

68.7

31.3

0.0

100.0

9

6

17

32

9

8

15

32

28.1

18.8

53.1

100.0

28.1

25.0

46.9

100.0

1.2 การสนบสนนดานเงนทอง สงของ หรอการ

ใหบรการ

กอนการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

หลงการทดลอง

สง

ปานกลาง

ตา

รวม

1

13

18

32

20

12

0

32

3.1

40.6

56.3

100.0

62.5

37.5

0.0

100.0

6

13

13

32

6

14

12

32

18.8

40.6

40.6

100.0

18.8

43.8

37.5

100.0

152

ตารางท 12 จานวนและรอยละของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบการไดรบ

แรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะ

ตงครรภ กอนการทดลองและหลงการทดลอง (ตอ)

ตวแปร กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

2.พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะ

ตงครรภ(โดยรวม)

กอนการทดลอง

ด

ปานกลาง

ไมด

รวม

หลงการทดลอง

ด

ปานกลาง

ไมด

รวม

0

8

24

32

4

28

0

32

0.0

25.0

75.0

100.0

12.5

87.5

0.0

100.0

0

13

19

32

0

16

16

32

0.0

40.6

59.4

100.0

0.0

50.0

50.0

100.0

2.1 ดานความรบผดชอบตอสขภาพ

กอนการทดลอง

ด

ปานกลาง

ไมด

รวม

หลงการทดลอง

ด

ปานกลาง

ไมด

รวม

1

12

19

32

18

14

0

32

3.1

37.5

59.4

100.0

56.3

43.7

0.0

100.0

6

10

16

32

6

11

15

32

18.8

31.3

50.0

100.0

18.8

34.3

46.9

100.0

153

ตารางท 12 จานวนและรอยละของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบการไดรบ

แรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะ

ตงครรภ กอนการทดลองและหลงการทดลอง (ตอ)

ตวแปร กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

2.2 ดานโภชนาการ

กอนการทดลอง

ด

ปานกลาง

ไมด

รวม

หลงการทดลอง

ด

ปานกลาง

ไมด

รวม

0

10

22

32

7

25

0

32

0.0

31.2

68.8

100.0

21.9

78.1

0.0

100.0

2

13

17

32

2

13

17

32

6.3

40.6

53.1

100.0

6.3

40.6

53.1

100.0

2.3 ดานกจกรรมทางกาย

กอนการทดลอง

ด

ปานกลาง

ไมด

รวม

หลงการทดลอง

ด

ปานกลาง

ไมด

รวม

1

13

18

32

6

26

0

32

3.1

40.6

56.3

100.0

18.8

81.3

0.0

100.0

2

15

15

32

2

16

14

32

6.2

46.9

46.9

100.0

6.2

50.0

43.8

100.0

154

ตารางท 12 จานวนและรอยละของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบการไดรบ

แรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะ

ตงครรภ กอนการทดลองและหลงการทดลอง (ตอ)

ตวแปร กลมทดลอง กลมเปรยบเทยบ

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

2.4 ดานการจดการกบความเครยด

กอนการทดลอง

ด

ปานกลาง

ไมด

รวม

หลงการทดลอง

ด

ปานกลาง

ไมด

รวม

0

11

21

32

5

27

0

32

0.0

34.4

65.6

100.0

15.6

84.4

0.0

100.0

1

15

16

32

1

17

14

32

3.1

46.9

50.0

100.0

3.1

53.1

43.8

100.0

2.5 ดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล

กอนการทดลอง

ด

ปานกลาง

ไมด

รวม

หลงการทดลอง

ด

ปานกลาง

ไมด

รวม

1

13

18

32

11

19

2

32

3.1

40.6

56.3

100.0

34.4

59.4

6.3

100.0

2

13

17

32

3

16

13

32

6.3

40.6

53.1

100.0

9.4

50.0

40.6

100.0

155

สวนท 8 ผลการวเคราะหหาความสมพนธระหวางตวแปรทวจย กบพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เนองจากขอมลทใชในการวจยครงน มระดบการวดแบบชวงมาตรา(Interval Scale) ผวจย

จงเลอกใชสถต Pearson’ s Product Moment Correlation Coefficient สาหรบทดลอบความสมพนธ

ของตวแปรทวจย ไดแกความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอภาวะสขภาพตนเองของ

หญงตงครรภวยรน การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ การ

ไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว กบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของ

หญงต งครรภวยรน ซงมเกณฑการตดสนใจของคาสมประสทธสหสมพนธ เพอบอกระดบ

ความสมพนธของตวแปรวามมากนอยเพยงใด ดงน (ประคอง,2538:24)

1.คาสมประสท ธสหสมพนธ (ค า r) เขาใกล 1.00 ระหวาง 0.70 – 1.00 ) ถอวา ม

ความสมพนธกนในระดบสง

2.คาสมประสทธสหสมพนธ(คา r) ระหวาง 0.30 – 0.70 ถอวา มความสมพนธกนใน

ระดบปานกลาง

3.คาสมประสทธสหสมพนธ(คา r) ตากวา 0.30 ถอวา มความสมพนธกนในระดบตา

ผลการวเคราะหหาความสมพนธของตวแปรอสระ กอนการทดลอง และหลงการทดลอง ท

มผลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน กลมทดลอง ผลการวเคราะห

ขอมลดงน

1.กอนการทดลอง ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ ไมมความสมพนธกบพฤตกรรม

การดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ ภายหลงการทดลองมความสมพนธกน โดยมคาสมประสทธ

สหสมพนธ 0.716 ถอวามความสมพนธกนในระดบสง

2.กอนการทดลอง การรบรตอภาวะสขภาพตนเองขณะต งครรภ มความสมพนธกบ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ มสมประสทธสหสมพนธ เทากบ 0.392 อยในระดบ

ปานกลาง ภายหลง การทดลองมความสมพนธอยในระดบปานกลางเชนกน โดยมคา

สมประสทธสหสมพนธเพมขนเปน 0.533

3.กอนการทดลอง การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ มสมประสทธสหสมพนธ

เทากบ 0.206 ภายหลงการทดลองมความสมพนธอยในระดบปานกลาง โดยมคาสมประสทธ

สหสมพนธ 0.435

4.กอนการท ดลอง การไดรบ แรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบ ครวม

ความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ มสมประสทธสหสมพนธ เทากบ

156

0.405 อยในระดบปานกลาง ภายหลงการทดลองมความสมพนธอยในระดบสง โดยมคา

สมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.772 รายละเอยดดงตารางท 13

ตารางท 13 การวเคราะหความสมพนธระหวาง ตวแปรทวจย กบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

ขณะตงครรภ กลมทดลอง กอนทดลองและหลงทดลอง

ตวแปรทวจย กอนทดลอง (n=32) หลงทดลอง (n=32)

r p-value r p-value

ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ 0.022 0.905 0.716 0.000**

การรบรตอภาวะสขภาพตนเองขณะตงครรภ 0.392 0.026* 0.533 0.002**

การรบรตอความสามารถในการดแลสขภาพ

ตนเองขณะตงครรภ

0.206 0.257 0.435 0.013*

การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครว

0.405 0.022* 0.772 0.000**

** p < 0.01 * p<0.05

2.2 การวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research)

ผลการวเคราะหขอมลงานวจยเชงคณภาพ

ผวจยใชวธการสมภาษณเชงลก (In – depth Interview) โดยใชคาถามปลายเปด (Open-

ended Questionnaire) ซงไดกาหนดขอคาถามทแนนอน งานวจยเชงคณภาพเปนสวนเสรมของ

งานวจยในครงน

หลงจากทผวจยไดดาเนนการตามรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองของหญงตงครรภวยรนจงหวดเพชรบร โดยมกลมทดลอง จานวน 32 คน พบวา กลม

ตวอยางมความรในการปฏบตตนขณะตงครรภเพมมากขน การรบรภาวะสขภาพตนเองขณะ

ตงครรภเพมมากขน การรบรความสามารถตนเองในขณะตงครรภเพมมากขน การไดรบแรง

สนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครวเพมขน และมพฤตกรรมการดแลตนเองดขน นน ผวจย

จงไดสมภาษณกลมตวอยางทมคณสมบตตามทวางไว ดงน

กลมตวอยาง เปนหญงตงครรภวยรน กลมทดลอง จานวน 10 คน โดยใชวธการ

คดเลอกแบบเจาะจง จากผทตอบแบบสอบถาม Posttest ไดคะแนนสงสด จานวน 5 คน ได

คะแนนตาสด จานวน 5 คน

ขอมลทวไป กลมตวอยาง สวนใหญอาย 19 ป จานวน 6 คน รอยละ 60 มอายครรภ

20 สปดาห จานวน 5 คน รอยละ 50 การศกษาสวนใหญจบชนมธยมศกษา จานวน 8 คน รอยละ

80 สถานภาพการสมรส ค อยกบสาม จ านวน 6 คน รอยละ 60 และสวนใหญอาศยอยกบ

ครอบครวตนเอง จานวน 8 คน รอยละ 80

157

จากการสมภาษณเชงลก (In-dept interview) พบขอมลทสาคญ ดงน

ดานความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

จากขอมลทไดรบพบวากลมตวอยางสวนใหญทใหสมภาษณมความรเพมขนจากการเขา

รวมการวจย และสามารถนากลบไปใชในการปฏบตตนไดเปนอยางด รอยละ 90 มความพงพอใจ

ในการใหความรโดยการสอนแบบบรรยาย โดยวเคราะหจากการใหสมภาษณ ดงน

“ ฉนไดความรเพมมากขนจรงหมอ ฉนเพงรนะวาทองแลวเสยงเปนโรคซดโรคความดน

ไดดวย”

“ การทองในวยรนไมดเลยนะ เสยงตอการเปนโรคอนๆ ไดเยอะเลย”

“ตอไปฉนจะออกกาลงกายทกวนเลย รางกายฉนจะไดแขงแรง และทองไมผกดวย”

“ หนจะงดกนนาอดลมแลว เพราะมนจะทาใหอวน และอาจทาใหเปนเบาหวานในขณะ

ทองไดอก”

“ตอนทองตองกนอาหารทมประโยชน ๆ อาหารทไดจะนาไปเลยงลกในทอง เขาจะได

เตบโตและแขงแรงดวย”

“ตอนทอง หนจะใสรองเทาเตยๆ จะไดไมหกลม”

“ถามอาการผดปกต หนจะรบมาหาหมอเลย ไมรอวนนดแลว หนกลววาลกจะเปนอะไร

ไป”

ดานการสนบสนนของบคคลในครอบครว

จากการสมภาษณ กลมตวอยางสวนใหญ รอยละ 80 ทไดรบแรงสนบสนนจากบคคลใน

ครอบครว เชน สาม พอแมตนเอง พอ แม สาม ญาต เพอนบาน และกลมบคคลเหลานใหการดแล

ชวยเหลอเปนอยางด โดยการวเคราะหจากการสมภาษณดงน

“ แฟนหน เขาชวยทางานบานหลายอยาง เชน ซกผา เพราะหนทองโต นงไมถนด”

“ ตงแตรวาทอง แฟนฉนเขาไมใหทางานเลย และเขากรบผดชอบคาใชจายในบานทงหมด

รวมทงคาใชจายทมาหาหมอดวย”

“ตอนรวาตงทองใหมๆ แฟนหน พอ แมเขา ดใจกนใหญ ทจะไดหลาน”

“เวลามาฝากทอง แฟนหน เคาจะพามาตลอดคะ”

“เวลาหนอยากกนอะไร แฟนจะพยายามหามาใหกนคะ”

“ แฟน เคาดแลมากขน จะซอของมาบารงเราและลกในทอง”

158

ดานพฤตกรรมการดแลตนเองขณะตงครรภ

จากการใหสมภาษณของกลมตวอยาง พบวา พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภ

สวนใหญ ดขนกวากอนการทดลอง มการปฏบตทถกตองเพมมากขน และกลมตวอยางสามารถเปน

ตนแบบของหญงตงครรภได โดยดไดจากการวเคราะหรายละเอยดของขอมลการสมภาษณ ดงน

“ ตอนทอง ถาหนไมแนใจ หนกจะถามแมคะ เพราะแมเคยทองมากอน”

“ตอไปน จะบนทกการนบลกดนทกวนเลย ถาดนนอยกวา 10 ครง ตอวน ฉนจะรบไปหา

หมอ”

“เมอกอนหนไมคอยไดออกกาลงกาย แตตอไปนจะออกกาลงกายทกวนๆละ 20 นาท”

“ฉนจะพยายามกนผกทกวนหมอ ลกฉนจะไดแขงแรง”

“ถาหนไมสบาย หนจะไมซอยากนเอง แตจะมาหาหมอดกวา จะไดไมเปนอนตรายกบลก”

“ตอนนหน กนนมวนละ 2 กลอง ตามทหมอแนะนา รสกแขงแรงด”

บทท 5

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยน มวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

ของหญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร การวจยแบงออกเปน 2 ชวง คอ ชวงท 1 เปนการวจยเชง

สารวจ เพอสารวจสภาพปญหา ขอมลพนฐานและความตองการ กลตวอยางเปนหญงตงครรภวยรน

จงหวดเพชรบร อาย 15 – 19 ป ทมารบบรการฝากครรภ ทคลนกฝากครรภโรงพยาบาลพระจอม

เกลาจงหวดเพชรบร จานวน 175 คน การเลอกกลมตวอยางโดยวธสมอยางงาย ชวงท 2 เปนการ

วจยกงทดลอง (Quasi-experimental research)และการวจยเชงคณภาพ(Qualitative Research) โดย

การวจยแบบกงทดลองเปนแบบสองกลมว ดสองครง ( The Pretest – Posttest Design with

Comparison group )แบงกลมตวอยางทศกษาออกเปนสองกลมคอ กลมทดลอง ( Experimental

group) และกลมเปรยบเทยบ ( Comparison group) กลมตวอยางเลอกโดยใชวธสมแบบหลาย

ขนตอน แบงเปน 2 กลม คอ กลมทดลอง จานวน 32 คน และกลมเปรยบเทยบ จานวน 32 คน

ดาเนนการทดลองโดยใชการสอน/บรรยาย จานวน 8 ครง ใชเวลาทงสน 8 สปดาห ระหวางเดอน

พฤษภาคม - มถนายน 2561 นอกจากนยงใชการอภปรายกลม/การแลกเปลยนประสบการณของ

กลมตวอยางหลงไดรบการสอนมาแลกเปลยนเรยนรกนในครงตอไป วเคราะหขอมลดวยเครอง

คอมพวเตอรใชโปรแกรมสาเรจรป ดวยสถต คาความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

และวเคราะหเปรยบเทยบดวยสถต t-test สรปผลการวจยมรายละเอยด ดงน

1. สรปผลการศกษาการสารวจสภาพปญหา ขอมลพนฐาน และความตองการ

1.1ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

กลมตวอยางสวนใหญ มอาย 19 ป จานวน 54 คน รอยละ 30.9 รองลงมา อาย 17 ป

จานวน 39 คน รอยละ 22.3 มอายครรภในปจจบน ในกลมตากวา 15 สปดาห มากทสด จานวน

79 คน คดเปนรอยละ 45.1 รองลงมา คอ กลมอายครรภ 20 สปดาหขนไป จานวน 74 คน รอยละ

42.3 สวนอายครรภทมาฝากครรภครงแรก สวนใหญมาฝากครรภในชวง 12 สปดาห จานวน 71 คน

รอยละ 40.6 รองลงมา อายครรภ 14 สปดาห จานวน 63 คน รอยละ 36.0 ระดบการศกษา สวนใหญ

มการศกษาอยในระดบมธยมศกษา จานวน 82 คน รอยละ 46.9 รองลงมา คอระดบประถมศกษา

จานวน 66 คน รอยละ 37.7 รายไดของครอบครวตอเดอน สวนใหญมรายได 15,0001 บาท ขนไป

จานวน 92 คน รอยละ 53.6 รองลงมา คอ 8,001 – 15,000 บาท จานวน 64 คน รอยละ 36.6 ใน

สวนของรายไดตนเอง พบวา สวนใหญ ไมมรายได จานวน 92 คน รอยละ 52.6 ในกลมตวอยางท

มรายไดของตนเอง สวนใหญมรายได 5,000 บาท/เดอน มากทสด จานวน 25 คน รอยละ 14.3 การ

เรยนหนงสอในปจจบน พบวา สวนใหญไมไดเรยน จานวน 136 คน รอยละ 77.7 สถานภาพการ

160

สมรส สวนใหญ ค อยกบสาม จานวน 104 คน รอยละ 59.4 ปจจบนอาศยอยกบครอบครวตวเอง

มากทสด จานวน 100 คน รอยละ 57.1 ผใหการชวยเหลอ ดแลเวลามปญหาขณะตงครรภ มากทสด

คอ สาม จานวน 69 คน รอยละ 39.4 รองลงมา คอ พอ แม ตนเอง จานวน 46 คน รอยละ 26.3

สวนความตงใจมบตร พบวา สวนใหญ ไมไดตงใจ หรอ ไมพรอม มากทสด จานวน 100 คน คดเปน

รอยละ 57.1

1.2 ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

หญงตงครรภวยรนสวนใหญมความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ อยในระดบตา จานวน

126 คน คดเปนรอยละ 72.0 และมความรอยในระดบปานกลาง จานวน 49 คน รอยละ 28.0

(ตารางท 2)

เมอพจารณารายละเอยดในสวนความรรายขอพบวา สวนใหญขาดความรในเรอง การ

บรโภคอาหาร เชน การรบประทานอาหารครบ 5 หมทกวน ทาใหตนเองและทารกในครรภม

สขภาพแขงแรง การขาดธาตไอโอดนจะมผลตอเดกในทอง โดยอาจทาใหเดกตวเลก สตปญญาตา

นอกจากนยงมเรองเกยวกบการออกกาลงกายของหญงตงครรภ เชน หญงตงครรภทมโรคประจาตว

เชน โรคหวใจ โรคความดนโลหตสง สามารถออกกาลงกายไดและเกยวกบการดแลตนเอง เชน

การนอนพกผอนในชวงเวลากลางคนของหญงตงครรภ อยางนอย วนละ 6 – 8 ชวโมง

1.3 พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

หญงตงครรภวยรนสวนใหญมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองในภาพรวมทงหมด อยใน

ระดบไมด จานวน 119 คนรอยละ 68.00 รองลงมา อยในระดบปานกลาง จานวน 47 คน รอยละ

26.90 เมอจาแนกตามรายดาน พบวา หญงตงครรภวยรนมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองใน

ระดบดมากททสด อยในดานความรบผดชอบตอสขภาพ จานวน 21 คน รอยละ 12.00 รองลงมา คอ

ดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล จานวน 12 คน รอยละ6.90 สวนหญงต งครรภวยรนทม

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองในระดบไมดมากทสด คอ ดานการจดการกบความเครยด จานวน

122 คน รอยละ 69.70 รองลงมา คอ ดานความรบผดชอบตอสขภาพ จานวน 111 คน รอยละ 63.40

1.4 ความตองการของหญงตงครรภวยรนในการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพของ

ตนเองขณะตงครรภ

หญงตงครรภวยรนสวนใหญตองการใหบคลากรทางสาธารณสข/แพทย/พยาบาล เปน

ผถายทอดความร ในเรองการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพของตนเองขณะตงครรภมากทสด

จานวน 145 คน รอยละ 82.90 รองลงมาคอ หยงตงครรภทมประสบการณ จานวน 21 คน รอยละ

12.00 สวนวธการรบความร สวนใหญตองการใหสอนบรรยาย จานวน 114 คน รอยละ 65.10

รองลงมา คอ การทากลมในการแลกเปลยนเรยนร จานวน 43 คน รอยละ 24.60 สวนสอในการ

161

สงขอมลขาวสาร ใหใชคมอ/แผนพบ มากทสด จานวน 96 คน รอยละ 54.80 ระยะเวลาทรบความร

มากทสด คอ สปดาหละครง จานวน 109 คน รอยละ 62.30 หวขอเรองทตองการใหสงเสรมมาก

ทสด คอ เรองการปฏบตตนในขณะต งครรภ จานวน 70 คน รอยละ 40.00 รองลงมา คอ การ

เปลยนแปลงของรางกายในขณะตงครรภ จานวน 30 คน รอยละ 17.10

2.สรปผลการสรางรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญง

ตงครรภวยรน

จงหวดเพชรบร

รปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน จงหวเพชร

บรม 2 สวน ประกอบดวย

1.รปแบบทเปนแผนการสอน/บรรยาย โดยจดทาเปนเอกสารการสอน ใหความรแก

หญงตงครรภ เพอสงเสรมใหหญงตงครรภวยรนมความร ในการปฏบตตนขณะตงครรภ มการรบร

ตอภาวะสขภาพ(รบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของภาวะแทรกซอน,การรบรประโยชน,การ

รบรอปสรรค,แรงจงใจดานสขภาพ)รบรความสามารถตนเองในการดแลสขภาพขณะตงครรภ การ

ไดรบแรงสนบสนนจากบคคลในครอบครว และมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองทถกตอง

เหมาะสม ซงเครองมอทใช ประกอบดวย ตารางการสอน แผนการสอนกจกรรม ภาพ

ประกอบการฝกปฏบต สอการใหความรตางๆ เชน โปรแกรมนาเสนอ (Power Point) ภาพพลก สอ

วดโอ

2.คมอสงเสรมการดแลสขภาพตนเองของหญงต งครรภวยรน จดทาเปนรปเลม

เอกสารสาหรบเปนคมอการสอนและแจกใหแกหญงตงครรภวยรนกลมทดลอง นาไปศกษา คนควา

และทาความเขาใจกอนทจะมาเรยนรในสปดาหตอไป รายละเอยดเนอหาประกอบดวย การเตรยม

ตวกอนการตงครรภ การดแลตนเองขณะคงครรภในไตรมาสแรก การดแลตนเองขณะตงครรภใน

ไตรมาสท 2 การดแลตนเองขณะต งครรภในไตรมาสท 3 การออกกาลงกายขณะต งครรภ

โภชนาการทดสาหรบทารกในครรภ โรคอนตรายสาหรบคณแมทกาลงต งครรภ และการดแล

ตนเองหลงคลอด

หลงการทดลองใชรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญง

ตงครรภวยรนพบวา กลมตวอยาง มความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอภาวะสขภาพ

ตนเอง การรบรตอความสามารถดแลตนเองขขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจาก

บคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ดกวากอนการทดลอง

162

3.สรปการทดลองใชรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญง

ตงครรภวยรนจงหวดเพชรบร

การทดลองใชรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภ

วยรน ผวจยใชการวจยแบบกงทดลอง (Quasi-experimental research) แบบสองกลมวดสองครง

( The Pretest – Posttest Design with Comparison group ) โดยแบงกลมตวอยางทศกษาออกเปน

สองกลมคอ กลมทดลอง ( Experimental group) และกลมเปรยบเทยบ ( Comparison group) ม

เกณฑการคดเลอกกลมตวอยางทชดเจนทาการวเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางกอนการทดลอง

ทงสองกลมซงพบวาไมแตกตาง และรปแบบการวจยดงกลาวสามารถทาใหทราบความแตกตางของ

การดาเนนกจกรรม ผลการวเคราะหทงสองกลมมความชดเจน นาเชอถอเปนอยางยง

4.สรปผลของการใชรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญง

ตงครรภวยรน

4.1.ขอมลปจจยทางชวสงคมของกลมตวอยาง

กลมทดลองสวนใหญมอาย 17 ป จานวน 9 คน รอยละ 28.10 มอายครรภ ณ ปจจบน มาก

ทสด คอ ชวง ตากวา 16 สปดาห และ มากกวา 20 สปดาห จานวน 13 คน รอยละ40.6 เทากน อาย

ครรภทมาฝากครรภครงแรกอยในชวงอายครรภ 12 สปดาหมากทสด จานวน 14 คน รอยละ 43.8

การศกษาสวนใหญจบชนประถมศกษา จานวน 14 คน รอยละ 43.80 มรายไดของครอบครวตอ

เดอนมากทสดอยในชวงตากวา 16,000 บาท จานวน 15 คน รอยละ 46.9 ( X = 17225.00 S.D. =

5984.442) และมรายไดเปนของตนเอง จานวน 18 ราย รอยละ 56.3 สวนใหญรายไดทเปนของ

ตนเองจะตากวา 4,000 บาทตอเดอน ขณะนไมไดเรยนหนงสอ จานวน 24 คน รอยละ 75.0 และยง

เรยนตอ จานวน 8 ราย รอยละ 25.0 สถานภาพการสมรส เปนลกษณะแบบค อยกบสาม และไมได

อยกบสามจานวนเทากน รอยละ 50.00 สวนใหญอาศยอยกบครอบครวตนเอง จานวน 19 คน รอย

ละ 59.4 สวนผทใหความชวยเหลอเมอเวลามปญหาขะตงครรภมากทสดคอ สาม จานวน 10 คน

รอยละ 31.3และพอ แมตนเอง จานวน 10 คนรอยละ 31.3 เทากน ความพรอมในการมบตร สวน

ใหญไมพรอม จานวน 21 คน รอยละ 65.6

กลมเปรยบเทยบ สวนใหญมอาย 19 ป จานวน 13 คน รอยละ 40.6 มอายครรภ ณ ปจจบน

อยในชวง มากกวา 20 สปดาห มากทสด จานวน 18 คน รอยละ 56.2 ( X = 18.38 S.D. = 3.003)

สวนใหญมาฝากครรภครงแรก เมออายครรภ 14 สปดาห จานวน 15 คน รอยละ 46.9 จบการศกษา

ในระดบมธยมศกษามากทสด จานวน 15 คน รอยละ 46.9 สวนใหญมรายไดของครอบครว(บาทตอ

เดอน) อยในชวง ตากวา 16,000 บาท จานวน 15 คน รอยละ 46.9 และสวนใหญไมมรายไดเปนของ

ตนเอง จานวน 20 คน รอยละ 62.5 ในกลมทมรายไดเปนของตนเอง สวนใหญมรายไดอยในชวง ตา

163

กวา 4,000 บาทตอเดอน( X = 3343.75 S.D. = 2935.977) การเรยนสวนใหญไมไดเรยน จานวน 29

คน รอยละ 90.6 หยดเรยนชวคราว จานวน 3 คน รอยละ 9.4 สถานภาพการสมรส สวนใหญ เปนค

อยกบสาม จานวน 21 คน รอยละ 65.6 ปจจบนอาศยอยกบครอบครวตวเอง มากทสด จานวน 17

คน รอยละ 53.1 สวนบคคลทใหการดแลชวยเหลอเมอเวลามปญหาเรองตางๆ ขณะตงครรภ สวน

ใหญเปนสาม จานวน 14 คน รอยละ 43.8

4.2 การเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การ

รบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการ

ดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภกอนการทดลอง

การเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอ

ภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะต งครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนการ

ทดลองไมแตกตางกน

4.3 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การ

รบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการ

ดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภของกลมทดลองในระหวางกอนทดลองและหลง

ทดลอง

4.3.1.การเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

จากผลการทดลอง พบวา กลมตวอยางมความรในการปฏบตตนขณะตงครรภกอน

การทดลอง แตกตางจากหลงการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตท ระดบ 0.01 (p-value =0.000)

4.3.2.การรบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ

ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนคาเฉลยการรบรตอภาวะสขภาพของหญง

ตงครรภวยรนขณะตงครรภโดยรวมของกลมทดลอง พบวา กลมตวอยางกอนการทดลองมการรบร

ตอภาวะสขภาพแตกตางจากหลงการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.01 (p-value=

0.000)

เมอพจารณารายดาน พบวา กลมทดลองมการรบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของ

ภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ การรบรประโยชนในการดแลตนเองขณะตงครรภ การรบร

อปสรรคของการดแลตนเองขณะตงครรภ และแรงจงใจดานสขภาพทวไป กอนและหลงทดลอง

แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.01 (p-value = 0.000,0.000, 0.000, 0.000 ตามลาดบ)

164

4.3.3.การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองในขณะตงครรภ

ผลการทดลอง พบวา ภายหลงการทดลองหญงต งครรภวยรน มการรบรตอ

ความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ แตกตางจากกอนการทดลอง อยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (p-value = 0.000)

เมอพจารณารายองคประกอบของการรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพ

พบวากลมทดลองมความรสกมคณคาในตนเอง และ การรบรความสามารถในการดแลตนเองขณะ

ตงครรภกอนการทดลอง แตกตางจากหลงทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตท ระดบ 0.01(p-value =

0.000 , 0.000 ตามลาดบ)

4.3.4.การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว

ผลการทดลอง พบวา ภายหลงการทดลองกลมตวอยาง ไดรบแรงสนบสนนทาง

สงคมจากบคคลในครอบครว แตกตางจากกอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01

(p-value= 0.000) (ตารางท 8)

เมอพจารณารายองคประกอบ พบวา การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครว ดานการสนบสนนทางอารมณ การสนบสนนดานการชวยเหลอยกยอง การสนบสนน

ดานขอมลขาวสาร และการสนบสนนดานเงน ทอง สงของ หรอการใหบรการ กอนและหลงการ

ทดลอง แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (p-value = 0.000, 0.000, 0.000, 0.000

ตามลาดบ)

4.3.5.พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

จากผลการทดลอง พบวา ภายหลงการทดลองกลมทดลอง มพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเองขณะตงครรภ แตกตางจากกอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01

(p-value= 0.000)

เมอพจารณารายองคประกอบ พบวา พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ดานความ

รบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการ ดานกจกรรมทางกาย ดานการจดการความเครยด และดาน

การมปฏสมพนธระหวางบคคล กอนและหลงการทดลอง แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ท

ระดบ 0.01 (p-value = 0.000, 0.000, 0.000, 0.000, 0.000 ตามลาดบ

4.4 การเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบร

ตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแล

สขภาพตนเองขณะต งครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภของกลมเปรยบเทยบในระหวางกอนทดลองและ

หลงทดลอง

165

4.4.1.การเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ พบวา

กลมเปรยบเทยบ มความรในการปฏบตตนขณะตงครรภกอนการทดลอง แตกตางจากหลงการ

ทดลองอยางมนยสาคญทางสถตท ระดบ 0.01 (p-value = 0.000)

4.4.2.การรบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ

ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนคาเฉลยการรบรตอภาวะสขภาพของหญง

ตงครรภวยรนขณะตงครรภโดยรวมของกลมเปรยบเทยบ พบวา กลมตวอยางกอนการทดลองมการ

รบรตอภาวะสขภาพแตกตางจากหลงการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.01 (p-value=

0.001)

เมอพจารณารายดาน พบวา กลมเปรยบเทยบมการรบรตอโอกาสเสยงและความรนแรง

ของภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ การรบรประโยชนในการดแลตนเองขณะตงครรภ และการ

รบรอปสรรคของการดแลตนเองขณะตงครรภ กอนและหลงทดลองแตกตางกนอยางมนยสาคญ

ทางสถต ทระดบ 0.01 (p-value = 0.001, 0.006, 0.032 ตามลาดบ) ในสวนของแรงจงใจดาน

สขภาพทวไปไมมความแตกตางกน (p-value= 0.211)

4.4.3.การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองในขณะตงครรภ

ผลการทดลอง พบวา ภายหลงการทดลองกลมเปรยบเทยบ มการรบรตอความสามารถ

ตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ แตกตางจากกอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตท

ระดบ 0.01(p-value = 0.000)

เมอพจารณารายองคประกอบของการรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพ

พบวากลมเปรยบเทยบมความรสกมคณคาในตนเอง และ การรบรความสามารถในการดแลตนเอง

ขณะตงครรภกอนการทดลอง แตกตางจากหลงทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตท ระดบ 0.01 (p-

value =0.000, 0.000 ตามลาดบ)

4.4.4.การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว

ผลการทดลอง พบวา ภายหลงการทดลองกลมตวอยาง ไดรบแรงสนบสนนทาง

สงคมจากบคคลในครอบครว แตกตางจากกอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01

(p-value= 0.000)

เมอพจารณารายองคประกอบ พบวา การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครว ดานการสนบสนนทางอารมณ การสนบสนนดานการชวยเหลอยกยอง การสนบสนน

ดานขอมลขาวสาร และการสนบสนนดานเงน ทอง สงของ หรอการใหบรการ กอนและหลงการ

ทดลอง แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (p-value = 0.005, 0.009, 0.010, 0.012

ตามลาดบ)

166

4.4.5.พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

จากผลการทดลอง พบวา ภายหลงการทดลองกลมเปรยบเทยบ มพฤตกรรมการ

ดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ แตกตางจากกอนการทดลอง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

0.01 (p-value= 0.000) (ตารางท 9)

เมอพจารณารายองคประกอบ พบวา พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ดานความรบผดชอบ

ตอสขภาพ ดานโภชนาการ ดานกจกรรมทางกาย ดานการจดการความเครยด และดานการม

ปฏสมพนธระหวางบคคล กอนและหลงการทดลอง แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ

0.01 (p-value = 0.013, 0.001, 0.001,0.001, 0.000 ตามลาดบ)

4.5 การเปรยบเทยบความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบรตอภาวะสขภาพของหญง

ตงครรภวยรนขณะต งครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะ

ตงครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเองขณะตงครรภของหญงตงครรภวยรนระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ

4.5.1. ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

ผลการวเคราะห พบวา หญงตงครรภวยรนกลมทดลองภายหลงการทดลองม

ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภแตกตางจากกลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

0.01 (p-value =0.000)

4.5.2. การรบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ

ผลการวเคราะห พบวา ภายหลงการทดลอง กลมทดลองมการรบรตอภาวะ

สขภาพขณะตงครรภโดยรวม แตกตางจากกลมปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01

(p-value = 0.000) เมอพจารณารายองคประกอบแลว พบวา กลมทดลองมการรบรตอโอกาสเสยง

และความรนแรงของภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ การรบรประโยชนในการดแลตนเองขณะ

ตงครรภ และการรบรอปสรรคของการดแลตนเองขณะตงครรภและแรงจงใจดานสขภาพทวไป

แตกตางจากกลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.01 (p-value = 0.000, 0.000, 0.000,

0.000 ตามลาดบ)

4.5.3. การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองในขณะตงครรภ

ผลการว เคราะห พ บ วา ภายหลงการท ดลองกลมท ดลอง มการรบ รตอ

ความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ แตกตางจากกลมเปรยบเทยบอยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ 0.01(p-value = 0.000)

เมอพจารณารายองคประกอบของการรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพ

พบวา กลมทดลองมความรสกมคณคาในตนเอง และ การรบรความสามารถในการดแลตนเองขณะ

167

ตงครรภกอนการทดลอง แตกตางจากกลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตท ระดบ 0.01 (p-

value = 0.000, 0.000 ตามลาดบ)

4.5.4. การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว

ผลการวเคราะห พบวา ภายหลงการทดลองกลมทดลอง ไดรบแรงสนบสนน

ทางสงคมจากบคคลในครอบครวโดยรวม แตกตางจากกลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตท

ระดบ 0.01 (p-value= 0.000)

เมอพจารณารายองคประกอบ พบวา กลมทดลองไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคล

ในครอบครว ดานการสนบสนนทางอารมณ การสนบสนนดานการชวยเหลอยกยอง การ

สนบสนนดานขอมลขาวสาร และการสนบสนนดานเงน ทอง สงของ หรอการใหบรการ แตกตาง

จากกลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (p-value = 0.000, 0.000, 0.000, 0.000

ตามลาดบ

4.5.5 พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

ผลการวเคราะห พบวา ภายหลงการทดลองกลมทดลอง มพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเองขณะตงครรภโดยรวม แตกตางจากกลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

0.01 (p-value= 0.000)

เมอพจารณารายองคประกอบ พบวา กลมทดลองมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ดาน

ความรบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการ ดานกจกรรมทางกาย ดานการจดการความเครยด

และดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล แตกตางจากกลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต ท

ระดบ 0.01(p-value = 0.000, 0.000, 0.000, 0.000, 0.000 ตามลาดบ)

4.6.การเปรยบเทยบความรในการปฏบตตนขณะตงครรภการรบรตอภาวะสขภาพของ

หญงตงครรภวยรนขณะตงครรภ การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะ

ตงครรภของหญงตงครรภวยรนระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ จาแนกตามระดบ

ผลการวเคราะห พบวา กอนการทดลองหญงตงครรภวยรน สวนใหญมความรในการ

ปฏบตตนขณะตงครรภ อยในระดบไมด ทงกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ โดยกลมทดลองม

จานวน 25 คน รอยละ 78.1 และกลมเปรยบเทยบม จานวน 22 คน รอยละ 68.7 ตามลาดบ

หลงการทดลอง หญงตงครรภวยรนกลมทดลองมความรในระดบปานกลาง จานวน 28

คน รอยละ 87.5 ระดบไมด จานวน 4 คน รอยละ 12.5 สวนกลมเปรยบเทยบ มความรอยในระดบ

ปานกลาง จานวน 14 คน รอยละ 43.8 และระดบไมด จานวน 18 คน รอยละ 56.3

หญงตงครรภวยรนกลมทดลองสวนใหญมการรบรภาวะสขภาพโดยรวม กอนการทดลอง

อยในระดบ ตา จานวน 18 คน รอยละ 56.2 และหลงการทดลองสวนใหญอยในระดบสง จานวน

26 คน รอยละ 78.2 มการรบรความสามารถในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ โดยรวมสวน

168

ใหญอยในระดบตา จานวน 21 คน รอยละ 65.6 และหลงการทดลองอยในระดบสง จานวน 27 คน

รอยละ 84.4

สวนกลมเปรยบเทยบ มการรบรภาวะสขภาพสวนใหญกอนการทดลอง อยในระดบตา

จานวน 18 คน รอยละ 56.2 หลงการทดลอง อยในระดบ ปานกลาง จานวน 17 คน รอยละ 53.1

การรบรความสามารถในการดลสขภาพตนเองขณะต งครรภ กอนการทดลองอยในระดบต า

จานวน 21 คน รอยละ65.6 หลงการทดลองอยในระดบตา จานวน 13 คน รอยละ 40.6

4.7.การเปรยบเทยบการไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว และพฤตกรรม

การดแลสขภาพตนเองขณะต งครรภของหญงต งครรภวยรนระหวางกลมทดลองและกลม

เปรยบเทยบ จาแนกตามระดบ

ผลการวเคราะห พบวา กอนการทดลองหญงตงครรภวยรน ไดรบแรงสนบสนนทางสงคม

จากบคคลในครอบครว โดยรวมของกลมทดลอง สวนใหญ อยในระดบตา จานวน 20 คน รอยละ

62.5 สวนกลมเปรยบเทยบ อยในระดบตา จานวน 17 คน รอยละ 53.1

หลงการทดลอง หญงตงครรภวยรนกลมทดลองไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครวสวนใหญ อยในระดบสง จานวน 22 คน รอยละ 68.7 รองลงมาคอ ระดบปานกลาง

จานวน 10 คน รอยละ 31.3 สวนกลมเปรยบเทยบ ไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครว สวนใหญอยในระดบตา จานวน 16 คน รอยละ 50.0

หญงตงครรภวยรนกลมทดลองสวนใหญมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

โดยรวม กอนการทดลองอยในระดบไมด จานวน 24 คน รอยละ 75.0 และหลงการทดลองอยใน

ระดบปานกลาง จานวน 28 คน รอยละ 87.5

สวนกลมเปรยบเทยบ มพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภโดยรวม กอนการ

ทดลองสวนใหญ อยในระดบไมด จานวน 19 คน รอยละ 59.4 หลงการทดลองอยในระดบปาน

กลางและไมด เทากน คอ ระดบละ 16 คน รอยละ 50.0

อภปรายผล

1. หญงตงครรภวยรนกลมทดลอง ภายหลงการทดลอง มคะแนนเฉลยของความรในการ

ปฏบตตนขณะตงครรภแตกตางจากกอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตท ระดบ 0.01 (p-value

=0.000) ซงสอดคลองกบสมมตฐานขอท 1 ทงนเพราะหญงตงครรภวยรน มความรเพมขนในทกๆ

ดานทมการสอน ซงสอดคลองกบการวจยของบญลาภ ทพยจนทร และวนเพญแกวปาน

(2555:107) ทพบวา หญงตงครรภวยรนหลงไดรบโปรแกรมการสอนในเรองการดแลตนเองขณะ

ตงครรภและไดรบการเยยมบานจากบคลากรสาธารณสขมความรเพมขน

2. หญงตงครรภวยรนกลมทดลอง ภายหลงการทดลองมคะแนนเฉลยของการรบรตอภาวะ

สขภาพของตนเองขณะตงครรภ แตกตางจากกอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01

169

(p-value =0.001) ซ งยอมรบ ส มมตฐาน ท 1 ท ง น เพ ราะผลการวจยในองคป ระกอบ ยอย

ประกอบดวย การรบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ การ

รบรประโยชนในการดแลตนเองขณะตงครรภ การรบรอปสรรคของการดแลตนเองขณะตงครรภ

และแรงจงใจดานสขภาพทวไป กอนและหลงทดลองแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ

0.01 (p-value = 0.000,0.000, 0.000, 0.000 ตามลาดบ) ซงสอดคลองกบการวจยของ ชอผกา

จนประดบ (2554:95-110) ศกษาผลลพธของการใชโปรแกรมการใหคาปรกษาแบบกลมตอ

พฤตกรรมการปรบตวของหญงตงครรภวยรน พบวา กลมทดลองมการปรบตวดานบทบาททหลง

ไดเขารวมโปรแกรมใหคาปรกษาแบบกลมสงกวากอนไดเขารวมโปรแกรม และสอดคลองกบ

3. หญงต งครรภวยรนกลมทดลอง ภายหลงการทดลองมคะแนนเฉลยการรบรตอ

ความสามารถในการดแลสขภาพตนเอง แตกตางจากกอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตท

ระดบ 0.01 (p-value=0.000) ซงยอมรบสมมตฐานท 1 ทงนเนองจาก ภายหลงการทดลองคาคะแนน

เฉลยขององคประกอบรายดานของการรบรตอความสามารถในการดสขภาพตนเอง ซ ง

ประกอบดวย ความรสกมคณคา และการรบรตอความสามารถในการดแลสขภาพตนเองขณะ

ตงครรภ แตกตางจากกอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01(p-value = 0.000 ,

0.000 ตามลาดบ) ทงนอาจเนองมาจากการทวยรนในยคนมการศกษาทด แหลงการเรยนรทสามารถ

คนหาขอมลไดหลายดาน ทาใหหญงตงครรภวยรนมความเชอมน กลาแสดงออก เรยนรทจะนา

ความรความสามารถของตนเองมาใหบคคลอนไดรบร ยอมรบในสงทตนเองผดพลาด สอดคลอง

กบการศกษาของนาฎอนงค ธรรมสมบรณ (2554:218) ศกษาประสทธผลของโปรแกรมสขศกษา

เพอสงเสรมพฤตกกรรมการดแลตนเองของหญงต งครรภวยรนทมารบบรการฝากครรภใน

โรงพยาบาลอานนทมหดล จงหวดลพบร พบวา ภายหลงทาการทดลอง กลมทดลองม

ความสามารถของตนเองในการดแลตนเองเปนไปในทางทดขน กวากอนการทดลองอยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

4. หญงตงครรภวยรนกลมทดลอง ภายหลงการทดลองมคะแนนเฉลยของการไดรบแรง

สนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว ในกลมทดลอง หลงการทดลองดกวากอนการทดลอง

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01(p-value=0.000) ซงยอมรบสมมตฐานท 1 ท งนเพราะ

เนองมาจากการทหญงตงครรภวยรนไดรบการดแล ชวยเหลอ การสนบสนนทางอารมณ ทาใหม

ความรสกทด มแรงใจ และจากการวเคราะหขอมลหลงการทดลองพบวาคาเฉลยขององคประกอบ

ยอยรายดาน ในเรอง การสนบสนนทางอารมณ การชวยเหลอยกยอง การสนบสนนขอมลขาวสาร

การสนบสนนเงนทอง สงของหรอการใหบรการ แตกตางจากกอนการทดลองอยางมนยสาคญทาง

สถตทระดบ 0.01 (p-value = 0.000, 0.000, 0.000, 0.000 ตามลาดบ) สอดคลองกบการศกษาของ

มาลวล เลศสาครศร (2552, 162-169) ศกษาความสมพนธระหวางการสนบสนนทางสงคม (Social

Support) การรบรสมรรถนะของตนเองและปจจยลกษณะสวนบคคลกบพฤตกรรมการสงเสรม

170

สขภาพของหญงตงครรภวยรน ทพบวา การสนบสนนทางสงคมและการรบรสมรรถนะของตนเอง

มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภวยรนอยางมนยสาคญ

ทางสถต

5. หญงตงครรภวยรนกลมทดลอง ภายหลงการทดลองมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแล

สขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน ในกลมทดลอง หลงการทดลองดกวากอนการทดลอง อยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ 0.01(p-value=0.000) ซงยอมรบสมมตฐานท 1 โดยทองคประกอบยอย

ประกอบดวย พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการ

ดานกจกรรมทางกาย ดานการจดการความเครยด และดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล กอน

และหลงการทดลอง แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.01 (p-value = 0.000, 0.000,

0.000, 0.000, 0.000 ตามลาดบ ทงนอาจเปนเพราะผลของการจดกจกรรมตามรปแบบทกาหนดแลว

ทาใหกลมทดลองมความเขาใจและสามารถนาไปปฏบตได ทาใหพฤตกรรมดเพมขน สอดคลอง

กบการศกษาของนาฎอนงค ธรรมสมบรณ (2554:218) ศกษาประสทธผลของโปรแกรมสขศกษา

เพอสงเสรมพฤตกกรรมการดแลตนเองของหญงต งครรภวยรนทมารบบรการฝากครรภใน

โรงพยาบาลอานนทมหดล จงหวดลพบร พบวา ภายหลงทาการทดลอง กลมทดลองมพฤตกรรม

การดแลตนเองขณะตงครรเปนไปในทางทดขน กวากอนการทดลอง

6.หญงตงครรภวยรนหลงการทดลอง กลมทดลอง มคะแนนเฉลยของความรในการปฏบต

ตนขณะตงครรภแตกตางจากกลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางถตทระดบ 0.01 (p=0.000) ซง

ยอมรบสมมตฐานท 2 ทงนเพราะหญงตงครรภวยรนสวนใหญ เปนการตงครรภครงแรก ทาใหเกด

ความใสใจ มความตระหนกทจะดแลตนเอง โดยการศกษาคนควา รายละเอยด เรองราว วชาความร

ทเกยวของมาศกษาหาคาตอบ สอดคลองกบแนวคดของโอเรม (Orem, 1985:246) ทระบวา

ความสามารถของบคคลจะมพลงเพมขนเมอมปจจยสนบสนน

7. หญงต งครรภวยรน กลมทดลอง หลงการทดลอง มการรบรตอภาวะสขภาพขณะ

ตงครรภโดยรวม แตกตางจากกลมปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (p-value =

0.000) ซงยอมรบสมมตฐานท 2 จากการพจารณารายองคประกอบแลว พบวา กลมทดลองมการ

รบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ การรบรประโยชนใน

การดแลตนเองขณะตงครรภ และการรบรอปสรรคของการดแลตนเองขณะตงครรภและแรงจงใจ

ดานสขภาพทวไป แตกตางจากกลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.01 (p-value =

0.000, 0.000, 0.000, 0.000 ตามลาดบ)ท งนอาจมาจากการทก ลมหยงต งครรภว ย รนทไดรบ

โปรแกรม และปฏบตตาม มโอกาสไดรบรมากกวา ทาใหมการรบรดกวากลมเปรยบเทยบ ซง

สอดคลองกบการศกษาของ นาฎอนงค ธรรมสมบรณ (2554:218) ศกษาประสทธผลของโปรแกรม

สขศกษาเพอสงเสรมพฤตกกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภวยรนทมารบบรการฝากครรภใน

โรงพยาบาลอานนทมหดล จงหวดลพบร พบวา กลมทดลองมการเปลยนแปลงในดานการรบร

171

โอกาสเสยงของการเกดภาวะแทรกซอนขณะต งครรภ การรบรความรนแรงของการเกด

ภาวะแทรกซอนขณะต งครรภ การรบรประโยชนอปสรรคในการดแลตนเองขณะต งครรภม

พฤตกรรม การดแลตนเองขณะตงครรเปนไปในทางทดขนดกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ 0.05

8. หญงตงครรภวยรน กลมทดลอง หลงการทดลองมการรบรตอความสามารถตนเองใน

การดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ แตกตางจากกลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

ทระดบ 0.01(p-value=0.000) ซงยอมรบสมมตฐานท 2 ทงนเพราะวยรนทตงครรภมความร และม

ความตระหนกในการดแลสขภาพ นอกจากนการใชรปแบบการพฒนาสงเสรมพฤตกรรมการดแล

สขภาตนเองทาใหหยงตงครรภวยรนไดรบความรเพมมากขน สงผลใหการรบรตอความสามารถ

ตนเองดกวา สอดคลองกบการศกษาของ นาฎอนงค ธรรมสมบรณ (2554:218) ศกษาประสทธผล

ของโปรแกรมสขศกษาเพอสงเสรมพฤตกกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภวยรนทมารบ

บรการฝากครรภในโรงพยาบาลอานนทมหดล จงหวดลพบร พบวา ภายหลงการทดลอง กลม

ทดลองมความสามารถของตนเองในการดแลตนเองดกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต

ทระดบ 0.05

9. การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว หลงการทดลอง ในกลม

ทดลองแตกตางจากกลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ผลการวจยพบวา หญง

ตงครรภวยรน กลมทดลอง ทไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากครอบครว หลงการทดลองแตกตาง

จากกลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01(p-value=0.000) ซงยอมรบสมมตฐานท

2 ทงนอาจเนองมาจาก หญงตงครรภวยรนสวนใหญมสถานภาพการสมรส เปนคอยกบสาม ทาให

มแรงสนบสนนจากบคคลใกลชด สงผลใหพฤตกรรมการดแลตนเองดขน ประกอบกบเปนการ

ต งครรภวยรนครรภแรก ทพอ แม ผ ปกครอง ป ยา ตา ยาย ใหความสนใจ ดแล เปนอยางด

สอดคลองกบการศกษาของ Gierdingen, Frobreg,& Fontaine (1991:127-135) ศกษาเรอง ผลของ

การสนบสนนทางสงคมตอการตงครรภ การคลอดและหลงคลอด พบวา การสนบสนนทางสงคม

มความสมพนธตอการตครรภท งทางดานรางกายและจตใจ โดยเฉพาะการใหการสนบสนน

ทางดานอารมณ ขอมล และวตถสงของ สงผลในทางทดตงแตในระยะตงครรภไปจนถงระยะ

คลอดและหลงคลอด และสอดคลองกบ การศกษาของ มาลวล เลศสาครศร (2552, 162-169) ศกษา

ความสมพนธระหวางการสนบสนนทางสงคม (Social Support) การรบรสมรรถนะของตนเองและ

ปจจยลกษณะสวนบคคลกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภวยรน พบวาการ

สนบสนนทางสงคมและการรบรสมรรถนะของตนเอง มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการ

สงเสรมสขภาพของหญงตงครรภวยรนอยางมนยสาคญทางสถต

172

10.พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงต งครรภวยรน หลงการทดลอง ในกลม

ทดลองแตกตางจากกลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ผลจากการวจบ พบวา

ภายหลงการทดลองกลมทดลอง มพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภโดยรวม แตกตาง

จากกลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (p-value= 0.000) ซงยอมรบสมมตฐาน

ท 2 ทงนอาจเนองมาจากรปแบบทสรางขนมาโดยเฉพาะในสวนของความรในเรองการดแลสขภาพ

ตนเองของหญงต งครรภวยรน มรายละเอยดเกยวเนองกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

ประกอบกบหญงตงครรภวยรนสวนใหญทราบแนวทางการดแลสขภาพตนเองมาบางแลว โดยะ

เหนไดจากการวเคราะหในองคประกอบรายยอยทพบวา กลมทดลองมพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตนเอง ดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการ ดานกจกรรมทางกาย ดานการจดการ

ความเครยด และดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล แตกตางจากกลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญ

ทางสถต ทระดบ 0.01 (p-value = 0.000, 0.000, 0.000, 0.000, 0.000 ตามลาดบ) สอดคลองกบ

การศกษาของชอผกา จนประดบ (2554:95-110) ศกษาผลลพธของการใชโปรแกรมการให

คาปรกษาแบบกลมตอพฤตกรรมการปรบตวของหญงตงครรภวยรน พบวา กลมทดลองมการ

ปรบตวดานบทบาทนาทสงกวากลมเปรยบเทยบ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

11.หญงตงครรภวยรน กลมทดลอง หลงการทดลองมการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบร

ตอภาวะสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพ

ขณะต งครรภ การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว มความสมพนธกบ

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน โดยการปฏบตตนขณะตงครรภ การรบร

ตอภาวะสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

(r =0.716 , 0.533 และ 0.772 ตามลาดบ) สวนการรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพ

ขณะตงครรภ มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

.05 (r=0.435) ซงยอมรบสมมตฐานท 3 ท งนอาจเนองมาจากการทรปแบบทผวจยใหกบกลม

ทดลองมความเขาใจงาย สามารถปฏบตไดทนท นอกจากนยงกลมตวอยางเองมความสนใจใฝร

ปฏบตตามคาแนะนาเปนอยางด ประกอบกบความสมพนธดงกลาวเปนไปในทางบวก ซงเปนผล

เกยวเนองกนเชน ถากลมตวอยางมความรด การรบรภาวะสขภาพตนเองด การรบรความสามารถ

มนการดแลตนเองด มแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครวด กยอมจะทาใหพฤตกรรม

การดแลตนเองขณะตงครรภดตามไปดวย สอดคลองกบการศกษาของ นาฎอนงค ธรรมสมบรณ

(2554:218) ศกษาประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาเพอสงเสรมพฤตกกรรมการดแลตนเองของ

หญงตงครรภวยรนทมารบบรการฝากครรภในโรงพยาบาลอานนทมหดล จงหวดลพบรทพบวา

ภายหลงทาการทดลอง กลมทดลองมการเปลยนแปลงในดานการรบรโอกาสเสยงของการเกด

ภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ การรบรความรนแรงของการเกดภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ การ

173

รบรประโยชนอปสรรคในการดแลตนเองขณะตงครรภ ความสามารถของตนเองในการดแลตนเอง

แรงสนบสนนทางสงคมและพฤตกรรม การดแลตนเองขณะตงครรเปนไปในทางทดขน กวากอน

การทดลอง และดกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

ขอเสนอแนะจากผลการวจย

1.ภายหลงการทดลอง กลมทดลองมความรในการปฏบตตนขณะตงครรภแตกตางจาก

กอนการทดลอง และเมอพจารณาจากคาคะแนนเฉลยพบวา สงกวาการทดลอง นนหมายถงวาหลง

การทดลองดกวากอนการทดลอง จงมขอเสนอแนะในการจดทารปแบบหรอโปรแกรมการสงเสรม

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองใหครอบคลมทงดานความรในทกประเดนและควรมการทดสอบ

ความรกอนและหลงการสอนในแตละแผนการสอนเพอประเมนระดบความรทเพมขน

2.ภายหลงการทดลอง กลมทดลองมการรบรตอภาวะสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

แตกตางจากกอนการทดลอง โดยมคาคะแนนเฉลยเพมสงขนกวากอนการทดลอง แสดงใหเหนวา

การรบรตอภาวะสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน หลงการทดลองดกวากอนการทดลอง จงม

ขอเสนอแนะวา การจดรปแบบทเกยวของกบการรบรตอภาวะสขภาพตนเอง ตองมรายละเอยดของ

การสรางความตระหนกใหกลมตวอยางเหนความสาคญเรอง รบรตอโอกาสเสยงและความรนแรง

ของภาวะแทรกซอน การรบรประโยชน การรบรอปสรรค และการแรงจงใจดานสขภาพใหเพม

มากขน

3.ภายหลงการทดลอง กลมทดลองมการรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพ

ขณะตงครรภ แตกตางจากกอนการทดลอง โดยมคาคะแนนเฉลย(Mean)เพมสงขนกวากอนการ

ทดลอง แสดงใหเหนวา การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพขณะตงครรภ หลงการ

ทดลองดกวากอนการทดลอง จงมขอเสนอแนะใหมการจดกจกรรมทเปนรปแบบของการสอนการ

เหนคณคาของตนเอง (Self –esteem) ซงจะทาใหกลมตวอยางมความเชอมนและยอมรบนบถอใน

ตนเองจนนาไปสความสาเรจในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภได

4.ภายหลงการทดลอง กลมทดลองมการไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลใน

ครอบครวแตกตางจากกอนการทดลอง โดยมคาคะแนนเฉลย(Mean) สงกวากอนการทดลอง นน

หมายความวา รปแบบหรอโปรแกรมทใชมประสทธภาพ จงมขอเสนอแนะวา ในการจดรปแบบ

การสงเสรมเรองแรงสนบสนนทางสงคมควรมการจดกจกรรมในกลมผปกครอง ผทอยใกลชด ให

การชวยเหลอดแลกลมตวอยางดวย โดยอาจจะนาเขาสกระบวนการทดลองพรอมกน

5.ภายหลงการทดลอง กลมทดลองมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภ

วยรนแตกตางจากกอนการทดลอง โดยมคาคะแนนเฉลย(Mean) สงกวากอนการทดลองแสดงให

เหนวา รปแบบของการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง ในสวนของพฤตกรรมการปฏบต

และการดแลสขภาพตนเองมความชดเจน สามารถนาไปสการปฏบตไดจรงและเหนผลจนทาให

174

กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองดขน จงมขอเสนอแนะวา ควรมกจกรรมทางดาน

สขภาพดวยตนเองของบคคลในครอบครว กลมเพอนบาน กลมผรวมงานและชมชน ซงจะทาให

กลมบคคลเหลาไดใหการชวยเหลอหญงตงครรภวยรนอกทางหนง

ขอเสนอแนะในการทาวจยตอไป

1.ทดลองรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองในกลมผสงอาย ทงนเพราะ

ในอนาคตประเทศไทยจะเขาสสงคมผสงอายอยางแทจรง

2.ควรศกษาตดามผลการปฏบตตนหลงคลอด และศกษาในกลมหญงหลงคลอดในชวง

สปดาหแรก เพอประเมนประสทธผลการสอนไดทกระยะ วาหญงหลงคลอดจะสามารถปฏบตได

ถกตองและมพฤตกรรมในการดแลตนเองเพมมากขนหรอไม

3.การศกษาในครงน เปนการศกษาในระยะเวลาสนๆ ดวยขอจากดของเวลาและงบประมาณ

ซงโดยทวไปการศกษาทเปนการวดผลของพฤตกรรมเพอใหกลมตวอยางมการปรบเปลยน

พฤตกรรมทถาวรหรอย งยน ควรมการจดกจกรรมอยางตอเนองอาจตองใชระยะเวลานาน 6 เดอน

ถง 1 ป ขนไป ในการทดลอง

175

บรรณานกรม

หนงสอ

กรมควบคมโรค กรมอนามย กรมสขภาพจต. 2556. คมอแนวทางการจดบรการสขภาพวยรนแบบ

บรณาการ ตามมาตรฐานกระทรวงสาธารณสข. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนม

สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จากด.

กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. 2547. รายงานการทบทวนสถานการณเรองพฤตกรรม

ทางเพศของวยรน: การเสรมสรางทกษะชวตและการใหคาปรกษา.กรงเทพมหานคร:

กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข.

กระทรวงสาธารณสข. 2557. การตงครรภในวยรน: นโยบาย แนวทางการดาเนนงานและตดตาม

ประเมนผล. พมพครงท 1, กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย

จากด.

บญธรรม กจปรดาบรสทธ. 2549. ระเบยบวธการวจยทางสงคมศาสตร. พมพครงท 9.กรงเทพฯ:

จามจรโปรดกท.

บญชม ศรสะอาด. 2551. การวจยเบองตน. พมพครงท 6. มหาสารคาม: มหาวทยาลยศรนครนทร

วโรฒ.

สมจต หนเจรญกล. 2536. การดแลตนเอง:ศาสตรและศลปะทางการพยาบาล. พมพครงท 2.

กรงเทพฯ: ว. เจ. พรนตง.

สวรรณา เรองกาญจนเศรษฐ. 2551. กลยทธการดแลและสรางเสรมสขภาพวยรน. กรงเทพฯ:

ชยเจรญการพมพ

เยาวลกษณ เสรเสถยร. 2554. การพยาบาลสตรตงครรภทมปญหาเฉพาะ. การพยาบาลครอบครว

และการผดงครรภ หนวยท 1-6 (หนา 268- 281).พมพครงท 8. กรงเทพฯ: สานกพมพ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ราชบณฑตยสถาน. 2546. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2546. กรงเทพฯ:

นานมบคสพบลเคชนส.

สชา จนทนเอม. 2542. จตวทยาพฒนาการ. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: สานกพมพ ไทยวฒนาพานช.

176

สวรรณ พทธศร. 2541. ตารากมารเวชศาสตร 3: วยรนและปญหาวยรน. กรงเทพฯ:

บรษทโฮลสตกพบลชชง จากด.

อดม เชาวรนทร. 2551. เวชศาสตรมารดาและทารกในครรภ: การตงครรภในสตรวยรน.

กรงเทพฯ:พมพด จากด.

อทมพร จามรมาน. 2551. การสงเคราะหงานวจย : เชงปรมาณ. กรงเทพฯ: หจก.ฟนนพลบลชชง.

บทความในวารสาร

เฉลมพร ถตยผาด และพรรณ บญชรหตถกจ. 2555. ผลของโปรแกรมการสงเสรมพฤตกรรม

การรบประทานอาหารในสตรตงครรภตอนาหนกตวทเพมขนตามเกณฑขณะตงครรภ

ทคลนกฝากครรภ โรงพยาบาลตตยภม จงหวดขอนแกน. ศรนครนทรเวชสาร, 27(4),

หนา 347-353.

ธารารตน ลอชาคา, พลสข หงคานนท, จรรจา สตยากร และปกรณ ประจญบาน. 2555. ปจจยทม

อทธพลตอพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภวยรน ในจงหวดกาแพงเพชร.

วารสารการพยาบาลและสขภาพ. 6(2) พฤษภาคม – สงหาคม 2555.

นชราพรรณ วงษมน, พจนย เสงยมจตต, และจาลอง วงษประเสรฐ. 2557. พฤตกรรมสงเสรม

สขภาพของหญงตงครรภวนรนจงหวดอบลราชธาน. วารสารวจยและพฒนาระบบสขภาพ

7(1),หนา 211-235.

บญลาภ ทพยจนทร และวนเพญ แกวปาน. 2555. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแล

ตนเองของหญงตงครรภวยรนจงหวดเพชรบร. เพชรบร:รายงานการวจย

เบญจพร ปญญายง. 2553. การทบทวนองคความร: การตงครรภในวยรน. สานกงานกองทน

สนบสนนการสรางเสรมสขภาพ. กลมทปรกษากรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข

ปรชา คชเดช. 2551. พฤตกรรมการดแลตนเองของหญงทฝากครรภ โรงพยาบาลนราธวาส

ราชนครนทร. นราธวาส: รายงานวจย.

ปราณ แขงแรง และ สรอย อนสรณธรกล. 2553. ผลการใชโปรแกรมสงเสรมสขภาพทมการ

สนบสนนจากครอบครวตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภวยรนครรภแรก.

วารสารมหาวทยาลยมหาสารคาม, 6(4),หนา 26-32.

177

มาลวลย เลศสาครศร. 2552. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของหญง

ตงครรภวยรน แผนกฝากครรภ กรงเทพมหานคร. วารสารสาธารณสขศาสตร, 39(2),

หนา 161 – 172.

เมตตนรา สนธเจรญ, นวรตน สอนไข, และสาคร เรองตระกล. 2554. การพฒนารปแบบการดแล

หญงตงครรภวยรน งานฝากครรภโรงพยาบาลโพธาราม พ.ศ. 2554. วารสารวชาการ

โรงพยาบาลโพธาราม ราชบร ,หนา 3.

วาสนา ถนขนอม และ วลาวลย ชมนรตน. 2555. การพฒนาแนวทางการใหบรการหญงตงครรภ

วยรนโดยครอบครวมสวนรวมในคลนกฝากครรภ เครอขายบรการสขภาพ อาเภอชยบร

จงหวดสราษฎรธาน. วารสารพยาบาลศาสตรและสขภาพ, 35(2), หนา 25-33.

วสทธ วจตรพชราภรณ. 2551. วธการเชงระบบ. ภาควชาการศกษา สาขาวชาการบรหารการศกษา

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ศรตยา รองเลอน, ภทรวลย ตลงจตร, และสมประสงค ศรบรรกษ. 2555. การตงครรภไมพง

ประสงคในวยรน: การสารวจปญหาและความตองการการสนบสนนในการรกษาพยาบาล.

วารสารศรราช, 5(1), หนา 14-18.

สมาน อศวภม. 2554. การนาเสนอรปแบบการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐานทเหมาะสมใน

ราชอาณาจกรกมพชา. วารสารบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏสรนทร.

สวชย อนทรประเสรฐและสรศกด ฐานพานชสกล. 2542. วยรนกบการตงครรภ.นตยสารดวงใจ

พอ แม. ปท 1. (ฉบบท 6). หนา 25-27.

สานกงานสาธารณสขจงหวดเพชรบร. 2560. การตรวจราชการและนเทศงาน กรณปกต

ระดบกระทรวง กระทรวงสาธารณสข ประจาปงบประมาณ 2560. เพชรบร.

สารสนเทศอเลคทรอนคส

จราพร กาญจนสาธต และ สดถนอม ปตตาทะโน. 2556. ความตองการบรการพยาบาลของหญง

ตงครรภวยรนทหนวยฝากครรภ โรงพยาบาลสระบร. Retrieved August 14, 2017,

Form http://www.amsarthailand.utcc.ac.th/attachments/article/34/jiraporn.pdf.

178

มนฤด เตชะอนทร และพรรณ ศรวรรธนาภา. 2556. การตงครรภในวยรน. Retrived August 7,

2017, From : http://www.med.cmu.ac.th/fept/obgyn/2011/index.php?

option=com_Content&view=article&id=45:topic-eview&Itemid=561.

World Health Organization. 1986. Ottawa Charter for Health Promotion. Retrieved August

22, 2017, Form: http://www.euro. Who.int/About WHO /policy/20010827.2.

World Health Organization. 2010. Adolescent pregnancy :data from recent studies.

Retrieved August 20, 2017, Form: http://www.who.int/making pregnancy

safer/topiccs/adolescent pregnancy/en/print.html

วทยานพนธ

กรรณการ ชมด. 2554. การมสวนรวมของประชาชนทมตอการพฒนาทางเศรษฐกจ ศกษาเฉพาะ

กรณ โครงการสารภ ตาบลทาชาง อาเภอวารนชาราบจงหวดอบลราชธาน. วทยานพนธ

มหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

กฤตกาพร ใยโนนตาด. 2542. ความสมพนธระหวางปจจยคดสรรความรสกมคณคาในตนเอง

การสนบสนนทางสงคม กบพฤตกรรมการดแลตนเองของสตรโรคเบาหวานในภาวะหมด

ประจาเดอน จงหวดชยภม. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาพยาบาล

สาธารณสข. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

เกศน ไขนล. 2533. ความสมพนธระหวางความเชอดานสขภาพกบพฤตกรรมการดแลตนเองของ

หญงตงครรภเบาหวาน. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาล

ศาสตร. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

ชาลน ทามวง. 2550. พฤตกรรมการปองกนการตงครรภกอนวยอนควรของนกเรยนมธยมปลาย โรงเรยนมะขามสรรเสรญ อาเภอมะขาม จงหวดจนทบร.ภาคนพนธ มหาวทยาลยมหดล.

ชอผกา จนประดบ. (2554). ผลลพธของโปรแกรมการใหคาปกษาแบบกลมตอพฤตกรรม

การปรบตวของหญงตงครรภวยรน. วทยานพนธ พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การ

พยาบาลเวชปฏบตชมชน) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน.

ปฤษณพร ศรจรรยา. 2550. การจดการของครอบครวตอการตงครรภของวยรน.

วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลครอบครว).

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา.

179

พงศนท สตยเทวา. 2558. การพฒนาโปรแกรมสงเสรมสขภาพตามแนวคดการเรยนรทางสงคมและ

อารมณเพอลดพฤตกรรมเสยงทางเพศของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย. วทยานพนธ

ปรญญาดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

พชรนทร ชางเจรจา. 2556. ปจจยทมความสมพนธกบการดแลตนเองของหญงวยรนตงครรภแรก

อาเภอเบญจลกษ จงหวดศรษะเกษ. เอกสารเผยแพรงานวจย. โรงพยาบาลเบญจลกษ

เฉลมพระเกยรต 80 พรรษา อาเภอเบญจลกษ จงหวดศรษะเกษ.

พชร เกสรบญนาค. 2554. ปจจยทมอทธพลตอวถชวตดานสงเสรมสขภาพของหญงวยรน

ตงครรภแรกในจงหวดนครปฐม. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน.

พชามญช โตโฉมงาม. 2552. ปจจยทางจตและการสนบสนนทางสงคมทสมพนธกบพฤตกรรม

การยอมรบนวตกรรมดานการปองกนโรคเอดสของเดกเรรอนในศนยสรางโอกาสเดก

กรงเทพมหานคร. วทยานพนธวทยาศาตรมหาบณฑต สาขาการวจยพฤตกรรมศาสตร

ประยกต. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

พมพศร พรหมใจษา. 2555. ผลของการสงเสรมการสนบสนนทางสงคมตอบทบาทการเปนมารดา

ในสตรตงครรภวยรน. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการผดงครรภ

ชนสง,บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ดลฤด เพชรขวาง, จรรยา แกวใจบญ, เรณ บญทา, และ กลยา จนทรสข. 2554. การตงครรภวยรน

และปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรน. วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนพะเยา

นาฎอนงค ธรรมสมบรณ. 2554. ประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาเพอสงเสรมพฤตกรรมการ

ดแลตนเองของหญงตงครรภวยรนทมารบบรการฝากครรภในโรงพยาบาล

อานนทมหดลจงหวดลพบร. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาสขศกษา.

บณฑตวทยาลย , มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ศรวทย หลมโตประเสรฐ. 2534. ความสมพนธระหวางการดแลตนเองของหญงตงครรภกบความร

เกยวกบการตงครรภ. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพยาบาลศาสตร.บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

180

รดาวาต รอละ. 2558. พฤตกรรมการดแลตนเองของหยงตงครรภวยรนกบวยผใหญ กรณศกษา:

อาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

มหาวทยาลยราชภฏสงขลา.

ราไพวลย นครนทร. 2553. ผลของโปรแกรมการประยกตใชทฤษฎแรงจงใจเพอปองกนโรคและ

แรงสนบสนนทางสงคมในการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอลดและควบคมภาวะแทรกซอน

ของผปวยโรคเบาหวาน สถานอนามยบานโพธนอย ตาบลกระหวน อาเภอขนหาญ

จงหวดศรษะเกษ.วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาการจดการระบบ

สขภาพ. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาสารคาม.

สมศร นวรตน. 2555. การพฒนาตวแบบความสมพนธโครงสรางเชงเสนของตวแปรทสงผล

ตอภาวะ ซมเศราระหวางตงครรภของวยรนไทย. ดษฎนพนธ บณฑตวทยาลย,

มหาวทยาลยสวนสนนทา.

สดา ภทอง. 2529. การศกษาเปรยบเทยบลกษณะของหญงทมการฝากครรภและไมฝากครรภ

ศกษาเฉพาะกรณหญงมครรภทคลอดในศนยอนามยแมและเดก เขต 9 ยะลา.

วทยานพนธปรญญาสงคมศาสตรมหาบณฑต สาขาสงคมศาสตรการแพทย

และสาธารณสข.

สรย โอภาสศรวทย. 2531. ความสมพนธระหวางการรบรและปจจยบางประการกบการดแลตนเอง

ของหญงตงครรภ. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต (สาธารณสขศาสตร)

สาขาวชาพยาบาลสาธารณสข. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

181

Books

Armstrong, J. Scott. 1982. Strategic planning and forecasting in Kenneth Albert(ed.).

The Strategic Management Handbook. N.Y.: McGraw – Hill.

Backer, H. 1993. Self-efficacy abilities for health practices: A health self-efficacy measure.

Health Values, 17(5), 42-50

Backer, M.H.& Maiman, L.a. 1974. The Health Beliefs Model original and correlation In

psychological theory. Health Education Monographs, 2 (winter) : 336-353.

Brunner, L.S., & Suddarth, D.S. 1988. Textbook of Medical-surgical Nursing (6th ed).

Philadephia Lippicott.

Bower, G.H.,& Hilgard, E.R. 1981. Theories of learning (5th ed). Englewood Cliffs, NJ:

Prentice Hall.

Eisner, E. 2006. Reimagining Schools: The Selected Works of Elliot Eisner.

New York:Routledge.

Feldman R.S. 1993. Understanding psychology. 3rd ed. United States of America :

Mc-Graw Hill.

Gast, H.L., et. al. 1989. Self – care agency: Conceptualization and Operationalizations.

Advance in Nursing Sciences, 12(1) , 26-38.

Gierdingen, D.K., Frobreg, D.G.,& Fontaine, P. 1991. The effects of social support on

women’ s health during pregnancy, labor and delivery, and the postpartum

period. Family medicine, 23(5), 370 – 375.

Gomez, Deborah Ann. 2003. The relationship between perceived satisfaction of social

supports, locus of control, and beliefs in the efficacy of help – seeking

behaviors : Implications in the mobilization of social supports among adolescent

mothers. Pace University.

182

Gottlieb, B. 1985. Social support and community mental health. See Cohen & Syme

1985, 303-26.

House, J.S. 1981. Work Stress and social support. London: Addison – Wesley.

Janet, A. Chrzan. 2008. Social Support and nutrition during adolescent pregnancy.

University of Pennsylvania in Partia.

Keeves, J.P. 1998. Methods and processes in research in science education. In Fraser,

B.J.&Tobin, K.G.(Eds) International Handbook of Science Education, Kluwer

Academic Publishers, London, p.1127-1153.

Ladewig, London,& Olds. 1994. Essentials of Maternal-Newborn Nursing. Marcia L. London.

May&Mahlmeister. 1994. Maternal and Neonatal Nursing: Family Center Care.

Philadelphia: J.B. Lippincott Co.

Moss-Knight, Tamarah Cypriana. 2010. Experiences of Pregnancy among Adolescents

in The Bahamas: A Qualitative Approach. Howard University.

Nielson, L. 1999. Adolescence: A contemporary View. 2rd ed. Fort Worth: Holt, Rinehart and

Winston Inc.

Orem, D. 1991. Nursing Concepts of Practice. 4th ed. St.Louis: Mosby Year Book.

Orem, D.E. 2001. Nursing : Concepts and Practice. (6th ed.) . St. Louis, Missouri :Mosby.

Orem, D.& Taylor, s. 1986. Orem’ s general theory of nursing. Case studies in Nursing

Theory. National League for Nursing.

Paul, T.G., Marilyn, L.P., Barbara, A.S. 1987. Effect to social supports on attitude

and behaviors of pregnant adolescents. Journal of Adolescent health, 8(3),

273 – 279.

Pender, N. J. 1996. Expressing health through life patterns. Nursing Science Quarterly.

30(3), pp.115 – 122.

183

Rumley, Sharon Renee. 2010. Factors associated with African American parenting

adolescents primiparas) avoiding a repeat pregnancy and continuing their

educational goals. Teachers College, Columbia University.

Slavin, A.L. 1991. Toward a Multicultural Model of the Stress Process. Journal of

Counseling and Development. 70:156-163.

Taylor, B. 1982. Turnaround, Recovery and Growth: The Way Through the Crisis.

Journal of General Management. 8: 5-13.

Teeffelen, A.S., Nieuwenhuijze, M., &Korstjens, I. 2009. Women want proactive

psychosocial support from midwives during transition to motherhood: A

qualitative study. Midwifery, 56(2), 1-6.

VO, Cindy Ngoc. 2008. Pregnant and parenting teens’ attitudes toward pregnancy and

motherhood and their perceptions of social support. Lowa State University.

Wanwadee Neamsakul. 2008. Unintended Thai Adolescent Pregnancy : A grounded

Theory Study. The degree of Doctor of Philosophy in Nursing. The Universityof

California, San Francisco.

ภาคผนวก ก

- แบบสอบถาม ชดท 1 สารวจสภาพปญหา ขอมลพนฐาน และความตองการ

- แบบสอบถาม ชดท 2 การพฒนารปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

ของหญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร

- แบบสมภาษณเชงลก

ภาคผนวก ข

-ตารางแผนการสอน

-ตารางการจดกจกรรมตามรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญง

ตงครรภวยรน

-คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

220

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

ขอควรปฏบตขณะ

ตงครรภ

ผสอนเรมดวยการทกทาย หญงตงครรภวยรน เพอสรางบรรยากาศของความเปนกนเอง และสราง

ความคนเคย กอนเรมประเดน การสอน โดยสอนเรอง

1. ฝากครรภอยางเหมาะสม ใหแพทยผเชยวชาญคอยดแล เพอคอยใหคาแนะนาทดและไมใหเกดปญหาขนใน

ระหวางการตงครรภ

2. กนอาหารทมประโยชน เพอชวยใหทงแมและลกมสขภาพทด แขงแรง ควรเนนอาหารใหครบทง 5 หม

รวมถงแรธาตอนๆ ทควรเสรมเพม เชน แคลเซยม โฟเลท ทงนควรจะปรกษาแพทยเพมเตมดวย

3. ออกกาลงและบรหารรางกายอยางสมาเสมอ เพอชวยลดภาวะแทรกซอนตางๆ โดยทาการออกกาลงกายควร

จะปรกษาแพทยกอนนะคะ

4. ควบคมนาหนกตวใหเปนไปตามเกณฑทไดมาตรฐาน การเพมขนของนาหนกอยางคอยเปนคอยไปจะดและ

ปลอดภยกวา นอกจากนนยงมผลตอนทคณแมคลอดแลวจะงายในการลดนาหนกภายหลงดวยคะ

5. งดสบบหรเดดขาด และหลกเลยงสถานททมควนบหร เพราะควนบหรมผลตอทารกในครรภสง

6. งดดมเหลาและแอลกอฮอลทกชนด

7. ระวงในการใชยา หากเจบปวย ไมวาจะเปนไขหรอปวดทองใดๆ กตามควรปรกษาแพทยกอนเพราะยาบาง

ชนดมผลตอเดกทารกในครรภคะ

8. หลกเลยงสารพษและมลภาวะไมวาจะเปนเสยง แสง อากาศ ควรหาทพกทมความรมรนย

9. หลกเลยงภาวะการตดเชอ หากตดเชอใดๆ จะตองรบรกษาใหหายโดยเรวทสด เพราะการตดเชอของแมอาจ

สงผลตอทารกในครรภไดเชนกน

10. พกผอนอยางเพยงพอ อยายกของหนกหรอทางานหนกเกนไป

ผวจยและผชวยผวจย

221

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

นาเขาสบทเรยนดวยการทกทาย

การแตงงานสาหรบคหนมสาวเปนการเรมตนการสรางครอบครวใหม เพอทจะมครอบครวโดยสมบรณนนของขวญ

อยางหนงทคแตงงานอยากไดกคงไมพนโซทองคลองใจนนกคอการมลก หลงแตงงานใครๆ กอยากมลกเลกๆ ไวให

ครอบครวสมบรณไมเหงา มเสยงเดกเลนไวเรยกรอยยมใหพอแม หรอปยาตายาย แตกอนจะตงครรภเพอทจะมลก

เลกๆ คแตงงานโดยเฉพาะวาทคณแมกตองดแลตวเองเพอเตรยมความพรอมสาหรบการตงครรภเพอทจะไดมลกนอย

อยางทตงใจ และเพอทลกนอยทคลอดออกมาจะไดแขงแรงเพอใหครอบครวสมบรณพรอมหนา

การเตรยมตวกอนตงครรภ

การตงครรภเปนเรองของธรรมชาตทคแตงงานสวนใหญลวนอยากมประสบการณน บางคอาจตงครรภมลกสมใจ

แตบางคการตงครรภกเปนเรองยากจนตองปรกษาแพทยเพอหาวธตงครรภกม แตโดยทวไปคณแมทเตรยมจะตงครรภ

ควรเตรยมตว ดงน

1. ทาจตใจใหสบาย ไมเครยด เพราะความเครยดทาใหฮอรโมนในรางกายแปรปรวนและเปนสาเหตหนงททาใหมบตร

ยาก

2. ออกกาลงกายเปนประจา เพอใหรางกายแขงแรง มภมคมกนโรคทด เพอความพรอมในการตงครรภ การออกกาลง

กายเปนสงสาคญมากสาหรบผทเตรยมตวตงครรภ

3. รบประทานอาหารใหครบ 5 หม หลกเลยงการสบบหร ดมสราหรอของมนเมาทกชนด

4. พกผอน นอนหลบใหเพยงพอ การนอนหลบนอยและการนอนไมเปนเวลากเปนสาเหตหนงททาใหฮอรโมนใน

รางกายแปรปรวน

ผวจยและผชวยผวจย

222

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

5. เมอตดสนใจวาจะมบตรรวมกบคสมรสแลว ควรเขารบการตรวจรางกายเพอเตรยมความพรอมการ

ตงครรภ เพอตรวจหาโรคทางพนธกรรม เชน ยนธาลสซเมย ทอาจเปนปญหาสาหรบการตงครรภ หรอโรคตดตอท

ตองระมดระวง เชน ไวรสตบอกเสบ โรคตดตอทางเพศสมพนธ

อาการของการตงครรภ

อาการระหวางการตงครรภแยกออกเปน 3 ไตรมาสใหญ ไตรมาสละ 3 เดอน เพราะแตละไตรมาสจะมอาการ

ใกลเคยงกนตามการเปลยนแปลงของระดบฮอรโมน ขนาดครรภ และการเจรญเตบโตของทารกในครรภ

1. ไตรมาสแรก คอ ตงแตเรมปฏสนธจนอายครรภ 3 เดอน จะมการเปลยนแปลงฮอรโมนในรางกายอยางมาก คณ

แมตงครรภอาจมอาการเวยนศรษะ คลนไส อาเจยน บางรายนาหนกลด สาหรบผทประจาเดอนมาไมสมาเสมออาจ

เขาใจผดคดวาตวเองเปนโรคกระเพาะอาหารได

2. ไตรมาสทสอง อายครรภมากกวา 3 เดอนขนไปจน 6 เดอน ชวงนอาการเวยนศรษะ คลนไสอาเจยนจะลดลงจาก

ระดบฮอรโมนเรมคงท แตจะพบวาคณแมตงครรภรบประทานอาหารมากขนเพอทดแทนสารอาหารทเสยไปในไตร

มาสแรก ปสสาวะบอยขนจากขนาดทองทใหญขนไปกดกระเพาะปสสาวะ มการขยายของทองตองดแลเพอปองกน

ทองแตกลายเปนรอยทงไวหลงคลอด อาจมอาการเปนเหนบชา หรอเปนตะครว หากรบประทานอาหารไดนอย และ

ไดรบแคลเซยม (Calcium) ไมเพยงพอ

3. ไตรมาสทสาม อายครรภมากกวา 6 เดอนจนถงคลอด ชวงนขนาดครรภจะใหญขนจนเบยดกระเพาะอาหารทาให

คณแมตงครรภรบประทานอาหารไดนอย มอาการอดแนนทอง ทองเฟอ และเมอเขาสเดอนทแปดของการตงครรภจะ

เรมมอาการบวมบรเวณมอ เทา และขา

ผวจยและผชวยผวจย

223

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

การตรวจเชคการตงครรภ

การตรวจการตงครรภในปจจบนมทงแบบทสามารถตรวจไดเอง หรอการไปตรวจทโรงพยาบาล โดยทง 2 วธ

จะใชการตรวจปสสาวะเพอหาฮอรโมน HCG (Human Chorionic Gonadotropin) ทางปสสาวะโดยฮอรโมนนจะสราง

มาจากรกเมอมการปฏสนธตงแต 6 วนขนไป แตจะมความแมนยาในการตรวจมากขนในวนท 10 หลงการตงครรภ

สาหรบอกวธทจะทราบการตงครรภแนนอนนนคอ การทาอลตราซาวด (Ultrasound) โดยแพทยจะทาการตรวจเพอด

การตงครรภจรง อายครรภ ลกษณะการเจรญของอวยวะทารกวาสมบรณดหรอไม และสดทายเพอดเพศของทารก

การดแลตนเองระหวางตงครรภ

แมวาการตงครรภจะไมใชโรคแตคณแมตงครรภกตองดแลตวเองเปนพเศษเพอทลกทเกดมาจะไดสมบรณ แขงแรง

สมดงทแมตองอมทองนาน 9 เดอน วธการดแลตวเอง คอ

1. รบประทานอาหารทมประโยชน โดยเฉพาะกรดโฟลก (Folic acid) และธาตเหลก (Iron) ทเมอไปฝากครรภ

แพทยจะสงยาในรปยาเมดเฟอรสซลเฟต (Ferrous sulfate) คณแมตงครรภตองเครงครดในการรบประทานยาตาม

แพทยสง

2. ออกกาลงกาย คณแมตงครรภสามารถออกกาลงกายไดเพอเปนการบรหารกลามเนอใหมความยดหยน บรรเทา

อาการเมอยลา และในระยะคลอดยงเปนการเพมความทนในการเบงคลอด การออกกาลงกายทคณแมตงครรภทาได

เชน การเดนออกกาลงกาย การเลนโยคะ การวายนา

3. ไมทางานหกโหม คณแมตงครรภควรมเวลาพกระหวางวน 1 ชวโมง เพอผอนคลาย และไมควรยกของหนกใน

ไตรมาสท 1 หรอแมแตในไตรมาสท 2 และ 3 หากหลกเลยงไดกควรหลกเลยง

4. เสอผาการแตงกายตองปรบใหเหมาะสม ไมแนน หรออดอดเกนไป อกทงรองเทาควรเลยงรองเทาสนสงทอาจ

กอใหเกดอบตเหตหรอรองเทาทแนนเกนไปจะทาใหเทาและขาบวมในไตรมาสทสาม

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

224

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

5. รกษาความสะอาดชองปากและฟน ตรวจสขภาพฟนอยางสมาเสมอ เพราะหากชองปากไมสะอาดอาจตดเชอและ

สงผลตอทารกในครรภ

6. คณแมตงครรภควรหลกเลยงการเดนทางไกลในไตรมาสท 1 และไตรมาสท 3หากมความจาเปนตองเดนทางไกล

ควรไดพกระหวางการเดนทางเพอไมใหรางกายเหนอยลาเกนไป

7. คณแมตงครรภจะมการปสสาวะบอยจากการทมดลกทโตขนกดทบกระเพาะปสสาวะ คณแมตงครรภจงควรดม

นาวนละ 1.5-2 ลตร และไมกลนปสสาวะ

8. พอเขาเดอนท 6 คณแมตงครรภจะมปญหาการขบถาย มอาการทองผกบอยๆ จงควรดแลตวเองเรองการขบถาย

หากเรมถายยาก ทองผก ใหเพมอาหารทมใยอาหารสง

9. เพศสมพนธระหวางตงครรภ สามารถมไดตามปกตแบบไมรนแรง และใหงดในเดอนสดทายกอนคลอด หรอ

เดอนท 8 หรอ 9

ขอหามปฏบตระหวางตงครรภ

1. หลกเลยงสารเคม เชน การยอมสผม กดสผม การทาสเคลอบเลบ เพราะสงเหลานลวนเปนสารเคมทสามารถผาน

สทารกในครรภได

2. การรบประทานยาไมวาจะเปนยาแกไข แกแพ ควรอยภายใตการดแลของแพทยไมควรซอยามารบประทานเอง

อกทงตองหลกเลยงสมนไพรทกชนด เพราะยาบางตวสงผลตอทารกในครรภ

3. ระมดระวง การหกลม หรอการกระแทกตางๆ ทากจกรรมตางๆ ใหชาลง เพราะหากไดรบการกระทบกระเทอน

อาจเกดอนตรายตอทารกในครรภไดและอาจรนแรงจนถงขนแทง

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

225

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

อาหารทควรรบประทานระหวางตงครรภ

คณแมตงครรภบางรายทประจาเดอนมาไมสมาเสมอในการตงครรภ 3 เดอนแรกอาจจะยงไมทราบวาตงครรภหรอ

อาจทราบเมอเขาเดอนท 3 เนองจากมอาการแพทองเวยนศรษะ คลนไส อาเจยน ประจาเดอนขาดเมอไปตรวจปสสาวะ

กพบวาตงครรภ ในไตรมาสแรกนคณแมจะรบประทานอาหารไดนอยเนองจากอาการแพทอง และอยากรบประทาน

ผลไมรสเปรยว หรอนามากขนนนเพราะการเปลยนแปลงฮอรโมนในรางกายแตสาหรบผทเตรยมพรอมสาหรบการ

ตงครรภแลวกไมใชเรองยากทจะเตรยมความพรอมในเรองอาหารของคณแมตงครรภ โดยแบงเปน

เดอนท 1 เปนชวงททารกในครรภกาลงสรางตวสรางเนอเยอเพอการเจรญเตบโต สารอาหารทสาคญสาหรบคณแม

และทารกในครรภในชวงนคอ อาหารทสรางเมดเลอด เชน ธาตเหลก (Iron) วตามนบรวม (Vitamin B Complex)

กรดโฟลก (Folic Acid)

อาหารทอดมดวยธาตเหลก คอ ตบ เนอสตว มะเขอพวง ผกกด เหดฟาง พรกหวาน กระถน และผกใบเขยวตางๆ

อาหารทอดมดวยวตามนบรวม คอ ผกใบเขยวตางๆ นม ไข

อาหารทอดมดวยโฟลก สาหรบสารอาหารชนดนผทเตรยมตงครรภควรรบประทานมากอน เพราะเปน

สารสาคญสาหรบทารก มสวนในการสรางสารพนธกรรม ชวยในการเจรญเตบโตของเซลล อาหารทมสารโฟลกพบ

ในคะนา กะหลาปล ธญพชตางๆ ถวลนเตา สม

เดอนท 2 เปนชวงทสรางรก และอวยวะของทารกโดยเฉพาะระบบประสาท เซลลประสาท พฒนาเซลลในดวงตา

อาหารทจาเปนสาหรบคณแมและทารก คอ อาหารกลมโปรตน (Protein) โอเมกา3 (Omega 3) และเนนวตามนบ 2

(Vitamin B 2 : Riboflavin) อาหารกลมโปรตน เชน เนอสตว นม ไข ปลา ถวเหลอง เตาห อาหารทอดมดวยโอเมกา

3 เชน ปลาแซลมอน ปลาซารดน หรอปลาทะเลตางๆ

ผวจยและผชวยผวจย

226

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

ประมาณเดอนทสองระดบฮอรโมนตางๆ ของคณแมตงครรภจะแปรปรวน จะมอาการเวยนศรษะ คลนไส อาเจยน

เบออาหารและหากไมรบประทานอาหารเลยจะทาใหทารกในครรภมพฒนาการไมสมบรณ คณแมตงครรภจงควร

ปรบเปลยนใหรบประทานอาหารบอยขนแตลดปรมาณอาหารลงเพอบรรเทาอาการคลนไส และปองกนการขาด

สารอาหาร

เดอนท 3 เปนชวงททารกในครรภกาลงสะสมกระดก มโครงสรางกระดกชดเจน อกทงเปนชวงททารกรบอาหาร

จากแมผานทางรกไดเตมท อาหารทมความจาเปนมาก คอ แคลเซยม (Calcium) มคาแนะนาวาหญงตงครรภควรไดรบ

แคลเซยมเพมวนละ 700-800 มลลกรม มากกวาคนปกตทตองการ 1,000 มลลกรมนอกจากนยงตองการวตามนด

(Vitamin D) เพอสงเสรมการดดซมแคลเซยม วตามนบ 2 (Vitamin B2) และควรดมนาเพม

อาหารทอดมดวยแคลเซยม แหลงอาหารทมแคลเซยม สวนใหญมาจากนม ทงนมวว นมแพะ หรอแมแตนมถว

เหลองลวนเปนแหลงอาหารอดมแคลเซยม ปลาเลกปลานอยทรบประทานไดทงกระดก คะนา บรอคโคล งา ถว ขาว

โอต เตาห

อาหารทอดมดวยวตามนด เชน ปลาทะเลตางๆ ปลาท ปลาทนา ปลาแซลมอน ปลาซาดน นอกจากนยงพบในไข

เหดหอม นม โยเกรต ธญพช นอกจากแหลงอาหารดงกลาวคณแมตงครรภยงสามารถรบวตามนด ผานทางแสงแดด

ยามเชาไดอกดวย

นา คณแมตงครรภควรดมนาวนละ 1.5-2 ลตร เพราะนามความจาเปนตอรางกาย เปนสวนประกอบในระบบ

ไหลเวยนโลหต โดยเฉพาะการหมนเวยนสารอาหารและของเสยในถงนาครา อกทงระหวางตงครรภขนาดของทองจะ

ไปกดกระเพาะปสสาวะทาใหปสสาวะบอยทาใหรางกายขาดนาได คณแมตงครรภจงควรดมนาบอยๆ

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

227

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

เดอนท 4 เปนเดอนทรกสรางฮอรโมนโปรเจสเตอโรน (Progesterone) และเอสโตรเจน (Estrogen) ทเกยวกบการ

ตงครรภ ทารกในครรภมการสรางผวอยางรวดเรวและพฒนาตอมไทรอยดมากขน อาหารทเหมาะกบคณแมตงครรภ

เดอนนคอ วตามนซ (Vitamin C) เพอปองกนการอกเสบภายในรางกายจากการทฮอรโมนเปลยนแปลง นอกจากนเพอ

ชวยการสรางเซลลผวหนงควรรบประทานวตามนเอ (Vitamin A :Retinol) ดวย

อาหารทอดมดวยวตามนซ เชน ฝรง มะขามปอม กว บลอคโคล ลนจ มะละกอสก ผลไมตระกลเบอรรตางๆ

อาหารทอดมดวยวตามนเอ ถงแมรางกายตองการวตามนเอมาก แตใหคณแมตงครรภหลกเลยงการรบประทาน

ตบเพราะเปนอาหารมไขมนอมตวสงสามารถสะสมในรางกาย แตใหรบประทานวตามนเอทมในแครอท ฟกทอง ผก

ใบเขยว อาหารเหลานจะมแคโรทน (Carotene) ทจะแปลงเปนวตามนเออกทโดยทไมสะสมในรางกาย

เดอนท 5 ทารกในครรภจะสรางไขปกคลมผวเพอปองกนการสญเสยนาและใหความอบอนกบรางกาย เลบมอเลบ

เทาเรมงอก เรมมผม พฒนาระบบประสาทหอยางรวดเรว ในสวนของมดลกเองกขยายอยางรวดเรวทาใหคณแม

ตงครรภเรมมปญหาครรภทโตขนกดกระเพาะปสสาวะทาใหปสสาวะบอยขน ทาใหระบบขบถายขาดนาและอาจม

ปญหาทองผกตามมา อาหารทเหมาะสม คอ อาหารอดมดวยไบโอตน (Biotin) วตามนบ 1 (Vitamin B 1) วตามนซ

(Vitamin C) ธาตสงกะส (Zinc)

อาหารทอดมดวยไบโอตน เชน เหดตางๆ ปลาทนา ปลาแซมมอน ไข อาโวคาโด เมลดทานตะวน เนย ถว ชส

อลมอนด ผลไมตรกลเบอรร

อาหารทอดมดวยวตามนบ 1 เชน เนอหม เนอไก ปลา ไข ถว ธญพช

อาหารทอดมดวยธาตสงกะส เชน หอยนางรม เนอสตว อาหารทะเล ถว ไขแดง หวหอม มะเขอเทศ ผกใบเขยว

เชน ตาลง คะนา ใบชะพล ผกกวางตง

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

228

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

เดอนท 6 เปนเดอนททารกในครรภมระบบประสาทพฒนาไดเตมท ระบบประสาทสมผสตางๆ กพฒนาอยาง

รวดเรว ระบบยอยอาหารพฒนาจนสามารถขบถายเองทางลาไสใหญ สารอาหารทเหมาะกบเดอนนคอ อาหารอดม

วตามนบ 12 (Vitamin B12) และอาหารพลงงานสง ในสวนของคณแมตงครรภเองในเดอนนนาหนกจะเพมอยาง

รวดเรวจงควรเนนอาหารอดมใยอาหาร (Fiber) เพอปองกนนาหนกเกน

อาหารทอดมดวยวตามนบ 12 เชน ปลาซารดน ปลากะพง กง ป หอยนางรม หอยแมลงภ เนอหม สาหราย เตาห

อาหารพลงงานสง ทเหมาะกบคณแมตงครรภ เชน ถว อลมอนด งา ธญพชตางๆ

อาหารทมใยอาหารสง เชน ผก ผลไมตางๆ นอกจากนยงพบในขาวซอมมอ ขนมปงโฮลวต

เดอนท 7 ทารกในครรภมการพฒนาระบบการมองเหน นยนตาเกอบสมบรณ มอวยวะเพศทชดเจน มการสราง

ระบบภมคมกนแตยงไมสมบรณ สารอาหารทเหมาะกบเดอนนคอ โอเมกา3 (Omega 3) วตามนเอ (Vitamin A)

วตามนบ 1 (Vitamin B1) วตามนซ (Vitamin C) แคลเซยม (Calcium) ธาตเหลก (Iron) สาหรบคณแมตงครรภยงเนน

ใยอาหารเชนเดม

เดอนท 8 เปนเดอนทปอดของทารกในครรภกาลงพฒนา โครงสรางของรางกายใหญขน สารอาหารทจาเปน คอ

วตามนซ (Vitamin C) วตามนเค (Vitamin K) แคลเซยม (Calcium) ในดานของคณแมตงครรภเองขนาดมดลกจะขยาย

ใหญขนจากขนาดตวทารกและเรมมการหดรดตวเพอเตรยมการคลอดทาใหคณแมอาจรสกเพลยมากขนจงตองการ

อาหารพลงงานสง เชน โปรตนจากปลาทะเล นมวว หากคณแมมนาหนกตวตากวาเกณฑควรเพมอาหารพลงงาน หาก

มนาหนกเกนกวาเกณฑควรลดแปง และนาตาล

อาหารทอดมดวยวตามนเค เชน นามนถวเหลอง นามนมะกอก นม กลวย ผกคะนา ผกโขม ขาวโพด มะเขอเทศ

กะหลาปล กะหลาดอก

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

229

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

เดอนท 9 เปนเดอนททารกในครรภพรอมจะคลอดออกมา ตอมหมวกไตทางานไดอยางมประสทธภาพ แต

กะโหลกศรษะยงไมแขงแรง อาหารทเหมาะกบคณแมในเดอนนคอ แคลเซยม (Calcium) ธาตเหลก (Iron) วตามนซ

(Vitamin C) อกทงในเดอนนคณแมจะมขนาดครรภใหญเบยดกระเพาะอาหาร ทาใหรสกแนนอดอดงาย อาหารท

เหมาะสมกบคณแมตงครรภเดอนน คอ อาหารออนยอยงาย เชน นมถวเหลอง เตาห เนอปลา และควรหลกเลยงอาหาร

ททาใหเกดลมในกระเพาะ เชน ถวลสง เพราะจะยงทาใหรสกอดอดมากขน

อาหารทควรหลกเลยงระหวางตงครรภ

1. สรา บหร และสารเสพตดตางๆ เพราะสารเหลานลวนขดขวางการเจรญเตบโตของทารกในครรภทงพฒนาการ

ทางดานสมอง ระบบประสาท และพฒนาการทางดานรางกาย

2. อาหารสกๆ ดบๆ เชน แหนม ไขดบ ลาบดบตางๆ เพราะคณแมตงครรภมการเปลยนแปลงฮอรโมนมากทาให

ระบบภมคมกนในรางกายออนแอ การรบประทานเนอสตวดบอาจทาใหตดเชอไดงายกวาปกต และอาจกออนตราย

ใหกบทารกในครรภ

3. หลกเลยงการรบประทานตบสตว ถงแมตบจะอดมดวยวตามนเอทมสวนสาคญในพฒนาเซลลดวงตาและ

ประสทธภาพการมองเหน แตวตามนเอในตบกสะสมในรางกายกอโทษไดเชนกน

4. สมนไพรตางๆ เพราะเราไมทราบเลยวาสมนไพรชนดนนๆ มสารทออกฤทธคลายฮอรโมนในรางกายหรอไม จง

ควรหลกเลยงไวกอน ตวอยางเชน กวาวเครอทมสารคลายฮอรโมนเอสโตรเจน (Estrogen Hormone) ในผหญงอยมาก

หากคณแมตงครรภรบประทานเขาไปอาจทาใหมดลกหดรดตวผดปกตเกดโทษตอครรภได

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

230

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเอง

ขณะตงครรภ

ไตรมาสแรก

การดแลตนเองขณะตงครรภในเดอน ท 1

คณแมทเพงเรมตงครรภใหมๆ ทราบหรอไมวา ลกนอยในครรภของคณแมนนมพฒนาการอยางไรนบตงแตวนเรมปฏสนธ วนนเราจะ

แนะนาใหคณแมทราบถงการเปลยนแปลง และสงทจะเกดขนตลอด 9 เดอนในการตงครรภคะ สงทเกดขนในชวงเดอนแรกนกคอ ลกของ

เรายงเปนแคตวออนคะ ซงจะมขนาดเทาเมลดขาว รปรางกคลายๆ ลกออด แตหลงจากนน 2 สปดาห (หลงปฏสนธ) ตวออนกจะเรมสราง

เนอเยอ ระบบประสาท หวใจ ทางเดนอาหาร อวยวะสมผส และแขนขา นนหมายความวา หวใจดวงนอยๆ ของลกในครรภของเรา เรมตน

ตงแต 14 วนแรกนบจากวนทอสจเขาไปปฏสนธกบไขของคณแมแลวคะ

สาหรบการดแลครรภในชวงเดอนแรก สงทคณแมควรจะตองทาอนดบแรกคอ การฝากครรภ ซงในการฝากครรภนจะมการซกถามประวต

สขภาพและตรวจรางกายโดยละเอยด ซงตางจากตรวจสขภาพทวๆ ไป ในการฝากครรภนคณแมสามารถสอบถามสงตางๆ ทสงสยและขอ

ควรปฏบตตวกบคณหมอไดทกเรองคะ

ความเปลยนแปลงเมอเรมตงครรภทสามารถสงเกตได

ในชวงเดอนแรกน คณแมมอใหมบางคนอาจมอาการประจาเดอนไมมาตามกาหนด บางคนมเลอดออกเพยงเลกนอย เหนอยงาย หลบงาย

ปสสาวะบอย คลนไส อาเจยน อาหารไมยอย อดอดแนนทอง เบออาหาร เหมนกลนอาหาร เตานมคดตง รสกเจบบรเวณหวนม เตานมขยาย

ใหญ อารมณแปรปรวนงาย รองไหโดยไมมเหตผล หงดหงดงาย เปนตน แตสาหรบบางคนกอาจจะไมเกดอาการเหลานทงหมด อาจเกด

เพยงแคบางอาการกได ดงนนเพอความมนใจวาจะตงครรภหรอไม ควรไปปรกษาแพทยจะดทสดคะ

ผวจยและ

ผชวยผวจย

231

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสแรก

ขอควรปฏบตในชวงการตงครรภเดอนท 1

เมอมนใจวาตอนนเราตงครรภแลว คณแมจะตองใสใจกบสขภาพของตนเองใหมากขน และควรสรางความรสกทดกบ

ตวเอง และทสาคญคอการพกผอนนอนหลบใหเพยงพอ เนองจากหญงตงครรภทกคนจะออนเพลยงาย เพราะรางกาย

จะมการทางานมากกวาปกตหลายเทาเพอสรางอวยวะและเนอเยอของทารกในครรภ ซงกระบวนการสรางเนอเยอ

ในชวงเดอนท 1 ถงเดอนท 3 นนถอไดวาเปนชวงเวลาสาคญทสด เมอผานชวง 3 เดอนแรกไปแลว ระบบการสราง

เนอเยอและอวยวะตางๆ จะเสรจสมบรณ รางกายของคณแมกจะกลบมเรยวแรงอกครง

ดงนนในชวงเดอนแรกๆ จะตองพกผอนใหมากๆ ลดการใชพลงงานของรางกายทมากเกนไป อาจนอนพกผอนใน

ตอนกลางวนซกงบกจะชวยไดมาก นอกจากนยงตองดแลอาหารการกนในแตละมอ ควรเสรมโปรตน ธาตเหลกและ

แคลเซยมใหเพยงพอ หรอจะใหดทสดกคอ คณแมควรทจะเสรมโฟลเลทตงแตกอนจะตงครรภดวยซ า (เมอตงใจวาจะ

มลก กควรเสรมโฟลเลทกอนไดเลย เพราะเราอาจจะไมรวาจะปฏสนธสาเรจ

ในรอบเดอนไหน) ทสาคญคณแมทตงครรภไมควรทานอาหารหรอเครองดมทไมมประโยชนกบรางกาย เชน

เครองดมแอลกอฮอล ทานของหวานมากเกนไป หรอสบบหร เปนตนคะ

อาการแพทองทอาจจะเกดขน

คณแมทตงครรภใหมๆ อาจจะเกดอาการแพทอง ซงถอไดวาเปนอาการปกตของการตงครรภ และมกจะมอาการแพ

มากถาเปนการตงครรภครงแรก (ทองแรก) การแพทองมสาเหตมาจากการเปลยนแปลงทางรางกายและจตใจของตว

คณแมเอง โดยจะมอาการแพมากหรอนอยกขนอยกบความสามารถในการปรบตวทงทางรางกายและจตใจ การดแล

อารมณไมใหวตกกงวล เศราหมอง กลว กจะชวยใหอาการแพทองลดลงได นอกจากนยงมวธการชวยลดอาการแพ

ทองดงน

ผวจยและผชวยผวจย

232

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแล

ตนเองขณะ

ตงครรภ

ไตรมาส

แรก

• ทานอาหารทมคารโบไฮเดรตและโปรตนสง แตควรเปนอาหารทยอยงายๆ เชน นม น าซป หรอนาหวาน เปนตน การทาน

เนอสตวนนควรเลอกประเภททยอยงายๆ เชน ปลา เพราะหาเปนเนอสตวประเภท หม เนอ จะยอยยาก อาจทาใหเกดอาการ

คลนไสได

• ดมนาใหมากขน เนองจากรางกายของคณแมทกาลงตงครรภอาจตองสญเสยนาจากการอาเจยน การดมนาสะอาดหรอกน

อาหารทมนาหรอผลไมทมน ามากๆ กจะชวยได การดมน า ควรดมทละนอยๆ แตดมบอยๆ ไมควรดมนาทละมากๆ หลงอาหาร

ทนท เพราะจะไปรบกวนการยอยอาหารได

• ควรกนวตามนเสรมอาหารตามคาแนะนาของแพทย เนองจากการอาเจยน อาจทาใหรางกายไมไดรบสารอาหารทครบถวน จง

ควรทานวตามนเสรม และในรายทมอาการแพทองมากๆ คณหมออาจใหยาแกอาเจยน สาหรบในกรณทจาเปนตองใชยา หรอ

กนยาใดๆ กตาม ไมควรซอยาใดๆ มากนเองโดยไมปรกษาแพทยทดแลครรภของเราโดยเดจขาดเพราะยาบางตวอาจเปน

อนตรายตอเดกในครรภ

• หลกเลยงกลน รส หรออาหารทไมชอบ แมแตอาหารทมกลนฉน เชน กระเทยม กอาจกระตนใหเกดอาการคลนไสได

• กนใหบอยขน อยาปลอยใหทองวางนานเกนไป เพราะวากระเพาะจะหลงนายอยออกมา ซงจะกระตนใหเกดอาการคลนไสได

เชนกน ควรแบงมออาหารออกเปน 6 มอยอยๆ แทน 3 มอหลกๆ อาหารวางทดควรเปนขนมปงกรอบหรอผลไมตางๆ เปนตน

พยายามอยาปลอยใหทองวางจนเกดอาการหว หรอนายอยออกมามากเกนไป เพราะอาจจะทาใหเกดการอาเจยน เชน ในตอน

เชาหลงจากตนนอนมา ควรไดดมนา กนขนมปงปงซก 1-2 แผน บางคนอาจจะไมคอยมแรง กอาจตองกนบนเตยงนอนกอนลก

จากทนอน การกนอาหารลงไปบางกมสวนชวยลดอาการคลนไสไดเชนกน บางคนอาจมอาการอาเจยนตอนเยนหลงเลกงาน ก

ควรทจะกนอาหารวางในชวงกอนเลกงานซกเลกนอย ทงนควรสงเกตอาการของตวเองแลวปรบการกนใหเขากบอาการของ

ผวจยและผชวยผวจย

233

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแล

ตนเองขณะ

ตงครรภ

ไตรมาส

แรก

ตนเองคะ หากเกดอาการหวขนมากลางดกกควรดมนมซกแกว หรอกนของวางเบาๆ ไดคะ สามารถเตรยมขนม ไวขางเตยงเพอ

จะไดหยบกนสะดวกไดคะ

• พกผอนใหมากขน และผอนคลายความเครยดซงเปนสาเหตของอาการคลนไสอาเจยนได อาจจะใชเวลาในชวงบายเอนหลง

นอนหลบสกงบ หรอหากจกรรมเพลนๆ เชน อานหนงสอ ฟงเพลง หรอรองเพลงบางเพอผอนคลายความเครยด

• อยาเพงลกจากเตยงเมอตนนอน การรบลกจากเตยงทนทหลงจากตนนอนอาจจะทาใหหนามดได นอกจากนนในชวงเชาคณแม

ทตงครรภสวนใหญอาจจะตองมหนาทในการทาโนน เชน เตรยมอาหารเชาใหกบสามสดทรก ซงการรบตนรบลกมาทางาน

ทนทจะทาใหเสยพลงงานมากและเหนอยโดยไมจาเปน ควรจดเวลานอนใหมเวลาหลงจากตนอนใหนอนอยบนเตยงซก 10-20

นาท แลวกนอาหารวาง หรอทานมอเชาบนเตยงกอนทจะลกจากเตยงมาทาภารกจประจาวน

• หมนดแลทาความสะอาดฟนอยเสมอ สขภาพปากและฟนทไมดกสามารถทาใหเกดอาการคลนไสได บวนปากดวยนาอนหรอ

นาเกลอออนๆ เปนประจา นอกจากจะชวยใหปากสะอาดแลวยงชวยฆาเชอในชองปากไดดวยคะ

หากทาตามทไดกลาวมาแลวอาการคลนไส อาเจยน หรออาการแพตางๆ ยงไมดขน ควรไปพบแพทยเพอรบคาแนะนาตอไป บางรายท

แพทองมากๆ อาจตองใหแพทยดแลใกลชดทโรงพยาบาลกไดคะ

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

234

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสแรก

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 2

มาถงในเดอนท 2 น ตวออนภายในครรภจะมรปรางคลายมนษยมากขน ถาวดความยาวกคงจะมขนาดประมาณ 1 1/4

นว นาหนกประมาณ 10 กรม ลกของเราในครรภเรมมการเตนของหวใจ มแขน ขา มนวมอนวเทา และเรมสราง

กระดกขนมาแลวคะ

ในเดอนท 2 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมเองสามารถรสกไดดงน

• ออนเพลยงาย และจะรสกวาตวเองนอนนานมากขน จากเดมหลบ 6-8 ชวโมง กอาจจะเปน 7-10 ชวโมง ทงน

ขนอยกบรางกายของคณแมแตละคน

• ปสสาวะบอยมากขนจนสงเกตได

• คลนไส อาเจยน หรอนาลายสอในปาก เวลาไดกลนอาหารอะไรกตาม

• ทองผก

• แสบทอง อาหารไมยอย ทองอดเฟอ

• บางคนเบออาหาร บางคนอาจหวบอย

• คดเตานม เตานมขยายใหญขน หวนมขยายและมสคลาขน มองเหนเปนเสนเลอดเขยวๆ ทบรเวณเตานม

• ปวดศรษะ เหมอนกบอาการมนศรษะของคนทกนยาคมกาเนด

• เวยนศรษะ เปนลมบอย

• รสกอดอด คบตงเอว เนองจากทองเรมขยายใหญขน ทองอดงาย

• อารมณแปรปรวนอยางเหนไดชด คลายๆ ชวงกอนมประจาเดอน เชน รสกหงดหงดงายมาก อาจรองไหบอย

รสกกลว ตนเตน ผสมปนเปกนไป

ผวจยและผชวยผวจย

235

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสแรก

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 2

สงทแพทยทดแลครรภจะใหคณทาในเดอนนไดแก

1. ชงนาหนก วดความดนเลอด

2. ตรวจสอบนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ตรวจสอบอาการบวมและเสนเลอดขอดบรเวณปลายเทา

4. ตรวจสอบอาการผดปกตอนๆ (ถาม)

ในเดอนนนอกจากอาการทกลาวไปแลว บางคนอาจมสวขน บางคนอาจมผวแตกแหงเปนรวรอย เนองจากฮอรโมนท

เปลยนแปลงนนเองคะ วธปฏบตทดคอ ดมนาใหมาก ลางหนาดวยสบออนๆ วนละ 2-3 ครง บางคนแพทยอาจใหกน

วตามนบ 6 เพอชวยลดการแตกของผวหนงคะ ทตองระวงคออยาซอยาใดๆ มาทานเอง โดยเฉพาะถาเปนสว หามซอยา

มาทานหรอทาเองโดยเดดขาดคะ เพราะยารกษาสวบางชนดเปนผลอนตรายตอเดกในครรภ อาจทาใหแทงหรอเดก

พการไดคะ

ผวจยและผชวยผวจย

236

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสแรก

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 3

เมออายครรภเขาสเดอนท 3 ทารกในครรภจะมขนาดประมาณ 2.5 – 3 นว นาหนกราวๆ 15 กรม ในเดอนนทารกใน

ครรภเรมมพฒนาการของอวยวะตางๆ เชน ระบบไหลเวยนเลอด ระบบขบถายปสสาวะเรมทางาน ตบเรมสรางนาด

อวยวะสบพนธเรมเปนรปรางแตยงไมสามารถเหนไดชดวาเปนเพศใดนะคะ

ในเดอนท 3 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทสามารถรสกไดดงน

• ออนเพลยงาย และรสกงวงนอนบอยกวาปกต

• ปสสาวะบอย

• คลนไส อาเจยน หรอยงมอาการแพ

• ทองผก

• ทองอดทองเฟอ อาหารไมยอย ปวดแสบบรเวณใตลนป

• เบอและอยากอาหารบางประเภท

• เตานมตงคด เตานมขยายใหญขน สผวบรเวณหวนมเขมขน

• ปวดศรษะเปนครงคราว

• เปนลมบอย เวยนศรษะ ตาพรา ตองระมดระวงใหมากขน

• อดอดบรเวณเอว

• หวบอยและกนจมากกวาเดม

• อารมณแปรปรวน ออนไหวงาย รองไหงาย เปนตน

ผวจยและผชวยผวจย

237

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสแรก

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 3

สงทแพทยจะใหคณแมทตงครรภทาในเดอนนไดแก

1. การชงนาหนก และวดความดนเลอด

2. ตรวจสอบนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ฟงเสยงเตนของหวใจของทารกในครรภ ซงคณจะไดรบรถงเสยงหวใจเตนของลกคณแลวละคะ

4. ตรวจสอบขนาดมดลกวาขนาดปกตดหรอไม

5. ตรวสอบระดบของมดลกโดยการคลาจากหนาทอง

6. ตรวจสอบอาการบวมและเสนเลอดขอดบรเวณขาและเทา

7. ตรวจสอบอาการผดปกตอนๆ (ถาม)

สงทตองดแลเปนพเศษในเดอนนคออาการทองผก คณแมทกาลงตงครรภควรทานอาหารทมกากใยอาหารใหมากขน

ดมนาสะอาดใหมากขน และควรออกกาลงกายในแบบทเหมาะสมวนละครงชวโมง นอกจากอาการทองผกแลว บาง

คนมอาการทองอดทองเฟอ ซงกมกจะเปนผลมาจากอาการทองผก เนองจากอาการทองผกเปนสาเหตใหเกดกาซใน

ทางเดนอาหาร จงตองรกษาอาการทองผกใหหาย ไมควรกนอาหารอมเกนไปในแตละมอ และไมควรรบๆ กน ควรจะ

เคยวอาหารชาๆ และลดหรองดอาหารทอาจจะทาใหเกดกาซในการยอย เชน กะหลาทกชนด หวหอม และถวทกชนด

ควรแบงการทานอาหารออกเปนมอยอยๆ แทนทจะทานแบบ 3 มอตอวน อาจจะแบงเปน 6-7 มอตอวน แตแบงเปน

อาหารประจามอ (3 มอหลก) สวนชวงสาย (ระหวางมอเชาและเทยง) อาจจะทานผลไมทใหกากใยมาก หรอสลดผกใบ

เขยว พอชวงบาย (ระหวางมอเทยงและเยน) อาจจะหาผลไม หรออาหารวางทมแรธาตแคลเซยมมากๆ เขาชวย สวน

ชวงหวคา (หลงมอเยนและกอนนอน) หากรสกหว คณแมกอาจจะหานาผลไมคนสดๆ, ผลไมบางชนด เชน กลวย

นาวา หรอดมนมอนๆ สกแกว เพอชวยใหทองไมวางจนรสกหวขนมากไดคะ

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

238

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 4

เมอคณแมตงครรภถงเดอนท 4 น ทารกในครรภจะมขนาดประมาณ 4 นว และการไดรบอาหารผานทางรกเรมมปฏกรยา

เชน การดด การกลน เนอเยอฟนของทารกเรมกอตว เรมเหนนวมอนวเทาชดเจนขน

ในเดอนท 4 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมสามารถรสกไดดงน

• คณแมบางคนยงคงมอาการออนเพลยอย

• ปวดปสสาวะบอยกวาเดอนทแลว

• อาการแพทองคอยๆ ดขน และหายไป (แตบางรายกยงเปนอยแตโดยรวมจะดขน)

• มอาการทองผกอย และอาจเปนรดสดวงทวาร หากใครเคยเปนรดสดวงทวารมากอน อาจจะเกดอาการอกเสบได

• เตานมขยายใหญขนอก แตจะไมมอาการตงคดเตานม

• อาหารไมยอย ทองอดทองเฟอ และมการเรอบอย

• อาจมอาการปวดศรษะเปนครงคราว อาจจะเปนลม หนามด เวยนหวบอยขน โดยเฉพาะเวลาทเปลยนทวงทา

ตางๆ เชน จากนงลกขนยน หรอจากนอนลกขนยนอยางรวดเรว

• มอาการคดจมก เลอดกาเดาออก หออ อาจมเลอดออกเวลาแปรงฟนงายขน

• รสกหวบอยและกนจมากขน

• อาจมอาการบวมตงทหลงเทา นวมอและใบหนา อาจมหลอดเลอดขอดทขาทง 2 ขาง

• ตกขาวเพมขน

• ปลายเดอนท 4 จะสามารถไดยนเสยงเตนของหวใจทารกในครรภจากการตรวจทหนาทอง

ผวจยและผชวยผวจย

239

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 4

สงทแพทยจะใหคณทาในเดอนนไดแก

1. ชงนาหนกตวและวดความดนเลอด

2. ตรวจนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ฟงเสยงเตนของหวใจของทารกในครรภ

4. การคลาหนาทองเพอตรวจดขนาดและระดบของมดลก

5. ตรวจสอบอาการบวมของแขนขา และหลอดเลอดบรเวณปลายเทา

6. ตรวจหาอาการผดปกตอนๆ ทอาจจะเกดขน (ถาม)

สงทคณแมตองดแลเปนพเศษในเดอนนคอ

1. ความดนเลอด เพราะโดยทวไปแลวในชวง 6 เดอนแรกของการตงครรภ ความดนเลอดจะตาลงเลกนอย จนเขา

เดอนท 7 ไปจนถงการคลอดความดนเลอดจะสงขน ในกรณทความดนสง และนาหนกตวเพมขนอยางรวดเรว ม

อาการบวมทมอ เทา และใบหนา หรอตรวจพบสารไขขาวในปสสาวะแสดงวามอาการแทรกซอนของการ

ตงครรภอยางรนแรง หรอครรภเปนพษ ซงอนตรายตอแมและทารกในครรภมาก โดยปกตแพทยจะคอยตรวจหา

สงผดปกตเหลานเปนประจาอยแลว จงไมตองกงวลมากนก

2. ระดบนาตาลในปสสาวะ การตรวจพบนาตาลในปสสาวะอาจไมไดเปนเบาหวาน เพราะในขณะตงครรภ การ

ทางานของอนซลนจะไมสามารถทางานไดเตมท เนองจากรกจะสรางสารตานอนซลนขนมา เพอควบคมไมให

ระดบนาตาลในเลอดของแมผานเขาไปยงทารกมากเกนไป จนอนซลนไมสามารถควบคมระดบนาตาลได

ตามปกต ทาใหระดบนาตาลในเลอดอาจสงกวาระดบปกต และไตจะทาหนาทขบออกบางสวน และเมอคลอดลก

แลว ระดบนาตาลในเลอดกจะกลบสสภาวะปกตเอง มเพยงบางคนทมนาหนกตวมากกอาจจะพฒนา

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

240

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 4

ไปเปนโรคเบาหวานตอไปไดในอนาคต สวนคนทเปนเบาหวานอยแลว ควรแจงใหแพทยผดแลการตงครรภทราบ

เพอจะไดดแลอยางใกลชดตอไป

3. ภาวะเลอดจาง เปนอาการทมกเกดขนกบหญงตงครรภ เนองจากเกดภาวะขาดธาตเหลก วธการปองกนกงายมาก

คอ ใหเลอกกนอาหารทมธาตเหลกสงๆ หรอกนธาตเหลกเสรมวนละ 30 มลลกรม

4. อาการคดจมกและอาจมเลอดกาเดาออก เปนอาการทพบบอยมากในหญงตงครรภ เนองจากฮอรโมนเอสโตร

เจนและฮอรโมนโปรเจสเตอโรนในเลอดมระดบสง อาจมการคงของเลอดบรเวณเยอบโพรงจมก ทาใหเกดการบวม

เชนเดยวกบเยอบปากมดลก บางครงอาจมนามกไหลลงคอ ทาใหไอหรออาเจยนได ดงนนจงไมควรกนยาหรอพนจมก

เอง ยกเวนแพทยจะเปนผสงให ทงนคณแมทตงครรภสามารถปองกนอาการเหลานไดโดยกนวตามนซวนละ 250 กรม

จะชวยลดความเปราะบางของเสนเลอดฝอย ทาใหอาการเลอดกาเดาออกลดนอยลง

5. ตกขาว ในชวงตงครรภจะมตกขาวมากขนตอเนองไปจนถงชวงกอนคลอด ตกขาวทมจะเปนลกษณะมกใส

หรอขนเลกนอย มกลนเหมนออนๆ ทางแกคอ เพยงแคคณแมทตงครรภหมนรกษาความสะอาดใหเพยงพอ อยาใหอบ

ชน และไมใชผาอนามยแบบสอด ไมสวนลางชองคลอดหรอใชนวสอดเขาไปทาความสะอาดภายในใดๆ กจะ

ปลอดภยจากการตดเชอ หากตกขาวมส หรอกลนทเปลยนไป มอาการคน หรอปวดแสบปวดรอน ควรรบปรกษา

แพทยทดแลครรภ

ผวจยและผชวยผวจย

241

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 5

เมอคณแมตงครรภจนมาถงเดอนท 5 น ทารกในครรภจะมขนาดประมาณ 8-10 นว การเคลอนไหวของทารกในครรภ

จะแรงพอใหคณแมรสกได ลาตวของทารกเรมมขนออนปกคลม เรมมเสนผมและคว และมไขปกคลมตามตว

ในเดอนท 5 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมสามารถรสกไดดงน

• ทารกในครรภเรมดนจนคณแมรสกได

• มมกในชองทองเพมขน

• อาการทองผก หรออาจเปนรดสดวงทวาร

• ทองอดทองเฟอ อาหารไมยอย และมลมในทอง

• ปวดศรษะบาง บางครงอาจมอาการเปนลม เวยนศรษะงาย

• แนนคดจมก เลอดกาเดาออก และหออ

• หวบอย

• อาจเปนตะครวมากขน

• มอาการบวมทตาตมและเทา บางรายหนาและมอกบวม

• มเลอดขอดทขา

• ชพจรเตนเรวขน

• เรมมอาการปวดหลง

• ความรสกทางเพศเปลยนแปลง

ผวจยและผชวยผวจย

242

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 5

สงทแพทยผดแลครรภจะใหคณทาในชวงเดอนนไดแก

1. ชงนาหนกตวและวดความดนเลอด

2. ตรวจนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ฟงเสยงเตนของหวใจของทารกในครรภ

4. ตรวจขนาดและรปรางของมดลก โดยการตรวจหนาทอง

5. ความสงของระดบยอดของมดลก

6. อาการบวมทมอและเทา และหลอดเลอดทขา

7. ตรวจโรคตบอกเสบ

8. อาการผดปกตตางๆ (ถาม)

สงทคณแมทตงครรภตองดแลเปนพเศษในชวงเดอนนคอ

1. อาจมอาการเวยนศรษะบอยๆ เนองจากมดลกขยายใหญขนจนอาจไปกดทบหลอดเลอดแดงใหญบรเวณกลาง

ลาตว ดงนนเวลาลกนงหรอเปลยนทาตางๆ กจะทาใหการไหลเวยนของเลอดเปลยนไป ทาใหความดนลดลง

อยางกระทนหน ทาใหเลอดไมสามารถมาเลยงสมองไดทนจงเกดอาการเวยนศรษะได คณแมสามารถปองกน

อาการดงกลาวไดโดยเมอตองเปลยนทาหรออรยาบถตางๆ ไมวาจะเปนการลก นง นอน เดน ควรทาอยางชาๆ

จะชวยใหรางกายคอยๆ ปรบเปลยนการไหลเวยนของเลอดไดทน และอกวธหนงทสามารถชวยไดคอกน

โปรตนทกมอ กนใหบอยขน หรอกนอาหารวางระหวางมอ เพอไมใหระดบนาตาลในเลอดตาเกนไป

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

243

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 5

สงทคณแมทตงครรภตองดแลเปนพเศษในชวงเดอนนคอ

2.ตรวจโรคตบอกเสบชนดบ หากพบวาตดเชอตองเขารบการรกษาโดยดวน

3.การยกของหนก หรอการอมลกคนโต หากตองอมลก หรอยกสงของทมนาหนกมากกวา 10 กโลกรม อาจ

เปนอนตรายตอกลามเนอหลงอยางมาก หากลกคนโตออนขอใหอมควรพดกบลกใหเขาใจวาตอนนลกโตแลว

จะตองเดนเองไดแลว ดกวาการไปบอกวาตอนนแมมนองอยในทอง จงอมลกไมได เพราะจะทาใหลกคนโต

เกดอาการอจฉานองได

4.ในระยะนจะเรมมอาการเทาบวม ควรบรหารและออกกาลงกายบรเวณเทาบาง และอยาใสรองเทาทคบมาก

เกนไป และอยาใสรองเทาสนสง จะชวยลดอาการปวดเทาได

ผวจยและผชวยผวจย

244

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 6

ยางเขาเดอนท 6 สาหรบการตงครรภแลวนะคะ ในเดอนนขนาดของทารกในครรภจะมขนาดประมาณ 13 นว ม

นาหนกประมาณ 800 กรม ผวหนงยงบอบบางและมนวาว ยงไมมไขมนใตชนผวหนง เรมมองเหนนวมอและนวเทา

ของทารกไดอยางชดเจน ทารกในครรภเรมปดเปดตาได เปนอกเดอนทตองดแลเปนพเศษเพอความปลอดภยของคณ

แมทตงครรภและสขภาพทแขงแรงของทารกในครรภคะ

ในเดอนท 6 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมสามารถรสกไดดงน

• เดกดนแรงขนกวาเดอนกอนอยางเหนไดชด

• อาจมอาการปวดถวงบรเวณทองนอย

• ทองผกมากขน ควรระวงอยาปลอยใหทองผกนานหลายวน

• อาจเกดการจกแนน เนองจากอาหารไมยอย ทองอด

• ปวดศรษะเปนครงคราว ตาพรา และ ระวงการเปนลมบอย

• คดจมก อาจมเลอดกาเดาไหล และหออบาง

• เลอดออกตามไรฟนเวลาแปรงฟนงายขน

• เกดการบวมทหนา เทา ตาตม และมอ

• คนผวหนงบรเวณหนาทอง เพราะผวหนงบรเวณหนาทองเรมขยายใหญขน

• ปวดหลงมากขน

• เตานมขยายใหญขนอก

ผวจยและผชวยผวจย

245

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 6

ในเดอนท 6 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมสามารถรสกไดดงน

• อาจเกดการขลม ระดบของอารมณยงไมคงท แตดขนกวาเดอนกอนๆ มาก

• เรมวตกกงวล อาจจะกลวเรองการคลอด ทาใหเครยด

สงทแพทยผดแลครรภจะใหคณทาในชวงเดอนนไดแก

1. ชงนาหนกตวและวดความดนเลอด

2. ตรวจนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ฟงเสยงเตนของหวใจของทารกในครรภ

4. ตรวจขนาดและรปรางของมดลก โดยการตรวจหนาทอง

5. ความสงของระดบยอดของมดลก

6. อาการบวมทมอและเทา และหลอดเลอดทขา

7. อาการผดปกตตางๆ (ถาม)

สงทคณแมทตงครรภตองดแลเปนพเศษในชวงเดอนนคอ

1. อาจมอาการปวดและชาตามปลายมอ เนองจากเสนประสาทมอถกพงผดบบรด แกไขไดโดยหลกเหลยงการ

นอนทบแขน หรองอแขน ถามอาการปวดมากควรปรกษาแพทย และควรกนวตามนบ 6 ใหมากขน หามกนยา

ปวดขอโดยเดดขาด ควรปรกษาแพทยทกครงกอนจะทานยาใดๆ ทงสน

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

246

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 6

2. อาการทองผกมากจนอาจถายมเลอดปน ปกตมกจะพบไดรอยละ 20-50 ของหญงทตงครรภ อยางไรกดควร

ไดรบการตรวจจากแพทย และดแลดวยตนเอง โดยหลกเลยงภาวะทองผก ดวยการทานนาและอาหารทเปนกากใย

ใหมาก นอนตะแคงและไมควรอยในทาเดมนานๆ เวลาถายไมควรนงเบงอจจาระและควรมเกาอเตยๆ ใหพกเทา

เพอลดแรงดนในชองทอง ประคบกลามเนอและลดอาการบวมบรเวณฝเยบดวยการนงแชในนาอนๆ สปดาหละ 2

ครง และควรทาความสะอาดและเชดใหแหงหลงการถายอจจาระ หากจาเปนตองใชยาระบายควรทาตาม

คาแนะนาของแพทยเทานน

3. ระวงภาวะครรภเปนพษ พบไดเมออายครรภ 20 สปดาหขนไป มกพบในคณแมทตงครรภแลวมความดนเลอด

สงมากอน หากฝากครรภไวและมาตรวจสมาเสมอกจะตรวจพบแตเนนๆ และปองกนไดทน อยางไรกตามหากม

อาการเหลานเกดขนอยางใดอยางหนงควรรบปรกษาแพทยทฝากครรภโดยดวน เชน มนาหนกเพมขนอยาง

รวดเรวโดยทไมไดกนอาหารเพมขน มอาการบวมหนาและมออยางมาก ปวดศรษะโดยไมทราบสาเหต ตาพรามว

เปนตน

ผวจยและผชวยผวจย

247

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 7

ในชวงเดอนท 7 น นาหนกตวของทารกในครรภจะมประมาณ 1200 กรม ภาวะการเจรญเตบโตของทารกในครรภเรม

มไขมนใตชนผวหนง เดกทารกในครรภเรมดดนวมอตนเอง รองไหได รบรรสเปรยวหวานได และยงตอบรบการ

กระตนไดด โดยเฉพาะความเจบปวดและแสงสวาง ซงหากคณแมจาเปนตองคลอดบตรในเดอนน (คลอดกอน

กาหนด) โอกาสทเดกทารกจะรอดชวตจะมสง

ในเดอนท 7 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมสามารถรสกไดดงน

• เดกดนแรงขน และสมาเสมอมากขน

• รสกปวดถวงบรเวณทองนอย

• ทองผกมากขน

• จกเสยดแนน เนองจากอาหารไมยอย ทองอด

• ปวดศรษะเปนครงคราว ตาพรา และ อาจเปนลมบอย

• คดจมก อาจมเลอดกาเดาไหล และหออบาง

• เลอดออกตามไรฟนเวลาแปรงฟนงาย

• เปนตะครวทขา

• บวมทหนา เทา ตาตม และมอ

• คนผวหนงบรเวณหนาทอง

• หลอดเลอดขอดทขา

ผวจยและผชวยผวจย

248

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 7

• อาจเปนรดสดวงทวารบอย หรองายกวาปกต

• หายใจตน และหายใจลาบาก

• นอนไมหลบ หรอหลบไมคอยสนท

• มดลกจะหดตวถขน แตไมเจบปวด

• อยอาย และเสยงตอการหกลม ตองเพมความระมดระวงใหมาก

• อาจมนานมเหลองไหลออกทางหวนม

• ขลม อารมณยงไมคงท สมาธสน

• วตกกงวล

• มความสนใจการเปนแม มการจนตนาการเกยวกบลกมากขน

สงทแพทยผดแลครรภจะใหคณทาในชวงเดอนนไดแก

1. ชงนาหนกตวและวดความดนเลอด

2. ตรวจนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ฟงเสยงเตนของหวใจของทารกในครรภ

4. ตรวจขนาดและรปรางของมดลก โดยการตรวจหนาทอง

5. ความสงของระดบยอดของมดลก

6. อาการบวมทมอและเทา และหลอดเลอดทขา

7. อาการผดปกตตางๆ

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

249

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 7

สงทคณแมตองดแลเปนพเศษในชวงการตงครรภเดอนนคอ การคลอดกอนกาหนด

โดยปกตหญงตงครรภประมาณรอยละ 7-10 มโอกาสทจะคลอดกอนกาหนด คอคลอดกอนอายครรภครบ 37 สปดาห

สาเหตทตองคลอดกอนกาหนดสวนใหญทพบคอ มอาการเจบครรภเองโดยไมทราบสาเหต ถงนาครารวหรอแตก ม

ปญหาทางสขภาพของคณแมทตงครรภเอง ซงในปจจบนการฝากครรภกมกจะดแลจนลดความเสยงการคลอดกอน

กาหนดได แตอยางไรกตามยงมปจจยเสยงตอการคลอดกอนกาหนดดงน

• การสบบหร หรอไดรบควนบหรมากๆ โดยเฉพาะหากคณแมทตงครรภอายครรภออนๆ แลวสบบหร

• การดมเหลาหรอเครองดมแอลกฮอล

• การทานยาบางชนด ซงยาทใชเปนประจานน หากคณแมทตงครรภยงไมรตววาไดตงครรภแลว และทานยาลง

ไป อาจมผลตอทารกในครรภ

• การเพมของนาหนกตวของคณแมทตงครรภนอยเกนไป โดยทวไปนาหนกจะเพมประมาณ 15 กโลกรมถอวา

อยในเกณฑปกต

• รางกายของคณแมทตงครรภไดรบสารอาหารทจาเปนไมเพยงพอ ทางแกคอตองพยายามกนอหารทมธาต

สงกะสใหเพยงพอ เนองจากมรายงานระบวา ผหญงตงครรภทคลอดกอนกาหนดมกไดรบธาตสงกะสไม

เพยงพอ

• ทางานหนกหรอทาอาชพทตองยนตลอดเวลา

• การมเพศสมพนธในชวงทกาลงตงครรภ ซงโอกาสจะคลอดกอนกาหนดไดนนจะเปนในผทมประวตคลอด

กอนกาหนด โดยแพทยจะแนะนาใหงดการมเพศสมพนธ 2-3 เดอนกอนถงกาหนดคลอด

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

250

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 7

สงทคณแมตองดแลเปนพเศษในชวงการตงครรภเดอนนคอ การคลอดกอนกาหนด

• การตดเชอ เชน หดเยอรมน โรคตดตอทางเพศสมพนธบางชนด ทางเดนปสสาวะอกเสบเฉยบพลน หรอการ

ตดเชอในชองคลอดและนาครา เปนตน เพราะหากตดเชอดงกลาว ระบบธรรมชาตจะพยายามขบเดกออก ซง

ทาใหเกดการคลอดกอนกาหนด

• ภาวะปากมดลกปดไมสนท

• มดลกไวตอการกระตน ทาใหเกดการหดรดตวของมดลกไดงาย และรนแรงจนทาใหเกดการคลอดกอน

กาหนดได

• ภาวะรกเกาะตา ใกลปากมดลก จะตองรกษาโดยใหนอนอยบนเตยงหรอนอนพกในโรงพยาบาล

• อาการเจบปวยเรอรงของคณแมทตงครรภ เชน มโรคประจาตวเกยวกบหวใจ ปอด ตบ หรอเบาหวาน แต

ปจจบนปญหานไดลดลงเนองจากการรกษาของแพทยสามารถควบคมโรคไดดขน

• คณแมทตงครรภมอายต ากวา 17 ป เนองจากวารางกายยงไมพรอมเตมททจะตงครรภ ทาใหโอกาสคลอดกอน

กาหนดมสง

• คณแมทตงครรภมอายเกน 35 ป

• กลมทมฐานะทางเศรษฐกจตา เนองจากอาจไดรบสารอาหารไมเพยงพอ และมปจจยเสยงอนๆ อกมากมาย

• ภาวะทมความผดปกตของมดลก

• การตงครรภแฝด

• ทารกในครรภพการ

• ผทมประวตการคลอดกอนกาหนด

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

251

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 8

มาถงในเดอนท 8 น พฒนาการของทารกในครรภ ตวจะยาวประมาณ 18 นว นาหนกตวประมาณ 2,000-2,500 กรม

หวโตเตมท ทารกจะไดยนเสยงและมองเหนได อวยวะภายในสมบรณและเรมทางาน ยกเวนปอดทยงไมสมบรณเตมท

ในเดอนท 8 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมสามารถรสกไดดงน

• ทารกในครรภจะดนแรงขน และสมาเสมอ

• คณแมทตงครรภอาจจะทองผกบอยมากขน

• อาจมอาการปวดแสบกระเพาะอาหาร อาหารไมยอย ทองอด

• ปวดศรษะเปนครงคราว ตาพรา และอาจเปนลมบอย

• คดจมก อาจมเลอดกาเดาไหล และหออบาง

• เลอดออกตามไรฟนเวลาแปรงฟนไดงายกวาปกต

• เปนตะครวทขาบอย

• บวมทขอเทา และหลงเทา อาจบวมทหนาและมอดวย

• คนผวหนงบรเวณหนาทอง

• มอาการปวดหลง

• หลอดเลอดขอดทขา

• เปนรดสดวงทวารบอยหรองายกวาปกต

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

252

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 8

• หายใจตน และหายใจลาบาก

• นอนไมหลบหรอหลบไมสนท

• มดลกจะหดตวถขน

• อยอาย และเสยงตอการหกลม ควรเพมความระมดระวงใหมากเปนพเศษ

• มนานมเหลองไหลออกทางหวนม

• ขลมมากขน

• ตนเตน และวตกกงวล

สงทแพทยผดแลครรภจะใหคณทาในชวงเดอนนไดแก

1. ชงนาหนกตวและวดความดนเลอด

2. ตรวจนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ฟงเสยงเตนของหวใจของทารกในครรภ

4. ตรวจขนาดและรปรางของมดลก โดยการตรวจบรเวณหนาทอง

5. ความสงของระดบยอดของมดลก

6. อาการบวมทมอและเทา และหลอดเลอดทขา

7. อาการผดปกตตางๆ (ถาม)

ผวจยและผชวยผวจย

253

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 8

สงทตองดแลเปนพเศษในเดอนนคอ

1. ควรหลกเลยงการเดนทางไกล เพอปองกนปญหาการคลอดกอนกาหนด หรอไมสามารถตดตอกบแพทย

ผดแลไดทน หากจาเปนจรงๆ ควรปรกษาแพทยและขอใบรบรองจากแพทยวาสามารถเดนทางไดในกรณท

ตองเดนทางโดยเครองบน ในกรณทตองเดนทางโดยรถยนต ไมควรจะขบรถเอง

2. การเลอกวธการคลอดลกใหเหมาะสม

3. อาจจะเกดการหดเกรงของมดลก ซงจะเกดขนในชวง 2-3 เดอนกอนคลอด การหดรดตวของมดลกจะไมทา

ใหเจบมากนกและจะคลายไปในทสด ใหนอนพกหรออยนงๆ จะทาใหอาการปวดลดลง อาการจะเพมมากขน

เรอยๆ ไปจนเดอนสดทายจะเปนการเจบเตอนและนาไปสการเจบจรงโดยมการเปดของปากมดลกรวมดวย

ซงจะนาไปสการคลอด

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

254

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 9

ในเดอนนถอไดวาเปนเดอนสดทายของการตงครรภ พฒนาการตางๆ ของทารกในครรภ ความยาวจะประมาณ 20 นว

นาหนกตวประมาณ 3,000-3,400 กรม อวยวะทกสวนรวมทงปอดสมบรณ พรอมทจะคลอด สวนนาหรอศรษะจะ

เคลอนลงสองเชงกราน และทารกในครรภมการเคลนไหวนอยลง

ในเดอนท 9 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมสามารถรสกไดดงน

• เดกดนนอยลง

• ตกขาวมากขน และเปนมกขน บางครงมเลอดจางๆ หลงการตรวจภายในหรอการมเพศสมพนธ

• ทองผกมากขน

• ปวดแสบกระเพาะอาหาร อาหารไมยอย ทองอด

• ปวดศรษะเปนครงคราว ตาพรา และ เปนลมบอย

• คดจมก อาจมเลอดกาเดาไหล และหออบาง

• เลอดออกตามไรฟนเวลาแปรงฟน

• เปนตะครวทขา

• บวมทขอเทา และหลงเทา อาจบวมทหนาและมอดวย

• คนผวหนงหนาทอง

• ปวดหลงเพมขนและรนแรงขน

• หลอดเลอดขอดทขา

• เปนรดสดวงทวาร

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

255

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 9

• นอนไมหลบ หรอหลบไดไมนาน

• มดลกจะหดตวถขน รนแรงมากขน บางครงมอาการเจบดวย

• อยอายเคลอนไหวตวลาบาก และเสยงตอการหกลม

• มนานมเหลองไหลออกททางหวนมมากขน

• เหนอยงายหรอรสกมพลงงานมากขน หรอมทง 2 อยางสลบกน

• หวบอย กนจ หรอเบออาหาร กนไดนอยลง

• ตนเตน วตกกงวล กลวมากขน

• ผอนคลายมากขนเพราะใกลคลอดแลว

• หงดหงด ออนไหวงาย กบคาพดโดยเฉพาะเกยวกบการคลอด

สงทแพทยผดแลครรภจะใหคณทาในชวงเดอนนไดแก

1. ชงนาหนกตวและวดความดนเลอด

2. ตรวจนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ฟงเสยงเตนของหวใจของทารกในครรภ

4. ตรวจขนาดและรปรางของมดลก ทาของทารกในครรภ

5. ความสงของระดบยอดของมดลก

6. อาการบวมทมอและเทา และหลอดเลอดทขา

7. ประเมนสภาพมดลกดวยการตรวจภายใน

8. ความถหางและความรนแรงในการหดเกรงของมดลก

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

256

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 9

สงทตองดแลเปนพเศษในเดอนนคอ

• การเลอกวธการคลอดลก

• ทาความคนเคยกบโรงพยาบาลและหองคลอด อาจเดนไปดเดกแรกเกด หองพกหลงคลอด หรอขอดวดทศน

เกยวกบหองคลอด เพอทาความคนเคยกบมนมากขน

• ทารกเกนกาหนดคลอด คอตงครรภนานเกน 42 สปดาห การตงครรภทนานเกนกวาปกตคอนานเกน 39

สปดาห คณหมอทดแลครรภจะพจารณาตรวจครรภเปนพเศษวาจะตองทาอยางไรตอไป หากครบ 42 สปดาห

แพทยจะกระตนใหเกดการคลอดโดยธรรมชาต หรออาจจะตองผาตดคลอดแลวแตกรณ

• การแตกของถงนาครา โดยทวไปมกจะมการแตกเตอนกอนลวงหนา คอจะมการซมออกมาเลกนอยกอน

โดยเฉพาะตอนลกนง หรอในขณะเคลอนไหว ดงนนจงไมตองกลว มเพยงบางรายเทานนทแตกออกมาเยอะ

เวลาทเหมาะสมทควรไปโรงพยาบาลเพอคลอด สามารถพจารณาไดดงน

1. เมอเรมมการเจบครรภจรง โดยการเจบจะอยนานตลอดชวโมง และเจบมากขนเรอยๆ

2. การเจบครรภไมสามารถเลอกเวลาหรอรลวงหนาได ดงนนไมวาจะอยทไหนหรอทาอะไรอย ควรรบไป

โรงพยาบาลไมตองรอใหเปนเวลาราชการ

3. หากเจบครรภนอยๆ ควรพกอยบาน 4-8 ชวโมง เพอใหแนใจวาเจบครรภจรง หรออาจโทรขอคาปรกษากบ

คณหมอหรอพยาบาลได

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

257

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การออกกาลงกายขณะ

ตงครรภ

การออกกาลงกายเปนสงจาเปนสาหรบคนทกเพศทกวย แมแตคณแมทตงครรภกยงจาเปน เพอใหตวเองและทารกใน

ครรภมสขภาพทด แตคณแมทตงครรภควรเลอกชนดการออกกาลงกายทเหมาะสม เชน ไมควรวงออกกาลงกาย เปน

ตน การออกกาลงกายอยางถกตองและเหมาะสมนอกจากจะทาใหคณแมทตงครรภมสขภาพทดแลวยงชวยใหหลง

คลอดมหนทไมอวนจนเกนไปอกดวย

การออกกาลงกายทเหมาะสมกบตวคณแมทตงครรภนนม 4 แบบดวยกนคอ การเตนแอโรบก การบรหารรางกายของ

คณแมทตงครรภ การผอนคลายกลามเนอ และการบรหารแบบคเกลส (Kegels) หรอการฝกขมบกนนนเอง ซงเปนการ

บรหารรางกายเพอใหกลามเนอองเชงกรานและชองคลอดแขงแรงขน เพอประโยชนในการคลอดและการฟนสภาพ

หลงคลอด การบรหารรางกายตางๆ เหลาน คณแมควรจดเวลาการออกกาลงกายใหเหมาะสมเปนประจา สปดาหละ 3

– 4 ครง ครงละ 30 – 60 นาท รวมเวลาการอบอนรางกายและชวงพก (Cool down) และชพจรควรเตนไมเกน 140 ครง

ตอนาท หากรสกวาเหนอยมากใหหยดพกกอนได หรอใชทาบรหารเบาๆ ในการอบอนรางกายแทน

ตวอยางการออกกาลงกายของคณแมทตงครรภ

• การเดนเลนรอบๆ บรเวณบาน

• วายนาในสระ โดยไมใหนารอนหรอเยนจนเกนไป

• ปนจกรยานอยกบทดวยความเรวไมมากเกนไป

• บรหารรางกายโดยใชทาสาหรบคณแมทตงครรภ

ตวอยางการออกกาลงกายสาหรบคณแมทตงครรภทเปนนกกฬา หรอออกกาลงกายเปนประจาอยแลว

• เดนหรอวงเหยาะๆ 1 กโลเมตรตอวน

• ยกดมเบลขนาดเบาๆ หรอจะใชขวดนาดมขนาด 500ml ทดแทนกได

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

258

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การออกกาลงกายขณะ

ตงครรภ กฬาตองหามสาหรบคณแมทตงครรภ

• วงเกนกวา 1 กโลเมตร

• ขมา

• สกนา

• ดานาหรอกระโดดนา

• การบรหาทกชนดทไมไดเปนแบบเฉพาะของคณแมทตงครรภ เชน ซตอพ โหนบาร เปนตน

• กฬาทมการกระทบกระทงตวบคคล เชน ฟตบอล บาสเกตบอล เปนตน

ขอควรระวงในการออกกาลงกายขณะตงครรภ

1. ไมควรออกกาลงกายในขณะททองวางหรอขณะทหว ควรกนอาหารวาง หรอดมนาสกแกวกอนเรมออกกาลง

กายอยางนอย 15-30 นาท

2. แตงกายใหเหมาะสมกบกจกรรม เสอผาทหลวมหรอคบเกนไปอาจทาใหเคลอนไหวรางกายไมสะดวก

3. เลอกสถานทออกกาลงกายใหเหมาะสม พนทออกกาลงกายควรเปนพนเรยบ ไมลน สะอาด และไมมสงกด

ขวาง

4. ออกกาลงกายแตพอด ไมหกโหมจนเกนไป คอหากกลามเนอสวนหนงสวนใดเกรงมากเกนไป หรอเรมมการ

หอบ แสดงวาออกกาลงกายหนกเกนไป ควรหยดพก

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

259

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การออกกาลงกายขณะ

ตงครรภ

5. ตองหยดออกกาลงกายทนทเมอเกดอาการเหนอยลา หรอเจบปวด เปนตะครว เวยนศรษะ ตาพรา หวใจเตนเรว

หรอเตนไมเปนจงหวะ เพราะอาจทาใหเกดอาการถงนาครารว และเลอดออกทางชองคลอด หากเกดอาการเหลานเมอ

หยดออกกาลงกายและพกผอนอาการบางอยางจะหายไป ยกเวนในกรณทถงนาครารว หรอมเลอดออกนนจะตองรบ

ไปพบแพทยทนท

6. พยายามอยในทเยน อยาออกกาลงกายในทรอนจดหรออบอาว อากาศไมถายเท และไมควรครอบตวดวยไอนา

รอนหรออาบนารอน เพราะการทาใหอณหภมสงขนเพยง 0.5 ถง 1 องศาจะทาใหเลอดไปเลยงมดลกลดลง

7.ระวงการบาดเจบทอาจเกดขนไดขณะออกกาลงกาย และระวงหลงใหมาก อยาใชกลามเนอหลงมากเกนไป

8.เลกออกกาลงกายในระยะ 3 เดอนสดทาย และพกผอนใหมาก เปลยนเปนการเดนเลนรอบๆ บานแทน

ผวจยและผชวยผวจย

260

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

โภชนาการ

ทดสาหรบ

ทารกใน

ครรภ

เมอคณแมทราบวาตอนนมอกหนงชวตเกดขนมาในตวของเราแลว ไมวาเราจะทาอะไร ทกๆ อยางจะสงผลกระทบตอทารกในครรภ โดยเฉพาะ

อาหารทแมทานเขาไปในแตละมอ นนหมายถงสขภาพของทารกในครรภทกาลงจะลมตาดโลกเลยทเดยวคะ มการสารวจวาคณแมทกนอาหาร

สาเรจรปหรออาหารทไมมประโยชนสขภาพของเดกจะไมแขงแรงถง 92% และเดกทารกอาจจะตายในครรภสงถง 65% ทเหลอคลอดกอนกาหนด

บาง รางกายไมสมบรณ พการบาง ดงนนคนทตงครรภจงควรใสใจในเรองโภชนาการอยางมาก คณแมควรทานอาหารทมประโยชนอยเสมอ

คาแนะนาทคณแมควรคานงเมอตงครรภ

1. หากคณแมอดอาหารมอใดกตามนนหมายถงทารกในครรภกอดอาหารไปดวย เนองจากทารกในครรภจะไดรบอาหารทคณแมกนมอตอมอ

หากเราอดอาหารมอใด ทารกกจะอดอาหารดวย ดงนนเมอถงเวลาอาหาร ไมวาจะหวหรอไมกตามเรากควรทานอาหารคะ

2. ควรใสใจและเลอกกนอาหารทอดมดวยสารอาหารและพลงงานครบถวนตามทรางกายเราและทารกตองการ โดยไมทาใหนาหนกของเราเพม

มากเกนความจาเปน ไมควรทานขนมหวาน หรออาหารทไมมประโยชน

3. งดเครองดมแอลกอฮอล บหร และยาเสพตดตางๆ

4. คณแมทกาลงตงครรภควรไดรบโปรตนอยางเพยงพอ อยางนอยวนละ 60-100 กรมตอวน ซงจะชวยลดภาวะแทรกซอนตางๆ ได อาจจะเนน

อาหารประเภทเนอปลานง ยางเพอใหไดโปรตนทยอยงายและพอเพยง

5. ควรกนอาหารทมวตามนซมากหนอย เพราะวตามนซเปนสารอาหารทรางกายไมสามารถเกบสะสมไวได ตองกนทกวน และวตามนซถก

ทาลายไดงายดวยความรอน แสงแดด และการเกบไวนานๆ ดงนนการกนวตามนซจะตองกนสดๆ เชน จากการทานผลไมสดๆ เปนตน

ผวจย

และ

ผชวย

ผวจย

261

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

โภชนาการทดสาหรบ

ทารกในครรภ

6. เสรมแคลเซยมใหพอเพยง เพราะคณแมทตงครรภตองรบแคลเซยมอยางนอย 1200 มลลกรมตอวน เนองจากทารก

ในครรภตองการแคลเซยมเพอไปสรางกระดกและฟน หากแมทานแคลเซยมไมเพยงพอ ทารกในครรภจะไปดงเอา

แคลเซยมจากรางกายของแมไปแทน ทาใหมผลในระยะยาวคอแมอาจกระดกพรนเมออายมากขนคะ

7. เนนผกใบเขยวและผกผลไมสเหลอง โดยคณแมทตงครรภควรกนวนละ 3 สวนเปนอยางนอย ผกผลไมเหลานจะให

วตามนเอ ในรปของสารเบตาแคโรทน ซงใชในการเจรญเตบโตของเซลลในรางกาย นอกจากนยงมวตามนบ วตามนอ

กรดโฟลก และเกลอแรตางๆ อกมาก รวมถงกากใยทชวยลดอาการทองผกได นอกจากนควรกนพชผกผลไมอนๆ วน

ละ 2 ชนด เพอใหไดรบวตามนและเกลอแรอนๆ เชน โพแทสเซยม แมกนเซยม เปนตน

8. หากคณแมมปญหาแพทอง ลองทานอาหารประเภทธญพช และถว เชน ขาวโอต ขาวบาเลห ขาวซอมมอ ถวตางๆ

เพราะวาอาหารเหลานเปนอาหารทอดมดวยกากใย และวตามนบ ทใชในการสรางอวยวะตางๆ ของทารก และยงชวย

ลดอาการแพทองรนแรงไดอกดวยคะ

9. เนนธาตหลกใหเพยงพอ เพราะธาตเหลกมสวนชวยในการสรางเมดเลอดใหกบทารกในครรภ การดดซมธาตหลก

จะตองใชวตามนซเปนตวชวย ดงนนจงควรทานใหเพยงพอควบคกน

10.ทานไขมนทมประโยชนบาง เพราะคณแมทตงครรภหลายทานอาจจะกลววาการทานไขมนอาจจะทาใหอวนและม

ผลกบทารกในครรภจงหลกเลยง แตวาไขมนในอาหารนนกมความจาเปน เนองจากสารอาหารบางชนดจะตองมไขมน

เปนตวชวยในการดดซม ดงนนการหลกเลยงไขมนทงหมดจะไมเปนผลดตอรางกายนะคะ

ผวจยและผชวยผวจย

262

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

โภชนาการทดสาหรบ

ทารกในครรภ

11.อยาปลอยใหรางกายขาดนา เพราะรางกายของคนเราประกอบไปดวยนา คณแมควรดมนาสะอาดอยางนอยวนละ 8-

10 แกว เพอชวยในการหมนเวยนของเลอดหรอของเหลวในรากาย ชวยใหรางกายชมชน ลดอาการทองผก ลดความ

เสยงการตดเชอระบบทางเดนปสสาวะ และปรบสมดลเคมในรางกายเปนตน

12. หลกเลยงอาหารรสเคมจด ควรกนแคเพยงพอประมาณ โดยทวๆ ไปแพทยจะแนะนาใหจากดอาหารรสเคมในหญง

ตงครรภ เพอลดการคงของน าในรางกาย แตกไมใชวาใหงดโดยเดดขาดเพราะยงไงเกลอกยงเปนสงจาเปนตอรางกาย

อาจรบเพยงแคปรงรสเคมขณะทกน อยาปรงรสเคมตอนหงตมอาหาร

13. หากตองการทานอาหารเสรมเพอบารงการตงครรภ ความจรงแลวเราไมจาเปนตองทานอาหารเสรมเพมเตมหาก

ไดรบสารอาหารทเพยงพอในแตละวน แตหากตองการเสรมจรงๆ อาหารเสรมในรปแบบเมดหรอผง ควรปรกษา

แพทยผดแลครรภกอน เพราะอาหารเสรมบางชนดนนอาจจะมผลขางเคยงได

ผวจยและผชวยผวจย

263

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

โรคอนตรายสาหรบคณ

แมทกาลงตงครรภ

เชอไดวาคณแมทกาลงตงครรภทกคน กอยากทจะมสขภาพทด แขงแรงตลอดระยะเวลาทตงครรภ แตคงเปนไปไดยาก

ทจะไมเจบปวยอะไรเลย ซงโดยทวไปแลวคณแมทกาลงตงครรภอยมโอกาสเจบปวยไดเทากบคนทวๆ ไป โดยเฉพาะ

โรคทแพรกระจายในกลมคนใกลชดไดงาย เชน ไขหวด หด คางทม ฯลฯ ซงบางโรคอาจมผลกระทบตอทารกครรภ

ดงนนเราจงควรหาทางปองกนไวแตเนนๆ เพอไมใหเกดภาวะแทรกซอนตางๆ ได

อนดบท 1 – ไขหวดหรอไขหวดใหญ

จากสถตนนคณแมทกาลงตงครรภอยมโอกาสทจะเปนไขหวดหรอไขหวดใหญอยางนอย 1 ครงในชวงตลอดการ

ตงครรภ 9 เดอน ซงการเปนไขหวดแบบปกตจะไมมผลกระทบตอทารกในครรภแตอยางใด แตการทานยาบางชนด

เพอลดอาการไขตางๆ จะมผลกระทบ ดงนนหากตองทานยาควรปรกษาแพทยและปฏบตตวดงน

• เมอเรมมอาการเปนหวดใหดแลรางกายใหอบอนอยเสมอ เพอไมใหเปนหวดมากขน

• เวลานอนใหยกศรษะสงขนเลกนอยเพอใหการหายใจสะดวกขน

• กนอาหารตามปกตแมวาจะรสกหวหรอไมกตาม

• ดมนาใหมากๆ

• ใชนาเกลออนๆ กลวคอ

• ถามไข ควรลดไขดวยการเชดตว และดมนาเยนบอยๆ เปนการลดไขดวยวธธรรมชาต

• ถามไขสงเกน 38 องศา ควรรบปรกษาคณหมอทนท

การเปนไขหวดขณะตงครรภอาจจะหายชากวาปกตเลกนอย เพราะขณะตงครรภภมตานทานจะลดลงเลกนอย หาก

อาการรนแรงหรอเปนไขหวดนานเกน 1 สปดาหควรรบปรกษาคณหมอ

ผวจยและผชวยผวจย

264

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

โรคอนตรายสาหรบคณ

แมทกาลงตงครรภ

อนดบท 2 – โรคระบบทางเดนอาหาร

โรคทเกดในระบบทางเดนอาหารทมกพบบอย มกเกดจากกระเพาะอาหารหรอลาไสอกเสบจากเชอไวรส ซงมกจะ

หายไปภายใน 24 ชวโมง แตหากเปนเรอรงกจะไมเกน 3 วน และมกจะทาใหทานอาหารไมไดมาก ดงนนควรจะ

พยายามดมนาใหมาก การตดเชอแบบนมกไมมอนตรายใดๆ ตอทารกในครรภ แตควรปฏบตตนใหถกตองดงน

• ดมนามากๆ อาจเปนนาเปลาหรอนาผลไม หรอเลอกทานอาหารเหลวทชอบ

• ควรจบนาบอยๆ หรออมนาแขงตลอดเวลากได

• ในชวงทเกดอาการ 12 ชวโมงแรกไมควรทานอาหารใดๆ โดยเฉพาะคนทกระเพาะอาหารอกเสบจากเชอ

ไวรส ควรงดอาหารและนา 12-24 ชวโมง จงคอยเรมกนอาหารออนๆ ยอยงาย ทไมใชน าผลไมรสเปรยว อาจ

เปนซปใส โจก ขาวตม ผกตมเปอย จนอาการดขนแลวคอยกนอาหารตามปกต ไมตองกงวลวาจะขาด

สารอาหาร และรบไปพบแพทยหากมอาการแยลง

อนดบท 3 – หดเยอรมน

โดยปกตแลวคนทวางแผนจะตงครรภ คณหมอมกจะแนะนาใหฉดวคซนปองกนหดเยอรมนกอนทจะตงครรภและเวน

ชวงไมใหตงครรภหลงจากฉดวคซนอยางนอย 2 เดอน แตหากไมไดฉดกจะตองตรวจดวามภมตานทานอยหรอไม

บางคนอาจมภมตานทานอยแลว หรอบางคนอาจเคยสมผสมาแลวแตไมตดเชอ เนองจากวา 1 ใน 7 จะมการตดเชอหด

เยอรมนเมอสมผสกบเชอโรคหดเยอรมนจะมอนตรายกบทารกในครรภกตอเมอมการตดเชอ อาการของโรคใน 2-3

สปดาหแรกจะมเพยงเลกนอยจนแทบไมรสกวามอาการผดปกต เชน มไขต าๆ ปวดเมอยตว และตอมนาเหลองโต

เลกนอย การตดเชอหดเยอรมนนนมผลกระทบตอทารกในครรภโดยไมสามารถปองกนได

ผวจยและผชวยผวจย

265

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

โรคอนตราย

สาหรบคณแม

ทกาลง

ตงครรภ

อนดบท 4 – โรคหด

การฉดวคซนปองกนหดเปนเรองตองหามสาหรบคณแมทกาลงตงครรภ เพราะการฉดวคซนเปรยบเหมอนกบรางกายไดรบเชอโดยตรงเพอไป

กระตนใหรางกายสรางภมคมกน ซงเชอทถกฉดเขาไปอาจมผลกระทบตอทารกในครรภได อยางไรกดมกจะมการฉดวคซนปองกนหดกน

ตงแตเดกดงนนการตดเชอจงไมรนแรงมาก แตหากมการตดเชอชวงใกลคลอดอาจทาใหทารกเกดภาวะตดเชอไวรสในเลอด แพทยจะให

แกมมาโกลบลนแกทารกทนททเกดเพอลดความรนแรงจากการตดเชอ

อนดบท 5 – การตดเชอในทางเดนปสสาวะ

เปนการตดเชอทพบไดบอยมาก รอยละ 10 ของคณแมทกาลงตงครรภจะมการตดเชอ 1 ครงและคนทตดเชอแลว 1 ใน 3 คนจะตดเชอซ าอก

อาการทพบบอยคอ กระเพาะปสสาวะอกเสบ และมกจะไมแสดงอาการ แตจะพบเมอมการตรวจปสสาวะในตอนฝากครรภ หากพบการตดเชอ

จะตองรบรกษาใหหายโดยเรวทสดเพอปองกนการลกลามของเชอ

การรกษาจะตองกนยาจนครบแมวาจะหายแลวกตาม นอกจากนยงมรายงานวาการตดเชอในทางเดนปสสาวะจะนาไปสการตดเชอทกรวยไต

หากไมไดรบการรกษา ทาใหกรวยไตอกเสบซงจะมอนตรายตอตวแมเองและทารกในครรภ หากเปนกรวยไตอกเสบในชวงหลงอายครรภ

เดอนท 7 เปนตนไป จะทาใหเกดการคลอดกอนกาหนดได ดงนนหากมอาการควรรบไปพบคณหมอโดยดวนและดมนาสะอาดมากๆ หรอนา

ผลไมรสเปรยวทไมใสนาตาล งดชากาแฟ ไมกลนปสสาวะโดยไมจาเปน ใชกางเกงในผาฝายทระบายอากาศไดด ทาความสะอาดอวยวะเพศ

ใหถกวธ ระหวางทรกษาอยจะไดรบยาปฏชวนะ ควรกนโยเกรตไมใสนาตาล เพอชวยใหแบคทเรยในทางเดนอาหารสมดล และกนอาหารทม

ประโยชน

ผวจยและ

ผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

266

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

โรคอนตรายสาหรบคณ

แมทกาลงตงครรภ

อนดบท 6 – โรคตบอกเสบ

ตบอกเสบชนดเอ เปนโรคทพบไดมากในเดกทอายต ากวา 5 ป และมอาการไมรนแรงมาก และไมสามารถผานเขาส

ทารกในครรภได จงไมมผลกระทบตอทารกในครรภ อยางไรกตามควรทจะหลกเลยงการตดเชอใดๆ ดวยการลางมอ

ใหสะอาดกอนทานอาหารและทกครงทดแลการขบถายของเดก

ตบอกเสบชนดบ พบได 1 ใน 3 ของคนไขโรคตบ พบไดในคนอาย 15 – 39 ป และสามารถถายทอดจากแมมาสเดก

ทารกในครรภได และเปนโรคทตดตอระหวางบคคล จงไมควรใชสงของรวมกบคนทตดเชอน หากคณแมทกาลง

ตงครรภปวยดวยโรคตบอกเสบบ การรกษาทสาคญคอ กนอาหารทมประโยชนและพกผอนใหเพยงพอ งดแอลกอฮอล

ทกชนด รอยละ 95 ของผปวยจะฟนคนสภาพมาเปนปกตเอง รอยละ 5 จะกลบรนแรงมากขน ทารกทคลอดจากคณแม

ทมเชอตบอกเสบบ ควรไดรบการอาบนาใหสะอาด ระวงการปนเปอน และใหวคซนตบอกเสบบและแกมมาโกลบล

นภายใน 12 ชวโมงหลงคลอดและใหวคซนซ าเมออาย 1 และ 6 เดอน แลวตรวจสอบภมคมกนเมออาย 12 และ 15

เดอน สวนตบอกเสบชนดอนยงไมมรายงานหรอความรทแนชดวาตดตอหรอไมทางใดและถายทอดจากแมสลก

หรอไม

อนดบท 7 – โรคอสกอใส

สวนมากคณแมทกาลงตงครรภจะเคยเปนอสกอใสในวยเดกมาแลวจงมภมคมกนอย แตหากมาเปนในชวงทตงครรภ

จะตองไดรบแกมมาโกลบลนภายใน 96 ชวโมงหลงการสมผสโรค จะชวยลดความรนแรงของโรคได เนองจากอาการ

ของโรคนในผใหญจะรนแรงกวาในเดก โดยเฉพาะภาวะแทรกซอนตางๆ ทอาจเกดอนตรายตอทารกในครรภ

ผวจยและผชวยผวจย

267

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองหลง

คลอด

การดแลตนเองหลงคลอดบตร

หลงจากอมทองมาเปนเวลา 9 เดอนแลว หลงจากคลอดบตรคณแมหลงคลอดกตองดแลตวเองเพอใหกลบมาฟนตว สด

ชน แขงแรงเพอทจะเตรยมการดแลลกนอยตอไป การดแลตวเองหลงคลอดทด คอ

1. ทาจตใจใหสบาย เพราะในคณแมหลงคลอดบางรายอาจมอาการซมเศราหลงคลอด (Postpartum blue หรอ

Postpartum depression) หากพบวาตวเองมอาการซมเศรามากควรปรกษาแพทยเพอเขารบการรกษา

2. ดแลรกษาความสะอาดรางกาย เพอปองกนการตดเชอทแผลผาตดหรอชองคลอด เพอใหรางกายสดชน ฟนตวไดเรว

3. ดแลเตานม หวนมใหสะอาด เพอใหนมบตรหลงคลอด ควรกระตนใหทารกดดนมทก 2 ชวโมง เพอกระตนการหลง

นานม ปองกนเตานมคดตง

4. รบประทานอาหารทมประโยชน งดอาหารรสจด หมกดองทกชนด เพราะอาหารเหลานจะสงผานไปใหทารกแรก

เกดทางนานมอาจทาใหทองเสยได

5. รบประทานอาหารทอดมดวยธาตเหลก เพอทดแทนเลอดทเสยไประหวางการคลอดบตร อกทงเปนการปองกนการ

ตดเชองายจากภาวะโลหตจางหลงการคลอดบตรดวย

6. งดการมเพศสมพนธ 6 สปดาห เพอปองกนแผลฉกขาดและความสะอาดของแผล

การดแลตนเองทงในขนตอนการเตรยมตงครรภ ระหวางตงครรภ และหลงคลอด เปนวธการทไมยงยาก เราทาเปน

ประจาในชวตประจาวนแตอาจละเลยไปบาง หากมความตงใจวาจะตงครรภกอยาลมใสใจ ดแลสขภาพตวเองดงบทความ

ทกลาวขางตน เพอทจะไดมการตงครรภทสมบรณไมมภาวะแทรกซอน และคณแมตงครรภจะไดใชชวตประจาวนได

อยางมประสทธภาพ และลกทคลอดออกมาแขงแรง ปลอดภย และมสขภาพสมบรณ

ผวจยและผชวยผวจย

268

220

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

ขอควรปฏบตขณะ

ตงครรภ

ผสอนเรมดวยการทกทาย หญงตงครรภวยรน เพอสรางบรรยากาศของความเปนกนเอง และสราง

ความคนเคย กอนเรมประเดน การสอน โดยสอนเรอง

1. ฝากครรภอยางเหมาะสม ใหแพทยผเชยวชาญคอยดแล เพอคอยใหคาแนะนาทดและไมใหเกดปญหาขนใน

ระหวางการตงครรภ

2. กนอาหารทมประโยชน เพอชวยใหทงแมและลกมสขภาพทด แขงแรง ควรเนนอาหารใหครบทง 5 หม

รวมถงแรธาตอนๆ ทควรเสรมเพม เชน แคลเซยม โฟเลท ทงนควรจะปรกษาแพทยเพมเตมดวย

3. ออกกาลงและบรหารรางกายอยางสมาเสมอ เพอชวยลดภาวะแทรกซอนตางๆ โดยทาการออกกาลงกายควร

จะปรกษาแพทยกอนนะคะ

4. ควบคมนาหนกตวใหเปนไปตามเกณฑทไดมาตรฐาน การเพมขนของนาหนกอยางคอยเปนคอยไปจะดและ

ปลอดภยกวา นอกจากนนยงมผลตอนทคณแมคลอดแลวจะงายในการลดนาหนกภายหลงดวยคะ

5. งดสบบหรเดดขาด และหลกเลยงสถานททมควนบหร เพราะควนบหรมผลตอทารกในครรภสง

6. งดดมเหลาและแอลกอฮอลทกชนด

7. ระวงในการใชยา หากเจบปวย ไมวาจะเปนไขหรอปวดทองใดๆ กตามควรปรกษาแพทยกอนเพราะยาบาง

ชนดมผลตอเดกทารกในครรภคะ

8. หลกเลยงสารพษและมลภาวะไมวาจะเปนเสยง แสง อากาศ ควรหาทพกทมความรมรนย

9. หลกเลยงภาวะการตดเชอ หากตดเชอใดๆ จะตองรบรกษาใหหายโดยเรวทสด เพราะการตดเชอของแมอาจ

สงผลตอทารกในครรภไดเชนกน

10. พกผอนอยางเพยงพอ อยายกของหนกหรอทางานหนกเกนไป

ผวจยและผชวยผวจย

221

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

นาเขาสบทเรยนดวยการทกทาย

การแตงงานสาหรบคหนมสาวเปนการเรมตนการสรางครอบครวใหม เพอทจะมครอบครวโดยสมบรณนนของขวญ

อยางหนงทคแตงงานอยากไดกคงไมพนโซทองคลองใจนนกคอการมลก หลงแตงงานใครๆ กอยากมลกเลกๆ ไวให

ครอบครวสมบรณไมเหงา มเสยงเดกเลนไวเรยกรอยยมใหพอแม หรอปยาตายาย แตกอนจะตงครรภเพอทจะมลก

เลกๆ คแตงงานโดยเฉพาะวาทคณแมกตองดแลตวเองเพอเตรยมความพรอมสาหรบการตงครรภเพอทจะไดมลกนอย

อยางทตงใจ และเพอทลกนอยทคลอดออกมาจะไดแขงแรงเพอใหครอบครวสมบรณพรอมหนา

การเตรยมตวกอนตงครรภ

การตงครรภเปนเรองของธรรมชาตทคแตงงานสวนใหญลวนอยากมประสบการณน บางคอาจตงครรภมลกสมใจ

แตบางคการตงครรภกเปนเรองยากจนตองปรกษาแพทยเพอหาวธตงครรภกม แตโดยทวไปคณแมทเตรยมจะตงครรภ

ควรเตรยมตว ดงน

1. ทาจตใจใหสบาย ไมเครยด เพราะความเครยดทาใหฮอรโมนในรางกายแปรปรวนและเปนสาเหตหนงททาใหมบตร

ยาก

2. ออกกาลงกายเปนประจา เพอใหรางกายแขงแรง มภมคมกนโรคทด เพอความพรอมในการตงครรภ การออกกาลง

กายเปนสงสาคญมากสาหรบผทเตรยมตวตงครรภ

3. รบประทานอาหารใหครบ 5 หม หลกเลยงการสบบหร ดมสราหรอของมนเมาทกชนด

4. พกผอน นอนหลบใหเพยงพอ การนอนหลบนอยและการนอนไมเปนเวลากเปนสาเหตหนงททาใหฮอรโมนใน

รางกายแปรปรวน

ผวจยและผชวยผวจย

222

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

5. เมอตดสนใจวาจะมบตรรวมกบคสมรสแลว ควรเขารบการตรวจรางกายเพอเตรยมความพรอมการ

ตงครรภ เพอตรวจหาโรคทางพนธกรรม เชน ยนธาลสซเมย ทอาจเปนปญหาสาหรบการตงครรภ หรอโรคตดตอท

ตองระมดระวง เชน ไวรสตบอกเสบ โรคตดตอทางเพศสมพนธ

อาการของการตงครรภ

อาการระหวางการตงครรภแยกออกเปน 3 ไตรมาสใหญ ไตรมาสละ 3 เดอน เพราะแตละไตรมาสจะมอาการ

ใกลเคยงกนตามการเปลยนแปลงของระดบฮอรโมน ขนาดครรภ และการเจรญเตบโตของทารกในครรภ

1. ไตรมาสแรก คอ ตงแตเรมปฏสนธจนอายครรภ 3 เดอน จะมการเปลยนแปลงฮอรโมนในรางกายอยางมาก คณ

แมตงครรภอาจมอาการเวยนศรษะ คลนไส อาเจยน บางรายนาหนกลด สาหรบผทประจาเดอนมาไมสมาเสมออาจ

เขาใจผดคดวาตวเองเปนโรคกระเพาะอาหารได

2. ไตรมาสทสอง อายครรภมากกวา 3 เดอนขนไปจน 6 เดอน ชวงนอาการเวยนศรษะ คลนไสอาเจยนจะลดลงจาก

ระดบฮอรโมนเรมคงท แตจะพบวาคณแมตงครรภรบประทานอาหารมากขนเพอทดแทนสารอาหารทเสยไปในไตร

มาสแรก ปสสาวะบอยขนจากขนาดทองทใหญขนไปกดกระเพาะปสสาวะ มการขยายของทองตองดแลเพอปองกน

ทองแตกลายเปนรอยทงไวหลงคลอด อาจมอาการเปนเหนบชา หรอเปนตะครว หากรบประทานอาหารไดนอย และ

ไดรบแคลเซยม (Calcium) ไมเพยงพอ

3. ไตรมาสทสาม อายครรภมากกวา 6 เดอนจนถงคลอด ชวงนขนาดครรภจะใหญขนจนเบยดกระเพาะอาหารทาให

คณแมตงครรภรบประทานอาหารไดนอย มอาการอดแนนทอง ทองเฟอ และเมอเขาสเดอนทแปดของการตงครรภจะ

เรมมอาการบวมบรเวณมอ เทา และขา

ผวจยและผชวยผวจย

223

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

การตรวจเชคการตงครรภ

การตรวจการตงครรภในปจจบนมทงแบบทสามารถตรวจไดเอง หรอการไปตรวจทโรงพยาบาล โดยทง 2 วธ

จะใชการตรวจปสสาวะเพอหาฮอรโมน HCG (Human Chorionic Gonadotropin) ทางปสสาวะโดยฮอรโมนนจะสราง

มาจากรกเมอมการปฏสนธตงแต 6 วนขนไป แตจะมความแมนยาในการตรวจมากขนในวนท 10 หลงการตงครรภ

สาหรบอกวธทจะทราบการตงครรภแนนอนนนคอ การทาอลตราซาวด (Ultrasound) โดยแพทยจะทาการตรวจเพอด

การตงครรภจรง อายครรภ ลกษณะการเจรญของอวยวะทารกวาสมบรณดหรอไม และสดทายเพอดเพศของทารก

การดแลตนเองระหวางตงครรภ

แมวาการตงครรภจะไมใชโรคแตคณแมตงครรภกตองดแลตวเองเปนพเศษเพอทลกทเกดมาจะไดสมบรณ แขงแรง

สมดงทแมตองอมทองนาน 9 เดอน วธการดแลตวเอง คอ

1. รบประทานอาหารทมประโยชน โดยเฉพาะกรดโฟลก (Folic acid) และธาตเหลก (Iron) ทเมอไปฝากครรภ

แพทยจะสงยาในรปยาเมดเฟอรสซลเฟต (Ferrous sulfate) คณแมตงครรภตองเครงครดในการรบประทานยาตาม

แพทยสง

2. ออกกาลงกาย คณแมตงครรภสามารถออกกาลงกายไดเพอเปนการบรหารกลามเนอใหมความยดหยน บรรเทา

อาการเมอยลา และในระยะคลอดยงเปนการเพมความทนในการเบงคลอด การออกกาลงกายทคณแมตงครรภทาได

เชน การเดนออกกาลงกาย การเลนโยคะ การวายนา

3. ไมทางานหกโหม คณแมตงครรภควรมเวลาพกระหวางวน 1 ชวโมง เพอผอนคลาย และไมควรยกของหนกใน

ไตรมาสท 1 หรอแมแตในไตรมาสท 2 และ 3 หากหลกเลยงไดกควรหลกเลยง

4. เสอผาการแตงกายตองปรบใหเหมาะสม ไมแนน หรออดอดเกนไป อกทงรองเทาควรเลยงรองเทาสนสงทอาจ

กอใหเกดอบตเหตหรอรองเทาทแนนเกนไปจะทาใหเทาและขาบวมในไตรมาสทสาม

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

224

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

5. รกษาความสะอาดชองปากและฟน ตรวจสขภาพฟนอยางสมาเสมอ เพราะหากชองปากไมสะอาดอาจตดเชอและ

สงผลตอทารกในครรภ

6. คณแมตงครรภควรหลกเลยงการเดนทางไกลในไตรมาสท 1 และไตรมาสท 3หากมความจาเปนตองเดนทางไกล

ควรไดพกระหวางการเดนทางเพอไมใหรางกายเหนอยลาเกนไป

7. คณแมตงครรภจะมการปสสาวะบอยจากการทมดลกทโตขนกดทบกระเพาะปสสาวะ คณแมตงครรภจงควรดม

นาวนละ 1.5-2 ลตร และไมกลนปสสาวะ

8. พอเขาเดอนท 6 คณแมตงครรภจะมปญหาการขบถาย มอาการทองผกบอยๆ จงควรดแลตวเองเรองการขบถาย

หากเรมถายยาก ทองผก ใหเพมอาหารทมใยอาหารสง

9. เพศสมพนธระหวางตงครรภ สามารถมไดตามปกตแบบไมรนแรง และใหงดในเดอนสดทายกอนคลอด หรอ

เดอนท 8 หรอ 9

ขอหามปฏบตระหวางตงครรภ

1. หลกเลยงสารเคม เชน การยอมสผม กดสผม การทาสเคลอบเลบ เพราะสงเหลานลวนเปนสารเคมทสามารถผาน

สทารกในครรภได

2. การรบประทานยาไมวาจะเปนยาแกไข แกแพ ควรอยภายใตการดแลของแพทยไมควรซอยามารบประทานเอง

อกทงตองหลกเลยงสมนไพรทกชนด เพราะยาบางตวสงผลตอทารกในครรภ

3. ระมดระวง การหกลม หรอการกระแทกตางๆ ทากจกรรมตางๆ ใหชาลง เพราะหากไดรบการกระทบกระเทอน

อาจเกดอนตรายตอทารกในครรภไดและอาจรนแรงจนถงขนแทง

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

225

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

อาหารทควรรบประทานระหวางตงครรภ

คณแมตงครรภบางรายทประจาเดอนมาไมสมาเสมอในการตงครรภ 3 เดอนแรกอาจจะยงไมทราบวาตงครรภหรอ

อาจทราบเมอเขาเดอนท 3 เนองจากมอาการแพทองเวยนศรษะ คลนไส อาเจยน ประจาเดอนขาดเมอไปตรวจปสสาวะ

กพบวาตงครรภ ในไตรมาสแรกนคณแมจะรบประทานอาหารไดนอยเนองจากอาการแพทอง และอยากรบประทาน

ผลไมรสเปรยว หรอนามากขนนนเพราะการเปลยนแปลงฮอรโมนในรางกายแตสาหรบผทเตรยมพรอมสาหรบการ

ตงครรภแลวกไมใชเรองยากทจะเตรยมความพรอมในเรองอาหารของคณแมตงครรภ โดยแบงเปน

เดอนท 1 เปนชวงททารกในครรภกาลงสรางตวสรางเนอเยอเพอการเจรญเตบโต สารอาหารทสาคญสาหรบคณแม

และทารกในครรภในชวงนคอ อาหารทสรางเมดเลอด เชน ธาตเหลก (Iron) วตามนบรวม (Vitamin B Complex)

กรดโฟลก (Folic Acid)

อาหารทอดมดวยธาตเหลก คอ ตบ เนอสตว มะเขอพวง ผกกด เหดฟาง พรกหวาน กระถน และผกใบเขยวตางๆ

อาหารทอดมดวยวตามนบรวม คอ ผกใบเขยวตางๆ นม ไข

อาหารทอดมดวยโฟลก สาหรบสารอาหารชนดนผทเตรยมตงครรภควรรบประทานมากอน เพราะเปน

สารสาคญสาหรบทารก มสวนในการสรางสารพนธกรรม ชวยในการเจรญเตบโตของเซลล อาหารทมสารโฟลกพบ

ในคะนา กะหลาปล ธญพชตางๆ ถวลนเตา สม

เดอนท 2 เปนชวงทสรางรก และอวยวะของทารกโดยเฉพาะระบบประสาท เซลลประสาท พฒนาเซลลในดวงตา

อาหารทจาเปนสาหรบคณแมและทารก คอ อาหารกลมโปรตน (Protein) โอเมกา3 (Omega 3) และเนนวตามนบ 2

(Vitamin B 2 : Riboflavin) อาหารกลมโปรตน เชน เนอสตว นม ไข ปลา ถวเหลอง เตาห อาหารทอดมดวยโอเมกา

3 เชน ปลาแซลมอน ปลาซารดน หรอปลาทะเลตางๆ

ผวจยและผชวยผวจย

226

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

ประมาณเดอนทสองระดบฮอรโมนตางๆ ของคณแมตงครรภจะแปรปรวน จะมอาการเวยนศรษะ คลนไส อาเจยน

เบออาหารและหากไมรบประทานอาหารเลยจะทาใหทารกในครรภมพฒนาการไมสมบรณ คณแมตงครรภจงควร

ปรบเปลยนใหรบประทานอาหารบอยขนแตลดปรมาณอาหารลงเพอบรรเทาอาการคลนไส และปองกนการขาด

สารอาหาร

เดอนท 3 เปนชวงททารกในครรภกาลงสะสมกระดก มโครงสรางกระดกชดเจน อกทงเปนชวงททารกรบอาหาร

จากแมผานทางรกไดเตมท อาหารทมความจาเปนมาก คอ แคลเซยม (Calcium) มคาแนะนาวาหญงตงครรภควรไดรบ

แคลเซยมเพมวนละ 700-800 มลลกรม มากกวาคนปกตทตองการ 1,000 มลลกรมนอกจากนยงตองการวตามนด

(Vitamin D) เพอสงเสรมการดดซมแคลเซยม วตามนบ 2 (Vitamin B2) และควรดมนาเพม

อาหารทอดมดวยแคลเซยม แหลงอาหารทมแคลเซยม สวนใหญมาจากนม ทงนมวว นมแพะ หรอแมแตนมถว

เหลองลวนเปนแหลงอาหารอดมแคลเซยม ปลาเลกปลานอยทรบประทานไดทงกระดก คะนา บรอคโคล งา ถว ขาว

โอต เตาห

อาหารทอดมดวยวตามนด เชน ปลาทะเลตางๆ ปลาท ปลาทนา ปลาแซลมอน ปลาซาดน นอกจากนยงพบในไข

เหดหอม นม โยเกรต ธญพช นอกจากแหลงอาหารดงกลาวคณแมตงครรภยงสามารถรบวตามนด ผานทางแสงแดด

ยามเชาไดอกดวย

นา คณแมตงครรภควรดมนาวนละ 1.5-2 ลตร เพราะนามความจาเปนตอรางกาย เปนสวนประกอบในระบบ

ไหลเวยนโลหต โดยเฉพาะการหมนเวยนสารอาหารและของเสยในถงนาครา อกทงระหวางตงครรภขนาดของทองจะ

ไปกดกระเพาะปสสาวะทาใหปสสาวะบอยทาใหรางกายขาดนาได คณแมตงครรภจงควรดมนาบอยๆ

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

227

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

เดอนท 4 เปนเดอนทรกสรางฮอรโมนโปรเจสเตอโรน (Progesterone) และเอสโตรเจน (Estrogen) ทเกยวกบการ

ตงครรภ ทารกในครรภมการสรางผวอยางรวดเรวและพฒนาตอมไทรอยดมากขน อาหารทเหมาะกบคณแมตงครรภ

เดอนนคอ วตามนซ (Vitamin C) เพอปองกนการอกเสบภายในรางกายจากการทฮอรโมนเปลยนแปลง นอกจากนเพอ

ชวยการสรางเซลลผวหนงควรรบประทานวตามนเอ (Vitamin A :Retinol) ดวย

อาหารทอดมดวยวตามนซ เชน ฝรง มะขามปอม กว บลอคโคล ลนจ มะละกอสก ผลไมตระกลเบอรรตางๆ

อาหารทอดมดวยวตามนเอ ถงแมรางกายตองการวตามนเอมาก แตใหคณแมตงครรภหลกเลยงการรบประทาน

ตบเพราะเปนอาหารมไขมนอมตวสงสามารถสะสมในรางกาย แตใหรบประทานวตามนเอทมในแครอท ฟกทอง ผก

ใบเขยว อาหารเหลานจะมแคโรทน (Carotene) ทจะแปลงเปนวตามนเออกทโดยทไมสะสมในรางกาย

เดอนท 5 ทารกในครรภจะสรางไขปกคลมผวเพอปองกนการสญเสยนาและใหความอบอนกบรางกาย เลบมอเลบ

เทาเรมงอก เรมมผม พฒนาระบบประสาทหอยางรวดเรว ในสวนของมดลกเองกขยายอยางรวดเรวทาใหคณแม

ตงครรภเรมมปญหาครรภทโตขนกดกระเพาะปสสาวะทาใหปสสาวะบอยขน ทาใหระบบขบถายขาดนาและอาจม

ปญหาทองผกตามมา อาหารทเหมาะสม คอ อาหารอดมดวยไบโอตน (Biotin) วตามนบ 1 (Vitamin B 1) วตามนซ

(Vitamin C) ธาตสงกะส (Zinc)

อาหารทอดมดวยไบโอตน เชน เหดตางๆ ปลาทนา ปลาแซมมอน ไข อาโวคาโด เมลดทานตะวน เนย ถว ชส

อลมอนด ผลไมตรกลเบอรร

อาหารทอดมดวยวตามนบ 1 เชน เนอหม เนอไก ปลา ไข ถว ธญพช

อาหารทอดมดวยธาตสงกะส เชน หอยนางรม เนอสตว อาหารทะเล ถว ไขแดง หวหอม มะเขอเทศ ผกใบเขยว

เชน ตาลง คะนา ใบชะพล ผกกวางตง

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

228

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

เดอนท 6 เปนเดอนททารกในครรภมระบบประสาทพฒนาไดเตมท ระบบประสาทสมผสตางๆ กพฒนาอยาง

รวดเรว ระบบยอยอาหารพฒนาจนสามารถขบถายเองทางลาไสใหญ สารอาหารทเหมาะกบเดอนนคอ อาหารอดม

วตามนบ 12 (Vitamin B12) และอาหารพลงงานสง ในสวนของคณแมตงครรภเองในเดอนนนาหนกจะเพมอยาง

รวดเรวจงควรเนนอาหารอดมใยอาหาร (Fiber) เพอปองกนนาหนกเกน

อาหารทอดมดวยวตามนบ 12 เชน ปลาซารดน ปลากะพง กง ป หอยนางรม หอยแมลงภ เนอหม สาหราย เตาห

อาหารพลงงานสง ทเหมาะกบคณแมตงครรภ เชน ถว อลมอนด งา ธญพชตางๆ

อาหารทมใยอาหารสง เชน ผก ผลไมตางๆ นอกจากนยงพบในขาวซอมมอ ขนมปงโฮลวต

เดอนท 7 ทารกในครรภมการพฒนาระบบการมองเหน นยนตาเกอบสมบรณ มอวยวะเพศทชดเจน มการสราง

ระบบภมคมกนแตยงไมสมบรณ สารอาหารทเหมาะกบเดอนนคอ โอเมกา3 (Omega 3) วตามนเอ (Vitamin A)

วตามนบ 1 (Vitamin B1) วตามนซ (Vitamin C) แคลเซยม (Calcium) ธาตเหลก (Iron) สาหรบคณแมตงครรภยงเนน

ใยอาหารเชนเดม

เดอนท 8 เปนเดอนทปอดของทารกในครรภกาลงพฒนา โครงสรางของรางกายใหญขน สารอาหารทจาเปน คอ

วตามนซ (Vitamin C) วตามนเค (Vitamin K) แคลเซยม (Calcium) ในดานของคณแมตงครรภเองขนาดมดลกจะขยาย

ใหญขนจากขนาดตวทารกและเรมมการหดรดตวเพอเตรยมการคลอดทาใหคณแมอาจรสกเพลยมากขนจงตองการ

อาหารพลงงานสง เชน โปรตนจากปลาทะเล นมวว หากคณแมมนาหนกตวตากวาเกณฑควรเพมอาหารพลงงาน หาก

มนาหนกเกนกวาเกณฑควรลดแปง และนาตาล

อาหารทอดมดวยวตามนเค เชน นามนถวเหลอง นามนมะกอก นม กลวย ผกคะนา ผกโขม ขาวโพด มะเขอเทศ

กะหลาปล กะหลาดอก

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

229

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

เดอนท 9 เปนเดอนททารกในครรภพรอมจะคลอดออกมา ตอมหมวกไตทางานไดอยางมประสทธภาพ แต

กะโหลกศรษะยงไมแขงแรง อาหารทเหมาะกบคณแมในเดอนนคอ แคลเซยม (Calcium) ธาตเหลก (Iron) วตามนซ

(Vitamin C) อกทงในเดอนนคณแมจะมขนาดครรภใหญเบยดกระเพาะอาหาร ทาใหรสกแนนอดอดงาย อาหารท

เหมาะสมกบคณแมตงครรภเดอนน คอ อาหารออนยอยงาย เชน นมถวเหลอง เตาห เนอปลา และควรหลกเลยงอาหาร

ททาใหเกดลมในกระเพาะ เชน ถวลสง เพราะจะยงทาใหรสกอดอดมากขน

อาหารทควรหลกเลยงระหวางตงครรภ

1. สรา บหร และสารเสพตดตางๆ เพราะสารเหลานลวนขดขวางการเจรญเตบโตของทารกในครรภทงพฒนาการ

ทางดานสมอง ระบบประสาท และพฒนาการทางดานรางกาย

2. อาหารสกๆ ดบๆ เชน แหนม ไขดบ ลาบดบตางๆ เพราะคณแมตงครรภมการเปลยนแปลงฮอรโมนมากทาให

ระบบภมคมกนในรางกายออนแอ การรบประทานเนอสตวดบอาจทาใหตดเชอไดงายกวาปกต และอาจกออนตราย

ใหกบทารกในครรภ

3. หลกเลยงการรบประทานตบสตว ถงแมตบจะอดมดวยวตามนเอทมสวนสาคญในพฒนาเซลลดวงตาและ

ประสทธภาพการมองเหน แตวตามนเอในตบกสะสมในรางกายกอโทษไดเชนกน

4. สมนไพรตางๆ เพราะเราไมทราบเลยวาสมนไพรชนดนนๆ มสารทออกฤทธคลายฮอรโมนในรางกายหรอไม จง

ควรหลกเลยงไวกอน ตวอยางเชน กวาวเครอทมสารคลายฮอรโมนเอสโตรเจน (Estrogen Hormone) ในผหญงอยมาก

หากคณแมตงครรภรบประทานเขาไปอาจทาใหมดลกหดรดตวผดปกตเกดโทษตอครรภได

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

230

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสแรก

การดแลตนเองขณะตงครรภในเดอน ท 1

คณแมทเพงเรมตงครรภใหมๆ ทราบหรอไมวา ลกนอยในครรภของคณแมนนมพฒนาการอยางไรนบตงแตวนเรม

ปฏสนธ วนนเราจะแนะนาใหคณแมทราบถงการเปลยนแปลง และสงทจะเกดขนตลอด 9 เดอนในการตงครรภคะ สง

ทเกดขนในชวงเดอนแรกนกคอ ลกของเรายงเปนแคตวออนคะ ซงจะมขนาดเทาเมลดขาว รปรางกคลายๆ ลกออด แต

หลงจากนน 2 สปดาห (หลงปฏสนธ) ตวออนกจะเรมสรางเนอเยอ ระบบประสาท หวใจ ทางเดนอาหาร อวยวะสมผส

และแขนขา นนหมายความวา หวใจดวงนอยๆ ของลกในครรภของเรา เรมตนตงแต 14 วนแรกนบจากวนทอสจเขาไป

ปฏสนธกบไขของคณแมแลวคะ

สาหรบการดแลครรภในชวงเดอนแรก สงทคณแมควรจะตองทาอนดบแรกคอ การฝากครรภ ซงในการฝากครรภนจะ

มการซกถามประวตสขภาพและตรวจรางกายโดยละเอยด ซงตางจากตรวจสขภาพทวๆ ไป ในการฝากครรภนคณแม

สามารถสอบถามสงตางๆ ทสงสยและขอควรปฏบตตวกบคณหมอไดทกเรองคะ

ความเปลยนแปลงเมอเรมตงครรภทสามารถสงเกตได

ในชวงเดอนแรกน คณแมมอใหมบางคนอาจมอาการประจาเดอนไมมาตามกาหนด บางคนมเลอดออกเพยงเลกนอย

เหนอยงาย หลบงาย ปสสาวะบอย คลนไส อาเจยน อาหารไมยอย อดอดแนนทอง เบออาหาร เหมนกลนอาหาร เตา

นมคดตง รสกเจบบรเวณหวนม เตานมขยายใหญ อารมณแปรปรวนงาย รองไหโดยไมมเหตผล หงดหงดงาย เปนตน

แตสาหรบบางคนกอาจจะไมเกดอาการเหลานทงหมด อาจเกดเพยงแคบางอาการกได ดงนนเพอความมนใจวาจะ

ตงครรภหรอไม ควรไปปรกษาแพทยจะดทสดคะ

ผวจยและผชวยผวจย

231

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสแรก

ขอควรปฏบตในชวงการตงครรภเดอนท 1

เมอมนใจวาตอนนเราตงครรภแลว คณแมจะตองใสใจกบสขภาพของตนเองใหมากขน และควรสรางความรสกทดกบ

ตวเอง และทสาคญคอการพกผอนนอนหลบใหเพยงพอ เนองจากหญงตงครรภทกคนจะออนเพลยงาย เพราะรางกาย

จะมการทางานมากกวาปกตหลายเทาเพอสรางอวยวะและเนอเยอของทารกในครรภ ซงกระบวนการสรางเนอเยอ

ในชวงเดอนท 1 ถงเดอนท 3 นนถอไดวาเปนชวงเวลาสาคญทสด เมอผานชวง 3 เดอนแรกไปแลว ระบบการสราง

เนอเยอและอวยวะตางๆ จะเสรจสมบรณ รางกายของคณแมกจะกลบมเรยวแรงอกครง

ดงนนในชวงเดอนแรกๆ จะตองพกผอนใหมากๆ ลดการใชพลงงานของรางกายทมากเกนไป อาจนอนพกผอนใน

ตอนกลางวนซกงบกจะชวยไดมาก นอกจากนยงตองดแลอาหารการกนในแตละมอ ควรเสรมโปรตน ธาตเหลกและ

แคลเซยมใหเพยงพอ หรอจะใหดทสดกคอ คณแมควรทจะเสรมโฟลเลทตงแตกอนจะตงครรภดวยซ า (เมอตงใจวาจะ

มลก กควรเสรมโฟลเลทกอนไดเลย เพราะเราอาจจะไมรวาจะปฏสนธสาเรจ

ในรอบเดอนไหน) ทสาคญคณแมทตงครรภไมควรทานอาหารหรอเครองดมทไมมประโยชนกบรางกาย เชน

เครองดมแอลกอฮอล ทานของหวานมากเกนไป หรอสบบหร เปนตนคะ

อาการแพทองทอาจจะเกดขน

คณแมทตงครรภใหมๆ อาจจะเกดอาการแพทอง ซงถอไดวาเปนอาการปกตของการตงครรภ และมกจะมอาการแพ

มากถาเปนการตงครรภครงแรก (ทองแรก) การแพทองมสาเหตมาจากการเปลยนแปลงทางรางกายและจตใจของตว

คณแมเอง โดยจะมอาการแพมากหรอนอยกขนอยกบความสามารถในการปรบตวทงทางรางกายและจตใจ การดแล

อารมณไมใหวตกกงวล เศราหมอง กลว กจะชวยใหอาการแพทองลดลงได นอกจากนยงมวธการชวยลดอาการแพ

ทองดงน

ผวจยและผชวยผวจย

232

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแล

ตนเองขณะ

ตงครรภ

ไตรมาส

แรก

• ทานอาหารทมคารโบไฮเดรตและโปรตนสง แตควรเปนอาหารทยอยงายๆ เชน นม น าซป หรอนาหวาน เปนตน การทาน

เนอสตวนนควรเลอกประเภททยอยงายๆ เชน ปลา เพราะหาเปนเนอสตวประเภท หม เนอ จะยอยยาก อาจทาใหเกดอาการ

คลนไสได

• ดมนาใหมากขน เนองจากรางกายของคณแมทกาลงตงครรภอาจตองสญเสยนาจากการอาเจยน การดมนาสะอาดหรอกน

อาหารทมนาหรอผลไมทมน ามากๆ กจะชวยได การดมน า ควรดมทละนอยๆ แตดมบอยๆ ไมควรดมนาทละมากๆ หลงอาหาร

ทนท เพราะจะไปรบกวนการยอยอาหารได

• ควรกนวตามนเสรมอาหารตามคาแนะนาของแพทย เนองจากการอาเจยน อาจทาใหรางกายไมไดรบสารอาหารทครบถวน จง

ควรทานวตามนเสรม และในรายทมอาการแพทองมากๆ คณหมออาจใหยาแกอาเจยน สาหรบในกรณทจาเปนตองใชยา หรอ

กนยาใดๆ กตาม ไมควรซอยาใดๆ มากนเองโดยไมปรกษาแพทยทดแลครรภของเราโดยเดจขาดเพราะยาบางตวอาจเปน

อนตรายตอเดกในครรภ

• หลกเลยงกลน รส หรออาหารทไมชอบ แมแตอาหารทมกลนฉน เชน กระเทยม กอาจกระตนใหเกดอาการคลนไสได

• กนใหบอยขน อยาปลอยใหทองวางนานเกนไป เพราะวากระเพาะจะหลงนายอยออกมา ซงจะกระตนใหเกดอาการคลนไสได

เชนกน ควรแบงมออาหารออกเปน 6 มอยอยๆ แทน 3 มอหลกๆ อาหารวางทดควรเปนขนมปงกรอบหรอผลไมตางๆ เปนตน

พยายามอยาปลอยใหทองวางจนเกดอาการหว หรอนายอยออกมามากเกนไป เพราะอาจจะทาใหเกดการอาเจยน เชน ในตอน

เชาหลงจากตนนอนมา ควรไดดมนา กนขนมปงปงซก 1-2 แผน บางคนอาจจะไมคอยมแรง กอาจตองกนบนเตยงนอนกอนลก

จากทนอน การกนอาหารลงไปบางกมสวนชวยลดอาการคลนไสไดเชนกน บางคนอาจมอาการอาเจยนตอนเยนหลงเลกงาน ก

ควรทจะกนอาหารวางในชวงกอนเลกงานซกเลกนอย ทงนควรสงเกตอาการของตวเองแลวปรบการกนใหเขากบอาการของ

ผวจยและผชวยผวจย

233

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแล

ตนเองขณะ

ตงครรภ

ไตรมาส

แรก

ตนเองคะ หากเกดอาการหวขนมากลางดกกควรดมนมซกแกว หรอกนของวางเบาๆ ไดคะ สามารถเตรยมขนม ไวขางเตยงเพอ

จะไดหยบกนสะดวกไดคะ

• พกผอนใหมากขน และผอนคลายความเครยดซงเปนสาเหตของอาการคลนไสอาเจยนได อาจจะใชเวลาในชวงบายเอนหลง

นอนหลบสกงบ หรอหากจกรรมเพลนๆ เชน อานหนงสอ ฟงเพลง หรอรองเพลงบางเพอผอนคลายความเครยด

• อยาเพงลกจากเตยงเมอตนนอน การรบลกจากเตยงทนทหลงจากตนนอนอาจจะทาใหหนามดได นอกจากนนในชวงเชาคณแม

ทตงครรภสวนใหญอาจจะตองมหนาทในการทาโนน เชน เตรยมอาหารเชาใหกบสามสดทรก ซงการรบตนรบลกมาทางาน

ทนทจะทาใหเสยพลงงานมากและเหนอยโดยไมจาเปน ควรจดเวลานอนใหมเวลาหลงจากตนอนใหนอนอยบนเตยงซก 10-20

นาท แลวกนอาหารวาง หรอทานมอเชาบนเตยงกอนทจะลกจากเตยงมาทาภารกจประจาวน

• หมนดแลทาความสะอาดฟนอยเสมอ สขภาพปากและฟนทไมดกสามารถทาใหเกดอาการคลนไสได บวนปากดวยนาอนหรอ

นาเกลอออนๆ เปนประจา นอกจากจะชวยใหปากสะอาดแลวยงชวยฆาเชอในชองปากไดดวยคะ

หากทาตามทไดกลาวมาแลวอาการคลนไส อาเจยน หรออาการแพตางๆ ยงไมดขน ควรไปพบแพทยเพอรบคาแนะนาตอไป บางรายท

แพทองมากๆ อาจตองใหแพทยดแลใกลชดทโรงพยาบาลกไดคะ

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

234

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสแรก

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 2

มาถงในเดอนท 2 น ตวออนภายในครรภจะมรปรางคลายมนษยมากขน ถาวดความยาวกคงจะมขนาดประมาณ 1 1/4

นว นาหนกประมาณ 10 กรม ลกของเราในครรภเรมมการเตนของหวใจ มแขน ขา มนวมอนวเทา และเรมสราง

กระดกขนมาแลวคะ

ในเดอนท 2 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมเองสามารถรสกไดดงน

• ออนเพลยงาย และจะรสกวาตวเองนอนนานมากขน จากเดมหลบ 6-8 ชวโมง กอาจจะเปน 7-10 ชวโมง ทงน

ขนอยกบรางกายของคณแมแตละคน

• ปสสาวะบอยมากขนจนสงเกตได

• คลนไส อาเจยน หรอนาลายสอในปาก เวลาไดกลนอาหารอะไรกตาม

• ทองผก

• แสบทอง อาหารไมยอย ทองอดเฟอ

• บางคนเบออาหาร บางคนอาจหวบอย

• คดเตานม เตานมขยายใหญขน หวนมขยายและมสคลาขน มองเหนเปนเสนเลอดเขยวๆ ทบรเวณเตานม

• ปวดศรษะ เหมอนกบอาการมนศรษะของคนทกนยาคมกาเนด

• เวยนศรษะ เปนลมบอย

• รสกอดอด คบตงเอว เนองจากทองเรมขยายใหญขน ทองอดงาย

• อารมณแปรปรวนอยางเหนไดชด คลายๆ ชวงกอนมประจาเดอน เชน รสกหงดหงดงายมาก อาจรองไหบอย

รสกกลว ตนเตน ผสมปนเปกนไป

ผวจยและผชวยผวจย

235

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสแรก

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 2

สงทแพทยทดแลครรภจะใหคณทาในเดอนนไดแก

1. ชงนาหนก วดความดนเลอด

2. ตรวจสอบนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ตรวจสอบอาการบวมและเสนเลอดขอดบรเวณปลายเทา

4. ตรวจสอบอาการผดปกตอนๆ (ถาม)

ในเดอนนนอกจากอาการทกลาวไปแลว บางคนอาจมสวขน บางคนอาจมผวแตกแหงเปนรวรอย เนองจากฮอรโมนท

เปลยนแปลงนนเองคะ วธปฏบตทดคอ ดมนาใหมาก ลางหนาดวยสบออนๆ วนละ 2-3 ครง บางคนแพทยอาจใหกน

วตามนบ 6 เพอชวยลดการแตกของผวหนงคะ ทตองระวงคออยาซอยาใดๆ มาทานเอง โดยเฉพาะถาเปนสว หามซอยา

มาทานหรอทาเองโดยเดดขาดคะ เพราะยารกษาสวบางชนดเปนผลอนตรายตอเดกในครรภ อาจทาใหแทงหรอเดก

พการไดคะ

ผวจยและผชวยผวจย

236

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสแรก

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 3

เมออายครรภเขาสเดอนท 3 ทารกในครรภจะมขนาดประมาณ 2.5 – 3 นว นาหนกราวๆ 15 กรม ในเดอนนทารกใน

ครรภเรมมพฒนาการของอวยวะตางๆ เชน ระบบไหลเวยนเลอด ระบบขบถายปสสาวะเรมทางาน ตบเรมสรางนาด

อวยวะสบพนธเรมเปนรปรางแตยงไมสามารถเหนไดชดวาเปนเพศใดนะคะ

ในเดอนท 3 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทสามารถรสกไดดงน

• ออนเพลยงาย และรสกงวงนอนบอยกวาปกต

• ปสสาวะบอย

• คลนไส อาเจยน หรอยงมอาการแพ

• ทองผก

• ทองอดทองเฟอ อาหารไมยอย ปวดแสบบรเวณใตลนป

• เบอและอยากอาหารบางประเภท

• เตานมตงคด เตานมขยายใหญขน สผวบรเวณหวนมเขมขน

• ปวดศรษะเปนครงคราว

• เปนลมบอย เวยนศรษะ ตาพรา ตองระมดระวงใหมากขน

• อดอดบรเวณเอว

• หวบอยและกนจมากกวาเดม

• อารมณแปรปรวน ออนไหวงาย รองไหงาย เปนตน

ผวจยและผชวยผวจย

237

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสแรก

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 3

สงทแพทยจะใหคณแมทตงครรภทาในเดอนนไดแก

1. การชงนาหนก และวดความดนเลอด

2. ตรวจสอบนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ฟงเสยงเตนของหวใจของทารกในครรภ ซงคณจะไดรบรถงเสยงหวใจเตนของลกคณแลวละคะ

4. ตรวจสอบขนาดมดลกวาขนาดปกตดหรอไม

5. ตรวสอบระดบของมดลกโดยการคลาจากหนาทอง

6. ตรวจสอบอาการบวมและเสนเลอดขอดบรเวณขาและเทา

7. ตรวจสอบอาการผดปกตอนๆ (ถาม)

สงทตองดแลเปนพเศษในเดอนนคออาการทองผก คณแมทกาลงตงครรภควรทานอาหารทมกากใยอาหารใหมากขน

ดมนาสะอาดใหมากขน และควรออกกาลงกายในแบบทเหมาะสมวนละครงชวโมง นอกจากอาการทองผกแลว บาง

คนมอาการทองอดทองเฟอ ซงกมกจะเปนผลมาจากอาการทองผก เนองจากอาการทองผกเปนสาเหตใหเกดกาซใน

ทางเดนอาหาร จงตองรกษาอาการทองผกใหหาย ไมควรกนอาหารอมเกนไปในแตละมอ และไมควรรบๆ กน ควรจะ

เคยวอาหารชาๆ และลดหรองดอาหารทอาจจะทาใหเกดกาซในการยอย เชน กะหลาทกชนด หวหอม และถวทกชนด

ควรแบงการทานอาหารออกเปนมอยอยๆ แทนทจะทานแบบ 3 มอตอวน อาจจะแบงเปน 6-7 มอตอวน แตแบงเปน

อาหารประจามอ (3 มอหลก) สวนชวงสาย (ระหวางมอเชาและเทยง) อาจจะทานผลไมทใหกากใยมาก หรอสลดผกใบ

เขยว พอชวงบาย (ระหวางมอเทยงและเยน) อาจจะหาผลไม หรออาหารวางทมแรธาตแคลเซยมมากๆ เขาชวย สวน

ชวงหวคา (หลงมอเยนและกอนนอน) หากรสกหว คณแมกอาจจะหานาผลไมคนสดๆ, ผลไมบางชนด เชน กลวย

นาวา หรอดมนมอนๆ สกแกว เพอชวยใหทองไมวางจนรสกหวขนมากไดคะ

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

238

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 4

เมอคณแมตงครรภถงเดอนท 4 น ทารกในครรภจะมขนาดประมาณ 4 นว และการไดรบอาหารผานทางรกเรมมปฏกรยา

เชน การดด การกลน เนอเยอฟนของทารกเรมกอตว เรมเหนนวมอนวเทาชดเจนขน

ในเดอนท 4 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมสามารถรสกไดดงน

• คณแมบางคนยงคงมอาการออนเพลยอย

• ปวดปสสาวะบอยกวาเดอนทแลว

• อาการแพทองคอยๆ ดขน และหายไป (แตบางรายกยงเปนอยแตโดยรวมจะดขน)

• มอาการทองผกอย และอาจเปนรดสดวงทวาร หากใครเคยเปนรดสดวงทวารมากอน อาจจะเกดอาการอกเสบได

• เตานมขยายใหญขนอก แตจะไมมอาการตงคดเตานม

• อาหารไมยอย ทองอดทองเฟอ และมการเรอบอย

• อาจมอาการปวดศรษะเปนครงคราว อาจจะเปนลม หนามด เวยนหวบอยขน โดยเฉพาะเวลาทเปลยนทวงทา

ตางๆ เชน จากนงลกขนยน หรอจากนอนลกขนยนอยางรวดเรว

• มอาการคดจมก เลอดกาเดาออก หออ อาจมเลอดออกเวลาแปรงฟนงายขน

• รสกหวบอยและกนจมากขน

• อาจมอาการบวมตงทหลงเทา นวมอและใบหนา อาจมหลอดเลอดขอดทขาทง 2 ขาง

• ตกขาวเพมขน

• ปลายเดอนท 4 จะสามารถไดยนเสยงเตนของหวใจทารกในครรภจากการตรวจทหนาทอง

ผวจยและผชวยผวจย

239

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 4

สงทแพทยจะใหคณทาในเดอนนไดแก

1. ชงนาหนกตวและวดความดนเลอด

2. ตรวจนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ฟงเสยงเตนของหวใจของทารกในครรภ

4. การคลาหนาทองเพอตรวจดขนาดและระดบของมดลก

5. ตรวจสอบอาการบวมของแขนขา และหลอดเลอดบรเวณปลายเทา

6. ตรวจหาอาการผดปกตอนๆ ทอาจจะเกดขน (ถาม)

สงทคณแมตองดแลเปนพเศษในเดอนนคอ

1. ความดนเลอด เพราะโดยทวไปแลวในชวง 6 เดอนแรกของการตงครรภ ความดนเลอดจะตาลงเลกนอย จนเขา

เดอนท 7 ไปจนถงการคลอดความดนเลอดจะสงขน ในกรณทความดนสง และนาหนกตวเพมขนอยางรวดเรว ม

อาการบวมทมอ เทา และใบหนา หรอตรวจพบสารไขขาวในปสสาวะแสดงวามอาการแทรกซอนของการ

ตงครรภอยางรนแรง หรอครรภเปนพษ ซงอนตรายตอแมและทารกในครรภมาก โดยปกตแพทยจะคอยตรวจหา

สงผดปกตเหลานเปนประจาอยแลว จงไมตองกงวลมากนก

2. ระดบนาตาลในปสสาวะ การตรวจพบนาตาลในปสสาวะอาจไมไดเปนเบาหวาน เพราะในขณะตงครรภ การ

ทางานของอนซลนจะไมสามารถทางานไดเตมท เนองจากรกจะสรางสารตานอนซลนขนมา เพอควบคมไมให

ระดบนาตาลในเลอดของแมผานเขาไปยงทารกมากเกนไป จนอนซลนไมสามารถควบคมระดบนาตาลได

ตามปกต ทาใหระดบนาตาลในเลอดอาจสงกวาระดบปกต และไตจะทาหนาทขบออกบางสวน และเมอคลอดลก

แลว ระดบนาตาลในเลอดกจะกลบสสภาวะปกตเอง มเพยงบางคนทมนาหนกตวมากกอาจจะพฒนา

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

240

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 4

ไปเปนโรคเบาหวานตอไปไดในอนาคต สวนคนทเปนเบาหวานอยแลว ควรแจงใหแพทยผดแลการตงครรภทราบ

เพอจะไดดแลอยางใกลชดตอไป

3. ภาวะเลอดจาง เปนอาการทมกเกดขนกบหญงตงครรภ เนองจากเกดภาวะขาดธาตเหลก วธการปองกนกงายมาก

คอ ใหเลอกกนอาหารทมธาตเหลกสงๆ หรอกนธาตเหลกเสรมวนละ 30 มลลกรม

4. อาการคดจมกและอาจมเลอดกาเดาออก เปนอาการทพบบอยมากในหญงตงครรภ เนองจากฮอรโมนเอสโตร

เจนและฮอรโมนโปรเจสเตอโรนในเลอดมระดบสง อาจมการคงของเลอดบรเวณเยอบโพรงจมก ทาใหเกดการบวม

เชนเดยวกบเยอบปากมดลก บางครงอาจมนามกไหลลงคอ ทาใหไอหรออาเจยนได ดงนนจงไมควรกนยาหรอพนจมก

เอง ยกเวนแพทยจะเปนผสงให ทงนคณแมทตงครรภสามารถปองกนอาการเหลานไดโดยกนวตามนซวนละ 250 กรม

จะชวยลดความเปราะบางของเสนเลอดฝอย ทาใหอาการเลอดกาเดาออกลดนอยลง

5. ตกขาว ในชวงตงครรภจะมตกขาวมากขนตอเนองไปจนถงชวงกอนคลอด ตกขาวทมจะเปนลกษณะมกใส

หรอขนเลกนอย มกลนเหมนออนๆ ทางแกคอ เพยงแคคณแมทตงครรภหมนรกษาความสะอาดใหเพยงพอ อยาใหอบ

ชน และไมใชผาอนามยแบบสอด ไมสวนลางชองคลอดหรอใชนวสอดเขาไปทาความสะอาดภายในใดๆ กจะ

ปลอดภยจากการตดเชอ หากตกขาวมส หรอกลนทเปลยนไป มอาการคน หรอปวดแสบปวดรอน ควรรบปรกษา

แพทยทดแลครรภ

ผวจยและผชวยผวจย

241

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 5

เมอคณแมตงครรภจนมาถงเดอนท 5 น ทารกในครรภจะมขนาดประมาณ 8-10 นว การเคลอนไหวของทารกในครรภ

จะแรงพอใหคณแมรสกได ลาตวของทารกเรมมขนออนปกคลม เรมมเสนผมและคว และมไขปกคลมตามตว

ในเดอนท 5 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมสามารถรสกไดดงน

• ทารกในครรภเรมดนจนคณแมรสกได

• มมกในชองทองเพมขน

• อาการทองผก หรออาจเปนรดสดวงทวาร

• ทองอดทองเฟอ อาหารไมยอย และมลมในทอง

• ปวดศรษะบาง บางครงอาจมอาการเปนลม เวยนศรษะงาย

• แนนคดจมก เลอดกาเดาออก และหออ

• หวบอย

• อาจเปนตะครวมากขน

• มอาการบวมทตาตมและเทา บางรายหนาและมอกบวม

• มเลอดขอดทขา

• ชพจรเตนเรวขน

• เรมมอาการปวดหลง

• ความรสกทางเพศเปลยนแปลง

ผวจยและผชวยผวจย

242

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 5

สงทแพทยผดแลครรภจะใหคณทาในชวงเดอนนไดแก

1. ชงนาหนกตวและวดความดนเลอด

2. ตรวจนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ฟงเสยงเตนของหวใจของทารกในครรภ

4. ตรวจขนาดและรปรางของมดลก โดยการตรวจหนาทอง

5. ความสงของระดบยอดของมดลก

6. อาการบวมทมอและเทา และหลอดเลอดทขา

7. ตรวจโรคตบอกเสบ

8. อาการผดปกตตางๆ (ถาม)

สงทคณแมทตงครรภตองดแลเปนพเศษในชวงเดอนนคอ

1. อาจมอาการเวยนศรษะบอยๆ เนองจากมดลกขยายใหญขนจนอาจไปกดทบหลอดเลอดแดงใหญบรเวณกลาง

ลาตว ดงนนเวลาลกนงหรอเปลยนทาตางๆ กจะทาใหการไหลเวยนของเลอดเปลยนไป ทาใหความดนลดลง

อยางกระทนหน ทาใหเลอดไมสามารถมาเลยงสมองไดทนจงเกดอาการเวยนศรษะได คณแมสามารถปองกน

อาการดงกลาวไดโดยเมอตองเปลยนทาหรออรยาบถตางๆ ไมวาจะเปนการลก นง นอน เดน ควรทาอยางชาๆ

จะชวยใหรางกายคอยๆ ปรบเปลยนการไหลเวยนของเลอดไดทน และอกวธหนงทสามารถชวยไดคอกน

โปรตนทกมอ กนใหบอยขน หรอกนอาหารวางระหวางมอ เพอไมใหระดบนาตาลในเลอดตาเกนไป

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

243

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 5

สงทคณแมทตงครรภตองดแลเปนพเศษในชวงเดอนนคอ

2.ตรวจโรคตบอกเสบชนดบ หากพบวาตดเชอตองเขารบการรกษาโดยดวน

3.การยกของหนก หรอการอมลกคนโต หากตองอมลก หรอยกสงของทมนาหนกมากกวา 10 กโลกรม อาจ

เปนอนตรายตอกลามเนอหลงอยางมาก หากลกคนโตออนขอใหอมควรพดกบลกใหเขาใจวาตอนนลกโตแลว

จะตองเดนเองไดแลว ดกวาการไปบอกวาตอนนแมมนองอยในทอง จงอมลกไมได เพราะจะทาใหลกคนโต

เกดอาการอจฉานองได

4.ในระยะนจะเรมมอาการเทาบวม ควรบรหารและออกกาลงกายบรเวณเทาบาง และอยาใสรองเทาทคบมาก

เกนไป และอยาใสรองเทาสนสง จะชวยลดอาการปวดเทาได

ผวจยและผชวยผวจย

244

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 6

ยางเขาเดอนท 6 สาหรบการตงครรภแลวนะคะ ในเดอนนขนาดของทารกในครรภจะมขนาดประมาณ 13 นว ม

นาหนกประมาณ 800 กรม ผวหนงยงบอบบางและมนวาว ยงไมมไขมนใตชนผวหนง เรมมองเหนนวมอและนวเทา

ของทารกไดอยางชดเจน ทารกในครรภเรมปดเปดตาได เปนอกเดอนทตองดแลเปนพเศษเพอความปลอดภยของคณ

แมทตงครรภและสขภาพทแขงแรงของทารกในครรภคะ

ในเดอนท 6 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมสามารถรสกไดดงน

• เดกดนแรงขนกวาเดอนกอนอยางเหนไดชด

• อาจมอาการปวดถวงบรเวณทองนอย

• ทองผกมากขน ควรระวงอยาปลอยใหทองผกนานหลายวน

• อาจเกดการจกแนน เนองจากอาหารไมยอย ทองอด

• ปวดศรษะเปนครงคราว ตาพรา และ ระวงการเปนลมบอย

• คดจมก อาจมเลอดกาเดาไหล และหออบาง

• เลอดออกตามไรฟนเวลาแปรงฟนงายขน

• เกดการบวมทหนา เทา ตาตม และมอ

• คนผวหนงบรเวณหนาทอง เพราะผวหนงบรเวณหนาทองเรมขยายใหญขน

• ปวดหลงมากขน

• เตานมขยายใหญขนอก

ผวจยและผชวยผวจย

245

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 6

ในเดอนท 6 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมสามารถรสกไดดงน

• อาจเกดการขลม ระดบของอารมณยงไมคงท แตดขนกวาเดอนกอนๆ มาก

• เรมวตกกงวล อาจจะกลวเรองการคลอด ทาใหเครยด

สงทแพทยผดแลครรภจะใหคณทาในชวงเดอนนไดแก

1. ชงนาหนกตวและวดความดนเลอด

2. ตรวจนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ฟงเสยงเตนของหวใจของทารกในครรภ

4. ตรวจขนาดและรปรางของมดลก โดยการตรวจหนาทอง

5. ความสงของระดบยอดของมดลก

6. อาการบวมทมอและเทา และหลอดเลอดทขา

7. อาการผดปกตตางๆ (ถาม)

สงทคณแมทตงครรภตองดแลเปนพเศษในชวงเดอนนคอ

1. อาจมอาการปวดและชาตามปลายมอ เนองจากเสนประสาทมอถกพงผดบบรด แกไขไดโดยหลกเหลยงการ

นอนทบแขน หรองอแขน ถามอาการปวดมากควรปรกษาแพทย และควรกนวตามนบ 6 ใหมากขน หามกนยา

ปวดขอโดยเดดขาด ควรปรกษาแพทยทกครงกอนจะทานยาใดๆ ทงสน

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

246

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสอง

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 6

2. อาการทองผกมากจนอาจถายมเลอดปน ปกตมกจะพบไดรอยละ 20-50 ของหญงทตงครรภ อยางไรกดควร

ไดรบการตรวจจากแพทย และดแลดวยตนเอง โดยหลกเลยงภาวะทองผก ดวยการทานนาและอาหารทเปนกากใย

ใหมาก นอนตะแคงและไมควรอยในทาเดมนานๆ เวลาถายไมควรนงเบงอจจาระและควรมเกาอเตยๆ ใหพกเทา

เพอลดแรงดนในชองทอง ประคบกลามเนอและลดอาการบวมบรเวณฝเยบดวยการนงแชในนาอนๆ สปดาหละ 2

ครง และควรทาความสะอาดและเชดใหแหงหลงการถายอจจาระ หากจาเปนตองใชยาระบายควรทาตาม

คาแนะนาของแพทยเทานน

3. ระวงภาวะครรภเปนพษ พบไดเมออายครรภ 20 สปดาหขนไป มกพบในคณแมทตงครรภแลวมความดนเลอด

สงมากอน หากฝากครรภไวและมาตรวจสมาเสมอกจะตรวจพบแตเนนๆ และปองกนไดทน อยางไรกตามหากม

อาการเหลานเกดขนอยางใดอยางหนงควรรบปรกษาแพทยทฝากครรภโดยดวน เชน มนาหนกเพมขนอยาง

รวดเรวโดยทไมไดกนอาหารเพมขน มอาการบวมหนาและมออยางมาก ปวดศรษะโดยไมทราบสาเหต ตาพรามว

เปนตน

ผวจยและผชวยผวจย

247

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 7

ในชวงเดอนท 7 น นาหนกตวของทารกในครรภจะมประมาณ 1200 กรม ภาวะการเจรญเตบโตของทารกในครรภเรม

มไขมนใตชนผวหนง เดกทารกในครรภเรมดดนวมอตนเอง รองไหได รบรรสเปรยวหวานได และยงตอบรบการ

กระตนไดด โดยเฉพาะความเจบปวดและแสงสวาง ซงหากคณแมจาเปนตองคลอดบตรในเดอนน (คลอดกอน

กาหนด) โอกาสทเดกทารกจะรอดชวตจะมสง

ในเดอนท 7 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมสามารถรสกไดดงน

• เดกดนแรงขน และสมาเสมอมากขน

• รสกปวดถวงบรเวณทองนอย

• ทองผกมากขน

• จกเสยดแนน เนองจากอาหารไมยอย ทองอด

• ปวดศรษะเปนครงคราว ตาพรา และ อาจเปนลมบอย

• คดจมก อาจมเลอดกาเดาไหล และหออบาง

• เลอดออกตามไรฟนเวลาแปรงฟนงาย

• เปนตะครวทขา

• บวมทหนา เทา ตาตม และมอ

• คนผวหนงบรเวณหนาทอง

• หลอดเลอดขอดทขา

ผวจยและผชวยผวจย

248

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 7

• อาจเปนรดสดวงทวารบอย หรองายกวาปกต

• หายใจตน และหายใจลาบาก

• นอนไมหลบ หรอหลบไมคอยสนท

• มดลกจะหดตวถขน แตไมเจบปวด

• อยอาย และเสยงตอการหกลม ตองเพมความระมดระวงใหมาก

• อาจมนานมเหลองไหลออกทางหวนม

• ขลม อารมณยงไมคงท สมาธสน

• วตกกงวล

• มความสนใจการเปนแม มการจนตนาการเกยวกบลกมากขน

สงทแพทยผดแลครรภจะใหคณทาในชวงเดอนนไดแก

1. ชงนาหนกตวและวดความดนเลอด

2. ตรวจนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ฟงเสยงเตนของหวใจของทารกในครรภ

4. ตรวจขนาดและรปรางของมดลก โดยการตรวจหนาทอง

5. ความสงของระดบยอดของมดลก

6. อาการบวมทมอและเทา และหลอดเลอดทขา

7. อาการผดปกตตางๆ

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

249

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 7

สงทคณแมตองดแลเปนพเศษในชวงการตงครรภเดอนนคอ การคลอดกอนกาหนด

โดยปกตหญงตงครรภประมาณรอยละ 7-10 มโอกาสทจะคลอดกอนกาหนด คอคลอดกอนอายครรภครบ 37 สปดาห

สาเหตทตองคลอดกอนกาหนดสวนใหญทพบคอ มอาการเจบครรภเองโดยไมทราบสาเหต ถงนาครารวหรอแตก ม

ปญหาทางสขภาพของคณแมทตงครรภเอง ซงในปจจบนการฝากครรภกมกจะดแลจนลดความเสยงการคลอดกอน

กาหนดได แตอยางไรกตามยงมปจจยเสยงตอการคลอดกอนกาหนดดงน

• การสบบหร หรอไดรบควนบหรมากๆ โดยเฉพาะหากคณแมทตงครรภอายครรภออนๆ แลวสบบหร

• การดมเหลาหรอเครองดมแอลกฮอล

• การทานยาบางชนด ซงยาทใชเปนประจานน หากคณแมทตงครรภยงไมรตววาไดตงครรภแลว และทานยาลง

ไป อาจมผลตอทารกในครรภ

• การเพมของนาหนกตวของคณแมทตงครรภนอยเกนไป โดยทวไปนาหนกจะเพมประมาณ 15 กโลกรมถอวา

อยในเกณฑปกต

• รางกายของคณแมทตงครรภไดรบสารอาหารทจาเปนไมเพยงพอ ทางแกคอตองพยายามกนอหารทมธาต

สงกะสใหเพยงพอ เนองจากมรายงานระบวา ผหญงตงครรภทคลอดกอนกาหนดมกไดรบธาตสงกะสไม

เพยงพอ

• ทางานหนกหรอทาอาชพทตองยนตลอดเวลา

• การมเพศสมพนธในชวงทกาลงตงครรภ ซงโอกาสจะคลอดกอนกาหนดไดนนจะเปนในผทมประวตคลอด

กอนกาหนด โดยแพทยจะแนะนาใหงดการมเพศสมพนธ 2-3 เดอนกอนถงกาหนดคลอด

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

250

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 7

สงทคณแมตองดแลเปนพเศษในชวงการตงครรภเดอนนคอ การคลอดกอนกาหนด

• การตดเชอ เชน หดเยอรมน โรคตดตอทางเพศสมพนธบางชนด ทางเดนปสสาวะอกเสบเฉยบพลน หรอการ

ตดเชอในชองคลอดและนาครา เปนตน เพราะหากตดเชอดงกลาว ระบบธรรมชาตจะพยายามขบเดกออก ซง

ทาใหเกดการคลอดกอนกาหนด

• ภาวะปากมดลกปดไมสนท

• มดลกไวตอการกระตน ทาใหเกดการหดรดตวของมดลกไดงาย และรนแรงจนทาใหเกดการคลอดกอน

กาหนดได

• ภาวะรกเกาะตา ใกลปากมดลก จะตองรกษาโดยใหนอนอยบนเตยงหรอนอนพกในโรงพยาบาล

• อาการเจบปวยเรอรงของคณแมทตงครรภ เชน มโรคประจาตวเกยวกบหวใจ ปอด ตบ หรอเบาหวาน แต

ปจจบนปญหานไดลดลงเนองจากการรกษาของแพทยสามารถควบคมโรคไดดขน

• คณแมทตงครรภมอายต ากวา 17 ป เนองจากวารางกายยงไมพรอมเตมททจะตงครรภ ทาใหโอกาสคลอดกอน

กาหนดมสง

• คณแมทตงครรภมอายเกน 35 ป

• กลมทมฐานะทางเศรษฐกจตา เนองจากอาจไดรบสารอาหารไมเพยงพอ และมปจจยเสยงอนๆ อกมากมาย

• ภาวะทมความผดปกตของมดลก

• การตงครรภแฝด

• ทารกในครรภพการ

• ผทมประวตการคลอดกอนกาหนด

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

251

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 8

มาถงในเดอนท 8 น พฒนาการของทารกในครรภ ตวจะยาวประมาณ 18 นว นาหนกตวประมาณ 2,000-2,500 กรม

หวโตเตมท ทารกจะไดยนเสยงและมองเหนได อวยวะภายในสมบรณและเรมทางาน ยกเวนปอดทยงไมสมบรณเตมท

ในเดอนท 8 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมสามารถรสกไดดงน

• ทารกในครรภจะดนแรงขน และสมาเสมอ

• คณแมทตงครรภอาจจะทองผกบอยมากขน

• อาจมอาการปวดแสบกระเพาะอาหาร อาหารไมยอย ทองอด

• ปวดศรษะเปนครงคราว ตาพรา และอาจเปนลมบอย

• คดจมก อาจมเลอดกาเดาไหล และหออบาง

• เลอดออกตามไรฟนเวลาแปรงฟนไดงายกวาปกต

• เปนตะครวทขาบอย

• บวมทขอเทา และหลงเทา อาจบวมทหนาและมอดวย

• คนผวหนงบรเวณหนาทอง

• มอาการปวดหลง

• หลอดเลอดขอดทขา

• เปนรดสดวงทวารบอยหรองายกวาปกต

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

252

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 8

• หายใจตน และหายใจลาบาก

• นอนไมหลบหรอหลบไมสนท

• มดลกจะหดตวถขน

• อยอาย และเสยงตอการหกลม ควรเพมความระมดระวงใหมากเปนพเศษ

• มนานมเหลองไหลออกทางหวนม

• ขลมมากขน

• ตนเตน และวตกกงวล

สงทแพทยผดแลครรภจะใหคณทาในชวงเดอนนไดแก

1. ชงนาหนกตวและวดความดนเลอด

2. ตรวจนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ฟงเสยงเตนของหวใจของทารกในครรภ

4. ตรวจขนาดและรปรางของมดลก โดยการตรวจบรเวณหนาทอง

5. ความสงของระดบยอดของมดลก

6. อาการบวมทมอและเทา และหลอดเลอดทขา

7. อาการผดปกตตางๆ (ถาม)

ผวจยและผชวยผวจย

253

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 8

สงทตองดแลเปนพเศษในเดอนนคอ

1. ควรหลกเลยงการเดนทางไกล เพอปองกนปญหาการคลอดกอนกาหนด หรอไมสามารถตดตอกบแพทย

ผดแลไดทน หากจาเปนจรงๆ ควรปรกษาแพทยและขอใบรบรองจากแพทยวาสามารถเดนทางไดในกรณท

ตองเดนทางโดยเครองบน ในกรณทตองเดนทางโดยรถยนต ไมควรจะขบรถเอง

2. การเลอกวธการคลอดลกใหเหมาะสม

3. อาจจะเกดการหดเกรงของมดลก ซงจะเกดขนในชวง 2-3 เดอนกอนคลอด การหดรดตวของมดลกจะไมทา

ใหเจบมากนกและจะคลายไปในทสด ใหนอนพกหรออยนงๆ จะทาใหอาการปวดลดลง อาการจะเพมมากขน

เรอยๆ ไปจนเดอนสดทายจะเปนการเจบเตอนและนาไปสการเจบจรงโดยมการเปดของปากมดลกรวมดวย

ซงจะนาไปสการคลอด

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

254

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 9

ในเดอนนถอไดวาเปนเดอนสดทายของการตงครรภ พฒนาการตางๆ ของทารกในครรภ ความยาวจะประมาณ 20 นว

นาหนกตวประมาณ 3,000-3,400 กรม อวยวะทกสวนรวมทงปอดสมบรณ พรอมทจะคลอด สวนนาหรอศรษะจะ

เคลอนลงสองเชงกราน และทารกในครรภมการเคลนไหวนอยลง

ในเดอนท 9 ของการตงครรภจะมการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมสามารถรสกไดดงน

• เดกดนนอยลง

• ตกขาวมากขน และเปนมกขน บางครงมเลอดจางๆ หลงการตรวจภายในหรอการมเพศสมพนธ

• ทองผกมากขน

• ปวดแสบกระเพาะอาหาร อาหารไมยอย ทองอด

• ปวดศรษะเปนครงคราว ตาพรา และ เปนลมบอย

• คดจมก อาจมเลอดกาเดาไหล และหออบาง

• เลอดออกตามไรฟนเวลาแปรงฟน

• เปนตะครวทขา

• บวมทขอเทา และหลงเทา อาจบวมทหนาและมอดวย

• คนผวหนงหนาทอง

• ปวดหลงเพมขนและรนแรงขน

• หลอดเลอดขอดทขา

• เปนรดสดวงทวาร

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

255

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 9

• นอนไมหลบ หรอหลบไดไมนาน

• มดลกจะหดตวถขน รนแรงมากขน บางครงมอาการเจบดวย

• อยอายเคลอนไหวตวลาบาก และเสยงตอการหกลม

• มนานมเหลองไหลออกททางหวนมมากขน

• เหนอยงายหรอรสกมพลงงานมากขน หรอมทง 2 อยางสลบกน

• หวบอย กนจ หรอเบออาหาร กนไดนอยลง

• ตนเตน วตกกงวล กลวมากขน

• ผอนคลายมากขนเพราะใกลคลอดแลว

• หงดหงด ออนไหวงาย กบคาพดโดยเฉพาะเกยวกบการคลอด

สงทแพทยผดแลครรภจะใหคณทาในชวงเดอนนไดแก

1. ชงนาหนกตวและวดความดนเลอด

2. ตรวจนาตาลและสารไขขาวในปสสาวะ

3. ฟงเสยงเตนของหวใจของทารกในครรภ

4. ตรวจขนาดและรปรางของมดลก ทาของทารกในครรภ

5. ความสงของระดบยอดของมดลก

6. อาการบวมทมอและเทา และหลอดเลอดทขา

7. ประเมนสภาพมดลกดวยการตรวจภายใน

8. ความถหางและความรนแรงในการหดเกรงของมดลก

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

256

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ไตรมาสทสาม

การดแลตนเองของหญงตงครรภ ในเดอนท 9

สงทตองดแลเปนพเศษในเดอนนคอ

• การเลอกวธการคลอดลก

• ทาความคนเคยกบโรงพยาบาลและหองคลอด อาจเดนไปดเดกแรกเกด หองพกหลงคลอด หรอขอดวดทศน

เกยวกบหองคลอด เพอทาความคนเคยกบมนมากขน

• ทารกเกนกาหนดคลอด คอตงครรภนานเกน 42 สปดาห การตงครรภทนานเกนกวาปกตคอนานเกน 39

สปดาห คณหมอทดแลครรภจะพจารณาตรวจครรภเปนพเศษวาจะตองทาอยางไรตอไป หากครบ 42 สปดาห

แพทยจะกระตนใหเกดการคลอดโดยธรรมชาต หรออาจจะตองผาตดคลอดแลวแตกรณ

• การแตกของถงนาครา โดยทวไปมกจะมการแตกเตอนกอนลวงหนา คอจะมการซมออกมาเลกนอยกอน

โดยเฉพาะตอนลกนง หรอในขณะเคลอนไหว ดงนนจงไมตองกลว มเพยงบางรายเทานนทแตกออกมาเยอะ

เวลาทเหมาะสมทควรไปโรงพยาบาลเพอคลอด สามารถพจารณาไดดงน

1. เมอเรมมการเจบครรภจรง โดยการเจบจะอยนานตลอดชวโมง และเจบมากขนเรอยๆ

2. การเจบครรภไมสามารถเลอกเวลาหรอรลวงหนาได ดงนนไมวาจะอยทไหนหรอทาอะไรอย ควรรบไป

โรงพยาบาลไมตองรอใหเปนเวลาราชการ

3. หากเจบครรภนอยๆ ควรพกอยบาน 4-8 ชวโมง เพอใหแนใจวาเจบครรภจรง หรออาจโทรขอคาปรกษากบ

คณหมอหรอพยาบาลได

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

257

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การออกกาลงกายขณะ

ตงครรภ

การออกกาลงกายเปนสงจาเปนสาหรบคนทกเพศทกวย แมแตคณแมทตงครรภกยงจาเปน เพอใหตวเองและทารกใน

ครรภมสขภาพทด แตคณแมทตงครรภควรเลอกชนดการออกกาลงกายทเหมาะสม เชน ไมควรวงออกกาลงกาย เปน

ตน การออกกาลงกายอยางถกตองและเหมาะสมนอกจากจะทาใหคณแมทตงครรภมสขภาพทดแลวยงชวยใหหลง

คลอดมหนทไมอวนจนเกนไปอกดวย

การออกกาลงกายทเหมาะสมกบตวคณแมทตงครรภนนม 4 แบบดวยกนคอ การเตนแอโรบก การบรหารรางกายของ

คณแมทตงครรภ การผอนคลายกลามเนอ และการบรหารแบบคเกลส (Kegels) หรอการฝกขมบกนนนเอง ซงเปนการ

บรหารรางกายเพอใหกลามเนอองเชงกรานและชองคลอดแขงแรงขน เพอประโยชนในการคลอดและการฟนสภาพ

หลงคลอด การบรหารรางกายตางๆ เหลาน คณแมควรจดเวลาการออกกาลงกายใหเหมาะสมเปนประจา สปดาหละ 3

– 4 ครง ครงละ 30 – 60 นาท รวมเวลาการอบอนรางกายและชวงพก (Cool down) และชพจรควรเตนไมเกน 140 ครง

ตอนาท หากรสกวาเหนอยมากใหหยดพกกอนได หรอใชทาบรหารเบาๆ ในการอบอนรางกายแทน

ตวอยางการออกกาลงกายของคณแมทตงครรภ

• การเดนเลนรอบๆ บรเวณบาน

• วายนาในสระ โดยไมใหนารอนหรอเยนจนเกนไป

• ปนจกรยานอยกบทดวยความเรวไมมากเกนไป

• บรหารรางกายโดยใชทาสาหรบคณแมทตงครรภ

ตวอยางการออกกาลงกายสาหรบคณแมทตงครรภทเปนนกกฬา หรอออกกาลงกายเปนประจาอยแลว

• เดนหรอวงเหยาะๆ 1 กโลเมตรตอวน

• ยกดมเบลขนาดเบาๆ หรอจะใชขวดนาดมขนาด 500ml ทดแทนกได

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

258

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การออกกาลงกายขณะ

ตงครรภ กฬาตองหามสาหรบคณแมทตงครรภ

• วงเกนกวา 1 กโลเมตร

• ขมา

• สกนา

• ดานาหรอกระโดดนา

• การบรหาทกชนดทไมไดเปนแบบเฉพาะของคณแมทตงครรภ เชน ซตอพ โหนบาร เปนตน

• กฬาทมการกระทบกระทงตวบคคล เชน ฟตบอล บาสเกตบอล เปนตน

ขอควรระวงในการออกกาลงกายขณะตงครรภ

1. ไมควรออกกาลงกายในขณะททองวางหรอขณะทหว ควรกนอาหารวาง หรอดมนาสกแกวกอนเรมออกกาลง

กายอยางนอย 15-30 นาท

2. แตงกายใหเหมาะสมกบกจกรรม เสอผาทหลวมหรอคบเกนไปอาจทาใหเคลอนไหวรางกายไมสะดวก

3. เลอกสถานทออกกาลงกายใหเหมาะสม พนทออกกาลงกายควรเปนพนเรยบ ไมลน สะอาด และไมมสงกด

ขวาง

4. ออกกาลงกายแตพอด ไมหกโหมจนเกนไป คอหากกลามเนอสวนหนงสวนใดเกรงมากเกนไป หรอเรมมการ

หอบ แสดงวาออกกาลงกายหนกเกนไป ควรหยดพก

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

259

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การออกกาลงกายขณะ

ตงครรภ

5. ตองหยดออกกาลงกายทนทเมอเกดอาการเหนอยลา หรอเจบปวด เปนตะครว เวยนศรษะ ตาพรา หวใจเตนเรว

หรอเตนไมเปนจงหวะ เพราะอาจทาใหเกดอาการถงนาครารว และเลอดออกทางชองคลอด หากเกดอาการเหลานเมอ

หยดออกกาลงกายและพกผอนอาการบางอยางจะหายไป ยกเวนในกรณทถงนาครารว หรอมเลอดออกนนจะตองรบ

ไปพบแพทยทนท

6. พยายามอยในทเยน อยาออกกาลงกายในทรอนจดหรออบอาว อากาศไมถายเท และไมควรครอบตวดวยไอนา

รอนหรออาบนารอน เพราะการทาใหอณหภมสงขนเพยง 0.5 ถง 1 องศาจะทาใหเลอดไปเลยงมดลกลดลง

7.ระวงการบาดเจบทอาจเกดขนไดขณะออกกาลงกาย และระวงหลงใหมาก อยาใชกลามเนอหลงมากเกนไป

8.เลกออกกาลงกายในระยะ 3 เดอนสดทาย และพกผอนใหมาก เปลยนเปนการเดนเลนรอบๆ บานแทน

ผวจยและผชวยผวจย

260

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

โภชนาการทดสาหรบ

ทารกในครรภ

เมอคณแมทราบวาตอนนมอกหนงชวตเกดขนมาในตวของเราแลว ไมวาเราจะทาอะไร ทกๆ อยางจะสงผลกระทบตอ

ทารกในครรภ โดยเฉพาะอาหารทแมทานเขาไปในแตละมอ นนหมายถงสขภาพของทารกในครรภทกาลงจะลมตาด

โลกเลยทเดยวคะ มการสารวจวาคณแมทกนอาหารสาเรจรปหรออาหารทไมมประโยชนสขภาพของเดกจะไมแขงแรง

ถง 92% และเดกทารกอาจจะตายในครรภสงถง 65% ทเหลอคลอดกอนกาหนดบาง รางกายไมสมบรณ พการบาง

ดงนนคนทตงครรภจงควรใสใจในเรองโภชนาการอยางมาก คณแมควรทานอาหารทมประโยชนอยเสมอ

คาแนะนาทคณแมควรคานงเมอตงครรภ

1. หากคณแมอดอาหารมอใดกตามนนหมายถงทารกในครรภกอดอาหารไปดวย เนองจากทารกในครรภจะ

ไดรบอาหารทคณแมกนมอตอมอ หากเราอดอาหารมอใด ทารกกจะอดอาหารดวย ดงนนเมอถงเวลาอาหาร

ไมวาจะหวหรอไมกตามเรากควรทานอาหารคะ

2. ควรใสใจและเลอกกนอาหารทอดมดวยสารอาหารและพลงงานครบถวนตามทรางกายเราและทารกตองการ

โดยไมทาใหนาหนกของเราเพมมากเกนความจาเปน ไมควรทานขนมหวาน หรออาหารทไมมประโยชน

3. งดเครองดมแอลกอฮอล บหร และยาเสพตดตางๆ

4. คณแมทกาลงตงครรภควรไดรบโปรตนอยางเพยงพอ อยางนอยวนละ 60-100 กรมตอวน ซงจะชวยลด

ภาวะแทรกซอนตางๆ ได อาจจะเนนอาหารประเภทเนอปลานง ยางเพอใหไดโปรตนทยอยงายและพอเพยง

5. ควรกนอาหารทมวตามนซมากหนอย เพราะวตามนซเปนสารอาหารทรางกายไมสามารถเกบสะสมไวได

ตองกนทกวน และวตามนซถกทาลายไดงายดวยความรอน แสงแดด และการเกบไวนานๆ ดงนนการกน

วตามนซจะตองกนสดๆ เชน จากการทานผลไมสดๆ เปนตน

ผวจยและผชวยผวจย

261

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

โภชนาการทดสาหรบ

ทารกในครรภ

6. เสรมแคลเซยมใหพอเพยง เพราะคณแมทตงครรภตองรบแคลเซยมอยางนอย 1200 มลลกรมตอวน เนองจากทารก

ในครรภตองการแคลเซยมเพอไปสรางกระดกและฟน หากแมทานแคลเซยมไมเพยงพอ ทารกในครรภจะไปดงเอา

แคลเซยมจากรางกายของแมไปแทน ทาใหมผลในระยะยาวคอแมอาจกระดกพรนเมออายมากขนคะ

7. เนนผกใบเขยวและผกผลไมสเหลอง โดยคณแมทตงครรภควรกนวนละ 3 สวนเปนอยางนอย ผกผลไมเหลานจะให

วตามนเอ ในรปของสารเบตาแคโรทน ซงใชในการเจรญเตบโตของเซลลในรางกาย นอกจากนยงมวตามนบ วตามนอ

กรดโฟลก และเกลอแรตางๆ อกมาก รวมถงกากใยทชวยลดอาการทองผกได นอกจากนควรกนพชผกผลไมอนๆ วน

ละ 2 ชนด เพอใหไดรบวตามนและเกลอแรอนๆ เชน โพแทสเซยม แมกนเซยม เปนตน

8. หากคณแมมปญหาแพทอง ลองทานอาหารประเภทธญพช และถว เชน ขาวโอต ขาวบาเลห ขาวซอมมอ ถวตางๆ

เพราะวาอาหารเหลานเปนอาหารทอดมดวยกากใย และวตามนบ ทใชในการสรางอวยวะตางๆ ของทารก และยงชวย

ลดอาการแพทองรนแรงไดอกดวยคะ

9. เนนธาตหลกใหเพยงพอ เพราะธาตเหลกมสวนชวยในการสรางเมดเลอดใหกบทารกในครรภ การดดซมธาตหลก

จะตองใชวตามนซเปนตวชวย ดงนนจงควรทานใหเพยงพอควบคกน

10.ทานไขมนทมประโยชนบาง เพราะคณแมทตงครรภหลายทานอาจจะกลววาการทานไขมนอาจจะทาใหอวนและม

ผลกบทารกในครรภจงหลกเลยง แตวาไขมนในอาหารนนกมความจาเปน เนองจากสารอาหารบางชนดจะตองมไขมน

เปนตวชวยในการดดซม ดงนนการหลกเลยงไขมนทงหมดจะไมเปนผลดตอรางกายนะคะ

ผวจยและผชวยผวจย

262

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

โภชนาการทดสาหรบ

ทารกในครรภ

11.อยาปลอยใหรางกายขาดนา เพราะรางกายของคนเราประกอบไปดวยนา คณแมควรดมนาสะอาดอยางนอยวนละ 8-

10 แกว เพอชวยในการหมนเวยนของเลอดหรอของเหลวในรากาย ชวยใหรางกายชมชน ลดอาการทองผก ลดความ

เสยงการตดเชอระบบทางเดนปสสาวะ และปรบสมดลเคมในรางกายเปนตน

12. หลกเลยงอาหารรสเคมจด ควรกนแคเพยงพอประมาณ โดยทวๆ ไปแพทยจะแนะนาใหจากดอาหารรสเคมในหญง

ตงครรภ เพอลดการคงของน าในรางกาย แตกไมใชวาใหงดโดยเดดขาดเพราะยงไงเกลอกยงเปนสงจาเปนตอรางกาย

อาจรบเพยงแคปรงรสเคมขณะทกน อยาปรงรสเคมตอนหงตมอาหาร

13. หากตองการทานอาหารเสรมเพอบารงการตงครรภ ความจรงแลวเราไมจาเปนตองทานอาหารเสรมเพมเตมหาก

ไดรบสารอาหารทเพยงพอในแตละวน แตหากตองการเสรมจรงๆ อาหารเสรมในรปแบบเมดหรอผง ควรปรกษาแพทย

ผดแลครรภกอน เพราะอาหารเสรมบางชนดนนอาจจะมผลขางเคยงได

ผวจยและผชวยผวจย

263

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

โรคอนตรายสาหรบคณ

แมทกาลงตงครรภ

เชอไดวาคณแมทกาลงตงครรภทกคน กอยากทจะมสขภาพทด แขงแรงตลอดระยะเวลาทตงครรภ แตคงเปนไปไดยาก

ทจะไมเจบปวยอะไรเลย ซงโดยทวไปแลวคณแมทกาลงตงครรภอยมโอกาสเจบปวยไดเทากบคนทวๆ ไป โดยเฉพาะ

โรคทแพรกระจายในกลมคนใกลชดไดงาย เชน ไขหวด หด คางทม ฯลฯ ซงบางโรคอาจมผลกระทบตอทารกครรภ

ดงนนเราจงควรหาทางปองกนไวแตเนนๆ เพอไมใหเกดภาวะแทรกซอนตางๆ ได

อนดบท 1 – ไขหวดหรอไขหวดใหญ

จากสถตนนคณแมทกาลงตงครรภอยมโอกาสทจะเปนไขหวดหรอไขหวดใหญอยางนอย 1 ครงในชวงตลอดการ

ตงครรภ 9 เดอน ซงการเปนไขหวดแบบปกตจะไมมผลกระทบตอทารกในครรภแตอยางใด แตการทานยาบางชนด

เพอลดอาการไขตางๆ จะมผลกระทบ ดงนนหากตองทานยาควรปรกษาแพทยและปฏบตตวดงน

• เมอเรมมอาการเปนหวดใหดแลรางกายใหอบอนอยเสมอ เพอไมใหเปนหวดมากขน

• เวลานอนใหยกศรษะสงขนเลกนอยเพอใหการหายใจสะดวกขน

• กนอาหารตามปกตแมวาจะรสกหวหรอไมกตาม

• ดมนาใหมากๆ

• ใชนาเกลออนๆ กลวคอ

• ถามไข ควรลดไขดวยการเชดตว และดมนาเยนบอยๆ เปนการลดไขดวยวธธรรมชาต

• ถามไขสงเกน 38 องศา ควรรบปรกษาคณหมอทนท

การเปนไขหวดขณะตงครรภอาจจะหายชากวาปกตเลกนอย เพราะขณะตงครรภภมตานทานจะลดลงเลกนอย หาก

อาการรนแรงหรอเปนไขหวดนานเกน 1 สปดาหควรรบปรกษาคณหมอ

ผวจยและผชวยผวจย

264

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

โรคอนตรายสาหรบคณ

แมทกาลงตงครรภ

อนดบท 2 – โรคระบบทางเดนอาหาร

โรคทเกดในระบบทางเดนอาหารทมกพบบอย มกเกดจากกระเพาะอาหารหรอลาไสอกเสบจากเชอไวรส ซงมกจะ

หายไปภายใน 24 ชวโมง แตหากเปนเรอรงกจะไมเกน 3 วน และมกจะทาใหทานอาหารไมไดมาก ดงนนควรจะ

พยายามดมนาใหมาก การตดเชอแบบนมกไมมอนตรายใดๆ ตอทารกในครรภ แตควรปฏบตตนใหถกตองดงน

• ดมนามากๆ อาจเปนนาเปลาหรอนาผลไม หรอเลอกทานอาหารเหลวทชอบ

• ควรจบนาบอยๆ หรออมนาแขงตลอดเวลากได

• ในชวงทเกดอาการ 12 ชวโมงแรกไมควรทานอาหารใดๆ โดยเฉพาะคนทกระเพาะอาหารอกเสบจากเชอ

ไวรส ควรงดอาหารและนา 12-24 ชวโมง จงคอยเรมกนอาหารออนๆ ยอยงาย ทไมใชน าผลไมรสเปรยว อาจ

เปนซปใส โจก ขาวตม ผกตมเปอย จนอาการดขนแลวคอยกนอาหารตามปกต ไมตองกงวลวาจะขาด

สารอาหาร และรบไปพบแพทยหากมอาการแยลง

อนดบท 3 – หดเยอรมน

โดยปกตแลวคนทวางแผนจะตงครรภ คณหมอมกจะแนะนาใหฉดวคซนปองกนหดเยอรมนกอนทจะตงครรภและเวน

ชวงไมใหตงครรภหลงจากฉดวคซนอยางนอย 2 เดอน แตหากไมไดฉดกจะตองตรวจดวามภมตานทานอยหรอไม

บางคนอาจมภมตานทานอยแลว หรอบางคนอาจเคยสมผสมาแลวแตไมตดเชอ เนองจากวา 1 ใน 7 จะมการตดเชอหด

เยอรมนเมอสมผสกบเชอโรคหดเยอรมนจะมอนตรายกบทารกในครรภกตอเมอมการตดเชอ อาการของโรคใน 2-3

สปดาหแรกจะมเพยงเลกนอยจนแทบไมรสกวามอาการผดปกต เชน มไขต าๆ ปวดเมอยตว และตอมนาเหลองโต

เลกนอย การตดเชอหดเยอรมนนนมผลกระทบตอทารกในครรภโดยไมสามารถปองกนได

ผวจยและผชวยผวจย

265

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

โรคอนตรายสาหรบคณ

แมทกาลงตงครรภ

อนดบท 4 – โรคหด

การฉดวคซนปองกนหดเปนเรองตองหามสาหรบคณแมทกาลงตงครรภ เพราะการฉดวคซนเปรยบเหมอนกบรางกาย

ไดรบเชอโดยตรงเพอไปกระตนใหรางกายสรางภมคมกน ซงเชอทถกฉดเขาไปอาจมผลกระทบตอทารกในครรภได

อยางไรกดมกจะมการฉดวคซนปองกนหดกนตงแตเดกดงนนการตดเชอจงไมรนแรงมาก แตหากมการตดเชอชวงใกล

คลอดอาจทาใหทารกเกดภาวะตดเชอไวรสในเลอด แพทยจะใหแกมมาโกลบลนแกทารกทนททเกดเพอลดความ

รนแรงจากการตดเชอ

อนดบท 5 – การตดเชอในทางเดนปสสาวะ

เปนการตดเชอทพบไดบอยมาก รอยละ 10 ของคณแมทกาลงตงครรภจะมการตดเชอ 1 ครงและคนทตดเชอแลว 1 ใน

3 คนจะตดเชอซ าอก อาการทพบบอยคอ กระเพาะปสสาวะอกเสบ และมกจะไมแสดงอาการ แตจะพบเมอมการตรวจ

ปสสาวะในตอนฝากครรภ หากพบการตดเชอจะตองรบรกษาใหหายโดยเรวทสดเพอปองกนการลกลามของเชอ

การรกษาจะตองกนยาจนครบแมวาจะหายแลวกตาม นอกจากนยงมรายงานวาการตดเชอในทางเดนปสสาวะจะ

นาไปสการตดเชอทกรวยไตหากไมไดรบการรกษา ทาใหกรวยไตอกเสบซงจะมอนตรายตอตวแมเองและทารกใน

ครรภ หากเปนกรวยไตอกเสบในชวงหลงอายครรภเดอนท 7 เปนตนไป จะทาใหเกดการคลอดกอนกาหนดได ดงนน

หากมอาการควรรบไปพบคณหมอโดยดวนและดมนาสะอาดมากๆ หรอนาผลไมรสเปรยวทไมใสนาตาล งดชากาแฟ

ไมกลนปสสาวะโดยไมจาเปน ใชกางเกงในผาฝายทระบายอากาศไดด ทาความสะอาดอวยวะเพศใหถกวธ ระหวางท

รกษาอยจะไดรบยาปฏชวนะ ควรกนโยเกรตไมใสนาตาล เพอชวยใหแบคทเรยในทางเดนอาหารสมดล และกนอาหาร

ทมประโยชน

ผวจยและผชวยผวจย

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

266

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

โรคอนตรายสาหรบคณ

แมทกาลงตงครรภ

อนดบท 6 – โรคตบอกเสบ

ตบอกเสบชนดเอ เปนโรคทพบไดมากในเดกทอายต ากวา 5 ป และมอาการไมรนแรงมาก และไมสามารถผานเขาส

ทารกในครรภได จงไมมผลกระทบตอทารกในครรภ อยางไรกตามควรทจะหลกเลยงการตดเชอใดๆ ดวยการลางมอ

ใหสะอาดกอนทานอาหารและทกครงทดแลการขบถายของเดก

ตบอกเสบชนดบ พบได 1 ใน 3 ของคนไขโรคตบ พบไดในคนอาย 15 – 39 ป และสามารถถายทอดจากแมมาสเดก

ทารกในครรภได และเปนโรคทตดตอระหวางบคคล จงไมควรใชสงของรวมกบคนทตดเชอน หากคณแมทกาลง

ตงครรภปวยดวยโรคตบอกเสบบ การรกษาทสาคญคอ กนอาหารทมประโยชนและพกผอนใหเพยงพอ งดแอลกอฮอล

ทกชนด รอยละ 95 ของผปวยจะฟนคนสภาพมาเปนปกตเอง รอยละ 5 จะกลบรนแรงมากขน ทารกทคลอดจากคณแม

ทมเชอตบอกเสบบ ควรไดรบการอาบนาใหสะอาด ระวงการปนเปอน และใหวคซนตบอกเสบบและแกมมาโกลบล

นภายใน 12 ชวโมงหลงคลอดและใหวคซนซ าเมออาย 1 และ 6 เดอน แลวตรวจสอบภมคมกนเมออาย 12 และ 15

เดอน สวนตบอกเสบชนดอนยงไมมรายงานหรอความรทแนชดวาตดตอหรอไมทางใดและถายทอดจากแมสลก

หรอไม

อนดบท 7 – โรคอสกอใส

สวนมากคณแมทกาลงตงครรภจะเคยเปนอสกอใสในวยเดกมาแลวจงมภมคมกนอย แตหากมาเปนในชวงทตงครรภ

จะตองไดรบแกมมาโกลบลนภายใน 96 ชวโมงหลงการสมผสโรค จะชวยลดความรนแรงของโรคได เนองจากอาการ

ของโรคนในผใหญจะรนแรงกวาในเดก โดยเฉพาะภาวะแทรกซอนตางๆ ทอาจเกดอนตรายตอทารกในครรภ

ผวจยและผชวยผวจย

267

คมอการสอน เรอง การดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

เรองทสอน เนอหาสอน ผสอน

การดแลตนเองหลง

คลอด

การดแลตนเองหลงคลอดบตร

หลงจากอมทองมาเปนเวลา 9 เดอนแลว หลงจากคลอดบตรคณแมหลงคลอดกตองดแลตวเองเพอใหกลบมาฟนตว สด

ชน แขงแรงเพอทจะเตรยมการดแลลกนอยตอไป การดแลตวเองหลงคลอดทด คอ

1. ทาจตใจใหสบาย เพราะในคณแมหลงคลอดบางรายอาจมอาการซมเศราหลงคลอด (Postpartum blue หรอ

Postpartum depression) หากพบวาตวเองมอาการซมเศรามากควรปรกษาแพทยเพอเขารบการรกษา

2. ดแลรกษาความสะอาดรางกาย เพอปองกนการตดเชอทแผลผาตดหรอชองคลอด เพอใหรางกายสดชน ฟนตวไดเรว

3. ดแลเตานม หวนมใหสะอาด เพอใหนมบตรหลงคลอด ควรกระตนใหทารกดดนมทก 2 ชวโมง เพอกระตนการหลง

นานม ปองกนเตานมคดตง

4. รบประทานอาหารทมประโยชน งดอาหารรสจด หมกดองทกชนด เพราะอาหารเหลานจะสงผานไปใหทารกแรก

เกดทางนานมอาจทาใหทองเสยได

5. รบประทานอาหารทอดมดวยธาตเหลก เพอทดแทนเลอดทเสยไประหวางการคลอดบตร อกทงเปนการปองกนการ

ตดเชองายจากภาวะโลหตจางหลงการคลอดบตรดวย

6. งดการมเพศสมพนธ 6 สปดาห เพอปองกนแผลฉกขาดและความสะอาดของแผล

การดแลตนเองทงในขนตอนการเตรยมตงครรภ ระหวางตงครรภ และหลงคลอด เปนวธการทไมยงยาก เราทาเปน

ประจาในชวตประจาวนแตอาจละเลยไปบาง หากมความตงใจวาจะตงครรภกอยาลมใสใจ ดแลสขภาพตวเองดงบทความ

ทกลาวขางตน เพอทจะไดมการตงครรภทสมบรณไมมภาวะแทรกซอน และคณแมตงครรภจะไดใชชวตประจาวนได

อยางมประสทธภาพ และลกทคลอดออกมาแขงแรง ปลอดภย และมสขภาพสมบรณ

ผวจยและผชวยผวจย

268

203

ตารางสรปการสอนรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน ในจงหวด เพชรบร

สปดาหท 1 สปดาหท 2 สปดาหท 3 สปดาหท4 สปดาหท 5 สปดาหท 6 สปดาหท 7 สปดาหท 8

การเตรยมตว

กอนตงครรภ

-การเตรยมตว

-อาการของการ

ตงครรภ

-การเชคการ

ตงครรภ

-อาหารทควร

รบประทาน

-ขอควรปฏบต

ขณะตงครรภ

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ในไตรมาส

แรก

(เดอนท 1,2,3)

-พฒนาการของทารก

ในครรภ

-ความเปลยนแปลงท

สามารถสงเกตได

-อาการแพทองทอาจจะ

เกดขน

-สงทแพทยจะตรวจคณ

แมทตงครรภ

-สงทตองดแลเปนพเศษ

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ในไตรมาสท

2 (เดอนท 4,5,6)

-พฒนาการของทารก

ในครรภ

-ความเปลยนแปลงท

สงเกตได

-สงทแพทยจะตรวจ

คณแมทตงครรภ

-สงทตองดแลเปน

พเศษ

การดแลตนเอง

ขณะตงครรภ ใน

ไตรมาสท 3

(เดอนท 7,8,9)

-พฒนาการของ

ทารกในครรภ

-ความ

เปลยนแปลงท

สงเกตได

-สงทแพทยจะ

ตรวจคณแมท

ตงครรภ

-สงทตองดแล

เปนพเศษ

การออกกาลงกาย

ขณะตงครรภ

-ตวอยางการออก

กาลงกาย

-กฬาตองหาม

สาหรบคณแมท

ตงครรภ

-ขอควรระวงใน

การออกกาลงกาย

ขณะตงครรภ

โภชนาการทด

สาหรบทารกใน

ครรภ

-คาแนะนาท

คณแมควร

คานงเมอ

ตงครรภ

โรคอนตราย

สาหรบคณแมท

กาลงตงครรภ

-ไขหวดหรอ

ไขหวดใหญ

– โรคระบบ

ทางเดนอาหาร

– หดเยอรมน

– โรคหด

– การตดเชอใน

ทางเดนปสสาวะ

– โรคตบอกเสบ

– โรคอสกอใส

การดแลตนเอง

หลงคลอด

-การทาจตใจให

สบาย

-ดแลรกษาความ

สะอาดรางกาย

-รบประทาน

อาหารทม

ประโยชน งด

อาหารรสจด

หมกดองทก

ชนด

-งดการม

เพศสมพนธ 6

สปดาห

204

ตารางท 1 การจดกจกรรมในรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน ครงท 1

สปดาหท 1 กจกรรม เนอหา ระยะเวลา สอ/อปกรณ การประเมนผล

การเตรยมตวกอน

ตงครรภ

1.สรางสมพนธภาพระหวาง

ผวจย ผชวยผวจย กบหญง

ตงครรภวยรน

กลาวตอนรบ แนะนาตว แนะนาโครงการ พรอมทงให

หญงตงครรภวยรนแนะนาตวทละคน และชแจง

วตถประสงคของการวจย

-ใหหญงตงครรภวยรนทาแบบสอบถามกอนการทดลอง

10 นาท

2.ใหความรโดยการบรรยาย การเตรยมตวกอนการตงครรภ

-อาการของการตงครรภ

-การเชคการตงครรภ

-อาหารทควรรบประทาน

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

-จากการตอบ

คาถามและการ

สงเกตการมสวน

รวม

3.พกรบประทานอาหารวาง 10 นาท

4.ใหความรโดยการบรรยาย ขอควรปฏบตขณะตงครรภ

-การฝากครรภ - การแตงกาย -การเดนทาง -การพกผอน

-การดแลสขวทยาสวนบคคล -การปองกนอบตเหต

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

5.เปดโอกาสใหซกถามขอ

สงสย

ใหซกถามขอสงสยเกยวกบการเตรยมตวกอนการ

ตงครรภและขอควรปฏบตขณะตงครรภ

10 นาท -จากการซกถาม

-จากการสงเกต

6.สรปและนดครงตอไป สรปความรเรองการเตรยมตวกอนการตงครรภ และขอ

ควรปฏบตขณะตงครรภ

-นดครงตอไป

10 นาท ใบนด จากการสงเกต

205

ตารางท 1 การจดกจกรรมในรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน ครงท 2

สปดาหท 2 กจกรรม เนอหา ระยะเวลา สอ/อปกรณ การประเมนผล

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ในไตรมาส

แรก

(เดอนท 1,2,3)

1.กลาวทกทายและสนทนา

แลกเปลยนเรยนร

ประสบการณ

กลาวทกกทายหญงตงครรภพรอมทงใหผเขารวม

กจกรรมแลกเปลยนประสบการณภายในกลมถงการ

ปฏบตตวหลงไดรบความรในสปดาหทผานมา

10 นาท -จากการสงเกต

2.ใหความรโดยการบรรยาย การดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาสแรก

(เดอนท 1,2,3)

-ความเปลยนแปลงทคณแมสงเกตได

-พฒนาการของทารกในครรภชวงเดอนท 1,2,3

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

-จากการตอบ

คาถามและการ

สงเกตการมสวน

รวม

3.พกรบประทานอาหารวาง 10 นาท

4.ใหความรโดยการบรรยาย -สงทแพทยจะตรวจคณแมทตงครรภ

-สงทคณแมตองดแลพเศษในชวงไตรมาสแรก

-การใหความรวมมอของบคคลในครอบครวเพอดแล

สขภาพหญงตงครรภ ในไตรมาสแรก

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

5.เปดโอกาสใหซกถามขอ

สงสย

ใหซกถามขอสงสยเกยวกบการดแลตนเองขณะตงครรภ

ในไตรมาสแรก

(เดอนท 1,2,3)

10 นาท -จากการซกถาม

-จากการสงเกต

6.สรปและนดครงตอไป สรปความรเรองการดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาส

แรก

10 นาท ใบนด จากการสงเกต

206

ตารางท 1 การจดกจกรรมในรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน ครงท 3

สปดาหท 3 กจกรรม เนอหา ระยะเวลา สอ/อปกรณ การประเมนผล

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ในไตรมาส

ท 2 (เดอนท 4,5,6)

1.กลาวทกทาย กลาวทกกทายพรอมทงใหผเขารวมกจกรรมแลกเปลยน

ประสบการณภายในกลมถงการปฏบตตวหลงไดรบ

ความรในสองสปดาหทผานมา

10 นาท -จากการสงเกต

2.ใหความรโดยการบรรยาย การดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาสท 2

(เดอนท 4,5,6)

-ความเปลยนแปลงทคณแมสงเกตได

-พฒนาการของทารกในครรภชวงเดอนท 4,5,6

-ภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

-จากการตอบ

คาถามและการ

สงเกตการมสวน

รวม

3.พกรบประทานอาหารวาง 10 นาท

4.ใหความรโดยการบรรยาย -สงทแพทยจะตรวจคณแมทตงครรภ

-สงทคณแมตองดแลพเศษในชวงไตรมาสท 2

-การใหความรวมมอของบคคลในครอบครวเพอดแล

สขภาพหญงตงครรภ ในไตรมาสท 2

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

5.เปดโอกาสใหซกถามขอ

สงสย

ใหซกถามขอสงสยเกยวกบการดแลตนเองขณะตงครรภ

ในไตรมาสท 2 และภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ

10 นาท -จากการซกถาม

-จากการสงเกต

6.สรปและนดครงตอไป สรปความรเรองการดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาส

ท 2 และภาวะแทรกซอนในขณะตงครรภ

10 นาท ใบนด จากการสงเกต

207

ตารางท 1 การจดกจกรรมในรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน ครงท 4

สปดาหท 4 กจกรรม เนอหา ระยะเวลา สอ/อปกรณ การประเมนผล

การดแลตนเองขณะ

ตงครรภ ในไตรมาส

ท 3 (เดอนท 7,8,9)

1.กลาวทกทาย กลาวทกกทายพรอมทงใหผเขารวมกจกรรมแลกเปลยน

ประสบการณภายในกลมถงการปฏบตตวหลงไดรบ

ความรในสามสปดาหทผานมา

10 นาท -จากการสงเกต

2.ใหความรโดยการบรรยาย การดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาสท 3

(เดอนท 7,8,9)

-ความเปลยนแปลงทคณแมสงเกตได

-พฒนาการของทารกในครรภชวงเดอนท 7,8,9

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

-จากการตอบ

คาถามและการ

สงเกตการมสวน

รวม

3.พกรบประทานอาหารวาง 10 นาท

4.ใหความรโดยการบรรยาย -สงทแพทยจะตรวจคณแมทตงครรภ

-สงทคณแมตองดแลพเศษในชวงไตรมาสท 3

-การดแลสขภาพตนเองโดยทวไป

-การใหความรวมมอของบคคลในครอบครวเพอดแล

สขภาพหญงตงครรภ ในไตรมาสท 3

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

5.เปดโอกาสใหซกถามขอ

สงสย

ใหซกถามขอสงสยเกยวกบการดแลตนเองขณะตงครรภ

ในไตรมาสท 3 และการดแลตนเองโดยทวไป

10 นาท -จากการซกถาม

-จากการสงเกต

6.สรปและนดครงตอไป สรปความรเรองการดแลตนเองขณะตงครรภในไตรมาส

ท 3 และการดแลตนเองโดยทวไป

10 นาท ใบนด จากการสงเกต

208

ตารางท 1 การจดกจกรรมในรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน ครงท 5

สปดาหท 5 กจกรรม เนอหา ระยะเวลา สอ/อปกรณ การประเมนผล

การออกกาลงกาย

ขณะตงครรภ

1.กลาวทกทาย กลาวทกกทายพรอมทงใหผเขารวมกจกรรมแลกเปลยน

ประสบการณภายในกลมถงการปฏบตตวหลงไดรบ

ความรในสสปดาหทผานมา

10 นาท -จากการสงเกต

2.ใหความรโดยการบรรยาย การออกกาลงกายขณะตงครรภ

-ตวอยางการออกกาลงกาย

-ฝกการออกกาลงกาย

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

-จากการตอบ

คาถามและการ

สงเกตการมสวน

รวม

3.พกรบประทานอาหารวาง 10 นาท

4.ใหความรโดยการบรรยาย -กฬาตองหามสาหรบคณแมทตงครรภ

-ขอควรระวงในการออกกาลงกายขณะตงครรภ

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

5.เปดโอกาสใหซกถามขอ

สงสย

ใหซกถามขอสงสยเกยวกบการออกกาลงกายขณะ

ตงครรภ กฬาทตองหาม ขอควรระวงในการออกกาลง

กายขณะตงครรภ

10 นาท -จากการซกถาม

-จากการสงเกต

6.สรปและนดครงตอไป สรปความรเรองการออกกาลงกายขณะตงครรภ กฬาท

ตองหาม ขอควรระวงในการออกกาลงกายขณะตงครรภ

10 นาท ใบนด จากการสงเกต

209

ตารางท 1 การจดกจกรรมในรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน ครงท 6

สปดาหท 6 กจกรรม เนอหา ระยะเวลา สอ/อปกรณ การประเมนผล

โภชนาการทด

สาหรบทารกใน

ครรภ

1.กลาวทกทาย กลาวทกกทายพรอมทงใหผเขารวมกจกรรมแลกเปลยน

ประสบการณภายในกลมถงการปฏบตตวหลงไดรบ

ความรในหาสปดาหทผานมา

10 นาท -จากการสงเกต

2.ใหความรโดยการบรรยาย โภชนาการทดสาหรบทารกในครรภ

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

-จากการตอบ

คาถามและการ

สงเกตการมสวน

รวม

3.พกรบประทานอาหารวาง 10 นาท

4.ใหความรโดยการบรรยาย -อาหารทคณแมควรรบประทาน

-แนะนาเมนอาหาร พรอมทงการคานวนพลงงานทคณแม

ควรจะไดรบ

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

-ตวอยางชด

สาธตอาหาร

5.เปดโอกาสใหซกถามขอ

สงสย

ใหซกถามขอสงสยเกยวกบโภชนาการทดสาหรบทารก

ในครรภ

10 นาท -จากการซกถาม

-จากการสงเกต

6.สรปและนดครงตอไป สรปความรเรองโภชนาการทดสาหรบทารกในครรภ 10 นาท ใบนด จากการสงเกต

210

ตารางท 1 การจดกจกรรมในรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน ครงท 7

สปดาหท 7 กจกรรม เนอหา ระยะเวลา สอ/อปกรณ การประเมนผล

โรคอนตรายสาหรบ

คณแมทกาลง

ตงครรภ

1.กลาวทกทาย กลาวทกกทายพรอมทงใหผเขารวมกจกรรมแลกเปลยน

ประสบการณภายในกลมถงการปฏบตตวหลงไดรบ

ความรในหกสปดาหทผานมา

10 นาท -จากการสงเกต

2.ใหความรโดยการบรรยาย โรคอนตรายสาหรบคณแมทกาลงตงครรภ

-ไขหวดหรอไขหวดใหญ

-โรคระบบทางเดนอาหาร

-โรคหด/หดเยอรมน

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

-จากการตอบ

คาถามและการ

สงเกตการมสวน

รวม

3.พกรบประทานอาหารวาง 10 นาท

4.ใหความรโดยการบรรยาย โรคอนตรายสาหรบคณแมทกาลงตงครรภ(ตอ)

-โรคตบอกเสบ

-โรคอสกอใส

-การตดเชอในทางเดนปสสาวะ

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

5.เปดโอกาสใหซกถามขอ

สงสย

ใหซกถามขอสงสยเกยวกบโรคอนตรายสาหรบคณแมท

กาลงตงครรภ

10 นาท -จากการซกถาม

-จากการสงเกต

6.สรปและนดครงตอไป สรปความรเรองโรคอนตรายสาหรบคณแมทกาลง

ตงครรภ นดครงตอไป ในวนท 27 มถนายน 2561

10 นาท ใบนด จากการสงเกต

211

ตารางท 1 การจดกจกรรมในรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน ครงท 8

สปดาหท 8 กจกรรม เนอหา ระยะเวลา สอ/อปกรณ การประเมนผล

การดแลตนเองหลง

คลอด

1.กลาวทกทาย กลาวทกกทายพรอมทงใหผเขารวมกจกรรมแลกเปลยน

ประสบการณภายในกลมถงการปฏบตตวหลงไดรบ

ความรในเจดสปดาหทผานมา

10 นาท -จากการสงเกต

2.ใหความรโดยการบรรยาย การดแลตนเองหลงคลอด

-การทาจตใจใหสบาย

-การดแลรกษาความสะอาดของรางกาย

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

-จากการตอบ

คาถามและการ

สงเกตการมสวน

รวม

3.พกรบประทานอาหารวาง 10 นาท

4.ใหความรโดยการบรรยาย การดแลตนเองหลงคลอด (ตอ)

-การรบประทานอาหารทมประโยชน งดอาหารรสจด

ของหมกดองทกชนด

-การมเพศสมพนธ

20 นาท -แผนพบ

-PowerPoint

นาเสนอ

5.เปดโอกาสใหซกถามขอ

สงสย

ใหซกถามขอสงสยการดแลตนเองหลงคลอด 10 นาท -จากการซกถาม

-จากการสงเกต

6.สรปการจดกจกรรม สรปความรทงหมดทมการจดกจกรรมใน 8 สปดาหท

ผานมา

-ใหหญงตงครรภวยรนทาแบบสอบถามหลงการทดลอง

10 นาท ใบนด จากการสงเกต

212

212

ตารางการจดกจกรรมตามรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร

ครงท เนอหา กจกรรม สอดคลองกบแนวคดและทฤษฎทใช

1

การเตรยมตว

กอนตงครรภ

การเตรยมตวกอนตงครรภ

เนอหาทสอนใหคณแมทเตรยมจะตงครรภควรเตรยมตวและม

ความรในเรอง พฒนาการของวยรน และการเตรยมตวดงน

1. การทาจตใจใหสบาย ไมเครยด

2. การออกกาลงกายเปนประจา

3. การพกผอน นอนหลบใหเพยงพอ

4. เมอตดสนใจวาจะมบตรรวมกบคสมรสแลว ควรเขารบการตรวจ

รางกายเพอเตรยมความพรอมการตงครรภ

5.อาการของการตงครรภ

6.การตรวจเชคการตงครรภ

7.ขอหามปฏบตระหวางตงครรภ

8.อาหารทควรรบประทานระหวางตงครรภ

9.อาหารทควรหลกเลยง

1.กจกรรมทกทาย โดยแนะนาชอผสอน

และใหหญงตงครรภแนะนาตนเอง

2.แจกแบบสอบถามกอนการทดลองให

หญงตงครรภวยรนทเขารวมการวจย

3.แจกคมอสงเสรมการดแลสขภาพ

ตนเองของหยงตงครรภวยรนจงหวด

เพชรบร

4.สอนบรรยาย โดยใช Powerpoint เรอง

การเตรยมตวกอนการตงครรภ

5.กจกรรมแลกเปลยนเรยนร และ

ประสบการณโดย ใหผกลมทดลองม

สวนรวมโดยการเสนอแนวคด หรอ

ผสอนสอบถามเกยวกบความรพนฐาน

ของหญงตงครรภวยรน

6.การนดหมายในครงตอไป

7.การบานทหญงตงครรภตองไปศกษา/

เรยนรจากคมอ

1.แนวคดเกยวกยวยรน

2.ความรเกยวกบการตงครรภ

3.แนวคดเกยวกบารเรยนร

213

ตารางการจดกจกรรมตามรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร

ครงท เนอหา กจกรรม สอดคลองกบแนวคดและทฤษฎทใช

2

การดแล

ตนเองขณะ

ตงครรภ ไตร

มาสแรก

รายละเอยดเนอหาทสอนในครงท 2 ประกอบดวย

1.การดแลตนเองขณะตครรภในเดอนท1 เดอนท 2 และเดอนท 3

ซงผสอนตองใหความรแกหญงตงครรภเกยวกบ

2.ขอควรปฏบตในชวงของการตงครรภในแตละเดอน เชน

- เดอนท1 ตองใหความรในเรองอาการแพทองทอาจเกดขน

อาหารทชวยลดอาการแพทองได

-เดอนท 2 ใหความรในเรองของการเจรญเตบโตของทารกใน

ครรภ การเปลยนแปลงทางรางกาย และอารมณทคณแมสามารถ

รสกได

-เดอนท 3 กจกรรมตางๆทแพทยจะใหหญงตงครรภทา เชน การ

ตรวจสอบนาตาล และสารไขขาวในปสสาวะ การตรวจสอบ

อาการบวมและเสนเลอดขอดบรเวณขาและเทา

3.การใหความรวมมอของบคคลในครอบครวเพอดแลสขภาพหญง

ตงครรภ ในไตรมาสแรก

1.กลาวทกทายหญงตงครรภกลมทดลอง

2.ซกถามผเขารวมกจกรรมกอนการ

บรรยายเกยวกบความรทไดรบครงทแลว

ไดกลบไปปฏบตตวอยาง

3.เปดเวทใหมการแลกเปลยนเรยนร

ประสบการณกน

4.เชอมโยงเขาสเนอหา

5.แจกแผนพบ เรองการดแลตนเองขณะ

ตงครรภ

1.แนวคดเกยวกบความร

2.แนวคดเกยวกบการดแลสขภาพตนเอง

3.แนวคดเกยวกบการสงเสรมพฤตกรรม

สขภาพ

3.แนวคดเกยวกบแรงสนบสนนทาง

สงคม

214

ตารางการจดกจกรรมตามรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร

ครงท เนอหา กจกรรม สอดคลองกบแนวคดและทฤษฎ

ทใช

3

การดแล

ตนเองขณะ

ตงครรภ ใน

ไตรมาสท 2

การดแลตนเองของหญงตงครรภวยรน ในเดอนท 4 เดอนท 5 เดอนท 6 ประเดน

เนอหาการสอนประกอบดวย

1.การดแลตนเอง ในเดอนท 4 ซงผสอนตองใหความรแกกลมตวอยางในเรอง

ววฒนาการของทารกในครรภ ปฏกรยาตางๆ ของทารกในชวงเดอนน และควร

บอกรายละเอยดของการเปลยนแปลงตางๆ ทคณแมจะสามารถรสกไดในเดอน

น เชน อาการออนเพลย ปวดปสสาวะบอย อาการทองผก เตานมขยายใหญขน

อาหารไมยอย ทองอดทองเฟอ อาการบวมตงทหลงเทา นวมอและใบหนา

2.การดแลตนเอง ในเดอนท 5 ผสอนตองใหคาแนะนาในเรอง อาการเวยนศรษะ

บอยๆ เกดจากอะไร สงทแพทยจะตองตรวจในชวงเดอนน เชน ฟงเสยงเตนของ

หวใจของทารกในครรภ ตรวจขนาดและรปรางของมดลก ดความสงของระดบ

ยอดของมดลก ตรวจโรคตบอกเสบชนดบ และแนะนาในเรองของการยกของ

หนก

3.การดแลตนเองในเดอนท 6 ผสอนตองใหความรในเรองของการเจรญเตบโต

ของทารกในครรภ การเปลยนแปลงรางกายของคณแม สงทคณแมจะตองดแล

เปนพเศษในเดอนนคอ อาการปวดและชาตามปลายมอ ภาวะครรภเปนพษ

4.การใหความรวมมอของบคคลในครอบครวเพอดแลสขภาพหญงตงครรภ ใน

ไตรมาสทสอง

1.กลาวทกทาย และทบทวนความร

ทไดรบในครงทผานมา

2.ซกถามผเขารวมกจกรรมในเรอง

ของอาการทเกดขนในชวงนของแม

วยรนตวอยาง

3.สอนบรรยายใหความรเกยวกบ

การดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

ในเดอนท 4 เดอนท 5 และเดอนท 6

โดยใชภาพพลก และโปรแกรมการ

นาเสนอผลงาน(Powerpoint )ท

ผวจยจดทาขน ในเรองการดแล

สขภาพของหญงตงครรภในไตร

มาสท 2

1.แนวคดเกยวกบการดแล

สขภาพตนเอง

2.ความรเกยวกบการตงครรภ

3.แนวคดเกยวกบการเรยนร

4.แนวคดเกยวกบแรงสนบสนน

ทางสงคม

215

ตารางการจดกจกรรมตามรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร

ครงท เนอหา กจกรรม สอดคลองกบแนวคดและทฤษฎ

ทใช

4

การดแล

ตนเองขณะ

ตงครรภ ใน

ไตรมาสท 3

การดแลตนเองของหญงตงครรภวยรนในเดอนท 7 เดอนท 8 และเดอนท 9 ซง

ผสอนตองใหความรแกกลมทดลองในเรอง ดงตอไปน

1.การดแลตนเองขณะตงครรภ ในเดอนท 7 โดยเรมตนใหความรในเรองการ

เจรญเตบโตของทารกในครรภ ปจจยเสยงตอการคลอดกอนกาหนด และสงท

มการเปลยนแปลงสาหรบคณแมในชวงเดอนน คอ ภาวะของเดกดนแรงและ

สมาเสมอมากขน ทองผกมากขน อาการปวดหลง หลอดเลอดขอดทขา

2.การดแลตนเองขณะตงครรภในเดอนท 8 สงทจะตองแนะนาใหคณแมได

รบทราบและปฏบต คอ พฒนาการของทารกในครรภ การนอนไมหลบ หรอ

หลบไมสนท ควรหลกเลยงการเดนทางไกล เพอปองกนการคลอดกอนกาหนด

3.การดแลตนเองขณะตงครรภ ในเดอนท 9 เนอหาทสอนเปนเรองเกยวกบ

พฒนาการของทารกในครรภ และสงทคณแมสามาถรบรไดถงความ

เปลยนแปลงของรางกาย เชน เดกดนนอยลง ตกขาวมากขน และเปนมกขน

บางครงมเลอดจางๆ หลงการตรวจภายใน หรอการมเพศสมพนธ เปนตะครวท

ขาบอยขน และควรแนะนาคณแมในเรองการเลอกวธการคลอด

4.การใหความรวมมอของบคคลในครอบครวเพอดแลสขภาพหญงตงครรภ

ในไตรมาสทสาม

1.ทกทายผเขารวมกจกรรมและ

ทบทวนความรทไดรบในครงทผาน

มา

2.ซกถามผเขารวมกจกรรมถงการ

ไดรบความรในครงทผานมาและเปด

โอกาสใหแลกเปลยนเรยนร

3.สอนบรรยาย โดยใช โปรแกรมการ

นาเสนอผลงาน (Powerpoint) ทผวจย

จดทาขน ใหผเขารวมวจยมสวนรวม

โดยการเสนอแนวคด หรอผสอน

สอบถามเกยวกบการเปลยนแปลงทาง

รางกายของหญงตงครรภในชวงน

1.แนวคดเกยวกบการดแล

สขภาพตนเอง

2.ความรเกยวกบการตงครรภ

3.แนวคดเกยวกบการเรยนร

4.แนวคดเกยวกบแรงสนบสนน

ทางสงคม

216

ตารางการจดกจกรรมตามรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร

ครงท เนอหา กจกรรม สอดคลองกบแนวคดและทฤษฎทใช

5

การออกกาลง

กายขณะ

ตงครรภ

เนอหาทใชสอนในครงนจะเปนการแนะนาการออกกาลงกายท

เหมาะสมสาหรบคณแมทตงครรภ ซงผวจย เลอกไว 4 แบบดวยกน คอ

การเตนแอโรบค การบรหารรางกายของคณแมทตงครรภ การผอน

คลายกลามเนอ และการบรหารแบบคเกลส(Kegels) หรอการฝกขมบ

กน

ตวอยางการออกกาลงกายของคณแมทตงครรภ โดยทวไป เชน

-การเดนเลน รอบๆ บรเวณบาน

-การวายนาในสระ

-การปนจกรยานอยกบทดวยความเรวไมมาก

ตวอยางการออกกาลงกายสาหรบคณแมทเปนนกกฬาหรอออกกาลง

กายเปนประจา เชน เดนหรอวงเหยาะๆ 1 กโลเมตรตอวน ยกดมเบล

ปนจกยาน

สาหรบกฬาทตองหามสาหรบคณแมทตงครรภ ไดแก วงเกน 1

กโลเมตร ขมา สกนา ดานาหรอกระโดดนา

นอกจากนควรแนะนาหญงตงครรภใหทราบถงขอควรระวงในการ

ออกกาลงกาย

1.ทบทวนความรทไดรบในครงทผาน

มา

2.บรรยายโดยใชโปรแกรมนาเสนอ

ผลงาน(Powerpoint) เรอง การออก

กาลงกายสาหรบหญงตงครรภ

3.เปดคลปวดโอสอนการเตนแอโรบค

สาหรบหญงตงครรภ

4.ใหผเขารวมกจกรรมฝกปฏบต และ

ทาตาม

5.ซกถามขอสงสย

1.แนวคดเกยวกบการสงเสรม

พฤตกรรมสขภาพ

2.แนวคดเกยวกบการดแลสขภาพ

ตนเอง

3.แนวคดเกยวกบการเรยนร

217

ตารางการจดกจกรรมตามรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร

ครงท เนอหา กจกรรม สอดคลองกบแนวคดและทฤษฎทใช

6

โภชนาการท

ดสาหรบ

ทารกในครรภ

รายละเอยดเนอหาทสอนในครงนคอ

อาหารทควรรบประทานระหวางตงครรภ โดยแยกเปนอาหารสาหรบ

คณแมเปนรายเดอน เชน

เดอนท 1 เปนชวงททารกในครรภกาลงสรางตว สรางเนอเยอ เพอการ

เจรญเตบโต สารอาหารทควรไดรบตองอดมดวยธาตเหลก เชน ตบ

เนอสตว เหดฟาง มะเขอ หรออาหารทอดมดวย วตามนบรวม เชน

ผกใบเขยวตางๆ นม ไข ในเดอนท 2 ควรเนนในกลมโปรตน เชน

เนอสตว นม ไข ปลา และอาหารทมโอเมกา 3 เชน ปลาแซลมอน

ปลาซารดน หรอปลาทะเลตางๆ ฯลฯ ผสอนตองใหความรไปจนครบ

9 เดอน และเพมในเรองของสารอาหารทจาเปนสาหรบคณแม และ

เพมในสวนของการคานวณแคลลอรในอาหารทหยงตงครรภควร

ไดรบใน 1 วน

1.ทบทวนความรทไดรบในครงทผาน

มา

1.สอนบรรยายเรองอาหารสาหรบหญง

ตงครรภโดยใชโมเดลอาหาร

2.ใชธงโภชนาการสาหรบแมวยรน

3. ใหผเขารวมวจยมสวนรวมแสดง

ความคดเหน หรอ นาเสนอแนวคดใน

เรองอาหารและสารอาหารทจาเปน

สาหรบหญงตงครรภ

1.แนวคดเกยวกบการสงเสรม

พฤตกรรมสขภาพ

2.แนวคดเกยวกบการดแลสขภาพ

ตนเอง

3.แนวคดเกยวกบการเรยนร

218

ตารางการจดกจกรรมตามรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร

ครงท เนอหา กจกรรม สอดคลองกบแนวคดและทฤษฎทใช

7

โรคอนตราย

สาหรบคณแม

ทกาลง

ตงครรภ

เนอหารายละเอยดทผสอนตองใหความรแกหญงตงครรภ ใน ครงนคอ

โรคทเปนอนตรายสาหรบคณแม ซงมบางโรคทอจมผลกระทบตอ

ทารกในครรภ เชน

1.ไขหวดหรอไขหวดใหญ

2.โรคระบบทางเดนอาหาร

3.หดเยอรมน

4.โรคหด

5.การตดเชอในทางเดนปสสาวะ

6.โรคตบอกเสบ

7.โรคอสกอใส

1.สอนบรรยาย โดยใชโปรแกรมการ

นาเสนอผลงาน Powerpoint ทผวจย

จดทาขน และ ใหผเขารวมกจกรรมได

ซกถามปญหา หรอผสอนสอบถาม

เกยวกบความรพนฐานของหญง

ตงครรภวยรนในเรองโรคตางๆ

1.แนวคดเกยวกบการรบรภาวะสขภาพ

ตนเอง

2แนวคดเกยวกบการดแลสขภาพ

ตนเอง

3.แนวคดเกยวกบความร

219

ตารางการจดกจกรรมตามรปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร

ครงท เนอหา กจกรรม สอดคลองกบแนวคดและทฤษฎทใช

8

การดแล

ตนเองหลง

คลอด

ในครงนเปนการใหความรเปนครงสดทาย ตามรปแบบทผวจยได

จดทาขน ซงจะเปนเนอหาในเรองของการดแลตนเองหลงคลอด โดยม

เนอหาทจะสอน ดงน

1.การจตใจใหสบาย การลดอาการซมเศราหลงคลอด

2.การดแลรกษาความสะอาดของรางกาย

3.การดแลเตานม หวนมใหสะอาด

4.การรบประทานอาหารทอดมดวยธาตเหลก

5.การรบประทานอาหารทมประโยชน งดอาหารรสจด ของหมกดอง

ทกชนด

6.การงดมเพศสมพนธ 6 สปดาหหลงคลอด

1.สอนบรรยาย โดยใชโปรแกรมการ

นาเสนอผลงาน Powerpoint ทผวจย

จดทาขน และ ใหผเขารวมกจกรรมได

ซกถามปญหา

2.แจกแบบสอบถามหลงการทดลองให

หญงตงครรภวยรนทเขารวมการวจย

1.แนวคดเกยวกบการดแลสขภาพ

ตนเอง

2.แนวคดเกยวกบความร

3..แนวคดเกยวกบการสงเสรม

พฤตกรรมสขภาพ

201

แบบสมภาษณขอมลเชงลก

การวจย เรอง การพฒนารปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของ

หญงตงครรภวยรน จงหวดเพชรบร

ประเดนการสมภาษณ

1.ทานคดวา ความรในการปฏบตตนในขณะตงครรภมความจาเปนมากนอยเพยงใด และมเรอง

ใดบางทจาเปนตองร

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

2.บคคลในครอบครวของทาน ใหการดแลชวยเหลอทานในขณะตงครรภอยางไรบาง

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

3.ทานมแนวทางการดแลสขภาพตนเองในขณะตงครรภอยางไร

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

185

เลขทแบบสอบถาม…………………………….

แบบสอบถามสารวจสภาพปญหา ขอมลพนฐาน และความตองการ

เรอง การพฒนารปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน ในจงหวดเพชรบร

โรงพยาบาล..................................................... วนทสมภาษณ.................................................

คาชแจง โปรดทาเครองหมาย หรอเต มคาในชองวาง

สวนท 1 ขอมลทวไป

1.อาย............................ป

2.อายครรภปจจบน..............................สปดาห อายครรภทมาฝากครรภครงแรก..........................สปดาห

3.ระดบการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา/ปวช. /ปวส. อนๆ............

4.รายไดของครอบครว................................บาท/เดอน

5.รายไดตนเอง ไมม ม..................บาท/เดอน

6.ขณะนเรยนหนงสอหรอไม เรยน แตหยดชวคราว ไมไดเรยนเพราะ..............................

7.สถานภาพสมรส คอยกบสาม ไมไดอยกบสาม เพราะ...........................................................

8.ปจจบนอาศยอยกบใคร ครอบครวตนเอง ครอบครวสาม อนๆ..............................

9.ใครเปนผดแลชวยเหลอเวลามปญหาในเรองตางๆ ขณะตงครรภ ระบ..........................................

10.การตงครรภครงน ตงใจมบตรหรอไม ตงใจ ไมพรอม

186

สวนท 2 ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

คาชแจง โปรดทาเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความรของทาน ใช หมายถง เมอทานเหนวาเนอหาถกตองตรงกบความเขาใจของทาน ไมใช หมายถง เมอทานเหนวาเนอหาไมถกตองตรงกบความเขาใจของทาน ขอท ขอความ ใช ไมใช 1 หญงตงครรภไมควรใสเสอผารดรปเพราะมผลตอการไหลเวยนของเลอด 2 หญงตงครรภทขาดธาตไอโอดนจะมผลตอเดกในทอง โดยอาจทาใหเดก

ตวเลก สตปญญาตา

3 การรบประทานอาหารครบ 5 หมทกวน ทาใหตนเองและทารกในครรภมสขภาพแขงแรง

4 การรบประทานอาหารผกและผลไมทาใหการทางนของระบบขบถายดขน

5 การรบประทานอาหารประเภท นม งาดา ปลาเลกปลานอย ถวเหลอง จะไดรบสารอาหารทมแคลเซยมสง

6 หญงตงครรภตองดมนาประมาณ 6 -8 แกวตอวน 7 หญงตงครรภทมโรคประจาตว เชน โรคหวใจ โรคความดนโลหตสง

สามารถออกกาลงกายได

8 หญงตงครรภควรนอนพกผอนในชวงเวลากลางคน อยางนอย วนละ 6 – 8 ชวโมง

9 หญงตงครรภควรงดมเพศสมพนธในชวง 1 เดอนกอนคลอด กรณมประวตเคยแทงบตร

10 หญงตงครรภควรแปรงฟนอยางถกวธ วนละ 2 ครง 11 หญงตงครรภไมควรออกกาลงกายทกชนดเพราะเสยงตอการแทง 12 ขณะตงครรภ ถามอาการบวม ปวดศรษะ ตาพรามว ตองรบมาพบ

แพทย กอนวนนด

13 การฉดวคซนปองกนบาดทะยกมความจาเปนตอหญงตงครรภ 14 หญงตงครรภทมอาการตกขาว มกลนเหมนหรอมอาการคน แสดงวา

เปนอาการปกต ไมตองไปพบแพทย

15 หญงตงครรภทดมแอลกอฮอล เชน ไวน เบยร เหลา และสบบหร อาจทาใหทารกในครรภเจรญเตบโตชา มสตปญญาตา และทารกแรกคลอดมนาหนกตวนอย

187

สวนท 3 พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

โปรดทาเครองหมาย ลงในชองทตรงกบการปฏบตของทานในขณะตงครรภ เปนประจา หมายถง ทาทกวน ทกครงสมาเสมอหรอ 6 – 7 วนในสปดาห บางครง หมายถง ทาแตไมทกครง ประมาณ 70-50 ของเหตการณทเกดขนหรอ 3-5 วนในสปดาห นอย หมายถง ทา ประมาณ 40-0 ของเหตการณทเกดขนหรอ 0-2 วนในสปดาห ทานปฏบตตนในการดแลสขภาพในเรองตอไปนอยางไร

ขอท ขอความ เปนประจา บางครง นอย ดานความรบผดชอบตอสขภาพ 1. ทานปรกษาเกยวกบการดแลการตงครรภกบผทม

ความร เชน แพทย พยาบาล เปนตน

2. ทานดแลความสะอาดของรางกายเปนอยางด โดยการอาบนาสมาเสมอทกวน

3. ทานดแล ทาความสะอาดทพกใหมอากาศถายเทไดสะดวก ไมแออด

4. ทานสงเกตอาการผดปกตในขณะตงครรภ 5. ทานสวมรองเทาสนเตยเพอปองกนการเกด

อบตเหตจากการหกลม

ดานโภชนาการ 6. ทานรบประทานอาหารทมกากใยสง เชน ขาว

กลอง ขาวซอมมอ

7. ทานงดรบประทานอาหารรสจด เชน เผดมาก เคมมาก

8. ทานรบประทานอาหารประเภทเนอปลา เนอสตวทกวน

9. ทานหลกเลยงการดมนาอดลม ชา กาแฟ และเครองดมแอลกอฮอล

ดานกจกรรมทางกาย 10 ทานออกกาลงกายสมาเสมอ วนละ 20-30 นาท 11 ทานนอนหลบพกผอนตอนกลางวนไดอยางนอย

วนละ 1 ชวโมง

12 ทานทากจกรรมเพอยดเสนยดสาย เชน แกวงแขน ยกขา

13 ทานนอนหลบพกผอนไดอยางเพยงพอและตนขนมาดวยความสดชน

188

ขอท ขอความ เปนประจา บางครง นอย ดานการจดการกบความเครยด

14 ทานใหกาลงใจตนเองในการดแลสขภาพ

15 ทานแสวงหาความสขและความสงบในชวตโดยการอานหนงสอธรรมะหรอประกอบพธกรรมทางศาสนา

16 ทานปรกษากบคนใกลชดเมอมปญหา หรอไมสบายใจ

17 เมอรสกเครยดหรอไมสบายใจ ทานจะพยายามคนหาสาเหตกอน

18 เมอรสกเครยด ทานหายใจเขา ออก นงสมาธเพอทาจตใจใหสบายขน

ดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล

19 ญาตพนองหรอคนใกลชดของทานยงคงใหความชวยเหลอเมอทานตองการ

20 ทานและสมาชกในครอบครวมความสมพนธทดตอกน

21 ทานรวมกจกรรมตางๆ กบครอบครว และเพอนบานไดด

22 ทานเขารวมกจกรรมของชมชนหรอศาสนาของทาน

23 ทานสงสรรคหรอพดคยกบเพอนบานหรอเพอนรวมงาน

189

สวนท 4 ความตองการในการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน

โปรดทาเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความตองการของทาน

1.บคคลททานตองการใหเปนผถายทอดความร บคลากรทางสาธารณสข/แพทย/พยาบาล หญงตงครรภทมประสบการณ ครอบครวจรง 2.วธการรบคความร การสอน/การบรรยาย การสาธต/แสดงใหด การทากลมแลกเปลยนเรยนร 3.สอในการสงขอมลขาวสาร วดโอ คมอ/แผนพบ การรบสงขอมลทางไลน /ทางโทรศพท 4.ระยะเวลาทรบความร ประจาทกวน ทก 2 – 3 วน สปดาหละครง 5.หวขอเรองทตองการใหสงเสรมมากทสด การปฏบตตนในขณะตงครรภ การเปลยนแปลงของรางกายในขณะตงครรภ การสงเกตอาการผดปกตในขณะตงครรภ โภชนาการในชวงตงครรภ การออกกาลงกายในขณะตงครรภ การมเพศสมพนธขณะตงครรภ

190

เลขทแบบสอบถาม…………………………….

แบบสอบถาม

เรอง การพฒนารปแบบการสงเสรมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของหญงตงครรภวยรน ในจงหวดเพชรบร

โรงพยาบาล................................................ ....... วนทสมภาษณ.................................................

คาชแจง โปรดทาเครองหมาย หรอเต มคาในชองวาง

สวนท 1 ขอมลทวไป

1.อาย............................ป

2.อายครรภปจจบน....................................สปดาห

3.อายครรภทมาฝากครงแรก ....................................สปดาห

4.ระดบการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา/ปวช. /ปวส. อนๆ............

5.รายไดของครอบครว................................บาท/เดอน

6.รายไดตนเอง ไมม ม..................บาท/เดอน

7.ขณะนเรยนหนงสอหรอไม เรยน แตหยดชวคราว ไมไดเรยนเพราะ..............................

8.สถานภาพสมรส คอยกบสาม ไมไดอยกบสาม เพราะ...........................................................

9.ปจจบนอาศยอยกบใคร ครอบครวตนเอง ครอบครวสาม อนๆ..............................

10.ใครเปนผดแลชวยเหลอเวลามปญหาในเรองตางๆ ขณะตงครรภ ระบ..........................................

11.การตงครรภครงน ตงใจมบตรหรอไม ตงใจ ไมพรอม

191

สวนท 2 ความรในการปฏบตตนขณะตงครรภ

คาชแจง โปรดทาเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความรของทาน ใช หมายถง เมอทานเหนวาเนอหาถกตองตรงกบความเขาใจของทาน ไมใช หมายถง เมอทานเหนวาเนอหาไมถกตองตรงกบความเขาใจของทาน ขอท ขอคาถาม ใช ไมใช

1 การตงครรภในวยรนทาใหเกดภาวะแทรกซอน เชน โลหตจาง ทพโภชนาการ ความดนโลหตสงในขณะตงครรภ เปนตน

2 หญงตงครรภเสยงตอการเกดโรคโลหตจาง จงควรกนอาหารทมธาตเหลก เชน ตบ ไข ผกใบเขยวและกนยาเสรมธาตเหลกตามทแพทยแนะนาทกวน

3 การดมชา กาแฟ หรอเครองดมแอลกอฮอลจะมผลตอทารกในครรภ

4 หญงตงครรภควรนอนหลบในเวลากลางคน ประมาณ 8-10 ชวโมงและควรหาเวลานอนพกในตอนบายอกอยางนอย 1 ชวโมง

5 หญงตงครรภควรมนาหนกเพมขนไมเกน 10 กโลกรม

6 หญงตงครรภไมควรใสเสอผารดรปเพราะมผลตอการไหลเวยนของเลอด

7 ขณะตงครรภควรงดทางานหนกหรอยนนานๆเกน 8 ชม.เพราะอาจทาใหคลอดกอนกาหนด

8 หญงตงครรภไมควรซอนหรอขบขมอเตอรไซคบนถนนขรขระ เพระอาจมผลเปนอนตรายตอการตงครรภ

9 การมเพศสมพนธในขณะตงครรภ ไมมขอหามในผตงครรภปกต แตควรงดเวนในชวง 1 เดอน สดทายกอนคลอด

10 หญงตงครรภควรแปรงฟนอยางถกวธ วนละ 2 ครง และบวนปากดวยนาสะอาด หรอแปรงฟนทกครงหลงอาหาร

11 หญงตงครรภไมควรออกกาลงกายทกชนดเพราะเสยงตอการแทง

12 หากมอาการปวดมดลก มนาเดน หรอมกเลอด ควรไปโรงพยาบาลเพราะเปนอาการเตอนการคลอด

13 หญงตงครรภอายนอยกวา 20 ป มโอกาสเสยงตอการคลอดกอนกาหนด ทารกนาหนกนอย

14 หญงตงครรภเสยงตอการขาดแคลเซยม ทาใหมอาการตะครว ฟนผ จงควรตรวจฟนและดมนมเพม

15 หญงตงครรภควรหลกเลยงอาหารรสจด อาหารดบ ๆ สก ๆ และของหมกดอง

192

สวนท 3 การรบรตอภาวะสขภาพของหญงตงครรภวยรน คาชแจง โปรดทาเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความคดเหนของทาน เหนดวย หมายถง ทานมความคดเหนตรงกบขอความดงกลาวทงหมด ไมแนใจ หมายถง ทานมความคดเหนตรงกบขอความดงกลาวเพยงบางสวน ไมเหนดวย หมายถง ทานไมมความคดเหนตรงกบขอความดงกลาวเลย

ขอท ขอความ เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย

การรบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ

1 การตงครรภทาใหทานมโอกาสเกดความดนโลหตสงและอาการบวมซงเปนอนตรายแกชวตได

2 หญงตงครรภมโอกาสเกดการตดเชอทางเดนปสสาวะและเกดเชอราไดงาย

3 การตงครรภเมออายนอยกวา 20 ป มภาวะเสยงตอการคลอดกอนกาหนด และเดกนาหนกนอยมากกวาวยผใหญทวไป

4 หญงตงครรภมโอกาสเกดภาวะเลอดจางมากกวาคนปกต 5 หญงตงครรภมโอกาสเกดตะครวงาย หากมภาวะขาดแคลเซยม 6 หญงตงครรภมโอกาสเกดหดเยอรมนได ถาไมฉดวคซนปองกน 7 หญงตงครรภทสบบหรเสยงตอการคลอดทารกนาหนกนอย 8 หญงตงครรภทมความดนโลหตสงอาจเกดอาการชกได 9 หญงตงครรภทเดนทางไกล หรอทางานหนกมากเกนไป อาจเสยงตอการ

แทง หรอคลอดกอนกาหนด

การรบรประโยชนในการดแลตนเองขณะตงครรภ 10 การกนอาหารครบ 5 หม และเพมอาหารเนอสตว ไข นม จะทาใหทาน

และลกในทองแขงแรง

11 การกนตบ ไขแดง ผกใบเขยวชวยแกปญหาโรคเลอดจางขณะตงครรภ 12 การดมนมวนละ 1 แกว ชวยลดอาการตะครวจากการขาดแคลเซยม

และชวยทาใหกระดกและฟนแขงแรง

13 ควรกนยาบารงเลอดตามคาแนะนาของแพทยใหครบ 14 ควรดแลทาความสะอาดอวยวะสบพนธภายนอกหลงการขบถายทกครง

และไมกลนปสสาวะนานเพอลดการตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะ

15 ควรงดดมชา กาแฟ เครองดมแอลกอฮอลและงดสบบหรเพอลดภาวะคลอดกอนกาหนด และชวยใหเดกแขงแรง

16 การตรวจตามนดชวยปองกนอนตรายและภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ รวมทงทาใหทราบการเจรญเตบโตของเดกได

193

ขอท ขอความ เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย

การรบรอปสรรคของการดแลตนเองขณะตงครรภ 17 การมาตรวจครรภทโรงพยาบาลเปนการเสยเวลาและสนเปลอง

คาใชจาย

18 คาแนะนาของแพทย พยาบาลเปนเรองยงยากมาก และทานไมสามารถทาไดอยางสมาเสมอ

19 ทานไมสามารถหาเวลาพกผอนตามทแพทยแนะนาอยางเพยงพอเพราะตองทางานบานและกจกรรมอนๆอกมาก

20 ทานรสกอายและเสยใจเมอตงทองเพราะทาใหรปรางไมสวยงาม 21 ทานกลวอวนหลงคลอดจงพยายามจากดอาหารขณะตงครรภ 22 ทานใสเสอผาทรดรปเพราะไมตองการใหผอนเหนวาทานตงครรภ 23 หญงตงครรภไมควรนอนหลบชวงกลางวนเพราะทาใหผอนรสกวา

เปนคนขเกยจ

แรงจงใจดานสขภาพทวไป 24 ทานตงใจดแลตนเองตามคาแนะนาของแพทย พยาบาลเพอทาให

รางกายแขงแรงและมผลดตอเดกในครรภ

25 ทานพยายามหาความรในการดแลสขภาพขณะตงครรภ 26 ทานไดรบกาลงใจจากสามและคนในครอบครวรวมทงเพอน ทาใหม

กาลงใจดแลตนเองขณะตงครรภเพอใหตนเองมรางกายแขงแรงและเดกมสขภาพด

194

สวนท 4 การรบรตอความสามารถตนเองในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ คาชแจง โปรดทาเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความคดเหนของทาน มาก หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหนของทานเกอบทงหมด ปานกลาง หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหนของทานเพยงครงหนง แตไมทงหมด นอย หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหนของทานเพยงบางสวน หรอไมตรงเลย

ขอท ขอความ มาก ปานกลาง นอย ความรสกมคณคาในตนเอง

1. ทานรสกภมใจทมโอกาสตงครรภและใหกาเนดบตร

2. ทานรสกวาแมตงครรภกสามารถแตงตวใหสวยงามได

3. ทานรสกหดหและกงวลใจเพราะขณะตงครรภรปราง

เปลยนแปลงมากและอาจไมสวยงามภายหลงคลอด

4. ทานสามารถทางานและทากจกรรมตางๆไดแมอยในภาวะ

ตงครรภ

5. สมาชกในครอบครวยอมรบทานแมวาจะตงครรภในชวงวยรน

6. ทานใสใจในการดแลตนเองใหแขงแรงเพราะมความสาคญตอ

ทารกในครรภมาก

7. ทานรสกยอมรบและดใจตอการตงครรภ

8. ทานตองพงพาผอนมากในขณะตงครรภ

การรบรตอความสามารถในการดแลตนเองขณะตงครรภ

9. ทานมนใจวาจะสงเกตอาการผดปกตขณะตงครรภและปฏบต

ตามคาแนะนาของแพทย พยาบาลได

10. ทานมนใจวาจะสามารถทาหนาทแมและอยในสงคมอยางม

ความสข

11 ทานสามารถทาสงตางๆได เพอประโยชนตอการตงครรภ

12 ทานเลอกวธการออกกาลงกายทเหมาะสมกบอายครรภ

195

ขอท ขอความ มาก ปานกลาง นอย 13 ทานสามารถพดคยระบายความรสกเวลามความเครยด

หรอไมสบายใจกบคนใกลชดได

14 ทานสามารถไปพบทนตแพทยเพอตรวจฟนขณะตงครรภได

อยางนอย 1 ครง

15 ทานสามารถออกกาลงกายไดสมาเสมอตามคาแนะนาของ

แพทย หรอเจาหนาท

16 ทานสามารถนอนพกผอนไดอยางนอย 8 ชวโมงในเวลา

กลางคน

17 ทานสามารถขอความชวยเหลอกบญาตพนองเมอมปญหา

หรอความตองการได

18 ทานรบประทานอาหารและดมนมตามคาแนะนาของแพทย

หรอเจาหนาทได

19 ทานควบคมนาหนกไดตามคาแนะนา

20 ทานหลกเลยงการยนหรอนงทางานตดตอกนเกน 3 ชวโมง

196

สวนท 5 การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลครอบครว

คาชแจง โปรดทาเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความคดเหนของทาน มาก หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหนของทานเกอบทงหมด ปานกลาง หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหนของทานเพยงครงหนง แตไมทงหมด นอย หมายถง ขอความนนตรงกบความคดเหนของทานเพยงบางสวน หรอไมตรงเลย

ทานไดรบการดแลชวยเหลอจากครอบครว ขณะตงครรภในเรองตอไปนหรอไม อยางไร

ขอท ขอความ มาก ปานกลาง นอย การสนบสนนทางอารมณ

1 สมาชกในครอบครวชวยใหกาลงใจทานเมอรสกไมสบายใจ 2 สมาชกในครอบครวมกปลอยใหทานอยตามลาพงเมอทานม

อารมณหงดหงดขณะตงครรภ

3 สมาชกในครอบครวมกใสใจสอบถามเกยวกบการตงครรภของทานเสมอ

4 ทานไดรบความรก ความอบอน จากสมาชกในครอบครว 5 สมาชกในครอบครวมกอยเปนเพอนทานเสมอ เพอไมให

ทานเหงา

การสนบสนนดานการชวยเหลอยกยอง 6 สมาชกในครอบครวมกจะสนบสนนใหทานดแลสขภาพ

ตนเองและบตรในครรภ

7 ทานมความรสกไรคา เนองจากตองพงพาสมาชกในครอบครว

8 สมาชกในครอบครวมกจะรบฟงความคดเหนของทาน 9 ขณะตงครรภทานมความสาคญสาหรบสมาชกในครอบครว

นอยลง

10 สมาชกในครอบครวใหการยกยองและนบถอทานในฐานะทเปนสมาชกคนหนง

การสนบสนนดานขอมลขาวสาร 11 สมาชกในครอบครวเปนทปรกษาใหคาแนะนาทานขณะ

ตงครรภ

12 สมาชกในครอบครวมกจะแนนาทานดโทรทศนหรอฟงวทยทมรายการเกยวกบการตงครรภ

13 สมาชกในครอบครวมกจะนาเอกสารหรอแผนพบเกยวกบการดแลขณะตงครรภมาใหทาน

197

ขอท ขอความ มาก ปานกลาง นอย

14 สมาชกในครอบครวมกจะคอยเตอนใหทานระมดระวงดแลครรภ

15 สมาชกในครอบครวแนะนาแหลงความรเกยวกบการดแลครรภ

การสนบสนนดานเงนทอง สงของ หรอการใหบรการ

16 สมาชกในครอบครวจดหาอาหารทมประโยชนและสงของเครองใชทจาเปนใหทาน

17 สมาชกในครอบครวจะใหเงนทานมาใชจายสาหรบการฝากครรภ

18 ขณะทางานบานสมาชกในครอบครวทานมกจะเมนเฉยไมชวยเหลอทาน

19 สมาชกในครอบครวจะดแลจดหาบรเวณบานทสะอาดปลอดภยสาหรบทานและบตรในครรภ

198

สวนท 6 พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ

โปรดทาเครองหมาย ลงในชองทตรงกบการปฏบตของทานในขณะตงครรภ เปนประจา หมายถง ทาทกวน ทกครงสมาเสมอ บางครง หมายถง ทาแตไมทกครง ประมาณ 70-50 ของเหตการณทเกดขนหรอ 3-5 วนในสปดาห นอย หมายถง ทา ประมาณ 40-0 ของเหตการณทเกดขนหรอ 0-2 วนในสปดาห ทานปฏบตตนในการดแลสขภาพในเรองตอไปนอยางไร ขอท ขอความ เปนประจา บางครง นอย ดานความรบผดชอบตอสขภาพ

1. ทานหาความรเกยวกบการตงครรภโดยการอานหนงสอ, ฟงวทย,ดโทรทศน หรอสอบถามจากคนใกลชด

2. ทานดแลความสะอาดของรางกายเปนอยางด โดยการอาบนาสมาเสมอทกวน

3. ทานดแล ทาความสะอาดทพกใหมอากาศถายเทไดสะดวก ไมแออด

4. ทานหมนเอาใจใสสงเกตอาการเปลยนแปลงหรอความผดปกตของรางกาย เชนไข ออนเพลย คลนไส อาเจยน

5 ทานสวมรองเทาสนเตยเพอปองกนการเกดอบตเหตจากการหกลม

6 ทานรกษาความสะอาดบรเวณอวยวะสบพนธ หลงขบถายอจจาระและปสสาวะดวยนาสะอาดและซบใหแหงเสมอ

7 ทานไปรบการตรวจครรภตามแพทยหรอเจาหนาทนดเสมอ

ดานโภชนาการ 8 ทานรบประทานอาหารอยางนอยวนละ 3 มอ 9 ทานงดรบประทานอาหารรสจด เชน เผดมาก

เคมมาก

10 ทานรบประทานอาหารประเภทเนอปลา เนอสตวทกวน

11 ทานรบประทานผกและผลไมอยางนอยวนละ 1 มอ

199

ขอท ขอความ เปนประจา บางครง นอย 12 ทานรบประทานอาหารทสะอาดและไมม

แมลงวนตอม

13 ทานรบประทานอาหารทไมสกหรออาหารกงดบกงสก

14 ทานดมนาสะอาดอยางนอยวนละ 6-8 แกว 15 ทานดมนมหรอนาเตาหอยางนอยวนละ 2 แกว

หรอ 2 กลอง

16 ทานดม นาชา กาแฟ

ดานกจกรรมทางกาย 17 ทานบรหารกลามเนอสวนตางๆ ของรางกายใน

ทางายๆ ครงละประมาณ 20 นาท

18 ทานออกกาลงกายเลก ๆ นอยๆ โดยการเดนเลนหรอทางานบาน เบาๆ

19 ทานทากจกรรมเพอยดเสนยดสาย เชน แกวงแขน ยกขา

20 กอนออกกาลงกาย ทานมการเตรยมรางกายใหพรอมสาหรบการออกกาลงกาย

21 ภายหลงออกกาลงกายหรอการทางานทใชแรงทานจะพกจนหายเหนอยกอนทกครง

22 ในขณะทออกกาลงกาย ทานรสกผอนคลายและสนก

23 เมอจะเปลยนจากทานอนเปนทานง ทานจะตะแคงตวกอนและลกขนนงกอนชาๆ โดยไมลกพรวดพราดขนทนท

ดานการจดการกบความเครยด 24 ทานพยายามแสวงหาทางแกไขเมอมปญหา

เกดขน

25 ทานสามารถทจะเผชญกบปญหาตางๆ ไดอยางมสต

26 ทานปรกษากบคนใกลชดเมอมปญหา หรอไมสบายใจ

200

ขอท ขอความ เปนประจา บางครง นอย 27 เมอรสกเครยดหรอไมสบายใจ ทานจะพยายาม

คนหาสาเหตกอน

28 ทานบอกกบตนเองวาปญหาทกอยางสามารถแกไขได

29 เมอมเรองไมสบายใจทานจะหางานอดเรก หรอสงทชอบทาเพอผอนคลาย เชน ฟงเพลง

30 เมอรสกเครยด ทานหายใจเขา ออก นงสมาธเพอทาจตใจใหสบายขน

31 ทานปฏเสธคาขอรองของผอนบางในบางโอกาส ดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล

32 ทานและสมาชกในครอบครวมความสมพนธทดตอกน

33 ทานมความสมพนธทดกบคนรอบขาง เชน ญาต เพอน เพอนบาน

34 ทานรวมกจกรรมตางๆ กบครอบครว และเพอนบานไดด

35 เมอทานตองการความชวยเหลอหรอมปญหาญาตพนองเพอนฝงใหความชวยเหลอทานด

36 ทานสงสรรคหรอพดคยกบเพอนบานหรอเพอนรวมงาน

268

ประวตผทรงคณวฒ

1. รองศาตราจารย ดร.วนเพญ แกวปาน

ตาแหนง อาจารยประจา ภาควชาการพยาบาลสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยมหดล

วฒการศกษา สาธารณสขศาสตรดษฎบณฑต (ส.ด.) มหาวทยาลยมหดล

เชยวชาญดานพฤตกรรมวยรนและการตงครรภในวยรน

2. นายแพทยนพดล อธรตนปญญา

ตาแหนง อดตรองนายแพทยสาธารณสขจงหวดเพชรบร

วฒการศกษา แพทยศาสตรบณฑต (พ.บ.) รามาธบด มหาวทยาลยมหดล

เชยวชาญดานสตศาสตร-นรเวชวทยา และการตงครรภในวยรน

3. นายบญลาภ ทพยจนทร

ตาแหนง นกวชาการสาธารณสขเชยวชาญ สานกงานสาธารณสขจงหวดเพชรบร

วฒการศกษา ศลปศาสตรมหาบณฑต (นโยบายและวางแผนสงคม) มหาวทยาลยเกรก

เชยวชาญดานพฤตกรรมวยรน และการบรหารแผนแกไขปญหาหญงตงครรภวยรน

4. ดร.มกขดา ผดงยาม

ตาแหนง อาจารยประจา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

วฒการศกษา ดษฎบณฑต (วทยาศาสตรศกษา) สาขา จตวทยาการใหคาปรกษา

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

เชยวชาญดานการพยาบาลจตเวชเดกและวยรน และเทคนคการใหคาปรกษา

หญงตงครรภวยรน

5. ดร.นงนภทร รงเนย

ตาแหนง อาจารยประจาวทยาลยพระจอมเกลาจงหวดเพชรบร

วฒการศกษา ครศาสตรดษฎบณฑต สาขาอดมศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

เชยวชาญดานหลกสตรการพยาบาลเฉพาะทางเวชปฏบตวกฤตทารกแรกเกด

269

ประวตผวจย

ชอ –นามสกล นายธนวฒน รงศรวฒนกจ

วน เดอน ป ทเกด 8 ธนวาคม 2513

ประวตการศกษา พ.ศ. 2537

สาธารณสขศาสตรบณฑต (เอกบรหารสาธารณสข)

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

พ.ศ.2550

วทยาศาสตรมหาบณฑต (เอกสขศกษา)

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ตาแหนงหนาทการงานปจจบน หวหนากลมงานควบคมโรคไมตดตอ สขภาพจตและยาเสพตด

สถานททางานปจจบน กลมงานควบคมโรคไมตดตอ สขภาพจตและยาเสพตด

สานกงานสาธารณสขจงหวดเพชรบร