scarin, Algothus - Turdin, Nicolaus

Templi cathedralis Abobnsis historia.

I. Aboae 1748.

Tekija Nicolaus Turdin painatti

vain nama kahdeksan sivua.

Vallinkoski 3343

- PR. £FATIO,

impium hujus urbis cathedrale, antiqvita-te hon minus qvam praestantia satis ce-lebre, dignutr. judicavimus, cui delinean-do aliqvid studii & operae irnpenu Ternus,

Reqvireret, non negamus 5 dignitas- ipja tegatqvoargumenti peculiarem a. nobis exposisioir >•

, neqversiinorern diligemiarn v si qya cura ejccussimusannotavimus instituto nostro inservicmia singulayieadem incederemsis In iisdem digerendis & elucu»

, brandis. Verussi ingenue satetnipv npsv ,ut optavi-rnus & materiae nobilitas postiliayit,‘: curas siaicea nobis explicari potuisse. Multa namqve, qvae? adiliastraiionem argumenti spectarenc, vel ignis con-•surnsic, (4) vel edam rapaces siostium manus ab-

A(a) Nvrt locjvmur de fortua#? inaiignitaH tur*

rhm cs txhuUtarum- decora mttliotiet deflagravere , ut... 'iitseqventtbai veram tmu$ mdtgitamnj bete

instluem illum cxstim v: qvo;wtsyia ' 'tcek/tM documentum

periere, igxedwosknte cAstrnm K.ustoense , -anm 1470,vid. A , lusteni ■chren : *sisees* imi, *dsh KtU(lh. pxrUpr, s, 77'& Messenii sc*nd\ Jdustr.tlom. X. s,hu

2

ssulerunt (i )♦ Neqve dubitamus indilcretum ze*lum ad abolenda ea, qvae posteritatis memori®majores consecraverant, promiscue approperantem,qvod suum suerat, ad dissicultatem operis & insti-tuti hujus contulisse ( c ), Noli igitur L, B. ea vqvae desideraveris, nostrae negligentiae adlcribere.Qvod nostrarum erat partium, non semel histori-cos evolvimus, literarum veter, peritos contoluimus,& dispersa sideliter congessimus. Verum qvantam*libet operam nobis sumserimus in excutiendis sin-gulis,( qvae ,ad rem ornandam accommodatavideri poterant, remansit tamen desectus vix suprplendus, Qvantum vero lucis annales patriae alia*qve monumenta antiqva pariter ac hodierna no-bis subministrarunt , hoc seqventi ordine sistereconabimur. Caput primum generalem dabit tem»pii descriptionem; secundum explicabit sacella mi-nora, aut si dicere mavis choros lepulcrales, qvi-bus ipsa templi sabrica distingvkur j tertium denic|catalogum pastorum exhibebit; & copsistorii histo*ria fundationis surisdictionisqve sinem denkg disser*tationi imponet. Tuum erit C, L. ista, qvae promodulo ingenii & habitu facultatum nostrarum'

{£) CMaxima damna templo no(Iro accclerajse heslss ins/aemendemus. - ■ ■ ~

bae perverse sladio abripiendi ss definiendi monti-. menta vetushssma egregie dijstrit audior disy. biflor.

Jsviogotb. de/. Cs re si. Cap. 2, JL

de materia non inamoena hacce dicenda habueri-mus, in mitiorem interpretari partem, tuaqve be-nigniori ceniura implere, qvidqvid leviculo huictentamini deesse existimaveris.

CAPUT PRIMUM., §i>

ORdine ut procedamus, primum 1 incunabulatempli, qvantum fieri perest investigasaimus.

Consentiunt historici unanimiter sece, prsrna ejusfundamenta jacta esse anno MCCC (* ) regnan-te magni Ladulosii silio birgbro. Oceasionernex>fluctionis non aliam magis suisse credibile est,qvam cum animadverterent praesutes iacrorum imultitudinem freqventem civium, more a majori-bus recepto, commerciorum» caussa huc confluere?(b) viderent qvoqve bae maritima regione sedesfortunarum homines' constituere, easdemqve intempore usqve adeo crescere raukipUcariqveV ut

A 2

\a~) Cms, justeni chrim, citat, Messera i scond.' lllust, Tom.X„ p. ijc item spegei ii 'inflor, tectis. stuc»p irt; posl, Lib\ 7* C*p- X pag. 39*<

h ) semos b!im in hunc locum cmvenise ccmmerckrunt' gratia , \nl ipsa denominatio urbis , qpae ab indigenis

etiajnntm sutCU dicitur Is serunt corhmtrciorum au*dit, satis evincit. Turkistania Turearum ohm lartaro-Timcjvt 'sedes hodierna, utrum sicut nomenclationis’* itstaqvocjte gentis (s linguae psi/cam cognationum, impar*

4pro seminario urbis qvodamrnodo sufficerent: (r).ne ajiqvam propagandae religionis opportunitatemamitterent, *aut omisisse dicerentur, ad angu-stum templum & cathedram eodem loci instru*endam anirhum mox convertere coeperunt. Ob-tentui haec imprimis ratio sumta suit, ut, qvi elonginqvo accederent incolae regionis, simul'cumpermutatione itiercium, lucrum juxta pietatis &

verae religionis sacere poffent i ansa palam factiiisdem, qvae ad disciplinam - Numinis pertinerent,"jjenstius incrospiciendi. Cum id commodum ad-eidisset, Papam mox convenerunt, ab eoqve pre-cibus efflagitarunt, vellet ille auctoritatis su® emi*nentia consentire in translationem cathedrae epi-Icopi, qvam in , qvi antectssislentPontifices, hactenus incolusstens* Pontisex maxi-

ter, no[Irum mn esi ditere* Consersis scralenbergii nu-peram Rubiae qvd. orientem eandemqve jatii Ut-ettlentam deseript tonem> ’ : -

(e ) De antiqvitate urbis .A boae diversimodesentiunt hi-(lorei¥ sunt s qvi ejus primordia ad prima tempora ,

qvibus haec regie inhabitari coepit reserunt j alii con-tra asserunt fundationem urbis recentiorem esso tem-pla. serum qmdqvid illud fuerit ,, idex antiquitati-'bus eccsesi ifacis discimus , siout veteri edurante religione tarae bae diae locatae caeterum primum mox urbiumexcitandarum semina suere; lia Chrisaannmi magiapiagisgse mvalescente externa religione , sidebam cum-

5

mus non dissiculter annuens iis, qvae qvocunqvemodo auctoritatem sibi suaeqve religioni concilia*rehr, piis precibus novelli gregis luum mox ad-scripsit asieoium. sedit illa tempestare GREGoRILIspapa IX* cujus de transferenda sede bullam Peru-sii datdun, ad suas qvoqve manus venisse agno/citOLRNHiELMIUs sed intervenientibus gravisii-mis caussisv qvas inter vel praecipua erat gentisiterum iterumqve facta fidei jabnegatio, transferen-dae ledis executio in annum supra memoratum us-qve disserebatur* Tum vero factum suit, ut MA~GMUs antistes Fenningiae, licentia interveniente Bo-nifacii VIII. episcopalem cathedram .in illam, qvahodie moratur /edem, indigena amplius neqve dis-sentieme gente, transtulerit (e) sed qvommqvaeio* gratia adminiculante, manuqve liberali in-cluta & operosa templi moles, primum substrulccepta suit? Ad rationem status, adeoqve condi-

trmnioni , primum ecckpas sitisse fundatas? (s mox san*siitate peculiari, donata sundo eodem , in citiles caetrahomines colligi coireepve ceepisse * Jtqve inde esi etlam-%qtod non per vittae es praedia pagatim mpituta hominumcottecliane pagani amplius regiones incolae denominentur;/ed per. parochias £s ecclesias collegia alnum hodie ahinvicem discernantqr, ■...

r _

, i -

( d') Consv Histor, eceles. Lib. 4. C<p s, p 4? 1,

(ed) A V« siovio (s Oemhielrmo reorum alter trans-lationemgedu'tpiscopalis Jio faciam esso; btc ve*

6tionem temporum illorum respidentes, dicimusopes in hunc sinem necesiarias, corrasas esse prae-sertim oblationibus 'privatorum spontaneis, necnon donationibus testamentariis, qvibus eliciendis,aptissimae sue tre indulgentiae papales & praesulurhpersvasiones (s). Hisce enim retibus, adeo ci-vium animi sascinabantur, ut crederent (e tantoabundantiorem gratiam in coelestibus mereri , qvan-to rnajora dona ad aedificationem templi conser-rent» Qvod formam attinet aedis augustae hujus,hon perplexe dubitat, qvisqvam, qvin speciem &

figuravi Par.isiensis basilicae, qvae a beata virginenomen trahit, ab initio retulerit. Neqve de eare nos dubitare finit fundatum non multo ante

. ro A:o 1226, eandem contigisse memorat, modefle dtjssenti-miu; sideqvs susseni (s .CMessenii ad sinem seculi trans-latae sedis memorabile opus dilatum suisse una cumsaudiore pos Idsi. pol, qvaram in bibliotheca Nettelb. part,I, copia proslat , contendimus. s 1

( s') Non' msvetum suisse, vigente paptsmo in patria , cora-pdndjta. facili ss expedito illo colligere opes ad-pios u*srn, puta mondflertorum (s templorum exslrucliones hi-soriae abunde loquuntur. Consideremtu modo ,' qVa il-excreverit basiUca Upsalienjis &* conViBi erimus de ve-ritate rufrat apertionis. Resert Peringskioldibs /«_»,

mon. Ullerak, p,i$. seq. indulgentias papales iel maxi-me illo tempore invahslsse ," qvibus divitiae colligebanturad ejus aedificationem, Psr piam importunitatem ean-

7Upsaliense templum, ad essigiem Parisiensis illidspenitus esformatum (g); cum qvo qvisqvis Abben-

-'le nostrurr, contulerit, simulacrum alterius in al-tero semec vidisse protinus agnoscet. Imo si qvisurgere praesumserit stephanum Bonvillaeum Pari-sienssm, Upsaliensis' aedis architectum (h) consi-gnando huic qvoqve operi curam intendisse suam,suffragantes nofraet sententiae suae non dissiculterhabebit. situm aedis hujus sacrae, qvod attinet,apparet primo statim intuitu eandem sparioso scpatente, eodemqve supra planum reliqvae urbisnon nihil elevato loco, fundatam esse. Ab amne§slltajOst ad orientem non procul distat, qvi legi-serarum orientalem Finlandiae ab aqvilonari dister-minat. Collis seniter editus, cui insistit templumFennice i. e. somni collis dicitur (i). U-trum condendis exuviis majorum nostrorum gen-tilium jam antea servierit locus ille , certi nihil

dem, ut cum regni primate in illitu metropoli loquar,iioslrt qUoqUe cx[Irnela suisse culmina templi, -diver-jiim licet judicent [omnia vulgi, nulli dubitanru. Ae-que dubitant Justenus & Bazius, qUi sacrortm prae-sulsi persvasijje Ferinis ajunt , ut in hunc sinem'(aeraslargitiones conserre non omitterent.

(g) Conj, Peringskioldii mon. Uderast, p, is. ,(h ) vid. Eersbergn deserip. Upsal. pa$. i-( i ) Con[ sjnop, Cbroru Fen.

rbytb. Laur. Pei**'- spe-geiii hiflor, /* eits p, io. (s aliosi

8dicendum habemus, si qvi sint, qvibus haec '6'pinio arriseriC, non nomenclaturam ioci ipsammodo pro sua sinientia allegare possunt, sed pro?stant ad consiciendam pugnam illam in prOcinctuinfirmo numero exempla/ non priorum modosed & posteriorum suculorum , attcstantia , qvod*qvae gentibus sacris pridem dicata suissent floca ,

eadem , mutata religione, sacris Chrissianorummox assignara suerim. Collem, qvc iUper tem-plum esI fundatum, paludem circumdedisse olimVsunt, qvi sine teste,se non dissiculter obtinere posseputant, ( £ ). §. Ii. /

.

:

(\Vae in hemjsphaerio orbis interiori corporumJP naturalium indoles est , ut sensmr: crescant ,

anteqvam ad suam maturitatem pervenire qveantjidem de templo nostro qvoqve asfirmare licebit,Nbn enim unius anni, aut decurrentis intervallibrevioris , cum primum fundaretur , opus tuisse ,

sed plurium annorum spatium exegisle, anteqvampersici potuerit, rempestates &• procellae, qvae tem-pore fundationis illius patriam qvaqva VeHum as-stixere , dubitare non stnmr. Imo ad illam molemamplitudinemqve, qvarn nunc habet, non illo pri-mo molimine evectam tuisse sabricatu ,operis tex-tura ip(a satis" ssianisesturn- reddit. Plus simpiice

( k ) Inter altos est samuel Er. lustander in orationehab, jty9.- de qvibuedam antiqvttatibiu Jbsgicii, urbis-,qve situatione,