26
ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna

ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

  • Upload
    others

  • View
    20

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

ANIMALIAK ETA PERTSONAK

Elkarbizitza eta osasuna

Page 2: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

Argitaratzailea: Vitoria-Gasteizko Udala

Egikaritze eta koordinazioa: Rosario Preciado Ruiz de Gauna, José Alfonso Fernández Basterra eta Juan Aramburu Agirre. Osasun eta Kontsumo Udal Saila-Demsac

Diseinua, maketazioa eta marrazkiak: Komunikazio Bulegoa. Vicente Perales

Koordinazio teknikoa: Komunikazio Bulegoa. Txaro Zatón

Itzulpena: Euskara Zerbitzua

Inprimatzea: EVAGRAF S. Coop.

L.G.: o

Page 3: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

AURKIBIDEA

∙ Animaliak babesteko zentroa: Helburuak eta zereginak ……………… 5

∙ Adopzio arduratsua …………………………………………………………… 9

∙ Animaliek pertsonei kutsatu ahal dizkieten gaixotasunak …………… 13

1. Gorotzekiko kontaktuaren bidezko kutsadura ……………………… 14

2. Jariakin eta gernuarekiko kontaktuaren bidezko kutsadura. ……… 18

3. Kontaktu zuzenaren bidezko kutsadura. ……………………………… 18

4. Hozkaden bidezko kutsadura. …………………………………………… 20

5. Intsektuen ziztaden bidezko kutsadura ……………………………… 21

Prebentzio neurri orokorrak ………………………………………………… 23

Gizakiek harrapa ezin ditzaketen gaixotasunak ………………………… 24

∙ Gomendioak …………………………………………………………………… 25

Page 4: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

5

ANIMALIAK BABESTEKO ZENTROAHelburuak eta zereginak

Animalien Babeserako Zentroa (ABZ) Vitoria-Gasteizko Udaleko Osasun eta Kontsumo Sailaren menpeko zentroa da, eta Sanitate eta Kontsumo Zerbitzuari atxikita dago.

Helburu nagusia osasun publikoa babestea da, animalien osasuna eta ongi-zatea sustatuz.

C. P. A.

Page 5: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

6

Funtsean hauek dira zentroaren zereginak:

- Kaleko animaliak, animalia abandonatu eta galduak jasotzea.

- Animaliak babestea, instalazioetan ostatu emanez eta bertan jana, aterpea eta albaitaritza zaintza eskainiz.

- Animalia galduen jabeak aurkitzea.

- ABZn dauden animaliak adoptatuko dituzten etxeak bilatzea.

- Animalien babesa eta adopzio “arduratsua” sustatzeko eta abandonua eragozte-ko kanpainak egitea.

- Web orria mantendu eta eguneratzea; adoptatzeko dauden txakurren berri izan daiteke horren bitartez.

- Txakurren Erroldaren erregistroa.

- Animaliekin bizitzeko osasunaz eta higieneaz kontuan izan beharreko zenbait alderdiren berri emateko jarduerak programatzea.

- Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea.

- Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen arteko elkarbizitza atsegina lortzeko neurri eraginkorrak ezartzea.

- Animaliak eduki eta babesteko legeak bete daitezen bermatzea, alor horietako arauak hausten dituzten pertsonen aurkako dosier zigortzaileak abiaraziz.

- Arriskutsuak izan daitezkeen animaliak edukitzeko baimenak eta erregistroko agiriak ematea.

Animaliak Babesteko Zentroak, bestalde, albaitaritza zerbitzu propioak ditu; zere-gin hauetaz arduratzen dira, besteak beste:

Page 6: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

7

- Animaliak Babesteko Zentroan dauden animaliak aztertu eta zaintzea.

- Txertatzeko eta parasitoak kentzeko planak landu eta ezartzea.

- Animaliak identifikatzeko mikrotxipak jartzea.

Zerbitzu horietako batzuk 24 orduz egoten dira jardunean, baita asteburuetan ere, “albaitaritza larrialdietarako zerbitzua”, esaterako, zenbait klinikaren lankidetza due-na, edo animalia galduak biltzeko zerbitzua.

Animalien eta jabeen artean erantzukizun harremana sustatzen saiatzen gara, animalien ongizatea eta animaliekin egokitzen diren herritarren (etxeko animalien jabe izan ala ez) ongizatea lortze aldera.

Beraz, gure zentroan dauden animaliak adoptatu ditzaten nahi dugu, baina ado-pzio arduratsua izatea nahi dugu, animaliaren eta jabe berrien artean auzirik sor ez dadin, edo beste animalia edo pertsona batzuekin. Izan ere, azken helburua anima-lien abandonua edo berriro zentrora itzuli beharra eragoztea da.

Guztiak ez gaude prestaturik konpainiako animalia bat adoptatzeko. Horretarako denbora, pazientzia, maitasuna eta diru pixka bat behar da, eta batez ere, gizalegez jokatu eta zentzuduna izan behar da, konpainiako animalia bat edukitzeko pribile-jioak ezin baitu liskarrik sortu, ez eta animaliekiko harremana zuk bezala ulertzen ez duten pertsonen eskubideak urratu ere.

Txakurra edo katua nahi baduzu, Animaliak Babesteko

Zentroak adin eta arraza asko eskaintzen dizu

dohain, zuk aukera dezazun

Page 7: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

8

Gure zentroan animalia adoptatzeko baldintza bakarra adinduna izatea da, edo gurasoen baimena izatea, eta horrek dakarren erantzukizuna norberaren gain har-tzea. Adoptatzeko unean nortasun agiria erakutsi beharko da.

Oraindik mikrotxipik ez duten txakurrei hura jartzeak dakarren kostua baino ez da ordaindu behar.

ANIMALIAK BABESTEKO ZENTROA

Armentiagana z/g

945 143410

www.vitoria-gasteiz.org/cpa

Page 8: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

9

ADOPZIO ARDURATSUA

Txakur edo katu bat urte asko bizi daiteke, beraz, adoptatzeko erabakia arretaz eta arduraz hartu behar da. Ez da asteburu baterako jostailua.

Poz handia emango digu, baina betekizun batzuk ere ekarriko dizkigu, eta horiek gure gain hartzeko prest egon behar dugu, bai guregatik bai besteengatik, pertsona guztiek ez baitituzte animaliak berdin atsegin.

Animalia bat adoptatu, erosi edo oparitzea erabaki aurretik, ondo pentsatu beharko genuke, eta gerora ekar ditzakeen arazoez informatu.

Funtsezko da animalia heztea, jokamolde batzuk zehaztuz.

Askotan jendea bere animaliez kexu da, ez direlako espero zuten bezalakoak.

Page 9: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

10

Kexatzeko arrazoietako batzuk aipatuko ditugu: txakurra hezi-gaitza eta esan txarrekoa dela, maizegi zaunka egiten duela, ez duela beharrak etxetik kanpo egiten ikasten, ile gehiegi erortzen zaiola, araldian etxea zikintzen duela,…; katuak altzariak eta erre-zelak atzaparkatzen dituela, etxe osoan zehar pixa egiten duela, gauean miauka aritzen dela ateratzeko, katemeek araldian zalaparta handia egiten dutela,...

Egoera horiek guztiek badute irtenbiderik, baina funtsezkoa da gutxieneko ezagutza batzuk izatea eta, beharrezkoa bada, profesionalen laguntza eskatzea, bestela tratu txarrak edo abandonuak gerta bailitezke.

Horregatik, txakur edo katu bat hartu eta gure ingurunean sartzeak dakarrenaz gogoeta egitea komeni da, eta kontuan izan hura luzaro egon daitekeela gurekin, batzuetan 15 urte baino gehiago.

Konpainiako animalia bat eskuratzeko erabakia hartu baino lehen zenbait alder-di hartu behar dugu aintzat:

. Badugu hura edukitzeko leku egokirik?

. Badugu lagun berriari eskaintzeko astirik?

- Beharrak egitera ateratzeko eta haren gorozkiak jasotzeko astia.

- Ariketak egin eta harekin jolasteko astia, euria, elurra edo beroa izan.

- Albaitariarengana eramateko astia.

Animalia bat adoptatu aurretik, leku, denbora, diru eta ezagutza nahiko dugun pentsatu behar dugu

Page 10: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

11

- Behar bezala hezteko astia.

- Eskuilatzeko, bainatzeko,… astia.

. Oporretan kanpora goazenean zer egingo dugu harekin?

. Badugu pazientzia eta gutxieneko ezagutzarik behar bezala hezteko?

. Badugu haiekin lotutako araudien berri?

. Badakigu zein gastu ekarriko digun?

- Janari gastuak

- Osasun tratamenduen gastuak (albaitaria eta abar)

- Mikrotxipa jartzea

- Erantzukizun zibileko asegurua

. Badakigu zein espezie (txakurra, katua,…) eta arraza egokitzen zaien ondoen gure ahalmenei?

Gure asmoa ez da inor atzera eragitea, ez eta gutxiagorik ere. Animalia batekin bizitzeak kentzen diguna baino gehiago ematen digula uste dugu, eta gure lagun berriek ekarriko dizkiguten onurak aipatu ditugun eragozpen horien ordaina izan-go direla.

Txakurra edo katua zain edukitzea, jatekoa urduri eskatzen duen edo gure arreta behar duen animalia bat izatea... zaila da horrek sortzen duen zirrara hitz gutxitan azaltzea. Oso sentipen eta emozio biziak dira, oso pertsonalak.

Batzuentzat, animalia paseatzera ateratzea etxetik irteteko, alferkeria gaindi-tzeko, beste pertsona batzuk ezagutzeko aitzakia izan daiteke. Beste zenbaitetan, gure maskotarekin egoteak berak atsedena, konpainia, dibertimendua ekarriko dizkigu.

Page 11: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

12

Azken aldian gero eta gehiago hitz egiten da “animaliekiko terapiez”, alegia, gaixotasun batzuk animaliekiko kontaktu hutsaren bitartez sendatzeko aukeraz.

Animalia baten ondoan bizitzeak dakartzan onura handiak aurkitu dira, tentsio emotibo batzuk gutxitzea, esaterako. Gizartean egokitzeko arazoak dituzten ume askori ere mesede egiten die animaliekiko harremanak, izaki baten ardura beren gain hartzeak, haren erantzule sentitzen baitira; azkenik, guztiok dakigu zenbate-ko laguntza ematen dieten txakurrek pertsona minusbaliatuei.

Konpainiako animalia bat eskuratzeko hainbat bide dago, baina agian egokiena animalien babeserako zentro batera jotzea eta bertan bat adoptatzea da, inolako kostu ekonomikorik gabe, han txakurrak eta katuak familia berri bat izateko irrikaz baitaude. Izan ere, zentro horietan jasotako txakur eta katuek dute behar handie-na.

Animalia adoptatu eta gero, haren portaeraren eta osasunaren arduradun izango gara.

Eta gogoratu

ANIMALIA BATEN ADOPZIOA BETIKO DA

Page 12: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

13

Animaliek pertsonei kutsatu ahal DIZKIETEN GAIXOTASUNAK

Gure maskotek gaixotasunik kutsatu ahal diguten: horrek biziki kezkatzen ditu konpainiako animalien jabeak, batez ere familian umerik bada. Animaliari gaixo-tasunen bat diagnostikatzen diotenean horixe da gehien egiten den galdera, ea pertsonei kutsatzerik ote dagoen.

Animaliek pertsonei kutsatzen dizkieten gaixotasunei zoonosi deritze. Kontuan izan behar da animaliek gaitz bat kutsa dezaketela gaixo itxurarik ez badute ere; zenbaitetan, bestalde, onik zainduta eta beste animalia batzuetatik aparte egon direnean ere gaitzak har ditzakete. Beraz, “nire txakurra ez da inoiz gaixorik egon” edo “nire katua ez da inoiz etxetik ateratzen” ohiko komentarioak ez dira neurri batzuk ez hartzeko arrazoi nahikoa.

Page 13: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

14

Zoonosi nagusiak parasitoek (parasito zoonosiak), edo bakterio, birus eta onddoek (infekzio zoonosiak) sortutakoak dira. Komenigarria da animaliek pertso-nei nola kutsatu ahal dizkieten gaitz horiek ezagutzea, aurrea hobeto hartzeko.

Hauek dira gaixotasunak kutsatzeko bide nagusiak:

. Animalien gorotzekiko kontaktua.

. Jariakinekiko kontaktua (gernua…)

. Animalia eta pertsonen arteko kontaktu zuzena.

. Hozkadak.

. Intsektuen ziztadak.

1. GOROTZEKIKO KONTAKTUAREN BIDEZKO KUTSADURA

Animaliek hainbat gaixotasun kutsa diezazkiekete gizakiei gorozkien zuzeneko edo zeharreko kontaktuaren bidez.

Gizakiarentzat berebiziko garrantzia duten bi parasito mota deskribatuko ditugu:

1.1.HARRAK: Larba Migratzaileak Eta Hidatidosia

Txakurrak eta katuak parasitoen eramaileak izan daitezke, zeinen arrautzak go-rozkien bidez kanporatu baititzakete.

Hesteetako harrek osasun arazoak sortarazten dituzte, batez ere gaur egun oraindik jende gutxi arduratzen delako txakurrek batik bat kalean uzten dituzten gorozkiak jasotzeaz. Gorozkietan parasito horien arrautzak egon daitezke eta, horrenbestez, beste animalia edo pertsona batzuk kutsa daitezke gure kale, lora-tegi eta parkeetan.

Pertsonek gorozkien bitartez kanporatutako arrautzekin kontaktua dutenean harrapa ditzakete gaitz horiek. Esate baterako, txakurrak uzkiaren ingurua mia-zkatzen duenean gerta daiteke, handik arrautzak ahora eta gorputzeko gainerako aldeetara irits baitaitezke. Txakurra laztantzean, harekin jolastean, milikatzean…

Page 14: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

15

arrautzak gure eskuan gera daitezke eta ahora iritsi. Behar bezala garbitu ez diren entsaladak janez ere kutsa gaitezke, edo harren arrautzak dituzten txakur gorozkiak zapaldu eta hondarrak oinetakoen zoletan etxera eramaten baditugu, tapizetan gera baitaitezke eta haiek ukituta haurrak kuts-atu. Katuek kaka eta pixa egiteko erabiltzen duten harearen erretilua garbitu ondoren eskuak garbitzen ez baditugu ere gerta dai-teke.

Jende askok uste du bere animaliak ez duela parasitorik gorozkiak normalak irudi-tzen zaizkielako. Baina oker egon daitezke, gorozkiekin batera atera daitezkeen arraut-zak mikroskopikoak izanik ez baitira begiez ikusten.

Har batzuek pertsonengan sor ditzaketen arazo nagusiak hauek dira:

Hidatidosia edo kiste hidatidikoa: ga-rrantzi handia du gizakiari kalte larriak eragin diezazkiokeelako. Har baten larbak sorrarazten du. Nekazaritza edo landa giroe-kin lotzen da bereziki eta horregatik gero eta gutxiago gertatzen da herrialde garatuetan. Txakurra da gaitz hori gizakiei kutsatzen dien animalia bakarra.

Larba migrariak: har batzuen larbak dira, gizakiaren azalean, gibelean edo nerbio sis-teman kalteak eragin ditzaketenak.

Gure animaliek espaloietan,

lorategietan,… uzten dituzten gorozkiak

jasotzea ezinbestekoa da gaixotasun batzuen kutsadura eragozteko

Page 15: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

16

Hesteetako harrek sortutako zoonosien prebentzioa

Neurri hauek hartu behar dira

. Gure maskotei aldian behin parasitoak kentzea.

. Animaliek kale, lorategi zein parkeetan utzitako go-rozkiak jasotzea.

. Jolastu edo laztandu ondoren eskuak garbitzea.

. Gordinik jateko diren barazkiak behar bezala gar-bitzea.

. Animalien jateko edo edateko ontziak haiek baino ez dituzte erabiliko.

1.2. PROTOZOOAK: Toxoplasmosia

Talde honetan toxoplasmosi deritzon gaitza kutsatzen duen parasitoa nabar-mendu behar da.

Katua da gaitz hori gizakiei kutsatzen dien animalia bakarra.

Parasitoa duen katuaren gorotzekin kontaktua izateagatik kutsatzen da, baina gaitza katuen kontaktuaz besteko bideez ere kutsa daiteke:

. Haragi gordina edo gutxi egina janez edo ukituz.

. Gaizki garbitu diren barazki gordinak janez.

Gaitz horrek berez ez du arriskurik pertsonentzat, baina haurdun dauden emakumeen kasuan garrantzi handia du, haurdunaldiaren lehen hilabeteetan toxoplasmosia kutsatuz gero abortuak edo umekiaren malformazioak gerta bai-

Garrantzitsua da eskuak garbitzea

gure animaliarekin jolastu ondoren

Page 16: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

17

taitezke. Emakumeek gaitza haurdunal-diaren aurretik “pasa” ez badute bakarrik gerta daiteke, horrek immunitatea sort-zen baitu, gaitza ezin delako behin baino gehiagotan izan. Horregatik, emakume haurdunei gaitzaren immunitatea egiaz-tatzeko analisiak egin ohi zaizkie, immu-nizatuta ez baleude zenbait neurri hartu beharko bailituzkete haurdunaldiak irau-ten duen bitartean ez kutsatzeko.

Emakume haurdunek toxoplasmosia ez harrapatzeko prebentzio-neurriak

- Etxean katu bat izanez, ez dute ha-rearen kutxa ukitu behar, ez eta lo-rontzietako edo lorategiko lurra ere, katuren batek bertan kaka egin badu kutsagarria izan baitaiteke.

Horretaz gain, beste prebentzio neurri batzuk har daitezke:

- Haragi gordina edo gutxi egina ez jatea edo ukitzea. Izan ere, haragi gordin edo gutxi eginean dauden parasitoaren ale kutsatzaileak dira toxoplasmosia gehien zabaltzen dutenak.

- Gordin jaten diren barazkiak ongi garbitzea, kutsaturik badaude ere.

Emakume haurdunek kontu handiz ibili behar

dute katuekin

Page 17: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

18

2. JARIAKIN ETA GERNUAREKIKO KONTAKTUAREN BIDEZKO KUTSADURA

2.1. BAKTERIOAK: Leptospirosia

Zoonosi batzuk pertsonek animalien gernuarekin, mu-kiekin… kontaktua dutenean kutsa daitezke.

Leptospirosia, esaterako, batez ere animalia infektatu baten gernuarekiko kontaktu zuzenaren bidez kutsatzen da, bai eta esnea edo abortu baten hondakinak ukituz ere. Horregatik animaliekin harreman estuagoa duten pertsonek (albaitariek,…) errazago harrapa dezakete.

Gure maskoten artean txakurrek baino ez dute harra-patzen.

Ez da gaixotasun arrunta eta jendeak oro har ez du ezagutzen. Dena dela, zoo-nosi garrantzitsua da, larria izaten baita: gizakiengan sukarra eta giltzurrunetako nahiz nerbio sistemako lesioak eragin ditzake.

Prebentzioa

Gaixotasun horri aurrea hartzeko txakurrak aldian behin txertatu behar dira.

3. ANIMALIEN ETA PERTSONEN ARTEKO KONTAKTU ZUZENAREN BIDEZKO KUTSADURA

Zoonosi batzuk animaliak ukitzean (laztantzean, haiekin jolastean,…) gertatzen dira. Beste batzue-tan haiek ukitu dituzten gauzen bitartez (eskuilak, mantak, toailak,…) kutsatzen dira.

Horien artean akaroak (hazteriak sorrarazten di-tuzte) eta onddoak (ezkabiak sorrarazten dituzte) ditugu.

Page 18: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

19

3.1. HAZTERIAK – AKAROAK

Hazteriak hainbat akaro motak eragiten dituzte; armiarma txiki antzeko batzuk dira akaroak, ani-malien azalean eta belarrietan bizi ohi direnak.

Hazteriek dermatitisak eta azkura eragiten di-tuzte, eta ilea erorarazten. Dena den, hazteri mota guztiek ez dute eraginik gizakiengan.

Gure maskotaren larruak alopeziak (soilgu-neak), zarakarrak, hanturak,… baditu, hazteria duela pentsa dezakegu. Gainera, hazteri mota batzuek azkura handia ematen dute eta gure txakurra edo katua hazka eta hazka arituko da. Dena dela, ez da gehiegi kezkatu behar, sintoma horiek beste kasu batzuetan ere agertzen baitira (arkakusoek eraginda, esaterako), eta, bestalde, hazteria guztiak ez baitzaizkio gizakiari kutsat-zen. Beraz, horrelako sintomaren bat agertuz gero onena albaitariarengana jotzea izango da, hark argituko baitizkigu zalantzak.

Kutsadura gizakiaren eta maskotaren artean kontaktu handia dagoenean gertatuko da, baina ez da oso ohikoa eta pertsonen sistema immunitarioaren egoera txarrarekin, hots, defentsa gutxi izatearekin estuki lotuta egoten da.

3.2. ONDDOAK -EZKABIAK

Gizakien eta animalien larruan bizi diren onddo batzuek ezkabiak sortaraz di-tzakete.

Animaliengan ilerik gabeko gune biribil bat izaten da zauri tipikoena, ertz gorriak eduki ohi dituena. Ile luzeko animalietan ohikoagoa da (pertsiar arrazako katuak, esaterako).

Akain eta eltxoek gaixotasun larriak kutsatu

ahal dizkiete gizakiei

Page 19: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

20

Horrelako prozesuak askotan agertzen dira; gaixo dauden animaliak edo haie-kin kontaktuan egon diren objektuak (orraziak, mantak,…) ukituz kutsatzen da. Onddoak beste animalia baten edo pertsona baten larruarekin kontaktua duenean kutsatzea haren egoera immunitarioaren araberakoa izango da. Izan ere, pertsona immunodeprimituak errazago kutsatuko dira.

Ez da gaitz larria, baina desatsegina da eta kosta egiten da sendatzea.

Hazteri eta ezkabien prebentzioa.

. Aldian behin maskoten larrua eta ilea aztertzea, gaitz horiek eragindako lesio-ak ahalik eta azkarren antzemateko.

. Haiekin erabiltzen ditugun toailak, mantak, eskuilak,… haientzat bakarrik izango dira.

4. HOZKADEN BIDEZKO KUTSADURA.

4.1. AMORRUAREN BIRUSA.

Oso gaixotasun larria da, hilgarria askotan, hozkaden bitartez kutsatzen dena. Birus batek eragiten du. Herrialde garatuetan noizean behin baino ez da gertatzen, eta guztiz desagertutzat ere jotzen da, luzaro amorruaren kontrako txertaketa nahitaezkoa izan delako.

Euskal Autonomia Erkidegoan amorruaren kon-trako txertaketa gaur egun ez da nahitaezkoa, gaitz desagertutzat jotzen baita. Dena den, hurbileko beste autonomia erkidego batzuetan nahitaezkoa izaten jarraitzen du.

Borondatezkoa bada ere, gomendagarria izan daiteke txertoa jartzea.

Kutsatzeko bide nagusia animalia infektatuaren hozkada da, birusa batez ere txistuaren bitartez kanporatzen baita, animaliak gaitzaren sintomak azaldu aurre-tik ere.

Page 20: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

21

Prebentzioa

Amorruari aurrea hartzeko txertaketa arau egokiei jarraitu behar zaie, zeinak albaitari batek zehaztuko baititu.

5. INTSEKTUEN ZIZTADEN BIDEZKO KUTSADURA

Batik bat akainak eta eltxoak dira pertsonei animalien gaitzak kutsatzen dizkie-tenak.

5.1. AKAINAK.

Akainak animalia eta pertsonen larruan iltzatzen dira. Odolez elikatzen dira eta pertsona bati “hozka” egiten diotenean gizakiari gaitzak sortaraz diezazkieketen parasitoak sartu, hala nola Lymeko gaitza, rickettsiosi exantematikoa edo akainek eragindako paralisia, oso ezagunak ez badira ere, gizakiei kalte larriak eragin ahal dizkietenak.

Horrenbestez, transmititzailearen garrantzia azpimarratu behar da, akainak nahiko maiz egiten baitio hozka gizakiari. Hori gertatuz gero, osasun etxe batera joatea da onena, bertan behar bezala atera dezaten. Dena den, akain guztiek ez dituzte gaitz horiek sortarazten dituzten parasitoak transmititzen eta, beraz, akainen hozkada guztiek ez dituzte kutsatuko.

Prebentzioa

Txakurrek akainik ez izateko produktu ugari dago, oso eraginkorrak: lepokoak, aerosolak, anpuluak,…

Animalien larrua aztertzea ere komeni da, horrelako intsektuak ahalik eta azka-rren antzemateko.

Page 21: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

22

5.2. ELTXOAK

Eltxoak ere odolez elikatzen dira, eta gizakiari hainbat parasito kutsa diezaz-kiokete hozka egitean. Akainekin gertatzen den bezala, eltxo guztiek ez dituzte parasito horiek transmititzen. Kutsa ditzaketen gaitzen artean leishmaniosia eta filariosia dira garrantzitsuenak.

Leishmaniosia

Oso gaixotasun ezaguna da eta gero eta zabalduago dago gure inguruan, ez baita ez prebentzio neurririk ez sendatzeko tratamendu guztiz eraginkorrik, nahiz eta kontrola daitekeen. Gaitz horren kutsaduran eragin handia du immunitateak, hau da, gizakien nahiz animalien gorputzak defenditzeko duen ahalmenak; ho-rrenbestez, benetako arriskua pertsona immunodeprimituei (defentsa gutxi dute-nei) mugatzen da.

Sintomak askotarikoak dira: azaleko zaurietatik hasita gibel, bare edo giltzurru-netako gaitzetaraino.

Filariosia

Orain arte txakurren gaixotasuna zela uste zen baina egun katuei ere eragiten diela frogatu da. Gizakiei kutsatzeko aukerarik bada, baina oso txikia da. Gehie-netan ez du sintomarik, baina batzuetan eztula, arnasestua edo arnasteko beste eragozpen batzuk sortaraz ditzake.

Eltxoek kutsatutako gaixotasunen prebentzioa

Pertsona zein animalientzat intsektuak uxatzeko produktuak erabiliz hartu ahal zaie aurrea gaitz horiei, edo eltxoak ugari diren inguruak saihestuz: klima bero eta hezeak, ur geldia dagoen lekuak,…

Page 22: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

23

PREBENTZIO NEURRI OROKORRAK

Tratamendurik onena prebentzioa da. Horixe da esaldirik biribilena, aholku-rik onena, gomendiorik garrantzitsuena. Animaliak aldian behin albaitariarengana eraman eta haren aginduak betez gero esan dugunak ez zaituzte gehiegi kezkatu behar.

Hainbat gaixotasun aipatu dugu, baina izenek beldurgarri eta sintomek kezka-garri badirudite ere, gehienak ez dira ohikoak. Hala ere, oinarrizko arau batzuei jarraituz gero arriskuak gutxituko ditugu eta gure maskotekin harreman atsegina izatea lortuko dugu. Hona hemen arau nagusiak:

- Parasitoak kentzeko programa zuzen bat, parasitoek transmititzen edo eragiten duen gaitzik ez hartzeko: akainak, arkakusoak, eltxoak, hesteetako harrak eta akaroak.

- Txertaketa programa egokia, bai gizakiei kutsatu ahal zaizkien bai bakarrik animaliei eragiten dizkieten infekzio gaixotasun garrantzitsuenei aurrea har-tzeko.

- Elikadura eta higiene programa egokia, prebentzioaren osagarri; animalia osasuntsuek defentsak prest izango dituzte horrelako gaixotasunei aurre egin ahal izateko.

Page 23: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

24

GIZAKIEK HARRAPA EZIN DITZAKETEN GAIXOTASUNAK

Gure animaliei gehien eragiten dieten –eta gehien entzuten diren– gaixota-sunetako batzuk ezin zaizkie pertsonei kutsatu. Txakurren gaitz batzuk, hala nola mukieria, trakeobronkitisa (“txakurtegiko eztula”), parbobirosia, koronabirusa edo hepatitisa, ez dira arriskutsuak gizakientzat. Ez eta katuek har ditzaketen gaitz batzuk (leuzemia, immunoeskasia, peritonitis infekziosoa edo panleukopenia) ere. Dena dela, gaixotasun horiek txakurkumeak eta katakumeak txertatuz eta birtxer-tatuz eragotzi ahal eta behar dira.

Bi hilabete inguru dutenean komeni da albaitariarengana lehenengoz eramatea

Txertaketa, parasito kentze, elikadura eta higiene programa egokiak funtsezkoak dira gure maskoten ongizatea bermatzeko

Page 24: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

25

Animalien eta pertsonen arteko elkarbizitza atseginago bihurtzeko

GOMENDIOAK

Page 25: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

26

Bizitzeko leku desegokia badute, denbora gutxi eskaintzen bazaie edo behar bezala hezita ez badaude txakurrek usainak eta zaratak eragin ditzakete eta herri-tarroi enbarazua sortu.

Errepidea kontrolpean gurutzatzen ez badute, auto-istripuak eragin ditzake-te. Orobat, haiei eusteko (lepokoa eta uhala) nahiz segurtasunerako (muturrekoa) nahitaezko neurriak hartu ezean, herritarrei nahiz beste txakurrei eraso egin die-zaiekete.

Txakurren jabeak dira horien ekintzen eta osasunaren erantzule, beraz:

. Hezi ezazu: ohitura desegokiak dituen txakur batek arazo larriak eragin die-zazkieke gizakiei nahiz beste animaliei.

. Ongi zaindu: Jabeak jaten eta edaten eman behar dio animaliari, eta ariketa fisikoa, osasun laguntza eta bere beharrei egokitutako bizilekua eskaini.

. Eragotzi nahi gabeko kumaldiak: galde ezazu dauden antisorgailu metodoei buruz eta horrela kumeak hil edo abandonatu behar izatea eragin lezaketen kumaldiak eragotziko dituzu.

Konpainiako animalia batek poz handia ematen digu baina, era berean, gure gain hartu beharreko betebehar batzuk ere ekartzen dizkigu, ororen mesede:

. Txakurra identifikatu mikrotxip baten bitartez. Animalia galduz gero, siste-ma hori baliagarria izango da non dagoen jakiteko. Bizitoki eta jabe aldaketak, bajak, etab. garaiz jakinarazi beharko dira.

. Eraman ezazu behar bezala: pertsonak ibiltzen diren lekuetan zaudenean, bide eta parke publikoetan, esaterako, eraman ezazu lotuta lepokoarekin eta gehienez ere bi metroko luzera duen katearekin.

Gainera, zure txakurra arriskutsua izan daitekeen animaliatzat katalogatuta badago:

. Inskriba ezazu dagokion erregistroan, eta eska ezazu beharrezko administra-zio baimena. Txakurra ateratzen duzunean aldean eraman beharko dituzu agiri horiek.

Page 26: ANIMALIAK ETA PERTSONAK Elkarbizitza eta osasuna€¦ · - Animaliak eduki eta babestearekin lotutako araudiak jakinaraztea. - Animaliak zaindu eta babesteko zein animalien eta pertsonen

27

. Txakurrok leku nahiz gune publikoetan ibili ahal izateko muturrekoa eta gehienez ere bi metroko katea edo uhala (luza ez daitekeena) eraman behar dute.

. Pertsona batek gehienez ere horrelako txakur bat paseatu ahalko du.

Gomendio eta arau hauek sen onean oinarritzen dira eta pertsonen eta konpai-niako animalien arteko elkarbizitza erraztea dute helburu.

Guztion artean istiluak eragotzi eta harremana ahalik eta atsegina izatea lortzen saia gaitezke.

Goza ezazu zure konpainiako animaliarekin eta gogoan izan: HURA ZAINDUZ, GEURE BURUA ZAINTZEN DUGU