O papel das mestras na O papel das mestras na configuración da LIX configuración da LIX

galegagalegaEulalia AgreloEulalia Agrelo

Literatura infantil e xuvenil galega Literatura infantil e xuvenil galega (LIX): orixes(LIX): orixes

Século XIX: RexurdimentoSéculo XIX: Rexurdimento- A. Montenegro Saavedra:- A. Montenegro Saavedra:

Fábulas galaico-castellanasFábulas galaico-castellanas (1897) > “Quero que os meus (1897) > “Quero que os meus libros poidan lelos teus fillos, libros poidan lelos teus fillos, cómo os meus len”.cómo os meus len”.

- Relatos, poesías e breves Relatos, poesías e breves pezas dramáticas > pezas dramáticas > Publicacións periódicas>Publicacións periódicas>

Textos ambivalentesTextos ambivalentes

LIX galega: das primeiras LIX galega: das primeiras manifestacións ao asentamentomanifestacións ao asentamento

S. XX: ANTES DA GUERRA S. XX: ANTES DA GUERRA CIVILCIVIL

- Irmandades da Fala (Escolas do - Irmandades da Fala (Escolas do Insiño):Insiño):•• Margarida a do sorriso da Margarida a do sorriso da aurora aurora (1927), de E. Correa (1927), de E. Correa Calderón.Calderón. •• Conto de guerraConto de guerra (1928), de C. (1928), de C. Díaz Baliño.Díaz Baliño. •• ““Contos marabillosos”, de V. Contos marabillosos”, de V. Risco (< a mestra Elvira Bao)Risco (< a mestra Elvira Bao)

- Seminario de Estudos Galegos:- Seminario de Estudos Galegos: •• Agromar. Farsa pra rapacesAgromar. Farsa pra rapaces (1936), de J. Acuña (> “teatro (1936), de J. Acuña (> “teatro didáctico”)didáctico”)

*P. periódicas e pedagóxicas:*P. periódicas e pedagóxicas: As As RoladasRoladas (1922) /Primeiro método (1922) /Primeiro método de lectura (1932), de X. Iglesias de lectura (1932), de X. Iglesias Vilarelle.Vilarelle.

LIX galega: das primeiras LIX galega: das primeiras manifestacións ao asentamentomanifestacións ao asentamento

Século XXSéculo XX Exilio/Emigración:Exilio/Emigración:• Cantigas de nenosCantigas de nenos

(1942), de E. Pita.(1942), de E. Pita.• Fábulas, de J. Rubinos.Fábulas, de J. Rubinos.• Memorias dun neno Memorias dun neno

labregolabrego (1961), de X. (1961), de X. Neira Vilas (>Anisia Neira Vilas (>Anisia Miranda: Miranda: Cantarolas prá Cantarolas prá xente miúdaxente miúda, 1975 ). , 1975 ).

LIX galega: das primeiras LIX galega: das primeiras manifestacións ao asentamentomanifestacións ao asentamento

- A recuperación:- A recuperación: • Nova Lei de EducaciónNova Lei de Educación

(1970) (recoñecía as “Linguas (1970) (recoñecía as “Linguas nativas” e a posibilidade, nativas” e a posibilidade, “facultade potestativa”, do “facultade potestativa”, do cultivo do galego na etapa cultivo do galego na etapa preescolar > preescolar > Plan Galicia de Plan Galicia de educacióneducación> > 1975, en EXB.1975, en EXB.

• Decreto de bilingüismo Decreto de bilingüismo (1978)(1978)> o galego no ensino> > o galego no ensino> aparición de libros de texto e aparición de libros de texto e de lectura / necesidade de de lectura / necesidade de libros infantís e xuvenís.libros infantís e xuvenís.

LIX galega: das primeiras LIX galega: das primeiras manifestacións ao seu asentamentomanifestacións ao seu asentamento

• Catón galegoCatón galego, de X.R. Fernández , de X.R. Fernández Oxea.Oxea.

• O galego na escola O galego na escola (1970), de X. (1970), de X. Alonso Montero e M. de Abajo. Alonso Montero e M. de Abajo. 1º l. de texto.1º l. de texto.

• PicariñosPicariños (1975), do Equipo de (1975), do Equipo de Linguaxe da Asociación Católica Linguaxe da Asociación Católica de Mestres da Coruña.de Mestres da Coruña.

• Publicacións periódicasPublicacións periódicas: : AxóuxereAxóuxere, , VagalumeVagalume, dirixido por , dirixido por A. Mª García de Leániz.A. Mª García de Leániz.

• Editorial GalaxiaEditorial Galaxia (La Galera: X. (La Galera: X. Torres/ primeiras col. infantís)Torres/ primeiras col. infantís)

• PremiosPremios (O Facho). (O Facho).

Aurora Vidal Martínez (Pontevedra, Aurora Vidal Martínez (Pontevedra, 1911)1911)

Participou activamente na Participou activamente na vida literaria de Pontevedra.vida literaria de Pontevedra.

Poemas de nenos e Poemas de nenos e paxariñospaxariños (1958): “que nos (1958): “que nos leva a unha lírica intimista, leva a unha lírica intimista, tenra como un canto de tenra como un canto de berce, verquida nun fermoso berce, verquida nun fermoso paisaxismo impregando do paisaxismo impregando do animismo hilozoísta… Un animismo hilozoísta… Un canto de amor ós nenos, á canto de amor ós nenos, á natureza e ás súas criaturas”natureza e ás súas criaturas”

Edelmira Cacheda (Bos Aires, 1912)Edelmira Cacheda (Bos Aires, 1912)

Contos que van pra Contos que van pra feirafeira (1962)> (1962)> Agrupación caraveliñosAgrupación caraveliños

Contos de nenos. Contos de nenos. Leuturas e poesías, Leuturas e poesías, escea de Nadalescea de Nadal (1975).(1975).

Churruscadas. Contos Churruscadas. Contos e teatroe teatro (1979) (1979)

Dora (Ourense, 1913) e Pura Dora (Ourense, 1913) e Pura (Ourense, 1918-2006) Vázquez (Ourense, 1918-2006) Vázquez

IglesiasIglesias- NARRATIVA: - NARRATIVA: Campo e mar Campo e mar

abertoaberto (D, 1975), ilustrada (D, 1975), ilustrada pola Agrupación escolar de pola Agrupación escolar de Muxía / Muxía / Cascabel, o cabaliño Cascabel, o cabaliño que fuxira do circo que fuxira do circo (D, O (D, O Facho, 1976).Facho, 1976).

- POESÍA:- POESÍA: Campo e mar abertoCampo e mar aberto (D, 1975) // (D, 1975) // Rondas de Norte Rondas de Norte a Sura Sur (P, 1968)// En conxunto, (P, 1968)// En conxunto, Oriolos neneirosOriolos neneiros (1975). (1975).

- TEATRO:- TEATRO: Tres cadros de Tres cadros de teatroteatro (D, 1973) // En (D, 1973) // En conxunto, conxunto, MonicrequesMonicreques (1974) (1974) e e RonselesRonseles (1980). (1980).

Antía Cal (Cuba, 1923)Antía Cal (Cuba, 1923)

• Funda o colexio Rosalía de Funda o colexio Rosalía de Castro (Vigo)Castro (Vigo)

• Pioneira en Galicia na Pioneira en Galicia na educación vangardista educación vangardista asentada nas ideas asentada nas ideas pedagóxicas de Pestalozzi e pedagóxicas de Pestalozzi e da UNESCO, con pegadas da UNESCO, con pegadas galeguistasgaleguistas..

• Un libro para os rapacesUn libro para os rapaces (inédito / textos de autores (inédito / textos de autores clásicos galegos e romances clásicos galegos e romances da tradición oral).da tradición oral).

• Os nosos poemas. O libro dos Os nosos poemas. O libro dos nenosnenos (1973), feito polos (1973), feito polos alumnos do seu colexio.alumnos do seu colexio.

Ana María Fernández (Palma de Ana María Fernández (Palma de Mallorca, 1949)Mallorca, 1949)

Primeiros manuais actuais Primeiros manuais actuais para a aprendizaxe da lingua para a aprendizaxe da lingua galega (X. Babarro)galega (X. Babarro)

O profesor das estrelasO profesor das estrelas (nominada no I Concurso de (nominada no I Concurso de Teatro Infantil O Facho, Teatro Infantil O Facho, 1973)>1973)>Contos degrañadosContos degrañados

Os amigos do cabaceiroOs amigos do cabaceiro (Premio de contos O Facho, (Premio de contos O Facho, 1977).1977).

A modo de conclusión…A modo de conclusión…

O seu labor é digno de loanza por superaren unha O seu labor é digno de loanza por superaren unha múltiple múltiple marxinalidademarxinalidade: ser muller + escribir nunha lingua minoritaria + e para : ser muller + escribir nunha lingua minoritaria + e para un sistema considerado periférico.un sistema considerado periférico.

Contribuíron ao Contribuíron ao fomento da lingua galegafomento da lingua galega e ao e ao asentamentoasentamento da da LIX LIX galega> proxectos culturais e pedagóxicos / textos escolares / obras galega> proxectos culturais e pedagóxicos / textos escolares / obras literariasliterarias, pensando sempre en ofrecerlle o mellor produto ao seu , pensando sempre en ofrecerlle o mellor produto ao seu alumnado, falto dun material necesario para conseguir que a lingua e alumnado, falto dun material necesario para conseguir que a lingua e literatura galega puidesen camiñar cara a unha ansiada normalidade.literatura galega puidesen camiñar cara a unha ansiada normalidade.

As súas obras literarias caracterízanse polo seu As súas obras literarias caracterízanse polo seu didactimodidactimo e a e a combinación de combinación de elementos procedentes da nosa literatura popularelementos procedentes da nosa literatura popular con con outros que estaban a anovar a LIXoutros que estaban a anovar a LIX doutros sistemas literarios. doutros sistemas literarios.

Foron a semente para que novas mestras continuasen o seu labor: Foron a semente para que novas mestras continuasen o seu labor: Helena Villar Janeiro, Palmira G. Boullosa, Sabela Álvarez, Concha Helena Villar Janeiro, Palmira G. Boullosa, Sabela Álvarez, Concha Blanco, Fina Casalderrey e Gloria Sánchez, entre outras.Blanco, Fina Casalderrey e Gloria Sánchez, entre outras.