Upload
zenaida-maria-salas-jamanca
View
204
Download
26
Embed Size (px)
Citation preview
QUTSUKUNA (CANCIONES)
PRESENTACIÓN
El INC Ancash se complace en presentar un manojo de canciones escolares en
quechua.
Las canciones son creaciones originales de los docentes Víctor Paredes
Estela, Leonel Penacho López y Ana Julca Gonzáles.
Las incluimos en nuestra página web por su gran valor pedagógico y por
representar el verdadero sentir de nuestra idiosincrasia regional.
José Antonio Salazar Mejía
Director Regional de Cultura de Ancash.
MAMA, MAMA
Chaki churay
¡Mama, mama! ¿Imata munanki?
¡Mama, mama! ¿Imata munanki?
¡Mashi, Mashi, mutita mashtamuy!
¡Mashi, Mashi, mutita mashtamuy!
¡Mama, mama, mishki mutillaari!
¡Mama, mama, mishki mutillaari!
¡Mashi, Mashi, mikupaarillayri!
¡Mashi, Mashi, mikupaarillayri!
Chaki lutskay
Triigu mutita lIushturishun
kushi, kushi mikunapaq.
Mutintsikta mashtarishun
mikur, mikur mashtarishun.(I K)
Oillqaqkuna: Leonel Menacho López
Víctor Paredes Estela.
KUKULI
Chaki churay
Kukuli, shumaq kukuli,
Kukuli, shumaq kukuli,
Kushi, kushilla qutsukuykanki,
munti rurinchaw qutsukuykanki. (I K)
chaki churay
Kinwaykim ashiramushaq,
Iinuykim ashiramushaq,
kushi, kushilla mikunaykipaq,
makillaallachaw mikunaykipaq. (I K)
Chaki lutskay
Paaripa paarirmi
kukula hiqarillan,
karuchaw kaykarpis,
kikinmi kutiramun. (I K)
Qillqaqkuna: Ana Julca González
Leonel Menacho López
NINA Chaki churay
Ninatam tsariratsin,
nanallaa tsariratsin;
nuqanam yanapallaa }(I K)
yamtawan waykapakur
Chaki churay
Ninachaw quñuukurir
nanaawan pukllariyaa.
Ampichaw atsikiraman }(I K)
ninallaa atskiraman.
Chaki lutskay
Nina, nina rawramunki,
nina, nina quñumunki;
ampipapis, hunaqpapis
nunakuna ashiriyaq. (I K)
Qillqaqkuna: Ana Julca González
Leonel Menacho López
QAQA
Chaki churay
Oaqa hananchaw hamakurir
uushallaata mitsikurii,
qaqa hawanchaw pukllakurir
chiwallaata tumaratsii
Chaki churay
Qaqa arwanchaw ratakuykuu
achachaptin, alalaptin;
tamya shamuptin ullukuykuu,
machayninman ratakuril
Chaki lutskay
Qaqata rikaariptii
Shunqullaa kushikurin
kikinmi wallkiraman,
kikinmi uqllaraman. (I K)
Qillqaqkuna: Ana Julca González
Leonel Menacho López
WAWA
Chaki churay
Wawallaata kuyaykullaa
kastaa kaptin, shumaq
kaptin. Wawallaaqa wila, wilam
winakuykan, nunayaykan.
Chaki churay
Wawallaaqa wiyaranmi
willapaptii,qutsupaptii;
waqallaptin, lIakillaptin,
kuyaparmi uqllakurkuu.
Chaki lutskay
Wawallaa qishpirillan,
laatarnam qallaykullan,
shimillan pashtarillan,
purirnam aywakullan. (I K)
Qillqaqkuna: Ana Julca González
Leonel Menacho López
PACHA MAMA
Chaki churay
Hirkallanwan, quchallanwan
mayullanwan Pachamama
Quyllurwanmi parlakunki, }(I K)
pukutayta aqshukushqa.
Chaki churay
Mana ushaq naaniyuqmi,
tukuy niraq naaniyuqmi,
papallaata, kinwallaata, }(I K)
harallaata murunaapaq.
Chaki lutskay
Shumaq pacha mama,
alli pachamama
qammi waatamanki,
qammi wallkimanki. (I K)
Qillqaqkuna: Ana Julca González
Leonel Menacho López
RATSAK
Chaki churay
Yaku rurinchaw kawanki,
tucwakuriryan kawanki,
ultullapita qallaykur,
hatun ratsakman chaarinki.
Chaki churay
Pintiykachanki pampachaw,
kita rurinman yaykunki,
ampikunapa waqanki,
nunata rikar waqanki.
Chaki lutskay
Naanipa purirmi ratsakwan tinkurillaa, }(I K)
uquchaw purirmi ratsakwan rikaanakuu.
Qillqaqkuna: Ana Julca González
Leonel Menacho López
PIÑAKUNA
Chaki churay
Piñakuna chaaramuptin,
nunakuna mantsakaayan,
chikullanman apayaptin
wamrakuna rikaraayan.
Chaki churay
Puka pañukunawanmi
piñataqa pukllatsiyan;
pampachaw wanuratsirmi
qaracharkur apakuyan.
Chaki lutskay
Raymikunachaw piñata pukllatsiyan, }(I K)
raymikunachaw aswata upukuyan.
Qillqaqkuna: Ana Julca González
Leonel Menacho López
TRUMPULLAA
Chaki churay
Trumpullaata kuyaykullaa,
muyuykuptin kuyaykullaa,
makillaachaw qatswaratsir }(I K)
patsa hananman hitarillaa.
Chaki lutskay
Trumpuntsikwan pukllakushun,
kushi, kushi pukllakushun,
trumpuntsikta qatswatsishun,
kushi, kushi qatswatsishun. (I K)
Qillqaqkuna: Ana Julca González
Leonel Menacho López
ESCUELALLAACHAW
Chaki churay
Escuelallaachaw taarakuu,
kushi kushilla taarakuu.
Pukllakuriryan yachakuu,
qutsukuriryan qillqakuu. (I K)
Chaki lutskay
Escuelallaata hiqarillaa,
pintipa pintir hiqarillaa;
yanasallaata qayakurir
ayqipa ayqir ullikuyaa. (I K)
Qillqaqkuna: Leonel Menacho López
YUPANA QUTSU
Chaki churay
Huk, ishkayta yachakurir,
kima, chuskuman pintiriJIaa;
kima, chuskuta yachakurir,
pitsqa, huqtaman pintirillaa.
Chaki churay
Pitsqa, huqtata yachakurir,
qanchis, puwaqman pintirillaa;
qanchis, puwaqta yachakurir,
isqun chunkaman pintirillaa.
Chaki lutskay
Pintipa pintir yachakushun,
yupakuyta yachakushun,
rukanantsikta yuparishun,
mana pantashpa yuparishun. (I K)
Qillqaqkuna: Ana Julca González y Leonel Menacho López.
YUKIS
Chaki churay
Tamyalla mañakuq yukis,
¿imatam pintiykachanki?
hara murukushqaachaw,
triigu murukushqaachaw
Chaki churay
Riqinkim warakallaata,
amari pukllapaamaytsu,
qashpilla chankaykita
ushakaaratsimuman
Chaki churay
Amari shallamuytsu
chakra murukushqaaman;
amari qunqallaytsu,
amari pantallaytsu.
Chaki lutskay
Kapulillaata mikurqa
warakaawanmi tinkunki
Kullashllawan macharqa
kashpi chankaykitam uqranki. (I K)
Qillqaqkuna: Leonel Menacho López y Victor Paredes Estela
¿IMATA RURASHUN?
Chaki churay
¿Kanan imatataq rurashun? }(I K)
Mañu maa niramuy:
paarir, paarir aywakullashun, }(I K)
hatun yana wiskurnaw.
Chaki churay
¿kanan imatataq rurashun? }(I K)
pellu maa niramuy:
purir, purir waakakunanaw, }(I K)
hirkakama aywakushun.
Chaki churay
¿kanan imatataq rurashun, }(I K)
malli maa niramuy:
pintir, pintir aywakullashun, }(I K)
kashpi chanka yukisnaw.
Chaki churay
¿kanan imatataq rurashun? }(I K)
lliku maa niramuy:
kayshintsikta aptakurkur, }(I K)
papantsikta allakushun.
Chaki churay
¿Kanan imatataq rurashun? }(I K)
llomu maa niramuy:
maki pura tsarinakushun, }(I K)
qutsur, qutsur qatswanapaq.
Chaki lutskay
Hirkakunachaw mitsikurir,
escuelallaachaw yachakurir,
mamallaata kushiratsii,
taytallaata kushiratsii. (I K)
Qillqaqkuna: Leonel Menacho López
Victor Paredes Estela
NAANIPA PURIRQA
Chaki churay
Naanipa purirqa, Carhuazmanmi chanki,
Carhuazman chaykurqa,
aswatam upunki, aswatam upunki.
Chaki churay
Naanipa purirqa, Yungaymanmi chanki,
Yungayman chaykurqa,
quchamanmi chanki, rahuman lIuqanki.
Chaki churay
Naanipa purirqa, Carazmanmi chanki,
Carazman chaykurqa,
mishkitam mikunki, usuntam mikunki.
Chaki churay
Naanipa purirqa, Recuaymanmi chanki,
Recuayman chaykurqa,
hallqatam rikanki, kunkushtam rikanki.
Chaki churay
Naanipa purirqa, Chavinmanmi chantsik,
Chavinman chaykurqa,
nunam maakurintsik, nuqantsikmi kantsik.
Chaki lutskay
Llapantsikmi purintsik,
Markan, markan purintsik,
naanita rurar, rurar,
lIapantsikmi purintsik. (3 K)
Qillqaqkuna: Leonel Menacho López
Victor Paredes Estela.
¿MISHIWANYAW?
Chaki churay
Ichikllallan ukush ¿Imatam ruranki?
wayiyki waqtanchaw, chusyaqlla pampachaw.
Manaku musyanki, mishim ashishunki,
kuyay yanasaawan pukllarishaq nishpa.
Chaki churay
Shillunta pakaykur qayakaykamuptin,
ayqir aywakunki mana tumarishpa.
Mamayki nishqanta ama qunqakuytsu,
taytayki nishqanta ama pantakuytsu .
Chaki lutskay
Kikintsik pura pukllakushun,
mana pantashpa pukllakushun;
yanasa kaqta akramushun,
yanasa kaqta apamushun. (I K)
Qillqaqkuna: Leonel Menacho López
PUNCHULLAA Chaki churay
Putskarmi, mamaa ruramurqan.
Awarmi taytaa ruramurqan,
yanalla shumaq punchullaata,
yuraqllaa shumaq punchullaata.
Chaki churay
Paywanmi tamyachaw purillaa,
paywanmi hirkapa purillaa
ishkaami maytapis aywayaa.(I.K)
Chaki churay
Shukukuy yuripaykamaptin,
siqincha yuripaykamaptin,
punchuuwan manam mantsapaatsu,
uqshaman pitukakuykuyaa.
Chaki churay
Puriptii riprallaami kanki,
qamwanqa kushishqam purikuu,
mamaapa uqllannawmi kanki. (IK)
Chaki lutskay
Yanalla punchu wawqi,
tsakanawmi kanki.
Yuraqlla punchu wawqi
pukutaymi kanki.
Uqilla punchu wawqi
luychunawmi kanki.
Pukalla punchu wawqi
yawarniimi kanki.
Qillqaqkuna: Leonel Menacho López
Victor Paredes Estela
¿IMATAM RURARQUNTSIK?
Chaki churay
Makintsikwanmi rurarqantsik,
piqantsikwanmi rurarqantsik,
hirkapa hawankunachaw }(I K)
pataqta rurarqantsik,
papata murukunapaq,
kinwata murukunapaq.
Chaki lutskay
Kikintsikmi rurarqantsik,
nuna karmi rurarqantsik;
hirkakuna wiyamantsik,
mayukuna wiyamantsik. }(I K)
Qillqaqkuna: Leonel Menacho López y Victor Paredes Estela.
¿IMANAWTAQ KANTSIK?
Chaki churay
LLullu killa ampikunam
quyllurkunata rikantsik;
nuqantsiknawmi ayqiykachaayan }(I K)
atskin ushakaarinqanyaq
Chaki churay
Manaku musyanki, manaku yarpanki;
nuna nuna kaqpis ushakaarinanmi
Chaki churay
Mayqan quyllurnawraq kallaa,
piraq willapaykamanman.
Taytalla kuntur, wawqilla winchus }(I K)
piraq nkapaykamanman
Chaki churay
Manaku musyanki, manaku yarpanki,
nuna nuna kaqpis ushakaarinanmi
Chaki lutskay
Hirkakunachaw purirmi
quyllurkunata ashishaq
kuyay arwanta aparkur
markallaaman chaarinaapaq. (I K)
KINWA Chaki churay
Hallqakunachaw winakuq kinwa. (I K)
Intillawan rimanakunki
aqtsaykikuna naqtsapaakushqa
Chaki churay
Chiinakunapa ruripallannaw,
chiinakunapa lIikllankunanaw,
muyuykachanki wakman kaymanpis,
intiwan karpis niykachaykachanki.
Chaki churay
Ichikllalllan muruykipitam (I K)
paskakaarinki, winaykullanki,
miraykullanki munanqaykiyaq
Chaki churay
Unaypitam hipatsirqayki. (I K)
nunakuna kuyashuptiyki
mana patsaykichaw murushuptiyki.
Chaki lutskay
Kuyay kinwata tsaraakushun
shunquntsikchaw katsikushun;
paymi ratashta taqsharamun,
paymi pachaata tiqnaratsin. (I K)
TSUKULLAA
Chaki churay
Lapu, lapu tsukullawan }(I K)
ayqir, ayqir qishpirallaamuu;
upa chuulu chaaraykamun, }(I K)
haynaw nishpam asikuyan.
Chaki churay
Tsukullaaqa wawqillaami }(I K)
achachaptin arwaaraman;
kikillanta awirirmi }(I K)
yanasata qayarintsik.
Chaki churay
Naanikunata purirmi }(I K)
qamtaqa munapaarintsik;
kukulita tsarinapaq, }(I K)
yakuta upunnapaq.
Chaki lutskay
Wawqikunam, wawqikunam,
nunakunam rurashunki;
uryan karmi alli kanki,
tsukullanaw manam kantsu.
Tsukullanaw manam kantsu,
Upa kaqllam chikishunki;
tsukullaanaw manam kantsu,
upa kaqllam chikishunki.
WAMRALLA JESHU
Chaki churay
Uushallaata qatikushqa,
waakallaata qatikushqa,
rikaqniykim chaarayaamuu,
qunqurikur mutsaqniyki.
Chaki churay
Punchullaykim apamurquu,
quñu, quñu kanaykipaq.
Pinkulluykim apamurquu,
kushi, kushi pukllanapaq.
Chaki churay
Uanqillaykim apamurquu
markallaapa purinapaq;
kuyakuyta yachatsikur,
Tayta Dyusta riqitsikur.
Chaki lutskay
Aku aywashun, aku aywashun,
salbakuqta riqinapaq.
Aku aywashun, aku aywashun,
Diosnintsikta mutsanapaq. }(I K)
KUKULI
Chaki churay
Kukulallaami munti rurinpa
paarir, paarir aywakushqa;
tsariyta munar pintipa, pintir
qipallanta aywakurqaa. (I.K)
Chaki churay
Palumallaaqa chakraykichawchi
kushi, kushi purikuykan,
Iiinuta ashir, kinwata ashir,
tamya rurinchaw qutsuriryan. (I.K.)
Chaki lutskay
Kukulallaata kuyaykullaa,
palumallaata waylluykullaa;
munti rurinchaw qutsukurir,
paaripa paarir hiqarillan.(I K)
Qillqaqkuna: Leonel Menacho López