62
CATÁLOGO DE PRENSA LIBERTARIA Y ANARCOSINDICALISTA EN ESPAÑA (1976-2005) AUTOR: CARLES SANZ 3ª Edición – Octubre 2016 Nuevamente en estos cinco últimos años he intentado seguir completando el catálogo que da testimonio de la labor desarrollada por el movimiento libertario en ese periodo de treinta años. Las posibilidades para incoroporar nuevas cabeceras cada vez es menor por lo que a partir de ahora las pocas que encuentre me limitaré a a incluirlas, rectificar errores o ampliar los fondos de los archivos de los centros o fondos particulares, sin realizar una nueva edición. En esta ocasión he incorporado 74 nuevas cabeceras que sumadas a las 1484 de la anterior edición hacen un total de 1558. Recordar que hice un pronóstico de unas 1600-1700 para ese periodo, por lo que cada vez nos acercamos más a dichas cifras. La novedad en este caso está en la incorporación de algunas cabeceras que únicamente se editaron en versión digital, hoy en dia esa práctica nos parece normal pero hasta el 2005 era una excepcionalidad. También como en ocasiones anteriores he realizado bastantes rectificaciones de errores que me habeis comunicado o que he detectado yo mismo en estos últimos cinco años. Por otro lado, se han suprimido algunas cabeceras, pocas, que por su contenido no se podían encuadrar dentro del ámbito libertario y que pasarían a engrosar la lista, amplia, de prensa denominada alternativa.

CATÁLOGO DE PRENSA LIBERTARIA Y … catálogo que da testimonio de la labor desarrollada por el movimiento ... 115 1 Orto . 128 ... 11- antiprisiones/apoyo presos 32

Embed Size (px)

Citation preview

CATÁLOGO DE PRENSA LIBERTARIA Y

ANARCOSINDICALISTA EN ESPAÑA (1976-2005)

AUTOR: CARLES SANZ  

 

3ª Edición – Octubre 2016 Nuevamente en estos cinco últimos años he intentado seguir completando el catálogo que da testimonio de la labor desarrollada por el movimiento libertario en ese periodo de treinta años. Las posibilidades para incoroporar nuevas cabeceras cada vez es menor por lo que a partir de ahora las pocas que encuentre me limitaré a a incluirlas, rectificar errores o ampliar los fondos de los archivos de los centros o fondos particulares, sin realizar una nueva edición. En esta ocasión he incorporado 74 nuevas cabeceras que sumadas a las 1484 de la anterior edición hacen un total de 1558. Recordar que hice un pronóstico de unas 1600-1700 para ese periodo, por lo que cada vez nos acercamos más a dichas cifras. La novedad en este caso está en la incorporación de algunas cabeceras que únicamente se editaron en versión digital, hoy en dia esa práctica nos parece normal pero hasta el 2005 era una excepcionalidad. También como en ocasiones anteriores he realizado bastantes rectificaciones de errores que me habeis comunicado o que he detectado yo mismo en estos últimos cinco años. Por otro lado, se han suprimido algunas cabeceras, pocas, que por su contenido no se podían encuadrar dentro del ámbito libertario y que pasarían a engrosar la lista, amplia, de prensa denominada alternativa.

Por últimos pediros colaboración tanto de errores que veais como de nuevas cabeceras que falten en el catálogo. Todas las sugerencias o nuevos datos podeis enviarlas a [email protected] . Aprovecho para dar las gracias a todos aquellos que me habeis facilitado datos y que ha ayudado a completar este catálogo que aspiro a que sea un poco de todos. Salud.  

 

Presentación (2ª Edición – Julio 2011) : 

Han pasado más de cuatro años desde que finalice la recogida de información que me 

permitió  colgar  en  internet  este  catálogo,  durante  ese  tiempo  diversos  motivos 

relacionados con la evolución de la sociedad me han impedido dedicar un tiempo para 

poder completar este trabajo tal y como dije entonces. De todas maneras no he dejado 

de  seguir  buscando  y  recopilando  nuevos  materiales  con  los  que  he  ampliado  y 

corregido  las  publicaciones  del  catálogo  para  poder  llegar  a  ofrecer  esta  segunda 

edición.  

De  las  1294  cabeceras  que  presente  entonces  se  pasa  ahora  a  1.500,  es  decir  he 

incluido 206 publicaciones nuevas dentro del mismo periodo, camino, posiblemente, 

de las entre 1500‐1600 que calculé que podrían haberse editado en esos treinta años. 

He ido acotando diversas zonas geográficas a través de compañeros y compañeras que 

desde  esos  lugares me  han  ayudado  a  investigar  a  fondo,  es  el  caso  de  Catalunya, 

Valencia, Baleares, Aragón, País Vasco y parte de Castilla‐La Mancha. El resto es lo que 

me  queda por  acabar de  rastrear  y  en  donde  posiblemente  saldrán  algunas  nuevas 

publicaciones. 

Para  ir completando el estudio de  las publicaciones os adjunto algunas estadísticas y 

gráficos que ayudan a entender la magnicidad de la producción de la prensa libertaria, 

así como algunos artículos que he publicado en estos últimos años y que amplían  la 

información hasta el 2010. Asimismo adjunto también una lista por orden alfabético de 

todas ellas. Espero en  los próximos meses  ir completando este estudio poco a poco. 

Mientras tanto, tal y como ya ha pasado en estos últimos años,  la mayor satisfacción 

ha  estado  en  saber  la  cantidad  de  gente  que  ha  utilizado  el  catálogo  y  que  les  ha 

ayudado a completar sus investigaciones. Ver referenciado el mismo en libros, folletos 

y  publicaciones  es  suficiente  recompensa  para  saber  que  el  esfuerzo  no  ha  sido  en 

balde  

 

 

Presentación (1ª edición – diciembre 2006): 

 

Este catálogo de prensa libertaria en España es el resultado de varios años de trabajo 

en  una  constante  búsqueda  por  diferentes  archivos  y  de  rastreo  de  centenares  de 

publicaciones. El objetivo final no era otro que dar a conocer la importante difusión y 

edición de prensa que siempre ha caracterizado al movimiento libertario, que en este 

caso  con  las 1.294  cabeceras  localizadas en el periodo entre 1976‐2005 no necesita 

más comentario. 

 

Una  parte  de  este  trabajo  se  debe  a  la  ayuda  recibida  de  Miguel  Iñiguez  otro 

rastreador de archivos y  con él que  trabaje durante un  tiempo en  la  confección del 

catálogo. Algunas de las reseñas se deben a su pluma, que por otra parte el ha dejado 

constancia  en  “La  prensa  anarquista  en  el  País  Vasco,  La  Rioja  y  Navarra” 

(Publicaciones Albor, Vitoria 1996) así como en su monumental obra “Esbozo de una 

enciclopedia histórica del anarquismo español”  (Fundación Anselmo Lorenzo, Madrid 

2001). También quiero dar las gracias, aunque sea indirectamente a Fermín Escribano 

a  quien  debemos  algunas  de  las  reseñas  de  las  publicaciones  de  Aragón.  También 

quiero  agradecer  a  todos  aquellos  que me  han  ayudado  y,  especialmente  a  Ángel 

Bosqued  y  demás  compañeros  de  la  Fundació  Salvador  Seguí  de  Barcelona,  Ángel 

Vadillo de  la FAL de Madrid, Satur de  la CNT de Vitoria, Fran del Ateneu Llibertari del 

Besós de Barcelona, a  los compañeros del Ateneu Enciclopèdic Popular, en especial a 

Manel,  así  como  a  los  de  la  Fundació  d’Estudis  Llibertaris  i  Anarcosindicalistes  de 

Barcelona.    

 

Espero en unos meses poder adjuntar al catálogo un estudio del mismo, así como  la 

bibliografía sobre el tema, con anexos, cuadros y estadísticas que espero sean de gran 

ayuda. De momento y para la utilización del mismo quisiera que tuvierais en cuenta lo 

siguiente: 

 

No  de  todas  las  publicaciones  he  podido  reseñar  todos  los  ejemplares  por  lo  que 

encontrareis alguna publicación por completar. Básicamente el estudio se ha realizado 

con las publicaciones existentes en los archivos del CDHS‐AEP y en el de la FELLA. 

 

Las siglas de los centros que me han facilitado los números que figuran en sus archivos 

son:  

 

AB     Archivo Camilo Berneri  de Pistoia 

ACD     Archivo particular Carmen Diaz de Barcelona  

AFE     Archivo particular Fermín Escribano de Zaragoza 

AIP     Asociación Isaac Puente de Vitoria 

AJIO     Archivo particular José Ignacio Orejas de Bilbao 

ALLBesós   Archivo del Ateneu Llibertari Besós de Barcelona 

ARA Archivo particular de Miguel Iñiguez de Vitoria AHCB      Arxiu Històric de la Ciutat de Barcelona 

CDHS     Centre de Documentació Històrico‐Social de Barcelona 

CEHI     Centre d’Estudis Històrics Internacionals de Barcelona 

CNTBar   CNT de Baracaldo 

CIRA     Centre International Recherches sur l’Anarchisme de Lausanne 

FAL     Fundación Anselmo Lorenzo de Madrid 

FELLA   Fundació d’Estudis Llibertaris i Anarcosindicalistes de Barcelona 

FSSB     Fundació Salvador Segui de Barcelona 

FSSM   Fundació Salvador Segui de Madrid 

 

Otras siglas: n/i (no indica), s/f (sin fecha) 

 

El  catálogo  contiene muchos  errores  y  lo  digo  de  una  forma  categórica  porque  al 

repasar  cientos  de  ejemplares  es  normal  cometerlos.  Muchos  de  esos  errores 

seguramente están en  las  fechas ya que gran cantidad de  las publicaciones están sin 

esos datos y he tenido que hacerlo a través de su contenido, lo cual no siempre ha sido 

fácil. Espero que me ayudéis a corregir errores de  todo  tipo y así entre  todos poder 

tener  una  herramienta  útil.  Podéis  enviar  vuestras  sugerencias  a 

[email protected] 

 

Por otra parte  la  inclusión o no de  las publicaciones que encontrareis en el catálogo 

son única y exclusivamente  responsabilidad y decisión mía. Seguramente algunos de 

vosotros pensareis que alguna de ellas no debería estar y al contrario, que falta incluir 

alguna que otra,  también en ese  sentido podéis enviarme vuestras  sugerencias y os 

contestaré con mis razonamientos. Tener en cuenta que he tenido un concepto amplio 

de lo libertario y del anarquismo a la hora de incluir o no las publicaciones, todo y que 

algunas no están por no considerarlas publicaciones, caso de algunos “Cuadernos de 

formación”.  Otra  cosa  distinta  son  aquellas  publicaciones  de  las  que  no  tengo 

conocimiento,  que  estoy  seguro  que  serán  bastantes,  ahí  sí  que  espero  recibir 

información al respecto para poder ir completando el catálogo. 

Salud y libertad. 

Carles Sanz 

 Barcelona  diciembre de 2006    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Anexos: 

 

‐ Número de publicaciones y gráfico por años  

‐ Número de ejemplares al que han llegado las publicaciones 

‐ Número de publicaciones clasificadas temáticamente 

‐ Número de publicaciones por provincias y ciudades 

‐ Número de publicaciones y tantos por ciento por comunidades autónomas 

‐ Relación de publicaciones por orden alfabético 

 

‐ Articles: 

‐ “La prensa libertaria en la Transición 1976‐1980” 

‐ “Trayectoria de la prensa libertaria 2005‐2010” 

‐ “La prensa libertaria en España 2001‐2009” 

‐ “Els ateneus llibertaris a la Transició 1976‐1980” 

 

 

 

 

 

 

 

 

NÚMERO DE PUBLICACIONES POR AÑOS 

 

1976 65 1991 115

1977 171 1992 103

1978 205 1993 118

1979 138 1994 118

1980 96 1995 114

1981 104 1996 123

1982 88 1997 152

1983 55 1998 151

1984 68 1999 155

1985 79 2000 162

1986 77 2001 154

1987 91 2002 132

1988 118 2003 117

1989 114 2004 97

1990 103 2005 90

65

171

205

138

96104

88

55

6879 77

91

118 114103

115

103

118 118 114123

152 151 155162

154

132

117

9790

0

50

100

150

200

250

1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

NÚMERO DE PUBLICACIONES POR AÑOS

NUMERO DE EJEMPLARES AL QUE HAN LLEGADO LAS PUBLICACIONES

Con un solo nº 529 26 4

Con 2 184 27 4

3 143 28 3

4 130 29 4

5 64 30 2

6 54 31 5

7 46 32 4

8 31 33 3

9 42 34 1

10 27 35 1

11 29 36 1

12 18 37 1

13 19 38 2

14 16 39 1

15 10 40 1

16 11 42 1

17 9 43 2

18 8 45 1

19 10 47 3

20 8 48 1

21 9 50 2

22 9 53 1

23 9 54 3

24 3 56 2

25 7 58 1

63 1 78 1

64 1 80 2

68 1 81 1

70 1 86 1

74 1 89 1

90 2 Acción Libertaria y Acratador

97 1 Tiempos Nuevos

101 1 Boletin Informativo (CGT-Madrid)

103 1 Contramarcha

109 1 Hilo Negro

115 1 Orto

128 1 Tinta Negra

129 1 Ceibe

159 1 Estel Negre

186 1 Rojo y Negro

214 1 Tierra y Libertad

215 1 Dale la Vuelta

333 1 La Campana

343 1 CNT

414 1 Solidaridad Obrera

Comentarios: 518 publicaciones no pasaron de un solo ejemplar editado que representan el 34’90% del total, con solo dos ejemplares las 181 representan el 12,20%, con tres el 9,63% y con cuatro el 8,70%, sumadas estas el porcentaje se eleva al 65,43%. Las 16 publicaciones que han llegado a un número más elevado de ejemplares hemos indicado el título de la misma. En el caso de Solidaridad Obrera de Barcelona se han sumado los dos sectores de CNT de Cataluña que se dividieron en 1995 pero que continuaron editando la publicación con numeración propia.

NÚMERO DE PUBLICACIONES CLASIFICADAS TEMATICAMENTE

anarcosindicalistas

1- CNT 555

2- CGT 158

3- Otros sindicatos 21

TOTAL................734

anarquistas/libertarias

4- FAI 13

5- FIJL/JJ.LL. 54

6- Anarcofeminismo 16

7- Grupos y colectivos 152

8- Ateneos libertarios 138

9- Ambito cultural 34

10- Antimilitaristas 6

11- antiprisiones/apoyo presos 32

12- Contrainformativos 17

13- Centros documentación/archivos 23

14- Otros 281*

TOTAL...............766

* En general la mayoria de publicaciones contienen una información sobre temas diversos entre los que destacaria: la difusión de la idea, antimilitarismo, antiprisiones, ecologia, anticlericalismo, antiestatismo, autogestionarios, etc. Aquellos que tienen esa información diversa y plural los hemos colocado en el apartado “otros”. De todas formas de esas 281 publicaciones, un centenar de ellas por la temática que abordan, o porque ellas mismas así se han definido, las podriamos subdividir en los siguientes apartados:

Anarcoindenpendentismo 2

Anarcopunk 22

Antiautoritario 1

Anticapitalista 2

Antifascismo 5

Ateismo 1

Autonomia obrera/asambleismo 4

Barriadas 2

Consejista 1

Contracultura 2

Cooperativismo 1

Ecologia 7

Esperantistas 1

Estudiantes 12

Gays 1

Insurrecional 3

Liberación Animal 3

Musicales 7

Nihilista/Iconoclasta 2

Okupas 4

Pedagogia/enseñanza 6

Pensamiento 2

Radios Libres 4

Salud 1

Situacionistas 3

Veganismo 2

Comentarios: practicamente entre las publicaciones anarcosindicalistas y anarquistas representan cada una el 50%. Las de CNT representan el 37% del total y las de CGT el 10,50%. En los últimos cinco años, entre el 2005-2010 CGT ha doblado como minimo la edición de publicaciones con respecto a la CNT. De entre las anarquistas sobresalen por su número las editadas por Ateneos (9,30% del total) y la de “grupos y colectivos”, que representan también el 9,30%.

NÚMERO DE PUBLICACIONES POR PROVINCIAS Y CIUDADES 

(1976‐2005) 

ALAVA   

Arévalo            1 

Lasarte            1 

Llodio             1 

Vitoria                     18    21 

ALBACETE 

Albacete          5      5 

ALICANTE 

Alcoy            2 

Alicante          9 

Altea            1 

Benissa           2 

Denia            1 

Elche            4 

Javea            1    20 

 

ALMERIA 

 

Almeria           3        3 

 

ASTURIAS 

 

Aviles            2   

Cuellar            1 

Candas           1 

Gijón                    13 

Langreo          1 

Moreda de Aller        1 

Oviedo                    12    31 

 

AVILA 

 

Arévalo           1       1 

 

BADAJOZ 

 

Badajoz           2 

Mérida           7 

Montijo          1 

Villanueva de la Serena       2    12 

 

BARCELONA 

 

Badalona                  12 

Barcelona                             338     (22,84%) 

Berga            5 

Capellades          1 

[Catalunya]          5 

Cornellà                  14 

Esparraguera          1 

Esplugues          1 

Gavà            3 

Granollers          6 

Hospitalet, L’                   12 

Igualada                   10 

Manlleu          3 

Manresa          6 

Martorell          8 

Mataró           6 

Mollet            1 

Montcada          3 

Montgat          1 

Olesa            1 

Parets            1 

Prat de Llobregat, El        3 

Rubí            2 

Sabadell          9 

Sallent            2 

Sant Adrià del Besòs        3 

Sant Boi de Llobregat        4 

Sant Cugat del Vallès        1  

Sant Pere de Ribas        1 

Sant Sadurní d’Anoia        1 

Santa Coloma de Gramanet                    13 

Sentmenat          2 

Terrassa                               11 

Torroella de Montgrí        1 

Vic            1 

Viladecans          2 

Vilanova i la Geltrú        2    496 

 

 

 

BURGOS 

 

Aranda de Duero        1 

Burgos            8 

Miranda de Ebro        3    12 

 

 CÁCERES 

 

Cáceres           5 

Hervás            1 

Jerte/Tornavacas        1       7 

 

CADIZ 

 

Algeciras          2 

Cádiz            6 

Campo de Gibraltar        1 

Jerez de la Frontera        5 

Línea, La          2 

Medina Sidonia         1 

Puerto Real          2 

Puerto de Santa Maria        2 

Rota            1 

San Fernando          1    23 

 

CANTABRIA       

 

Santander          9 

Torrelavega          5    14 

 

CASTELLÓ 

 

Benicarló          1 

Benissa           2 

Castelló          8 

Moncofa          1 

Peñiscola          1 

Vall d’Alba          1 

Vila‐Reial          4 

Vinarós           4    22 

 

CIUDAD REAL 

Ciudad Real          2 

Puertollano          1 

Valdepeñas          3       6 

CÓRDOBA 

 

Córdoba            7 

Fernan‐Nuñez         1 

Palma del Rio          1    9 

 

CORUÑA 

 

Betanzos          1 

Capela            2 

Coruña                    15 

Ferrol, El          3 

[Galicia]          2 

Santiago de Compostela      9    32 

 

CUENCA 

 

Cuenca           1 

Montilla del Palancar        1      2 

 

FUERTEVENTURA 

 

Puerto de Rosario        1      1 

 

GIRONA 

 

[Alt Empordà]          1 

Bisbal, La          4 

Escala, L’          8 

Figueres          5 

Girona                     11 

Olot            1 

Palamós          1 

Puigcerda          1   

Sant Joan de les Abadesses      1            33 

 

GRAN CANARIA 

 

Las Palmas de Gran Canaria      3              3  

 

GRANADA 

 

Guadix            1 

Granada                  18 

Motril/Almuñecar        2    21 

GUADALAJARA 

 

Guadalajara          4 

Jadraque          1      5 

 

 

GUIPUZCOA 

 

Lasarte           1 

Orereta           2 

San Salvador del Valle        1 

San Sebastian          8    12 

 

HUELVA 

 

Cortegana          1 

Huelva            2      3 

 

HUESCA 

 

Fraga            2 

Huesca           4 

Monzón          1      7 

 

IBIZA 

 

Ibiza            3      3 

 

JAÉN 

 

Jaén            1 

Linares            4      5 

 

LA RIOJA 

 

Logroño          6    6 

 

LEÓN 

 

León            7 

Ponferrada          1 

Sobredo          1      9 

 

 

 

LLEIDA 

 

Agramunt          1 

Balaguer          2 

Guisona          1 

Lleida            7 

Tarrega           1    12 

 

LUGO 

 

Lugo            5      5 

 

MADRID 

 

Alcala de Henares        9 

Alcobendas          3 

Alcorcón          1 

Aranjuez          1 

Collado Villalba         2 

Coslada           2 

Fuenlabrada          4 

Getafe            2 

Leganés          3 

Mejorada del Campo        1 

Madrid                             193 

Majadahonda          1 

Móstoles          5 

Pinto            1 

Rozas, las          2 

Torrejon deArdoz        1 

Vicalvaro          2 

Villaverde          2 

Villaviciosa de Odón        1             236 

 

MÁLAGA 

Alozaina          2 

Fuengirola          1 

Málaga           9 

Marbella          1    13 

MALLORCA 

 

Costitx            1 

Palma de Mallorca                 15    16 

 

 

MENORCA 

 

Alaior            1 

Ciutadella          4 

San Luis          1    6 

 

MURCIA 

 

Cartagena          3 

Jumilla            1 

Lorca             1 

Molina de Segura        4 

Mula            2 

Murcia            6 

Yecla            2              19 

 

NAVARRA 

 

Barañain          2 

Lizarraldea          1 

Pamplona                  10 

Tudela            1    14 

 

ORENSE 

 

Orense            2      2 

 

PALENCIA 

 

Palencia          5      5 

 

PONTEVEDRA 

 

Bueu            1 

Marin            2 

Pontevedra          6 

Vigo            9 

Tuy            1    19 

 

 

SALAMANCA 

 

Salamanca                  12    12 

 

 

SEGOVIA 

Segovia           5    5 

 

SEVILLA 

 

Andalucia          4 

Alcala de Guadaira        1 

Aljarafe‐Marismas        1   

Arahal, El          3 

Bormujos          1 

Carmona          1 

Coria del Rio          1 

Dos Hermanas          4 

Pedrera           1 

Puebla  del Rio          4 

Sevilla                     20    41 

 

SORIA 

 

Peralejo de los Escuderos      1      1 

 

TARRAGONA 

 

Reus                    10 

Sant Carles de la Rapita       1 

Tarragona          5 

Valls            2 

Vilaplana          1    19 

 

TERUEL 

 

Alcañiz            1 

Andorra          3 

[Baix Maestrat]         1 

Teruel            1     6 

 

TENERIFE 

 

Laguna, La          3 

Orotava          3 

Santa Cruz de Tenerife                 12 

Taco            1    19 

 

TOLEDO 

Talavera          1      1 

 

VALENCIA 

 

Alboraya          1 

Alcira            1 

Almassera          1 

Buñol            1 

Cullera            1 

Lliria            1 

Manises          1 

Marina Alta          1 

Marxalenes/Benicalap        1 

Pobla de Vallbona        1 

Puerto de Sagunto        1 

Valencia                  79    90 

 

VALLADOLID 

 

Valladolid                   18    18 

 

VIZCAYA 

 

Abadiano          1 

Amorebieta          1 

Arcentales          1 

Baracaldo          2 

Basauri           3 

Bilbao                     52 

Durango          2 

Ermua            1 

Ezkerraldea          1 

Sestao            1 

[Vizcaya]          3    68 

 

ZARAGOZA 

 

Caspe            1 

Ejea            1 

Zaragoza                  47    49 

 

ZAMORA 

Zamora           4      4 

 

SIN ESPECIFICAR 

????????                   44    44

NÚMERO DE PUBLICACIONES POR COMUNIDADES AUTONOMAS

ANDALUCIA 118 ARAGÓN 62 ASTURIAS 31 BALEARES 25 CANARIAS 23 CANTABRIA 14 CASTILLA-LA MANCHA 19 CASTILLA-LEÓN 67 CATALUNYA 560 EXTREMADURA 19 GALICIA 57 MADRID 236 MURCIA 19 NAVARRA 14 PAIS VALENCIÀ 132 PAIS VASCO 101 RIOJA, LA 6

SENSE/SIN ESPECIFICAR 44

Nada más comentar que Catalunya representa el 37,73% del total editado que sumado a Madrid, que tiene el 15,76%, son más de la mitad, concretamente el 53,59%. La tercera comunidad en número de publicaciones editadas seria Valencia con el 8,70%, muy similar a Andalucia que con 7,75% ha sufrido un retroceso importante, ya que era una comunidad donde tradicionalmente por el número de afiliados y actividad tendria que haber editado muchas más cabeceras. A remarcar que el Pais Vasco ha progresado considerablemente hasta situarse casi a la misma altura que Andalucia.

LISTADO DE PUBLICACIONES RESEÑADAS POR ORDEN ALFABETICO

A LA CALLE/AL CARRER (Valencia) A LA CALLE (Segovia) A CONTRACORRENT A GALOPAR A GOLPES A INFOS A POR ELLOS A PUERTO SAGUNTO A RACHAS A RACHAsR A RACHITAS A RACHORRAS A RAS DE SUELO A SACO A TODA COSTA A-VERSION ABEJORRO ABRE LA BOCA ABRE LOS OJOS ABREVADERO ACCIÓ DIRECTA (Barcelona) ACCIO DIRECTA (Palma) ACCIÓ LLIBERTARIA ACCIÓ SOCIAL OBRERA ACCIÓN/AKCION (Fraga) ACCIÓN (Barcelona) ACCION (Móstoles) ACCIÓN ANARCOSINDICALISTA ACCIÓN ANARQUISTA ACCIÓN CONFEDERAL ACCIÓN DIRECTA (Mataró) ACCIÓN DIRECTA (Bcn) ACCION DIRECTA (Mallorca) ACCIÓN DIRECTA (Logroño) ACCIÓN DIRECTA (Santa Coloma de Gramanet) ACCION DIRECTA (Elche) ACCIÓN DIRECTA (Tenerife) ACCIÓN DIRECTA (Coslada) ACCIÓN DIRECTA (Manresa) ACCIÓN DIRECTA (Oviedo) ACCION DIRECTA (Zaragoza) ACCION LIBERTARIA (El Arahal) ACCION LIBERTARIA (Gijón) ACCIÓN LIBERTARIA (Zaragoza) ACCIÓN LIBERTARIA (Moreda-Ayer) ACCIÓN SINDICAL ACEITUNA ACICATE ACOGETE ACRACIA (s/l) ACRACIA (Lleida) ACRACIA (Tuy) ACRACIA (Barcelona) ACRACIA (Granada) ACRATADOR ACRATANOIA ADARGA

ADELANTE (Barcelona) ADELANTE (Torrelavega) ADMINISTRACIÓ PÚBLICA (Barcelona) ADMINISTRACIÓN PÚBLICA (Madrid) ADN ADONDE ADOQUIN ADRENALINA AGENDA CONFEDERAL AGITACION (Granada) AGITACIÓN (Valencia?) AGITACION LIBERTARIA AGITAZION AGORA AGORA LIBERTARIA (Badalona) AGORA LIBERTARIA (Puertollano) AGRACIA AGUARRAS AGUIJON, EL AGUIJON LIBERTARIO, EL AHORA O NUNCA AI KRANA (Barcelona) AIKRANA (Cáceres) AIRE LIBRE AIRE LLIURE AIREYU AIT BOLETIN INTERNACIONAL AJOBLANCO AKEFALOS AKRACIA AKRATA (Vigo) AKRATA, EL (Guadix) AL ABORDAJE (Madrid) AL ABORDAJE (Zaragoza) AL MARGEN (Valencia) AL MARGEN (Alicante) AL MARGEN (Teruel) AL RECREO AL TAJO ALACENA ALACRAN ALAKRANT ALARMA ALBATROS ALBESÒS ALBOR ALBORADA ALCAPARRA ALCOY CONFEDERAL ALEGATO ALEJANDRA ALERTA (Vila Reial) ALERTA (Santa Cruz de Tenerife) ALERTA, ALERTA, ALERTA¡ ALERTA ANTIFASCISTA ALERTA NEGRA ALERTA ROJA ALFALFA ALIMENTACIÓN ALL

ALMA ALMACÉN, EL ALMANZOR ALPARGATA ALQUIMIA ALS 4 VENTS ALTEA OBRERA ALTERNATIVA (Puerto Real) ALTERNATIVA (Badalona?) ALTERNATIVA (Mataró) ALTERNATIVA LIBERTARIA (Madrid 1976) ALTERNATIVA LIBERTARIA (Bilbao) ALTERNATIVA LIBERTARIA (Barcelona) ALTERNATIVA LIBERTARIA (Madrid 1990) ALTERNATIVA LLIBERTARIA (Barcelona 1985) ALTERNATIVA LLIBERTARIA (Barcelona 1999) ALTERNATIVE TEACHER AMBAFADA AMIGO DEL PUEBLO, EL (Barcelona?) AMIGO DEL PUEBLO, EL (Girona?) AMIGO DEL PUEBLO, EL (Alcalá de Guadaira) AMIGOS DE LA TEA AMOR Y LIBERTAD AMOR Y RABIA ANAGRAMA ANAR CAP GIRAT ANARCHIVES ANARCHY ILUSTRATED ZINE ANARCOSINDICAL ANARCOSINDICALISMO (Zaragoza? 1980 ) ANARCOSINDICALISMO (La Coruña) ANARCOSINDICALISMO (Santa Coloma) ANARCOSINDICALISTA (Jerez de la Frontera) ANARCOSINDICALISTA, EL (Terrassa) ANARCOSINDICALISTA, EL (FIGA) ANARCOSINDICALISTA, EL (Barcelona) ANARCO-TERRITORIS ANARKIA (Alcalá de Henares) ANARKIA (Bilbao) ANARKIA (Barcelona) ANARKOSINDICALISTA, EL ANARQUIA, LA ANARQUIA O LOS AMIGOS DEL ORDEN, LA ANARQUIA O MUERTE ANARQUICO, EL ANARQUISTA ANARQUISTAS DE SOMOSAGUAS ANARRES ANARTA ANCLA, EL ANDALUCIA LIBERTARIA ANTICICLON ANTICRIST, L’ ANTIDOTO ANTI-DOTO, EL ANTIFAZ DEL NORTE ANTIPATRIA ANTIPOWER ANTORCHA LIBERTARIA AÑO ZERO

AÑURRI APEADERO APOLOGIA DE LA UTOPIA APOYO MUTUO (Madrid 1976) APOYO MUTUO (Barcelona) APOYO MUTUO (Cuellar) APOYO MUTUO (Caspe) APOYO MUTUO (Viladecans) APOYO MUTUO (Madrid-Iberia) APOYO MUTUO (Oviedo) APOYO MUTUO (Gijón) APRENDIZAJE AQUEST FANZINE NO VAL NI UN EURU AQUÍ LA CNT AQUÍ MANDO YO AQUÍ Y AHORA ARABISEN ARANDA LIBERTARIA ARAÑA, LA ARCO DA VELLA ARGILAGA, L’ ARGUMENTO, EL ARKADA ARKADIA ARMONIA ARRASTRANDO CADENAS’ZINE ARROBA, LA ARTES GRAFICAS ARTZINE ASALTAR EL CIELO ASAMBLEA (Madrid 1979) ASAMBLEA (Medina Sidonia) ASAMBLEA (Madrid 2002) ASESINATO ASKATASUNA ASKO DE AKI ASSEMBLEA ASSEMBLEA LLIBERTARIA D’ENSENYAMENT ASTO PITUAK ASTURIAS LIBERTARIA ATAC KRITIC ATAKA ATASCO ATENEO (Zaragoza) ATENEO (Madrid-Usera) ATENEO (Barcelona-San Antonio y Chino) ATENEO (Barcelona-Verneda) ATENEO (Santa Coloma de Gramanet) ATENEO (Alcalá de Henares) ATENEO DE ALCOY ATENEO ANARQUISTA ATENEO LIBERTARIO ATENEO LIBERTARIO BELLVITGE-GORNAL ATENEO LIBERTARIO CENTRO ATENEO LIBERTARIO LIBRE PENSAMIENTO ATENEO LIBERTARIO RAMON ACIN ATENEO LIBERTARIO SAN BLAS ATENEO PINKURFO ATENEO PORVENIR ATENEU

ATENEU CASTELLÓ ATENEU LLIBERTARI DEL CABANYAL ATENEU LLIBERTARI L’ERIÇÓ ATENEU DEL XINO ATENTES AULA LIBRE (Zaragoza) AULA LIBRE (Madrid 1982) AULA LIBRE (Granada) AULA LIBRE (Sevilla) AULA LIBRE (Madrid CGT 1986) AULA LIBRE (Valladolid) AULLIDO (Valladolid) AULLIDO (Barcelona) AURRERA AUTO COORDINADORA AUTODEFENSA AUTOGESTIÓ AUTOGESTION (Barcelona-Telefónica) AUTOGESTION (Madrid-Telefónica) AUTOGESTION (Barcelona-Junta del Puerto) AUTOGESTION (Sallent) AUTOGESTION (Barcelona-Focsa) AUTOGESTION (Valencia-Telefónica) AUTOGESTION (Barcelona-Cardellach) AUTOGESTIÓN, LA (Madrid 1997) AUTOGESTION OBRERA AUTOGESTIÓN SANITARIA AUTONOMIA OBRERA (Baix Maestrat) AUTONOMIA OBRERA (Madrid) AUTONOMIA SINDICAL AUTONOMOS/AS AVANÇA AVANTE AVANZAR AVENIR AVISPERO AZIMUT BAC BACTERIA BADIL, EL BAIFO, EL BAKELITO, EL BAKUNA, LA BANCA ROTA, LA (Madrid) BANCA ROTA, LA (Barcelona) BANCA ROTA , LA (Madrid-CGT) BANCA ROTA, LA (Valencia) BANCA ROTA, LA (Zaragoza) BANCA ROTA (Tarragona?) BANCA ROTA (Barcelona-escindidos) BANDERA NEGRA (San Sebastián) BANDERA NEGRA (Sant Adrià del Besos) BANDERA NEGRA (Gijón?) BANDERA NEGRA (Albacete) BANDERA NEGRA (Madrid) BANDRIDO B.A.P. BARCELONA LIBERTARIA

BARRENO, EL BARRICADA, LA (Valencia) BARRICADA, LA (Barcelona) BARRICADA (Burgos) BARRICADA, UNA (Santander) BARRIKADA DE PAPEL BARRIO LIBERTARIO BARRIOS BASE ZERO BASTA! BASTA YA BEGIRA BELLOTA MEKANICA BELTZA INFO BESTMOTIVNY BIAYAIYA BIBERON LIBERTARIO, EL BICEL BICHO, EL BICICLETA BOAS, CORUÑA¡ BOC QUE RIU, EL BOCA ES PARA GRITAR, LA BOCASA BOCKAS BOE VERDE Y LIBERTARIO BOKERÓN, EL BOLA BOLETÍN (Barcelona-CNT O.V.) BOLETIN (Barcelona-Artes Graficas) BOLETÍN (Parets) BOLETIN (Madrid-CNT Standard) BOLETIN (Madrid/Zaragoza-Enseñanza 1978) BOLETIN (Alcobendas) BOLETÍN, EL (Viajes Marsans-Barcelona) BOLETIN (Móstoles) BOLETIN (CNT-Pikolin) BOLETIN, EL (Madrid-Ateneo Libertario Centro) BOLETIN, EL (Bilbao) BOLETIN DE LA ASAMBLEA LIBERTARIA DE LA SIERRA BOLETIN BIBLIOGRAFICO BOLETÍN CNT (Bilbao) BOLETÍN CNT BANCO EXTERIOR BOLETÍN DE CNT ESTUDIANTES BOLETIN DEL COLECTIVO NATURISTA BOLETIN DE CONSTRUCCION (Barcelona-1993) BOLETIN DEL ESTEBAN BOLETIN DE EXPRESION Y COMBATE CONTRA LOS MUROS DE LAS PRISIONES BOLETIN DE LA FELLA BOLETIN DE FORMACIÓN E INFORMACIÓN BOLETIN DE INFORMACION CNT BOLETIN DE INFORMACION Y DEBATE BOLETIN DE INFORMACIÓN SINDICAL BOLETIN INFORMATIVO (Barcelona?-CNT Aduanas) BOLETIN INFORMATIVO (Mallorca-Bachilleres) BOLETIN INFORMATIVO (Madrid-CNT O.V.) BOLETÍN INFORMATIVO (Barcelona-CNT Bruguera) BOLETIN INFORMATIVO (Palamós) BOLETÍN INFORMATIVO (Comisión Semana Durruti-Barcelona) BOLETÍN INFORMATIVO (Barcelona-CNT Espectáculos)

BOLETIN INFORMATIVO (Barcelona-Planeta) BOLETIN INFORMATIVO (Barcelona-Focsa) BOLETIN INFORMATIVO (Madrid-Banca) BOLETIN INFORMATIVO (Sallent) BOLETIN INFORMATIVO (Berga) BOLETÍN INFORMATIVO (Badalona-CNT Textil) BOLETIN INFORMATIVO (CIEHS-Madrid) BOLETIN INFORMATIVO (Madrid-Fundación Salvador Seguí) BOLETIN INFORMATIVO (Madrid-CGT Telefónica) BOLETIN INFORMATIVO (Barcelona CGT Diputación) BOLETIN INFORMATIVO (Puerto de Santa Maria) BOLETIN INFORMATIVO (Valladolid) BOLETIN INFORMATIVO (Madrid-Secretaria Acción Social CGT) BOLETIN INFORMATIVO (Cádiz-CNT Aesa) BOLETIN INFORMATIVO (Lasarte-Michelin) BOLETIN INFORMATIVO (Burgos) BOLETÍN INFORMATIVO DE LA CONSTRUCCIÓN (Bilbao?) BOLETIN INFORMATIVO DE ISSA BOLETIN INFORMATIVO MOVIMIENTO ANARKO-PUNK BOLETIN INFORMATIVO DE LA SEGURIDAD SOCIAL BOLETÍN INFORMATIVO DEL SINDICATO DE LA METALURGICA (Barcelona) BOLETIN INFORMATIVO DEL SINDICATO DE TRANSPORTES (Barcelona) BOLETIN INTERNACIONAL BOLETIN INTERNO (Valencia-CNT-Construcción) BOLETIN INTERNO (FAI) BOLETIN INTERNO DE DEBATE BOLETIN JURIDICO INFORMATIVO BOLETIN LIBERTARIO (Salamanca) BOLETIN LIBERTARIO (Madrid?) BOLETIN DE LIBRE EXPRESIÓN BOLETIN DE NOVEDADES BOLETÍN DE QUIMICAS (Barcelona?) BOLETIN REGIONAL (Bilbao) BOLETÍN DE LA SECRETARIA DE FORMACIÓN (Barcelona) BOLETÍN DEL SINDICATO DE DIBUJANTES DE HISTORIETA DE CNT (Barcelona) BOLETIN SINDICATO DE ENSEÑANZA (Barcelona) BOLETÍN DEL SINDICATO OFICINAS Y DESPACHOS (Barcelona) BOLETIN DEL SINDICATO DE SEGUROS BOLETIN DE LA UCLA BOLETINA BOLIDO LIBERTARIO, EL BOLIS, EL BOLLETI BOMBA BROLLADOR, EL BRUJA, LA BRUJA DEL TREN, LA BUENAVENTURA BUSCANDO EL NORTE BUTLLETÍ DE L’ASSEMBLEA OKUPES DE BARCELONA BUTLLETÍ BIBLIOGRAFIC BUTLLETÍ D’ENSENYAMENT (Barcelona) BUTLLETI INFORMATIU (Cornellá) BUTLLETI INFORMATIU (Barcelona-CGT Banca) BUTLLETI INFORMATIU (Barcelona-CGT Sant Pau) BUTLLETI INTERIOR/ BUTLLETI INTERN (l’Escala) BUTLLETI OBERT D’EXPRESSIÓ (Barcelona) BUZON, EL

CACERES LIBERTARIO CADENA, LA CADENA ME MATA, LA CADIZ LIBERTARIA CALAMBRE CALDERETA, LA CAMBIO MENTAL CAMBIO SOCIAL CAMINO ABIERTO CAMPANA, LA CAMPANA DE L’EMPORDÀ CAMPESINA, LA CAMPI QUI PUGUI CANTACLARO CAPERUCITA NEGRA CARA A CARA CARACOL, EL CARTAS A LA ANARQUIA CASCABEL DEL GATO, EL CASCARA AMARGA CASO SCALA CASTILLA LIBRE CATALUNYA (1976-77) CATALUNYA (CNT 1978) CATALUNYA (escindidos 1986) CATALUNYA (CGT 1990) CATALUNYA CONFEDERAL CATALUNYA LlIBERTARIA CATON CEBA, LA CEBA NEGRA, LA CEIBE CENESTAR CENETIN CENETITO CERDO, EL CERO EN CONDUCTA CGT GENERALITAT CGT INFORMA CGT PONTEVEDRA CÍCERO, EL CIERZO LIBERTARIO CINCO VILLAS LIBERTARIA CIUDAD EN MOVIMIENTO, LA CLAUSTROFOBIA CLAVEGUERA, LA CLAVIJA LIBERTARIA, LA CNT (Madrid-1976) CNT (Campo de Gibraltar) CNT (Bilbao/Granada/Madrid) CNT (Barcelona-Sind Pesca) CNT (Zaragoza-Construcción 1976/77) CNT (Esplugues 1977) CNT (Palma de Mallorca) CNT (Puerto de Sagunto) CNT (La Coruña) CNT (Santa Coloma 1978) CNT (Pamplona) CNT (Manresa)

CNT (Valencia-escindidos 1980) CNT (Zaragoza-F.L.1981) CNT (Vitoria) CNT (Barcelona-escisión 1987) CNT (Villanueva de la Serena) CNT (Avilés) CNT (Barcelona-Ensenyament 1995) CNT-AIT (Madrid-Documentación y archivo 1977) CNT-AIT (Miniwat) CNT-AIT (Barcelona 1978-1980)) CNT-AIT (Bilbao 1980) CNT-AIT (Barcelona-Sanidad) CNT DEL BAGES CNT INFORMA (L’Escala) CNT MANLLEU CNT MAQUINISTA CNT-METALL CNT MISSATGERS CNT POSTAL CNT RENFE CNTECLAS COIDATE COLECTIVIZACIÓN COLECTIVO COLECTIVO BANCAYA COLECTIVO DENUNCIA COLECTIVO LIBERTARIO PRO-PRESOS Y CONTRA LA TORTURA COLILLA, LA COL·LECCIÓ EL VAIXELL BLANC COL·LECTIU CNT COL·LECTIU LLIBERTARI DELS BARRIS DE SANT ANDREU I “CHINO” COLMENA, LA (Hospitalet) COLMENA, LA (Madrid) COLMENA OBRERA, LA COLUMNA DURRUTI COMBATE SOCIAL, EL COMO UNA PIÑA COMUNA (Madrid) COMUNA , LA (Gavá) COMUNA, LA (Santander) COMUNA LIBRE COMUNICACION COMUNICACIONES LIBRES COMUNIDAD LIBRE CON DELIRIOS DE GRANDEZA CONATO DE CHOQUE CONCIENCIAS LIBRES CONFEDERACIÓ, LA CONFEDERACIÓN (Murcia) CONFEDERACION (Bilbao) CONFEDERACIÓN CATALANA DEL TRABAJO CONFLICTO CONFRONTACIÓN CONILLERIES DE LA GENERALITAT, LES CONSIGUE NOTICIAS TRABAJANDO CONSPIRACIÓN CONSTRUCCION (Madrid) CONSTRUCCIÓN (Barcelona) CONSTRUCCION (Santander) CONSTRUCCION (Sevilla)

CONTACTO CONTESTADOR ANARQUISTA, EL CONTRA EL ESTADO CONTRA CORRIENTE (Barcelona) CONTRACORRENT CONTRACORRIENTE (Miranda de Ebro) CONTRAINFORMACIONES CONTRAINFOS CONTRAMARCHA CONTRAVÍA CORNELLÁ ÁCRATA CORREO LIBERTARIO CORREO LIBRE, EL CORREOS Y DISFRUTAD CORROSIÓ PSICOLÒGICA CORSARIO, EL CORTA Y CUELGA COSA NEGRA, LA CREACIÓN METALICA CREACTIV@ CREANDO CONCIENCIA CRIMENTAL CRIMINAL Y EGOISTA CRISÁLIDA CRISIS CRISOL (Igualada) CRISOL (Barcelona) CRISTAL CRITICA EDUCATIVA CRONICA, LA CUADERNOS DE ACCIÓN ANARCOSINDICALISTA CUADERNOS ASKATASUNA (Bilbao?) CUADERNOS AL DEBATE CUADERNOS DE DEBATE (Madrid) CUADERNOS DE FORMACION SOCIALISTA-LIBERTARIA CUADERNOS DE INFORMACIÓN ANARCOSINDICALISTA CUADERNOS PARA EL DEBATE CUADERNOS PARA UN DEBATE CUADERNOS PARA UNA ENCICLOPEDIA HISTÓRICA DEL ANARQUISMO ESPAÑOL CUADERNOS DE SEGURIDAD CUERPOS SALVAJES CUERVO NEGRO, EL CUESTIONES CULTURA Y ACCION (Zaragoza 1977) CULTURA Y ACCION (Zaragoza 1992) CULTURA LIBERTARIA CULTURA OBRERA CULTURA REBELDE CULTURA Y SOLIDARIDAD CUNETA, LA CUÑABAO CURRANTE DALE LA VUELTA DANDO LA VARILA DATANA DE QUICIO DE RODILLAS De 8 a 3

DEBATE (Barcelona) DEBATE (Málaga) DEBATE ANARCOSINDICALISTA (Logroño) DEBATE ANARCOSINDICALISTA (Valencia?) DEBATE CONFEDERAL (Barcelona-Construcción 1977) DEBATE CONFEDERAL (Barcelona 1979) DEBATE CONFEDERAL (Pamplona) DEBATE LIBERTARIO DEBATE OBRERO DEBATE SINDICAL DEBATES (Barcelona) DEBATES (Madrid) DEDO DEFENSA INTERIOR DEKADENCIA DELEZNABLE, EL DERRIBO, EL DESACER DESFEITA DESORDEN DESORDEN SOCIAL DESPERTAD (Vigo) DESPERTAD (Vitoria) DESPERTAD (Torrelavega) DESPERTADOR, EL DESPERTAR DESTORNILLADOR, EL (Móstoles) DESTORNILLADOR, EL (Bilbao) D’ESTRANKIS DIA QUE ME QUIERAS, EL DIAGNOSTICO A DIFUNDE LA IDEA DIFUSIÓN LIBERTARIA DIGNITAT OBRERA DINAMITA CEREBRAL (Dos Hermanas) DINAMITA CEREBRAL (Ciutadella) DINAMITA CEREBRAL (Lugo) DINA3 DISFUNCIÓN PÚBLICA DISIDENCIA (Madrid?) DISIDENCIA (Alcira) DISIDENCIA (Pamplona) DISIDENCIA (Coruña) DISIDENCIA SOCIAL DISKREPANCIA DOCUMENTS DE TREVALL DE L’EINA DONES LLIURES (Barcelona) DONES LLIURES (Valencia) DONES LLIURES (Pobla de Vallbona) DOSSIER LUCHA DE CLASES DOSSIER MUJERES LIBRES DRECERA DUENDE NEGRO DYNAMITA ECA ECO SABOTAJE ECOLOGISTA, EL ECOS DE UTOPIA (Gijón)

ECOS DE UTOPIA (Madrid) ECOTOPIA EDICIONS EL VAIXELL BLANC EH BASKA EINA (Reus) EINA, L’ (Mataró) EINA ALTERNATIVA EINA LLIBERTARIA , L’ EKAITZ BELTZA EKINAREN EKINAZ EKINTZA ZUZENA ELEFANTE BLANCO, EL ELEMENTOS DE CRITICA Y ORIENTACIÓN ELKARTASUNA-SOLIDARIDAD EMANCIPACION (Madrid) EMANCIPACIÓN (Sabadell) EMANCIPACIÓN (Barcelona) EMANCIPACIÓN OBRERA EMANCIPACION SOCIAL EMBUDO EN LA CALLE EN CONTRAMANO EN LA LINEA DEL FRENTE (Valladolid) EN MARCHA (Tenerife) EN MARCHA (Madrid) EN PIE (Benicarló) EN PIE (Torrelavega) EN PIE (Miranda de Ebro) EN VEU ALTA ENCICLOPEDIA ILUSTRADA ANTIAUTORITARIA ENCICLOPEDIC NOTICIARI ENCUENTROS ENJAMBRE, EL EQS ERASE UNA VEZ ERREBOLTA ESCAPARATE LIBERTARIO ESCOBA, LA (Valencia) ESCOBA, LA (Bilbao) ESCOLA LLIURE (Valencia) ESCOLA LLIURE (Barcelona) ESCOPIU A LA CLOSCA PELADA DELS CRETINS ESCORPION, EL ESCUELA LIBERTARIA (Granada) ESCUELA LIBERTARIA (Madrid) ESCUELA MODERNA, LA ESKAMOT, L’ ESKUELA LIBRE ESLABON ESPAI OBERT ESPAI PER LA PAU ESPECTACLE, L’ ESPINA, LA ESPÌNILLA, LA ESPOLETA, A ESPRESION LIBERTARIA ESPURNA, L’ ESQUERDA, L’ ESTA ES LA NUESTRA ESTAMOS VIVOS

ESTEL NEGRE ESTEL NEGRE BUTLLETI ESTELA, LA ESTIBADORS PORTUARIS ESTO HUELE A PODRIDO ESTUDIOS EUSKADI CONFEDERAL EUSKADI LIBERTARIA EXISTENCIA ACTIVA EXPEDIENTE AL ESTADO EXPRESIÓN LIBRE EXPRESIONES EXPRESSIÓ EXTRAMUROS EXTREMADURA LIBRE EZKERRALDEA LIBERTARIA FABRICA, LA F.A.-C.C.. FALKATA, LA FANZINE INCENDIARIO DE IDEAS SUBVERSIVAS FANZINE YO FAP FARIGOLA FARO LIBERTARIO, EL FAROL, EL FASA EN EL FOSO, LA FAUNA ACTIVA FEDERACION, LA (Oviedo) FEDERACION, LA (Manlleu) FELGUERA, LA FERROCARRIL DE PAPER, EL FET A MÀ FINESTRAL FINESTRETA LLIBERTÀRIA, LA FLUIDO FOCO, EL FOLLCORC FONTARDION FORJA LIBERTARIA FRAGUA FRAGUA SOCIAL FUEGO NEGRO FUGA, LA FULL, EL FULL INFORMATIU DE LA FEMEC FULL VOLANT FULLA AKRATA FULLS ACRATICS FUM NEGRE FUNESTO FUNTZIONARI BELTZAK GACETA DE CHAMBERI GAIA GALERA, LA GALLO NEGRO GANADERO

GASOLINA Y FUEGO GAT NEGRE, EL GAURKO IRAULTZA GAZETA, LA GERMÀ PARDAL GERMINAL (L’Hospitalet) GERMINAL (Cadiz) GERMINAL (Madrid) GIRONA CGT GOLPE AL ESTADO (Madrid) GOLPE AL ESTADO (Moreda de Aller) GORRION DESMADRADO, EL GRÀCIA LLIURE GRAMENET DEL BESOS GRILLO LIBERTARIO, EL GRITA LIBERTAD GRITO DE ESPANTO GRITO DE LIBERTAD GRITO LIBERTARIO GRITO DE PROTESTA (Bilbao) GRITO DE PROTESTA (La Orotava) GRITO DE RABIA GRITOS GRITOS DESDE EL SILENCIO GRUNDIG GUERRA DE CLASE GUERRA A LA GUERRA GUERRA SOCIAL (Pata Negra-FAI) GUERRILLA ANARKISTA GUIA DE SALUD LABORAL GUIJARRO CONFEDERAL, EL GUILLOTINA GURUTZE BELT ANARKISTA GUSANILLO LIBERTARIO HACIA LA ANARQUIA HAY QUE ORGANIZARSE HEMEN HEREJE, EL HIEDRA NEGRA HIJOS DE SU MADRE HILO NEGRO HIMEN HISTERIA HISTORIA DE LA CNT EN COMIC HISTORIA LIBERTARIA HOJA, LA HOJA AKRATA, LA HOJA DE LA ECOLOGIA SOCIAL, LA HOJA INFORMATIVA (Sind Construcción-Barcelona) HOJA INFORMATIVA (Barcelona-Correos CGT) HOJA INFORMATIVA (Barcelona?-Colectivo CNT en la empresa) HOJA INFORMATIVA SINDICATO DE LA CONSTRUCCIÓN (Salamanca) HOJA LIBRE HOJA SECRETARIA DE JURIDICA HOJAS DE AFINIDAD ANARQUISTA HOJAS DE INFORMACIÓN REVOLUCIONARIA HOJAS LIBRES (Molina de Segura) HOJAS LIBRES (Alicante)

HOJAS LIBRES (Salamanca) HOLGON HORA DE MAÑANA, LA (1979) HORA DE MAÑANA, LA (1996) HORA OBRERA HORIZONTE HORIZONTE 2000 HORMIGA ENANA, LA HORMIGON Y REJAS HOSTAL DEL SOL, EL HOSTELERÍA (Barcelona) HOSTELERIA (Valencia) HOSTELERIA (Madrid) HOSTELERIA (Bilbao) HOZ HUERFANOS DE PATRIA HUESCA-INFO HUMANIDAD LIBRE HUMANISMO Y ACRACIA HUMO DE FÁBRICA I QUE! ICARIA IDEA, LA IDEA-FIX IDEAS IDEAS NEGRAS IDEES I DISCUSIONS IGUALANCIA IKARIA ILASA IMAGINARIA IMAGINARIO IMPOSTAL, EL IMPULSO LIBERTARIO INFILTRACIÓN, LA INFO CNT INFO-ATENEU INFORMACIONS I CORRESPONDÈNCIA INFORMATIU CNT INFORMATIU SINDICAL INFORMATIVO GEL INFORMATIVO SINDICAL (Sevilla) INFORMATIVO SINDICAL (Madrid) INFORME CIEHS INFORMICIDA INGOVERNABLE, EL INQUIETUDS INSECTOS INSEGUROS INSUMIKAO INTERIORES IRRADIADOR, L’ ITACA (Barcelona) ITACA (Castellón) IZAR BELTZA

JAKE AL REY JAKE LIBERTARIO JARDI DE L’ANARQUIA, EL JART@S JAULAS EN LLAMAS JEVI METAL JORNALEROS DEL METÁS JUIA LIBERTARIA, LA JUICIO SCALA JULIVERT JUVENTUD LIBRE KAI KALLEJERO KANAL KANALILLO KANONADA KAOS (Sabadell) KAOS (valencia) KAOS Huesca) KARNE DE PSIKIATRICO KARRASCA, LA KARRETILLA, LA KLAR I NET KLAUSTROFOBIA KLESA KLOAKA KÓDIGO ZERO KOKTEL KONE EGUREN KONTRA KORRIENTE (Elche) KONTRAKORRIENTE (Alcala) KOPON KORKÓ DEL BAIX, EL KORNEYÀ ANTICARCELÀRIA KORTA I KUELGA KRONICA NEGRA KRONSTADT KULO DE KOLON, EL LADO OSCURO LADRILLU LAERA, LA LANKIDEAK LANZA TU ATAQUE LAPICERO LOCO, EL LAPICES EN MOVIMIENTO LATA, LA LATAZO, EL LATIGO, EL (Cartagena) LATIGO, EL (Madrid) LAVANDERIA KAOS LECHUZA, LA LEE Y DESTRUYE LEE Y LUCHA LEE Y LUTXA LEÑA LEONTEO

LETRA NEGRA LIBER LIBERACION ANIMAL LIBERECO LIBERTAD (Granollers) LIBERTAD (Móstoles) LIBERTAD (Madrid-CNT BHA) LIBERTAD (Madrid-CNT Sind OV) LIBERTAD (Madrid-CASPA) LIBERTAD, LA (Barcelona/Manlleu) LIBERTARIA, LA LIBERTARIO ANDALUZ, EL LIBERTARIOS Y REPRESIÓN DEMOCRÁTICA LIBERTO LIBRE PENSAMIENTO LIBRES Y SALVAJES LIBRESCAPE LIBRO COMBATIVO LINARES ANTICARCELARIO LINARES LIBERTARIO LINARES POPULAR LINEA ABIERTA-LINEA IREKITA LINEA DE FRENTE LINEA DE FUEGO LLAMA PROLETARIA LLAMADA A LAS ARMAS LLAR LLAURANT UN FUTUR LLETRA A LLIBERTARI, EL LLIBERTARIA LLIBERTAT LLIURE SANT BOI LOITA SOCIAL LUCHA OBRERA LUCHA SOCIAL LUCHA POR LA UTOPIA, LA LUCUS ANGUSTIA LUNA LUPA, LA LURRA TA ASKATASUNA LUSCO E FUSCO LUZ NEGRA (Barcelona) LUZ NEGRA (Bilbao) MADERA MADERA LIBERTARIA MAESTRAKRATA MAGIA LIBERTARIA MAL MALA HIERBA MALA LECHE MALA RAZA MALA UVA MALAYERBA MALES HERBES MALLÓN MANANTIAL MANCHA NEGRA MANO A MANO

MANO NEGRA (Madrid) MANO NEGRA (Santa Cruz de Tenerife) MANOS A LA OBRA MANTENTE ACTIVA MARABUNTA MAREA NEGRA MARGENS MARTILLO, EL MASAKRE MATASELLOS ME LLAMAN FASCISTA MECHA, LA (n/i) MECHA, LA (Málaga) MECHA ACTIVA MEL DE ROMER MENSAJEROS MENTE EN GUERRA METAL CNT METALURGIA LIBERTARIA METALÚRGICO METAMORFOSIS METRO DE PAPEL (1981 CNT) METRO DE PAPEL (1997 CGT) METXA ANARCOSINDICALISTA MIGUEL/ESKUPE AL ALCALDE MILICIANO, EL MILITANTE, EL MINORIA KRITICA MIRANDA CONFEDERAL MODULO ABIERTO MOFA MOLINERO, EL MONSTRUO, EL MORTERO, EL MOSCON, EL MOTIN, EL (Madrid? 1985) MOTIN (Madrid 1999) MUEBT MUERTE CEREBRAL MUGARIK GABE MUJER TRABAJADORA MUJERES LIBERTARIAS MUJERES LIBRES MUNICIPIO LIBRE (San Salvador del Valle) MUNICIPIO LIBRE, El (Gavà) MUNICIPIO LIBRE (Madrid) MURS LLIURES MUY DEFICIENTE (Madrid) MUY DEFICIENTE (Zaragoza) NADA NAHIA NANA NATURAL NDF NECESITAS VITAMINA A NECESSITATS DEL CERVELL NEGRA, LA NEGRA FLOR, LA

NEGRA TORMENTA NEGRE NEGRILLO, EL NEGRO, EL NERVIO NEURONA SUBVERSIVA, LA NI DIOS NI AMO NI DIOS NI AMO CAURA LIBERTARIA NI DIOS, NI ESTADO, NI JAMÓN NI FRONTERAS NI BANDERAS NI REJAS NI FRONTERAS NIHIL NIÑ@S SALVAJES NO CONTROL NO HAY DERECHO NO NAME NO PASARAN NO YA KULÓ NOI, EL NOSALTRES NOSOTR@S (Barcelona- difusión anarquista) NOSOTROS (Barcelona-CNT Hostelería 1977) NOSOTROS (Bilbao FIGA) NOSOTROS (FAI Valencia) NOSOTROS (Barcelona-Hostelería escindidos) NOSOTROS (Bimbo) NOTICIA CONFEDERAL NOTICIARI NOVA TRONADA, LA NOVES REMENSES NUESTRA CLASE NUESTRO SINDICALISMO NUEVA ALTERNATIVA NUEVA CONSTRUCCIÓN, LA NUMEROS ROJOS NUMQUAM TACEBO O TODO O NADA! OBRERO PRISIONERO OBRINT PORTES OFICINA NARANJA OLIVO DEL BUHO OLMO OPINIÓN LIBERTARIA OPINIÓN TEXTIL, LA ORGANIZACIÓN, LA ORTIGA LIBERTARIA, LA ORTO OTRO BANCO, EL OTRO SANTANDER, EL OVEJA NEGRA, LA (Vitoria) OVEJA NEGRA, LA (San Sebastián) OVEJA NEGRA (Barcelona/Badalona) OVEJA NEGRA (La Coruña) OVEJA NEGRA (La Coruña – Secc. Apoyopres@s) OVEJA NEGRA (Sant Cugat) OVEJAS NEGRAS (Valencia) OVELLA NEGRA, L’ (Marina Alta) OVELLA NEGRA, L’ (Reus)

OVELLA NEGRA (Ibiza) OVELLA NEGRA, LA (Benissa) PAGINAS LIBRES PAJARITA NEGRA, LA PAJARITO, EL PÁJARO DEL TRUENO, EL PAJARRAKA PALANTE PALETA PALETA ANARCOSINDICALISTA PANDORA PAPA PAPERERA PARAMO LIBERTARIO PARTIDAS DE NEURONAS PASADO DE ROSCA PASILLO PASO A PASO PASQUIN, EL PASQUIN LIBRE PATACON, EL PATINET, EL PATO COLECTIVO, EL PEDAGOGIA LIBERTARIA PENETRACIÓN PENSADOR, EL (Andorra) PEÑISCOLA OBRERA PEQUEÑA ANTOLOGIA DE TEXTOS DE PIO BAROJA PERSPECTIVAS PERVERSIÓN LIBERTARIA PESCADOR LIBERTARIO, EL PESCOZÓN, EL PESOL NEGRE, EL PESPUNTES PICANTE, EL PIENSA ACTUA PIQUETE, EL (también PIKETE) PIRAKRATA PISANDO FUERTE PIZARRA LIBERTARIA, LA (Arahal) PIZARRA LIBERTARIA (Torrelavega) PLAGIO, EL-PLAGIOA PLANA, LA PLANA LIBERTARIA, LA PLENILUNIO PLOMA LLIBERTÀRIA PLOMA NEGRA PLUMA ROJINEGRA, LA POBLET, EL POC A POC POLEMICA POR UNA ALTERNATIVA COMUNISTA LIBERTARIA…. PORTAVOZ POSTA NOSTRA PRAT LIBRE PRACTICA ANARQUISTA PRATICA DI DISOBBEDIENZA PRENSA LIBRE

PRESOS A LA CALLE PRESOS/AS, HUMILLACIÓN, TORTURA Y MUERTE PRES@S EN LUCHA PRIMER DE GENER (1 DE GENER) PRIMERA LETRA PROA PROLETARIADO MILITANTE PROPAGANDA POR EL HECHO PROPAGANDA SUBVERSIVA PROPUESTA PARA UNA REVISTA LIBERTARIA PROTESTA, LA (Santander) PROTESTA, LA (Hospitalet) PROTESTA (Bilbao) PROTESTA, LA (Barcelona) PROTESTA, LA (Granada) PROTESTA, LA (Guadalajara) PROTESTA OBRERA, LA (Hospitalet) PROTESTA SOCIAL, A PROTESTO PROU-INFO PROVISIONAL PUEBLO LIBERTARIO PUERTA FALSA PUNTO Y APARTE PUPITRE LIBERTARIO PURNA QUADERNS QUADERNS D’ARXIUS QUADERNS PER UN APRENENTATGE LLIBERTARI QUADERNS DE DIVULGACIÓ QUADERNS DE LITERATURA QUADERNS DE TEORIA I DEBAT QUALSEVOL NIT QUE NO TE COMAN! QUE NO TE QUEMEN QUEDA USTED DESPEDIDO QUEIMADA QUEIXA, LA QUEJIO QUETEDIJE, EL QUIENES NO HAN TENIDO JAMÁS EL “DERECHO” A LA… QUINCENA NEGRA RABIA, LA (Cornellá) RABIA, LA (Acción Libertaria) RABIA CONTRA EL PODER RABIA NEGRA RABIETA, LA RADIO BRONKA RADIO KLARA RANHOLAS RAVACHOL RAZÓN, LA REACTIVO REBELION (Santander) REBELION (Tenerife) REBELION (Granada)

REBELIÓN (Barcelona) REBOST, EL REBOTAO, EL REBUZNO, EL RED RED LIBERTARIA RE-EVOLUCIÓN REFLEXION A REFRACTARIO, EL REFRACTOR REGENERACIÓN RENACER REPULSA RESISTE RESISTENCIA (León) RESISTENCIA, LA (Barcelona) RESISTENCIA VEGANA RETALLS LLIBERTARIS RETÉN, EL REVISIÓN JUICIO SCALA REVISTA, LA REVISTA ANARQUICA, LA REVISTA CGT REVISTA DE INDICES REVISTA SOCIAL, LA REVISTILLA, LA REVOLCON, EL REVOLTA (Vilanova i la Geltrú) REVOLTA (Martorell) REVOLTA OBRERA REVOLUCIÓN REVOLUCION SOCIAL REVUELTA (Andalucía) REVUELTA (Igualada) REVUELTA, LA (Granada) REVUELTA DEL DESEO, LA ROJA Y NEGRA ROJINEGRO ROJO Y NEGRO (Terrassa) ROJO Y NEGRO (Málaga) ROJO Y NEGRO (Vitoria) ROSA DE FUEGO ROSALINDA ROTA OBRERA RUBIKK RUPTURA RURALEX RUSC OBRER, EL RUTA RUTA LIBERTARIA SABATÉ SABOTAJE (Cornellá) SAKANDO PUNK-TA SALUD (Sanidad-Madrid 1977) SALUD (Elche) SALUD (Euskadi) SALUD (Madrid 1985) SALUD (Madrid 2002)

SALUD Y ANARQUIA SALUD LABORAL SALUD Y LIBERTAD SALUT (Valencia) SALUT (Barcelona) SAMBLEA, LA SANIDAD (Zaragoza) SANIDAD (Avilés) SANIDAD LIBRE SATAMENTE SECCIONES SINDICALES SECUACES DE LA ANARQUIA SECUESTRADOS SEGUROS (Barcelona 1977-CNT) SEGUROS (Sevilla) SEGUROS (Madrid) SEGUROS (Barcelona 1994-CGT) SEMBRADOR, EL SEMBRAR SEMENTEIRA LIBERTARIA SEMILLA LIBERTARIA SENDA LIBERTARIA SENETÉ EXPRESS SENTIMIENTO ACRATA SEÑALES DE HUMO SEÑORA DOÑA ANARQUIA SERENA LIBRE SERRUCHO CONFEDERAL SESTAO CONFEDERAL SFINTERS SIEMBRA SIN SIN BANDERA SIN FRONTERAS (Bilbao) SIN FRONTERAS (Barcelona) SIN NOMBRE NI APELLIDOS SINDICALISMO SINDICALISTA, EL SINDICATO (Badalona) SINDICATO, EL (Santa Coloma) SINDICATO FEDERAL FERROVIARIO SINDICATO DE MADERA Y CORCHO SINDICATO DE OFICIOS VARIOS SKABETXINA SKENA PELAT SOCIALISMO SOL NEGRO SOLIDARIA, LA (Capellades) SOLIDÀRIA (Barcelona) SOLIDARIDAD (Madrid) SOLIDARIDAD (Montcada) SOLIDARIDAD (La Coruña) SOLIDARIDAD (Zaragoza) SOLIDARIDAD (Pontevedra) SOLIDARIDAD IBERICA ANTIFASCISTA SOLIDARIDAD OBRERA (Barcelona 1976-los dos sectores) SOLIDARIDAD OBRERA (Valencia 1981) SOLIDARIDAD OBRERA (Madrid 1985) SOLIDARIDAD OBRERA (San Fernando) SOLIDARIDAD OBRERA (Orense)

SOLIDARIDAD POSTAL (Bilbao /Madrid) SOLIDARIDAD POSTAL (Zaragoza) SOLIDARIDAD AL SERVICIO DEL MOVIMIENTO OBRERO SOLIDARIEDADE SOLIDARIO, EL (Candas) SOLIDARIO, EL (Madrid) SOLIDARITAT SOM CACA SOMNOLENCIA SOCIAL SOPA DE PIEDRA SOPAPO, O SOPLO LIBERTARIO SORTIDOR, EL SOTANO, EL STOP CONTROL SÚBETE SUBVERSION SUEÑOS DE LIBERTAD SUFRIMIENTO Y NAUSEA SUR ROJO Y NEGRO SURCO, EL SURTIDOR, EL SYBARIS TABANO, EL TALAVERA LIBRE TALEGO TALLER DE REPARACIÓN TAMBORS DE GUERRA TARREGA LIBERTARIA TAXI, EL TAXI AUTÓNOM TAZ TE QUIEREN CALLADA TELECOMUNICACION TENDENCIA XXI TENDERO TENSIÓN TERAPIA TERRA DE NINGUEN TERRORISTA TU PADRE TETUAN TEXTIL TEXTIL LIBERTARIO, EL TEXTOS DE FORMACIÓN LIBERTARIA/TEXTOS DE FORMACIÓ LLIBERTÀRIA TEXTOS DE LA LINEA LIBRE TIEMPO DE ESTALLAR TIEMPO DE LUCHA TIEMPOS NUEVOS (Catalunya 1979) TIEMPOS NUEVOS (Sevilla 1997) TIERRA DE FUEGO TIERRA LIBRE (Oviedo) TIERRA LIBRE, LA (Sevilla) TIERRA Y LIBERTAD TINTA NEGRA TINTA SUBVERSIU TIRA DE PAPEL, LA TIZON ROJINEGRO TODOS KEREMOS MÁS

TOKATA TOKSIKO TOPO AVIZOR, EL TOPO CENETERO, TOPO PUÑETERO TORTIGLIONE, IL TOXICOMANO TOXO DE VARA JORDA TRABAJA Y REVIENTA TRABAJADORES CONFEDERALES TRAKA TRAMONTANA, LA (Reus) TRAMONTANA (Menorca) TRAMUNTANA (Girona) TRAMUNTANA BUTLLETI TRANQUIL·LITAT, LA TRANSGRESSIONS TRANSPORTS TRANSPORTES (Barcelona) TRANSPORTES (Madrid) TRANSPORTES (Valencia) TRASNO TRAVIESA, LA TREBOL NEGRO TRIA’N TRIBUNA CONFEDERAL TRINCHERA, LA TRINXAT’S TRINX-ERES, LES TRONADA, LA TRUÑO, EL TU MISMA TULIPÁN NEGRO TUNEL, EL TXANI TXISPA, LA UHP ZINE ULTIMA HORA ÚLTIMO REDUCTO UNA DE KAL Y OTRA DE MIERDA UNIDAD UNIÓN, ACCIÓN, AUTOGESTIÓN URONIA/UCRONIA USURPA UTOPIA (Valladolid) UTOPIA (Sevilla?) UTOPIA (Santa Coloma) UTOPIA (Salamanca) UTOPIA (Dos Hermanas) UTOPIA (Madrid) UTOPIA Y FUTURO UTOPIA DE PAPER UTOPIA VERDE VAIXELL BLANC, EL VALÈNCIA LLIBERTÂRIA VALLÉS LIBERTARIO, EL VANDALLO, O

VENDAVAL, EL VENT DEL POBLE VENTANILLA VERDAD DEL CAMPESINO, LA VERSO LIBERTARIO VEU DEL CEL, LA VEU REBEL, LA VIBRACIONS VIDA OBRERA (1977) VIENTO LIBERTARIO VIENTO DEL PUEBLO VIGIA, EL VISCA LA TERRA! (?1981) VISCA LA TERRA (l’Escala 1998) VITAMINA VIVIENDO EN EL ENGAÑO VOLTOR NEGRE VOLUNTAD VOLVED AL PUEBLO VORTO LIBERA VOZ, LA VOZ DEL CENSURADO, LA VOZ DEL COMERCIO, LA VOZ CONFEDERAL, LA VOZ CONFEDERAL DE CAMY, LA VOZ CONFEDERAL DE RUBÍ, LA VOZ DE LA FAI, LA (Andalucía) VOZ DE LA FAI, LA (Catalunya) VOZ DEL GUETO, LA VOZ DE HOSTELERIA, LA VOZ DE LA KLOACA, LA VOZ LIBERTARIA, LA (Zaragoza) VOZ LIBERTARIA (Ferrol) VOZ REBELDE, LA VOZ SIN AMO, LA VOZ DEL TRANSPORTE, LA XÀBIA LLIBERTÀRIA XINA LLIURE YESCA, LA YUNQUE (Madrid) YUNQUE (Zamora) YUNQUE LIBERTARIO ZARANDA ZIZAÑA ZONA LIBERTARIA ZONA NEGRA ZOO, EL

 

LA PRENSA LIBERTARIA EN LA TRANSICIÓN 1976‐1980 

 

Al inicio del proceso de la mal llamada Transición, sobre todo a partir de 1977, se produce una 

efervescencia social y reivindicativa de una gran parte de la sociedad y en particular de la clase 

obrera. En ese proceso el movimiento  libertario  juega un papel  importante todo y que se ha 

tratado de infravalorarlo. Esta eclosión inicial de  la clase obrera, canalizada en gran parte por 

la CNT en esos primeros años,  tuvo  su  corresponsabilidad en  la edición de gran número de 

publicaciones libertarias por toda la geografía española. 

 

De las más de 1400 cabeceras libertarias contabilizadas hasta hoy, un porcentaje alto se editó 

en  esos primeros  años de  la  Transición: 63  en 1976, 168  en 1977, 206  en 1978, que  es  su 

momento álgido,   y 102 en 1980. Es  imposible en estas breves  líneas mencionarlas a  todas, 

aunque si lo haremos con aquellas que tuvieron más influencia y/o más impacto en los medios 

libertarios. 

 

Algunas de ellas venían de  la clandestinidad y aunque pasaron  la barrera de  la dictadura  su 

contenido y presentación eran ya de otro tiempo y por tanto no las mencionaremos, excepción 

hecha  de  la  revista  Ajoblanco  que  empezó  en  1974  y  tuvo  una  influencia  desmesurada  en 

sectores  confederales  y  libertarios.  Sus  fundadores  aunque no procedían de  la  clase obrera 

sino  de  ambientes  “progres”  pertenecientes  a  la  burguesía  catalana  e  influenciados  por  la 

contracultura  y  el  Mayo  francés,  calaron  rápidamente  entre  los  obreros  por  su  estética 

underground, por  su acratismo y por  su manera de entender  la vida que conectaba con  los 

nuevos tiempos. En algunos números  llegaron a editar 50.000 ejemplares. Su punto más alto 

se dio,  junto con  la CNT, en  la organización de  las  Jornadas  Internacionales de Barcelona en 

julio de 1977. Murió en 1980 más o menos cuando desfallecían las fuerzas revolucionarias que 

intentaban ir más allá del cambio. 

 

Sobre  revistas  también hay que hacer mención de Bicicleta, editada entre 1977 y 1982, que 

tuvo mucha  influencia  entre  los  cenetistas, primero  a  su  lado,  luego  en una  etapa  crítica  y 

finalmente  en  un  reformismo  inexplicable.  Otra  revista  más  en  contenido  ideológico  fue 

Historia  Libertaria  que  aunque  solo  editó  cinco  números  contenía  artículos  de  gran 

profundidad.  Asimismo  en  Euskadi  salió  la  revista  Askatasuna  en  dos  etapas,  1976‐1978  y 

1979‐1980, que coqueteó con el abertzalismo radical y perdió el apoyo de CNT aunque llegó a 

editar números de más de 10.000 ejemplares. 

 

Respecto  a  la  prensa  anarcosindicalista monopolizada  en  esos  primeros  años  por  CNT  se 

editaron  cientos  de  boletines,  sobretodo  de  los  sindicatos  de  las  grandes  ciudades,  a 

continuación mencionamos algunos de ellos que salieron en diferentes ciudades con la misma 

cabecera: Aula  Libre  en  el  sector  enseñanza,  a  los  que  hay  que  añadir  Escuela  Libertaria  y 

Eskuela Libre; Banca Rota del sector de banca; Construcción publicación de las más tempranas 

(desde noviembre de 1975),  sobretodo en Madrid y Barcelona; Hostelería; Salud y Sanidad; 

Seguros y por último Transportes. De otras sectores destacar El Correo Libertario (en diversos 

periodos  entre  Barcelona  y  Madrid)  que  se  ha  mantenido  hasta  nuestros  días,  Martillo 

(Barcelona) y Metalurgia Libertaria  (Madrid) del metal, y Tinta Negra del Sindicato de Artes 

Gráficas de Barcelona que entre 1976 y 1992, la más longeva junto a El Correo Libertario, llegó 

a publicar 129 números.   

 

Asimismo en esa etapa se editaron numerosos boletines de secciones sindicales de empresa 

con el simple título de CNT, por otra parte, además del diario CNT como órgano oficial, cada 

Regional  editó  su  propia  publicación,  así:  Andalucía  Libertaria  (1976‐1981),  Castilla  Libre  

(1976‐1983), Solidaridad Obrera, que continua en la actualidad, y que aunque es el órgano de 

Catalunya  siempre  ha  tenido  una  amplia  difusión  en  el  resto  de  la  península,  Euskadi 

Confederal, que luego cambio a Libertaria (1976‐1978), Extremadura Libre (1978‐1982), Fragua 

Social  de  la  Regional  de  Levante  (1976‐1980)  y  Acción  Libertaria,  una  de  Asturias,  León  y 

Palencia  (1976‐1985  y  que  posteriormente  continuó  pero  ya  como  CGT),  y  otra  de Aragón 

(1975‐1979). Todas  las publicaciones anarcosindicalistas representan entre 1976‐1980 el 50% 

del total. 

 

Los  ateneos  libertarios  fueron  también  otro  de  los  motores  que  asumieron  un  papel 

importante durante la Transición en la difusión del pensamiento y la cultura anarquista, tanto 

en el  ámbito  cultural  como en  las  reivindicaciones de barrio,  lugar natural de  sus  acciones. 

Editaron una  gran  cantidad de boletines por  toda  la península,  a destacar: Gracia  Lliure,  El 

Sortidor y La Voz Sin Amo de Barcelona; diferentes boletines con el nombre de Ateneo de  los 

barrios de San Blas, Usera y Zona Centro de Madrid; el Acratador de Zaragoza, que también ha 

llegado hasta hoy, y, aunque su salida fue posterior, Estel Negre de Mallorca.  

 

En esos años y de organizaciones anarquistas habría que mencionar el boletín Nosotros (1979‐

1981), Tiempos Nuevos (1979‐1988) y Tierra y Libertad que ha editado más de 200 números y 

ha continuado a  lo  largo del tiempo hasta hoy, todas ellas de  la FAI; Ruta (1979‐1982) de  las 

Juventudes  Libertarias  (FIJL)  y  Mujeres  Libres  (1977).  Por  último  no  queremos  dejar  de 

mencionar a Revuelta  (1977‐1978) del Comité Pro‐Presos de Andalucía, como ejemplo de  la 

labor  llevada  a  cabo  en  aquellos  años  en  la  ayuda  a  los  presos  políticos  y  también  a  los 

comunes organizados a través de la COPEL. 

 

Carles Sanz          

(publicado en Solidaridad Obrera de Barcelona, número especial “100 años de anarcosindicalismo”, enero 2010)

TRAYECTORIA DE LA PRENSA LIBERTARIA 2005‐2010 

La situación actual de la prensa libertaria tiene que ver no solo con la poca penetración que el 

anarquismo  tiene  en  la  sociedad,  sino  también  con  la  transformación  que  han  sufrido  los 

medios  de  comunicación  en  los  últimos  años.  Estos  últimos  no  solo  se modifican  sino  que 

también se amplían. 

Una gran cantidad de páginas web de entidades libertarias ofrecen información puntual sobre 

sus  actividades,  otras  ofrecen  información    diversa  de  actos  del  movimiento  libertario  y 

alternativo,  comentado  tales  actos  y  abriendo  debate    sobre  ellos,  así  como  textos  para  la 

reflexión. En definitiva, informaciones que antes podíamos leer en las diferentes publicaciones 

libertarias. Una web  como  la  que  ofrece  el Rojo  y Negro  digital  de  la  CGT  o  la  centenaria 

Solidaridad Obrera de CNT tienen actualmente muchísimos lectores a través de ese medio, lo 

que posiblemente no pasa en su edición en papel. Incluso algunas publicaciones han dejado de 

existir en papel para estar únicamente en sistema digital, es el caso de Estel Negre de Palma 

de Mallorca que era una de las más veteranas. 

Ventajas  y desventajas  convergen en estos  cambios electrónicos, por un  lado el diseño  con 

ilustraciones y colores ha permitido hacer presentaciones en  las webs, que en papel algunas 

tenían mucho que desear, atrayente y con gran aceptación. También páginas como indymedia, 

las barrikadas, kaosenlared, etc, han ganado  lectores que posiblemente se habían perdido en 

la prensa  escrita. Ha pasado  ya  el  tiempo  en que  los  trabajadores  se  reunían  alrededor de 

alguien que leía en voz alta la prensa y luego se comentaba, pero su no presencia en ateneos, 

sindicatos, CSA y demás locales alternativos impide de alguna manera el acceso a lectores que 

habitualmente no consultan esos medios electrónicos. 

También  he  podido  comprobar  que  algunas  de  las  publicaciones  digitales  han  limitado  sus 

textos a un  simple  informativo de noticias, algunas  incluso no  se  renuevan o ni  siquiera  las 

actualizan  regularmente,  cosa  que  por  otra  parte  pasa  asiduamente  también  en  la  prensa 

escrita que es bastante caótica con respecto a la periodicidad.        

La  reciente  feria de “Medios Libertarios” celebrada en Oberhausen  (Alemania) ha puesto de 

manifiesto que las publicaciones libertarias tradicionales ya no cumplen por si solas la función 

que  tenían hasta ahora. Hoy en día es posible solicitar a  través de  tiendas virtuales o email, 

libros, periódicos, folletos, etc, pero  lo más  importante es que uno puede  leerlo al momento 

en la pantalla, bajárselo a un archivo o simplemente imprimirlo gratuitamente. 

En los últimos años la tendencia en la edición de publicaciones libertarias ha ido en descenso1, 

así 95 cabeceras en el año 2005, 81 en el 2006, 69 en el 2007, 58 en el 2008 y 53 en el 2009. En 

lo que  llevamos del 2010 he contabilizado hasta el momento 51. Respecto a  la periodicidad, 

como ya indicaba anteriormente, es bastante irregular, en esos cinco años se han editado unos 

                                                            1 Ver los artículos que publiqué en la revista Polémica nº 88 de abril de 2006 y en Solidaridad Obrera, 

especial Centenario, de enero de 2010. La estadísticas que facilitaba entonces quedan modificadas por 

las nuevas de este texto.  

1300  números  de  todas  esas  cabeceras,  desconocemos  el  número  de  ejemplares,  o  sea  el 

tiraje de cada uno de ellos, ya que no consta en casi ninguna publicación.  

En  los últimos cinco años solamente se han editado 175 cabeceras  libertarias, naturalmente 

hay que hacer una clara división entre la prensa anarcosindicalista o de sindicato (CNT, CGT y 

Solidaridad  Obrera)  y  la  anarquista,  esta  última  subdividida  en  organizaciones,  grupos  y 

colectivos, o bien en apartados temáticos como comentaremos más adelante.  

Por zonas geográficas Cataluña sigue siendo, como  siempre,  la que edita más publicaciones, 

concretamente 63 que representa el 36% del total. En Barcelona ciudad 41. A mucha distancia 

está la comunidad de Madrid con 25 todo y que ha bajado en los últimos años. A continuación 

Euskadi  con  12  y Valencia  con  11. A más  distancia  Castilla‐León  con  siete, Galicia  con  seis, 

Andalucia y Aragón con cinco, Baleares con cuatro, Navarra, Extremadura y Asturias con tres, y 

el resto con dos o una. Por otra parte en 22 de ellas no consta la ciudad, cosa lógica si tenemos 

en cuenta que la mayoría son las denominadas insurrecionalistas. 

Con relación a la prensa anarcosindicalista más o menos ha seguido la tendencia de los últimos 

años, así entre el 2005 y hasta septiembre de 2010 se editaron 85 cabeceras que representa 

casi la mitad de todas ellas, concretamente el 48%. Por sindicatos la CNT editó 35, solo dos de 

ellas  de  secciones  sindicales.  Por  su  parte  la  CGT  editó  48  y  de  ellas  22  corresponden  a 

secciones  sindicales  de  empresa,  todo  y  que  la  mayoría  pertenecen  a  servicios  de  la 

Administración  (metro,  autobuses,  televisión,  Correos,  Telefónica,  hospitales  o  bien 

ministerios como la Seguridad Social o consellerias de la Generalitat en Catalunya). Respecto al 

sindicato Solidaridad Obrera solamente edita dos cabeceras.2 

Del  resto  de  la  prensa  libertaria  también  las  organizaciones  y  grupos  anarquistas  han 

disminuido  la  edición  en  prensa  escrita,  así  en  este  periodo  que  estamos  analizando  solo 

hemos contabilizado 11 cabeceras, de las cuales solamente tres pertenecen a la FAI y a la FIJL. 

El  resto  las  hemos  subdividido  en  varios  apartados,  así  de  las  de  tipo  cultural  y  de 

pensamiento, que han subido en  los últimos años aunque también hemos  incluido ahí  las de 

contenido  histórico  y  de  centros  de  estudio,  se  editaron  14.  Ekitza  Zuzena,  Al Margen  y 

Polémica  siguen  siendo  las  más  valoradas,  aunque  Libre  Pensamiento  y  El  Solidario  han 

ganado en presentación y contenido.      

Otro apartado  importante corresponden a  los ateneos  libertarios que editaron 13 cabeceras, 

destacando El Pesol Negre de Berga que sigue sumando adeptos y mantiene contra viento y 

marea  su  periodicidad.  A  continuación  encontramos  las  de  contenido  anticarcelario  o 

antiprisiones,  aunque  la mayoría  de  prensa  anarquista  incluye  apartados  tratando  sobre  la 

represión y  la  situación antihumana en  las  cárceles. A un mismo nivel que  las anteriores  se 

sitúan  las  anarkopunk  que  aparte  de  su  línea  musical  han  asumido  otras    temáticas 

anarquistas, como son contenidos de apoyo a presos y abundantes textos anticapitalistas.    

                                                            2 Para el detalle de la prensa anarcosindicalista remito a los artículos mencionados en la nota anterior y, 

en general para toda la prensa libertaria, al catalogo que confeccioné para el periodo 1976‐2005, que se 

puede consultar en www.nodo50.org/fella  

A un nivel  inferior, es decir con bastantes menos cabeceras, están  las anarcofeministas  solo 

con  dos  y  también  las  contrainformativas  más  numerosas  ambas  en  épocas  anteriores. 

Asimismo se edita alguna de temática diversa: pedagogía libertaria, ecología, radios, poesía, de 

estudiantes  y del movimiento okupa. A  ellas hay que  sumar unas nueve  sin determinar,  es 

decir, aquellas en  las que  su contenido es una macedonia de  temas pero sin profundizar en 

ninguno. 

De  las  denominadas  insurrecionalistas  hemos  contabilizado  26,  aunque  solamente  siete  de 

ellas  se  autocalifican  así.  Las  demás  se  califican  de  anticapitalistas,  anticivilización,  es  decir 

anarquismo verde como sería el caso de  la publicación Libres y Salvajes, otras como anarco‐

inmediatista, anti‐trabajo, vitalistas, primitivistas, nihilistas o anarcofuturistas. Dos de ellas se 

enmarcan  en  el  anarcoterritorio,  como  espacio  de  lucha  y,  alguna,  como  por  ejemplo 

Refractario,  contra  la  dominación  a  todos  los  niveles,  es  decir,  el  humano,  el  animal  y  el 

ecológico. 

De vida corta y en formato fanzine algunas de estas publicaciones libertarias reflexionan sobre 

la  dominación‐jerarquización,  aunque  también  sobre  los  presos,  las  drogas  y  sobretodo  el 

antiautoritarismo,  caso  de  la  revista  Aguacate.  En  general  suelen  ser  colectivos 

antiorganización y su propuesta, común a la mayoria, es formar grupos pequeños de afinidad, 

práctica  habitual  desde  los  noventa  ante  el  inmovilismo  y  el  anquilosamiento  de  las 

organizaciones  clásicas  del  anarquismo  y  del  anarcosindicalismo.  En  esa  línea  podemos 

nombrar a Ahora o Nunca, Nihil, Manifiesto del Vividor, Tedax y sobretodo Confrontación y 

Armiarma, estas últimas en línea con el concepto bonanniano de la tensión anarquista. 

Por último también de ruptura con el sistema pero abarcando gran diversidad de temas como 

el  feminismo,  vegetarianismo  ,  liberación  animal  y  contra  el  patriarcado  estarían  Creando 

Conciencia, Su capital y Jart@s, con mezcla de anticapitalismo y punk‐hc pero que no dejan de 

incidir sobre la represión y, incluso, alguna como Ruptura propone una práctica revolucionaria 

en cuestiones concretas. 3           

 

Carles Sanz       

(publicado en la revista Enciclopèdic de Barcelona en el nº 36 de octubre de 2010)

                                                            3 Esta última publicación la influyente revista Ekitza Zuzena no la considera anarquista 

LA PRENSA LIBERTARIA EN ESPAÑA (2001-2009)*

Aunque anarquismo y libertarismo son sinónimos, esta última acepción engloba también a grupos e individualidades que se reclaman desde el ámbito del antiautoritarismo y del anticapitalismo, lo que da pie a tratar esta prensa sobre conceptos mucho más amplios al utilizar esa expresión. La prensa libertaria tiene dos claras divisiones: una es la anarcosindicalista o prensa de sindicato (CNT, CGT y Solidaridad Obrera principalmente) y otra, la anarquista o libertaria que está dividida en grupos o colectivos, FAI, Juventudes Libertarias y anarcofeministas y, por otro lado,los temáticos: ecologistas, veganos, antimilitaristas, ateneistas, punks, antiprisiones y de soporte a presos, pero también los iconoclastas, nihilistas, contrainformativos y un largo etcétera. En este breve análisis que realizamos sólo se incluyen publicaciones que se manifiestan anarquistas o libertarias o bien aquellas que, aunque no lo indican expresamente, lo son por su contenido e incluso, en algún caso, por su estética. BREVE ANALISIS DE SU SITUACIÓN El análisis que sigue a continuación es una parte de mi trabajo sobre la prensa libertaria entre 1976-2005 (disponible en www.nodo50.orf/fella) donde llevo contabilizadas más de 1400 cabeceras. Para esta Soli especial del centenario de CNT me ha parecido más oportuno realizarlo sobre este último periodo. En estos últimos años el panorama sobre la prensa libertaria no es muy halagüeño, tanto en el número de cabeceras, que ha disminuido considerablemente, como en los tirajes. Así de un total de 273 publicaciones que vieron la luz entre el 2001-2009 se editaron 112 en el 2001, 91 en el 2002, 69 en el 2003, 67 en el 2004, 81 en el 2005, 52 en el 2006, 43 en el 2007, y solo 41 en el 2008. Respecto al 2009 y hasta el 30 de setiembre solo se habían editado 22 cabeceras, lo que nos permite suponer que no se llegará a las 35. Todos estos datos nos dan idea de la situación a la que se está llegando. ¿Cuál es el problema?, está claro que no hay una sola causa sino un conjunto de ellas. Por un lado está el factor más negativo, y quizá el más importante, que es el de la lectura. Este problema que afecta a toda la sociedad, por diversos motivos, también se da en los medios anarquistas, contrario a su tradición cultural, ya que se lee poco y menos aún sus publicaciones. Un segundo factor lo constituye el nivel de debate y reflexión que se ofrece, que no suele ser el más adecuado ya que, salvo excepciones, se recurre con harto frecuencia a textos largos y farragosos o a temas de poca actualidad. En tercer lugar, se cuida poco la presentación, sobretodo para los jóvenes habituados a una cultura visual a través de la imagen, aspecto este de difícil solución ya que se dispone de pocos medios para hacer una buena maquetación/diseño y hacerla atractiva al lector. En general cada colectivo o sindicato intenta sacar su medio de comunicación, cosa lógica por otra parte, y normalmente se elaboran casi de manera artesanal a offset o fotocopia. Pocas son las publicaciones o revistas que tienen una buena presentación y además editadas en imprenta. Hay un cuarto elemento, que algunos atribuyen también al descenso en las publicaciones, y que no es otro que internet. Actualmente ya podemos encontrar en este medio bastantes publicaciones libertarias y en donde a través de las web, podemos extraer el ejemplar completo,

artículos sueltos o bien números atrasados. Algunos incluso han dejado de imprimir en papel y envían el ejemplar por correo electrónico. Como indicábamos al principio una gran parte de la prensa libertaria es la denominada anarcosindicalista. De las 273 cabeceras analizadas en estos últimos casi nueve años, 107 pertenecen a las editadas por los sindicatos CNT, CGT y Solidaridad Obrera, lo que representa el 39% del total. CNT sacó a la luz 58 publicaciones (seis de secciones sindicales de empresa), CGT 46 (con quince de secciones sindicales) y Solidaridad Obrera de Madrid con tres cabeceras. Otro grueso importante de la prensa libertaria es la editada por los grupos o colectivos anarquistas, en el periodo analizado se editaron 62 cabeceras, que representan el 23% del total, distribuidas en 53 de diversos grupos y colectivos anarquistas, 7 de las JJLL y 2 de la FAI. El 38% restante, que suman 104 cabeceras, está repartido en temáticas diversas: 7 de enseñanza/pedagogía libertaria, 5 de anarcofeminismo, 23 de ateneos libertarios, 14 de signo anticarcelario y de apoyo a los presos, 14 de temas culturales, 8 anarkopunks, 5 contrainformativos, 2 de ecologia/veganos, uno antimilitarista, otro de una emisora de radio y 24 de difícil definición. Sobre estos últimos hay que indicar que han ido en aumento en los últimos cuatro o cinco años. Son publicaciones difíciles de clasificar, sin dirección, sin ciudad, sin posibilidades de poder contactar con ellos. Muy ideológicos y revolucionarios/incendiarios ofrecen alternativas a la sociedad actual, algunos de ellos se definen como vitalistas, anarcofuturistas, anticivilización, dominación, anarcoinmediatistas, de pensamiento refractario o bien anti-trabajo, estos contrarios a la actuación de los anarcosindicalistas. En todo caso estas publicaciones necesitarían de un análisis más profundo. Por zonas geográficas Barcelona sigue siendo, como lo viene siendo desde 1976, la ciudad que más cabeceras aporta con 59, que sumadas a las 23 de la provincia hacen un total de 82. En toda Catalunya son 98 que representan casi el 36% del total. Luego viene la ciudad de Madrid, que saca 36 títulos y en toda la comunidad 42, habiendo bajado bastante sus publicaciones en el área metropolitana. A mucha distancia sigue Valencia con 10 y 16 en toda la comunidad, después Bilbao con 9 y un total de 26 en Euskadi, luego está con 21 Castilla-Leon, 18 en Galicia, 8 en Castilla-La Mancha y también en Andalucía, 7 en Aragón, 5 en Baleares y Cantabria, 2 en Murcia, Canarias y Asturias y una en Navarra. Estos datos están extraídos de los 273 títulos tenidos en cuenta para este articulo, que aunque no son todas las editadas seguramente representan entre el 80-90% del total. REPASO A LAS PRINCIPALES PUBLICACIONES Empezamos con la prensa anarcosindicalista donde un gran número de ellos son boletines de sindicato o bien de sección sindical de empresa en formato, por regla general, DA-4 (21 x 29,7). Tratan básicamente temas del sector o del ramo y con pocos artículos aparte de los sindicales/laborales, cumplen con su cometido. De todos ellos destacaría La Tira de Papel del Sindicato de Artes Gráficas de la CNT de Madrid, por su esfuerzo en combinar información sectorial y de otros temas; en esa misma línea se edita Contramarcha de la Sección del Metro de Solidaridad Obrera de Madrid. Por su buena presentación hay que mencionar también El Correo Libertario del Sindicato de Correos de CGT de Barcelona. Sobre la prensa de sindicato hay que hacer un apartado para los

máximos órganos de expresión a nivel estatal, Rojo y Negro de CGT y el CNT de la CNT-AIT y dentro del ámbito de Catalunya la centenaria Solidaridad Obrera de CNT y el Catalunya de CGT. La gran apuesta de CGT es sin duda Rojo y Negro. Inició su andadura en 1988 y va por su número 228, su redacción ha estado siempre en Vitoria aunque últimamente ha pasado a Madrid. Entre 1988 y el 2002, es decir sus 150 primeros números, se caracterizó por ser una publicación insulsa, con poco contenido y tildada hasta entonces de reformista ya que apenas había referencia a temas anarquistas. A partir de enero de 2003 se produce un cambio importante tanto en su contenido como en su presentación y diseño a color, con más temas reflexivos y de contenido anarquista y con suplementos como los de recuperación de la memoria, que es de lo mejorcito editado en los últimos años. Todo ello le ha llevado a superar el bajo nivel de aceptación al que estaba abonado. CGT edita también una revista de debate y reflexión llamada Libre Pensamiento, de gran calidad en la presentación y diseño pero que no ha logrado conectar del todo con sus lectores y estimular la reflexión en los temas tratados, según declaraciones de sus responsables, de hace unos años, “los afiliados no quieren leer” y aunque ha mejorado en los últimos números su penetración en otros sectores es mínima. La CNT tiene su máximo órgano de expresión en el periódico CNT, estabilizado a partir de su etapa en Bilbao y con una periodicidad mensual ha superado ya los 350 números, ha tenido su redacción durante años en Granada y últimamente en Madrid y Cáceres. Bien presentado y diseñado abarca una gran diversidad temática, abusa de la información internacional con textos muy largos y pesados, por contra tiene una magnifica información sobre lo sindical/laboral, actos, reseñas de libros, etc. Ninguna de las dos publicaciones ha entrado a reflexionar y debatir sobre el sindicato en si y su papel en la sociedad actual y tampoco han podido llegar a más lectores fuera de sus respectivos ambientes. En Catalunya la CGT edita Catalunya desde Reus, en color, con dibujos en portada y bien presentada. Cada día va a más, tanto en la información de actividades dentro y fuera de Catalunya como en el ámbito internacional. Se acerca a temas que afectan a la cotidianidad y ello la hace más incisiva. La CNT tiene en Catalunya la mítica Solidaridad Obrera, debido a causas internas de sus sindicatos desde hace trece años se editan dos cabeceras que se reivindican de la histórica. Una, la denominada oficialista, se edita en Badalona y todo y que los primeros años apenas si ha podido ofrecer nada de interés ha mejorado en la información en estos últimos años; la otra, de Barcelona y del sector desfederado, bien maquetada y presentada además de temas de actualidad destaca por sus suplementos culturales muy recomendables. Ambas publicaciones adolecen de falta de periodicidad lo que da como resultado la pérdida de lectores y subscriptores. Cabe mencionar de otras comunidades, Valencia Llibertària de CNT del Pais Valencià y sobretodo La Campana de Solidaridad Obrera, sindicato independiente de Pontevedra federado a la CGT, que lleva años editando un boletín con temas más culturales que sindicales, la lastima es que ambas han dejado de editarse. Pasando ya a la prensa libertaria cultural de debate y reflexión, aparte de las ya mencionadas como Libre Pensamiento, destacan por encima de las demás: Ekitza Zuzena, Polémica y Al Margen. La primera, de Bilbao e independiente, está considerada como la mejor revista del movimiento libertario de los últimos años, todo y que ha estado a punto de desaparecer. Ofrece temas muy de actualidad en el pensamiento

libertario y con amplitud de miras. Se ha convertido en una referencia respecto a temas como urbanismo, trabajo, ecologismo, etc, todo y que abusa algo de la información del País Vasco y de temas en la línea de la autonomía obrera/asambleismo. Polémica de Barcelona se ha ganado poco a poco el respeto de todos los sectores libertarios, partía con el estigma de un pasado reformista y de su posicionamiento hacia la CGT, y ha sabido superar esa situación integrando a todas las familias y tendencias libertarias. Sus dossiers sobre temas de pensamiento son de calidad, actuales y llegan a muchos lectores, mantiene bien la periodicidad. En la misma línea que la anterior se encuentra Al Margen, del Ateneo del mismo nombre de Valencia, sus monografías de rabiosa actualidad son comentadas y debatidas por muchos sectores libertarios, falla su distribución, problema que se puede achacar a gran parte de la prensa libertaria. La Lletra A de Reus, ahora en Xàtiva, que también había sido un referencia importante durante muchos años se encuentra fuera de sus temas de siempre, incluso ha desaparecido de su subtítulo “revista libertaria”, y camina por otros derroteros, casi hubiera sido mejor matarla en lo que fue. Orto de Barcelona y Siembra de Alicante son revistas culturales con ensayos literarios y artículos de opinión tocando temas del pasado glorioso y con poca incidencia en las nuevas generaciones producto también de los temas que toca. En los últimos años Orto está haciendo un esfuerzo para cambiar y ofrecer temas más reflexivos y de actualidad. De centros de documentación y fundaciones hay que hacer mención del Enciclopèdic Noticiari del Ateneu Enciclopèdic Popular de Barcelona, que siempre ha tratado muy bien los temas históricos y culturales, lástima de su poca periodicidad. Bicel de la Fundación Anselmo Lorenzo de Madrid cumple con un papel importante respecto a las reseñas de libros, aunque limitado por lo poco que leen los libertarios, muy bien informado respecto de las novedades. En Barcelona la Fundació d’Estudis Llibertaris i Anarcosindicalistes confecciona, de tanto en tanto, un Boletín con monográficos interesantes. De temática archivística se edita el Butlletí Bibliografic del AEP y Quaderns d’Arxius de la FELLA, ambos de Barcelona e indispensables para historiadores y bibliotecarios. De ateneos libertarios se editan actualmente unos 20 boletines lo que no está nada mal teniendo en cuenta las dificultades para llevar a cabo una tarea de ese tipo en estos momentos. Sobresalen Antisistema de Barcelona, El Pésol Negre de Berga, Ambafada de Balaguer y Estel Negre de Palma de Mallorca. Del sector de grupos anarquistas, de las más de cincuenta cabeceras se echa a faltar publicaciones de calidad. En primer lugar está Tierra y Libertad, órgano de la FAI, una de las más veteranas y que ha llegado a los doscientos cincuenta números, ha pasado por diversas fases y ciudades, actualmente en Madrid intenta actualizar sus contenidos y reflexionar sobre anarquismo en el siglo XXI. De las Juventudes Libertarias se editaba Jake Libertario que prometía mucho y se ha quedado en el intento. Otra publicación veterana es Acratador de Zaragoza, ahora en un formato muy pequeño y con noticias breves, tiende a desaparecer. También Amor y Rabia de Valladolid, Cartas a la Anarquía de Bilbao, Libres y Salvajes y Guerra Social de Barcelona, y Vitamina A de Ermua entre otras. De las más recientes destaca Cultura Obrera de Cotitx (Palma) y La Tronada de Granollers. Sobre anarcofeminismo el panorama es desolador solo tenemos la intermitente Rosa de Fuego de El Prat de Llobregat y Alejandra, esta

última magnífica publicación por el tratamiento que se hace de los temas “desde las mujeres”, de Peralejo de los Escuderos (Soria). De pedagogía suerte tenemos de la publicación A Rachas de la Escuela Paideia de Mérida, una delicia de publicación, muy original y como para sentirse orgulloso de su trabajo y resultados; también como boletín de sindicatos de enseñanza: Aula Libre de CGT de Valladolid y Cero en Conducta de CNT de Ciudad Real. Sobre ecología/veganos solamente contamos con La Hoja de la Ecología Social de Alozaina (Málaga) y Resistencia Vegana de Valladolid, aunque a decir verdad este tema se trata en general en casi toda la prensa libertaria, sobretodo de protección de animales. De otro estilo, más tirando a musicales, están los fanzines anarkopunks que también intentar tener contenido, es el caso de Ni Fronteras Ni Banderas de Pamplona. Por último tenemos los boletines antiprisiones y de soporte a los presos. Este tema prioritario en el movimiento libertario y que tradicionalmente había sido responsabilidad de los Comités Pro-Presos de la CNT, es ahora asumido por diversos colectivos e individualidades. A pesar del poco apoyo recibido y del acoso represor policial algunos de ellos siguen adelante y han podido editar algunas publicaciones, entre ellos esta Obrer@ Prisioner@ de la Cruz Negra Anarquista, o los boletines esporádicos como La Boca es para Gritar, Ancla y Il Tortiglione, sin olvidarnos de A Golpes, su continuador Tokata, Anarquia o Muerte, De Quicio, La Fuga, Modulo Abierto, Ni Rejas ni Fronteras, etc, aunque algunos de ellos ya no se editan. En este breve repaso de la prensa libertaria de los últimos años hemos dejado de mencionar muchísimas publicaciones, lo que es injusto teniendo en cuenta el enorme y generoso esfuerzo realizado por los militantes para poderlos editar. Aunque el momento no es dulce, signos de esperanza nos motivan a pensar que algunas de las publicaciones que se editan actualmente tienen suficiente calidad para estimular al debate y la reflexión. En resumen, podemos decir que la prensa libertaria, en estos últimos años, en general no ha podido todavía desarrollar ni plasmar en la realidad cotidiana su enorme riqueza de planteamientos sociales, de todas formas esta situación puede cambiar si se la apoya con más contundencia. Carles Sanz (publicado en Solidaridad Obrera de Barcelona número especial “100 años de anarcosindicalismo”, enero 2010)

* gran parte de este articulo fue publicado en la revista Polémica en su nº 88 de abril de 2006

ELS ATENEUS LLIBERTARIS A LA TRANSICIÓ (1976-1980)

Des de la fundació de la Secció Espanyola de la Iª Internacional el 1868, una gran part dels ateneus obrers han estat lligats a la formació i a les activitats dels militants del moviment llibertari. Encara resta per investigar el paper tant important que van desenvolupar des de llavors, sobretot en l’àmbit cultural, pedagògic i social als pobles i ciutats de Catalunya. En aquesta síntesi analitzarem els ateneus del Barcelonès i concretament els que van actuar als barris de la ciutat de Barcelona, un espai de lluita, convivència i solidaritat, com molt bé ens ha il·lustrat Chris Ealham en el seu llibre “La lucha por Barcelona. Clase, cultura y conflicto 1898-1937”. El resultat de molts anys d’aquesta tasca cultural és l’actuació que van jugar els ateneus llibertaris el 19 de juliol de 1936 i durant tot el procés revolucionari entre 1936 i 1939. Quaranta anys de dictadura franquista van eliminar drasticament tot aquest bagatge cultural. Durant la dècada dels cinquanta i seixanta del segle passat els barris de Barcelona es trobaven molt degradats, empobrits, despersonalitzats i sense serveis mínims (sanitat, escolars, etc.). Eren magatzems dormitoris on els treballadors descansen per la nit tot esperant l’arribada del mati per anar a les fàbriques. A diferencia d’altres èpoques on en els barris es desenvolupava una activitat de vida quotidiana solidària, ara s’havia arribat a límits d’alienació i despersonalització com conseqüència de la repressió franquista. Des dels inicis dels anys setanta el moviment obrer al barcelonés trenca amb aquesta dinàmica i grups de veïns de diverses tendències es reuneixen clandestinament reivindicant millores per al barri. D’aquesta manera van néixer les Associacions de Veïns (AA.VV.) que serien un dels pocs espais de lluita per l’autogestió dels barris i que van ser precursors en les protestes veïnals. A la mort del dictador moltes d’aquestes AA.VV. s’havien convertit en institucions jerarquitzades i controlades, la majoria, pels partits polítics. En aquest context i en aquest espai s’identifiquen persones d’ideologia àcrata o llibertària que estan en contra d’aquest procés i decideixen reunir-se per separat i formar un col·lectiu, que posteriorment es converteix en un ateneu, encara que alguns mantindran únicament el nom del col·lectiu. Aquests nous ateneus tenen una manera de funcionament totalment diferent, fan una gestió directa i tracten de resoldre els problemes a través de l’assemblea, més que com alternativa a les AA.VV. són “una plataforma capaç de criticar la realitat dels barris i transformar-la”, crec que també sorgeixen contra l’alienació urbana i en tot cas de caire revolucionari en el sentit que tenen com objectiu la transformació de la societat. Els ateneus llibertaris en el seus inicis van ser força criticats respecte a la seva dependència de la llavors tot poderosa CNT. S’ha dit també que en aquell moment l’acràcia estaba de moda i molts s’apuntaven al carro. El 1979 la revista Palante, en línia de l’autonomia obrera, qualificava als ateneus de “escuela de cuadros para la CNT…sus actividades se reducen a la puramente cultural (charlas…), a pegar carteles de la Central y a vender prensa y folletos, mayoritariamente de la CNT…”. Com explicarem més endavant els ateneus van anar més enllà del que criticava aquesta revista. Es cert que en un tant per cent elevat molts dels militants ateneistes ho eren també del sindicat confederal, però com es deia llavors es lluitava com a productor però també com a consumidor, lluita en dos fronts i “cap a l’autogestió de tots els veïns federats del barri”. Aquest tema d’unificar esforços i intercanviar experiències i projectes va ser un objectiu comú en l’idea de crear una “Coordinadora d’Ateneus

Llibertaris”, que en el cas de Barcelona va arribar a ser una realitat fins al punt de elaborar un Manifest que es va fer arribar al V Congrés de la CNT el 1979 per tal de ser presentat a tots el sindicats i debatut en aquell Congrés a Madrid (punt 14 “Relacions de la CNT amb altres organitzacions i organismes”). Respecte al nom dels ateneus alguns van omitir la paraula llibertària “para que dé a entender que está abierto al conjunto del barrio al margen de la ideología particular de cada uno de los vecinos, pero nuestro funcionamiento y objetivos es libertario” (1978), és el cas de l’Ateneu Popular del Clot. En aquest sentit hi ha que aclarir que els ateneus populars, en la segona dècada dels setanta, s’identificaven amb partits o AA.VV. i ambdues corrents portaven a terme activitats culturals i recreatives. La diferència amb els ateneus llibertaris era que aquests anaven més enllà en la problemàtica social, com per exemple en el tema laboral coordinant-se amb les fàbriques de la zona i creant, al menys en Barcelona ciutat, la Secció Sindical de barri, o bé des de la lluita antirrepresiva contra les presons i de suport a presos, només cal recordar l’important tasca desenvolupada pels ateneus llibertaris en el Cas Scala. No tots els ateneus a la transició tenen el seu origen a les AA.VV., altres sorgeixen animats per grups de companys que estaven agrupats en un Col·lectiu de Barri o be en grups d’afinitat. Es a través també de les lluites als barris juntament amb altres veïns i després d’un procés de discussió quan es reuneixen i prenen la decisió de crear un ateneu llibertari. En aquests casos l’estructura del Col·lectiu de Barri es trasllada a l’ateneu on compareixen altres grups llibertaris, els decepcionats de les AA.VV. que abans comentaven, Comissions de Barri, associacions i centres culturals i també militants de CNT conscienciats del doble front en la lluita. Per tant el tema és bastant més complex i seria necessari fer un estudi en profunditat per veure en quins casos i com es donen les condicions de naixement dels ateneus entre 1976 i 1980. El mateix sobre la seva estructura, sabem que es seu funcionament es assembleari però que alguns funcionaven per mitjà d’un secretariat tot i que aquestes juntes eren revocables, altres ho feien a través de grups de treball bàsicament en ensenyament, sanitat, ecologia, urbanisme i cultura (conferències, cine, teatre, etc) i comú a tots ells les accions solidàries a favor dels presos i de les lluites a les fàbriques. Un dels temes de preocupació dels ateneus llibertaris en aquells anys i oblidat després per el moviment llibertari, a l’haver centrat quasi tota l’acció en el món laboral, va ser el municipi lliure. Es curiós que un concepte que està tan en la base de la idea anarquista fos deixat de banda fins fa quatre dies. El 1976 es va elaborar una mena d’estudi i projecte que portava per títol “Material de estudio para una alternativa libertaria a los ayuntamientos democraticos” (1976), la finalitat de la qual era crear un organisme paral·lel a l’Ajuntament i que els problemes del barri i les seves solucions fossin decidides assembleariament per tots el veïns. Sobre aquest tema i altres relacionats amb el urbanisme especulatiu troben escrits a pràcticament totes les publicacions dels ateneus llibertaris d’aquells anys. La resposta i la poca participació dels veïns en aquestes accions va ser la tònica general, degut sobretot a la manipulació respecte a les eleccions municipals que van fer els partits polítics i també al desencant respecte a les expectatives revolucionaries de molts llibertaris, de totes maneres els ateneus llibertaris van continuar la seva tasca durant molts anys i han tingut el seu relleu generacional fins al dia d’avui. Respecte als seus òrgans de premsa tenim que remarcar tot un seguit de publicacions que van editar-se en aquells anys, a Barcelona ciutat: “El Sortidor” (1977-1981) de l’Ateneu Llibertari del Poble Sec que posteriorment editarà “Encuentros” (1982-1983), “El Patinet” (1984-1985), “El Quetedije” (1994) i “Claveguera” (1995); “Gracia Lliure” (1978) de l’Ateneu de Gràcia i que també editarà altres com “Agracia” (1982), “Akefalos” (1992-1994) i “Desacer” (1995-1996); “La Voz Sin Amo” (1978-1981) de l’Ateneu de Sants; “Itaca” (1977) dels Col·lectius llibertaris dels Barris de Sant Andreu-

Sagrera i Polígon Porta; “Ateneo” de l’Ateneu de Sant Antoni i Xino (1978-1979) i també “Ateneo” del de La Verneda (1979-1981). Respecte al àrea metropolitana destaquem els d’Hospitalet de Llobregat amb “Germinal” (1978) de l’Ateneu Llibertari de Coll-Blanch i que tindrà la seva continuïtat en “La Idea” (1989); “Ateneo” (1978) del de Bellvitge-Gornal“ i que després es convertirà en “La Colmena” (1978-1979) i novament “Ateneo” (1979) del de Santa Coloma de Gramanet. Més endavant i ja en l’època dels vuitanta hi ha que fer menció, apart dels ja indicats, de “El Poblet” (1981-1982) de l’Ateneu Llibertari del mateix nom, al barri de la Sagrada Familia de Barcelona, i que després canviarà de nom a “La Farigola” (1982-1988); “Ikaria” (1984-1985) de l’Ateneu Llibertari l’Harmonia de Barcelona. De la dècada dels noranta: “La Comuna” (1992-1995) de l’Ateneu Llibertari de Gavà; “Gramenet del Besós” (1991-1998) de Santa Coloma de Gramanet; “Info-Ateneu” (1991-1997) de l’Ateneu Llibertari de Reus que també va participar en un primer moment en la revista “La Lletra A”; “Lliure de Sant Boi” (1995-2000) de l’Ateneu Llibertari de Sant Boi i “El Pesol Negre” (des de 1998 i que continua) de Berga. Dels últims anys “Albesós” del Ateneu Llibertari del barri del Besós i la reedició del “Gracia Lliure” de l’Ateneu Llibertari de Gràcia els dos de Barcelona. De fora de Catalunya hi ha que fer menció pel important paper que han desenvolupat “Estel Negre” (des de 1989 i que continua) de l’Ateneu Llibertari del mateix nom de Palma de Mallorca; “Tetuan” (1982-1983) del barri de Tetuan de Madrid; “Acratador” (des de 1989 i que també continua) de Saragossa; “Al Margen” (des de 1991 i altre dels que continua) de València; “Anarquista” (1998-2005) de diversos ateneus llibertaris de Galicia i “Huesca-Info” (2002-2005) de l’Ateneo Libertario Ramón Acín d’Osca. Per altra banda s’ha de tenir en compta els ateneus d’àmbit cultural, de recopilació de la memòria històrica i d’arxius com és el cas, ja des de 1978, de l’Ateneu Enciclopèdic Popular, amb publicacions com el “Boletín Bibliográfico” que més tard serà “Butlletí Bibliogràfic”, “El Vaixell Blanc”, “Quaderns” (aquests dos últims de literatura als anys vuitanta) o el que des de 1982 i que encara es el seu òrgan primer com “Noticiari” i després com “Enciclopèdic Noticiari”. Del catàleg de la premsa llibertària entre 1976 i 2005, elaborat pel que signa aquest article, veiem que van editar-se 125 capçaleres que pertanyien a òrgans d’ateneus que representen aproximadament un 10% del total. Per comunitats a Catalunya s’han editat 66 capçaleres que representen un 50% del total emès, després el segueix Madrid amb 16, València amb 12 i Andalusia amb 11 com les més importants. La gran majoria d’aquestes publicacions es troben a l’Hemeroteca del Centre de Documentació Històrico-Social. Carles Sanz

(publicado en la revista Enciclopèdic de Barcelona en el nº 32 de marzo de 2007)