Comentario

a la Mente de la Iluminación

Arya Nagaryuna

Comentario

a la Mente de la Iluminación

Arya Nagaryuna

— —1

© de la traducción al castellano, Marta Saro (Tenzin Dolkar).

Grupo de Facebook: Dharma en Castellano.

— —2

Que los méritos acumulados por el esfuerzo de componer esta traducción sirvan para que todos los seres encuentren siempre un guía compasivo que los acompañe hasta la iluminación completa.

— —3

Prólogo

El presente texto es un comentario sobre la bodichita basado en una estrofa del tantra raíz de Guhyasamaya, lo que ha provocado que a menudo se haya clasificado como un texto tántrico, aunque su contenido se reduce a la bodichita como práctica preliminar.

Tras mencionar brevemente la bodichita convencional (la aspiración a lograr la ilumincación completa para ayudar a todos los seres) al inicio, la mayor parte del tratado habla sobre la bodichita última, es decir, la visión de la vacuidad. Expone y refuta primero, siguiendo los versos de Guhyasamaya, las afirmaciones de las escuelas materialistas y de la escuela de Mente Solo, para desarrollar después la visión de la escuela del Camino Medio, con una estructura ordenada y coherente. 


— —4

༄༅། །$ང་'བ་སམེས་,་ིའ/ལེ་པ་

ཞསེ་$་བ3གས་སོ། །

༄༅། །$་གར་(ད་*། །བ་ོདྷ་ིཙ01་བ་ིབ་ར་ཎ་3་མ།

བོད་(ད་*། 5ང་7བ་སེམས་:ི་འ

Comentario a la Mente de la Iluminación 1

Arya Nagaryuna

Título en sánscrito: Bodhicittavivarana Título en tibetano: byang chub sems kyi ‘grel pa

Me postro ante el glorioso Vashrasattva.

Se ha dicho:

«Carente de toda entidad; agregados, elementos, esferas sensoriales, objeto y sujeto descartados por completo, en virtud de la uniformidad en la ausencia de entidad de los fenómenos, nuestra mente es nonata de forma primordial, su naturaleza es la vacuidad ». 2

Igual que los victoriosos Budas y los grandes bodisatvas generaron la mente de la gran iluminación, asimismo, yo 


Con respecto a este «Comentario sobre la Mente del Despertar», recibí la transmisión de 1lectura del antiguo titular del Trono de Ganden, Rizong Rinpoché, que está sentado aquí conmigo.

Este verso introductorio es una cita del Tantra de Guhyasamaya.2

— —6

སེམས་ཅན་མ་བWལ་བ་Nམས་བWལ་བ་དང་། མ་

también, para liberar a los que no hayan sido liberados, para salvar a los que no hayan sido salvados, para aliviar a los que estén sin alivio, para llevar por completo allende el sufrimiento a aquellos que no hayan trascendido el sufrimiento por completo, desde ahora en adelante y mientras no alcance la esencia de la iluminación, genero la mente de la gran iluminación.

Aquellos bodisatvas que practican el mantra secreto, tras generar así la mente de la iluminación convencional de la naturaleza de la aspiración, deben desarrollar esta mente mediante la fuerza de la meditación en la mente de la iluminación última. Debo pues explicar su naturaleza.

1 Tras postrarme ante el glorioso sostenedor del vajra, que es la verdadera naturaleza de la bodichita, debo explicar la meditación sobre la bodichita, pues esta destruye el samsara.

2 Los Budas mantienen que la bodichita no está nublada por concepciones como «yo» o «agregados» ni por las de los chitamatras, sino que está siempre caracterizada por la vacuidad.

— —8

༣ ^ངི་Aསེ་བmན་པའ་ིསམེས་:སི་ན།ི །

འབད་པས་བaམོ་པར་5་བ་ཡནི། །

Vགས་Aའེ་ིབདག་ཉདི་སངས་$ས་:སི། །

5ང་7བ་སམེས་ན་ིkག་h་བaམོ། །

༤ o་Qགེས་ཅན་_སི་གང་བkག་པའ།ི །

བདག་ད་ེརགིས་པས་Nམ་དpད་ན། །

Gང་པ་ོcན་_་ིནང་Nམས་ན། །

གང་ཞགི་གནས་:ང་qདེ་མ་ཡནི། །

༥ Gང་Nམས་ཡདོ་:་ིད་ེkག་མནི། །

ད་ེཡང་བདག་ག་ིང་ོབ་ོམནི། །

འགའ་ཡང་kག་དང་མ་ིkག་གཉསི། །

kནེ་དང་བkནེ་པའ་ིདངསོ་པརོ་མདེ། །

༦ བདག་ཅསེ་5་ད་ེདངསོ་མནི་ན། །

5དེ་པརོ་ཞསེ་5ར་ག་ལ་kག །

ཆསོ་ཅན་ཡདོ་ན་ཆསོ་Nམས་ལ། །

འཇགི་kནེ་ན་ན་ིbདོ་ལ་འtག །


— —9

3 Con una mente humedecida por la piedad, debemos meditar con esfuerzo tenaz. Los Budas, cuya esencia es la compasión, meditan siempre en la bodichita.

4 Si analizamos con lógica aquello que los no budistas llamaron «yo», no encontramos dónde se halla entre todos los agregados.

5 Los agregados existen mas no son permanentes ni poseen la esencia de una entidad. En ningún caso existen, lo permanente y lo transitorio, como continente y contenido.

6 Si lo que llamamos «yo» no existe, ¿cómo puede ser permanente el agente? Si existen objetos, entonces, podemos investigar sus atributos en el mundo.

— —10

༧ གང་Bརི་kག་པས་དནོ་5དེ་པ། །

རམི་དང་ཅགི་ཅར་_སི་མནི་པ། །

ད་ེBརི་B་ིདང་ནང་*་ན།ི །

kག་པའ་ིདངསོ་ད་ེམདེ་པ་ཉདི། །

༨ གལ་ཏ་ེxས་ན་ཅ་ིBརི་Uསོ། །

ད་ེན་ིཅགི་ཅར་དངསོ་འ5ནི་འyར། །

གང་ཞགི་དངསོ་གཞན་ལ་Uསོ་པ། །

ད་ེན་ིkག་དང་xས་Sན་མནི། །

༩ གལ་ཏ་ེདངསོ་ན་kག་མནི་ཏ།ེ །

དངསོ་Nམས་kག་h་(ད་ཅགི་Bརི། །

གང་Bརི་མ་ིkག་དངསོ་པ་ོལ། །

5དེ་པ་པ་ོཉདི་བཀག་པ་མདེ། །

༡༠ བདག་སགོས་Fལ་བའ་ིའཇགི་kནེ་ན།ི །

Gང་པ་ོཁམས་དང་Iེ་མཆེད་དང་། །

གKང་འཛ0ན་}་ོཡསི་འཇམོས་པར་འyར། །

}་ོཡིས་Nམ་པར་འཇོམས་པར་འyར། ། 


— —11

7 Si lo permanente realiza una función, no es paso a paso ni de súbito, luego, ya sea dentro ya fuera, tal objeto funcional permanente no existe.

8 Si es capaz, ¿por qué depende?, ello originaría de modo instantáneo. Si algo depende de otro objeto, no es permanente ni capaz.

9 Si fuera una entidad, no sería permanente, pues las entidades son siempre momentáneas, y para aquellas entidades transitorias no se ha refutado un agente.

10 Este mundo carente de «yo» y demás resulta mentalmente destruido por la concepción de agregados, elementos, esferas sensoriales, objeto y sujeto; esta lo destruye por completo.

— —12

༡༡ ཕན་པར་བཞདེ་པ་Nམས་:སི་ན།ི །

གKགས་དང་ཚར་དང་འ*་ཤསེ་དང་། །

འ*་5ེད་Nམ་ཤེས་Gང་པ་ོ། །

ད་ེUར་ཉན་ཐསོ་Nམས་ལ་ག[ངས། །

༡༢ ང་གཉསི་མཆགོ་གསི་kག་h་ཡང་། །

གKགས་ན་ི་བ་@སོ་འར་ང་། །

ཚར་བ་7་ཡི་7་Xར་འ། །

འ*་ཤསེ་eགི་་དང་མངས་ཤངི་། །

༡༣ འ*་5ེད་7་ཤིང་དང་འ་ལ། །

Nམ་ཤསེ་་མ་U་X་ཞསེ། །

Gང་པ་ོབQན་པ་ད་ེU་X། །

5ང་7བ་སམེས་དཔའ་Nམས་ལ་ག[ངས། །

༡༤ འRང་ཆནེ་བཞ་ིཡ་ིརང་བཞནི་ཅན། །

གKགས་:་ིGང་པརོ་རབ་h་བཤད། །

ག་མ་གKགས་མདེ་ཉདི་*་ན།ི །

མདེ་ན་མ་ིའRང་Bརི་ན་འབ། །


— —13

11 Aquellos que desean beneficiar enseñaron a los oyentes sobre los cinco agregados: la forma, la sensación, la discriminación, la composición y la conciencia.

12 El Supremo entre los Bípedos enseñaba siempre también: «Las formas parecen espuma, las sensaciones parecen burbujas de agua, y la discriminación es semejante a un espejismo,…»

13 »las composiciones mentales son como plataneros, y la conciencia como una ilusión mágica.» Al presentar así los agregados, se lo dijo a los bodisatvas.

14 Aquello de la naturaleza de los cuatro elementos grandes se dijo bien claro que es el agregado de forma. El resto están, por ello, establecidos, invariablemente, como exentos de forma material.

— —14

༡༥ ད་ེདག་Nམས་:སི་མགི་གKགས་སགོས། །

ཁམས་Nམས་གང་བཤད་ད་ེདག་ཉདི། །

I་ེམཆདེ་དང་ན་ིགKང་བ་དང་། །

འཛ0ན་པར་ཡང་ན་ིཤསེ་པར་5། །

༡༦ གKགས་ལ་མདེ་གཞན་དབང་པ་ོམདེ། །

5དེ་པའོ 0་དབང་པ་ོཤནི་h་མདེ། །

Iདེ་པ་པ་ོདང་Iདེ་པ་དག །

ཡང་དག་Iདེ་པར་རགིས་མ་ཡནི། །

༡༧ གKགས་ལ་དབང་ཤསེ་Iདེ་མནི་ཏ།ེ །

ད་ེན་ིདབང་པ་ོལ་འདས་ཡནི། །

འ*ས་པས་ད་ེNམས་Iདེ་5དེ་ན། །

ཚགས་པ་ད་ེཡང་མ་ིའདདོ་ད།ོ །

༡༨ Bགོས་:་ིད5་ེབས་B་ེབ་ཡསི། །

ལ་ན་ལ་ཡང་ད5་ེབ་མཐངོ་། །

གང་ལ་ཆ་ཤས་:སི་བkགས་ན། །

ད་ེན་ིལ་ན་ཇ་ིUར་འཐད། །


— —15

15 En virtud de ello, los ojos, formas y demás, que han sido descritos como elementos, debemos saber que son también esferas sensoriales, objetos y sujetos.

16 No hay átomos en las formas, ni, al margen de ellos, órganos sensoriales. No hay, categóricamente, órganos agentes. Luego, para lo que genera y para lo generado, no procede que haya generación.

17 Los átomos en las formas no engendran conciencias sensoriales porque trascienden los sentidos. Si fuera que nacen por agregación, ese conjunto tampoco sería afirmable.

18 En virtud de su división en función de sus lados, vemos asimismo partes diversas en los átomos. Aquello designado en base a sus piezas ¿cómo puede ser una partícula última?

— —16

༡༩ B་ིརལོ་དནོ་ན་ིNམ་གཅགི་ལ། །

ཐ་དད་ཤསེ་པ་འtག་པར་འyར། །

ཡདི་འངོ་གKགས་ན་ིགང་ཡནི་པ། །

ད་ེཉདི་གཞན་ལས་གཞན་*་འyར། །

༢༠ Xད་མདེ་གKགས་ན་ིགཅགི་་ལ། །

ར་ོདང་འདདོ་5་བཟའ་5་ཞསེ། །

cན་h་ཆགས་ཅན་་ིNམས་བཞནི། །

Nམ་པར་kགོ་པ་ག[མ་ཡནི་ན།ོ །

༢༡ དནོ་མངས་པ་ཡསི་དནོ་5དེ་པ། །

་ིལམ་གནདོ་པ་བཞནི་མནི་ནམ། །

་ིལམ་སད་པའ་ིགནས་(བས་ན། །

དནོ་མདེ་པ་ལ་ད་པར་མདེ། །

༢༢ གKང་དང་འཛ0ན་པའ་ིང་ོབ་ོཡསི། །

Nམ་ཤསེ་ང་བ་གང་ཡནི་པ། །

Nམ་ཤསེ་ལས་ན་ིཐ་དད་པར། །

B་ིརལོ་དནོ་ནི་འགའ་ཡང་མདེ། །


— —17

19 En un solo objeto externo, se centran conciencias dispares. Lo que para unos es agradable, desde otra óptica, es otra cosa.

20 Sobre un mismo cuerpo de mujer, un asceta, un lascivo y un perro adoptan tres concepciones que divergen: «cadáver», «objeto de deseo» y «alimento».

21 «Es la identidad lo que ejecuta una función». ¿No es como el daño padecido en sueños? Es igual en que, al despertar, el objeto ya no está . 4

22 De todo lo que se aparece a la conciencia a través de la esencia de sujetos y objetos, no existe objeto externo alguno que sea diferente de la conciencia . 5

Geshe Thubten Jinpa traduce los dos últimos versos así: «El sueño y la vigilia no hacen 4diferencias en cuanto a ejecutar una función». La primera estrofa es la opinión de un filósofo materialista, dice que es la mujer única (una mujer que existe de manera verdadera y que está, por tanto, establecida tal como se percibe) la que ejecuta una función, al margen de las perspectivas diferentes. Nagaryuna responde que al despertar de la ignorancia tal mujer que existe de manera verdadera ya no se percibe.

Descripción de los postulados de la escuela Chitamatra.5

— —18

༢༣ ད་ེBརི་དངསོ་པའོ 0་ང་ོབ་ོནི། །

B་ིདནོ་Nམ་པ་cན་h་མདེ། །

Nམ་ཤེས་ས་ོསོར་ང་བ་འདི། །

གKགས་:་ིNམ་པར་ང་བར་འyར། །

༢༤ ཇ་ིUར་I་ེབ་ོསམེས་ངོས་པས། །

་མ་eགི་་་ིཟ་ཡ།ི །

23 Luego no existen, en modo alguno, fenómenos externos con esencia de entidades. Estas representaciones individuales de la conciencia aparecen con el aspecto de formas.

24 Igual que un ser de mente aturdida ve ilusiones, espejismos, ciudades de gandharvas y otras cosas, así es cómo percibimos las formas y demás.

25 Para revocar la noción de identidad, enseñó sobre agregados, elementos y otras cosas. Al ceñirse a la mente solo , también estas 6

abandonan, los de gran fortuna.

26 Para los que afirman la conciencia, esta multiplicidad se establece en la mente. ¿Cuál es la naturaleza de la conciencia? Eso mismo es lo que debo explicar ahora.

«Mente Solo» es la traducción literal del nombre de la escuela Chitamatra.6

— —20

༢༧ འད་ིདག་ཐམས་ཅད་སམེས་ཙམ་ཞསེ། །

Vབ་པས་བQན་པ་གང་མཛད་ད།ེ །

5སི་པ་Nམས་:སི་ག་པ་ན།ི །

Oང་བའ་ིBརི་ཡནི་ད་ེཉདི་མནི། །

༢༨ cན་བཏགས་དང་ན་ིགཞན་དབང་དང་། །

ཡངོས་[་བ་པ་འད་ིཉདི་ན།ི །

Qངོ་ཉདི་བདག་ཉདི་གཅགི་་ཡ།ི །

ང་ོབ་ོསམེས་ལ་བkག་པ་ཡནི། །

༢༩ ཐགེ་ཆནེ་དགའ་བའ་ིབདག་ཉདི་ལ། །

ཆསོ་ལ་བདག་མདེ་མཉམ་པ་ཉདི། །

སམེས་ན་ིགདདོ་ནས་མ་Iསེ་ཏ།ེ །

སངས་$ས་:སི་ན་ིམདརོ་བས་ག[ངས། །

༣༠ Nལ་འ5ོར་bོད་པ་པ་Nམས་:ིས། །

རང་ག་ིསམེས་:སི་དབང་5ས་ཏ།ེ །

གནས་ཡངོས་yར་ནས་དག་པའ་ིསམེས། །

ས་ོས་ོརང་རགི་bདོ་ལ་བAདོ། །


— —21

27 «Todas ellas son la mera mente»: esta enseñanza del Capaz está destinada a eliminar el miedo de los infantiles, no describe el ser en sí.

28 Las imputadas, las subordinadas y las establecidas, estas naturalezas son de la sola índole de la vacuidad, su esencia es construida sobre la mente.

29 Para quienes aprecian el vehículo superior, Buda enseñó de forma breve la uniformidad de la ausencia de entidad de los fenómenos, y que la mente es nonata desde siempre.

30 Los Yogacara exponen que una mente purificada tras controlar la propia mente, transformando a fondo su estado, es el objeto de disfrute de la absorción meditativa.

— —22

༣༡ འདས་པ་གང་ཡནི་ད་ེན་ིམདེ། །

མ་འངོས་པ་ན་ིཐབོ་པ་མནི། །

གནས་Bརི་ནས་ན་ིཡངོས་yར་པ། །

ད་Uར་བ་ལ་ག་ལ་ཡདོ། །

༣༢ ཇ་ིU་ད་ེUར་ང་བ་མནི། །

ཇ་ིUར་ང་ད་ེད་ེUར་མནི། །

Nམ་ཤསེ་བདག་མདེ་ང་ོབ་ོQ།ེ །

kནེ་གཞན་Nམ་པར་ཤསེ་པ་མདེ། །

༣༣ ཇ་ིUར་ཁབ་ལནེ་དང་ཉ་ེབས། །

གས་ན་ིར་*་ཡངོས་[་འཁརོ། །

ད་ེལ་སམེས་ན་ིཡདོ་མནི་ཏ།ེ །

སམེས་དང་Sན་བཞནི་ང་བར་འyར། །

༣༤ ད་ེབཞནི་cན་གཞ་ིNམ་ཤསེ་ན།ི །

བདནེ་མནི་བདནེ་པ་བཞནི་*་ན།ི །

གང་ཚ་འ

31 El pasado ya no existe. El futuro no se ha alcanzado. Su estancia está en completa transformación, ¿cómo puede existir, pues, el presente?

32 Tal como es, así no se aparece. Tal como se aparece, de ese modo no es. La conciencia, en esencia, carece de entidad y sobre otra base no hay conciencia.

33 Igual que, en la proximidad de un imán, el hierro se abalanza con rapidez, y aunque no tenga mente pareciera que la tiene,…

34 …asimismo, la mente fundamental no es real; mas, como si lo fuera, mientras se mueve, yendo y viniendo, también ase la existencia.

— —24

༣༥ ཇ་ིUར་$་མཚ་དང་ན་ིཤངི་། །

སམེས་ན་ིམདེ་:ང་གཡ་ོབར་འyར། །

ད་ེབཞནི་cན་གཞའི་ིNམ་ཤསེ་ན།ི །

ས་kནེ་ནས་ན་ིགཡ་ོབ་ཡནི། །

༣༦ ས་མདེ་ན་ན་ིNམ་པར་ཤསེ། །

ཡདོ་པ་མནི་ཞསེ་ཡངོས་kགོ་ན། །

ད་ེཡ་ིས་ོས་ོརང་རགི་ཉདི། །

ཅ་ིའ་ཞསེ་5ར་བAདོ་པར་_སི། །

༣༧ ས་ོས་ོརང་རགི་ཉདི་བAདོ་པས། །

ད་ེན་ིདངསོ་པ་ོཉདི་*་བAདོ། །

འད་ིད་ེཡནི་ཞསེ་བAདོ་པར་ན།ི །

xས་མནི་ཞསེ་:ང་བAདོ་པ་ཡནི། །

༣༨ རང་ལ་ངསེ་བཞནི་གཞན་དག་ལ། །

ངེས་པ་བIེད་པར་5་བའི་Bིར། །

kག་h་འལ་པ་མདེ་པར་ན།ི །

མཁས་Nམས་རབ་h་འtག་པ་ཡནི། །


— —25

35 Así como el mar y los árboles, aunque no tienen mente, se mueven, así también, la mente fundamental cobra movimiento desde su base física.

36 Si pensáis que la conciencia no existe sin el cuerpo, explicad cómo es la conciencia introspectiva que la percibe.

37 Al llamarla absorción meditativa, estáis afirmando que es una entidad. Al decir que «esto» es «aquello», también se afirma que carece de capacidad.

38 Tras haberse cerciorado ellos mismos y para generar certeza en otros, los sabios, evitando siempre falacias, se aplican a la perfección.

— —26

༣༩ ཤསེ་པས་ཤསེ་5་kགོས་པ་Q།ེ །

ཤེས་5་མེད་པར་ཤེས་པ་མེད། །

ད་ེU་ན་ན་ིརགི་5་དང་། །

རགི་5དེ་མདེ་ཅསེ་ཅསི་མ་ིའདདོ། །

༤༠ སམེས་ན་ིམངི་ཙམ་ཡནི་པ་Q།ེ །

མངི་ལས་གཞན་*་འགའ་ཡང་མདེ། །

མངི་ཙམ་*་ན་ིNམ་རགི་བU། །

མངི་ཡང་རང་བཞནི་མདེ་པ་ཡནི། །

༤༡ ནང་ངམ་ད་ེབཞནི་B་ིརལོ་ལམ། །

ཡང་ན་གཉསི་ཀའ་ིབར་དག་h། །

$ལ་བ་Nམས་:ིས་སེམས་མ་qེད། །

ད་ེBརི་་མའ་ིརང་བཞནི་སམེས། །

༤༢ ཁ་དགོ་ད5བིས་:་ིད5་ེབའམ། །

གKང་བ་དང་ན་ིའཛ0ན་པའམ། །

Iསེ་པ་Xད་མདེ་མ་ནངི་སགོས། །

ང་ོབ་ོསམེས་ན་ིགནས་པ་མནི། །


— —27

39 La conciencia comprende lo cognoscible; sin lo cognoscible, no hay conciencia. Por lo tanto, ¿porqué no admitís que no existen el sujeto ni el objeto de la cognición?

40 La mente es un mero nombre; aparte del nombre, no hay nada de nada. Ved la conciencia como un mero nombre. El nombre tampoco tiene naturaleza.

41 Tanto dentro como fuera, o entre medias de los dos, los Victoriosos no encuentran la mente, luego la mente es de naturaleza ilusoria.

42 La división entre colores y figuras, la de objeto y sujeto, y la de hombre, mujer y hermafrodita y demás no están en la mente en sí.

— —28

༤༣ མདརོ་ན་སངས་$ས་Nམས་:སི་ན།ི །

གཟགིས་པར་མ་yར་གཟགིས་མ་ིའyར། །

རང་བཞནི་མདེ་པའ་ིརང་བཞནི་ཅན། །

ཇ་ིU་Xར་ན་ིགཟགིས་པར་འyར། །

༤༤ དངསོ་པ་ོཞསེ་5་Nམ་kགོ་ཡནི། །

Nམ་kགོ་མདེ་པ་Qངོ་པ་ཉདི། །

གང་*་Nམ་kགོ་ང་yར་པ། །

དརེ་ན་ིQངོ་ཉདི་ག་ལ་ཡདོ། །

༤༥ kགོ་5་kགོ་5དེ་Nམ་པའ་ིསམེས། །

ད་ེབཞནི་གཤགེས་Nམས་:སི་མ་གཟགིས། །

གང་ན་kགོ་5་kགོ་5དེ་ཡདོ། །

དརེ་ན་ི5ང་7བ་ཡདོ་མ་ཡནི། །

༤༦ མཚན་ཉདི་མདེ་ཅངི་I་ེབ་མདེ། །

ཡངོས་yར་མ་ཡནི་ངག་ལམ་Fལ། །

མཁའ་དང་5ང་7བ་སམེས་དང་ནི། །

5ང་7བ་གཉསི་མདེ་མཚན་ཉདི་ཅན། །


— —29

43 En resumen, los Budas no la han visto ni la verán jamás, ¿cómo podrían ver algo cuya naturaleza es no tener naturaleza alguna?

44 «Entidad» es una conceptualización. La ausencia de conceptos es la vacuidad. Donde aparezcan conceptos, ¿cómo puede allí haber vacuidad?

45 La mente cuyo aspecto es lo pensante y lo pensado no la han visto los Tathagatas. Donde haya pensador y pensado, allí no hay iluminación.

46 No tienen características ni surgimiento, no son realidades substantivas, son inefables: el espacio, la bodichita y la iluminación poseen las características de la no dualidad.

— —30

༤༧ 5ང་7བ་^ངི་པ་ོལ་བགས་པའ།ི །

བདག་ཉདི་ཆནེ་པ་ོསངས་$ས་དང་། །

བརེ་Sན་cན་_སི་*ས་ག[མ་*། །

Qངོ་པ་མཁའ་དང་མངས་པར་མནེ། །

༤༨ ད་ེBརི་ཆསོ་Nམས་cན་_་ིགཞ།ི །

ཞ་ིཞངི་་མ་དང་མངས་པར། །

གཞ་ིམདེ་iདི་པ་འཇགི་5དེ་པའ།ི །

Qངོ་པ་ཉདི་ན་ིkག་h་བaམོ། །

༤༩ I་ེམདེ་དང་ན་ིQངོ་ཉདི་དང་། །

བདག་མདེ་ཅསེ་5ར་Qངོ་པ་ཉདི། །

བདག་ཉདི་དམན་པར་གང་aམོ་པ། །

ད་ེད་ེབaམོ་པར་5དེ་པ་མནི། །

༥༠ དག་ེདང་མ་ིདགའེ་ིNམ་kགོ་ག ི།

ན་ཆད་པ་ཡ་ིམཚན་ཉདི་ཅན། །

Qངོ་ཉདི་སངས་$ས་:སི་ག[ངས་གཞན། །

ད་ེདག་Qངོ་པ་ཉདི་མ་ིབཞདེ། །


— —31

47 Los que están en el corazón de la iluminación, como los grandes seres que son los Budas y todos los piadosos, saben que el vacío es, en los tres tiempos, semejante al espacio.

48 Por ello, meditad siempre en esta vacuidad: fundamento de todo fenómeno, serena, semejante a una ilusión, carente de base y destructora del samsara.

49 Quien medita en vacuidades menores, llamándolas «sin generación», «vacío» o «ausencia de identidad», lo que hace no es meditar.

50 Los Budas enunciaron la vacuidad cuya característica es la destrucción de las concepciones de virtud y no virtud, otra vacuidad no fue sostenida por ellos.

— —32

༥༡ སམེས་ལ་དམགིས་པ་མདེ་པ་ཡ།ི །

གནས་པ་ནམ་མཁའ་ིམཚན་ཉདི་ཅན། །

ད་ེདག་Qངོ་ཉདི་བaམོ་པ་ན།ི །

ནམ་མཁའ་བaམོ་པར་བཞདེ་པ་ཡནི། །

༥༢ Qངོ་ཉདི་སངེ་གའེ་ིW་ཡསི་ན།ི །

་བ་ཐམས་ཅད་ག་པར་མཛད། །

གང་དང་གང་*་ད་ེདག་གས། །

ད་ེདང་དརེ་ན་ིQངོ་ཉདི་འyར། །

༥༣ གང་ག་ིNམ་ཤསེ་(ད་ཅགི་མ། །

ད་ེཡ་ིད་ེན་ིkག་མ་ཡནི། །

སམེས་ན་ིམ་ིkག་ཉདི་ཡནི་ན། །

Qངོ་པ་ཉདི་དང་ཇ་ིUར་འགལ། །

༥༤ མདརོ་ན་སངས་$ས་Nམས་:སི་ན།ི །

སམེས་ན་ིམ་ིkག་ཉདི་བཞདེ་ན། །

ད་ེདག་སམེས་ན་ིQངོ་ཉདི་*། །

ཅ་ིཡ་ིBརི་ན་མ་ིབཞདེ་འyར། །


— —33

51 La mente que permanece sin mira posee la cualidad del espacio. Ellos afirman que meditar en la vacuidad es meditar acerca del espacio.

52 El rugido leonino de la vacuidad asusta a todos los filósofos. Sea donde sea que estos residan, allí y allá, la vacuidad se desvelará.

53 Para quien la conciencia es momentánea, para él, esta no es permanente. Si la mente es transitoriedad, ¿cómo podría ser opuesta a la vacuidad?

54 En resumen, si los Budas sostienen que la mente es transitoria, ¿Como no iban a mantener asimismo que es vacía?

— —34

༥༥ ཐགོ་མ་ཉདི་ནས་སམེས་:་ིན།ི །

རང་བཞནི་kག་h་མདེ་པར་འyར། །

དངསོ་པ་ོརང་བཞནི་_སི་བ་པ། །

རང་བཞནི་མདེ་ཉདི་བAདོ་པ་མནི། །

༥༦ ད་ེ(ད་བAདོ་ན་སམེས་:སི་ན།ི །

བདག་ག་ིགནས་པ་Oངས་པ་ཡནི། །

རང་ག་ིརང་བཞནི་ལས་འདས་པ། །

འད་ིན་ིཆསོ་Nམས་ཆསོ་མ་ཡནི། །

༥༧ ཇ་ིUར་X་རམ་མངར་བ་དང་། །

མ་ེཡ་ིརང་བཞནི་ཚ་བ་བཞནི། །

ད་ེབཞནི་ཆསོ་Nམས་ཐམས་ཅད་:།ི །

རང་བཞནི་Qངོ་པ་ཉདི་*་འདདོ། །

༥༨ Qངོ་ཉདི་རང་བཞནི་*་བAདོ་པ། །

འགའ་ཞགི་ཆད་པར་་བ་མནི། །

དསེ་ན་ིkག་པ་ཉདི་*་ཡང་། །

འགའ་ཞགི་་བ་མ་ཡནི་ནོ། །


— —35

55 Desde el principio, la naturaleza de la mente siempre ha sido no existente: no enunciamos aquí la ausencia de naturaleza de fenómenos ya establecidos por su propia naturaleza.

56 Pues enunciar tal cosa descartaría que el «yo» resida en la mente. Trascender así la propia naturaleza no es una característica de los fenómenos.

57 Así como la dulzura lo es de la melaza y del fuego lo es el calor; así también —afirmamos—, la naturaleza de todos los fenómenos es la vacuidad.

58 Decir que la vacuidad es su naturaleza no es, para nada, defender el nihilismo; tampoco es, en absoluto, defender el eternalismo.

— —36

༥༩ མ་རགི་ནས་བམས་་ཤའི་ིབར། །

མཐར་Vག་ཡན་ལག་བ་གཉསི་:།ི །

བkནེ་ནས་Rང་བའ་ི5་བ་ན།ི །

ཁ་ོབ་ོ་ིལམ་་འར་འདདོ། །

༦༠ ཡན་ལག་བ་གཉསི་འཁརོ་ལ་ོའད།ི །

iིད་པའི་ལམ་*་འཁོར་བ་Qེ། །

ད་ེལས་གཞན་པའ་ིསམེས་ཅན་གང་། །

ལས་འFས་bོད་པར་འདོད་པ་མེད། །

༦༡ ཇ་ིUར་མ་ེལངོ་ལ་བkནེ་ནས། །

བཞནི་_་ིད:ལི་འཁརོ་ང་yར་པ། །

ད་ེལ་ད་ེན་ིའཕ་ོམནི་ཏ།ེ །

ད་ེམདེ་པར་ན་ིད་ེཡང་མདེ། །

༦༢ ད་ེབཞནི་Gང་པ་ོཉངི་མཚམས་རོ། །

iདི་པ་གཞན་*་I་ེབ་དང་། །

འཕ་ོབ་མེད་པར་མཁས་Nམས་:ིས། །

kག་h་ངསེ་པར་5་བ་ཡནི། །


— —37

59 Partiendo de la ignorancia, hasta la vejez y la muerte: todos los procesos dependientes de los doce vínculos últimos son como sueños o ilusiones, afirmamos.

60 Esta rueda de los doce vínculos gira por el camino de la existencia. En ningún otro lugar, hay seres sensibles que experimenten los frutos de sus acciones.

61 Igual que cuando, gracias a un espejo, aparece la imagen completa de un rostro, y aunque este no se muda a aquel, sin él no se da esa tampoco…

62 …así también, los agregados se reúnen en la concepción; mas (como los sabios siempre aseguran) nadie nace ni transmigra a una existencia distinta.

— —38

༦༣ མདརོ་ན་Qངོ་པའ་ིཆསོ་ལས་ན།ི །

ཆོས་Nམས་Qོང་པར་Iེ་བར་འyར། །

5དེ་པ་ོལས་འFས་ལངོས་bདོ་སགོས། །

cན་dབོ་h་ན་ི$ལ་བས་བQན། །

༦༤ ཇ་ིUར་་ཡ་ིW་དང་ན།ི །

ད་ེབཞནི་་ ་ཚགས་པས་Iདེ། །

B་ིཡ་ིkནེ་ཅངི་འFལེ་འRང་བ། །

་ིལམ་་མ་དང་མངས་འདདོ། །

༦༥ ཆསོ་Nམས་་ལས་Iསེ་པ་ན།ི །

ནམ་ཡང་འདའ་བར་མ་ིའyར་ཏ།ེ །

་ན་ི་ཉདི་:སི་Qངོས་པས། །

ད་ེན་ིI་ེབ་མདེ་པར་kགོས། །

༦༦ ཆསོ་Nམས་:་ིན་ིI་ེམདེ་པར། །

Qངོ་ཉདི་ཡནི་པར་རབ་h་བཤད། །

མདརོ་ན་Gང་པ་ོ་པ་ོའདརི། །

ཆསོ་cན་ཞསེ་ན་ིབཤད་པ་ཡནི། །


— —39

63 En resumen, de los fenómenos vacíos, surgen fenómenos de forma vacía. El Victorioso enseñó que el agente, la acción, la experiencia del fruto y demás son convencionales.

64 Igual que tanto el sonido de un tambor como el brote nacen de un cúmulo, el surgimiento dependiente externo —sostenemos— es como un sueño, como una ilusión.

65 Que los fenómenos nacen de causas no es nunca transgredido, mas por ser la causa vacía de causalidad, sabemos que no existe engendramiento.

66 La no generación de todo fenómeno con razón se dice que es la vacuidad. Resumiendo: estos cinco agregados se denominan como «todo fenómeno».

— —40

༦༧ ད་ེཉདི་ཇ་ིབཞནི་བཤད་པ་ན། །

cན་dབོ་ན་ན་ིའཆད་མ་ིའyར། །

cན་dབོ་ལས་ན་ིཐ་དད་པར། །

ད་ེཉདི་དམགིས་པ་མ་ཡནི་ཏ།ེ །

༦༨ cན་dབོ་Qངོ་པ་ཉདི་*་བཤད། །

Qངོ་ཉདི་ཁ་ོནར་cན་dབོ་ཡནི། །

མདེ་ན་མ་ིའRང་ངསེ་པའ་ིBརི། །

5ས་དང་མ་ིkག་ཇ་ིབཞནི་ན།ོ །

༦༩ cན་dབོ་ཉནོ་མངོས་ལས་ལས་Rང་། །

ལས་ན་ིསམེས་ལས་Rང་བ་ཡནི། །

སམེས་ན་ིབག་ཆགས་དག་གསི་བསགས། །

བག་ཆགས་Fལ་ན་བད་ེབ་Q།ེ །

༧༠ བད་ེབའ་ིསམེས་ན་ིཞ་ིབ་ཉདི། །

སམེས་ཞ་ིབ་ན་ིངོས་མ་ིའyར། །

ངོས་མདེ་ད་ེཉདི་kགོས་པ་Q།ེ །

ད་ེཉདི་kགོས་པས་

67 Si hablamos del ser en sí tal como es, no negamos lo convencional. No podemos enfocar un ser en sí que difiera de lo convencional, pues…

68 …lo convencional —decimos— es vacuidad y la vacuidad es ella misma convencional. Puesto que es seguro que, sin uno, lo otro no se da: ocurre como con «producto» y «transitorio».

69 Lo convencional surge de los engaños y del karma y el karma proviene de la mente. La mente se acumula mediante las huellas kármicas. La carencia de estas huellas conlleva felicidad.

70 Una mente feliz es calma en sí. Una mente calma no está confusa. Sin confusión, comprendemos el ser en sí. Al comprender el ser en sí, alcanzamos la liberación.

— —42

༧༡ ད་ེབཞནི་ཉདི་དང་ཡང་དག་མཐའ། །

མཚན་མ་མདེ་དང་དནོ་དམ་ཉདི། །

5ང་7བ་སམེས་མཆགོ་ད་ེཉདི་དང་། །

Qངོ་པ་ཉདི་*འང་བཤད་པ་ཡནི། །

༧༢ གང་དག་Qངོ་ཉདི་མ་ིཤསེ་པ། །

ད་ེདག་ཐར་པའ་ིkནེ་མ་ཡནི། །

འ

71 «Talidad» y «límite correcto», «ausencia de signos» y «lo último», «bodichita suprema», «eseidad» y «vacuidad» también se le llama.

72 Quienes no comprenden la vacuidad no tienen las bases para la liberación. Esos ignorantes habrán de girar por la cárcel de la existencia de los seis tipos de seres.

73 Tras meditar así los yoguis sobre esta vacuidad, no hay duda de que en ellos surgirá una mente de apego al bien ajeno.

74 «A mi padre, madre, amigos y a todos los seres que me han beneficiado: que a todos esos seres pueda yo devolver su amabilidad.»

— —44

༧༥ iདི་པའ་ིབཙན་རར་སམེས་ཅན་ན།ི །

ཉནོ་མངོས་མ་ེཡསི་ག*ངས་Nམས་ལ། །

བདག་གསི་ག་བ`ལ་འ5ནི་པ་Uར། །

ད་ེབཞནི་བད་ེབ་ནི་པར་རགིས། །

༧༦ འཇགི་kནེ་བད་ེའ

75 »Es apropiado privar de sufrimiento así como proveer de felicidad a aquellos seres atormentados por el fuego de los engaños en la prisión del samsara».

76 Esos frutos deseados y no deseados que son los renacimientos superiores e inferiores provienen, respectivamente, de beneficiar a los seres sensibles y de perjudicarlos.

77 Si es en relación a los seres sensibles que se logra el supremo estado de un Buda, y ninguna de las riquezas de dioses o de humanos, de Brahma, de Indra o de Rudra,…

78 …ni de los guardianes de este mundo: nada en estos tres reinos proviene si no de beneficiar a los seres, ¿qué hay de asombroso en ello?

— —46

༧༩ སམེས་ད\ལ་*ད་འ

79 Los muchos tipos de martirios infernales, de animales o de pretas que padecen los seres proceden, todos ellos, de dañar a los seres sensibles.

80 El hambre, la sed, atacarse entre sí y el tormento de ser oprimido, estas difíciles de evitar e inagotables penas son los frutos de dañar a los seres.

81 Así como hay Budas y bodisatvas, o reinos superiores e inferiores, la maduración de las acciones de los seres debemos saber que es también de dos tipos.

82 Son la base de toda virtud y debes protegerlos como a tu cuerpo, debes esforzarte por abandonar la carencia de afecto por los seres como si fuera veneno.

— —48

༨༣ ཉན་ཐསོ་Nམས་ན་ིཆགས་Fལ་བས། །

5ང་7བ་དམན་པ་ཐབོ་མནི་ནམ། །

སམེས་ཅན་ཡངོས་[་མ་དརོ་བས། །

dགོས་སངས་$ས་:་ི5ང་7བ་ཐབོ། །

༨༤ ད་ེUར་ཕན་དང་མ་ིཕན་པའ།ི །

འFས་X་འRང་བར་བཤད་པ་ན།ི །

ད་ེདག་(ད་ཅགི་གཅགི་:ང་ན།ི །

རང་དནོ་ཆགས་ཤངི་ཇ་ིUར་གནས། །

༨༥ ^ངི་A་ེབkན་པའ་ི་བ་ཅན། །

5ང་སམེས་་ ་ལས་Rང་བའ།ི །

གཞན་དནོ་གཅགི་འFས་5ང་7བ་ན།ི །

$ལ་བའི་iས་Nམས་aོམ་པར་5ེད། །

༨༦ གང་ཞགི་བaམོས་པས་བkན་པ་ན།ི །

གཞན་_་ིག་བ`ལ་_སི་Fདེ་ནས། །

བསམ་གཏན་བད་ེབ་དརོ་ནས་:ང་། །

མནར་མདེ་པར་ཡང་འtག་པར་5དེ། །


— —49

83 ¿No es por su ausencia de afecto que los oyentes logran una iluminación inferior? Por no abandonar en absoluto a los seres, alcanzaron los Budas su iluminación completa.

84 Quienes declaran el surgimiento de los frutos de lo beneficioso y de lo no beneficioso ¿cómo pueden mantener ni por un instante el apego por el bien propio?

85 Con una firme raíz de piedad y surgida del brote de la bodichita, el fruto único del altruismo: la iluminación es en lo que meditan los hijos de los Victoriosos.

86 Cuando esta meditación se vuelve firme, alarmados por el sufrimiento ajeno, abandonan el gozo de la concentración y penetran hasta el infierno Sin Tregua.

— —50

༨༧ འད་ིན་ིང་ོམཚར་འད་ིབ`གས་འསོ། །

འད་ིན་ིདམ་པའ་ིལ་གས་མཆགོ །

ད་ེདག་Nམས་:སི་རང་ས་དང་། །

ནརོ་Nམས་ནི་པ་ང་ོམཚར་མནི། །

༨༨ ཆསོ་Nམས་Qངོ་པ་འད་ིཤསེ་ནས། །

ལས་དང་འFས་X་བQན་པ་གང་། །

ད་ེན་ིང་ོམཚར་བས་ང་ོམཚར། །

ད་Rང་བས་:ང་ད་*་Rང་། །

༨༩ སམེས་ཅན་Iབོ་པའ་ིབསམ་པ་ཅན། །

ད་ེདག་iདི་པ་འདམ་Iསེ་:ང་། །

ད་ེRང་ཉསེ་པས་མ་གསོ་པ། །

7་ཡ་ིཔ¥འ་ིའདབ་མ་བཞནི། །

༩༠ cན་h་བཟང་སགོས་$ལ་བའ་ིiས། །

Qངོ་ཉདི་ཡ་ེཤསེ་མ་ེཡསི་ན།ི །

ཉནོ་མངོས་Xད་ཤངི་བiགེས་མདོ་:།ི །

ད་ེUའང་^ངི་Aསེ་བmན་yར་ཅངི་། །


— —51

87 Esto es asombroso y encomiable. Es el supremo modo de los santos. No es sorprendente que obsequien su propio cuerpo y sus posesiones.

88 Quienes conocen la vacuidad de todo fenómeno y la reconcilian con el karma y sus frutos son portentos entre los portentos, extraordinarios entre los extraordinarios.

89 Los que desean proteger a los seres, aunque nazcan en los barros del samsara, no se manchan con las faltas que allí ocurren, son como pétalos de un loto acuático.

90 Samantabhadra y los demás bodisatvas, en virtud del fuego gnóstico de la vacuidad, han quemado la leña de los engaños y, aun así, siguen empapados de piedad.

— —52

༩༡ ^ངི་Aའེ་ིདབང་*་yར་པ་Nམས། །

གཤགེས་དང་བUམས་དང་རལོ་པ་དང་། །

ཁབ་ནས་འRང་དང་དཀའ་Vབ་bདོ། །

5ང་7བ་ཆེ་དང་བ*ད་¦ེ་བཅོམ། །

༩༢ ཆསོ་:་ིའཁརོ་ལ་ོབ(རོ་བ་དང་། །

་Nམས་cན་_སི་བགས་པར་དང་། །

ད་ེབཞནི་*་ན་ི\་ངན་འདས། །

འདས་པར་Qནོ་པར་མཛད་པ་ཡནི། །

༩༣ ཚངས་དང་དབང་པ་ོབ་འtག་དང་། །

ག་སགོས་གKགས་[་§ལ་5ས་ནས། །

འ

91 Aquellos bajo el poder de la piedad muestran actividades de partida, nacimiento, júbilo, renuncia a un reino, ascetismo, gran iluminación, derrota a los maras,…

92 …giro de la rueda del dharma, ingreso en el reino de todos los dioses, y, asimismo, muestran su ida más allá del sufrimiento.

93 Emanando las formas de Brahma, Indra, Vishnu y el fiero Rudra, bailan danzas piadosas de obras que disciplinan a los seres.

94 Los dos tipos de gnosis que surgen del vehículo superior fueron explicados para descanso de los decepcionados del camino del samsara, mas no son últimos.

— —54

༩༥ ཇ་ིiདི་སངས་$ས་:སི་མ་བ¨ལ། །

ད་ེiདི་ཡ་ེཤསེ་ས་དངསོ་ཅན། །

ཏངི་འཛ0ན་\སོ་པར་བ$ལ་yར་པའ།ི །

ཉན་ཐསོ་ད་ེདག་གནས་པར་འyར། །

༩༦ བ¨ལ་ན་་ཚགས་གKགས་:སི་ན།ི །

སམེས་ཅན་དནོ་ལ་ཆགས་yར་ཅངི་། །

བསདོ་ནམས་ཡ་ེཤསེ་ཚགས་བསགས་ནས། །

སངས་$ས་5ང་7བ་འཐོབ་པར་འyར། །

༩༧ གཉསི་:་ིབག་ཆགས་ཡདོ་པའ་ིBརི། །

བག་ཆགས་ས་བནོ་བAདོ་པ་ཡནི། །

ས་བནོ་ད་ེདངསོ་ཚགས་པ་ཡསི། །

iདི་པའ་ི་ ་Iདེ་པར་5དེ། །

༩༨ འཇགི་kནེ་མགནོ་Nམས་:སི་བQན་པ། །

སམེས་ཅན་བསམ་དབང་Aསེ་འ

95 Mientras no los apremie un buda, seguirán los oyentes en un estado corpóreo de gnosis, desmayados e intoxicados por la absorción meditativa.

96 Tras ser apremiados, con formas diversas, se apegarán al bien de los seres y, una vez acumuladas las colecciones de mérito y sabiduría, alcanzarán la iluminación del Buda.

97 Por haber huellas kármicas de dualidad, se les llama semillas a estas huellas. La conjunción de estas semillas con condiciones produce el brote del samsara.

98 Las enseñanzas de los protectores del cosmos comprenden muchos métodos para adaptarse a las disposiciones mentales de los seres en el mundo, por lo tanto, toman muchos aspectos diferentes.

— —56

༩༩ ཟབ་ཅངི་$་ཆ་ེད5་ེབ་དང་། །

ལ་ལར་གཉསི་ཀའ་ིམཚན་ཉདི་ཅན། །

ཐ་དད་བQན་པར་ཡནི་ཡང་ན།ི །

Qངོ་དང་གཉསི་མདེ་ཐ་དད་མནི། །

༡༠༠ གKངས་Nམས་དང་ན་ིས་Nམས་དང་། །

སངས་$ས་ཕ་རལོ་Bནི་གང་དག །

ད་ེདག་5ང་7བ་སམེས་:་ིཆར། །

cན་མནེ་Nམས་:སི་ག[ངས་པ་ཡནི། །

༡༠༡ ས་ངག་ཡདི་:སི་kག་པར་ན།ི །

ད་ེUར་སམེས་ཅན་དནོ་5དེ་པ། །

Qོང་ཉིད་ོད་པར་་Nམས་ལ། །

ཆད་པའ་ིདོ་པ་ཉདི་ཡདོ་མནི། །

༡༠༢ འཁརོ་བ་\་ངན་འདས་པ་ལ། །

བདག་ཉདི་ཆ་ེད་ེམ་ིགནས་པས། །

ད་ེBརི་སངས་$ས་Nམས་:སི་ན།ི །

མ་ིགནས་\་ངན་འདས་འདརི་བཤད། །


— —57

99 Se dividen en profundas y extensas, y algunas mezclan ambos atributos. Aunque enseñen de modos diversos, no difieren en la vacuidad ni en la no dualidad.

100 La habilidad de retención, las tierras y las perfecciones de los Budas —dicen los omniscientes— son aspectos de la bodichita.

101 No procede ni cuestionarse que sean nihilistas los dialécticos que afirman la vacuidad mientras obran así siempre por el bien de los seres con su cuerpo, habla y mente.

102 Ni en samsara ni en nirvana residen los seres grandes, por eso, hablamos aquí del nirvana que no reside de los Budas.


— —58

༡༠༣ ^ངི་A་ེར་ོགཅགི་བསདོ་ནམས་འyར། །

Qངོ་ཉདི་ར་ོན་ིམཆགོ་yར་པ། །

བདག་དང་གཞན་དནོ་©བ་དནོ་*། །

གང་འVང་ད་ེདག་$ལ་iས་ཡནི། །

༡༠༤ དངསོ་པ་ོcན་_སི་ད་ེལ་འ*ད། །

iདི་པ་ག[མ་ན་kག་མཆདོ་འསོ། །

སངས་$ས་ག*ང་ན་ིའཚབ་དནོ་*། །

འཇགི་kནེ་འནེ་པ་ད་ེདག་བགས། །

༡༠༥ 5ང་7བ་སམེས་འད་ིཐགེ་ཆནེ་པ།ོ །

མཆགོ་ན་ིཡནི་པར་བཤད་པ་Q།ེ །

མཉམ་པར་བཞག་པས་འབད་པ་ཡསི། །

5ང་7བ་སམེས་ན་ིབIདེ་པར་བ_།ི །

༡༠༦ རང་དང་གཞན་དནོ་©བ་དནོ་*། །

iདི་ན་ཐབས་གཞན་ཡདོ་མ་ཡནི། །

5ང་7བ་སམེས་ན་ིམ་གཏགོས་པར། །

སངས་$ས་:སི་`ར་ཐབས་མ་གཟགིས། །


— —59

103 El sabor único de la piedad es el mérito, el sabor de la vacuidad es supremo. Quienes los beben por su bien propio y por el ajeno son hijos de los Conquistadores.

104 Inclínate ante ellos con todo tu ser, merecen siempre honor en los tres mundos, estos guías residen en el universo para ser representantes de los Budas.

105 Esta bodichita es el gran vehículo supremo, se ha enunciado. Debemos, pues, mediante el esfuerzo de la absorción, generar bodichita.

106 Para lograr el bien propio y el ajeno, no existe en el samsara otro método. Aparte de la bodichita, no lo han visto los Budas.

— —60

༡༠༧ 5ང་7བ་སམེས་བIདེ་ཙམ་_སི་ན།ི །

བསདོ་ནམས་Gང་པ་ོགང་ཐབོ་པ། །

གལ་ཏ་ེགKགས་ཅན་ཡནི་ན་ན།ི །

ནམ་མཁའ་གང་བ་ལས་:ང་ག །

༡༠༨ Iསེ་X་གང་ཞགི་(ད་ཅགི་ཙམ། །

5ང་7བ་སམེས་ན་ིaམོ་5དེ་པ། །

ད་ེཡ་ིབསདོ་ནམས་Gང་པ་ོན།ི །

$ལ་བ་ཡིས་:ང་བ

107 El cúmulo de mérito que se obtiene de la sola generación de la bodichita, si se materializase en una forma física, superaría incluso a los cielos.

108 El cúmulo de mérito que amasa quien, por un instante, medita en la bodichita no pueden medirlo ni los Conquistadores.

109 Una mente preciosa, sin engaños, es la joya más única y suprema: no puede ser destruida ni robada por los maras que son los engaños.

110 Así como las oraciones de los Budas y de los bodisatvas son inalterables, con tal fijeza deben quienes se internan en la bodichita sostener esta mente.

— —62

༡༡༡ ང་ོམཚར་_སི་:ང་དེ་ཅག་གསི། །

ཇི་Uར་བཤད་པ་ལ་འབད་:ི། །

ད་ེAསེ་cན་བཟང་bདོ་པ་ན།ི །

རང་ཉདི་:སི་ན་ིkགོས་པར་འyར། །

༡༡༢

$ལ་མཆགོ་Nམས་:སི་བQདོ་པའ་ི5ང་7བ་སམེས་ན་ིབQདོ་5ས་པའ།ི །

བསདོ་ནམས་མངས་མདེ་དངེ་*་བདག་གསི་ཐབོ་པ་གང་ཡནི་པ། །

ད་ེཡསི་iདི་པའ་ི$་མཚའ་ི«་¬ངོ་ནང་*་xབ་པ་ཡ།ི །

སམེས་ཅན་ང་གཉསི་དབང་པསོ་བQན་པའི་ལམ་*་འ

111 Aun con asombro, debéis esforzaros como aquí se ha explicado. Luego, podréis comprender las acciones de Samantabhadra.

112 Que todos los incomparables méritos que haya podido hoy obtener por haber alabado la bodichita ensalzada por los conquistadores supremos sirvan para que los que están sumergidos en el oleaje del océano del samsara, los seres sensibles, recorran el camino mostrado por el Señor de los Bípedos.

Hemos llegado al final del Comentario sobre la Mente de la Iluminación, compuesto por el gran maestro Arya Nagaryuna. Fue traducido y editado por el gran abad indio Gunacara y el traductor Rabshi Sheñen. Fue después revisado por el abad indio Canacavuarma y por el traductor tibetano Patsab Ñima Tak.

© Traducción al castellano, Marta Saro (Tenzin Dolkar), Dharamsala, 2017. Revisado en 2020.

— —64

Comentarioa la Mente de la IluminaciónComentarioa la Mente de la IluminaciónComentario a la Mente de la Iluminación