COMPETENCIAS BÁSICASCOMPETENCIAS BÁSICAS

Eloísa Teijeira BautistaAsesora de educación en valores. CFR de Vigo.11/03/09

GUIÓN DA EXPOSICIÓN.GUIÓN DA EXPOSICIÓN.1.1. AS COMPETENCIAS BÁSICAS:AS COMPETENCIAS BÁSICAS:

→ Orixe.Orixe.→ Definición.Definición.→ Cales son?Cales son?→ Relación CB- áreas.Relación CB- áreas.→ Que contribúe a desenvolver as CB?Que contribúe a desenvolver as CB?

2.2. IMPLICACIÓNS PARA O CENTRO:IMPLICACIÓNS PARA O CENTRO:→ Principais elementos a modificar.Principais elementos a modificar.→ Que tipo de modificacións son necesarias?Que tipo de modificacións son necesarias?

3.3. PROGRAMACIÓN:PROGRAMACIÓN:→ O que dí a normativa.O que dí a normativa.→ Como programar? Unha proposta.Como programar? Unha proposta.

AS APRENDIZAXES PARA O SÉCULO XXI

UNESCO(1995). INFORME DELORS: “LA EDUCACIÓN ENCIERRA UN TESORO”:

1. APRENDER A CONOCER.

2. APRENDER A HACER.

3. APRENDER A CONVIVIR.

4. APRENDER A SER.

5. APRENDER A EMPRENDER.

Competencias básicas: unha proposta Competencias básicas: unha proposta conxuntaconxunta

Concepto de competencias clave no ensino Concepto de competencias clave no ensino obligatorioobligatorio

PSICOLOXÍPSICOLOXÍAA

FORMACIÓN FORMACIÓN PROFESIONALPROFESIONAL LINGÜÍSTICLINGÜÍSTIC

AA

CONFERENCIAS INTERNACIONAIS DE EDUCACIÓNCONFERENCIAS INTERNACIONAIS DE EDUCACIÓN

INFORME DeSeCoINFORME DeSeCo

COMPETENCIAS BÁSICAS (CB) LOECOMPETENCIAS BÁSICAS (CB) LOE

COMPETENCIAS BÁSICAS.COMPETENCIAS BÁSICAS.ELEMENTOS PARA DEFINILASELEMENTOS PARA DEFINILAS

Capacidade de responder a demandas complexas e levar a cabo diversas tareas de forma axeitada.SUPÓN UNHA COMBINACIÓN DE: HABILIDADES PRÁCTICAS, COÑECEMENTOS, MOTIVACIÓNS, VALORES ÉTICOS, ACTITUDES, EMOCIÓNS E OUTROS COMPOÑENTES SOCIAIS E DE COMPORTAMENTO que se movilizan conxuntamente para lograr unha acción eficaz

(DeSeCo).

É responsabilidade da escola asegurar o desenvolvemento de CB como dereito cidadá de todos e todas, especialmente de aqueles en risco de vulnerabilidade social ou exclusión. (Baseado en Antonio Bolivar).

8 COMPETENCIAS BÁSICAS8 COMPETENCIAS BÁSICAS1. Competencia en comunicación lingüística.2. Competencia matemática.3. Competencia no coñecemento e na

interacción co mundo físico.4. Tratamento da información e

competencia dixital.5. Competencia social e ciudadá.6. Competencia cultural e artística.7. Competencia para aprender a aprender.8. Autonomía e iniciativa persoal.

RELACIÓN ENTRE CB E ÁREAS OU RELACIÓN ENTRE CB E ÁREAS OU ASIGNATURASASIGNATURAS

AS CB ORIENTAN A APRENDIZAXE

CB ÁREASÁREAS

MATERIASMATERIAS

Contornos Contornos formaisformais

QUE CONTRIBÚE A QUE CONTRIBÚE A DESENVOLVER AS CB?DESENVOLVER AS CB?

Contornos Contornos non non formaisformais ContornoContorno

s s informaisinformais

CBCB

CurrículuCurrículumm Acción Acción

titorialtitorialActividades Actividades extraescolareextraescolaress

Educación Educación familiarfamiliar

ProgramaProgramas sociaiss sociais

xogosxogos

RelaciónRelacións sociaiss sociais

OrganizacióOrganización dos n dos centroscentros

…

……

NOVIDADES E DO ENFOQUE

DE COMPETENCIA

S

Situar a funcionalidade no primeiro plano da apendizaxe.

Poñer o acento na movilización articulada e interrelacionada de diferentes tipos de coñecemento.

Importancia do contexto no que se adquiren as competencias e nos que se desenvolverán posteriormente.

TRÁTASE DE ANALIZAR A NOSA PRÁCTICA E AXUSTAR O NECESARIO !

IMPLICACIÓNS DA INCLUSIÓN DAS C.B. IMPLICACIÓNS DA INCLUSIÓN DAS C.B. NO CURRÍCULUM NO CURRÍCULUM

Principais elementos a modificar:

A METODOLOXÍA A METODOLOXÍA (ESPECIALMENTE O (ESPECIALMENTE O TRABALLO COLABORATIVO DO EQUIPO DOCENTETRABALLO COLABORATIVO DO EQUIPO DOCENTE).).

AS TAREFAS.AS TAREFAS.

A AVALIACIÓN.A AVALIACIÓN.

QUE TIPO DE MODIFICACIÓNS QUE TIPO DE MODIFICACIÓNS SON NECESARIAS? SON NECESARIAS?

NA METODOLOXÍA:NA METODOLOXÍA: APRENDIZAXE POR PROXECTOS, SOLUCIÓN DE

PROBLEMAS , estudos de casos, webquest… Metodoloxía investigativa do alumnado: buscar,

seleccionar, interpretar información… Potenciar a reflexión e o pensamento crítico, o desexo de

comprender, a formulación de preguntas, a reflexión sobre o propio saber, a interpretación dos saberes de outros.

Dar importancia á interacción dialóxica, que permite interpretar o propio coñecemento e o do outro xenerando a comprensión.

Potenciar o traballo colaborativo:Potenciar o traballo colaborativo: Entre o alumnado.Entre o alumnado. Entre o profesoradoEntre o profesorado: : Colaboración metodolóxica e Colaboración metodolóxica e

didáctica dos equipos docentes.didáctica dos equipos docentes. Co contorno.Co contorno.

PROXECTOTAREFA

Na práctica educativa:Habitualmente facemos exercicios.Con frecuencia facemos actividades.

Temos que integrar os exercicios e as actividades en TAREFAS.Deberíamos integrar as tarefas en PROXECTOS.

Actividades

Exercicios

PROXECTO: Elaborar unha guía de visitas a enclaves do medio natural da comarca, para

as familias.TAREFA: Elaborar unha lista dos itinerarios, máis sinxelos e rápidos, de acceso a enclaves naturais da comarca.

Actividades:Comparar itinerarios.Defender la decisión sobre el itinerario elexido.…

Exercicios:Localizar enclaves nun mapa da comarca.Calcular distancias.Escribir itinerarios.Pedir a palabra.…

QUE TIPO DE MODIFICACIÓNS QUE TIPO DE MODIFICACIÓNS SON NECESARIAS? SON NECESARIAS?

NAS TAREFAS:NAS TAREFAS:ENTENDER QUE OS EXERCICIOS E ACTIVIDADES témolos que integrar en TAREFAS, e éstas en proxectos.

→ Focalizar a acción en situacións reais, propoñendo tarefas auténticas ou que as simulen…

→ Vincular o coñecemento ós problemas importantes da vida cotiá.

→ Utilizar plantexamentos orientados á integración e globalización dos coñecementos en contextos complexos e cambiantes.

→ Propor aprendizaxes que desenvolvan distintas CB.

→ Propor diferentes operacións mentais que o alumnado deberá realizar (razoar, argumentar, crear,…)

QUE TIPO DE MODIFICACIÓNS QUE TIPO DE MODIFICACIÓNS SON NECESARIAS? SON NECESARIAS?

NA AVALIACIÓN:NA AVALIACIÓN:

→ A avaliación de CB non é a avaliación dos contidos A avaliación de CB non é a avaliación dos contidos adquiridos.adquiridos.

→ Consiste en Consiste en propor tarefas nas que teñan que mostrar propor tarefas nas que teñan que mostrar cómo utilizan os coñecementos, estratexias, habilidades,cómo utilizan os coñecementos, estratexias, habilidades,… que poseen para resolvelas… que poseen para resolvelas (cómo os seleccionan, (cómo os seleccionan, cómo os utilizan,…)cómo os utilizan,…)

→ Consiste no Consiste no plantexamento de problemas sociais, reais, plantexamento de problemas sociais, reais, etcetc. que teñen que solucionar.. que teñen que solucionar.

→ A avaliación non se centra na realización dun exame.A avaliación non se centra na realización dun exame.

QUE TIPO DE MODIFICACIÓNS QUE TIPO DE MODIFICACIÓNS SON NECESARIAS? SON NECESARIAS?

PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN:PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN:

→ Probas “auténticas” Probas “auténticas” (seguindo a Monereo):(seguindo a Monereo): →Plantexadas nun contexto real ou simulado.Plantexadas nun contexto real ou simulado.→Diversidade de tipoloxía de preguntas.Diversidade de tipoloxía de preguntas.→Diversidade de maneiras de representación da información.Diversidade de maneiras de representación da información.→Con diversa esixencia de complexidade cognitiva.Con diversa esixencia de complexidade cognitiva.→Con posibilidade de utilización de axudas, material,…Con posibilidade de utilización de axudas, material,…→Con posibilidade de flexibilización de tempos.Con posibilidade de flexibilización de tempos.→Con posibilidade de plantexamento de sucesos inesperados.Con posibilidade de plantexamento de sucesos inesperados.

→ Criterios de avaliación públicos.Criterios de avaliación públicos.→ Diversidade de avaliacións: coavaliacións, Diversidade de avaliacións: coavaliacións,

autoavaliacións,…autoavaliacións,…→ Avaliacións do traballo de equipo.Avaliacións do traballo de equipo.→ Avaliacións dos procesos.Avaliacións dos procesos.→ Avaliación da metacognición.Avaliación da metacognición.→ Utilización de instrumentos diversos: Portfolios, Utilización de instrumentos diversos: Portfolios,

observación,…observación,…

O QUE ESIXE A NORMATIVA e O QUE ESIXE A NORMATIVA e as orientacións da as orientacións da

administración.administración.A LOE: A LOE:

Incluir no currículo as CB.Incluir no currículo as CB.

OS DECRETOS DO CURRÍCULO (GALICIA):OS DECRETOS DO CURRÍCULO (GALICIA): En cada área ou materia, inclusión de En cada área ou materia, inclusión de

referencias explícitas sobre a súa contribución referencias explícitas sobre a súa contribución a aquelas CB ás cales se orienta en maior a aquelas CB ás cales se orienta en maior medida.medida.

AS ORIENTACIÓNS DO 28/01/09:AS ORIENTACIÓNS DO 28/01/09: A contribución da materia ao logro das CB.A contribución da materia ao logro das CB. Os criterios de avaliación, relacionados coas Os criterios de avaliación, relacionados coas

CB.CB.

COMO PROGRAMAR?COMO PROGRAMAR?UNHA PROPOSTA UNHA PROPOSTA

1.1. Incluir nas programacións de área ou Incluir nas programacións de área ou materia, a referencia explícita sobre materia, a referencia explícita sobre qué qué CB contribúe a desenvolver CB contribúe a desenvolver en maior en maior medida.medida.

2.2. Elaborar Elaborar PROGRAMACIÓNS DE EQUIPOS PROGRAMACIÓNS DE EQUIPOS DOCENTESDOCENTES..

3.3. Nas programacións de aula/área ou Nas programacións de aula/área ou materia:materia:

1.1. Incluir o decidido na programación do equipo.Incluir o decidido na programación do equipo.2.2. Modificar a metodoloxía, as tarefas e a Modificar a metodoloxía, as tarefas e a

avaliación.avaliación.

COMO PROGRAMAR?COMO PROGRAMAR?UNHA PROPOSTA UNHA PROPOSTA

Incluir nas programacións de área ou materia, a Incluir nas programacións de área ou materia, a reflexión sobre qué CB contribúe a desenvolverreflexión sobre qué CB contribúe a desenvolver

Incluir cómo contribúe cada área ou Incluir cómo contribúe cada área ou materia ás CB, dacordo co materia ás CB, dacordo co concretado nos decretos de currículo.concretado nos decretos de currículo.

Incluir elementos de Incluir elementos de contextualización si é o caso contextualización si é o caso (decisións de cada centro sobre CB (decisións de cada centro sobre CB que precisa priorizar, impulsar…).que precisa priorizar, impulsar…).

COMO PROGRAMAR?COMO PROGRAMAR?UNHA PROPOSTA.UNHA PROPOSTA. Elaborar Elaborar

PROGRAMACIÓNS DE EQUIPOS PROGRAMACIÓNS DE EQUIPOS DOCENTES.DOCENTES.

Deseñar proxectos globalizados ou Deseñar proxectos globalizados ou interdisciplinares a realizar:interdisciplinares a realizar:Decidindo a partir dos criterios de Decidindo a partir dos criterios de

avaliación das áreas ou materias.avaliación das áreas ou materias.e por tanto, determinando qué áreas e por tanto, determinando qué áreas

están implicadas en cada proxecto.están implicadas en cada proxecto.Explicitando a relación dos criterios de Explicitando a relación dos criterios de

avaliación coas CB.avaliación coas CB.Decidindo a temporalización dos Decidindo a temporalización dos

distintos proxectos.distintos proxectos.

ELABORACIÓN DA ELABORACIÓN DA PROGRAMACIÓN DE EQUIPO DOCENTEPROGRAMACIÓN DE EQUIPO DOCENTE

A partir de:A partir de:

CRITERIOS DE AVALIACIÓN DE TODAS AS ÁREAS OU MATERIAS DO CURSOCRITERIOS DE AVALIACIÓN DE TODAS AS ÁREAS OU MATERIAS DO CURSO

MatemáticasMatemáticas LinguaLingua ……

---…-…

PROGRAMACIÓN DE EQUIPO DOCENTE DO CURSO…PROGRAMACIÓN DE EQUIPO DOCENTE DO CURSO…PROYECTO APROYECTO A

Área ou Área ou materia de materia de ……

Criterios de Criterios de avaliación:avaliación:---…-…

Colaboración Colaboración AE, AC, AE, AC, FamiliasFamilias

Temporalización Temporalización CCBB que CCBB que se traballanse traballan

Área ou Área ou materia de materia de ……

Criterios de Criterios de avaliación:avaliación:---…-…

…… ……

PROYECTO … PROYECTO …

…… …….. Colaboración Colaboración AE, AC, AE, AC, FamiliasFamilias

Temporalización Temporalización CB que se CB que se traballantraballan

PropóñensePROYECTOS

COMO PROGRAMAR?COMO PROGRAMAR?UNHA PROPOSTA (6 de 7)UNHA PROPOSTA (6 de 7)

Programacións de aula/área ou materiaProgramacións de aula/área ou materia Organizar os contidos por proxectos:Organizar os contidos por proxectos:

Os proxectos decididos na programación de equipo docente.Os proxectos decididos na programación de equipo docente. Os proxectos ou tarefas propios de área ou materia.Os proxectos ou tarefas propios de área ou materia.Esta programación irase axustando, na práctica, de acordo cos Esta programación irase axustando, na práctica, de acordo cos

intereses do alumnado.intereses do alumnado.

Incluir a relación entre criterios de avaliación e CB Incluir a relación entre criterios de avaliación e CB ((concretada na programación do equipo e as propias de área ou concretada na programación do equipo e as propias de área ou materia).materia).

Incluir a Incluir a colaboración con AE, AC, familias e contorno. colaboración con AE, AC, familias e contorno. ((concretada na programación do equipo e as propias de área ou concretada na programación do equipo e as propias de área ou materia).materia).

Axustar a metodoloxía, as tarefas e a avaliación en Axustar a metodoloxía, as tarefas e a avaliación en coherencia co traballo de CB.coherencia co traballo de CB.

ELABORACIÓN DA ELABORACIÓN DA PROGRAMACIÓN DE ÁREAPROGRAMACIÓN DE ÁREA

Modificacións respecto da anterior programación:Modificacións respecto da anterior programación:

Posteriormente haberá que CONCRETAR AS TAREFAS a realizar, a metodoloxía e os Posteriormente haberá que CONCRETAR AS TAREFAS a realizar, a metodoloxía e os instrumentos de avaliación na programación de cada proyectoinstrumentos de avaliación na programación de cada proyecto

Para os contidos non traballados en prolxectos haberá que deseñar TAREFAS.Para os contidos non traballados en prolxectos haberá que deseñar TAREFAS.

PROGRAMACIÓN DA ÁREA DE …. CURSO……….PROGRAMACIÓN DA ÁREA DE …. CURSO……….

ObxectivosObxectivos ContidosContidos Criterios de Criterios de avaliaciónavaliación

Contribución ás Contribución ás CCBBCCBB

Colaboración Colaboración con AE, AC, con AE, AC, familias e familias e contorno.contorno.

Metodoloxía:Metodoloxía:Metodoloxía didáctica.Metodoloxía didáctica.TemporalizaciónTemporalizaciónAgrupamentos.Agrupamentos.actividades., recursos actividades., recursos

Instrumentos de Instrumentos de avaliaciónavaliación

Agrupar os Agrupar os contidos por contidos por PROYECTOS PROYECTOS

(Incluir a (Incluir a agrupación agrupación por proyectos, por proyectos, concretada na concretada na programación programación do equipo ou do equipo ou as propias de as propias de área ou área ou materia.).materia.).

(Incluir a (Incluir a contribución as contribución as CB concretada CB concretada na programación na programación do equipo e as do equipo e as propias de área propias de área ou materia).ou materia).

(Incluir a (Incluir a colaboración colaboración concretada na concretada na programación programación do equipo ou do equipo ou propias de propias de área ou área ou materia).materia).

Axustala á Axustala á proposta de proposta de aprendizaxe por aprendizaxe por CBCB

Axustala á Axustala á proposta de proposta de aprendizaxe aprendizaxe por CBpor CB

PROGRAMAR E TRABALLAR POR CB: UN PROCESO

A CURTO PRAZO•Ir deseñando e implementando algún/s proxectos globalizados/ interdisciplinares.•O resto dos contidos ir desenvolvéndoos mediante:--Proxectos de área ou materia.--Tarefas de área ou materia que inclúan os exercicios e actividades correspondentes.

A MEDIO E LONGO PRAZODeseñar e implementar o currículum mediante:•Proxectos globalizados/ interdisciplinares, nos que os exercicios e actividades de cada área/materia sexan compoñentes dunha tarefa proposta.

Innovamos facendonos Innovamos facendonos preguntaspreguntas

A QUÉ SITUACIÓNS, PROBLEMAS, …TERÁ QUE ENFRENTARSE O ALUMNADO NA VIDA REAL? (personais, interpersonais, sociais,…)

¡ ¡ COMO PODEMOS AVALIAR SE O ALUMNO/A É COMPETENTE NESAS SITUACIÓNS REAIS?

QUE CONCEPTOS TEN QUE APRENDER?

QUE DESTREZAS TEN

QUE DESENVOLVER (TAMÉN ESTRATEXIAS DE APRENDIZAXE)

QUE CONDUCTAS E VALORES PRECISA TER?

¡¡ QUE TAREFAS TERÁ QUE DESENVOLVER?

QUE METODOLOXÍA UTILIZAREMOS?

QUE RECURSOS UTILIZAREMOS?

QUE COLABORACIÓN PRECISAREMOS COAS ACTIV. EXTRAES. E COMPLEMENTARIAS?

QUE COLABORACIÓN PRECISAREMOS COA FAMILIA?

IMPLEMENTACIÓN E AVALIACIÓN

¡¡ QUÉ ÁREAS PRECISAN IMPLICARSE?......................QUE COLABORACIÓN DO EQUIPO DOCENTE?

TAREFA, PROXECTO, PROBLEMA,…

CBCB

ENLACES DE INTERESE ENLACES DE INTERESE PLANTEXAMENTOS XERAIS:PLANTEXAMENTOS XERAIS:

Videos en:Videos en: IV Congreso regional en Competencias básicas y práctica IV Congreso regional en Competencias básicas y práctica

educativa. Abril 2007. Santander: educativa. Abril 2007. Santander: http://213.0.8.18/portal/Educantabria/Congreso%20Competencias%20Basicas/index.html

Especialmente: Especialmente: Conferencia de Pérez Gómez. Conferencia de Monereo. Documentos de Pérez Gómez (Cuadernos de Educación 1. La naturaleza de las

competencias básicas y sus aplicaciones pedagógicas. Cuadernos de Educación 2. Las competencias básicas y el currículo: orientaciones generales).

Conferencia del profesor Moya (cen CEP de Conferencia del profesor Moya (cen CEP de Granada): Granada): http://competenciasbasicas.blogspot.com/2007/08/captulo-2.html

PROPOSTAS PRÁCTICAS:PROPOSTAS PRÁCTICAS: http://ccbb-equipo2.blogspot.com/ http://www.omerique.net/polavide/rec_polavide0708/recursos_propios_varios.html http://www.competenciasbasicas.net/

  PROBAS INTERNACIONAIS:PROBAS INTERNACIONAIS:http://www.institutodeevaluacion.mec.es/publicaciones/?IdCategoriaPublicacion

=3