DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA29 3. CIENCIAS SOCIAIS DE 2º ESO (Pax. 42) 4. CIENCIAS SOCIAIS DE 3º ESO (Pax. 108) 5. CIENCIAS SOCIAIS DE 4º ESO (Pax. 125) 6. HISTORIA DO

1IES DO MILLADOIRO

DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA

PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS

CURSO 2015-2016

29

1

ÍNDICE XERAL PROGRAMACIÓN DO DEPARTAMENTO

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACÓN DAS PROGRAMACIÓNS (Pax. 4)

2. CIENCIAS SOCIAIS DE 1º ESO (Pax. 6)

29




6. HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO 1º BACHARELATO (Pax. 177)

7. HISTORIA DE ESPAÑA 2º BACHARELATO (Pax. 210)

8. XEOGRAFÍA 2º BACHARELATO (Pax. 224)

9. HISTORIA DA ARTE 2º BACHARELATO (Pax. 249)

10. PROCEDEMENTO E SISTEMÁTICA DE CONTROL, SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DO GRAO DE CONSECUCIÓN DAS COMPETENCIAS BÁSICAS E OBXECTIVOS DE ETAPA

POR PARTE DO ALUMNADO (Pax. 291)

11. PROCEDEMENTO E INDICADORES PARA A AVALIACIÓN DA PROPIA PROGRAMACIÓN E PRÁCTICA DOCENTE (Pax. 291)

12. CONSTANCIA DE INFORMACIÓN AO ALUMNADO (Pax. 291)

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS

O IES do Milladoiro está situado no Concello de Ames e na periferia de Compostela.Este feito determinará a natureza do centro, e o tipo de familias usuarias deste servizoeducativo, que co aporte daquelas asentadas no concello procedentes doutros países,sitúanse a medio camiño entre o rural e o urbano. Con todo, a maior parte do nosoalumnado non precisa transporte para asistir ás aulas, xa que a inmensa maioría residenas inmediacións do mesmo ou relativamente próximos.

O número de alumnado do centro experimentou un leve aumento con respecto ao anoanterior, situándose en 415 matrículas para o ano académico 2015-2016. A pesar diso, asúa mobilidade é importante e non son raras as incorporacións unha vez iniciadas asclases, sobre todo de alumnado procedente doutros países. Como xa mencionei

29

anteriormente, este é un centro cun carácter singular por mor da eleveda diversidade daprocedencia do alumnado. Contabilizadas hai arredor de quince nacionalidades distintas,o que o converten nun contexto singular e enriquecedor. Pola mesma razón, constitúetamén un gran reto no plano da integración, da convivencia e da propia docencia. Nestesenso, o Departamento de Orientación coordina estreitamente co resto dosdepartamentos, todas as medidas de atención á diversidade que no plano académico - enon so- estean ao noso alcance para cubrir algunhas das eivas máis urxentes. Asíacontece no primeiro ciclo da ESO, onde varios alumnos reciben unha hora á semanade reforzo con PT nas materias deste Departemento.

Por outra banda, o IES do Milladoiro é un centro de nova creación, aberto hai apenastres anos, e cunha serie de carencias a nivel de dotación moi graves que supoñen, senon un límite total para a actividade docente, si unha merma na experiencia de ensino-aprendizaxe do noso alumnado, que é necesario subsanar máis cedo que tarde, conmedios técnicos propios dun instituto do S.XXI, fondos para a biblioteca e materialelemental do propio departamento.

Á problemática da dotación, únese a alta provisionalidade do claustro que conta con 46membros, dos cales soamente 21 son definitivos. Este esquema repítese prácticamenteno noso Departamento de Xeografía e Historia, onde so dous membros contan conpraza definitiva. Isto dificulta en boa medida o establecemento dunhas líneas deactuación e duns acordos a medio prazo na nosa área.

O Departamento de Xeografía e Historia está constituído por Victor Santidrián, Juan dela Sotilla, Antón Orol e Susana Álvarez, asumindo o cargo de xefa de departamento estaúltima, en substitución de Juan de la Sotilla, xefe durante o curso 2014-2015. VictorSantidrián e Juan de la Sotilla están definitivos no Departamento, mentres que as prazasde Antón Orol e Susana Álvarez teñen un carácter provisional.

A distribución de materias e niveis para cada un dos membros, tendo en conta queVíctor Santidrián exercerá de Director do centro, é a seguinte:

Materia Profesorado Xeografía de 2º Bach. Víctor SantidriánHª de España de 2º Bach. Juan de la SotillaHª da Arte de 2º Bach. Susana ÁlvarezHª do Mundo Contemporáneo de 1º Bach. Antón OrolCCSS de 4º ESO Juan de la Sotilla e Antón OrolCCSS de 3º ESO Juan de la SotillaCCSS de 2º ESO Antón OrolCCSS de 1º ESO Susana Álvarez

Como se pode comprobar na táboa anterior, o Departamento imparte estritamente as súas materias propias, perdendo a afín de música do curso pasado.

29

Todos os membros do Departamento complementan o seu horario semanal con horas degarda, xefatura de departamento, horas de titoría e dirección.

As programacións didácticas que se presentan a seguir axústanse á normativa vixentetendo en conta que estamos nun proceso de implantación de novos programas deestudo baseados na nova Lei de Educación (LOMCE). Por causa disto, os programaspara 1ºESO, 3ºESO e 1ºBacharelato seguirán a nova lei, mentres que os restantesniveis terán de referencia a LOE.

29

PROGRAMACIÓN CCSS 1º ESO

ÍNDICE

1.INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN

2. OBXECTIVOS DE ETAPA

3. ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE ASOCIADAS A CADA BLOQUE DECONTIDO

29

4. AVALIACIÓN

4.1. DIRECTRICES E INSTRUMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL

4.2.CRITERIOS DE AVALIACIÓN DE 1º ESO LOMCE E MÍNIMOS ESIXIBLES

4.3. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE

4.4. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN

4.5. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

4.6. ACTIVIDADES DE REFORZO E RECUPERACIÓN

5. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

6. METODOLOXÍA

7. MATERIAIS DIDÁCTICOS

8. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

9. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AOS DISTINTOS PLANS DO CENTRO

9.1. ACCIÓNS DE EDUCACIÓN EN VALORES E DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DECONVIVENCIA

9.2. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC DO CENTRO

9.3.ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR E PROXECTO LINGÜÍSTICO DO CENTRO

10. PROCEDEMENTO E SISTEMÁTICA DE CONTROL, SEGUIMENTO EAVALIACIÓN DO GRAO DE CONSECUCIÓN DAS COMPETENCIAS BÁSICAS EOBXECTIVOS DE ETAPA POR PARTE DO ALUMNADO

11. PROCEDEMENTO E INDICADORES PARA A AVALIACIÓN DA PROPIAPROGRAMACIÓN E PRÁCTICA DOCENTE

12. CONSTANCIA DE INFORMACIÓN AO ALUMNADO

1.BREVE INTRODUCIÓN

Neste ano académico 2015/2016 contamos cun 1º ESO conformado por un total de 90alumnos e alumnas, dos cales 14 están repetindo e nos que un importante número de alumnado, recibe algún tipo de medida de atención á diversidade, fundamentalmente nas materias estruturais como son as linguas e as matemáticas, e mesmo, nas propiasCiencias Sociais e Naturais para as que contamos coa axuda do profesor de Pedagoxía Terapéutica, e profesorado especializado en cada área a reforzar.

Esta programación fundaméntase principalmente nos seguintes documentos legais:

29

- Decreto 86/2015 polo que se establece o currículo da ESO e do bacharelato na Comunidade de Galicia.

- Orde ECD/65/2015, de 21 de Xaneiro, pola que se describen as relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación da educación primaria,a educación secundaria obrigatoria e o bacharelato, BOE, 25, 29.01.2015

- Orden de 28 de agosto de 1995 pola que se regula o procedemento paragarantir o dereito dos alumnos de Educación Secundaria Obrigatoria e deBacharelato a que o seu rendemeento escolar sexa avaliado conforme acriterios obxectivos. Apartado sexto, puntos 1 e 2.

- ORDE 08/06/2015 Calendario escolar para o curso 2015/16, nos centrosdocentes sostidos con fondos públicos naComunidade Autónoma de Galicia.(DOG do 17 de xuño, c-erros DOG do 22 de xuño) -Art.9º

2.OBXECTIVOS DE ETAPA

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos norespecto ás outras persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedadeentre as persoas e grupos, exercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanoscomo valores comúns dunha sociedade plural e prepararse para o exercicio dacidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e enequipo como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas daaprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidadesentre eles. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes emulleres.

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nassúas relacións coas outras persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos decalquera tipo, os comportamentos sexistas e resolver pacificamente os conflitos.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes da información para, consentido crítico, adquirir novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica nocampo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado que se estrutura endistintas disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar osproblemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia.

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, osentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender,planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.

h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e nalingua castelá, textos e mensaxes complexos, e iniciarse no coñecemento, a lectura eo estudo da literatura.

i) Comprender e expresarse en máis dunha lingua estranxeira de maneira apropiada.

j) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propia e dasoutras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural, coñecer mulleres e homesque realizaron achegas importantes á cultura e sociedade galega ou a outras culturasdo mundo.

29

k) Coñecer o corpo humano e o seu funcionamento, aceptar o propio e odas outraspersoas, aprender a coidalo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos do coidado esaúde corporais e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecero desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana dasexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociaisrelacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o ambiente,contribuíndo á súa conservación e mellora.

l) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestaciónsartísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

m)Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico eartístico de Galicia, participar na súa conservación e mellora e respectar a diversidadelingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudesde interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.

n) Coñecer e valorar a importancia do uso do noso idioma como elemento fundamental para o mantemento da nosa identidade.

3.ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE ASOCIADAS A CADA BLOQUE DE CONTIDO E SECUENCIACIÓN

Bloque Obxc. Contidos Actividades deaprendizaxe

Temp.(sesións)

Bloque 1.O medio físico

b,e,f,g B1.1. A Terra: a Terra no Sistema Solar. (1)

(1) (1)


b,e,f,g B1.2. Representación da Terra. Escala e linguaxe cartográfica.

-Identificación e clasificación de distintos tipos de cartografía.-Resolución de problemas con escalas para calcular distanciasreais.-Reflexión sobre o uso das escalas en distintos ámbitos profesionais.

3 sesións


b,e,f,g B1.3. Proxeccións esistemas de coordenadas. Imaxes de satélite eos seus principais usos.

-Comentario de modelos de distintas proxeccións cartográficas e características das mesmas.-Manexo de cartografíadixital e valoración dos seus usos, proposta delocalización…

3 sesións

29


b,e,f,g B1.4. Localización. Latitude e lonxitude.

-Identificación dos recursos disponibles para situarse no Planeta.-Deseño dunha rosa dos ventos.-Deseño dun globo terráqueo coas principais líneas de referencia.- Práctica de localización simple cunha partida á “batallanaval”- Localización de capitais mundiais a partir da cartografía disponible no libro de texto.

2 sesións

29



b,e,f,g,h B1.5. Trazos principais do relevo do mundo. Clima: elementos e factores. Diversidade climática no planeta.

-Esquematizar os aspectos teóricos principais sobre o relevo e os factores que inflúen no clima.-Localización noticias de prensa sobre o relevo e a súa formación.

-Creación dun mural temático na aula co resultado da procura de noticias en xornais sobre o relevo, terremotos, erupcións volcánicas…titulado “O relevo en portada

- Completar un cadro sinóptico coas características dos principais climas da Terra e o súa representación en climogramas.

-Traballo grupal para crear un póster xigante coas distintas áreas climáticas do planeta para mostrar diversos aspectos que as caracterizan (os factores que as determinan, manexo declimogramas para ilustrar o comportamento das precipitacións e das temperaturas, influencias do clima sobre o réxime fluvial, paisaxe natural e humana…)

-Construción de climogramas a partir detáboas de datos.

2 sesións

2 sesións

3 sesións

__________

1 sesión

29



b,e,f,g,h

b,e,f,g,h

B1.6. Medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía.

B1.6. Medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía.

- Elaboración dun glosario online cos principais exemplos de unidades de relevo e exposición na aula.-Practica con mapas flash interactivos.-Traballo con mapas mudos para situar as principais unidades de relevo.

-Escoita activa dunha explicación xeral sobre hidrografía. -Completar modelos dos aspectos tratados na explicación, co vocabulario técnico e unha breve definición dos mesmos.- Elaboracion de esquemas dos principais aspectos da Hidrografía (a auga e arede hidrográfica, ciclo da auga, características dos ríos,dinámica oceánica, auga e clima)- Traballo grupal de investigación e exposición na aula “Atlas da rede hidrográfica mundial”

-Traballo individual de escrita creativa coa redacción dun relato deviaxes, tendo como protagonista a un explorador do S.XIX, que realiza unha ruta da que vai deixando testemuño usando termos cartográficos, conceptos de xeografíafísica, hidrografía...O produto final será unha colección de aproximadamente 20 relatos de viaxe en formato dixital.

1 sesión

(aula deinformática)

2 sesións

3-4 sesións


1 sesión

(Biblioteca)

29


b,e,f,g,h,m B1.7. Medio natural europeo: principais trazos.

- Identificación de distintas paisaxes e comentario dos factores que interveñenna súa creación.

1 sesión


b,e,f,g B1.8. Unidades do relevo do espazo xeográfico europeo.

-Traballo con mapas mudos para situar as principais unidades de relevo.-Practica con mapas flash interactivos

Abordada na sesión do apartado B.1.6


b,e,f,h,m B1.9. Conxuntos bioclimáticos do espazo xeográfico europeo.

------

Abordado no contido B.1.5.


b,e,f,m B1.10. Diversidade de espazos naturaiseuropeos.

------

Abordado no contido B.1.7.


b,e,f,g,h,m B1.11. Medio natural: áreas e problemas ambientais (1)

(1) (1)

Bloque 3. A Historia

g,l,o B3.1. Relación entreo pasado, o presente e o futuro a través da historia.

-Remuíño de ideas sobre os usos na actualidade dunha disciplina como a Historia.-Produción dun texto argumentativo a respecto deste tema.

½ sesión


g,l,o B3.2. Fontes históricas.

-Observación e clasificación de diferentes tipos de fontes históricas nun cadro sinóptico e deducción das información diversas que nos pode aportar.

½ sesión


l,o B3.3. Cambio e continuidade.

-Actividade de comprensión lectora a partir dun texto sinxelo que aborda estes dous aspectos na Historia

½ sesión

29


f,l,o B3.4. Tempo histórico.

-Práctica de conversiónde anos a séculos, lustros, décadas…e viceversa. E repaso da súa expresión en número romanos. - Lectura comprensiva dun texto sinxelo que aborde a periodización do tempo en idades para o seu estudo, e outros calendarios distintos ao occidental.

½ sesión


h,l,o B3.5. Vocabulario histórico e artístico.

Elaboración dun glosario online colaborativo

(ao longo da 2ª e3ª aval.)


f,l B3.7. Periodización da Prehistoria e a Idade Antiga.

-Comentario do eixo cronolóxico do libro. ½ sesión


f,l,g B3.8. Prehistoria e Idade Antiga: visión global.

-Comprensión lectora eelaboración dun cuestionario sobre as claves de ambos períodos

½ sesión


f,l B3.6. Evolución das especies e a hominización (1)

-Escoita activa dunha explicación xeral sobre Darwin e a Hominización.-Responder a un cuestionario básico sobre os contidos explicados. (1)

- Visita ás webs do Museo da Evolución Humana e da Fundación Atapuerca para recoller, de xeito dirixido, información básica co fin de crear unha pequena reportaxe sobre o xacemento de Atapuerca. (2)(actividade complementada posiblemente coa visita ao xacemento ao final de curso)

1 sesión

3 sesións


29


c,g,h,l,n,o

B3.9.1. Paleolítico: etapas; características das formas de vida; cazadores colectores.

B3.9.2. Neolítico: revolución agraria e expansión das sociedades humanas; sedentarismo; artesanía e comercio; organización social.

B3.10. Aparición dos ritos: restos materiais e artísticos; pintura e escultura.

- Escoita activa dun documental sobre a Prehistoria.- Definir o tempo e o espazo para esas etapas da Prehistoria: elaboración dun eixe cronolóxico coas etapas da súa Historia e un mapa temático sobre a súa difusión.-Completar un cadro sinóptico cos seus principais trazos definitorios.-Completar modelos esquemáticos dos aspectos tratados na explicación, co vocabulario técnico e unha breve definición dos mesmos.-Visu de imaxes para o recoñecemento de restos e producións das sociedades do Paleolítico e Neolítico, e o seu comentario.-Traballo grupal de investigación sobre un tema ou aspecto arredor destas comunidades paleolíticas e neolíticas. Será pautado, avaliado con rúbrica e presentado na aula. Os equipos dealumnado escollerán o tema entre unha oferta de varios. (2)

-Comprensión lectora dun texto sinxelo sobreo megalitismo e arte rupestre galega coas principais líneas de interpretación-Elaboración dun mapatemático cos principais xacementos prehistóricos en Galicia.

2 sesións

1 sesión

4 sesións

1 sesión

29


a,c,d,g,h,l,f

B3.11. Idade Antiga:primeiras civilizacións urbanas. Mesopotamia e Exipto. Sociedade, economía e política.

B3.12. Idade Antiga:invención da escritura.

B3.13. Idade Antiga:historia de Exipto.

-Escoita activa dun documental sobre as civilizacións fluviais.

-Definir o tempo e o espazo das civilizacións fluviais: elaboración dun eixe cronolóxico coas etapas da súa Historia e un mapa temático coa súa situación xeográfica.

-Completar un cadro sinóptico cos seus principais trazos definitorios.

-Remuíño de ideas sobre a importancia da escritura desde a súa aparición sobre tabliñas de arxila, ata as mensaxes de whatsapp, que usamosactualmente (funcións, soportes, alcance social.

2 sesións

1 sesión

29


a,c,d,g,h,l,fB3.14. Idade Antiga:relixión exipcia.

B3.15. Idade Antiga:arte en Mesopotamia e Exipto.

-Produción dun texto argumentativo a respecto deste tema.-Completar modelos esquemáticos dos aspectos tratados na explicación do tema, covocabulario técnico e unha breve definición dos mesmos.-Visu de imaxes para o recoñecemento de restos e producións das Civilizacións fluviais, e o seu comentario.

-Traballo grupal de investigación sobre un tema ou aspecto arredor das civilizacións fluviais. Será pautado, avaliadocon rúbrica e presentado na aula. Osequipos de alumnado escollerán o tema entreunha oferta de varios (2)-Visita virtual a enclaves de Mesopotamia e Exipto usando Google Earth.* Elaboración dunha memoria grupal da actividade anterior sobre os restos das Civilizacións Fluviais, cos principais contidos tratados, fotografías dos monumentos vistos, e sensacións persoais pola oportunidade que nos brinda a tecnoloxía. (2)-Procurar e completar información sobre as producións artísticas doperíodo para elaborar pósters explicativos e/ou reproducións da mesma en maquetas, réplicas...

1 sesión

4 sesións

1 sesión

1 sesión

(Biblioteca)

29


a,c,d,g,h,

a,c,d,g,l

f,g,h,l,n

B3.16. Mundo clásico. Grecia: as "polis" gregas e a súa expansión.

B3.17. Mundo clásico. Grecia: expansión comerciale política das poleis gregas.

B3.18. Mundo clásico. Imperio de Alexandre Magno e os seus sucesores: Helenismo.

-Escoita activa dun documental sobre a civilización grega.

- Definir o tempo e o espazo da civilización grega:elaboración dun eixe cronolóxico coas etapas da Historia da Grecia Antiga e un mapa temático coa súa situación e expansión.-Completar un cadro sinóptico cos seus principais trazos definitorios.

-Completar modelos esquemáticos dos aspectos tratados na explicación do tema, covocabulario técnico e unha breve definición dos mesmos.-Visu de imaxes para o recoñecemento de restos e producións culturais da CivilizaciónGrega, e o seu comentario.-Remuíño de ideas sobre as distintos sistemas de xestionar avida pública (a política) en Atenas e Esparta, así como durante o imperio e os Reinos Helenísticos, facendo fincapé nas súas características, semellanzas, diferenzas vantaxes, problemáticas, rol do/s gobernante e dos gobernados…en relación coa sociedade actual na que vivimos.

-Produción dun texto argumentativo a respecto deste tema.

2 sesións

1 sesión

1 sesión

29


a,c,d,g,l

g,l,n,o

B3.20. Mundo clásico: orixe e etapas da historia de Roma. Repúblicae imperio: organización políticae expansión colonialpolo Mediterráneo. Cristianismo.

B3.21. Mundo clásico. Arte romana: arquitectura, escultura e pintura.

B3.22. Península Ibérica: pobos prerromanos; Hispania romana; Gallaecia. Proceso de romanización. A cidade e o campo.

-Escoita activa dun documental sobre a civilización Romana.- Definir o tempo e o espazoda civilización Romana:elaboración dun eixe cronolóxico coas etapas da Historia de Roma e un mapa temático coa súa expansión e situación no Mare Nostrum.-Completar un cadro sinóptico cos seus principaistrazos definitorios. -Completar modelos esquemáticos sobre os aspectos tratados na explicación do documental, co vocabulario específico e unha breve definición dos mesmos.-Visu de imaxes para o recoñecemento de produción cultural da Civilización Romana, e o seu comentario razoado.-Traballo grupal de investigación sobre un temaou aspecto arredor da Civilización Romana. Será pautado, avaliado con rúbrica e presentado na aula. Os equipos de alumnado escollerán o temaentre unha oferta de varios (2)-Deseño dun mapa temáticocos pobos que sucumbiron ao avance de Roma-Elaboración dun esquema dos seus trazos principais-Definición do termo Romanización.-Visita ao PACC Lansbrica de San Cibrao de Las (Ourense)-Visita ao Lugo romano** Elaboración dunha memoria grupal das actividades anteriores sobrecultura Castrexa e romana en Galicia, cos principais contidos tratados, fotografías tiradas durante as propias saídas, e experiencias persoais in situ. (2)- Procurar e completar información sobre as producións artístics do período para elaborar pósters explicativos e/ou reproducións da mesma en maquetas, réplicas...

2 sesións

1 sesión

4 sesións

1 sesión

2 xornadasNa 3ªaval

1 sesión

(Biblioteca)

29

(1) Debido á coincidencia nos programas das materias de CCSS e CCNN de 1ºESO, ambos Departamentos acordaron que estes bloques de contidos serán impartidos en coordinación con CCNN.

(2) Tódolos traballos escritos elaborados en equipo servirán para crear unha revista dixital ao final do 2º e 3º trimestre.

A secuenciación dos contidos por trimestre ao longo do curso, obedece aos bloques temáticos mostrados na táboa anterior a través dunha clave cromática. Trátase dunha previsión sendo sempre flexibles para axustarse aos ritmos de aprendizaxe e curiosidade do alumnado que a podan alterar. Isto obrigaría a ir replantexando esta secuenciación ao longo do ano académico.Clave cromática da secuenciación de contidos:

4. AVALIACIÓN

Para realizar a avaliación ao alumnado de 1º ESO teranse en conta os seguintes aspectos:

4.1.DIRECTRICES E INSTRUMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL

As probas de avaliación inicial deben ter como obxectivo a detección das dificultades deaprendizaxe e os obxectivos curriculares non acadados no alumnado do nivel. Os seusresultados permitiranos a elaboración de programas de reforzo específicos ou cambiosna programación para suplir as carencias detectadas.

Dentro das materias da área, consideramos que antes de realizar un instrumentode avaliación inicial, debemos ter en conta as seguintes premisas:

Que esperamos que saiba o alumnado neste momento Que destrezas e habilidades deben ter ou deben adquirir Que grao de coñecemento teñen do vocabulario específico da materia Cal é o seu nivel de comprensión de textos

Ademais, calquera proba ou instrumento de avaliación inicial deberá valorardiferentes tipos de contidos e utilizar diferentes técnicas que nos permitan ver a situacióndo grupo-clase en canto a súa capacidade de expresión (oral ou escrita), comprensiónlectora e lectura en voz alta, interpretación de imaxes, gráficos e mapas e comprensiónde nocións básicas (tempo, cambio-continuidade, causalidade...). Así mesmo, tamén seobservarán as diferentes actitudes e habilidades do grupo en canto a expresión oral,participación, respecto do turno de palabra, etc

As probas de avaliación inicial realizaranse de forma individualizada nos primeirosdías de clase, e os seus resultados serán contrastados co resto do equipo docente de

Contidos da 1ª avaliación



29

cada grupo para elaborar unha estratexia de ensinanza- aprendizaxe conxunta, sempreque sexa oportuno.

4.2. CRITERIOS DE AVALIACIÓN DE 1º ESO LOMCE E MÍNIMOS ESIXIBLES

Criterios deavaliación

Estándares deaprendizaxe

C_clave Mínimos esixibles

B1.1. Coñecer o Sistema Solar e establecer as relacións entre os movementos da terra e a existenciadas estacións e dodía e da noite, e comprender a súa importancia na distribución dos climas e da Biota. (1)

XHB1.1.1. Interpreta como inflúen os movementos astronómicos na distribución da radiación solar e nas zonas bioclimáticas do planeta.XHB1.1.2. Analiza un mapa de fusos horariose diferencia zonas do planetade similares horas. (1)

CAA,CMCCT,CD(1)

XHB1.1.1. Saber explicar os movementos de rotación e traslación e a súa influencia no día/noite e estacións do ano. (1)

XHB1.1.2. Saber resolver problemas defusos horarios (1)

B1.2. Identificar e distinguir os sistemas de representación cartográfica, en soporte analóxico e dixital, e as súas escalas

XHB1.2.1. Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters.

CAA,CMCCT,CD

XHB1.2.1.Comprendero que é unha proxección cartográfica e distinguir unha proxección Mercator dunha Peters.

B1.3. Analizar e identificar o mapa, e coñecer as imaxes de satélite e os seus usos principais.

XHB1.3.1. Clasifica e distingue tipos deimaxes de satélite e mapas.

CAA,CMCCT,CD

XHB1.3.1. Distingue tipos de mapas.

29

B1.4. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas.

XHB1.4.1. Localiza un puntoxeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características.XHB1.4.2. Localiza espazosxeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas.

CAA,CMCCT,CD

XHB1.4.1. Localiza unpunto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características.

B1.5. Localizar no mapamundi físico as principais unidades do relevomundiais, os grandes ríos e as grandes zonas climáticas, e identificar as súas características.

XHB1.5.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo europeo e mundial.

XHB1.5.2. Identifica e describe as principais zonas climáticas do planeta.

CAA,CMCCT,CD

XHB1.5.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades dorelevo europeo e mundial.

XHB1.5.2. Identifica e describe as principais zonas climáticas do planeta.

29

B1.6. Ter unha visión global do medio físico europeo e mundial,e das súas características xerais.

XHB1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes,ríos e cadeas montañosas principais.XHB1.6.2. Elabora climogramas e mapas que sitúenos climas do mundo e reflictanos elementos máis importantes.

CAA,CMCCT,CD,CCL XHB1.6.2. Comenta climogramas e deseñamapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes.

B1.7. Ser capaz dedescribir as peculiaridades do medio físico europeo.

XHB1.7.1. Explica as características xerais do relevo europeo.

CAA,CMCCT,CD,CCL,CAA XHB1.7.1. Explica as características xerais do relevo europeo usando definicións de conceptos axeitadas.

B1.8. Situar no mapa de Europa as unidades e os elementos principais do relevo continental.

XHB1.8.1. Localiza no mapaas unidades e os elementos principais do relevo europeo.

CAA,CMCCT,CD

XHB1.8.1. Abordado no mínimo XHB1.6.2.

B1.9. Coñecer, comparar e describir os grandes conxuntosbioclimáticos que conforman o espazo xeográfico europeo.

XHB1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa.XHB1.9.2. Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente.

CAA,CMCCT,CD,CCL

XHB1.9.1. Abordado conxuntamente no mínimo esixible XHB1.5.2

29

B1.10. Coñecer os principais espazos naturais do noso continente.

XHB1.10.1. Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais.

CAA,CMCCT,CD Sen mínimo esixible

B1.11. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias.

B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localizapáxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.

CAA,CMCCT,CD,CCL B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais.

B3.1. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.

XHB3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.

CSC,CCEC XHB3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.

B3.2. Identificar, nomear e clasificarfontes históricas, eexplicar diferenzasentre interpretacións de fontes diversas.

XHB3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas.XHB3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, sexan estas restos materiais ou textuais.XHB3.2.3. Compara dous relatos a distintasescalas temporais sobre as conquistas de Alexandre.

CSC,CAA XHB3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas.

29

B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.

XHB3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.XHB3.3.2. Constrúe un eixe cronolóxico coas etapas da Historia e as datas clave de cada período.

CSC,CMCCT XHB3.3.2. Constrúe un eixe cronolóxico coas etapas da Historia e as datas clave de cada período.

B3.4. Entender que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía).

XHB3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos.

CSC,CMCCT XHB3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos.

B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artísticocon precisión, inseríndoo no contexto adecuado.

XHB3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.

CSC,CCL XHB3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico eartístico imprescindible para cada época.

B3.6. Entender o proceso de hominización.

XHB3.6.1. Recoñece os cambios evolutivos ata chegar á especie humana.

CSC,CMCCT XHB3.6.1. Recoñece os cambios evolutivos ata chegar á especie humana.

B3.7. Datar a Prehistoria e a Idade Antiga, e distinguir a escala temporal de etapascomo estas.

XHB3.7.1. Distingue etapas dentro da historiaantiga.

CSC,CMCCT XHB3.7.1 Abordado no mínimo esixible XHB3.3.2.

29

B3.8. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e os acontecementos históricos máis salientables da Prehistoria e da Idade Antiga, para adquirir unha perspectiva global da súa evolución.

XHB3.8.1. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos.

CSC,CMCCT,CAA XHB3.8.1. Realiza diversos tipos de mapas históricos.

B3.9. Coñecer as características da vida humana correspondentes aos dous períodos en que se divide a Prehistoria: Paleolítico e Neolítico.

XHB3.9.1. Explica a diferenza entre os dous períodosen que se divide a prehistoria e describe as características básicas da vida en cada un.XHB3.9.2. Analiza a transcendencia da revolución neolítica e o papel da muller nela.

CSC,CCL,CAA XHB3.9.1. Explica a diferenza entre os dous períodos en que se divide a prehistoria e describe as características básicasda vida en cada un.

B3.10. Identificar os primeiros ritos relixiosos.

XHB3.10.1. Recoñece as funcións dos primeiros ritos relixiosos como os da "deusa nai".

CSC,CCEC

XHB3.10.1. Recoñeceas funcións dos primeiros ritos relixiosos como os da "deusa nai".

B3.11. Coñecer algunhas características da vida humana nesteperíodo, así como o establecemento e a difusión de diferentes culturas urbanas, despois do neolítico.

XHB3.11.1. Describe formas de organización socio-económica e política, novas ata entón, como os imperios de Mesopotamia e de Exipto.

CSC,CAA,CCL XHB3.11.1. Describe formas de organización socio-económica e política, novas ata entón, comoos imperios de Mesopotamia e de Exipto.

29

B3.12. Recoñecer a importancia da descuberta da escritura.

XHB3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas (restos materiais e ágrafos) e as fontes históricas (textos).

CSC,CAA

XHB3.12.1. Diferenciaentre as fontes prehistóricas (restos materiais e ágrafos) e as fontes históricas (textos).En combinación co mínimo esixible XHB3.2.1.

B3.13. Explicar as etapas en que se divide a historia deExipto.

XHB3.13.1. Interpreta un mapa cronolóxico-xeográfico da expansión exipcia.XHB3.13.2. Describe as principais características das etapas históricas en que se divide Exipto.

CSC,CMCCT,CAA,CCL

XHB3.13.2. Describe as principais características das etapas históricas en que se divide Exipto.

B3.14. Identificar as principais características da relixión exipcia.

XHB3.14.1. Explica como materializaban osexipcios a súa crenza na vida doalén.XHB3.14.2. Realiza un mapa conceptual cos principais deusesdo panteón exipcio.

CSC,CCEC,CCL

XHB3.14.1. Explica como materializaban os exipcios a súa crenza na vida do alén.

B3.15. Localizar e describir algúns exemplos arquitectónicos de Exipto e de Mesopotamia.

XHB3.15.1. Localiza e describe nun mapa os principais exemplos da arquitectura exipcia e da mesopotámica.

CSC,CCEC,CAA

XHB3.15.1. Describe os principais exemplosda arquitectura exipciae da mesopotámica.

29

B3.16. Coñecer os trazos principais das polis gregas e a transcendencia do concepto de democracia.

XHB3.16.1. Identifica trazos da organización socio-política e económica das polis gregas a partir de fontes históricas de diferentes tipos.XHB3.16.2. Describe algunhas das diferenzas entre a democracia grega e as democracias actuais.

CSC,CAA,CCL XHB3.16.1. Identifica trazos da organizaciónsocio-política e económica das polis gregas.XHB3.16.2. Describe algunhas das diferenzas entre a democracia grega e as democracias actuais.

B3.17. Entender a transcendencia do concepto de colonización.

XHB3.17.1. Localiza nun mapa histórico ascolonias gregas do Mediterráneo.

CSC,CAA XHB3.17.1. Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo.

B3.18. Distinguir entre o sistema político grego e o helenístico.

XHB3.18.1. Elabora un mapa do imperio de Alexandre.XHB3.18.2. Contrasta as accións políticas da Atenas de Pericles co imperio de Alexandre Magno.

CSC,CAA XHB3.18.1. Elabora un mapa do imperio de Alexandre.

B3.19. Entender o alcance do clásico na arte e na cultura occidentais.

XHB3.19.1. Explica as características esenciais da arte grega e a súa evolución no tempo.XHB3.19.2. Dá exemplos representativos das áreas do saber grego, e discute por que se considera que a cultura europeaparte da Grecia clásica.

CSC,CCEC,CCL XHB3.19.1. Explica as características esenciais da arte grega e a súa evolución no tempo.

XHB3.19.2. Dá exemplos representativos das áreas do saber grego, e recoñece exemplos polos que se considera que a cultura europea parte da Grecia clásica.

29

B3.20. Caracterizar os trazos principais da sociedade, a economía e a cultura romanas, e recoñecer os conceptos de cambio e continuidade na historia da Roma antiga.

XHB3.20.1. Confecciona un mapa coas etapas da expansión de Roma.XHB3.20.2. Identifica diferenzas e semellanzas entre as formas de vida republicanas e asdo imperio na Roma antiga.

CSC,CAA XHB3.20.1. Confecciona un mapa coas etapas da expansión de Roma.

B3.21. Identificar edescribir os trazos característicos de obras da arte grega e romana, diferenciando entreos que son específicos.

XHB3.21.1. Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época grega e romana.

CSC,CCEC,CAA XHB3.21.1. Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época grega e romana.

B3.22. Establecer conexións entre o pasado da Hispania romana eo presente.

XHB3.22.1. Fai un mapa da Península Ibéricaonde se reflicten os cambios administrativos en época romanae os pobos que sucumbiron á súadominación.XHB3.22.2. Analiza exemplosdo legado romano que sobreviven na actualidade.XHB3.22.3. Entende o que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos.

CSC,CCEC,CAA XHB3.22.1. Fai un mapa da Península Ibérica onde se reflicten os cambios administrativos en época romana.XHB3.22.2. Analiza exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade.XHB3.22.3. Entende oque significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos.

(1) Debido á coincidencia nos programas das materias de CCSS e CCNN de 1ºESO, ambos Departamentos acordaron que este bloque de contidos será impartido en coordinación con CCNN.

4.3. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE

Estándares de aprendizaxe Instrumentos de avaliación / criteriosde corrección

29

XHB1.1.1. Interpreta como inflúen os movementos astronómicos na distribución da radiación solar e nas zonas bioclimáticas do planeta.XHB1.1.2. Analiza un mapa de fusos horarios e diferencia zonas do planeta de similares horas. (1)

(1)

XHB1.2.1. Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator conunha de Peters.

1) Análise de producións (identificación de proxeccións, problemas de escalas e coordenadas, recoñecemento de distintos tipos de cartografía e partes dun mapa… e todo recollidono caderno do alumnado)

2) Informe final titulado “DIY. Libro de instrucións sobre Cartografía” desenvolvido grupalmente e avaliado con rúbrica

3) Instrumentos de valoración de respostas (exames escritos)

XHB1.3.1. Clasifica e distingue tipos de imaxes de satélite e mapas.XHB1.4.1. Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características.XHB1.4.2. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas.

XHB1.5.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo europeo e mundial.

1) Análise de producións (presentación na aula de información tirada de prensa escrita ou dixital, redactar textos explicativos sobre procesos da auga e formación de relevo, elaboración e interpretación de climogramas, traballo grupal “Zonas Climáticas do planeta”, glosario online de acordo coas pautas dadas pola profesora,recoñecemento de paisaxes, elaboración de mapas físicos mundial, europeo e galego… e todo recollido no caderno do alumnado)

2) Elaboración de traballo escrito e presentación na aula titulado “Atlas darede hidrográfica mundial” desenvolvido grupalmente e avaliado con rúbrica.


XHB1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais.XHB1.6.2. Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan oselementos máis importantes.XHB1.7.1. Explica as características xerais do relevo europeo.XHB1.8.1. Localiza no mapa as unidades e os elementos principais do relevo europeo.XHB1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa.XHB1.9.2. Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente.XHB1.10.1. Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais.B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.

29

XHB3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.

1) Análise de producións (Comprensión lectora de textos históricos, manexo de datas conforme aos convencionalismos do tempo histórico,construción de eixes cronolóxicos, identificación de fontes históricas, interpretación de mapas temáticos, elaboración de cadros sinópticos, deseño de mapas conceptuais, comparación de diferenzas-semellanzas…e todo recollido no caderno do alumnado)

2) Elaboración de pequeno traballo escrito e presentación na aula sobre a Prehistoria ou primeiras civilizacións do mundo antigo. Desenvolvido grupalmente e avaliado con rúbrica.


XHB3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas.XHB3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, sexan estas restos materiais ou textuais.XHB3.2.3. Compara dous relatos a distintas escalas temporais sobre as conquistas de Alexandre.XHB3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.XHB3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos.XHB3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.XHB3.6.1. Recoñece os cambios evolutivos ata chegar á especie humana (1)XHB3.7.1. Distingue etapas dentro da historia antiga.XHB3.8.1. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos.XHB3.9.1. Explica a diferenza entre os dous períodos en que se divide a prehistoria e describe as características básicas da vida en cada un.XHB3.9.2. Analiza a transcendencia da revolución neolítica e o papel da muller nela.XHB3.10.1. Recoñece as funcións dos primeiros ritos relixiosos como os da "deusa nai".XHB3.11.1. Describe formas de organizaciónsocio-económica e política, novas ata entón,como os imperios de Mesopotamia e de Exipto.XHB3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas (restos materiais e ágrafos) e as fontes históricas (textos).XHB3.13.1. Interpreta un mapa cronolóxico-xeográfico da expansión exipcia.XHB3.13.2. Describe as principais características das etapas históricas en que se divide Exipto. XHB3.14.1. Explica como materializaban os exipcios a súa crenza na vida do alén.XHB3.14.2. Realiza un mapa conceptual cosprincipais deuses do panteón exipcio.

29

XHB3.15.1. Localiza nun mapa os principais exemplos da arquitectura exipcia e da mesopotámica.XHB3.16.1. Identifica trazos da organizaciónsocio-política e económica das polis gregas a partir de fontes históricas de diferentestiposXHB3.16.2. Describe algunhas das diferenzas entre a democracia grega e as democracias actuais.

1) Análise de producións (Comprensión lectora de textos históricos, manexo de datas conforme aos convencionalismos do tempo histórico,construción de eixes cronolóxicos, identificación de fontes históricas, interpretación de mapas temáticos, elaboración de cadros sinópticos, deseño de mapas conceptuais, comparación de diferenzas-semellanzas…e todo recollido no caderno do alumnado)

2) Elaboración de pequeno traballo escrito e presentación na aula sobre a

Prehistoria ou primeiras civilizacións do mundo antigo. Desenvolvido grupalmente e avaliado con rúbrica.


XHB3.17.1. Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo.XHB3.18.1. Elabora un mapa do imperio de Alexandre.XHB3.8.2. Contrasta as accións políticas da Atenas de Pericles co imperio de Alexandre Magno.XHB3.19.1. Explica as características esenciais da arte grega e a súa evolución notempo.XHB3.19.2. Dá exemplos representativos das áreas do saber grego, e discute por que se considera que a cultura europea parte da Grecia clásica.XHB3.20.1. Confecciona un mapa coas etapas da expansión de Roma.XHB3.20.2. Identifica diferenzas e semellanzas entre as formas de vida republicanas e as do imperio na Roma antiga.XHB3.21.1. Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época grega e romana.XHB3.22.1. Fai un mapa da Península Ibérica onde se reflicten os cambios administrativos en época romana.XHB3.22.2. Analiza exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade.XHB3.22.3. Entende o que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos.(1) Debido á coincidencia nos programas das materias de CCSS e CCNN de 1ºESO, ambos Departamentos acordaron que este bloque de contidos será impartido en coordinación con CCNN e avaliado polo mesmo.

4.4. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN

29

Os procedementos ou técnicas que se empregarán para avaliar o progreso dos alumnosno proceso de aprendizaxe son os seguintes:

Probas escritas, elaboradas en base aos contidos, obxectivos e criterios deavaliación específicos para cada unidade.

Observación sistemática e diaria na aula, recollida no caderno do profesor.

Producións do alumnado:

-Traballos individuais realizados na clase ou en casa.

-Traballos en grupo levados a cabo na clase preferiblemente, ou en casa.

-Intervencións dos alumnos na clase, ben voluntariamente ou ben á chamada daprofesora.-Caderno de aula do alumnado.

4.5. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Cualificación da avaliación

A puntuación de cada trimestre organizarase en tres apartados, cun peso distinto, sobre

a nota global da avaliación. É o seguinte:

Concepto Valoración na media trimestral

Proba(s) escrita (s)

(o media aritmética das mesmas)

40%

Traballos colaborativos en equipo

Traballos individuais

40%

Actitude 20%

En primeiro lugar, cada trimestre realizaranse de unha a dúas probas escritas sobre os

contidos desenvolvidos durante esa avaliación. Tamén se poderán efectuar probas

específicas de Xeografía descriptiva para abordar, máis polo miúdo, este apartado do

currículo. En xeral, as probas poderán ser escritas ou orais.

En segundo lugar, os traballos xirarán arredor dun tema amplo en relación a unha

unidade didáctica, arredor dun aspecto concreto ou como pretexto para afondar e

ampliar algún tema. Unha rúbrica estará ao dispor do alumnado a xeito de, pauta de

traballo e referencia para a avaliación, tanto dos seus traballos grupais como dos

individuais, que así sexan acordados.

29

En terceiro lugar, mediante a observación e anotación no caderno da profesora,

deixarase constancia da realización do traballo diario, tanto na casa como na aula

(disposición e responsabilidade) Así mesmo, tamén se rexistrarán as intervencións e

participación do alumnado no desenvolvemento das aulas, xunto coa súa boa ou mala

actitude a nivel de grupo (respecto dos compañeiros/as, dos docentes, das quendas de

voz, da contribución ao silencio, do material de aula, xa sexa propio ou do centro…)

En calquera caso, o comportamento desleal na realización dun traballo ou dun exame(copiar, cambiar os folios do exame, recibir información por medios externos,...) serápuntuado cun 0.Sempre se terá en conta a suxeción ás pautas básicas que rexen a expresión escrita,especialmente a precisión léxica, a corrección da sintaxe, a claridade na expresión e acoherencia na exposición das ideas. As faltas de ortografía sancionaranse cun máximode 1pto. en base aos seguintes condicionantes:

Ata 5 faltas ortográficas restarase da nota do exame, proba, traballo… –0,5 ptos. Entre 5 e 10 ou superior, restarase –1 pto.

Criterios para determinar a cualificación final de xuño e setembro

As cualificacións de cada avaliación serán consignadas na acta e boletín correspondentes,de conformidade co establecido na normativa vixente.

Neste sentido, no departamento de CC.SS., Xeografía e Historia do IES do Milladoiro, parao curso académico 2015/2016, establécese unha cualificación mínima que o alumnadodebe acadar para elaborar a media trimestral, fixada en 3 ptos sobre 10. En base a istoprecísanse as seguintes consideracións:

Se o alumn@ obtén nunha das partes (exames, probas, traballos, presentacións...) unha

cualificación dun 3 ou menor, non se fará media e establécese a nota da avaliación nun

4. O alumn@ terá que recuperar só a parte ou partes suspensas desa avaliación.

Será preciso acadar un mínimo de 5 ptos. para superar cada avaliación. De non chegar a

este mínimo, o alumnado terá a posibilidade de realizar unha proba de recuperación á volta

das vacacións trimestrais.

Os alumnos que rematen a terceira avaliación con dúas ou máis avaliacións suspensas,

terán a posibilidade de recuperalas na convocatoria extraordinaria de setembro. A proba

referirase aos contidos globais dados ao longo do curso académico e será preciso obter un

mínimo de 5 ptos. para superala.

Para estas probas de recuperación e a extraordinaria de setembro, rexerán os mesmos contidos,

criterios e instrumentos de avaliación previstos para este curso académico, e presentes nesta

programación.

Avaliación final extraordinaria do mes de setembro

29

Os alumnos que non superen a materia na avaliación ordinaria de xuño, poderán realizarunha proba extraordinaria no mes de setembro nas datas establecidas ao efecto, que serácualificada de 0 a 10 puntos, podendo expresarse ata dous decimais. A antedita probabasearase nos mínimos esixibles de xeito que o alumnado deberá elaborar actividades decarácter teórico e práctico, tendo de referencia aquelas practicadas ao longo de todo ocurso.

Considerarase superada a materia cando, despois de efectuado o redondeo, de ser o caso,se obteña unha puntuación igual ou superior a 5 puntos.

4.6. ACTIVIDADES DE REFORZO E RECUPERACIÓN

O alumnado que na avaliación obteña unha cualificación inferior a 5 puntos poderá realizara correspondente proba de recuperación, no caso de que o profesor considere oportunorealizalas.

As probas de recuperación terán lugar nos primeiros quince días lectivos do trimestreseguinte, agás a da terceira avaliación, que será nos últimos días lectivos do mes de xuño.

A proba de recuperación, quedará superada cando a cualificación sexa igual ou superior a5 puntos, e computará na nota trimestral do xeito previsto no apartado “criterios decualificación”. Tamén será esta última nota a que se teña en conta para o cálculo da notafinal do curso.Dado que se trata do nivel de 1º ESO, non se dará a realidade de alumnado con materias pendentes do Departamento de Xeografía e Historia.

5.MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

Axustándose á normativa vixente, DEC_229/2011 de atención á diversidadena CCAA Galicia(DOG do 21 de decembro) http://www.edu.xunta.es/portal/node/3646 Preséntase a seguintetáboa co tipo de necesidades que mostra o noso alumnado e a resposta educativa que vanrecibir en coordinación co Dpto. de Orientación do centro:

NEAE (necesidades específicas de apoioeducativo)

Resposta educativa

http://www.edu.xunta.es/portal/node/3646

29

TDAH:

4 alumnos/as en 1º ESO

Terase en conta o establecido no punto 8.1.Anexo 1 apartado 8.1.2 de Prevención eintervención dentro da aula do “Protocolo deconsenso sobre TDAH na infancia e naadolescencia nos ámbitos educativo esanitario”


Desfase curricular por proceder doestranxeiro:

3 alumnos en 1º ESO

Agrupamentos flexibles en 1º e 2º nasmaterias de linguas, matemáticas e inglés

Exención de 2º idioma

Apoios fóra da aula co PT

Apoios fóra da aula profesor

RE na aula o propio profesor

Alumnado con problemas de lecto –escritura:

3 alumnos en 1º ESO

“Orientacións e respostas educativas:Alumnado con trastornos da aprendizaxe”http://www.edu.xunta.es/portal/node/3656Traballar na medida do posible: - Exactitude lectora e ortografía básica, - Velocidade lectora- Segmentación- Comprensión lectora e composición escrita

T. Asperger:

1 alumno en 1º

“Orientacións e respostas educativas:Alumnado con trastornos xeneralizados dodesenvolvemento”


“Trastornos xeneralizados dodesenvolvemento”


Procurarase un ambiente na aula de orde esilencio que favoreza a concentración, así comoíndices dos contidos e destrezas que serántraballados en cada unidade didáctica para que oalumno teña ao seu dispor unha pauta clara.Seguindo esta recomendación, actuarase igualcon indicacións escritas, para elaborar as tarefasda casa, e anotacións na axenda sobre a rutinadiaria.





29

Altas Capacidades:

1 alumno en 1º

“Sobredotación intelectual”


“Orientacións e respostas educativas:Alumnado con sobredotación intelectual”


Proporanse actividades adaptadas ao curriculumda materia cun maior grao de complexidade efondura, sempre partindo dos coñecementosprevios sobre o asunto (s) a abordar, e que serándetectados a través de entrevista ou actividadesespecíficas co propio alumno.

Retraso Mental Leve:

1 alumna en 1º (posible ACI)

“Orientacións e respostas educativas:Alumnado con discapacidade intelectual”


Procurarase un ambiente na aula de orde esilencio que favoreza a concentración, así comoíndices dos contidos e destrezas que serántraballados en cada unidade didáctica, para que aalumna teña ao seu dispor unha pauta clara entodo momento.

Plantexarase en cada unidade didáctica unhasreflexións iniciais sinxelas, que facilitarán o laborde detectar o seu nivel de coñecementos previos edificultades máis evidentes. Traballarase con estaalumna facendo fincapé nos obxectivos e contidosmínimos, co fin de que acade uns estándaresaxeitados ao seu nivel académico.

6. METODOLOXÍA

Consideramos que neste nivel da educación obrigatoria é necesario priorizar asestratexias metodolóxicas de carácter motivador, que estimulen o interese dos alumnospolos temas tratados na área.

Para iso, as unidades didácticas desenvolveranse por medio dunha metodoloxíaesencialmente activa, limitándose ó máximo a exposición maxistral, que se tentaráreducir á explicación dos conceptos máis confusos e os máis básicos, buscando aparticipación constante do alumnado na construción dos coñecementos.

Esta área facilita tamén o dar unha aplicación práctica ós temas, partindo no posibledo seu contorno inmediato, da realidade que eles coñecen, e evitando que lles resultenafastados ou carentes de interese. Dentro do posible tentarase facer algunha saída paraobservar en directo algúns dos fenómenos estudados na aula: coñecer unha industria ouunha estrutura agraria, visita a un museo de arte contemporánea, etc.

Na aula alternaranse os traballos e actividades individuais cos desenvolvidos enpequeno e gran grupo, facilitando a comunicación entre o alumnado e a súaparticipación na clase. Potenciaranse as estratexias de busca e tratamento da




29

información, tanto escrita –prensa, manuais, monografías, etc.- como oral ou visual –medios de comunicación, diapositivas, etc-.Dentro de cada unidade comezarase semprepor explorar os coñecementos previos sobre o tema: remuíños de ideas, preguntas naaula..., e a continuación daranse a coñecer os obxectivos da unidade para que osalumnos saiban o que se pretende conseguir en cada momento.

Tentarase ademais atender a cada alumno de forma individualizada e flexibilizar otraballo adaptándose ós distintos ritmos dos rapaces. Consideramos necesariopermitirlles ós alumnos que afonden naqueles aspectos que lles resulten máisinteresantes da materia, e que aporten en todo momento as súas opinións sobre odesenvolvemento dos contidos, así como aprender a facer autoavaliación e a avaliaciónentre iguais. A referencia, para tal fin, será a rúbrica elaborada para cada dinámica outraballo que a profesora compartirá co alumnado ao inicio desas actividades.

7. MATERIAIS DIDÁCTICOS

Con carácter xeral na materia de CCSS de 1ºESO usaremos o libro de texto [ Xeografía e

Historia 1º ESO, ed. Obradoiro, Santillana, proxecto Os Camiños do Saber], un caderno de traballo e materialfotocopiable elaborado pola profesora. Para afondar e completar o traballo do alumnado,visitaremos a biblioteca do centro para consultar atlas de xeografía e taménmanexaremos outros recursos como artigos de prensa, fotografía, mapas mudos e unhaserie de textos históricos escollidos. O obxectivo é que o alumnado remate o anoacadémico tendo manipulado un surtido amplo de fontes de información das que tirarcoñecemento ligado á materia.

O manexo destas fontes de información e produción de traballos por parte do alumnado,tamén contempla o uso das TICs. Algúns recursos serán certas aplicacións tales comoprezi, powerpoint, glogster… para elaborar presentacións ou mostrar unha relación deconceptos explicados rapidamente ao gran grupo; goConquer, para a elaboración demapas conceptuais; Excel, para a elaboración de gráficos; Google Earth ou Maps, paraa localización de lugares, visitas virtuais a enclaves arqueolóxicos e análise do relevo daTerra; mapas flash interactivos para traballar a xeografía descriptiva; MovieMaker, para acreación de vídeos temáticos; Google Drive para o desenvolvemento de traballocolaborativo. Serán todas elas, e aqueloutras que suxira o alumnado.


Para o curso 2013/2014 este Departamento solicitoulle ao equipo directivo a posible realización das seguintes actividades extraescolares e complementarias que terían lugararredor das datas estimadas indicadas, sempre e cando o desenvolvemento do curso así o permita (boa coordinación entre departamentos, comportamento do alumnado, tempo meteorolóxico…):

Actividade extraescolar/complementaria Secuenciación e data estimada

29

Visita ao Museo do Pobo Galego: obradoiro LUPO (paisaxe e arquitectura tradicional)

Meteogalicia

Decembro

Visita ao Parque da Arte Rupestre de Campolameiro (Pontevedra) Xaneiro-febreiro

Participación no programa Turismo escolar da Deputación da Coruña (dolmen de Dombate)

Xaneiro-febreiro

Visita ao Parque Arqueolóxico da cultura castrexa Lansbrica (Ourense) Marzo

Visita ao Lugo romano Abril

Visita a Atapuerca (Burgos) Maio

Así mesmo, ao longo do curso e sempre que a programación cultural da zona encaixe

axeitadamente co programa de CCSS de 1ºESO, contemplaremos a posibilidade de

concretar todas aquelas saídas que sexan axeitadas, e que constitúan unha

oportunidade para o alumnado desta materia.

9. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AOS DISTINTOS PLANS DO CENTRO

Aínda que os plans que esixe a normativa aínda están sen redactar no IES doMilladoiro,ou no mellor dos casos, tan so existe un borrador, a materia de CienciasSociais contribúe á cada un deles como se especifica a continuación:

9.1. ACCIÓNS DE EDUCACIÓN EN VALORES E DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA

Dada a casuística especial do IES do Milladoiro, o seu futuro plan de Convivenciaaxustarase á normativa legal DEC_8/2015, polo que se desenvolve a Lei 4/2011, do 30de xuño, de convivencia e participación da comunidade educativa en materia deconvivencia escolar (DOG do 27 de xaneiro)+ a propia Lei 4/2011

Desde esta materia, procuraranse coidar as competencias cívicas e o comportamento doalumnado, que por outra banda, neste nivel está participando en calidade detitorandos/as no programa TEI, Titoría entre Iguais, para favorecer a integración econvivencia no centro, e previr o acoso escolar.

9.2. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC DO CENTRO

29

Neste ámbito o alumnado utilizará as novas tecnoloxías de acordo cos recursos do novo

IES do Milladoiro. Deste xeito procurarase utilizar a aula de informática para o acceso a

páxinas web relacionadas cos contidos das materias, a proxección de recursos

audiovisuais e a exposición de presentacións dixitais na aula. Igualmente o alumnado

recibirá recomendacións de páxinas de internet para afondar en distintos coñecementos.

Por outra banda, suxerirase ao alumnado a confección dos seus traballos usando certos

programas de utilidade para esta materia (Excel, google Earth/Maps, slideshare,

powerpoint, Prezi, Goconquer, Glogster, google Drive…)

9.3. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR E PROXECTO LINGÜÍSTICO DO CENTRO

Proporanse lectura de artigos e de obras relacionadas coas materias desteDepartamento que cubren diferentes períodos históricos a tratar neste nivel.Colaboraremos coas actividades da biblioteca do centro sempre que sexa posible eintentaremos fomentar a lectura pracenteira acudindo á biblioteca para dar a coñecer osfondos da mesma, a curiosidade por algúns títulos, facer recomendacións entre iguais eanimar á participación nos clubes de lectura, facendo suxerencias de libros para osmesmos.

10. PROCEDEMENTO E SISTEMÁTICA DE CONTROL, SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DO GRAO DE CONSECUCIÓN DAS COMPETENCIAS BÁSICAS E OBXECTIVOS DE ETAPA POR PARTE DO ALUMNADO

(pendente de elaboración)

11. PROCEDEMENTO E INDICADORES PARA A AVALIACIÓN DA PROPIA PROGRAMACIÓN E PRÁCTICA DOCENTE

A revisión da programación é unha parte importante no proceso de mellora da calidade

do ensino, xa que permite comprobar a eficiencia do propio proceso de aprendizaxe.

O profesorado deste Departamento fará un seguimento trimestral, valorando o logro dosobxectivos, a correcta secuenciación, a metodoloxía, os resultados e todos os aspectosrelevantes para a optimización do proceso de ensino-aprendizaxe e para introducir asmodificacións necesarias para os vindeiros cursos.

Valorarase a posibilidade de enquisar ao alumnado a cerca da metodoloxia e dinámicade aula na fin de cada trimestre para obter información directa do alumnado, e propiciara corrección e reelaboración da mesma, sempre que sexa necesario.

12. CONSTANCIA DE INFORMACIÓN AO ALUMNADO.

Os aspectos esenciais desta programación serán comunicados ao alumnado ao principio

do curso académico.

29

Tamén se contempla a posibilidade de que o alumnado que así o requira, coa antelación suficiente, poda acceder á versión completa da programación do Departamento de Ciencias Sociais, Xeografía e Historia.

29


Índice

En base a RESOLUCIÓN do 27 de xullo de 2015, da Dirección Xeral de Educación,Formación Profesional e Innovación Educativa, pola que se ditan instrucións no cursoacadémico 2015/16 para a implantación do currículo da educación secundaria obrigatoriae do bacharelato nos centros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia, e segundoo seu Capítulo V, esta programación didáctica aborda os seguintes aspectos:

1. Obxectivos xerais2. Criterios xerais de avaliación3. Contidos 4. Contidos mínimos

29

5. Procedementos e instrumentos de avaliación6. Metodoloxía7. Secuenciación e temporalización8. Recursos educativos e didácticos9. Programa de reforzo para recuperación das materias pendentes de cursos

anteriores. 10. Medidas de atención á diversidade.11. Actividades complementarias e extraescolares.12. Estratexias de fomento da lectura de acordo co proxecto lector. 13. Accións previstas para a utilización das tics.14. Constancia de información ao alumnado.15. Procedementos para avaliar a propia programación.

SEGUNDO CURSO DE E.S.O.

1. OBXECTIVOS XERAIS

●Describir os trazos sociais, económicos, políticos, relixiosos, culturais e artísticos

que caracterizan os comezos da Idade Media, centrando a atención nos imperios

bizantino e carolinxio.

●Describir os trazos sociais, económicos, políticos, relixiosos, culturais e artísticos

que caracterizan a Europa feudal a partir das funcións desempeñadas polos diferentes

estamentos sociais e recoñece a súa evolución ata a aparición do Estado moderno.

●Situar no tempo e no espazo as diversas unidades políticas que coexistiron na

Península Ibérica durante a Idade Media, distinguindo as peculiaridades do reino de

Galicia, e recoñecendo na España actual exemplos da pervivencia do seu legado cultural

e artístico.

●Distinguir os principais momentos na formación do Estado moderno destacando

as características máis relevantes da monarquía hispánica e do imperio colonial español.

29

●Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticos

da Idade media e a Idade Moderna, contextualizándoas na etapa na que tiveron a súa

orixe, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes e

representativas destes.

●Realizar de forma individual e en grupo, con axuda do profesorado, un traballo

sinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas

(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a información

pertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando os resultados do estudo

con corrección e co vocabulario axeitado.

●Describir os factores que condicionan os comportamentos demográficos

coñecendo e utilizando os conceptos básicos da demografía para a súa análise,

caracterizando as tendencias predominantes e aplicando este coñecemento á análise dos

actuais réximes demográficos español e galego, e as súas consecuencias.

● Identificar os trazos característicos da sociedade española actual, e da sociedade

galega en particular, distinguindo a variedade de grupos sociais que a configuran, o

aumento da diversidade que xera a inmigración, recoñecendo a súa pertenza ao mundo

occidental e expoñendo algunha situación que reflicta desigualdade social.

●Analizar o crecemento das áreas urbanas, a diferenciación funcional do espazo urbano e

algún dos problemas que se lles formulan aos seus habitantes, aplicando este coñecemento a

exemplos de cidades españolas e galegas.

2. CRITERIOS XERAIS DE AVALIACIÓN

1. Describir os trazos sociais, económicos, políticos, culturais e artísticos que

caracterizan a Europa medieval a partir das funcións desempeñadas pola

nobreza, o clero e o campesiñado e recoñecer a súa evolución ata a aparición do

Estado moderno.

Trátase de comprobar se os alumnos e alumnas recoñecen os elementos básicos que

caracterizan a economía feudal, o papel social dos distintos estamentos coas súas

relacións, identificando os cambios sociais, culturais e artísticos que introduce o

renacemento das cidades e o fortalecemento progresivo da autoridade monárquica ata a

aparición do Estado moderno.

2. Situar no tempo e no espazo as diversas unidades políticas que coexistiron na

Península Ibérica durante a Idade Media, distinguindo as súas peculiaridades e

recoñecendo na España actual exemplos da pervivencia do seu legado cultural e

artístico, particularmente no mundo urbano.

29

Pretende coñecer como se identifican as distintas etapas na formación e consolidación

dos reinos cristiáns e de Al-Andalus, as características políticas, económicas, sociais e

culturais fundamentais e se se recoñece a súa contribución cultural e artística a partir da

análise dalgunhas obras relevantes e, en particular, a pervivencia destas contribucións

nas cidades de orixe cristiá e musulmá.

3. Valorar a identidade do período medieval galego nos seus momentos

fundamentais, destacando o papel hexemónico que exerce a Igrexa na economía,

na cultura ou na articulación do poboamento e establecendo unha relación entre

as súas crises sociais e a xeral do feudalismo.

Trátase de saber se o alumnado é quen de situar no tempo e valorar o momento de auxe

do Reino de Galicia e as súas manifestacións culturais e sociais. Tamén, se sabe

interpretar a significación particular do movemento irmandiño.

4. Distinguir os principais momentos na formación e evolución do Estado moderno

destacando as características máis relevantes da monarquía hispánica e do

imperio colonial español.

Trátase de comprobar se se identifican as distintas etapas da monarquía hispánica e as

súas características políticas, así como o seu relevo na hexemonía europea,

recoñecendo a importancia económica e política, para España e para América, do

descubrimento e a formación do imperio colonial español. Así mesmo, destacar a

posición dependente de Galicia neste contexto temporal e a particular forma de relación

socioeconómica que se establece no mundo rural galego.

5. Identificar e localizar os principais estilos artísticos do Medievo e da Idade Moderna, e

aplicar ese coñecemento á análise dalgunhas obras e autores representativos destes

estilos.

Trátase de comprobar se as alumnas e os alumnos diferencian os elementos básicos dos

estilos artísticos medievais e da Idade moderna, contextualizándoos e subliñando a

importancia dos estilos Románico e Barroco en Galicia.

6. Describir os factores que condicionan os comportamentos e movementos

demográficos, utilizando os conceptos e indicadores básicos, caracterizando as

tendencias predominantes e aplicando este coñecemento á análise do actual réxime

demográfico de Galicia e España.

Preténdese avaliar se o alumnado coñece e se as alumnas e os alumnos son capaz de

explicar, co vocabulario axeitado, as tendencias demográficas e as súas causas, utilizando

estes coñecementos para analizar os contrastes, problemas e perspectivas que actualmente

existen en Galicia, en España e no mundo. Do mesmo xeito, terán que analizarse as etapas

da emigración galega e as súas consecuencias.

29

7. Identificar os trazos que caracterizan as sociedades actuais distinguindo a

diversidade de grupos sociais que as configuran, e expoñendo algunha situación

que reflicta a desigualdade social.

Trátase de avaliar se se coñecen os trazos da organización social, identificando os cambios

que se produciron nos últimos tempos na familia, na mobilidade social, nos valores, etc.,

analizando os contrastes que se producen en diferentes áreas do mundo. Adoptarase unha

actitude crítica fronte a manifestacións sexistas, racistas...

8. Analizar o crecemento das áreas urbanas e as súas novas modalidades, a

diferenciación social e funcional do espazo urbano e algúns dos seus problemas,

aplicando este coñecemento a exemplos de cidades españolas e galegas.

Con este criterio trátase de coñecer se o alumnado é consciente das causas que provocan o

aumento da poboación urbana. Tamén se trata de avaliar, a través dalgún exemplo galego,

se se identifican os sectores e funcións do espazo urbano e se se analizan os seus

problemas e impactos, propoñendo medidas que contribúan a melloralo.

9. Realizar de forma individual e tamén en grupo, coa axuda do profesor, un traballo

sinxelo de carácter descritivo sobre algún pazo ou mosteiro da comarca, utilizando

fontes diversas (prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a información

máis relevante, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando os resultados do

estudo de forma intelixible.

Trátase de avaliar en que medida o alumnado é capaz de planificar e realizar un pequeno

traballo de síntese ou indagación, se selecciona información pertinente en función do

obxectivo proposto e a organiza adecuadamente. Por outra parte, permite comprobar se

asume con responsabilidade as tarefas que lle corresponden como membro dun grupo.

3. CONTIDOS.Unidade 1: O inicio da Idade Media

OBXECTIVOS

1. Coñecer os trazos fundamentais do imperio bizantino e a súa época de maioresplendor co reinado de Xustiniano.2. Analizar os trazos fundamentais da sociedade e a cultura bizantinas.3. Coñecer a orixe do islam e os preceptos fundamentais da súa relixión.4. Describir o ámbito espacial polo que se estendeu o islam en distintas etapas dasúa historia.5. Comprender a importancia da civilización e a cultura islámicas.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber● O imperio bizantino.● A sociedade e a cultura bizantinas.

29

● O islam medieval.● A sociedade e a cultura islámicas.

Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Interpretación e comparación de liñas do tempo.● Comparación dun mapa histórico con outro actual.● Manexo da Internet para obter información.● Obtención de información histórica de fontes iconográficas.● Elaboración dun cadro comparativo.

Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores● Curiosidade por coñecer formas de vida doutras épocas.● Valoración dos restos deixados polo imperio bizantino e o islam como fontesfundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, cómpreconservar.● Aprecio pola arte e a cultura bizantina e islámica, avaliándoas por tres razóns:polo seu valor artístico, por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunhaépoca e por ser o reflexo da creatividade humana.● Empatía polas crenzas e formas de vida doutras épocas.

TEMPORALIZACIÓN6 sesións.

CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS

Desenvolvemento da competencia no coñecemento e a interacción co mundofísico

● Coñecer os avances históricos da ciencia e a súa repercusión na vida diaria.

Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística● Localizar información e inferila directamente dos textos.

Desenvolvemento da competencia matemática● Manexar adecuadamente os datos sobre a lonxitude, masa, peso, capacidade,medida do tempo e sistemas monetarios.

Tratamento da información e competencia dixital● Obter información por distintas canles.

Desenvolvemento da competencia cultural e artística● Descubrir as manifestacións culturais como expresión das crenzas e vivenciasdos grupos humanos e os individuos.

Desenvolvemento da competencia social e cidadá● Coñecer a diversidade e a evolución constante da nosa sociedade.

Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal● Recoñecer e traballar os puntos débiles e as vantaxes.

Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender● Tomar conciencia dos pasos necesarios para aprender de forma eficaz.

29

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

1. Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticosda Idade Media e a Idade Moderna, contextualizándoas na etapa en que seorixinaron, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantese representativas destes.2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo (observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.),seleccionando a información pertinente, integrándoa nun esquema ou guión ecomunicando con corrección e co vocabulario axeitado os resultados do estudo.3. Coñecer os trazos fundamentais do imperio bizantino e a súa época de maioresplendor co reinado de Xustiniano.4. Analizar os trazos fundamentais da sociedade e a cultura bizantinas.5. Coñecer a orixe do islam e os preceptos fundamentais da súa relixión.6. Describir o ámbito espacial polo que se estendeu o islam en distintas etapas dasúa historia.7. Comprender a importancia da civilización e a cultura islámicas.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Coñecer os trazos da sociedade e a cultura bizantinas.● Coñecer a orixe do islam e os preceptos fundamentais da súa relixión.● Coñecer o proceso de expansión do islam.

EDUCACIÓN EN VALORES

● Considerar as manifestacións culturais e artísticas da Idade Media como parte donoso patrimonio cultural, valorando a diversidade como unha fonte de riqueza.● Entender os trazos das sociedades actuais como consecuencia dun procesohistórico.

FOMENTO DA LECTURA

● Tempo de lectura: textos para traballar o comentario de textos á vez que se afonda en aspectos relacionados coa materia:

o As babuchas inservibles, adaptación a partir da obra As mil e unha noites.

o Constantinopla, texto adaptado a partir do libro A civilización bizantina, de S. Runciman.

FOMENTO DAS TIC

● Recursos dixitais dispoñibles no Libromedia da materia. Tema 1. Inclúe esquemasda unidade, galerías de imaxes, fichas técnicas, artigos, vínculos web…● Selección de diversas páxinas web relacionadas co tema.● O uso dos programas informáticos de escritura de software libre (Writer) ou privado (Word) e elaboración de presentacións (Impress ou PowerPoint).

FOMENTO DA CONVIVENCIA A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, partindo do estudado na clase

29

e dunha das tarefas suxeridas, propoñeráselles aos alumnos que reflexionen sobre oislam medieval (o pasado), para comprender o presente: o islam na actualidade. Oprofesor aproveitará esta reflexión para que os alumnos tomen conciencia dadiversidade do islam, axudándoos así a desterrar os prexuízos que asimilan musulmán aintegrista ou fundamentalista –e, en consecuencia, a terrorista–, e a fomentar unhacultura da convivencia pacífica e a tolerancia.

MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS

● Libro do alumno.● Guía e recursos (Biblioteca do profesorado):

o Programación da aulao Recursos para a educación multiculturalo Fichas de ampliación e de reforzoo Recursos de adaptación curricularo Tempo de lectura (lecturas recomendadas)o Cine e Ciencias sociais (propostas para traballar co cine)

● Libromedia: Tema 1.● Prensa diaria e revistas de información xeral dispoñibles no centro.

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

Os alumnos construirán un mural en que irán superpoñendo diferentes liñas do tempo,que ao finalizar o curso lles permitirá ter unha visión global de todo o período históricoestudado. Nesta ocasión, elaborarán dúas liñas do tempo, unha para Bizancio e outrapara o islam.

Unidade 2: O nacemento de Europa

OBXECTIVOS

1. Analizar as principais características dos reinos que crearon os pobos xermanos ecomo o dos francos culminou nun imperio, o carolinxio.2. Coñecer as principais características das invasións dos viquingos, maxiares esarracenos.3. Explicar o concepto de feudalismo e situar o seu desenvolvemento durante aIdade Media.4. Relacionar a paisaxe rural da Europa medieval co concepto de feudalismo.5. Analizar as características da sociedade feudal para comprender o poder dos reise as condicións de vida dos nobres, os clérigos e os campesiños.6. Coñecer a estrutura básica da Igrexa medieval e as súas institucións principais, erecoñecer o enorme poder que tiña na época.7. Describir a expansión da cristiandade.

CONTIDOS

29

Coñecementos: saber-saber

● Os reinos xermanos.● O imperio carolinxio.● As invasións dos viquingos, maxiares e sarracenos.● A aparición do feudalismo e as súas principais características.● A sociedade estamental.● As monarquías medievais.● A forma de vida dos nobres.● O feudo.● O poder da Igrexa. ● A expansión da cristiandade.● A forma de vida dos campesiños.

Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer

● Análise dun mapa histórico.● Exposición dun tema a partir de información sacada da Internet.● Realización de esquemas para representar o sistema feudal.● Análise e descrición de imaxes relacionadas co feudalismo.● Obtención de información a través da Internet.● Análise de textos e películas históricas.

Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores

● Curiosidade por coñecer as diferenzas na forma de vida que existían entre osdistintos estamentos da sociedade feudal.● Rexeitamento ante a situación de servidume e escravitude en que vivían algunhaspersoas.● Valoración dos restos da época feudal como fontes fundamentais que nospermiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, cómpre conservar.




● Coñecer a fondo o medio físico e a súa relación coas persoas.

Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística● Comprender textos escritos, narrativos, informativos, expositivos, argumentativos…

Desenvolvemento da competencia matemática● Desenvolverse adecuadamente en relación co espazo e as distancias.

Tratamento da información e competencia dixital

29

● Transformar a información en coñecemento.

Desenvolvemento da competencia cultural e artística● Coñecer diferentes edificios medievais.

Desenvolvemento da competencia social e cidadá● Ser tolerante coas ideas dos demais.

Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal● Utilizar a creatividade e imaxinación nos seus traballos.

Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender● Utilizar distintas estratexias e ferramentas para favorecer a aprendizaxe.


1. Describir os trazos sociais, económicos, políticos, relixiosos, culturais e artísticosque caracterizan a Europa feudal a partir das funcións desempeñadas polosdiferentes estamentos sociais e recoñecer a súa evolución ata a aparición do Estadomoderno.2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.3. Analizar as principais características dos reinos que crearon os pobos xermanos.4. Coñecer as principais características das invasións viquingas, maxiares esarracenas.5. Explicar o concepto de feudalismo e situar o seu desenvolvemento durante aIdade Media.6. Relacionar a paisaxe rural da Europa medieval co concepto de feudalismo.7. Analizar as características da sociedade feudal para comprender o poder dos reise as condicións de vida dos nobres, os clérigos e os campesiños.8. Coñecer a estrutura básica da Igrexa medieval e as súas institucións principais, erecoñecer o enorme poder que tiña na época.9. Describir a expansión da cristiandade.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Analizar as principais características dos reinos que crearon os pobos xermanos.● Explicar o concepto de feudalismo e situar o seu desenvolvemento durante aIdade Media.● Analizar as características da sociedade feudal para comprender o poder dos reise as condicións de vida dos nobres, os clérigos e os campesiños.● Coñecer a estrutura básica da Igrexa medieval e as súas institucións principais, erecoñecer o enorme poder que tiña na época.


29

● Analizar e reflexionar criticamente sobre a situación dos distintos estamentos queformaban parte da sociedade feudal.● Tomar conciencia da diferenza que existe na relación entre o Estado e a Igrexadurante a Idade Media e na actualidade.

FOMENTO DA LECTURA


o As obrigacións dun cabaleiro, texto adaptado a partir do libro Guillerme o Mariscal, de G. Duby.

o Como han de ser ‘fechos’ os cabaleiros, texto adaptado a partir do libro Doutrinal dos cabaleiros, de A. Cartagena.

FOMENTO DAS TIC

● Recursos dixitais dispoñibles no Libromedia. Tema 2. Inclúe esquemas daunidade, galerías de imaxes, fichas técnicas, artigos, vínculos web…● Selección de diversas páxinas web relacionadas co tema.● O uso dos programas informáticos de escritura de software libre (Writer) ouprivado (Word) e elaboración de presentacións (Impress ou PowerPoint).

FOMENTO DA CONVIVENCIA

A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, aproveitando o estudado naclase, propoñeráselles aos alumnos que reflexionen sobre a evolución histórica dasrelacións entre a Igrexa e o Estado, valorando o laicismo como unha conquista históricadas sociedades modernas e como un principio sobre o que se asenta a tolerancia.





Unidade 3: A época do Románico

OBXECTIVOS

1. Recoñecer a importancia dos mosteiros como centros relixiosos e de expansiónda cultura durante a Idade Media.

29

2. Describir o Románico como un estilo artístico relixioso.3. Coñecer as características principais da arquitectura, a escultura e a pinturarománicas.4. Valorar as achegas da arte románica ao patrimonio artístico e cultural dahumanidade.

CONTIDOS


● Unha arte relixiosa.● Os mosteiros medievais, centros culturais e relixiosos.● A arquitectura románica.● A escultura románica.● A pintura románica.


● Obtención de información de esculturas, máis concretamente dos capiteis.● Análise de debuxos e fotografías de obras de arte para obter información.● Interpretación da planta dun edificio.● Lectura de novelas para contextualizar e comprender mellor un momentohistórico.


● Valoración dos restos da Idade Media como fontes fundamentais que nospermiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, cómpre conservar.● Aprecio pola arte románica, avaliándoa por tres razóns: polo seu valor artístico,por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época e por ser o reflexoda creatividade humana.● Curiosidade por coñecer formas de vida doutras épocas.● Empatía polas crenzas e formas de vida doutras épocas.





Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística● Coñecer campos semánticos amplos.

Desenvolvemento da competencia matemática● Recoñecer e utilizar as formas xeométricas e as súas propiedades na vida real.


Desenvolvemento da competencia cultural e artística

29

● Coñecer as obras máis importantes do patrimonio mundial.

Desenvolvemento da competencia social e cidadá● Practicar o diálogo para resolver os conflitos.

Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal● Secuenciar e avaliar as distintas fases necesarias dun proxecto.

Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender● Desenvolver o pensamento creativo.


1. Describir os trazos relixiosos, culturais e artísticos que caracterizan a Europafeudal a partir das funcións desempeñadas polos diferentes estamentos sociais erecoñecer a súa evolución ata a aparición do Estado moderno.2. Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticosda Idade Media e a Idade Moderna, contextualizándoas na etapa en que tiveron a súaorixe, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes erepresentativas destes.3. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.4. Recoñecer a importancia dos mosteiros como centros relixiosos e de expansiónda cultura durante a Idade Media.5. Coñecer as características principais da arquitectura, a escultura e a pinturarománicas.6. Valorar as achegas da arte románica ao patrimonio artístico e cultural dahumanidade.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Recoñecer a importancia dos mosteiros como centros relixiosos e de expansiónda cultura durante a Idade Media.● Coñecer as características principais da arquitectura, a escultura e a pinturarománicas.


● Valoración dos restos da Idade Media como fontes fundamentais que nospermiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, cómpre conservar.● Aprecio pola arte románica, avaliándoa por tres razóns: polo seu valor artístico,por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época e por ser o reflexoda creatividade humana.

FOMENTO DA LECTURA


29

o Os inicios da vida monástica, texto adaptado a partir do libro Historia intelectual do Occidente medieval, de J. Paul.

o A visión do mundo e o pensamento na Idade Media, texto adaptado a partir do libro Os piares da Terra: a historia detrás da novela, de I. Belmonte.

FOMENTO DAS TIC

● Recursos dixitais dispoñibles no Libromedia. Tema 3. Inclúe esquemas da unidade, galerías de imaxes, fichas técnicas, artigos, vínculos web…● Selección de diversas páxinas web relacionadas co tema.● O uso dos programas informáticos de escritura de software libre (Writer) ouprivado (Word) e elaboración de presentacións (Impress ou PowerPoint).


A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, partindo do traballado naclase e coa actividade suxerida, propoñeráselles aos alumnos que reflexionen sobre anecesidade de respectar o patrimonio cultural como fonte de diversidade e, polo tanto,de riqueza, valorando neste caso a arte románica polo seu valor artístico e porrepresentar o modo de vida e o pensamento dunha época que forma parte do nosopasado.





Unidade 4: A consolidación dos reinos europeos

OBXECTIVOS

1. Coñecer os cambios económicos e políticos que tiveron lugar en Europa a partirdo século XIII.2. Describir as causas e as consecuencias da expansión agraria.3. Analizar a importancia do comercio na expansión económica.4. Describir as causas polas que renaceron as cidades e explicar como vivían etraballaban os seus habitantes.5. Analizar o nacemento da burguesía urbana e os gremios.6. Valorar a cidade medieval como a orixe de moitas das nosas cidades e comobase dalgunhas das súas principais características.7. Coñecer o fortalecemento das institucións monárquicas e a orixe dosParlamentos.8. Analizar as causas e consecuencias da crise de finais da Idade Media.

29

CONTIDOS


● O desenvolvemento económico do século XIII.● O rexurdir das cidades.● A vida nas cidades.● O auxe da artesanía.● As monarquías medievais e o nacemento dos Parlamentos.● A crise do século XIV.


● Análise dunha fotografía aérea dunha cidade para encontrar restos medievais.● Interpretación de gráficos de poboación.● Interpretación de mapas históricos.● Análise e descrición de debuxos e imaxes relacionados coa Idade Media.● Obtención de información histórica a partir da lectura de textos literarios.


● Curiosidade por coñecer como se desenvolveu a vida nas cidades medievais.● Valoración dos restos da Idade Media como fontes fundamentais que nospermiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, cómpre conservar.● Curiosidade por coñecer formas de vida doutras épocas.● Valoración da importancia da expansión económica do século XIII e do crecementodas cidades para a evolución da poboación.● Toma de conciencia das causas principais da crise do século XIV.




● Coñecer o medio físico e os avances tecnolóxicos que producen cambios sobreel.

Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística● Escribir diferentes textos, coidando as normas ortográficas e gramaticais.

Desenvolvemento da competencia matemática● Interpretar os datos de representacións gráficas.

Tratamento da información e competencia dixital● Transformar a información en coñecemento.

Desenvolvemento da competencia cultural e artística● Descubrir as manifestacións culturais como expresión de crenzas e vivencias dosgrupos humanos e os individuos.

29

Desenvolvemento da competencia social e cidadá● Coñecer os dereitos e deberes sociais.

Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal● Crear bo ambiente de traballo.



1. Describir os trazos sociais, económicos, políticos, relixiosos, culturais e artísticosque caracterizan a Europa feudal a partir das funcións desempeñadas polosdiferentes estamentos sociais e recoñecer a súa evolución ata a aparición do Estadomoderno.2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.3. Coñecer os cambios económicos e políticos que ocorreron en Europa a partir doséculo XIII.4. Describir as causas e as consecuencias da expansión agraria.5. Analizar a importancia do comercio na expansión económica.6. Describir as causas polas que renaceron as cidades e explicar como vivían etraballaban os seus habitantes.7. Analizar o nacemento da burguesía urbana e os gremios.8. Describir o fortalecemento das institucións monárquicas e a orixe dosParlamentos.9. Analizar as causas e consecuencias da crise de finais da Idade Media.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Coñecer os cambios económicos e políticos que ocorreron en Europa a partir doséculo XIII.● Describir o auxe da burguesía urbana e o nacemento dos gremios.● Coñecer o fortalecemento das institucións monárquicas e a orixe dosParlamentos.● Coñecer as causas e consecuencias da crise de finais da Idade Media.


● Valoración dos restos da Idade Media como fontes fundamentais que nospermiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, cómpre conservar.● Valoración da importancia da expansión económica do século XIII e do crecementodas cidades para o desenvolvemento posterior das sociedades europeas.

FOMENTO DA LECTURA


o Albaneis e canteiros, texto adaptado a partir do libro Os

29

piares da Terra: a historia detrás da novela, de I. Belmonte.

FOMENTO DAS TIC

● Recursos dixitais dispoñibles no Libromedia. Tema 4. Inclúe esquemas da unidade, galerías de imaxes, fichas técnicas, artigos, vínculos web…● Selección de diversas páxinas web relacionadas co tema.● O uso dos programas informáticos de escritura de software libre (Writer) ou privado (Word) e elaboración de presentacións (Impress ou PowerPoint).


A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, aproveitando o traballado na clase acerca do tema das cidades e a actividade complementaria, propoñeráselles aos alumnos que reflexionen, partindo do feito da existencia de barrios destinados á poboación doutras etnias (xudarías…) ou de condición marxinal, sobre a necesidade de fomentar a igualdade, a integración e a solidariedade entre os habitantes dunha cidade.



o Programación da aulao Recursos para a educación multiculturalo Fichas de ampliación e de reforzoo Recursos de adaptación curricularo Tempo de lectura (lecturas recomendadas)o Cine e Ciencias Sociais (propostas para traballar co cine)


Unidade 5: A época do Gótico

OBXECTIVOS

1. Diferenciar as novas institucións culturais, sociais, relixiosas e políticas quexurdiron co crecemento das cidades medievais.2. Interpretar a importancia cultural e social das universidades medievais.3. Coñecer as características principais da arquitectura, a escultura e a pinturagóticas.4. Valorar as achegas da arte gótica ao patrimonio artístico e cultural dahumanidade.

CONTIDOS


● O renacemento da vida urbana.● O xurdimento das primeiras universidades.● A arquitectura gótica.

29

● A escultura gótica.● A pintura gótica.


● Localización dun texto no seu contexto.● Obtención de información cotiá das miniaturas.● Análise do alzado dun edificio.● Recoñecemento das principais características da arte gótica.● Análise de debuxos e fotografías para obter información.● Comparación de obras de arte gótica con obras de arte románica.● Análise do exterior e o interior dun edificio gótico.


● Valoración dos restos da Idade Media como fontes fundamentais que nospermiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, cómpre conservar.● Aprecio pola arte gótica, avaliándoa por tres razóns: polo seu valor artístico, porexpresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época eminentemente urbanae por ser reflexo da creatividade humana.● Curiosidade por coñecer formas de vida doutras épocas.● Empatía polas crenzas e formas de vida doutras épocas.




● Coñecer en profundidade o entorno físico e a súa relación coas persoas.


Desenvolvemento da competencia matemática● Manexar adecuadamente os datos sobre lonxitude, masa, peso, capacidade,medida do tempo e sistemas monetarios.


Desenvolvemento da competencia cultural e artística● Descubrir as manifestacións culturais como mostra das crenzas e vivencias dosgrupos e os individuos.


Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal● Ser constante no traballo aprendendo dos erros.

Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender

29

● Desenvolver o pensamento crítico.


1. Describir os trazos sociais, económicos, políticos, relixiosos, culturais e artísticosque caracterizan a Europa feudal a partir das funcións desempeñadas polosdiferentes estamentos sociais e recoñecer a súa evolución ata a aparición do Estadomoderno.2. Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticosda Idade Media e a Idade Moderna, contextualizándoas na etapa na que tiveron a súaorixe, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes erepresentativas.3. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.4. Identificar as novas institucións culturais, sociais e relixiosas que xurdiron cocrecemento das cidades medievais.5. Interpretar a importancia cultural e social das universidades medievais.6. Coñecer as características principais da arquitectura, a escultura e a pinturagóticas.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Coñecer as novas institucións que xurdiron co crecemento das cidades.● Coñecer as características principais da arquitectura, a escultura e a pinturagóticas.


● Valoración dos restos da Idade Media como fontes fundamentais que nospermiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, cómpre conservar.● Aprecio pola arte gótica, avaliándoa por tres razóns: polo seu valor artístico, porexpresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época eminentemente urbanae por ser reflexo da creatividade humana.

FOMENTO DA LECTURA

● Tempo de lectura: textos para traballar o comentario de textos á vez que seafonda en aspectos relacionados coa materia:

o A construción dunha catedral, texto adaptado a partir do libroOs piares da Terra, de K. Follet.

FOMENTO DAS TIC

● Recursos dixitais dispoñibles no Libromedia. Tema 5. Inclúe esquemas daunidade, galerías de imaxes, fichas técnicas, artigos, vínculos web…● Selección de diversas páxinas web relacionadas co tema.

29

● O uso dos programas informáticos de escritura de software libre (Writer) ouprivado (Word) e elaboración de presentacións (Impress ou PowerPoint).


A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, aproveitando o estudadonesta unidade sobre os estudos universitarios e o que aprenderon ao longo do cursosobre o papel das mulleres na sociedade medieval, propoñeráselles aos alumnos quereflexionen sobre a «invisibilización» do papel das mulleres nas artes e as ciencias ataépocas recentes. Con esa reflexión preténdese que os alumnos valoren a diversidade ecomprendan que se apenas se coñecen mulleres artistas, escritoras ou científicas aolongo da historia non é por incapacidade intelectual, senón por discriminación eexclusión social.





Unidade 6: Al-Andalus

OBXECTIVOS

1. Definir Al-Andalus, identificando quen foron os seus poboadores.2. Coñecer o ámbito espacial de Al-Andalus.3. Identificar as etapas da historia de Al-Andalus.4. Coñecer os grupos sociais que formaban a sociedade andalusí.5. Comprender o desenvolvemento económico de Al-Andalus.6. Valorar a importancia das cidades de Al-Andalus.7. Comprender a grande importancia da cultura e a ciencia islámicas.8. Identificar as principais manifestacións da arte andalusí e valoralas como parte donoso patrimonio.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber● As principais etapas da historia de Al-Andalus.● A economía de Al-Andalus.● A sociedade de Al-Andalus.● As cidades de Al-Andalus.● A cultura de Al-Andalus.● A arte andalusí, con especial fincapé na arquitectura.


29

● Obtención de información dun documento histórico.● Interpretación dunha liña do tempo.● Interpretación de mapas históricos.● Identificación do legado andalusí.● Análise do plano dunha vivenda.● Investigación da existencia entre nós de topónimos musulmáns.● Descrición e análise de obras de arte.

Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores● Valoración dos restos de Al-Andalus como fontes fundamentais que nos permitenreconstruír o noso pasado e que, por tanto, cómpre conservar.● Aprecio pola cultura musulmá e valoración da riqueza que achegou ao nosopatrimonio.● Curiosidade por coñecer a historia do noso territorio.● Empatía polas crenzas e a forma de vida doutras culturas.● Actitude crítica cara ás ideas erróneas que se transmiten, a miúdo, sobre a culturaislámica.




● Valorar os avances da técnica ao longo da historia.


Desenvolvemento da competencia matemática● Manexar adecuadamente os datos sobre lonxitude, masa, peso, capacidade,medida do tempo e sistemas monetarios.

Tratamento da información e competencia dixital● Utilizar as TIC como medio de traballo e coñecemento en situacións deaprendizaxe e de vida real.

Desenvolvemento da competencia cultural e artística● Recoñecer a beleza que esconden a pluralidade de culturas e de persoas.

Desenvolvemento da competencia social e cidadá● Respectar as diferenzas como fonte de riqueza.

Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal● Utilizar a creatividade e imaxinación nos traballos.

Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender● Utilizar diferentes estratexias e ferramentas para favorecer a aprendizaxe.


29

1. Situar no tempo e no espazo as diversas unidades políticas que coexistiron napenínsula Ibérica durante a Idade Media, distinguindo as súas peculiaridades erecoñecendo na España actual exemplos da permanencia do seu legado cultural eartístico.2. Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticosda Idade Media e a Idade Moderna, contextualizándoas na etapa en que tiveron a súaorixe, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes erepresentativas.3. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.4. Definir Al-Andalus, identificando quen foron os seus poboadores.5. Coñecer o ámbito espacial de Al-Andalus.6. Identificar as etapas da historia de Al-Andalus.7. Coñecer os grupos sociais que formaban a sociedade andalusí.8. Comprender o desenvolvemento económico de Al-Andalus.9. Valorar a importancia das cidades de Al-Andalus.

10. Coñecer o desenvolvemento da cultura e a ciencia andalusís.11. Identificar as principais manifestacións da arte andalusí e valoralas como parte do noso

patrimonio.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Identificar o marco espacial nas etapas da historia de Al-Andalus.● Coñecer os grupos sociais que formaban a sociedade andalusí.● Coñecer o desenvolvemento económico e urbano de Al-Andalus.● Coñecer o desenvolvemento da cultura e a ciencia andalusís.


● Valoración dos restos de Al-Andalus como fontes fundamentais que nos permitenreconstruír o noso pasado e que, por tanto, cómpre conservar.● Aprecio pola cultura musulmá e valoración da riqueza que achegou ao nosopatrimonio.● Actitude crítica cara ás ideas erróneas que se transmiten, a miúdo, sobre a culturaislámica.

FOMENTO DA LECTURA

● Tempo de lectura: textos para traballar o comentario de textos á vez que se afonda en aspectos relacionados coa materia

o A vida cotiá en Al-Andalus, texto adaptado a partir do libro A vida cotiá na España musulmá, de F. Díaz-Plaja.

FOMENTO DAS TIC

● Recursos dixitais dispoñibles no Libromedia. Tema 6. Inclúe esquemas da unidade, galerías de imaxes, fichas técnicas, artigos, vínculos web…● Selección de diversas páxinas web relacionadas co tema.● O uso dos programas informáticos de escritura de software libre (Writer) ou

29

privado (Word) e elaboración de presentacións (Impress ou PowerPoint).


A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, partindo do aprendido naclase e coa actividade complementaria suxerida, propoñeráselles aos alumnos quereflexionen acerca do legado andalusí na nosa cultura, fomentando desa forma unhaactitude crítica cara ás ideas erróneas que se transmiten, a miúdo, sobre a culturaislámica e desenvolvendo unha predisposición á coexistencia de culturas.





Unidade 7: Os reinos cristiáns hispánicos

OBXECTIVOS

1. Localizar os núcleos de resistencia cristiáns que se formaron no norte dapenínsula Ibérica tras a conquista musulmá.2. Explicar o proceso de formación dos principais reinos e condados cristiánsmedievais.3. Describir a expansión dos reinos cristiáns, a súa repoboación e a súaorganización.4. Analizar a presenza simultánea das culturas cristiá, islámica e xudía na Penínsulae Baleares.5. Coñecer os principais trazos da organización política e económica da Coroa deCastela e da Coroa de Aragón.6. Coñecer os principais trazos da organización política, a economía, a sociedade ea cultura de Galicia na Idade Media.7. Valorar e recoñecer as principais manifestacións artísticas e culturais da épocamedieval na Península e Baleares.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber● Os primeiros núcleos de resistencia cristiá.● Os reinos e condados occidentais.● Os núcleos pirenaicos.● A expansión cristiá cara ao sur.● A repoboación e a organización dos territorios.● A convivencia das culturas islámica, cristiá e xudía.

29

● A evolución política e económica da Coroa de Castela.● A evolución política e económica da Coroa de Aragón.● A historia de Galicia na Idade Media.

Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Análise dunha carta de poboamento.● Identificación da pegada histórica dunha paisaxe.● Análise dunha biografía.● Interpretación de mapas históricos e liñas do tempo.● Comparación da ruta xacobea na Idade Media e na actualidade.● Obtención de información dunha árbore xenealóxica.● Análise de imaxes de obras de arte.● Obtención de información de distintas fontes sobre un mesmo feito.

Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores● Curiosidade por coñecer as culturas que noutras épocas habitaron o territorio daPenínsula e Baleares para entender as orixes da nosa sociedade actual.● Valoración do legado cultural e artístico deixado polos habitantes da Península eBaleares na Idade Media como parte do noso patrimonio.





Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística● Participar en situacións de comunicación respectando as normas de intercambio.

Desenvolvemento da competencia matemática● Interpretar datos de representacións gráficas.

Tratamento da información e competencia dixital● Transmitir a información por distintos medios.

Desenvolvemento da competencia cultural e artística● Coñecer algunhas das obras máis importantes do patrimonio medieval español.





29

1. Situar no tempo e no espazo as diversas unidades políticas que coexistiron napenínsula Ibérica durante a Idade Media, distinguindo as súas peculiaridades erecoñecendo na España actual exemplos da permanencia do seu legado cultural eartístico.2. Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticosda Idade Media e a Idade Moderna, contextualizándoas na etapa en que tiveron a súaorixe, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes erepresentativas.3. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.4. Localizar nun mapa os núcleos de resistencia cristiáns que se formaron no norteda península Ibérica tras a conquista musulmá.5. Explicar o proceso de formación dos principais reinos e condados cristiánsmedievais.6. Describir a expansión dos reinos cristiáns, a súa repoboación e a súaorganización.7. Analizar a presenza simultánea das culturas cristiá, islámica e xudía na Penínsulae Baleares.8. Coñecer os principais trazos da organización política e económica da Coroa deCastela e da Coroa de Aragón.9. Coñecer os principais trazos da organización política e económica de Galicia naIdade Media.

10. Valorar e recoñecer as principais manifestacións artísticas e culturais da épocamedieval na Península e Baleares.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Explicar o proceso de formación dos principais reinos e condados cristiánsmedievais.● Describir a expansión dos reinos cristiáns, a súa repoboación e a súaorganización.● Coñecer os principais trazos da organización política e económica da Coroa deCastela e da Coroa de Aragón.


● Curiosidade por coñecer as culturas que noutras épocas habitaron o territorio daPenínsula e Baleares para entender as orixes da nosa sociedade actual.● Valoración positiva do legado cultural e artístico deixado polos habitantes daPenínsula e Baleares na Idade Media como parte do noso patrimonio.

FOMENTO DA LECTURA

● Tempo de lectura: textos para traballar o comentario á vez que se afonda enaspectos relacionados coa materia:

o As relacións entre Al-Andalus e os reinos cristiáns, textoadaptado a partir do libro A formación medieval de España: territorios,rexións, reinos, de M. A. Ladero Quesada.

o Un día de mercado no León medieval, texto adaptado a partir

29

do libro Unha cidade da España cristiá hai mil anos, de C. Sánchez Albornoz.

FOMENTO DAS TIC● Recursos dixitais dispoñibles no Libromedia. Tema 7. Inclúe esquemas daunidade, galerías de imaxes, fichas técnicas, artigos, vínculos web…● Selección de diversas páxinas web relacionadas co tema.● O uso dos programas informáticos de escritura de software libre (Writer) ouprivado (Word) e elaboración de presentacións (Impress ou PowerPoint).

Unidade 8: A orixe do mundo moderno

OBXECTIVOS

1. Comprender como influíron os avances científicos e tecnolóxicos nas grandesexploracións da época. 2. Coñecer como cambiou a concepción do mundo despois dos descubrimentos doséculo XV. 3. Diferenciar as principais exploracións realizadas por portugueses e casteláns. 4. Recoñecer a importancia do descubrimento de novas terras na configuración domundo na Idade Moderna. 5. Coñecer os principais trazos das civilizacións precolombianas máis importantes:maia, inca e azteca. 6. Describir os cambios económicos e sociais que se deron nos séculos XV e XVI. 7. Comprender o nacemento do Estado moderno e describir as principaiscaracterísticas das monarquías autoritarias. 8. Analizar o reinado dos Reis Católicos: unión matrimonial, política interior,expansión territorial e unidade relixiosa.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber● Os avances técnicos e científicos que melloraron a navegación. ● As exploracións portuguesas. ● As grandes exploracións castelás: o descubrimento de América e a primeira voltaao mundo. ● As civilizacións da América precolombiana: maia, inca e azteca.● A nova configuración do mundo tras as viaxes do século XV. ● Os cambios económicos e sociais. ● O nacemento do Estado moderno. ● Os Reis Católicos.

Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Análise dun diario persoal para obter información histórica. ● Realización de buscas na Internet. ● Obtención de información de fontes iconográficas. ● Interpretación de textos históricos. ● Análise de mapas históricos.

Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores● Coñecer e respectar culturas distintas da propia.

29

● Valorar a importancia dos achados arqueolóxicos como forma de obterinformación do pasado.





Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística● Escribir diferentes textos, coidando as normas ortográficas e gramaticais.

Desenvolvemento da competencia matemática● Interpretar os datos de representacións gráficas.


Desenvolvemento da competencia cultural e artística● Recoñecer a beleza que esconda pluralidade de culturas e persoas.

Desenvolvemento da competencia social e cidadá● Coñecer a diversidade e evolución constante das nosas sociedades.




1. Distinguir os principais momentos na formación do Estado moderno, destacandoas características máis relevantes da Monarquía Hispánica e do imperio colonialespañol.2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.3. Comprender como influíron os avances científicos e tecnolóxicos nas grandesexploracións da época. 4. Coñecer como cambiou a concepción do mundo despois dos descubrimentos doséculo XV. 5. Diferenciar as principais exploracións realizadas por portugueses e casteláns. 6. Recoñecer a importancia do descubrimento de novas terras na configuración domundo na Idade Moderna.

29

7. Coñecer os principais trazos das civilizacións precolombianas máis importantes:maia, inca e azteca. 8. Describir os cambios económicos e sociais que se deron nos séculos XV e XVI. 9. Comprender o nacemento do Estado moderno e describir as principaiscaracterísticas das monarquías autoritarias.

10. Analizar o reinado dos Reis Católicos: unión matrimonial, política interior, expansiónterritorial e unidade relixiosa.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Comprender como influíron os avances científicos e tecnolóxicos nas grandesexploracións da época. ● Recoñecer a importancia do descubrimento de novas terras na configuración domundo na Idade Moderna. ● Describir os cambios económicos e sociais que se deron nos séculos XV e XVI. ● Comprender o nacemento do Estado moderno e describir as principaiscaracterísticas das monarquías autoritarias. ● Analizar o reinado dos Reis Católicos.


● Reflexionar de forma crítica sobre o choque que supuxo a entrada en contacto dacivilización europea coas culturas precolombianas a raíz do descubrimento deAmérica.● Coñecer os cambios económicos e sociais que se deron nos séculos XV e XVI,valorando a súa importancia para o desenvolvemento europeo posterior.

FOMENTO DA LECTURA


o Instrumentos de navegación na Idade Moderna, textoadaptado a partir do capítulo A arte de navegar, de M. I. Vicente Maroto.

FOMENTO DAS TIC

● Recursos dixitais dispoñibles no Libromedia. Tema 8. Inclúe esquemas da unidade, galerías de imaxes, fichas técnicas, artigos, vínculos web…● Selección de diversas páxinas web relacionadas co tema.● O uso dos programas informáticos de escritura de software libre (Writer) ouprivado (Word) e elaboración de presentacións (Impress ou PowerPoint).


A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, partindo do estudado na clasee do aprendido coa realización da actividade complementaria, propoñeráselles aosalumnos que reflexionen de forma crítica sobre o choque que supuxo a entrada encontacto da civilización europea coa precolombiana a raíz do descubrimento de América.


29




Unidade 9: O cambio cultural: Renacemento e Reforma

OBXECTIVOS

1. Describir as principais características do Humanismo e comprender a importanciaque tiveron os novos medios de difusión na expansión das ideas humanistas. 2. Describir as características principais do estilo artístico renacentista e enumeraros seus principais representantes. 3. Coñecer a expansión do Renacemento desde o seu punto de orixe cara a outrasáreas europeas, centrando especialmente a atención en España. 4. Analizar a situación da Igrexa a comezos da Idade Moderna. 5. Estudar o fenómeno da Reforma protestante e as súas diversas manifestacións. 6. Comprender a reacción da Igrexa católica ante a ondada reformista e as medidasque se tomaron para facerlle fronte e para modernizar a propia estrutura eclesiástica.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber● O Humanismo e as súas formas de difusión. ● O estilo artístico renacentista: arquitectura, pintura e escultura. Obras principais eartistas máis importantes. ● O Renacemento fóra de Italia. O caso de España. ● A Reforma protestante. ● A reacción da Igrexa católica: a Contrarreforma. ● As consecuencias da Reforma.

Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Descrición e comentario dun edificio usando varias fontes documentais.● Elaboración dun informe a partir de documentos históricos. ● Comparación de mapas. ● Análise e interpretación de textos históricos sinxelos. ● Análise e comparación de obras de arte para obter as súas característicasprincipais e as súas diferenzas e semellanzas. ● Síntese da información en cadros de dobre entrada.


29

● Aprecio pola arte renacentista, avaliándoa por tres razóns: polo seu valor artístico,por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época e por ser o reflexoda creatividade humana. ● Empatía polas crenzas e formas de vida doutras épocas. ● Actitude crítica cara ás ideas que impliquen unha discriminación das persoas porrazóns relixiosas.





Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística● Participar en situacións de comunicación respectando as normas de intercambio.

Desenvolvemento da competencia matemática● Recoñecer e utilizar as formas xeométricas e as súas aplicacións na vida real.

Tratamento da información e competencia dixital● Contrastar as distintas fontes de información.

Desenvolvemento da competencia cultural e artística● Coñecer as obras máis importantes do patrimonio mundial.


Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal● Ser constante no traballo aprendendo dos erros.

Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender● Manexar distintas metodoloxías para a aprendizaxe.


1. Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticosda Idade Media e a Idade Moderna, contextualizándoos na etapa en que tiveron a súaorixe, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes erepresentativas.2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.3. Describir as principais características do Humanismo e comprender a importanciaque tiveron os novos medios de difusión na expansión das ideas humanistas. 4. Describir as características principais do estilo artístico renacentista e enumeraros seus principais representantes.

29

5. Coñecer a expansión do Renacemento desde o seu punto de orixe cara a outrasáreas europeas, centrando especialmente a atención en España. 6. Analizar a situación da Igrexa a comezos da Idade Moderna. 7. Estudar o fenómeno da Reforma protestante e as súas diversas manifestacións. 8. Comprender a reacción da Igrexa católica ante a ondada reformista e as medidasque se tomaron para facerlle fronte e para modernizar a propia estrutura eclesiástica.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Describir as principais características do Humanismo. ● Describir as características principais do estilo artístico renacentista. ● Coñecer o fenómeno da Reforma protestante e as súas diversas manifestacións. ● Coñecer a reacción da Igrexa católica fronte ao reformismo.


● Aprecio pola arte renacentista, avaliándoa por tres razóns: polo seu valor artístico,por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época e por ser o reflexoda creatividade humana. ● Actitude crítica cara ás ideas que impliquen unha discriminación das persoas porrazóns relixiosas.

FOMENTO DA LECTURA


o Erasmo, texto adaptado a partir do libro A formación domundo moderno, de A. Tenenti.

FOMENTO DAS TIC



A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, partindo do estudado na clasee o aprendido coa actividade complementaria, propoñeráselles aos alumnos quereflexionen sobre a necesidade de velar pola liberdade de conciencia e de pensamento,recoñecendo a liberdade relixiosa no ámbito privado e defendendo como marco quegaranta esa liberdade e a igualdade de cultos, o laicismo do Estado.



o Programación da aulao Recursos para a educación multiculturalo Fichas de ampliación e de reforzo

29

o Recursos de adaptación curricularo Tempo de lectura (lecturas recomendadas)o Cine e Ciencias sociais (propostas para traballar co cine)


Unidade 10: O apoxeo do imperio español

OBXECTIVOS

1. Coñecer as dimensións do imperio español no século XVI, durante os reinados deCarlos V e Filipe II. 2. Comprender a complexa composición da Monarquía Hispánica, formada pormoitos territorios independentes entre si, dos que o principal nexo era a figura do rei.3. Analizar os principais conflitos aos que fixo fronte a monarquía durante o séculoXVI.4. Afondar na organización política, a situación económica e a sociedade do imperioespañol. 5. Coñecer os principais instrumentos e expedicións de conquista do territorioamericano.6. Describir os principais mecanismos que se utilizaron para a explotacióneconómica das colonias americanas. 7. Analizar os diferentes estratos da sociedade americana e a importancia do factorracial.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber● O imperio español na época de Carlos V. ● A Monarquía Hispánica de Filipe II. ● A organización do imperio español. ● A conquista de América. ● O imperio americano: goberno, economía e sociedade.

Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Análise das consecuencias dun feito histórico. ● Interpretación de mapas e textos históricos. ● Análise dos efectos da conquista americana. ● Busca de información na Internet. ● Análise das consecuencias do trato aos indios. ● Análise de xenealoxías e esquemas. ● Categorización dos efectos dun feito segundo o seu tipo. ● Utilización de distintos testemuños para adquirir unha opinión propia.

Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores● Fomento das actitudes solidarias cos países latinoamericanos grazas aocoñecemento dos lazos que unen a España con estes países. ● Rexeitamento da falta de igualdade debida a motivos raciais existente entre osdistintos grupos sociais da América colonial. ● Curiosidade por coñecer a historia do territorio en que vivimos.


29



● Coñecer o marco físico en que se desenvolveu a Monarquía Hispánica no séculoXVI.

Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística● Comprender textos escritos, narrativos, informativos, expositivos,argumentativos...

Desenvolvemento da competencia matemática● Manexar adecuadamente unidades de medida do tempo.

Tratamento da información e competencia dixital● Coñecer e utilizar as novas tecnoloxías no seu traballo.

Desenvolvemento da competencia cultural e artística● Plasmar os coñecementos adquiridos nas manifestacións artísticas.

Desenvolvemento da competencia social e cidadá● Respectar os dereitos e deberes sociais.


Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender● Desenvolver o pensamento crítico.


1. Distinguir os principais momentos na formación do Estado moderno, destacandoas características máis relevantes da Monarquía Hispánica e do imperio colonialespañol.2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.3. Coñecer as dimensións do imperio español no século XVI, durante os reinados deCarlos V e Filipe II. 4. Comprender a complexa composición da Monarquía Hispánica, formada pormoitos territorios independentes entre si, dos que o principal nexo era a figura do rei.5. Analizar os principais conflitos aos que fixo fronte a Monarquía Hispánica duranteo século XVI.6. Afondar na organización política, a situación económica e a sociedade do imperioespañol. 7. Coñecer os principais instrumentos e expedicións de conquista do territorioamericano.8. Describir os principais mecanismos que se utilizaron para a explotacióneconómica das colonias americanas.

29

9. Analizar os diferentes estratos da sociedade americana e a importancia do factorracial.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Coñecer a complexa composición da Monarquía Hispánica durante os reinadosde Carlos V e Filipe II.● Coñecer a organización política, a situación económica e a sociedade do imperioespañol no século XVI. ● Coñecer os principais mecanismos de explotación económica das coloniasamericanas. ● Coñecer os diferentes estratos da sociedade americana e a importancia do factorracial.


● Fomento das actitudes solidarias cos países latinoamericanos grazas aocoñecemento dos lazos históricos e culturais que unen a España con estes países. ● Rexeitamento da falta de igualdade debida a motivos raciais existente entre osdistintos grupos sociais da América colonial.

FOMENTO DA LECTURA


o A «unidade nacional», texto adaptado a partir do libro OAntigo Réxime: os Reis Católicos e os Austrias, de A. Domínguez Ortiz.

o Os excluídos, texto adaptado a partir do libro O mundo socialde Isabel a Católica, de M. A. Laredo Quesada.

FOMENTO DAS TIC



A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, partindo do aprendido naclase e coa actividade proposta, propoñeráselles aos alumnos que reflexionen sobre asconsecuencias sociais, económicas, políticas e culturais da conquista de América. Asímesmo, esa reflexión debe servir para considerar os dereitos das poboacións indíxenas,tanto no pasado coma na actualidade, e valorar positivamente as consecuencias dodescubrimento de América para as poboacións indíxenas.



29



Unidade 11: A crise do imperio español

OBXECTIVOS

1. Analizar o proceso polo cal España entrou en crise durante o século XVII e perdeuo seu poder hexemónico en Europa. 2. Coñecer as principais características (época, política interior e política exterior)dos reinados de Filipe III, Filipe IV e Carlos II. 3. Explicar os problemas demográficos, económicos e sociais do século XVII. 4. Coñecer os principais trazos da organización política, a economía, a sociedade ea cultura de Galicia na Idade Moderna.5. Determinar as características principais da monarquía absoluta, mediante oestudo do caso de Francia. 6. Contrastar o caso francés con Inglaterra e as Provincias Unidas, dúas potenciasnon absolutistas.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber● O final da hexemonía española: os reinados de Filipe III, Filipe IV e Carlos II. ● A crise demográfica, económica e social no século XVII.● Galicia na Idade Moderna. ● A monarquía absoluta de Francia e a súa hexemonía en Europa. ● As potencias parlamentarias.

Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer● Comparar casos: Francia e Inglaterra. ● Análise de conxuntos arquitectónicos. ● Coñecemento dunha época a través do cine. ● Interpretación de documentos históricos. ● Análise de mapas históricos. ● Interpretación de organigramas.

Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores● Curiosidade por coñecer a historia do noso territorio. ● Sentimento de empatía e rexeitamento cara á situación que tiveron que vivir osmouriscos cando se decretou a súa expulsión dos territorios españois. ● Consideración negativa dos enfrontamentos militares como únicos medios parasolucionar conflitos.

29






Desenvolvemento da competencia matemática● Manexar adecuadamente as unidades de medida do tempo.

Tratamento da información e competencia dixital● Transmitir a información por distintos medios.

Desenvolvemento da competencia cultural e artística● Recoñecer a beleza que esconde a pluralidade de culturas e de persoas.


Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal● Secuenciar e avaliar as distintas fases necesarias dun proxecto.



1. Distinguir os principais momentos na formación do Estado moderno, destacandoas características máis relevantes da Monarquía Hispánica e do imperio colonialespañol.2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.3. Analizar o proceso polo cal España entrou en crise durante o século XVII e perdeuo seu poder hexemónico en Europa. 4. Coñecer a evolución política do imperio español durante os reinados de Filipe III,Filipe IV e Carlos II. 5. Explicar os problemas demográficos, económicos e sociais do século XVII. 6. Coñecer os principais trazos de Galicia na Idade Moderna.7. Identificar as características principais da monarquía absoluta: o caso francés. 8. Identificar as características principais das potencias parlamentarias: Inglaterra eas Provincias Unidas.

MÍNIMOS ESIXIBLES ● Coñecer as razóns da decadencia do imperio español durante o século XVII. ● Identificar as características principais da monarquía absoluta: o caso francés.

29

● Identificar as características principais das potencias parlamentarias: Inglaterra eas Provincias Unidas.

EDUCACIÓN EN VALORES● Coñecer os cambios económicos e sociais que se deron no século XVII, valorandoa súa importancia para o desenvolvemento europeo posterior.● Consideración negativa dos enfrontamentos militares como únicos medios parasolucionar conflitos.

FOMENTO DA LECTURA


o O Rei Planeta e as artes, texto adaptado a partir do libro España e o seu mundo, de J. H. Elliot.

FOMENTO DAS TIC

● Recursos dixitais dispoñibles no Libromedia. Tema 11. Inclúe esquemas da unidade, galerías de imaxes, fichas técnicas, artigos, vínculos web…● Selección de diversas páxinas web relacionadas co tema.● O uso dos programas informáticos de escritura de software libre (Writer) ou privado (Word) e elaboración de presentacións (Impress ou PowerPoint).


A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, partindo dos coñecementos adquiridos na clase e coa elaboración da actividade complementaria, propoñeráselles aos alumnos que reflexionen sobre o impacto das guerras nas sociedades, facendo que valoren de forma crítica e negativa os enfrontamentos militares como únicos medios para solucionar conflitos e facendo que tomen conciencia sobre a existencia doutras víaspacíficas máis beneficiosas para a resolución de conflitos.





Unidade 12: A Europa do Barroco

OBXECTIVOS

1. Describir os trazos principais da cultura barroca.

29

2. Comprender a importancia dos novos métodos de investigación que xurdiron noséculo XVII e a súa relación cos descubrimentos e avances científicos. 3. Identificar as características máis importantes da arquitectura, o urbanismo, aescultura e a pintura barrocos. 4. Coñecer a existencia de distintas escolas dentro da pintura barroca e diferenciaras súas características principais. 5. Explicar a importancia da arte barroca española e coñecer os seus artistas máisrelevantes. 6. Coñecer as características principais do Barroco galego.7. Valorar as obras de arte barrocas como parte do noso patrimonio.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber● A cultura barroca e as súas principais características. ● A revolución científica do século XVII. ● A arquitectura do Barroco. ● O urbanismo. ● A escultura barroca. ● A arquitectura e a escultura barrocas españolas. ● A pintura barroca. ● O Século de Ouro da pintura española.● O Barroco galego.

Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Análise dunha pintura: técnica e composición. ● Obtención de información da vida cotiá a partir dun cadro. ● Análise de obras escultóricas. ● Interpretación de liñas do tempo. ● Investigación dunha época a través do teatro.

Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores● Aprecio pola arte barroca, avaliándoa por tres razóns: polo seu valor artístico, porexpresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época e por ser o reflexo dacreatividade humana. ● Curiosidade por coñecer a historia e o patrimonio do noso territorio. ● Valoración da importancia da pintura como fonte histórica.





Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística● Dar sentido aos textos escritos e relacionalos coas propias vivencias.

Desenvolvemento da competencia matemática● Recoñecer e utilizar as formas xeométricas e as súas aplicacións na vida real.

29


Desenvolvemento da competencia cultural e artística● Recoñecer a personalidade dos autores detrás das súas obras.





1. Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticosda Idade Media e a Idade Moderna, contextualizándoas na etapa en que tiveron a súaorixe, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes erepresentativas.2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.3. Describir os trazos principais da cultura barroca. 4. Comprender a importancia dos novos métodos de investigación que xurdiron noséculo XVII e a súa relación cos descubrimentos e avances científicos. 5. Identificar as características máis importantes da arquitectura, o urbanismo, aescultura e a pintura barrocos. 6. Coñecer a existencia de distintas escolas dentro da pintura barroca e diferenciaras súas características principais. 7. Explicar a importancia da arte barroca española e galega e coñecer os seusartistas máis relevantes. 8. Valorar as obras de arte barrocas como parte do noso patrimonio.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Comprender a importancia dos novos métodos de investigación que xurdiron noséculo XVII e a súa relación cos descubrimentos e avances científicos. ● Identificar as características máis importantes da arquitectura, o urbanismo, aescultura e a pintura barrocos.


● Aprecio pola arte barroca, avaliándoa por tres razóns: polo seu valor artístico, porexpresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época, e por ser o reflexo dacreatividade humana. ● Valoración da importancia da revolución científica do século XVII, que sentou asbases do noso desenvolvemento científico actual.

FOMENTO DA LECTURA

29


o O teatro barroco, texto adaptado a partir do capítulo Festas,diversións, xogos e espectáculos, de C. Sanz Ayán.

FOMENTO DAS TIC



A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, partindo do aprendido naclase e co traballo realizado como actividade complementaria, propoñeráselles aosalumnos que reflexionen sobre o momento histórico en que se produce a primeirarevolución científica europea, asociándoa co desenvolvemento económico e socialeuropeo, non coas capacidades intelectuais dos diferentes grupos humanos, polo quetomarán conciencia de que o desenvolvemento desigual das nacións é unhaconsecuencia da evolución histórica do sistema mundial.





Unidade 13: A poboación do mundo

OBXECTIVOS

1. Describir a evolución da poboación mundial ao longo da historia. 2. Coñecer a desigual distribución da poboación mundial e identificar os principaisfocos de concentración demográfica e os baleiros máis importantes.3. Relacionar as taxas de natalidade e de mortalidade co crecemento natural dunhapoboación.4. Analizar os principais factores responsables das diferenzas que existen entre osíndices de natalidade e de fecundidade de distintas zonas do mundo e nas súasestruturas por idade.5. Sinalar as principais características da poboación mundial, diferenciando entrepaíses desenvolvidos e países en desenvolvemento.

29

6. Comprender a importancia das políticas demográficas. 7. Definir e clasificar as migracións, comprender as súas causas e as consecuenciasespaciais e sociais.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber● A evolución da poboación mundial ao longo da historia. ● A desigual distribución da poboación mundial.● As taxas de natalidade, fecundidade e mortalidade. ● A esperanza de vida e o crecemento natural ou vexetativo.● A poboación nos países desenvolvidos e en desenvolvemento. ● As políticas demográficas pronatalistas e antinatalistas. ● As migracións mundiais.

Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Interpretación de pirámides de poboación. ● Cálculo de taxas demográficas. ● Obtención de estatísticas de organismos oficiais a través de páxinas web.● Interpretación de mapas de distintos tipos: de superficies e de fluxos. ● Elaboración de gráficos lineais e de barras. ● Análise de táboas e cadros estatísticos.

Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores● Curiosidade por coñecer os factores que explican as diferenzas que existen napoboación mundial.● Precisión nas representacións cartográficas e nos cálculos numéricos necesariospara coñecer os principais indicadores demográficos.● Preocupación ante os principais problemas demográficos. ● Valoración das iniciativas que se levan a cabo para paliar os problemas dapoboación.






Desenvolvemento da competencia matemática● Utilizar a linguaxe matemática como ferramenta de razoamento.

Tratamento da información e competencia dixital● Contrastar as distintas fontes de información.

Desenvolvemento da competencia cultural e artística

29

● Descubrir as manifestacións culturais como expresión das crenzas e vivenciasdos grupos humanos e os individuos.

Desenvolvemento da competencia social e cidadá● Coñecer a diversidade e a evolución constante das nosas sociedades.

Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal● Coordinar tarefas e tempos.



1. Describir os factores que condicionan os comportamentos demográficos,coñecendo e utilizando os conceptos básicos da demografía para analizalos,caracterizando as tendencias predominantes e aplicando este coñecemento á análisedo actual réxime demográfico español e as súas consecuencias.2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.3. Describir a evolución da poboación mundial ao longo da historia. 4. Coñecer a desigual distribución da poboación mundial e identificar os principaisfocos de concentración demográfica e os baleiros máis importantes.5. Relacionar as taxas de natalidade e de mortalidade co crecemento natural dunhapoboación.6. Analizar os principais factores responsables das diferenzas que existen entre osíndices de natalidade e de fecundidade de distintas zonas do mundo e nas súasestruturas por idade.7. Sinalar as principais características da poboación mundial, diferenciando entrepaíses desenvolvidos e países en desenvolvemento.8. Comprender a importancia das políticas demográficas. 9. Definir e clasificar as migracións, comprender as súas causas e as consecuenciasespaciais e sociais.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Describir a evolución da poboación mundial ao longo da historia. ● Coñecer a desigual distribución da poboación mundial.● Calcular correctamente as taxas demográficas máis significativas.● Sinalar as principais características da poboación mundial, diferenciando entrepaíses desenvolvidos e países en desenvolvemento.● Definir e clasificar as migracións.


● Preocupación ante os principais problemas demográficos. ● Valoración das iniciativas que se levan a cabo para paliar os problemas dapoboación.

FOMENTO DA LECTURA

29


o Políticas de poboación, texto adaptado dun monográficoespecial coordinado por J. Cierco en Abc: «Bomba demográfica: Palestinacontra o Grande Israel».

o O avellentamento da poboación, texto adaptado do artigo «Oavellentamento non é un desastre», de J. Pérez.

FOMENTO DAS TIC



A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, partindo do aprendido naclase, propoñeráselles aos alumnos que reflexionen sobre algunhas das cuestiónsdemográficas máis interesantes dos nosos días: evolución da unidade familiar, evolucióndo papel da muller na familia, presenza de emigrantes/inmigrantes/retornados…, para ocal poden partir da súa propia experiencia familiar (avós, pais e eles mesmos). A partirdesa reflexión colectiva sería interesante que advertisen a diversidade da poboaciónactual e a necesidade de articular mecanismos que garantan a convivencia solidaria.





Unidade 14: Unha poboación diversa

OBXECTIVOS

1. Comprender que os seres humanos teñen distintos niveis de desenvolvementoeconómico e que este feito dá lugar a diferentes formas de vida.2. Coñecer que na Terra existen distintas civilizacións que comparten uns sinais deidentidade concretos e que á súa vez se dividen en culturas.3. Comprender que no mundo actual son frecuentes os contactos entre distintasculturas e como destes contactos xorden problemas de convivencia.

29

4. Identificar os trazos distintivos da sociedade occidental e os seus cambios máisrecentes.5. Analizar os problemas e desigualdades das sociedades actuais.6. Observar diferentes mapas temáticos de compoñente demográfico co fin de obterinformación sobre un mesmo espazo.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber● As sociedades rurais, industriais e postindustriais.● A diversidade cultural. ● A convivencia cultural como reto. ● A sociedade occidental.● Desigualdades e conflitos sociais.

Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Elaboración e interpretación de gráficos sectoriais.● Realización dunha enquisa.● Investigación de conflitos sociais no cine.● Resumo da información do tema mediante cadros e esquemas.● Obtención de información sobre a poboación a través de distintos mapastemáticos, gráficos e fotografías.

Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores● Toma de conciencia da distinta situación económica en que se encontran asdiversas poboacións do mundo.● Valoración positiva da convivencia pacífica das distintas culturas que forman onoso mundo.● Crítica ante as situacións de falta de respecto a outras culturas e grupos sociais. ● Preocupación ante a desaparición de culturas e o aumento dosfundamentalismos.




● Localizar no seu contorno físico as diferentes culturas que existen no mundo.


Desenvolvemento da competencia matemática● Interpretar datos en representacións gráficas.



29


Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal● Utilizar a creatividade e a imaxinación nos seus traballos.



1. Describir os factores que condicionan os comportamentos demográficos,coñecendo e utilizando os conceptos básicos da demografía para analizalos,caracterizando as tendencias predominantes e aplicando este coñecemento á análisedo actual réxime demográfico español e as súas consecuencias.2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.3. Comprender que os seres humanos teñen distintos niveis de desenvolvementoeconómico e que este feito dá lugar a diferentes formas de vida.4. Coñecer que na Terra existen distintas civilizacións que comparten uns sinais deidentidade concretos e que á súa vez se dividen en culturas.5. Comprender que no mundo actual son frecuentes os contactos entre distintasculturas e como destes contactos xorden problemas de convivencia.6. Identificar os trazos distintivos da sociedade occidental e os seus cambios máisrecentes.7. Analizar os problemas e desigualdades das sociedades actuais.8. Observar diferentes mapas temáticos de compoñente demográfico co fin de obterinformación sobre un mesmo espazo.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Coñecer que na Terra existen en contacto pobos e culturas diferentes.● Identificar os trazos distintivos da sociedade occidental e os seus cambios máisrecentes.● Analizar os problemas e desigualdades das sociedades actuais.


● Toma de conciencia da distinta situación económica en que se encontran asdiversas poboacións do mundo.● Valoración da convivencia pacífica das distintas culturas que forman o nosomundo.● Crítica ante as situacións de falta de respecto a outras culturas e grupos sociais. ● Preocupación ante a desaparición de culturas e o aumento dosfundamentalismos.

FOMENTO DA LECTURA

29


o O veo islámico: mediación fronte a prohibición, artigo deprensa de M. Pajares.

FOMENTO DAS TIC



A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, aproveitando o aprendido naclase sobre a exclusión social, propoñeráselles aos alumnos que reflexionen sobre ascausas e consecuencias da exclusión social. Neste sentido, o profesor fará que tomenconciencia da necesidade de desenvolver prácticas de integración e cohesión sociaisbaseadas na solidariedade e na cooperación.Tamén se lles pode propoñer ver a película Quero ser coma Beckham, de G. Chadha.MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS




Unidade 15: Poboación e sociedade na UE, España e Galicia

OBXECTIVOS

1. Analizar a poboación da Unión Europea: trazos, distribución e migracións. 2. Explicar como o avellentamento demográfico e a desigual distribución espacialcaracterizan a actual poboación española.3. Describir como España se converteu nun país de inmigrantes e as consecuenciasque tivo.4. Recoñecer os principais problemas sociais a que se enfrontan os países da UE,entre eles España.5. Describir os trazos fundamentais da poboación en Galicia.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber● O movemento natural, o avellentamento e a distribución espacial da poboación daUE.

29

● As migracións na UE. ● Os principais problemas sociais na UE. ● O movemento natural, o avellentamento e a distribución espacial da poboación deEspaña e de Galicia. ● As migracións españolas e galegas.

Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Elaboración e interpretación dun mapa de coropletas. ● Contraste da información que facilitan un mapa de coropletas e un mapa deisodensas sobre un mesmo aspecto demográfico. ● Investigación e identificación de problemas a partir de textos xornalísticos.● Obtención de información de Internet e de enciclopedias. ● Análise e interpretación de gráficos de evolución. ● Elaboración de resumos de noticias de prensa. ● Elaboración de táboas comparativas.

Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores● Curiosidade por coñecer como vivían os nosos avós e pais. ● Empatía cara ás persoas que migran e abandonan o seu fogar. ● Actitude crítica ante as ideas que impliquen unha discriminación cara a outraspersoas.






Desenvolvemento da competencia matemática● Interpretar datos numéricos en situacións reais.

Tratamento da información e competencia dixital● Utilizar as TIC como medio de traballo e coñecemento en situacións deaprendizaxe da vida real.

Desenvolvemento da competencia cultural e artística● Utilizar diferentes linguaxes artísticas nos traballos.



29

Desenvolvemento da competencia para aprender a aprender● Desenvolver o pensamento crítico.


1. Describir os factores que condicionan os comportamentos demográficos,coñecendo e utilizando os conceptos básicos da demografía para analizalos,caracterizando as tendencias predominantes e aplicando este coñecemento á análisedo actual réxime demográfico español e as súas consecuencias.2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.3. Analizar a poboación da Unión Europea: trazos, distribución e migracións. 4. Explicar como o avellentamento demográfico e a desigual distribución espacialcaracterizan a actual poboación española e galega.5. Describir como España se converteu nun país de inmigrantes e as consecuenciasque tivo.6. Recoñecer os principais problemas sociais a que se enfrontan os países da UE,entre eles España.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Coñecer os principais trazos da poboación da Unión Europea. ● Coñecer os principais trazos da poboación española e galega.


● Actitude crítica ante as ideas que impliquen unha discriminación cara a outraspersoas.● Toma de conciencia dos cambios sociais que sufriu o noso país nos últimos anos.

FOMENTO DA LECTURA


o Non é país para vellos, adaptación do artigo «Crisedemográfica: por primeira vez España perde poboación», de P. Rodríguez.

o Campo e cidade, texto adaptado do libro As cidadesinvisibles, de I. Calvino.

FOMENTO DAS TIC



29

A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, partindo do aprendido naclase nas últimas sesións e da tarefa proposta sobre a situación da muller españolaactual, propoñeráselles aos alumnos que reflexionen sobre esa cuestión a partir dedatos obxectivos e noticias de prensa, aprendendo desa forma a debater con ideaspropias formuladas a partir do coñecemento e non de prexuízos. Neste sentido, oprofesor promoverá que os alumnos desenvolvan unha actitude crítica ante as ideas queimpliquen unha discriminación cara a outras persoas e, ao mesmo tempo, tomaránconciencia dos cambios sociais que fixeron avanzar en igualdade e liberdade o nosopaís nos últimos anos.





Unidade 16: Cara a un mundo de cidades

OBXECTIVOS

1. Describir as principais características dos dous tipos de hábitat do ser humano: oespazo rural e o espazo urbano.2. Identificar os distintos elementos que conforman a paisaxe urbana e extraerinformación deles para caracterizar unha cidade.3. Describir cales son as funcións das cidades e diferenciar a súa forma e asdistintas zonas dentro delas a través do plano urbano.4. Comprender as razóns da explosión urbana. 5. Coñecer que as cidades se relacionan entre si, formando unha rede urbana queestá organizada de forma xerárquica.6. Recoñecer as diferenzas que existen entre as cidades dos países endesenvolvemento e as dos países desenvolvidos e identificar os principais problemase oportunidades que afectan a cada unha delas.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber● O espazo rural e o espazo urbano: principais características. ● A cidade: trazos xerais, funcións, plano e estrutura interna. ● A explosión urbana. ● A rede urbana mundial e a xerarquía das cidades. ● As características das cidades nos países desenvolvidos e en desenvolvemento. ● Problemas e oportunidades do espazo urbano.

29

Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Análise do plano urbano. ● Interpretación dun mapa de símbolos proporcionais. ● Análise de mapas e gráficos para obter información xeográfica. ● Elaboración dun cadro sinóptico. ● Investigación con Google Maps. ● Obtención de información de esquemas e fotografías.

Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores● Valoración da importancia que teñen as cidades no mundo actual comoimportantes centros económicos, políticos e culturais.● Empatía cos habitantes de zonas rurais que están en proceso de despoboación. ● Curiosidade por coñecer as diferentes formas de vida dos hábitats urbanos e dosnúcleos rurais.





Desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística● Transmitir por escrito de forma correcta información obtida a partir de imaxes.

Desenvolvemento da competencia matemática● Interpretar datos numéricos en situacións reais.

Tratamento da información e competencia dixital● Coñecer e aplicar o uso das novas tecnoloxías no seu traballo.

Desenvolvemento da competencia cultural e artística● Transmitir coñecementos aprendidos a través de manifestacións artísticas.

Desenvolvemento da competencia social e cidadá● Practicar o diálogo para resolver os conflitos.

Desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal● Coordinar tarefas e tempos.



1. Analizar o crecemento das áreas urbanas, a diferenciación funcional do espazourbano e os problemas que ocasionan aos seus habitantes, aplicando estecoñecemento a exemplos de cidades españolas.2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas

29

(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.3. Describir as principais características dos dous tipos de hábitat do ser humano: oespazo rural e o espazo urbano.4. Identificar os distintos elementos que conforman a paisaxe urbana e extraerinformación deles para caracterizar unha cidade.5. Describir cales son as funcións das cidades e diferenciar a súa forma e asdistintas zonas dentro delas a través do plano urbano.6. Comprender as razóns da explosión urbana. 7. Coñecer que as cidades se relacionan entre si, formando unha rede urbana queestá organizada de forma xerárquica.8. Recoñecer as diferenzas que existen entre as cidades dos países endesenvolvemento e as dos países desenvolvidos e identificar os principais problemase oportunidades que afectan a cada unha delas.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Describir as principais características do espazo urbano.● Coñecer as funcións das cidades e coñecer a súa estrutura e organización.● Coñecer que as cidades forman unha rede urbana xerarquizada.● Recoñecer as diferenzas que existen entre as cidades dos países endesenvolvemento e as dos países desenvolvidos.


● Valoración da importancia que teñen as cidades no mundo actual comoimportantes centros económicos, políticos e culturais.● Curiosidade por coñecer as diferentes formas de vida dos hábitats urbanos e dosnúcleos rurais.

FOMENTO DA LECTURA


o O tamaño das cidades, texto adaptado a partir do libro Opequeno é fermoso, de E. F. Schumacher.

FOMENTO DAS TIC



A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, partindo do aprendido naclase, propoñeráselles aos alumnos que reflexionen sobre algunhas das consecuenciasmáis negativas do gran desenvolvemento urbano dos últimos anos: contaminación,

29

marxinación, depauperación… Non obstante, o profesor fará que os alumnos valoren aimportancia que teñen as cidades no mundo actual como centros económicos, políticose culturais, motivándoos para que busquen solucións aos problemas que presentan.





Unidade 17: As cidades en Europa, España e Galicia

OBXECTIVOS

1. Comprender os cambios que experimentaron as cidades europeas na súa longa historia.2. Establecer como foi o proceso de urbanización en España.3. Explicar o papel das principais cidades na rede urbana española e na rede urbana galega.4. Analizar as actuacións dos concellos como organismos xestores das cidades españolas.5. Valorar as medidas que se poñen en marcha para xestionar as cidades españolas.6. Apreciar a evolución histórica das cidades españolas e distinguir as súas orixesaoobservar o seu trazado urbano a través de planos e fotografías.

CONTIDOS

Coñecementos: saber-saber● A historia das cidades europeas. ● A poboación urbana da UE. ● As cidades españolas: o noso proceso de urbanización. ● A rede urbana española e galega. ● Os concellos e a xestión das cidades.

Habilidades: procedementos, saber aplicar e saber facer ● Resumo da información nun cadro sinóptico e nun mapa conceptual.

29

● Descrición da evolución das cidades españolas a través de documentos gráficos. ● Análise dun plano urbano. ● Interpretación de mapas, fotografías e gráficos para extraer informaciónxeográfica. ● Investigación na Internet sobre as cidades españolas Patrimonio da Humanidade.

Saber ser e saber estar, as actitudes e os valores● Valoración dos restos doutras épocas que se conservan en moitas cidadesespañolas como parte do noso patrimonio.● Curiosidade por coñecer como evolucionaron as cidades europeas ao longo dahistoria.● Comprender a complexidade que supón a xestión dunha cidade e a importanciadas actuacións persoais para axudar a mellorala.




● Recoñecer que o medio físico condiciona a vida das persoas.


Desenvolvemento da competencia matemática● Manexar adecuadamente datos demográficos: poboación absoluta, densidade depoboación...

Tratamento da información e competencia dixital● Obter información por distintas canles






1. Analizar o crecemento das áreas urbanas, a diferenciación funcional do espazourbano e os problemas que ocasionan aos seus habitantes, aplicando estecoñecemento a exemplos de cidades españolas.2. Realizar de forma individual ou en grupo, con axuda do profesor, un traballosinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas

29

(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a informaciónpertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando con corrección e covocabulario adecuado os resultados do estudo.3. Comprender os cambios que experimentaron as cidades europeas na súa longahistoria.4. Establecer como foi o proceso de urbanización en España.5. Explicar o papel das principais cidades na rede urbana española e galega.6. Analizar as actuacións dos concellos como organismos xestores das cidadesespañolas.7. Valorar as medidas que se poñen en marcha para xestionar as cidades españolase galegas. 8. Apreciar a evolución histórica das cidades españolas e distinguir as súas orixesao observar o seu trazado urbano a través de planos e fotografías.

MÍNIMOS ESIXIBLES

● Coñecer os cambios que experimentaron as cidades europeas.● Coñecer a rede urbana española e galega.● Coñecer o papel dos concellos e algunhas das medidas que se poñen en marchapara xestionar as cidades.


● Curiosidade por coñecer como evolucionaron as cidades europeas, españolas egalegas ao longo da historia, valorando os restos que conservan doutras épocascomo parte fundamental do noso patrimonio cultural.● Comprender a complexidade que supón a xestión dunha cidade e a importanciadas actuacións persoais para axudar a mellorala.

FOMENTO DA LECTURA


o A cidade europea e a cidade americana, texto adaptado dolibro O planeta americano, de V. Verdú.

FOMENTO DAS TIC



A convivencia na aula debe traballarse día a día. Para iso, partindo do aprendido naclase, propoñeráselles aos alumnos que reflexionen sobre as políticas urbanas que se

29

están desenvolvendo na súa cidade, relacionadas co urbanismo e as actividadesempresariais, e sobre as perspectivas de futuro da cidade.





4. CONTIDOS MÍNIMOS

- Os trazos da sociedade e da cultura bizantinas.

- A orixe do Islam, os seus preceptos e o proceso de expansión.

- As principais características dos reinos que crearon os pobos xermanos.

- O concepto de feudalismo e o seu desenvolvemento durante a Idade Media.

- As características da sociedade feudal.

- A estrutura básica da Igrexa medieval.

- A importancia dos mosteiros como centros relixiosos e culturais durante a Idade Media.

- As características principais da arquitectura, da escultura e da pintura románica.

- Os cambios económicos e políticos que ocorren en Europa a partir do século XIII.

- A orixe da burguesía urbana e o nacemento dos gremios.

- O fortalecemento das institucións monárquicas e a orixe dos Parlamentos.

- As causas e consecuencias da crise de finais da Idade Media.

- As novas institucións que xurdiron co crecemento das cidades.

- As características principais da arquitectura, da escultura e da pintura gótica.

- O marco espacial de Al-Andalus e o seu desenvolvemento social e económico.

- O desenvolvemento da cultura e a ciencia de Al-Andalus.

- O proceso de formación e expansión dos reinos cristiáns.

- Os trazos da organización política e económica da Coroa de Castela e da Coroa de

Aragón.

- Galicia na Idade Media.

- A importancia dos avances científicos e do descubrimento de novas terras na

configuración do mundo da Idade Moderna.

29

- Os cambios económicos e sociais que se deron nos séculos XV e XVI.

- O nacemento do Estado moderno, coas principais características das monarquías

autoritarias, en especial da dos Reis Católicos.

- As principais características do Humanismo e do Renacemento.

- A Reforma protestante e a Contrarreforma.

- A Monarquía Hispánica durante os reinados de Carlos V e Filipe II.

- A organización política, a situación económica e a sociedade do imperio español no

século XVI.

- Os principais mecanismos de explotación económica das colonias americanas e a

diferenciación social.

- As razóns da decadencia da Monarquía Hispánica durante o século XVII.

- As características das monarquías absolutas e das potencias parlamentarias.

- A importancia dos novos métodos de investigación que xurdiron no século XVII e a súa

relación cos descubrimentos e os avances científicos.

- As características máis importantes da arquitectura, o urbanismo, a escultura e a

pintura barroca.

- A evolución da poboación mundial e a súa desigual distribución.

- O cálculo das taxas demográficas máis significativas.

- As características da poboación mundial e a clasificación das migracións.

- O contacto entre pobos e culturas diferentes.

- Os trazos distintivos da sociedade occidental e os seus cambios máis recentes.

- Os problemas e desigualdades das sociedades actuais.

- Os principais trazos da poboación na Unión Europea, en España e en Galicia.

- As principais características do espazo urbano e as funcións, a estrutura e a

organización das cidades.

- A rede urbana xerarquizada e as diferenzas entre as cidades dos países desenvolvidos e

as dos países en vías de desenvolvemento.

- Os cambios que experimentan as cidades europeas, a rede urbana española e a galega.

- O papel dos concellos e algunhas das medidas que se poñen en marcha para xestionar as

cidades.

- A análise de fontes históricas e xeográficas.

5. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

29

Para levar a cabo a avaliación do alumnado usaremos distintos procedementos. Serán os

seguintes:

● En primeiro lugar realizarase unha avaliación inicial, que achegue datos obxectivos sobre a

diversidade de coñecementos de cada estudante, o que permite centrarse nos obxectivos,

contidos, criterios de avaliación e actividades a realizar.

● A observación e anotación, no caderno da profesora, da realización do traballo diario, tanto

na casa como na aula. Así mesmo deixarase constancia das intervencións e participación

do alumnado no desenvolvemento das aulas.

● Uso dunha rúbrica para avaliar os traballos grupais ou individuais que así sexan acordados,

para traballar aspectos concretos ou de ampliación sobre algunha das unidades didácticas.

● Cada trimestre realizaranse varias probas escritas sobre os contidos desenvolvidos durante

esa avaliación.

O Sistema de Avaliación empregado establece as seguintes porcentaxes:

60% Proba escrita ou calquera outra actividade que supla á realización da probaescrita: traballo, exame oral, etc.

20% Avaliación de aula: na que se terá en conta o comportamento (actitude, respecto,corrección nas intervencións orais, etc. As saídas ao pasillo, os toques reiteradosde atención, as malas contestacións restarán negativamente sobre a nota final).

Actividades encomendadas: neste caso valorarase se as teñen feitas ou non xaque o que se pretende é comprobar o seu traballo diario na aula e nos seusfogares.

Caderno: na que se terá en conta a limpeza, a orde, a realización das actividadesencomendadas.

20% Actividade e ou traballo: encargaráselles por avaliación un ou varios traballos ouactividades para que a realicen de xeito individual ou colectivo (aspecto que llesserá indicado previamente).

No caso de non ter pedido actividade de avaliación as porcentaxes serán as seguintes:

80% Proba escrita ou calquera outra actividade que supla á realización da probaescrita: traballo, exame oral, etc.

10% Actividades, resumos, esquemas, etc.

10% Aula: asistencia, actitude, comportamento.

Sistema de puntuación empregado:

Sempre se terá en conta a suxeción ás pautas básicas que rexen a expresión escrita, especialmente a precisión léxica, a corrección da sintaxe, a claridade na expresión e a coherencia na exposición das

29

ideas. As faltas de ortografía sancionaranse cun máximo de 1pto. en base aos seguintes condicionantes:

● Ata 5 faltas ortográficas restarase da nota do exame, proba, traballo… –0,5 ptos.● Entre 5 e 10 ou superior, restarase –1 pto.

Exame: Os exames poderán contar con mín 6 e un máximo de 10 preguntas que se puntuarán do seguinte xeito:

● O valor de cada pregunta será asignado polo docente en función da dificultade ou importancia queesta poda supoñer no caso dun exme cun número de preguntas inferior a 10.

● En exames cun número de preguntas igual a 10, o valor de cada pregunta será o resultante de dividir10 ptos. entre o nº de preguntas e apartados que conteña.

Actividade, traballo, etc (alternativa ao exame).

Cualificarase en base a esta escala:

LETRA NOTA NUMÉRICA

M.B. de 9 a 10

B+ + 8 a 9

B+ 7 a 8

B 6 a 7

R+ 5 a 6

R 5

R - 3 a 4

R - - 1 a 2

M 0 a 1

Nota: tanto o exame coma a actividade deste apartado, deben ser calculados en base ao 60% danota ou ao 80% no caso de non ter pedido actividade ou traballo de avaliación complementaria.

Caderno: o seu valor será de 0,75 ptos.

Neste apartado terase en conta a presentación ordeada dos contidos, actividades e prácticasindicadas polo docente ao longo dos diferentes trimestres así coma a limpeza e a escrita de todoeste traballo presentado por parte do alumn@ no caderno.

Nota: O retraso puntuarase sempre e cando teña unha xustificación satisfactoria.

Cualificarase en base á seguinte escala:

LETRANOTA

NUMÉRICARETRASO

29

M 0 0

R 0,25 0,125

B 0,5 0,25

M.B. 0,75 0,37

Actividades, resumos, esquemas, etc. (o número de exercicios a avaliar irán en función do criterio dodocente. A finalidade destas actividades será a de comprobar o traballo diario do alumnado, ora feitona aula ora feito na casa. A súa incidencia numérica sobre a nota é mínima polo factor anteriormentecitado), pero si servirán para dirimir os aprobados ou suspensos dubidosos.

O valor destas actividades será de 0,25 ptos.

Actividade Avaliación.

Nota: este valor será calculado en base ao 20%.



M.B. de 9 a 10

B+ + 8 a 9

B+ 7 a 8

B 6 a 7

R+ 5 a 6

R 5

R - 3 a 4

R - - 1 a 2

M 0 a 1

Comportamento: o seu valor será de 1 pto.

LETRA NOTANUMÉRICA

M 0

29

R 0,25

B 0,5

B + 0,75

M.B. 1

Neste apartado valorarase o traballo diario, a participación na aula, o interese pola materia e aausencia dun comportamento disruptivo.


As cualificacións de cada avaliación serán consignadas na acta e boletín correspondentes, deconformidade co establecido na normativa vixente.

Neste sentido, no departamento de CC.SS., Xeografía e Historia do IES do Milladoiro, para o cursoacadémico 2015/2016, establécese unha cualificación mínima que o alumnado debe acadar paraelaborar a media trimestral, fixada en 3 ptos sobre 10. En base a isto precísanse as seguintesconsideracións:

● Se o alumn@ obtén nunha das partes (exames, probas, traballos, presentacións...) unha cualificación

dun 3 ou menor, non se fará media e establécese a nota da avaliación nun 4. O alumn@ terá que recuperar

só a parte ou partes suspensas desa avaliación.

Será preciso acadar un mínimo de 5 ptos. para superar cada avaliación. De non chegar a estemínimo, o alumnado terá a posibilidade de realizar unha proba de recuperación á volta das vacaciónstrimestrais. Os alumnos con dúas ou máis avaliacións suspensas, terán a posibilidade de recuperalasna convocatoria extraordinaria de setembro. A proba referirase aos contidos globais dados ao longodo curso académico e será preciso obter un mínimo de 5 ptos. para superala.

Para estas probas de recuperación e a extraordinaria de setembro, rexirán os mesmos contidos,criterios e instrumentos de avaliación previstos para este curso académico e presentes nestaprogramación.

6. METODOLOXÍA

Os principios metodolóxicos nos que se apoia este proxecto baséanse,

fundamentalmente, nos seguintes criterios:

29

● Considérase a Xeografía, a Historia e a Historia da Arte como as disciplinas

aglutinantes da maior parte dos contidos, tendo en conta que son suficientemente

explicativas, presentan un corpo de doutrina e de procedementos axeitadamente

estruturado, están sempre abertas a novas achegas e tendencias, e constitúen a base

fundamental da formación académico-docente dos profesores e as profesoras que imparten

docencia na materia.

● Consideramos a actividade docente como mediadora e guía para o

desenvolvemento da construción persoal do coñecemento.

● Partiremos dos diferentes niveis de desenvolvemento individual, a partir da

avaliación inicial, tendo en conta as capacidades e os coñecementos previos do alumnado.

Atendeuse á diversidade do alumnado que accede á Educación Secundaria, de acordo coa

variedade da súa procedencia e as súas distintas capacidades, cos seus diferentes estilos

cognitivos e cos seus distintos ritmos de aprendizaxe. Isto implica a selección de actividades

diferenciadas, con distintos niveis de complexidade e graos de elaboración (individuais, de

grupo, libres, etc.) moi variados.

● A intervención educativa estimulará a capacidade de aprender a aprender do

alumnado dun xeito funcional e significativo.

● Procuraremos a adaptación pedagóxica ás diferentes necesidades do alumnado.

● Desenvolveremos un tipo de avaliación que forneza información relevante sobre o

proceso de aprendizaxe para mellorar a calidade do ensino.

● Fomentaremos as capacidades de autonomía e socialización do alumnado.

● Presentaremos os contidos en conxuntos temáticos que se desenvolverán na aula

organizados en unidades didácticas, de xeito que fomenten a interdisciplinariedade das

ciencias sociais a través da indagación, a investigación o tratamento da información, a análise

crítica desa información e a explicación multicausal dos fenómenos sociais e humanos.

● Apóstase pola práctica dun método de traballo segundo o cal os profesores e as

profesoras decidirán, en cada momento e situación, a metodoloxía que deberán seguir entre

as que se expoñen a continuación:

– Indutiva. Parte do particular e próximo ao alumno e á alumna para rematar no xeral

e máis complexo.

– Dedutiva. Parte do xeral para concluír no particular, no ámbito próximo ao alumno e

á alumna.

– Indagatoria. Baséase na aplicación do método científico.

– Activa. Fundaméntase na realización de actividades variadas polo alumnado.

– Explicativa. Inspírase en estratexias de explicación.

– Mixta. Combina a práctica de máis dun dos métodos anteriores nunha mesma

unidade didáctica.

29

● Completarase o traballo con dinámicas e traballos grupais favorecendo a

interacción do alumnado e a aprendizaxe colaborativa.

7. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN

Os contidos distribuiranse durante o curso da maneira seguinte:

1º trimestre:

U.1. O inicio da Idade Media

U.2. O nacemento de Europa

U.3. A época do Románico

U.4. A consolidación dos reinos europeos

U.5. A época do Gótico

2º trimestre:

U.6. Al-Andalus

U.7. Os reinos cristiáns hispánicos

U.8. A orixe do mundo moderno

U.9. O cambio cultural: Renacemento e Reforma

U.10. O apoxeo do imperio español

3º Trimestre:

U.11. A crise do imperio español

U.12. A Europa do Barroco

U.13. A poboación do mundo

U.14. Unha poboación diversa

U.15. Poboación e sociedade na UE, España e Galicia

U.16. Cara a un mundo de cidades

U.17. As cidades en Europa, España e Galicia

En base á ORDE 08/06/2015 Calendario escolar para o curso 2015/16, nos centros

docentes sostidos con fondos públicos na Comunidade Autónoma de Galicia. (DOG do

17 de xuño, c-erros DOG do 22 de xuño) -Art.9º, a materia de Historia Contemporánea

de 1º de Bacharelato será organizada do seguinte xeito:

29

- 64 sesións proxectadas para a impartición da materia na aula

(destas resérvanse 13 para posibles imprevistos (exames de

recuperación, folgas, retrasos nas UU.DD., etc).- 16 sesións para os exames trimestrais.- 3 sesións proxectadas para saídas didácticas.

8. RECURSOS EDUCATIVOS E DIDÁCTICOS

Usarase o seguinte libro de texto como material básico para o seguimento das aulas:

Xeografía e Historia 2º ESO, ed. Obradoiro, Santillana (proxecto Os Camiños do Saber).

Así mesmo, farase uso da única aula de informática, así como o canón proxector, na

medida en que estea disponible dados os limitados recursos TIC dos que dispón o novo

IES do Milladoiro.

9. PROGRAMA DE REFORZO PARA RECUPERACIÓN DAS

MATERIAS PENDENTES DE CURSOS ANTERIORES.

O Departamento de Xeografía e Historia porá en marcha un plan de seguimento para a

recuperación de materias pendentes de Ciencias Socias na ESO.

Consistirá na elaboración dun caderno de actividades sobre a materia pendente que

deberá ser entregado cada trimestre. As datas de entrega serán as seguintes:

Caderno Data de entrega

Caderno da 1ª avaliación 8 de xaneiro

Caderno da 2ª avaliación 29 de marzo

Caderno da 3ª avaliación 22 de abril

Se o alumn@ non entrega o primeiro ou segundo dos cadernos en data e prazo e

convenientemente elaborado, irá directamente á proba de recuperación da materia.

O alumnado que non presente este material debidamente elaborado e completo, deberá

facer unha proba de recuperación da materia pendente a principios do mes de maio

(data por concretar) onde se avaliará do global da materia.

29

Tanto para o alumnado da ESO como para os de Bacharelato o profesorado do

Departamento de Ciencias Sociais, Xeografía e Historia ofrecerá a súa disposición

nalgún recreo para aclarar dúbidas.

10. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE.

Tanto a avaliación inicial como a avaliación continua permiten detectar as diferentes

medidas de atención á diversidade que poden ser necesarias, para alumnado que

necesite reforzo ou adaptación curricular e para o alumnado con altas capacidades

intelectuais.

O traballo con actividades de reforzo ou de ampliación sitúan aos docentes na

necesidade de educar desde e para a diversidade, en consonancia co Departamento de

Orientación do centro e na adecuación da metodoloxía a aplicar.

11. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES.

Para o curso 2015-2016, no nivel de 2º ESO, este Departamento solicitoulle ao equipo

directivo a realización das seguintes actividades extraescolares e complementarias:

● Visita ao castelo da Rocha● Visita á catedral de Santiago de Compostela● Visita ao casco histórico de Santiago de Compostela (en colaboración co departamento

de Educación Física).

Así mesmo, ao longo do curso e sempre que a programación cultural da zona encaixe

axeitadamente co programa de CCSS de 2ºESO, trataremos as posibilidades de

concretar todas aquelas saídas posibles.

12. ESTRATEXIAS DE FOMENTO DA LECTURA DE ACORDO CO PROXECTO

LECTOR.

No desenvolvemento da materia ao longo do curso, ofreceráselle ao alumnado unha

escolma de textos literarios que teñan como telón de fondo o período histórico a estudar

en 2ºESO. Serán obxecto de lectura e de traballo a través de actividades relacionadas

co programa. Do mesmo xeito, faráselle unha recomendación de posibles lecturas a

obter da biblioteca.

13. ACCIÓNS PREVISTAS PARA A UTILIZACIÓN DAS TICS.

29

Neste ámbito o alumnado utilizará as novas tecnoloxías de acordo cos recursos do novo

IES do Milladoiro. Deste xeito procurarase utilizar a aula de informática para o acceso a

páxinas web relacionadas cos contidos das materias, a proxección de recursos

audiovisuais e a exposición de presentacións dixitais na aula, sempre que sexa posible,

debido á ínfima dotación coa que conta o centro. Igualmente o alumnado recibirá

recomendacións de páxinas de internet para afondar en distintos coñecementos.

14. CONSTANCIA DE INFORMACIÓN AO ALUMNADO.

Os aspectos esenciais desta programación serán comunicados ao alumnado ao principio

do curso académico.

Tamén se contempla a posibilidade de que o alumnado que así o requira, coa antelación

suficiente, poda acceder á versión completa da programación do Departamento de Ciencias

Sociais, Xeografía e Historia.

15. PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN.

A revisión da programación é unha parte importante no proceso de mellora da calidade do

ensino, xa que permite comprobar a eficiencia do propio proceso de aprendizaxe.

O profesorado deste Departamento fará un seguimento trimestral, valorando o logro dos

obxectivos, a correcta secuenciación, a metodoloxía, os resultados e todos os aspectos

relevantes para a optimización do proceso de ensino-aprendizaxe e para introducir as

modificacións necesarias para os vindeiros cursos.

29

29


Índice

1.MÍNIMOS ESIXIBLES

2. ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE

3. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

4. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

5. ACTIVIDADES DE REFORZO

29

1.MÍNIMOS ESIXIBLES

Xeografíae

B1.1. Localizar e interpretar espazos xeográficos e lugares nun mapaou imaxe satélite

XHB1.1.2. Localizaespazos xeográficos e lugares nun mapautilizando datos de coordenadas xeográficas.XHB1.1.3. Coñecee interpreta os tipos mapas temáticos

CAA,CMCCT,CCL,CD

Diferenza un mapapolítico dun mapa físico.

Mide distancias nomapa enpregando corretamente a escala.

Localiza lugares nun mapa dadas as súas coordenadas xeográficas.

29

Historia. 1º ciclo de ESO. 3º curso

Xeografíae Historia. 1º ciclo de ESO. 3º curso

B2.1. Coñecer a organización administrativa e territorial de España.

XHB2.1.1. Distingue nun mapa político a distribución territorial de España: comunidades autónomas, capitais, provincias e illas.

CCL,CMCCT,CD,CAA,CSC Recoñece as 17 Comunidades Autónomas, cun máximo de dous erros.

Recoñece 20 provincias, cun máximo de cinco erros.

Identifica os procedementos democráticos na elección dos representantes das distintas institucións.


B2.2. Analizar os datos do peso do sector terciario dun país fronte aos do sector primario e secundario, e extraer conclusións.

XHB2.2.1. Compara a poboación activa de cada sector en diversos países e analiza o grao de desenvolvementoque amosan estesdatos.

CCL,CMCCT,CD,CAA,CSC Compara a poboación activa dun país obxecto de estudo coa poboación activa española e saca conclusións axeitadas sobre o grao diferente de desenvolvemento.


B2.3. Recoñecer as actividades económicas que se realizan en Europa nos tres sectores, identificando distintas políticas económicas.

XHB2.3.1. Diferencia os sectores económicos europeos.

CCL,CMCCT,CAA,CSC Identifica as características do sector primario dun país obxecto de estudo.

Elabora un informe sobre unha industria dun país europeo.

Planifica unha

29

viaxe a un país europeo, indicando as características do transporte e do turismo do mesmo.


B2.4. Coñecer as características de diversos tipos de sistemas económicos

XHB2.4.1. Diferencia aspectos concretos e a súa interrelación dentro dun sistema económico.

CCL,CSIEE,CCL,CAA,CSC Compara as características dunpaís europeo e unha potencia emerxente sacando conclusións.


B2.5. Entender a idea de desenvolvementosustentable e as súas implicacións.

XHB2.5.1. Define o desenvolvementosustentable e describe conceptos clave relacionados con el.

CCL,CMCCT,CD,CAA,CSC Elabora un estudosobre as políticas ambientais de determinadas industrias en países obxecto de estudo


B2.6. Localizar os recursos agrarios e naturais no mapa mundial.

XHB2.6.1. Sitúa no mapa as principais zonas cerealistas, como exemplo de recurso agrario no mundo, e as máis importantes masas forestais do mundo.XHB2.6.2. Localizae identifica nun mapa as principais zonas produtoras de minerais no mundo.XHB2.6.3. Localizae identifica nun mapa as principais zonas produtoras e

CAA,CD,CMCCT,CSIEE Elabora mapas onde localices as zonas de produción de determinadas materias primas ou fontes de enerxía nun país obxecto de estudo.

Crea mymaps indicando os fluxos de materias primas entre países produtores e un país obxecto de estudo.

Elabora un

29

consumidoras de enerxía no mundo.XHB2.6.4. Identifica e nomea algunhas enerxías alternativas.

traballo sobre as principais enerxíasalternativas que seutilizan nun país concreto.


B2.7. Explica e localiza os tipos de pesca e os seus problemas.

XHB2.7.1. Procurainformación sobre a sobreexplotación dos caladoiros de pesca, usando recursos impresose dixitais.

CCL,CMCCT,CD,CAA,CSC,CSIEE Busca información na prensa, revistas,... sobre a problemática actual do sector pesqueiro no mundo, en Españae en Galicia.


B2.8. Explicar a distribución desigual das rexións industrializadas no mundo.

XHB2.8.1. Localizanun mapa os países máis industrializados do mundo, a través de lendas esímbolos adecuados.

CCL,CAA,CSIEE Elabora informes sobre o nivel de industrialización de diversos países.


B2.9. Analizar o impacto dos medios de transporte no seucontorno.

XHB2.9.1. Traza sobre un mapamundi o itinerario que segue un produtoagrario e outro gandeiro desde a súa colleita ata o seu consumo en zonas afastadas, eextrae conclusións.

CD,CAA,CSC,CSIEE Elabora un mapa onde indiques os fluxos de materias primas entre países produtores e un país obxecto de estudo. indicando


B2.10. Entender os fluxos e os bloques comerciais.

XHB2.10.1. Defineos indicadores que miden os intercambios económicos dun país.XHB2.10.2. Describe as

CAA,CD,CCL,CMCCT,CSIEE Elabora un informe sobre as características do comercio en diversos países obxecto de estudo

29

características do comercio internacional na actualidade.XHB2.10.3. Enumera as características dos bloques comerciais e as razóns polas que se constitúen.


B2.11. Analizar o desenvolvementodo turismo e a súa importancia económica.

XHB2.11.1. Identifica os tiposde turismo e os seus efectosXHB2.11.2. Valoraa importancia do turismo na economía española e galega.

CAA,CCL,CCEC,CSIEE,CD Planifica unha visita de varios días a algunha localidade europea.

Planifica accións de mellora do turismo na túa comarca destacando o seu patrimonio cultural


B2.12. Analizar gráficos de barraspor países e textos onde se reflictan os niveis de consumo, o comercio desiguale a débeda externa entre países en desenvolvementoe os desenvolvidos.

XHB2.12.1. Comparar as características do consumo interior de países como Brasil e Francia.XHB2.12.2. Crea mapas conceptuais, usando recursos impresos e dixitais, para explicar o funcionamento do comercio, e sinala os organismos que agrupan as zonas comerciais.XHB2.12.3. Describe o

CAA,CCL,CSC,CSIEE,CD Analiza gráficas de barras de importacións e exportacións e da balanza comercial de países obxecto de estudo

29

funcionamento dos intercambios a nivel internacional, utilizando mapas temáticos e gráficos nos que se reflictan as liñas de intercambio


B2.13. Relacionar áreas de conflito bélico no mundo con factores económicos.

XHB2.13.1. Realiza un informe sobre as medidas para tratar de superar as situacións de pobreza.XHB2.13.2. Sinala áreas de conflito bélico no mapamundi e relaciónaas con factores económicos.

CAA,CSC,CSIEE,CCL Realiza un informe sobre un país en conflito na actualidade, onde se revele a estreitarelación entre as situacións de conflito e de pobreza


B3.1. Recoñecer que o pasado nonestá "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros eespazos, ou inflúeneles.

XHB3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado

CSC,CAA,CCEC Non, xa que foi obxecto de estudono curso pasado


B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.

XHB3.2.1. Nomeae identifica catro clases de fontes históricas.XHB3.2.2. Comprende que ahistoria non se pode escribir sen fontes, xa sexan estas restos materiais ou

CSC,CAA Non, xa que foi obxecto de estudono curso pasado

29

textuais.


B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.

XHB3.3.1. Ordenatemporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.XHB3.3.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicose mapas históricos.

CSC,CMCCT Non, xa que foi obxecto de estudono curso pasado


B3.4. Entender que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía)

XHB3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez endiferentes enclaves xeográficos.

CSC,CMCCT Non, xa que foi obxecto de estudono curso pasado


B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.

XHB3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.

CSC,CCL Non, xa que foi obxecto de estudono curso pasado.

2. ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE

3º ESO Bloque Obs Contidos Actividades de aprendizaxe Tem

29

ex. p

Xeografía e Historia. 1º ciclo de ESO. 3º curso

Bloque 1. O medio físico

b,e,f,g,h

B1.1. Localización. Latitude e lonxitude

Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa utilizandodatos de coordenadas xeográficas.

Coñece e interpreta os tipos de mapas temáticos. Clasifica e distingue tipos de mapas.

12 horas 1º trimestre.Ao longo docurso


Bloque 2. O espazo humano

a,b,e,f,g,l,h

B2.1. Organización política e territorial de España.

Distingue nun mapa político a distribución territorial de España: Comunidades Autónomas, capitais, provincias e illas

12 horas 1º trimestre



b,e,c,f,g,h

B2.2. Sectores de actividade económica.

Compara a poboación activa de cada sector nun país europeo e nun país en vías dedesenvolvemento e analiza o diferente grao de desenvolvemento que amosan eses datos.




b,c,e,f,g,h

B2.3. Sectores económicos enEuropa, en España e en Galicia.

Informe e exposición sobre o sector primario nun país europeo.

Análise dunha industria nun país europeo




b,e,f,g,h

B2.4. Sistemas económicos do mundo.

Informe e exposición sobre o sector primario nun país en vías de desenvolvemento.

Análise dunha industria nun país en vías de desenvolvemento.


Xeografía e Historia. 1º

Bloque 2. O espazo

b,c,e,f,g,

B2.5. Aproveitamento e futuro dos recursos naturais.

Define os desenvolvemento sustentable e describe

6 hor

29

ciclo de ESO. 3º curso

humano h,l,m,o

Desenvolvemento sustentable.

conceptos clave relacionados con él.

as 3º trimestre



b,e,f,g,h

B2.6. Recursos naturais e actividades agrarias.

Elabora un mapa sobre localización de materias primas e fontes de enerxía




b,c,e,f,g,h,m

B2.7. Pesca: tipos e problemática.

Procura información sobre a explotación dos caladoiros depesca, usando recursos impresos e dixitais.

1 hora 2ºtrimestre



b,e,f,g,h

B2.8. Sector industrial. Rexións industrializadas do mundo.

Elabora un mapa dos países maís industrializados do mundo, empregando lendas esímbolos adecuados




b,e,f,g,h

B2.9. Actividades terciarias: transporte. Comercio. Turismo

Creación dun folleto proxectando unha visita a un país europeo.

Elabora un mapa de fluxos de materias primas e comercio internacional


Bloque Obsec.

Contidos Actividades de aprendizaxe Tem.



b,c,e,f,g,h,m

B2.12. Causas do desenvolvemento desigual nomundo. Débeda externa.

Informe sobre comercio exterior e débeda externa nun país en vías de desenvolvemento.


Xeografía e Bloque 2. O b,c, B2.13. Tensións mundiais e Sinala áreas de conflito 2

29

Historia. 1º ciclo de ESO. 3º curso

espazo humano

d,e,f,g,h

subdesenvolvemento. Solucións ao problema.

bélico nun mapamundi e relacionaas con factores económicos.

horas 3º trimestre

Contidos pertencentes ao bloque 2 de 2º ESO LOMCE


Bloque 2.O espazo humano

B,c,e,f,g

B.2.1. Poboación mundial: modelos demográficos e movementos migratorios

Comparación de datos de diversos países do mundo




B,c,e,f,g,h

B.2.2. Poboación europea: distribución e evolución

Comparación de datos de diversos países europeos.

Consulta e comentario de páxinas web de pirámides de poboación




B,c,e,f,g,h

B.2.3. Poboación española: evolución, distribución e dinámica. Movementos migratorios

Consulta e comentario de páxinas web de pirámides de poboación española.

Creación dun mapa de migracións




B,c,e,f,g,h

B2.4. Poboación de Galicia: evolución, distribución e dinámica. Movementos migratorios

Consulta e comentario de páxinas web de pirámides de poboación española.

Creación dun mapa de migracións.

Informe sobre a evolución demográfica no seu concello

Ao longo dotrimestre


Contidos pertencentes o Bloque 8 de 4º ESO LOMCE.


Bloque 8. O mundo

A,c,d,g,

B8.4. Camiño cara a Unión Europea: desde a Unión

Consulta de páxinas web sobre a organización da UE.

6 hor

29

ciclo de ESO. 3º curso

recente entre os séculos XX eXXI

h,i económica a unha futura unión política supranacional

Comparación da participaciónna UE de distintos países

as 1º trimestre

. 3. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

Estándares de aprendizaxeInstrumentos de avaliación./Criterios de corrección

Xeografía e Historia. 1º ciclo de ESO. 3º

XHB1.1.1. Clasifica e distingue tipos de mapas e imaxes satélite.

Análise de producións (cadernos e diarios) e traballos individuais e en

29

cursoXHB1.1.2. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa utilizando datos de coordenadas xeográficas.XHB1.1.3. Coñece e interpreta os tipos mapas temáticos

grupo presentados

Exame escrito

Análise de producións (cadernos e diarios) e traballos individuais e en grupo presentados

Xeografía e Historia. 1º ciclo de ESO. 3ºcurso

XHB2.1.1. Distingue nun mapa político a distribución territorial de España: comunidades autónomas, capitais, provincias e illas.

Exame escrito


XHB2.2.1. Compara a poboación activa de cada sector en diversos países e analiza o grao de desenvolvemento que amosan estes datos.



XHB2.3.1. Diferencia os sectores económicos europeos.



XHB2.4.1. Diferencia aspectos concretos e a súa interrelación dentro dun sistema económico.



XHB2.5.1. Define o desenvolvemento sustentable e describe conceptos clave relacionados con el.



XHB2.6.1. Sitúa no mapa as principais zonas cerealistas, como exemplo de recurso agrario no mundo, e as máis importantes masas forestais do mundo.XHB2.6.2. Localiza e identifica nun mapa as principais zonas produtoras de minerais no mundo.XHB2.6.3. Localiza e identifica nun mapa as principais zonas produtoras e consumidoras de enerxía no mundo.XHB2.6.4. Identifica e nomea algunhas enerxías alternativas.



XHB2.7.1. Procura información sobre a sobreexplotación dos caladoiros de pesca,

Análise de producións (cadernos e diarios) e traballos individuais e en

29

ciclo de ESO. 3ºcurso

usando recursos impresos e dixitais. grupo presentados


XHB2.8.1. Localiza nun mapa os países máisindustrializados do mundo, a través de lendas e símbolos adecuados.

Exame escrito


XHB2.9.1. Traza sobre un mapamundi o itinerario que segue un produto agrario e outro gandeiro desde a súa colleita ata o seu consumo en zonas afastadas, e extrae conclusións.



XHB2.10.1. Define os indicadores que miden os intercambios económicos dun país.

XHB2.10.2. Describe as características do comercio internacional na actualidade.XHB2.10.3. Enumera as características dos bloques comerciais e as razóns polas que se constitúen.

Análise de producións (cadernos e diarios) e traballos individuais e en grupo presentados.

Exame escrito

Exame escrito


XHB2.11.1. Identifica os tipos de turismo e os seus efectosXHB2.11.2. Valora a importancia do turismo na economía española e galega.



XHB2.12.1. Comparar as características do consumo interior de países como Brasil e Francia.XHB2.12.2. Crea mapas conceptuais, usando recursos impresos e dixitais, para explicar o funcionamento do comercio, e sinala os organismos que agrupan as zonas comerciais.XHB2.12.3. Describe o funcionamento dos intercambios a nivel internacional, utilizando mapas temáticos e gráficos nos que se reflictan as liñas de intercambio



XHB2.13.1. Realiza un informe sobre as medidas para tratar de superar as situacións de pobreza.XHB2.13.2. Sinala áreas de conflito bélico no mapamundi e relaciónaas con factores económicos.


Exame escrito

29


Estándares correspondentes ao bloque 2 de 2º ESO LOMCE



XHB2.1.1.Localiza no mapa mundial os continentes e as masas máis densamente poboadas

XHB2.1.2Explica o impacto das ondas migratorias nos países de orixe enos de acollemento

Exame escrito



XHB2.2.1. Explica as características da poboación europea.

XHB2.2.2. Compara entre países a poboación europea segundo a súa distribución, a súa evolución e a súa dinámica



XHB2.3.1.Explica a pirámide de poboación de España e das súas CC.AA.

XHB2.3.2. Analiza en distintos medios os movementos migratorios nas últimas décadas en España.

Exame escrito



XHB2.4.1. Coñece o proceso da emigración galega, as súas etapas e os destinos principais



Estándares correspondentes ao bloque 8 de 4º ESO LOMCE


XHB8.4.1. Discute sobre a construción da U.E. e o seu futuro


29

4.CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Os criterios de cualificación serán os seguintes:

-O 50% da nota de cada avaliación dependerá da nota media dos exames realizados eos traballos realizados individualmente do alumnado. En ambos casos valorarase de 0 a10 puntos, tendo en conta a ortografía, xa que entre 1-5 faltas ortográficas a súavaloración terá unha disminución de 0,5 puntos e entre 5-10 faltas de 1 punto menos,sendo 1 punto o máximo que se descontará por faltas (incluidos acentos).

Igualmente non se fará media cunha nota inferior a tres puntos, debendo recuperar aparte na que obtivera esa nota.

Os exames constarán de preguntas teóricas e prácticas. Calquera comportamentoirregular na realización dun traballo ou dun exame (copiar, cambiar os folios doexame,etc.) será puntuado cun 0.

Cada avaliación realizaranse exercicios con mapas mudos físicos e políticos (domundo, de Europa, de España ou de Galicia). No caso de estar o 80% ben feitossumarán un punto á nota da avaliación.

-O 40% procederá dos traballos colectivos realizados ao longo de cada avaliación. Anota media deste apartado será a media das cualificacións. Valorarase o traballo e aaportación individual no grupo.

-O 10% restante dependerá das incidencias na actitude e comportamento da/o alumna/ona aula atendendo aos seguintes aspectos: puntualidade, atención, comportamento,participación. Será rexistrado no caderno do profesor.

En todos os traballos individuais e colectivos terase en conta a súa presentación,redacción, puntualidade dentro de prazo e contidos.

6. ACTIVIDADES DE REFORZO E RECUPERACIÓN

O alumnado que na avaliación obteña unha cualificación de 4 ou menos puntos poderá realizar a correspondente proba de recuperación.

Ao longo de cada avaliación tomaranse as medidas que poden ser necesarias, tanto para oalumnado que necesite reforzo como para o alumnado con altas capacidades intelectuais. No 1º caso realizaranse actividades de reforzo, no 2º de ampliación.

A cualificación final de xuño será a media das tres avaliacións trimestrais, considerando superada a materia cando se obteña unha puntuación igual ou superior a cinco (5) puntos.

29

29

Con carácter xeral para superar a materia requerirase a superación das tres avaliacións. No obstante,podería superarse a materia cunha avaliación suspensa se a cualificación desta é superior a tres (3) puntos e a media das tres avaliacións dá un resultado igual ou superior a cinco (5) puntos.

29

29

As/os alumna/os que non superen a materia en xuño poderán realizar unha proba extraordinaria en setembro, que será cualificada de 0 a 10 puntos. Considerarase superada a materia cando se obteña unha puntuación igual ou superior a cinco(5) puntos.

29

29

propPROGRAMCIÓNpuntuación igual ou superior a cinco(5) puntproadfjdslfj

índice

1. Obxectivos.

2. Criterios xerais de avaliación.

3. Contidos.

4. Secuenciación.

5. Procedementos.

6. Metodoloxía.

7. Recursos educativos e didácticos.

8. Programa de reforzo para recuperación das materiaspendentes de cursos anteriores.

9. Medidas de atención á diversidade.

10.Actividades complementarias e extraescolares.

11.Estratexias de fomento da lectura de acordo co proxectolector.

12.Accións previstas para a utilización das tics.

13.Constancia de información ao alumnado.

14. Proxectos para avaliar a propia programación


29

1. OBXECTIVOS XERAIS • Describir os trazos sociais, económicos, políticos, relixiosos, culturais e artísticos

que caracterizan os comezos da Idade Media, centrando a atención nos imperios

bizantino e carolinxio.

• Describir os trazos sociais, económicos, políticos, relixiosos, culturais e artísticos

que caracterizan a Europa feudal a partir das funcións desempeñadas polos diferentes

estamentos sociais e recoñece a súa evolución ata a aparición do Estado moderno.

• Situar no tempo e no espazo as diversas unidades políticas que coexistiron na

Península Ibérica durante a Idade Media, distinguindo as peculiaridades do reino de

Galicia, e recoñecendo na España actual exemplos da pervivencia do seu legado cultural

e artístico.

• Distinguir os principais momentos na formación do Estado moderno destacando

as características máis relevantes da monarquía hispánica e do imperio colonial español.

• Identificar as características básicas que dan lugar aos principais estilos artísticos

da Idade media e a Idade Moderna, contextualizándoas na etapa na que tiveron a súa

orixe, e aplicar este coñecemento á análise dalgunhas obras de arte relevantes e

representativas destes.

• Realizar de forma individual e en grupo, con axuda do profesorado, un traballo

sinxelo de carácter descritivo sobre algún feito ou tema, utilizando fontes diversas

(observación, prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a información

pertinente, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando os resultados do estudo

con corrección e co vocabulario axeitado.

• Describir os factores que condicionan os comportamentos demográficos

coñecendo e utilizando os conceptos básicos da demografía para a súa análise,

caracterizando as tendencias predominantes e aplicando este coñecemento á análise

dos actuais réximes demográficos español e galego, e as súas consecuencias.

• Identificar os trazos característicos da sociedade española actual, e da sociedade

galega en particular, distinguindo a variedade de grupos sociais que a configuran, o

aumento da diversidade que xera a inmigración, recoñecendo a súa pertenza ao mundo

occidental e expoñendo algunha situación que reflicta desigualdade social.

• Analizar o crecemento das áreas urbanas, a diferenciación funcional do espazo

urbano e algún dos problemas que se lles formulan aos seus habitantes, aplicando este

coñecemento a exemplos de cidades españolas e galegas.

29

2. CRITERIOS XERAIS DE AVALIACIÓN

1. Situar no tempo e no espazo períodos, feitos e procesos históricos

relevantes aplicando as convencións habituais no estudo da historia.

Trátase de avaliar se as alumnas e os alumnos coñecen as principais etapas e

períodos cronolóxicos e se son capaces de comprender as nocións de simultaneidade e

cambio, e os momentos e procesos que caracterizan o tránsito dunhas etapas a outras,

aplicando estas nocións á evolución histórica desde o século XVIII ao momento actual.

2. Identificar as causas e consecuencias de feitos e procesos históricos

significativos, establecendo conexións entre elas e recoñecendo a causalidade

múltiple que comportan os feitos sociais.

Trátase de comprobar que se é capaz de explicar os factores que inflúen nun feito

ou proceso histórico significativo, recoñecendo a natureza, xerarquización e interrelación

das causas, así como as súas consecuencias a curto e longo prazo.

3. Expoñer as características sociais, económicas e políticas do Antigo

Réxime derivando delas as transformacións que se producen en Europa no século

XVIII e explicando os trazos significativos do reformismo borbónico en España e

en Galicia.

Trátase de comprobar, partindo do coñecemento dos trazos xerais da sociedade no

Antigo Réxime, que se recoñecen os cambios producidos no século XVIII, describindo o

carácter centralizador e reformista do despotismo ilustrado en España e Galicia,

destacando neste caso os esforzos de mellora económica e a reivindicación dunha

cultura propia.

4. Identificar os trazos fundamentais das revolucións industriais e

liberalburguesas, valorando os grandes procesos de transformación que

experimentou o mundo occidental, e analizando as particularidades destes

procesos en España e Galicia en comparación con outros exemplos

representativos.

Búscase comprobar que se recoñecen os cambios que a revolución industrial

introduciu na produción e os diferentes ritmos de implantación do proceso en Europa e

en Galicia, así como as transformacións que dela se derivan coa aparición de grupos

sociais que planean reivindicacións desde posicións sindicais, socialistas ou anarquistas.

Tamén, comprobar se se identifican e se saben explicar as bases políticas, sociais,

ideolóxicas e administrativas do liberalismo e do nacionalismo e o xeito particular de

implantación do Estado liberal en España e en Galicia, coa significación que ten o

proceso desamortizador e o sistema caciquil.

5. Explicar as razóns da hexemonía política e económica dos países

europeos desde a segunda metade do século XIX, identificando os conflitos e

problemas que caracterizan estes anos, tanto entre como dentro dos estados,

29

especialmente os relacionados coa expansión colonial e coas tensións sociais e

políticas.

Trátase de avaliar que se coñecen os acontecementos máis relevantes que

explican o protagonismo de Europa durante a época do imperialismo e as consecuencias

desta expansión colonial no ámbito das relacións internacionais e dos propios países.

6. Caracterizar e situar cronolóxica e xeograficamente as grandes

transformacións e conflitos mundiais que tiveron lugar na primeira metade do

século XX.

Preténdese valorar se se identifican os principais acontecementos e procesos e as

súas interaccións no panorama internacional desta época como son a revolución rusa,

as guerras mundiais, a gran depresión-, e os trazos básicos dos totalitarismos

contrapoñéndoos cos réximes democráticos.

7. Analizar os procesos de cambio desde a segunda metade do século

XX, e aplicar este coñecemento á comprensión dalgúns dos problemas

internacionais máis destacados da actualidade.

Trátase de comprobar que o alumnado é quen de analizar os procesos de de

descolonización, a división do mundo en bloques, a súa crise e a problemática

conformación dunha nova orde mundial, co fin de comprender mellor a realidade

presente. Será de interese comprobar a capacidade de analizar algúns problemas

internacionais actuais á luz dos acontecementos citados.

8. Identificar e caracterizar as distintas etapas da evolución política,

social e económica de España e de Galicia durante o século XX e os avances e

retrocesos no camiño cara á modernización económica, á consolidación do

sistema democrático, e á pertenza á Unión Europea.

Trátase de avaliar se o alumnado recoñece as causas da crise da monarquía

parlamentaria, as políticas reformistas emprendidas durante a Segunda República, a

quebra que supón a guerra civil, a caracterización e evolución do franquismo –

desenvolvemento económico e cambios sociais- e a transición política ata a Constitución

de 1978, e a consolidación do Estado democrático e autonómico no marco da pertenza

de España e de Galicia á Unión Europea.

9. Realizar traballos individuais e en grupo sobre algún foco de tensión

política ou social no mundo actual, indagando os seus antecedentes históricos,

analizando as causas e previndo posibles desenlaces, utilizando para iso diversas

fontes de información, incluídas as que permitan obter interpretacións diferentes

ou complementarias dun mesmo feito.

Trátase de avaliar a capacidade do alumnado para abordar, asesorado polo

profesor, o estudo dunha situación do mundo en que vive, buscando os antecedentes e

29

causas que a orixinan, aplicando os seus coñecementos para prever, desde a lóxica, as

súas posibles consecuencias. Tamén de comprobar se ten iniciativa para planificar o

traballo, acceder con certa autonomía a diversas fontes de información, analizar e

organizar esta e presentar as conclusións de maneira clara utilizando, de ser o caso, as

posibilidades que ofrecen as TIC.

10. Realizar en pequeno grupo unha investigación no contorno sobre

algún aspecto da historia recente, utilizando fontes orais que permitan traballar

aspectos de vida cotiá e memoria histórica, e procurar conectalos a contextos

máis amplos, sendo capaz de expoñer e defender as súas conclusións.

Trátase de comprobar a capacidade do alumnado para valorar o papel que xogan

as persoas anónimas nos procesos históricos, que se inicie nun método de investigación

e que sexa capaz de elaborar conclusións a partir de distintos datos que debe saber

interpretar.

3. CONTIDOS BLOQUE 1. CONTIDOS COMÚNS • Localización no tempo e no espazo dos acontecementos e procesos históricos

máis relevantes do mundo contemporáneo. Identificación dos factores que interveñen

nos procesos de cambio histórico, considerando as súas interrelacións. Diferenciación

de causas e consecuencias e valoración do papel dos homes e as mulleres, individual e

colectivamente, como suxeitos da historia.

• Procura, selección e obtención de información de fontes escritas, obtida segundo

criterios de veracidade e pertinencia, diferenciando os feitos das opinións e as fontes

primarias das secundarias. Contraste de informacións contraditorias e/ou

complementarias a propósito dun mesmo feito ou situación. Análise e traballo con textos

históricos de especial relevancia.

• Análise de feitos ou situacións relevantes da actualidade, particularmente de

Galicia, con indagación dos seus antecedentes históricos e das circunstancias que os

condicionan.

• Valoración dos dereitos humanos e rexeitamento de calquera forma de

discriminación ou de dominio. Visión crítica ante as situacións inxustas e valoración do

diálogo e a procura da paz na resolución dos conflitos.

• Recoñecemento dos elementos básicos que configuran os principais estilos ou

artistas relevantes do mundo contemporáneo, contextualizándoos na súa época, e

interpretación de obras artísticas significativas de arquitectura, artes plásticas, literatura

e música.

BLOQUE 2. BASES HISTÓRICAS DA SOCIEDADE ACTUAL

29

UNIDADE 1. O ANTIGO RÉXIME E O S. XVIII EN EUROPA

OBXECTIVOS DIDÁCTICOS ESPECÍFICOS

1. Resumir as características básicas do Antigo Réxime en Europa. 2. Comprender as transformacións ideolóxicas levadas a cabo pola Ilustración. 3. Explicar as transformacións políticas acontecidas no século XVIII en

Europa, as súas causas e as súas consecuencias. 4. Indicar os cambios sucedidos nas actividades económicas e na sociedade

durante o século XVIII. 5. Observar de xeito analítico manifestacións artísticas do século XVIII.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESPECÍFICOS

1. Identifica os principais estados europeos durante o Antigo Réxime e

distingue os seus sistemas políticos esenciais. 2. Diferencia as bases económicas do Antigo Réxime, explicando os seus

conceptos esenciais: señoríos, gremios, feiras, mercantilismo, etcétera. 3. Relaciona o Antigo Réxime coa sociedade estamental. 4. Define o concepto Ilustración, sinala as súas críticas ao Antigo Réxime e as

súas principais formas de difusión. 5. Describe os principios básicos do panorama internacional do século XVIII e

as transformacións políticas provocadas pola Ilustración. 6. Sinala os cambios provocados polo desenvolvemento do comercio e do

capitalismo comercial na agricultura, na industria e no comercio, e diferencia omercantilismo da fisiocracia e do liberalismo económico.

7. Identifica as transformacións sociais e da vida cotiá características doSéculo das Luces.

8. Diferencia a arte rococó da arte neoclásica, e é capaz de comprender aimportancia das academias na súa época.

COMPETENCIAS

Coñecemento e interacción con o mundo físico •• Localizar nun mapamundi as principais colonias dalgúns países europeos no

século XVIII. Matemática •• Manexar convencionalismos cronolóxicos. Comunicación lingüística •• Definir conceptos básicos relacionados coa disciplina. •• Redactar un comentario persoal sobre as transformacións ideolóxicas do século

XVIII. •• Extraer dun texto literario a mensaxe do autor. Tratamento da información e competencia dixital

29

•• Extraer información de textos históricos da época. •• Procura de información na rede desde webs especializadas. Social e cidadá •• Recoñecer o tipo de sociedade do Antigo Réxime e as posibilidades de

participación política dun individuo na súa comunidade. •• Comparar o modelo social do Antigo Réxime co actual. •• Coñecer institucións políticas. Aprender a aprender •• Completar un cadro comparativo sobre o Antigo Réxime e o século XVIII. •• Relacionar un personaxe e unha fonte iconográfica. •• Citar obras artísticas, aplicando os coñecementos que se posúen sobre un tema. •• Facer unha relación de elementos dun texto. •• Aventurar o tipo de fontes de información que poden servir para o estudo deste

período histórico. Autonomía e iniciativa persoal •• Planificar traballos de aula e coordinarse dentro dun grupo. •• Programación e realizar un debate. Cultural e artística •• Comentar unha obra de arte neoclásica. •• Recoñecer e comparar estilos artísticos a partir de imaxes representativas. CONTIDOS MÍNIMOS DA UNIDADE

T1. O ANTIGO RÉXIME E O SÉCULO XVIII EN EUROPA A Europa do Antigo Réxime • O panorama internacional.

• Análise dun mapa histórico: os territorios da monarquía hispánica a comezos do

século XVIII.

• Os sistemas políticos.

• A economía.

• A sociedade.

• Definición de conceptos básicos relacionados co Antigo Réxime: hexemonía,

Cortes, gremios, manufacturas, mercantilismo, sociedade estamental.

• Comentario dun esquema gráfico da sociedade estamental.

As transformacións ideolóxicas do século XVIII. A Ilustración e a súa

difusión.

• Comentario de imaxes históricas significativas.

As transformacións políticas do século XVIII. O panorama internacional, as

críticas ao absolutismo e o despotismo ilustrado.

• Análise e comentario dun mapa histórico: o mundo a principios do século XVIII.

29

• Busca de información sobre un ilustrado e redacción dunha biografía.

Os cambios nas actividades económicas, na sociedade e na vida cotiá no

século XVIII

• A agricultura, a industria e o comercio.

• As novas políticas económicas: fisiocracia e liberalismo económico.

• Lectura e comentario de dous textos históricos: a fisiocracia segundo François

Quesnay e o liberalismo económico segundo Adam Smith.

• As transformacións sociais.

• Comentario dun gráfico coa evolución da poboación europea no século XVIII.

• A vida cotiá: os novos alimentos.

As transformacións culturais e artísticas. O Rococó, o Neoclasicismo e a

importancia das academias.

• Análise e comentario de obras significativas de arquitectura, escultura e pintura.

• Valoración das achegas do pensamento ilustrado ao desenvolvemento do mundo

moderno.

• Rexeitamento a toda manifestación de despotismo, por ser este incompatible coa

liberdade e a dignidade do ser humano.

• Aceptación, con argumentos, da importancia do legado político, económico,

social, cultural e artístico do século XVIII en Europa.

• Interese por coñecer e contemplar obras e obxectos artísticos.

• Defensa da diversidade do patrimonio artístico procedente da época.

UNIDADE 2. O SÉCULO XVIII EN ESPAÑA


1. Identificar as características diferenciais dos inicios do século XVIII en

España. 2. Mostrar a importancia da Ilustración española e entroncala co reformismo

borbónico. 3. Distinguir o Rococó do Neoclasicismo, e valorar o legado cultural e artístico

do século XVIII español. 4. Comentar os principais acontecementos económicos, sociais e culturais do

século XVIII en Galicia.


1. Coñece a evolución e as consecuencias da guerra de Sucesión española e

distingue os Borbóns españois do século XVIII. 2. Identifica as características básicas da Ilustración española e explica as

reformas político-administrativas e demográficas do século XVIII español.

29

3. Explica as reformas agrarias do século XVIII e relaciónaas coas novaspoboacións.

4. Diferencia as reformas industriais e comerciais acometidas polos Borbónsespañois.

5. Analiza as reformas sociais e os cambios acontecidos na vida cotiá. 6. Diferencia o Rococó e o Neoclasicismo español, valora o legado artístico

da época e recoñece obras e autores significativos. 7. Describe a evolución socioeconómica e cultural de Galicia durante este

período.

COMPETENCIAS

Coñecemento e interacción con o mundo físico •• Confeccionar un mapa cos territorios españois perdidos en Utrecht ou mapa cos

principais cultivos da agricultura galega da época. Matemática •• Elaborar un eixe cronolóxico situando períodos e acontecementos históricos. •• Analizar un mapa coa distribución en porcentaxes da poboación española no

século XVIII. Comunicación lingüística •• Corrixir erros existentes nos enunciados de frases. •• Redactar unhas liñas sobre a importancia e o significado dun rei español do

século XVIII. Tratamento da información e competencia dixital •• Interpretar informacións históricas a partir do uso de fontes directas e indirectas. •• Extraer conclusións a partir da lectura dun texto. •• Buscar información sobre a carreira artística de Goya. Social e cidadá •• Valorar a permanencia no tempo de certas institucións históricas. •• Elaborar unha crítica do que supuxeron as ideas ilustradas para o individuo-

cidadán. •• Coñecer o plantexamento dunha iniciativa social como as Sociedades de Amigos

do País naquela época. Aprender a aprender •• Analizar as causas e as consecuencias de feitos históricos seleccionados. •• Explicar a importancia histórica dunha fonte directa. •• Confeccionar un resumo. Autonomía e iniciativa persoal •• Planificar traballos de aula e coordinarse dentro dun grupo. •• Programación e realizar un debate.

29

CONTIDOS MÍNIMOS DA UNIDADE

T2. O SÉCULO XVIII EN ESPAÑA A guerra de sucesión. Os borbóns españois e a implantación do estado

absoluto. A política exterior española no século XVIII

• Análise e comentario dun mapa histórico: a Paz de Utrecht.

• Localización dos Borbóns españois nun cronograma.

A Ilustración española e o reformismo borbónico.

• As reformas político-administrativas e demográficas.

• Representación nun mapa de España da división provincial do século XVIII e

realización dunha comparación coa actual.

• As reformas económicas. As reformas agrarias e as Novas Poboacións de Serra

Morena.

• Localización das Novas Poboacións de Serra Morena.

• As reformas industriais e comerciais.

• Análise e comentario dun mapa histórico: o comercio español no século XVIII.

• As reformas sociais e os cambios na indumentaria e na vida cotiá.

• Busca de información das causas e consecuencias do motín de Esquilache.

• Ampliación da información sobre a condición da muller no século XVIII.

As reformas educativas e culturais, manifestacións artísticas. O Rococó. O

Neoclasicismo e a súa difusión.

• Visualización, análise e comentario de obras significativas do Rococó e do

Neoclasicismo en España.

Galicia no século XVIII

• Sociedade, economía, cultura e arte no século XVIII.

• Busca de información, análise e comentario dunha obra significativa do

Neoclasicismo en Galicia.

• Valoración da importancia do reformismo borbónico en España.

• Rexeitamento do despotismo por ser incompatible coa liberdade e a dignidade do

ser humano.

• Reivindicación da propia autonomía na aplicación dos valores, normas e crenzas

que sustentan a vida social.

• Comprensión das peculiaridades e os puntos de vista dos outros cos cales

interactuar, poñéndonos no seu lugar.

• Respecto cara a toda persoa polo feito de selo como base ética das relacións

interpersoais.

29

• Aceptación do conflito como algo que hai manexar de xeito intelixente e creativo.

• Aprecio da consistencia moral na nosa conduta e rexeitamento dos

comportamentos oportunistas neste sentido.

• Preferencia das morais universalistas que descansan no respecto a todos os

seres humanos.

• Aprecio da ética como reflexión capaz de robustecer e de darlle coherencia á

nosa moral.

UNIDADE 3. A ERA DAS REVOLUCIÓNS. A CRISE POLÍTICA DO ANTIGO

RÉXIME


1. Explicar o concepto de revolucións burguesas e os principais obxectivos

das revolucións políticas. 2. Coñecer o proceso de independencia das colonias inglesas de

Norteamérica, así como as súas causas, desenvolvemento e consecuencias. 3. Diferenciar as causas e o desenvolvemento da Revolución Francesa. 4. Interpretar a importancia do período napoleónico en Europa. 5. Resumir o período histórico da Restauración. 6. Debater o desenvolvemento das revolucións liberais burguesas e precisar as súas principais consecuencias. 7. Comprender a ideoloxía nacionalista e sacar conclusións sobre a extensión

do nacionalismo en Europa.


1. Explica o concepto de revolucións burguesas e cita e analiza os principais

obxectivos políticos dos revolucionarios. 2. Comprende o proceso de independencia das colonias de Norteamérica e

os seus principais documentos: declaración de independencia, Constitución de 1787 eDeclaración de dereitos do home.

3. Analiza as causas da Revolución Francesa. 4. Indica as principais etapas da Revolución Francesa e sinala en cada unha

os seus acontecementos e documentos máis significativos. 5. Recoñece os principais símbolos da Revolución Francesa. 6. Explica o período napoleónico, diferenciando a situación en Francia e en

Europa. 7. Identifica a importancia histórica do Congreso de Viena e da Santa Alianza. 8. Explica a ideoloxía liberal e coñece a evolución e a extensión do liberalismo

en Europa e a súa influencia nas revolucións liberais burguesas. 9. Comprende e explica a ideoloxía nacionalista e recoñece as singularidades

dos procesos de unificación de Alemaña e Italia.

COMPETENCIAS

Coñecemento e interacción con o mundo físico •• Localizar nun mapa os países anexionados por Napoleón.

29

Matemática •• Elaborar un eixe cronolóxico e manexar convencionalismos de representación

numérica. •• Analizar e comentar dous gráficos circulares de tipo económico. •• Calcular a porcentaxe de electores respecto á poboación masculina total. Comunicación lingüística •• Expoñer termos históricos representativos dun período. •• Extraer dun texto actual os conceptos históricos implícitos. Tratamento da información e competencia dixital •• Interpretar informacións gráficas a partir da observación de imaxes de época. •• Extraer información de fontes iconográficas. •• Buscar en internet a orixe dos símbolos da Francia actual. •• Utilizar as TIC para informarse da situación dos dereitos humanos no mundo

actual. Social e cidadá •• Relacionar documentos históricos con institucións. •• Coñecer a evolución social da Francia revolucionaria. •• Explicar as institucións a través da análise de símbolos. •• Comparar declaracións de dereitos de distintas épocas. •• Recoñecer as distintas correntes do Liberalismo xestadas na Francia do S.XVIII. Aprender a aprender •• Recuperar e comparar información. •• Aplicar o esquema de chaves. •• Explicar a multicausalidade dos acontecementos históricos. Autonomía e iniciativa persoal •• Planificar traballos de aula e coordinarse dentro dun grupo. •• Programación e realizar un debate. CONTIDOS MÍNIMOS DA UNIDADE

T3. A ERA DAS REVOLUCIÓNS. A CRISE POLÍTICA DO ANTIGO RÉXIME

As revolucións burguesas. As revolucións políticas e os seus obxectivos.

• Análise das revolucións políticas.

A revolución e a independencia dos Estados Unidos.

• As causas da revolución.

• Localización nun mapa de América do Norte da situación das 13 colonias

británicas.

• O desenvolvemento da guerra e da revolución.

• As consecuencias da revolución. O novo sistema político.

• Análise dun fragmento da declaración de independencia de Estados Unidos.

29

• Busca de información sobre George Washington e redacción dunha biografía.

A Revolución Francesa • As causas da revolución.

• Análise e comentario dunha fonte histórica: a Carta de Convocatoria dos Estados Xerais.

• As etapas da revolución. • Elaboración dun resumo sobre as etapas do proceso

revolucionario.

• Os símbolos da Revolución Francesa.

• Análise de imaxes históricas significativas relacionadas coa revolución francesa e

cos seus símbolos.

• O período napoleónico. Pacificación interior, reformas interiores e imperio

napoleónico.

• Análise e comentario do mapa do imperio napoleónico.

• Investigación das campañas napoleónicas.

• A Europa da Restauración. A reconstrución do mapa de Europa.

• Análise e comentario do mapa de Europa despois do Congreso de Viena.

• O liberalismo e as vagas revolucionarias.

• Comentario dun mapa histórico: as revolucións liberais burguesas.

• O nacionalismo. As unificacións de Italia e Alemaña.

• Análise dun mapa histórico sobre as unificacións de Italia e Alemaña.

• Valoración da obra revolucionaria levada a cabo polas revolucións atlánticas e as

revolucións liberais burguesas.

• Curiosidade pola importancia que as revolucións burguesas seguen a ter nos

nosos días.

• Interese pola repercusión que determinados grupos sociais teñen na evolución

dos acontecementos históricos.

• Curiosidade por desenvolver hábitos de investigación histórica.

UNIDADE 4. A REVOLUCIÓN INDUSTRIAL E OS CAMBIOS SOCIAIS,

CULTURAIS E ARTÍSTICOS.


1. Distinguir o concepto, a orixe e a difusión da Primeira Revolución Industrial

e explicar as súas causas. 2. Analizar a mecanización da industria, resaltando as transformacións

técnicas e na organización do traballo e a súa aplicación nos sectores téxtil e siderúrxico.3. Explicar os cambios demográficos e urbanos provocados pola Revolución

Industrial. 4. Comprobar os cambios económicos (transportes, comercio, sociedades,

29

etc.) provocados pola difusión da Revolución Industrial. 5. Diferenciar os cambios sociais e as transformacións na vida cotiá

provocadas polo proceso industrializador. 6. Formar redes conceptuais sobre o nacemento do movemento obreiro. 7. Resumir a cultura e a arte da sociedade industrial.


1. Comprende o concepto de Revolución Industrial e cita e explica as súas

principais causas. 2. Coñece a revolución agraria, os seus factores e as súas principais

consecuencias. 3. Mostra a importancia dos novos inventos aplicados ás industrias do

algodón e siderúrxica. 4. Explica as principais consecuencias da Revolución Industrial. 5. Analiza os cambios acontecidos na poboación e nas cidades como

consecuencia da Revolución Industrial. 6. Describe os principais cambios económicos provocados pola Revolución Industrial. 7. Aprecia as consecuencias sociais da Revolución Industrial e explica a

organización da nova sociedade de clases. 8. Mostra a importancia das transformacións provocadas pola industrialización

na vida cotiá. 9. Comprende as actuacións iniciais do movemento obreiro e recoñece as

diferenzas existentes entre o socialismo e o anarquismo. 10. Coñece a cultura e a arte da sociedade industrial, e recoñece e explica

movementos artísticos e autores e obras significativas do Neoclasicismo, doRomanticismo e do Realismo.

COMPETENCIAS

Coñecemento e interacción con o mundo físico •• Localizar os países e zonas industriais de Europa en 1850. Matemática •• Ordenar acontecementos en sentido cronolóxico. •• Comentar e explicar gráficos estatísticos de contido económico. Comunicación lingüística •• Explicar o significado de frases e conceptos históricos. •• Completar un cadro con vantaxes e inconvenientes dos cercamentos. •• Realizar unha descrición do traballo obreiro e infantil. Tratamento da información e competencia dixital •• Facer unha redacción dun texto de época. •• Extraer información dun texto actual da OIT.

Social e cidadá •• Coñecer as características diferenciais das innovacións técnicas.

29

•• Comparar e valorar a situación laboral do S. XIX coa actual. •• Reparar no sentido do traballo sindical e debatir a validez do modelo na

actualidade. •• Valorar o potencial da fotografía como mecanismo de denuncia ante inxustizas de

natureza diversa. Aprender a aprender •• Mostrar as relacións causais existentes entre dous feitos históricos a partir da

lectura dun texto. •• Saber confeccionar un cadro sinóptico comparativo Autonomía e iniciativa persoal •• Planificar un traballo e redactar con propiedade un informe de documentos. •• Planificar traballos de aula e coordinarse dentro dun grupo. •• Programación e realizar un debate. Cultural e artística •• Recoñecer estilos artísticos e ligar a intencionalidade dos mesmos aos

acontecementos históricos sucedidos no desenvolvemento do S. XIX. CONTIDOS MÍNIMOS DA UNIDADE

T4. A REVOLUCIÓN INDUSTRIAL E OS CAMBIOS SOCIAIS, CULTURAIS E

ARTÍSTICOS.

A Revolución Industrial. Concepto, orixe, difusión e factores

• Confección dun cadro-resumo sobre as causas da Revolución Industrial en Inglaterra.

• Análise e comentario dun mapa coa difusión da Revolución Industrial en Europa.

A revolución agraria e as súas consecuencias: sistemas de cultivo,

instrumental agrario e cercamentos

• Análise de esquemas comparativos da rotación trienal e o chamado «sistema

Norfolk».

As transformacións industriais

• Innovacións técnicas e principais sectores industriais.

• As novas máquinas. A máquina de vapor. • As consecuencias da Revolución Industrial.

• Análise dun gráfico histórico: a evolución da produción industrial mundial.

As transformacións na poboación e as cidades

29

• Observación pormenorizada dun gráfico coa evolución da poboación entre 1750 e

1850 en varios países europeos.

Os cambios económicos. A revolución dos transportes e o

desenvolvemento do comercio e do capitalismo industrial e financeiro

• Análise e comentario dun mapa coa difusión dos ferrocarrís en Europa.

Os cambios sociais. A nova sociedade de clases e a súa estruturación. As

transformacións na vida cotiá

• Realización dunha redacción sobre as condicións de vida e de traballo do

proletariado.

• Contraste de imaxes de época.

O movemento obreiro. O socialismo, o anarquismo e a primeira

internacional

• Comparación entre o ludismo e as Trade Unions, e entre o socialismo e o

anarquismo.

A cultura e a arte na sociedade industrial.

Neoclasicismo,

Romanticismo e Realismo

• Comentario de obras artísticas do Romanticismo e do Realismo.

• Confección dun cadro-resumo que recolla as principais figuras do Romanticismo e

as súas obras.

• Interese por coñecer os fenómenos históricos de cambio.

• Valoración das consecuencias sociais da industrialización.

• Solidariedade cos grupos e coas clases sociais desfavorecidos.

• Respecto do patrimonio industrial e urbano procedente doutras épocas históricas.

• Actitude favorable cara aos movementos artísticos da época.

UNIDADE 5. A ÉPOCA DO IMPERIALISMO COLONIAL (1870 – 1914)


1. Diferenciar as potencias internacionais entre 1870 e 1914, así como as

relacións internacionais e os sistemas políticos imperantes na Europa da época. 2. Interpretar a evolución da poboación e das cidades europeas entre 1870 e

1914. 3. Sacar conclusións sobre as causas, o desenvolvemento e as

consecuencias da Segunda Revolución Industrial.

29

4. Explicar os cambios sociais provocados pola Segunda Revolución Industrial. 5. Explicar o imperialismo e o colonialismo e coñecer os imperios coloniais e a

repartición de África, Asia e Oceanía. 6. Coñecer a cultura e a arte na época do imperialismo.


1. Identifica as grandes potencias europeas e diferencia as relacións

internacionais e os sistemas políticos. 2. Coñece e explica o crecemento da poboación e das cidades e recoñece a

importancia da emigración exterior na época. 3. Comprende as bases da Segunda Revolución Industrial e os principais

sectores implicados. 4. Resume o progreso das actividades económicas e como afectaron á

agricultura, ao transporte, ás comunicacións, ao comercio e ás empresas. 5. Explica os cambios sociais e as súas consecuencias sobre o movemento

obreiro. 6. Coñece os cambios na lexislación laboral e social provocada polo

movemento obreiro e o movemento sufraxista. 7. Distingue as causas do imperialismo e as formas de dominio colonial. 8. Explica a repartición colonial de África, Asia e Oceanía e diferencia as

consecuencias do colonialismo, distinguindo entre as sociedades indíxenas e asmetrópoles.

9. Comprende a evolución da cultura e a arquitectura entre 1870 e 1914. 10. Coñece a evolución da pintura desde o impresionismo ao cubismo e

recoñece autores e obras significativos.

COMPETENCIAS

Coñecemento e interacción con o mundo físico •• Situar nun mapa metrópoles e

colonias. •• Localizar nun mapa de África as cataratas Victoria e nomear, coa axuda dun

atlas, os países percorridos por Livingstone. Matemática •• Ordenar acontecementos históricos nun eixe cronolóxico. •• Calcular os anos que leva funcionando a canle de Panamá. Comunicación lingüística •• Manexar vocabulario específico da materia de Historia para esta unidade. •• Expoñer e xustificar o sentido dunha expresión no seu contexto. •• Elaborar un informe crítico sobre o fenómeno colonial e as súas implicacións a

nivel cultural, socioeconómico e político. Tratamento da información e competencia dixital •• Observar e explicar unha caricatura sobre o imperialismo. •• Extraer dun texto características da canle de Panamá.

29

•• Utilizar as TIC para a busca de imaxes. •• Google Earth histórico. Social e cidadá •• Analizar os distintos discursos emitidos desde as potencias europeas en prol ou

en contra do proceso colonial. •• Comprender as implicacións de ser metrópole ou colonia para a cidadanía. •• Valorar críticamente as consecuencias do Imperialismo colonial e unha posible

débeda histórica con eses territorios por parte de Europa. Aprender a aprender •• Usar o atlas para visualizar a localización de países. •• Aplicar o estudado ao comentario da evolución das técnicas. •• Completar unha relación de causas do imperialismo. Autonomía e iniciativa persoal •• Organizar e coordinar o traballo propio e o grupal. Cultural e artística •• Analizar a arte europea do fin de século e indicar as influencias traídas das terras

colonizadas noutros continentes. •• Analizar ilustracións artísticas e valorar os recursos utilizados e a multiplicación

de propostas como antesala do S. XX. •• Percibir o sentir europeo da “superioridade da raza branca” a través de fotografía

da época como unha poderosa arma ideolóxica, que xustifica e xustificará, a barbariealén de Europa.


T.5 A ÉPOCA DO IMPERIALISMO E DO COLONIALISMO (1870 – 1914)

As grandes potencias internacionais na época do imperialismo. As

relacións internacionais e os sistemas políticos

• Localización nun mapa de Europa dos sistemas políticos en 1914.

As variacións demográficas e urbanas

• Análise e comentario dunha táboa e un gráfico relacionados coa poboación

europea da época.

A Segunda Revolución Industrial. Bases, sectores e cambios nas

actividades económicas

• Análise e comentario de gráficos coa evolución da produción industrial entre 1870

e 1913.

29

• Confección dun eixe cronolóxico cos principais inventos do transporte e as

comunicacións.

• Busca de información sobre as principais innovacións.

Os cambios sociais e o movemento obreiro. A lexislación social e o

movemento sufraxista

• Comentario de táboas estatísticas relacionadas coa afiliación sindical obreira.

• Busca de información sobre o himno da internacional. Imperialismo e colonialismo. Causas, formas de dominio, formación dos

imperios coloniais e principais consecuencias

• Confección dun mapa conceptual sobre as causas do colonialismo.

• Observación, análise e comentario dun mapa cos imperios coloniais en 1914.

• Realización dun cadro-resumo sobre as consecuencias do colonialismo.

• Busca de información sobre algún explorador famoso.

A cultura e a arte na época do imperialismo. Os novos materiais,

modernismo e escola de Chicago. A evolución da pintura entre o

Impresionismo e o Cubismo

• Análise e comentario de obras de arte significativas. • Confección dun cadro de dobre entrada sobre os «ismos» e os seus principais

autores.

• Valoración persoal da conquista e a colonización duns países sobre outros.

• Solidariedade cara ás persoas e pobos máis desfavorecidos.

• Rexeitamento a toda forma de guerra e interese por solucionar de forma pacífica

os posibles conflitos entre países.

• Aprecio cara aos avances da ciencia e da técnica.

• Interese por coñecer as novas formas de expresión artística.

UNIDADE 6. A ERA DAS REVOLUCIÓNS EN ESPAÑA (1780 – 1874)


1. Interpretar os acontecementos do reinado de Carlos IV, comprendendo a

importancia da guerra da Independencia e o labor das Cortes de Cádiz. 2. Analizar o reinado de Fernando VII e coñecer o proceso de independencia

das colonias americanas. 3. Comentar as principais etapas da implantación do réxime liberal en

España. 4. Distinguir as transformacións demográficas, económicas e sociais durante

a época isabelina. 5. Explicar a cultura e a arte do século XIX e comprender o significado da

obra de Francisco de Goya.

29

6. Coñecer os principais acontecementos económicos, sociais e culturais doséculo XIX en Galicia.


1. Diferencia os principais acontecementos acontecidos durante o reinado de

Carlos IV e comprende a importancia da guerra da Independencia e o labor das Cortesde Cádiz.

2. Comenta e data as principais etapas do reinado de Fernando VII e daindependencia da América española.

3. Coñece e sitúa no tempo os principais períodos e acontecementos doreinado de Isabel II e o Sexenio Revolucionario.

4. Analiza e explica o crecemento e a distribución da poboación e as medidasdesamortizadoras.

5. Comprende a importancia e os trazos esenciais da Primeira RevoluciónIndustrial en España.

6. Resume a evolución das actividades terciarias e a sociedade e a vida cotiá.7. Describe a evolución da cultura e a arte na España do século xix. 8. Recoñece a singularidade da obra de Francisco de Goya e recoñece e

comenta obras significativas. 9. Explica os trazos xerais da Galicia do século XIX.

COMPETENCIAS

Coñecemento e interacción con o mundo físico •• Localizar nun mapa de España as principais áreas industriais do século XIX. •• Observar e comparar a evolución político-administrativa do estado español desde

o S. XIX ata a actualidade. Matemática •• Ordenar cronoloxicamente acontecementos históricos. •• Analizar a evolución dunha variable: a rede ferroviaria. Comunicación lingüística •• Relacionar conceptos e frases. •• Definir conceptos seleccionados nun texto tendo en conta o seu contexto. •• Elaborar un informe crítico do proceso de centralización do estado en España

desde os RRCC ata as reformas isabelinas. Tratamento da información e competencia dixital •• Definir patrimonio industrial a partir da lectura dun texto e elaborar unha lista de

bens. •• Elixir bens industriais da comunidade utilizando as TIC. •• Coñecer o importante papel que vén desenvolvendo a Asociación Buxa na nosa

Terra. Social e cidadá •• Recoñecer e diferenciar as dúas tendencias do Liberalismo que rivalizan por

seren implantadas en España durante o S. XIX, e as implicacións sociais que supoñíanambas.

•• Valorar o impacto que para a cidadanía tivo a difusión do tendido ferroviario.

29

Aprender a aprender •• Redactar unha biografía dalgún personaxe histórico. •• Utilizar un dicionario histórico para aclarar obxectivos, beneficiarios e leis

desamortizadoras. •• Aplicar os coñecementos ao comentario de mapas históricos. Cultural e artística •• Valorar o patrimonio industrial como parte do patrimonio cultural.


T6. A ERA DAS REVOLUCIÓNS EN ESPAÑA (1780 – 1874)

A crise política do Antigo Réxime. O reinado de Carlos IV. guerra, cortes e

revolución liberal

• Evolución da política española entre 1788 e 1808.

• Análise e comentario do mapa da guerra da Independencia. O restablecemento do absolutismo. O reinado de Fernando VII (1814-

1833)

• Análise e comentario dun mapa histórico: a independencia das colonias

americanas.

O reinado de Isabel II (1833-1868) e o Sexenio Revolucionario (1868-

1974). A experiencia da I República

• Comentario do mapa histórico da Primeira Guerra Carlista.

• Ampliación da información sobre o cantonalismo. Poboación, economía e sociedade da época isabelina • O crecemento e

a distribución da poboación.

• As actividades económicas. Desamortización, industrialización e actividades do

sector terciario.

• Descrición e análise de mapas históricos representativos: desamortización,

minería e localización da industria no século XIX.

• A nova sociedade de clases. Os conflitos sociais.

• Comparación da vivenda burguesa e a popular.

• Cidades e cidadáns na época isabelina.

• Comentario de imaxes de época. A cultura e as manifestacións artísticas. O xenio de Francisco de Goya

• Análise e comentario da obra pictórica de Goya, a través da análise das súas

obras máis significativas.

• Confección dun esquema sobre o Romanticismo e o Realismo. Galicia no século XIX

29

• Os movementos sociais e culturais de Galicia no século XIX.

• Valoración da importancia histórica da Constitución de 1812, apreciando a súa

significación e a súa vixencia.

• Rexeitamento das actitudes autoritarias e respecto aos dereitos humanos.

• Interese polos textos constitucionais como testemuño dunha época histórica.

• Solidariedade coas capas sociais oprimidas durante os inicios da Revolución

Industrial en España.

• Aprecio da singularidade da obra de Goya.

UNIDADE 7. A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL E O PERIODO DE ENTREGUERRAS


1. Identificar os conflitos e cambios acontecidos no mundo entre 1914 e 1939.2. Estudar a Primeira Guerra Mundial, as súas causas e a súa evolución. 3. Coñecer os tratados de paz e describir o novo mapa de Europa configurado

como consecuencia da Primeira Guerra Mundial. 4. Interpretar e sacar conclusións da importancia e do significado histórico da

Revolución de Outubro de 1917, e describir a evolución de Rusia entre 1917 e 1939. 5. Constatar a evolución da economía no período de entreguerras. 6. Explicar as causas do ascenso dos totalitarismos e coñecer as

características básicas das súas principais manifestacións: fascismo e nazismo. 7. Apreciar a cultura e a arte no período de entreguerras e coñecer a súa

evolución e os artistas máis significativos.


1. Identifica os conflitos e cambios acontecidos entre 1914 e 1939 e sitúaos

nunha liña do tempo. 2. Explica as causas da Primeira Guerra Mundial e o seu desenvolvemento e

coñece e localiza nun mapa os países contendentes e as etapas da guerra. 3. Comprende as características da guerra, as novas armas e as novas

estratexias. 4. Enumera os tratados de paz e os novos países europeos xurdidos da

guerra e explica as principais consecuencias da contenda. 5. Establece as causas, o desenvolvemento e as principais consecuencias da

Revolución de Outubro de 1917. 6. Coñece e interpreta a expresión «felices anos 20», así como as causas do

crash de 1929, as súas consecuencias e as solucións aplicadas para resolvelo. 7. Explica as causas da crise da democracia liberal e cita características do

fascismo italiano e do nazismo alemán. 8. Diferencia os trazos culturais e artísticos do período de entreguerras e cita

e explica movementos artísticos significativos.

COMPETENCIAS

29

Coñecemento e interacción con o mundo físico •• Comprender o espazo no que teñen lugar os feitos sociais. •• Nomear e localizar nun mapamundi os distintos sistemas de goberno existentes

en 1937. •• Comprobar os cambios de fronteiras logo da I Guerra Mundial. Matemática •• Ordenar de forma cronolóxica acontecementos recollidos en imaxes. Comunicación lingüística •• Explicar o significado de frases e conceptos históricos. •• Describir as causas do ascenso dos totalitarismos e as súas consecuencias. •• Extraer dun texto unha definición de cultura da paz. Tratamento da información e competencia dixital •• Obter información dun texto histórico relevante. •• Captar o contido ideolóxico de diversas fontes visuais e escritas. •• Extraer información da observación de imaxes históricas de época. •• Acceder a unha páxina web e resumir a información máis relevante. Social e cidadá •• Explicar a realidade histórica dos sistemas de goberno no período de

entreguerras e as implicacións que supuxo para a cidadanía en termos democráticos. Aprender a aprender •• Aplicar o coñecemento adquirido á explicación de fontes iconográficas. •• Analizar a través da prensa escrita procesos de deterioro da vida democrática na

actualidade. Autonomía e iniciativa persoal •• Organización e planificación do traballo individual e grupal •• Planificar e realizar un debate


T7. A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL E O PERIODO DE ENTREGUERRAS

O mundo entre 1914 e 1939. Unha visión de conxunto

• Análise dunha liña do tempo representando as principais etapas, acontecementos

e personaxes históricos entre 1914 e 1939.

A Primeira Guerra Mundial. Causas, desenvolvemento, países contendentes

e etapas. As características da guerra e o emprego de novas armas

• Comentario do mapa de Europa en 1914.

• Visualización de imaxes significativas das distintas fases do conflito.

29

Os tratados de paz. A paz de París e o novo mapa de Europa. As

consecuencias da Primeira Guerra Mundial

• Análise e comentario dun mapa histórico.

• Descrición de fontes históricas de tipo gráfico.

• Realización dun esquema coas consecuencias da Primeira Guerra Mundial.

A crise do tsarismo. A revolución de outubro e o nacemento e a

consolidación da URSS

• Visualización do mapa das repúblicas da URSS.

• Diferenzas entre as dúas revolucións rusas de 1917.

A economía no período de entreguerras e a súa evolución. A crise de 1929 e

a gran depresión. As consecuencias da crise e a buscade solucións

• Realización dun mapa conceptual sobre as consecuencias da crise de 1929.

• Busca de información gráfica sobre as consecuencias da Gran Depresión.

O ascenso dos sistemas políticos totalitarios. Causas, apoios sociais,

características e principais manifestacións. Os símbolos do totalitarismo e a

intolerancia

• Observación e comentario dun mapa de Europa coa localización das democracias

e os totalitarismos.

• Elaboración dun cadro coas características dos sistemas totalitarios.

A cultura e a arte no período de entreguerras. A arquitectura funcionalista, a

escultura e as novas tendencias pictóricas

• Comentario dunha obra significativa de arquitectura.

• Confección dun cadro comparativo coas características e os principais

representantes das vangardas pictóricas.

• Rexeitamento a todas as formas de guerra e interese pola solución pacífica dos

conflitos e a cultura da paz.

• Valoración do poder destrutivo das novas armas.

• Solidariedade coas clases ou grupos sociais máis desfavorecidos.

• Desenvolvemento de normas, hábitos e valores democráticos.

• Condena dos sistemas totalitarios.

• Actitude favorable cara ás novas tendencias artísticas.

UNIDADE 8. ESPAÑA, DA RESTAURACIÓN Á GUERRA CIVIL


1. Realizar unha síntese da España da Restauración, os seus logros,

realizacións, reformas e problemas exteriores.

29

2. Apreciar a singularidade do reinado de Alfonso XIII, distinguindo os seusprincipais problemas internos e externos.

3. Distinguir os trazos básicos da Segunda República, a súa evolución e assúas realizacións prácticas.

4. Comprender o desenvolvemento e as consecuencias da Guerra Civil. 5. Analizar a evolución da poboación, a economía e a sociedade entre 1874 e

1939. 6. Asimilar a evolución da cultura e a arte españois da época. 7. Explicar a evolución da comunidade autónoma entre a Restauración e a

Guerra Civil.


1. Distingue o concepto de Restauración aplicado á historia de España e

explica as bases do sistema e os seus problemas interiores e exteriores. 2. Coñece a evolución política do reinado de Alfonso XIII e diferencia as súas

principais etapas e problemas internos (Semana Tráxica, crise de 1917) e externos(guerra de Marrocos).

3. Describe a evolución da Segunda República, sinala as súas etapasrepresentativas e explica as reformas levadas a cabo entre 1931 e 1933.

4. Comprende e analiza o Bienio Conservador e a Fronte Popular. 5. Relaciona os cambios producidos no papel da muller na Segunda

República. 6. Explica o desenvolvemento da Guerra Civil, a súa evolución e as súas

consecuencias. 7. Diferencia e analiza a evolución da poboación e as transformacións

económicas e sociais producidas en España entre 1874 e 1939. 8. Comenta a chamada Idade de Prata da cultura española, cita movementos

artísticos e recoñece a obra de artistas recoñecidos. 9. Describe a evolución da comunidade entre a Restauración e a Guerra Civil.

COMPETENCIAS

Coñecemento e interacción co mundo físico •• Explicar a distribución da poboación española en 1930. •• Localizar nun mapa as zonas republicana e nacional. •• Interpretar a partir dun xogo de mapas da Guerra Civil Española a evolución dun

conflito. Comunicación lingüística •• Argumentar sobre a importancia histórica de determinados personaxes. •• Definir os conceptos extraídos dun texto sobre a Guerra Civil. •• Xustificar o título dun documento e explicar expresións comúns. Tratamento da información e competencia dixital •• Comentar un fragmento da Constitución de 1931 e obter información relevante. •• Analizar unha fonte iconográfica: caricaturas satíricas e cartelería da época. •• Localizar os conceptos históricos presentes nun texto historiográfico. •• Confeccionar un informe de documentos sobre a Guerra Civil usando internet.

29

Social e cidadá •• Comentar brevemente os problemas do sistema político da Restauración. •• Comprender o innovador das reformas da II República e os obstáculos para a

súa aplicación. •• Analizar de que xeito foron solucionadas as diferenzas entre as distintas opcións

políticas presentes ao inicio da guerra civil e emitir unha opinión crítica. •• Valorar críticamente o sentido da Lei pola Recuperación da Memoria Histórica. Aprender a aprender •• Buscar explicacións causais e utilizar estratexias para recuperar a información. Autonomía e iniciativa persoal •• Planificar e executar un proceso de busca de información sobre unha obra de

arte. •• Planificación e organización do traballo individual e grupal. Cultural e artística •• Comprender os recursos expresivos utilizados por Picasso en As señoritas de

Avignon e as claves do Cubismo. CONTIDOS MÍNIMOS DA UNIDADE

T8. ESPAÑA, DA RESTAURACIÓN Á GUERRA CIVIL

A restauración da monarquía borbónica. O sistema político. Os problemas

interiores e o desastre de 1898

• Análise dun cronograma sobre o período.

• Caracterización do sistema político da Restauración.

• Análise dun mapa da guerra de Cuba. O reinado de Alfonso XIII. A crise do Estado liberal. A crise de 1917. A guerra

de Marrocos. A ditadura de Primo de Rivera e a fin da monarquía

• Análise e comentario de mapas históricos: a folga xeral de 1917 e o protectorado

de Marrocos.

• Busca de información sobre o desastre de Annual. A Segunda República. A Constitución de 1931

• Análise dun cadro estatístico: os resultados electorais de 1931. A evolución da Segunda República. O bienio reformista, o bienio

conservador e a Fronte Popular

• Confección dun mapa conceptual sobre a política reformista do Bienio

Progresista.

• Busca de información en internet sobre os sucesos de Casas Viejas.

• Realización dun informe sobre a revolución de Asturias.

29

A muller na Segunda República e a Guerra Civil. Os apoios interiores e

exteriores aos bandos. O desenvolvemento da guerra e as súas consecuencias. A

evolución das dúas españas durante a Guerra

• Comentario de mapas significativos da evolución do conflito bélico.

• Análise dunha táboa con datos sobre as perdas humanas da guerra.

Poboación, economía e sociedade

• Visualización, análise e comentario dunha táboa, un gráfico e un mapa

representativos.

A cultura e as manifestacións artísticas. Picasso, un artista en continua

evolución

• Recoñecemento dos períodos da obra de Picasso e comentario de obras

significativas de cada período.

Galicia. Da Restauración á Guerra Civil

• Comprensión dos fenómenos políticos e sociais máis importantes acontecidos en

Galicia neste período.

• Aprecio das Constitucións de 1876 e 1931 como documentos históricos.

• Valoración do sistema democrático e de liberdades.

• Adquisición de hábitos democráticos.

• Defensa da cultura da paz.

• Disposición favorable cara á busca de solucións pacíficas aos problemas

colectivos.

BLOQUE 3. O MUNDO ACTUAL

UNIDADE 9. A SEGUNDA GUERRA MUNDIAL E A NOVA SITUACIÓN

INTERNACIONAL (1939 – 1991)


1. Comprender o panorama internacional entre 1939 e 1991. 2. Analizar a Segunda Guerra Mundial e coñecer as súas principais

consecuencias. 3. Estudar a división do mundo en bloques a partir de 1947 e comprender as

causas da súa formación e as características da guerra fría. 4. Comprender as distintas etapas polas que atravesou a guerra fría entre

1947 e 1991. 5. Describir o proceso de descolonización e explicar as súas causas e

consecuencias.


29

1. Analiza coñecementos dos trazos básicos do panorama internacional entre1939 e 1991, distinguindo períodos, acontecementos significativos e personaxeshistóricos seleccionados.

2. Identifica as causas, bloques e países contendentes e as principaiscaracterísticas da Segunda Guerra Mundial.

3. Explica as principais etapas da contenda e os resultados das conferenciasde paz coas que rematou o conflito.

4. Indica e organiza as consecuencias do conflito e toma partido ante aexistencia dos campos de concentración e de exterminio.

5. Coñece a formación dos bloques e conceptos relacionados con esta, como guerra fría, doutrina Truman, Plan Marshall ou pano de aceiro. 6. Describe a evolución da guerra fría a través da análise das súas principais

etapas. 7. Explica os conflitos durante a coexistencia pacífica e recoñece a

importancia da caída do muro de Berlín. 8. Recoñece as causas da descolonización e explica a evolución do proceso

en Asia e Oriente Próximo. 9. Comprende a importancia da Conferencia de Bandung, coñece a

descolonización de África e explica o nacemento do Terceiro Mundo.

COMPETENCIAS

Coñecemento e interacción con o mundo físico •• Localizar nun mapa a bipolarización da orde política mundial. •• Situar un grupo de países e a data da súa independencia. •• Comparar un mapa da Descolonización con outro do Terceiro Mundo. Comunicación lingüística •• Definir con propiedade determinados termos históricos. •• Producir un texto que valore críticamente as distintas cara da cooperación

internacional. Tratamento da información e competencia dixital •• Obter información relevante dunha fonte iconográfica representativa desta época.•• Extraer información de mapas históricos da Segunda Guerra Mundial. Social e cidadá •• Citar e localizar as colonias e potencias coloniais históricas e actuais. •• Valorar o holocausto xudío e comparar aquela situación con comunidades

actualmente convertidas en guetos. •• Valorar o papel que consumidores e cidadáns responsables podemos ter na

redistribución da riqueza. Aprender a aprender •• Relacionar personaxes históricos e países. •• Confeccionar un esquema coas causas e as consecuencias da Segunda Guerra

Mundial e da descolonización. •• Explicar as causas do proceso de descolonización e as súas consecuencias. Autonomía e iniciativa persoal •• Organizar e coordinar o traballo individual e o grupal. •• Formular unha opinión persoal sobre os procesos analizados na aula.

29

•• Planificar unha visita virtual ao Museo Yad Vashem. CONTIDOS MÍNIMOS DA UNIDADE

T9. A SEGUNDA GUERRA MUNDIAL E A NOVA SITUACIÓN INTERNACIONAL (1939– 1991)

O panorama internacional entre 1939 E 1991

• Comentario dun cronograma representativo do período. A Segunda Guerra Mundial. Causas, desenvolvemento e consecuencias.

Os campos de concentración e exterminio

• Localización dos territorios invadidos por Xapón, Italia e Alemaña antes do inicio

do conflito.

• Confección dun eixe cronolóxico sobre as fases da guerra.

• Análise e comentario de mapas e imaxes históricas

representativas.

• Elaboración dun cadro coas consecuencias da Segunda Guerra Mundial.

A formación dos bloques. As características da guerra fría

• Visualización, nun mapa, da localización dos bloques entre 1945 e 1960 e do

pano de aceiro.

As etapas da guerra fría. Do período de ma´xima tensión ao final dea guerra

fría (1947-1991)

• Localización de Berlín, Corea e a evolución da guerra fría en mapas históricos.

• Explicación das causas e as consecuencias dos conflitos localizados que

enfrontaron a EEUU e a URSS durante a guerra fría.

• Ampliación da información sobre os acordos SALT. Os conflitos durante a coexistencia pacífica. A caída do muro de Berlín e o

final dunha época

• Análise e comentario de mapas históricos e imaxes

representativas.

A descolonización e as súas causas. O proceso de descolonización en

Asia e Oriente Medio

• Confección dun esquema sobre as causas da descolonización. A Conferencia de Bandung. A descolonización de África. O nacemento do

Terceiro Mundo

• Localización nun mapamundi das áreas descolonizadas e da súa cronoloxía.

• Interese por coñecer os antecedentes históricos dos problemas actuais.

29

• Valoración da consecución da paz por medios pacíficos, rexeitando a violencia de

toda clase.

• Actitude favorable cara á independencia dos pobos.

• Recoñecemento da importancia da análise profunda dos fenómenos históricos e

das explicacións causais.

• Solidariedade con outras rexións e pobos desfavorecidos.

UNIDADE 10. A EVOLUCIÓN POLÍTICA E SOCIOECONÓMICA DOS

BLOQUES (1945 – 1991)


1. Coñecer a evolución política, económica e social do bloque occidental entre

1945 e 1973. 2. Distinguir a evolución do mundo capitalista entre 1973 e 1991, apreciando a

singularidade e a influencia da crise do petróleo de 1973. 3. Extraer conclusións sobre a organización política, económica e social do

bloque comunista entre 1945 e 1980. 4. Formar redes conceptuais sobre a importancia das reformas de Mijail

Gorbachov e a súa influencia no final do bloque comunista entre 1980 e 1991. 5. Apreciar a singularidade da evolución de América Latina e a República

Popular da China entre 1945 e 1990.


1. Explica as características do bloque occidental entre 1945 e 1973 e

enumera os cambios políticos. 2. Identifica os cambios económicos e sociais e interpreta o papel que o Plan

Marshall desempeñou en tales cambios. 3. Interpreta a evolución política, económica e social do bloque occidental

entre 1973 e 1991. 4. Explica as características políticas, económicas e sociais do bloque

comunista entre 1945 e 1980 e aplica conceptos básicos como ditadura do proletariado,planificación estatal da economía, etc.

5. Comprende o significado das reformas emprendidas por Mijail Gorbachov erelaciónaas cos conceptos de perestroika e glasnost.

6. Observa de xeito analítico o proceso de desintegración do bloquecomunista e a súa transición á democracia.

7. Analiza e afonda sobre os problemas de América Latina e relaciónaos coasituación actual do continente.

8. Comprende a singularidade do comunismo chinés e interpreta a evoluciónda República Popular entre 1949 e 1990.

COMPETENCIAS

Coñecemento e interacción co mundo físico •• Localizar os territorios dos bloques capitalista e socialista. •• Precisar o tempo e o espazo dunha información textual.

29

Matemática •• Analizar e comentar gráficos estatísticos coa repartición da poboación activa por

sectores. •• Determinar porcentaxes de crecemento dunha variable entre dúas datas

concretas. •• Utilizar criterios de medición e de codificación numérica de informacións. Comunicación lingüística •• Adquirir un vocabulario específico de claro valor funcional. •• Explicar a diferenza entre pares de conceptos seleccionados polo seu carácter

básico. •• Aclarar conceptos dun texto. •• Explicar a evolución económica do bloque occidental entre 1945 e 1991. Tratamento da información e competencia dixital •• Comparar os sectores estratéxicos de dous países, extraéndoos dun texto

informativo. •• Dar unha explicación ao crecemento dos países capitalistas. •• Obter información na prensa sobre China e sobre a chegada do home á Lúa. Social e cidadá •• Analizar críticamente as flaquezas e fortalezas dos dous sistemas económicos da

Guerra Fría e as súas implicacións para a cidadanía. •• Emitir unha opinión persoal sobre ambos sistemas. Aprender a aprender •• Elaborar un mapa conceptual da crise económica de 1973. Autonomía e iniciativa persoal •• Planificar e organizar o traballo individual e grupal. •• Planificar e desenvolver un debate. CONTIDOS MÍNIMOS DA UNIDADE

T10. A EVOLUCIÓN POLÍTICA E SOCIOECONÓMICA DOS BLOQUES (1945 – 1991)

A organización do bloque occidental. características, sistema político,

evolución económica e transformacións sociais. O Plan Marshall

• Localización nun mapa dos países compoñentes do bloque occidental ou

capitalista.

• Busca de información sobre Martin Luther King.

• Análise de gráficos estatísticos representativos da evolución económica do bloque

occidental.

• Afondamento sobre movementos sociais: o movemento hippy e maio do 68.

29

A evolución política, económica e social do bloque occidental entre 1973 e

1991. A crise de 1973 e as medidas fronte á crise

• Explicación dos cambios políticos do bloque capitalista entre 1973 e 1991.

• Busca de información complementaria sobre a crise do petróleo de 1973.

As características do bloque comunista entre 1945 e 1980. O sistema

político e a evolución económica e social

• Localización nun mapa da URSS e das democracias populares.

• Análise de gráficos estatísticos relacionados coa economía do bloque comunista.

• Síntese, nun mapa conceptual, das principais características do bloque

comunista.

O final do bloque comunista (1980-1991). Gorbachov, Perestroika e

Glasnost

• Visualización e localización nun mapa da desintegración da URSS.

• Realización dunha síntese sobre a transición política, económica e social do

antigo bloque comunista.

A evolución de América Latina e da China entre 1945 e 1990. Os problemas

de América Latina. O comunismo chinés. Mao, a longa marcha e a revolución

cultura. A China posmaoísta

• Análise dun mapa da China na era de Mao Zedong.

• Ampliación da información sobre a Longa Marcha e a Revolución Cultural. • Realización dun cadro comparativo das etapas maoísta e postmaoísta.

• Interese por coñecer o pasado recente de distintos países e territorios.

• Valoración da democracia como sistema de goberno.

• Comprensión da importancia que teñen os procesos de cambio, ruptura ou

reforma política, económica e social.

• Actitude favorable cara ao estudo de situacións históricas relevantes.

• Aprecio polo traballo ben feito.

UNIDADE 11. A DITADURA FRANQUISTA (1939 – 1975)


1. Estudar os trazos xerais do réxime de Franco e analizar os seus

fundamentos ideolóxicos e apoios sociais. 2. Explicar a evolución política do franquismo. 3. Diferenciar as etapas da evolución da economía durante o franquismo. 4. Identificar as transformacións demográficas e sociais acontecidas en

España entre 1939 e 1975. 5. Describir os condicionamentos culturais e artísticos.

29

6. Analizar a evolución histórica da comunidade entre 1939 e 1975.


1. Coñece a evolución do réxime de Franco e as súas etapas e fai unha

relación de fundamentos ideolóxicos e apoios sociais. 2. Analiza o sistema político do franquismo entre 1939 e 1959 e explica

conceptos históricos significativos relacionados co período. 3. Comprende os cambios producidos no sistema político franquista a partir

de 1959 e explica a política interior e exterior do período. 4. Diferencia, explica e reflexiona sobre as características distintivas da

autarquía e o desenvolvemento acelerado dos anos sesenta. 5. Explica as transformacións demográficas e sociais operadas na sociedade

española da época e as súas consecuencias. 6. Comprende a evolución da condición feminina na España de Franco. 7. Comprende a evolución e os condicionamentos da arquitectura, da

escultura e da pintura durante o período franquista. 8. Aprecia as singularidades da comunidade durante o réxime de Franco.

COMPETENCIAS

Coñecemento e interacción co mundo físico •• Situar nun mapa as áreas de orixe e chegada do éxodo rural entre 1960 e 1975. •• Describir as transformacións que sufriu o espazo urbano como consecuencia das

migracións internas e as consecuencias da mesma para o medio rural. •• Localizar no espazo áreas económicas. Matemática •• Comentar unha táboa estatística sobre a evolución da poboación activa no

franquismo. •• Explicar un gráfico de sectores. •• Calcular os anos transcorridos desde a morte de Franco. Comunicación lingüística •• Relacionar frases e conceptos. •• Aclarar conceptos, datas e personaxes históricos. •• Precisar o significado da expresión “Marcha Verde” ou “atado y bien atado” Tratamento da información e competencia dixital •• Analizar unha imaxe e sacar conclusións sobre a súa época. •• Comentar un texto histórico, clasificalo e aclarar os seus datos. •• Extraer información dun texto historiográfico e dun gráfico. •• Utilizar internet para obter información de actualidade. Social e cidadá •• Comprender a evolución económica e social do franquismo. •• Valorar o impacto da emigración a Europa para a economía franquista. •• Recoñecer o modelo social e moral do Réxime. •• Analizar o Franquismo desde unha perspectiva de xénero. Aprender a aprender •• Comparar a evolución política dos períodos do franquismo.

29

•• Facer un resumo da época do desenvolvemento e as súas consecuencias. •• Extraer información sobre o Réxime de fontes como o NO-DO. Autonomía e iniciativa persoal •• Buscar información sobre a MINURSO e o pobo saharauí e confeccionar un

póster. •• Aprender a emitir unha opinión persoal sobre os contidos estudados na unidade. •• Organizar e coordinar o traballo individual e grupal. CONTIDOS MÍNIMOS DA UNIDADE

T11. A DITADURA FRANQUISTA (1939 – 1975)

O réxime de Franco. Etapas, fundamentos e apoios

• Confección dunha biografía de Francisco Franco.

• Observación e análise de documentos gráficos de época. A evolución política do franquismo e as súas etapas: 1939-1959 e 1959-

1975. Leis, política interior e política exterior

• Análise e comentario de imaxes históricas representativas da época.

• Localización das posesións españolas en África.

• Busca de información sobre o estado actual do problema do Sáhara Occidental e

redacción dun informe.

A evolución da economía. As épocas da autarquía e do desenvolvemento

económico e as súas consecuencias. Os plans e os polos de desenvolvemento

• Confección dun cadro-resumo coa evolución económica de España entre 1939 e 1975.

• Análise de gráficos relacionados co PIB e a balanza comercial e dun mapa cos

principais incentivos á industrialización.

A poboación, a sociedade e as transformacións sociais. A muller na

España de Franco

• Análise e comentario de gráficos de poboación e de migracións.

• Comentario do mapa coa distribución da poboación en España en 1950.

• Busca de información sobre a emigración española a Europa e redacción dun

informe.

A cultura e as manifestacións artísticas

• Elaboración dun esquema sobre as características da arquitectura, a escultura e a

pintura.

Galicia durante o franquismo

• Descrición do fenómeno migratorio.

• Interese por coñecer os antecedentes históricos da España actual.

29

• Fomento dos valores, normas e comportamentos democráticos.

• Recoñecemento da importancia histórica da liberación e a emancipación feminina.

• Actitude crítica ante as situacións políticas de falta de liberdades.

• Valoración das vangardas artísticas.

UNIDADE 12. O MUNDO ACTUAL E OS SEUS PROBLEMAS


1. Mostrar as bases da nova orde internacional xurdida tras a fin da guerra fría

e indicar as potencias internacionais e a situación do resto do mundo actual. 2. Indicar as principais causas e consecuencias, positiva e negativas, da

globalización, e diferenciar os seus ámbitos e actores. 3. Comprobar a evolución e os problemas do mundo actual. 4. Explicar as características básicas das desigualdades socioeconómicas

entre os países da Terra. 5. Formar redes conceptuais sobre outros problemas do mundo actual.


1. Comprende o protagonismo dos Estados Unidos na nova orde

internacional. 2. Explica a importancia da UE e Xapón como potencias internacionais e

comenta a situación doutras áreas da Terra e a súa participación na políticainternacional.

3. Coñece as causas que permitiron a globalización, así como as súasconsecuencias nos aspectos políticos, demográficos, económicos e sociais.

4. Analiza algúns problemas políticos actuais e explica a orixe dalgúnsenfrontamentos armados, como é o caso dos conflitos nacionalistas de Europa ou osconflitos tribais de África.

5. Diferencia as distintas posicións dos árabes e dos israelís no conflito queos enfronta desde hai décadas, e diferencia a noción de fundamentalismo.

6. Explica, a partir de indicadores seleccionados, as diferenzas entre paísesricos e pobres, coñece as súas causas e define o concepto Axuda Oficial aoDesenvolvemento.

7. Comenta e explica problemas actuais e recoñece a importancia daspreocupacións ambientais.

COMPETENCIAS

Coñecemento e interacción co mundo físico •• Localizar países e áreas mundiais. Matemática •• Obter información da análise de gráficos estatísticos. •• Analizar información usando táboas de datos.

29

Comunicación lingüística •• Indicar o significado de termos históricos. •• Describir que é o Cumio do Milenio e que son os Obxectivos de

Desenvolvemento do Milenio. •• Extraer información da prensa escrita e dixital sobre procesos políticos en curso

da actualidade. Tratamento da información e competencia dixital •• Facer unha listaxe dos ODM. •• Localizar os conceptos históricos presentes nun texto actual. •• Acceder a un enderezo web e, tras exploralo, extraer informacións

predeterminadas. Social e cidadá •• Entender os trazos das sociedades actuais. •• Comprender e sensibilizarse con diversas problemáticas do mundo actual. •• Debatir e suxerir posibles solucións desde unha perspectiva cidadá. Aprender a aprender •• Relacionar imaxes actuais cos seus correspondentes conflitos. •• Completar un cadro-resumo sobre as desigualdades económicas. •• Citar actuacións internacionais fronte ás desigualdades socioeconómicas. •• Relacionar informacións xornalísticas cos propios coñecementos. Autonomía e iniciativa persoal •• Debater, dando argumentos, sobre as consecuencias do cambio climático e as

súas implicacións persoais. •• Planificación e organización do traballo individual e grupal. CONTIDOS MÍNIMOS DA UNIDADE

T12. O MUNDO ACTUAL E OS SEUS PROBLEMAS

A nova orde internacional. A hexemonía mundial dos Estados Unidos

• Análise e comentario dun mapa histórico: a nova orde internacional.

• Visualización nun mapamundi das intervencións militares de Occidente desde

1989.

A UE e Xapón, potencias internacionais. A situación dos antigos países

comunistas e doutras áreas xeoeconómicas: Sueste Asiático, América

Latina, o mundo árabe-islámico e África Subsahariana

• Localización nun mapa dos Novos Países Industriais (NPI). A globalización. Causas, ámbitos e consecuencias. Os factores da

globalización: Banco Mundial, FMI, foros, etc.

• Visualización de imaxes relacionadas coa globalización. • Completar un cadro-resumo coas consecuencias positivas e negativas da

globalización.

• Confección dunha relación de organismos a favor e en contra da globalización.

29

Os problemas políticos e os enfrontamentos armados no mundo actual. O

xurdimento do fundamentalismo islámico e do terrorismo internacional

• Análise e comentario dun mapamundi localizando as guerras actuais, as zonas de

tensión e os acordos de negociación en curso.

• Localización nun mapa de África dos países máis afectados por conflitos tribais e

guerras civís.

• Análise e comentario dun mapa histórico: os atentados terroristas recentes.

Os problemas do mundo actual. As desigualdades socioeconómicas. A

axuda internacional

• Localización das grandes áreas da economía mundial.

• Análise dun gráfico que mostre a evolución das desigualdades entre países.

A deterioración ambiental. O cambio climático e o Protocolo de Kioto. Os

conflitos culturais e a crise de valores

• Busca de información sobre algún problema ambiental relevante e elaboración

dun resumo.

• Definición de multiculturalidade e reflexión sobre a actual crise de valores.

• Valoración, con argumentos, da evolución das relacións internacionais no mundo

actual.

• Interese por estar ben informado.

• Curiosidade polas noticias de actualidade a través da lectura da prensa.

• Respecto por outras culturas e sociedades distintas a propia.

• Fomento de hábitos democráticos.

• Desenvolvemento dunha actitude favorable cara á conservación do medio.

UNIDADE 13. SOCIEDADE, CULTURA E ARTE NA SEGUNDA METADE DO

SÉCULO XX


1. Dar unha visión de conxunto da evolución das sociedades na segunda

metade do século XX. 2. Sacar conclusións sobre os contrastes existentes na actualidade entre os

distintos países e rexións da Terra. 3. Explicar os trazos básicos dos avances científicos e tecnolóxicos

acontecidos durante a segunda metade do século XX. 4. Identificar e explicar os novos movementos artísticos.


1. Explica algunhas características do panorama social, cultural e artísticodurante a segunda metade do século XX.

29

2. Coñece as diferenzas existentes entre os países occidentais e os máisatrasados na actualidade.

3. Comenta a aparición de novos movementos sociais e cita algunhacaracterística de cada un deles.

4. Interpreta o significado e a importancia histórica da evolución da ciencia eda cultura na segunda metade do século XX.

5. Identifica as tendencias arquitectónicas da segunda metade do século XX ecita artistas e obras significativas.

6. Comprende a evolución da pintura desde o expresionismo abstracto áactualidade e cita autores e obras significativos.

COMPETENCIAS

Coñecemento e interacción con o mundo físico •• Relacionar imaxes con espazos xeográficos concretos. •• Localizar nun mapa os países da OPEP e os países limítrofes. Matemática •• Trazar un eixe cronolóxico. •• Deducir porcentaxes a partir dunha información textual. Comunicación lingüística •• Extraer dun texto as definicións de cultivo transxénico, biotecnoloxía,

globalización, Foro Social Mundial e movemento social. •• Facer unha valoración persoal dos contidos dunha noticia de prensa. Tratamento da información e competencia dixital •• Completar un cadro sobre os cultivos transxénicos. •• Visitar as webs de diversas ONGs activas na actualidade. Social e cidadá •• Indicar os avances da ciencia e a técnica a partir de 1945. •• Facer unha valoración persoal da situación da muller en Occidente. Aprender a aprender •• Recuperar información e citar movementos culturais da segunda metade do

século XX. •• Buscar información sobre actividades y campañas de una ONG. •• Utilizar estratexias para pensar, e explicar a situación da muller no mundo actual. Autonomía e iniciativa persoal •• Plantexar solucións a problemas medioambientais da contorna practicando unha

actitude cidadá responsable. •• Debater sobre as formas de alcanzar a igualdade entre homes e mulleres. •• Dar características a movementos artísticos contemporáneos. •• Realizar un cadro comparativo das tendencias pictóricas posteriores a 1945. •• Analizar e comentar imaxes representativas dos movementos sociais

contemporáneos. CONTIDOS MÍNIMOS DA UNIDADE

29

T13. SOCIEDADE, CULTURA E ARTE NA SEGUNDA METADE DO

SÉCULO XX Panorama do mundo actual. Unha visión de conxunto

• Confección dunha relación de cambios acontecidos na segunda metade do século

XX.

Os contrastes entre sociedades. A situación da muller, a composición dos

fogares, clases e grupos sociais, e novos movementos sociais

• Comparación de imaxes representativas dos contrastes entre sociedades.

• Ampliación da información sobre os novos movementos sociais. A evolución da ciencia e a tecnoloxía. A cultura de masas e a contracultura

• Organización nun cadro-resumo das principais novidades nos campos da bioloxía,

a medicina e a física.

• Análise da cultura de masas e das contraculturas. Os novos movementos artísticos

• As tendencias arquitectónicas. • A evolución da pintura. Do expresionismo abstracto á actualidade.

• Realización de dous cadros comparativos sobre as tendencias arquitectónicas e

escultóricas da segunda metade do século xx.

• Comentario de obras de arquitectura, escultura e pintura representativas dos

movementos artísticos actuais.

• Busca de imaxes dun artista actual e confección dun póster informativo.

• Interese por estar ben informado.

• Valoración dos avances da ciencia e a técnica e a súa repercusión na vida cotiá

das sociedades.

• Solidariedade coas persoas e grupos máis desfavorecidos da sociedade.

• Disposición favorable cara aos novos movementos sociais.


• Participación na solución dos problemas colectivos.

UNIDADE 14. EUROPA, UN ESPAZO DE CRECENTE INTEGRACIÓN


1. Estudar a evolución histórica do proceso de integración de Europa e

coñecer as sucesivas ampliacións ata chegar á Unión Europea actual. 2. Diferenciar os distintos tratados polos que se rexeu a Unión Europea ao

longo do tempo. 3. Mostrar a importancia das políticas da Unión Europea nos ámbitos político,

económico e social.

29

4. Identificar a importancia adquirida por outras actuacións comúns da UniónEuropea.


1. Coñecer os valores e obxectivos da Unión Europea e plasma nun mapa assúas sucesivas ampliacións.

2. Recoñecer os tratados comunitarios e valora a importancia do Tratado deLisboa de 2007.

3. Explicar as institucións básicas da Unión Europea. 4. Distinguir as actuacións políticas da Unión Europea e define conceptos

relacionados con estas. 5. Distinguir os logros comunitarios no ámbito económico e define conceptos

como mercado único, UEM, PAC, etcétera. 6. Clasificar e agrupa outras actuacións comúns da Unión Europea,

especialmente as referidas a cultura, á educación, ao ambiente e á solidariedaderexional.

COMPETENCIAS

Coñecemento e interacción co mundo físico •• Completar a lenda dun mapa coas sucesivas ampliacións da Unión Europea. Matemática •• Elaborar un mapa de coropletas a partir dos datos dunha táboa estatística. •• Representar de forma gráfica a evolución dunha variable en tres países

seleccionados. •• Analizar un gráfico con porcentaxes. •• Calcular a poboación da Terra a partir do uso de datos indirectos. Comunicación lingüística •• Aclarar o significado de siglas relacionadas coa Unión Europea. •• Definir termos históricos. Tratamento da información e competencia dixital •• Obter información relevante dunha noticia de prensa. •• Explorar páxinas web preseleccionadas e extraer delas informacións concretas. Social e cidadá •• Coñecer as institucións da Unión Europea. •• Valorar críticamente as vantaxes e inconvenientes da pertenza á UE no contexto

da actual crise económica. Aprender a aprender •• Elaborar un cadro cos tratados da UE, indicando data e achegas principais. •• Reflexionar e sacar conclusións sobre consecuencias demográficas e

económicas. •• Facer unha relación das actuacións da UE en distintos ámbitos. Cultural e artística •• Planificar un traballo sobre as cidades europeas da cultura.

29

•• Visibilizar os equipamentos socioculturais próximos e coñecer a súaprogramación.


T14. EUROPA, UN ESPAZO DE CRECENTE INTEGRACIÓN

O proceso de integración europeo. Do Tratado de Roma á actualidade • Plasmación en mapas dos distintos procesos de ampliación da Unión Europea.

Os tratados comunitarios. O Tratado de Lisboa de 2007 • Visualización

en imaxes da evolución institucional da UE.

• Busca de información sobre as sedes das principais institucións europeas.

As actuacións políticas da UE. A política exterior e de seguridade común

• Recoñecemento visual de institucións políticas comunitarias.

• Manexo das siglas PESC e PESD e descrición dos obxectivos de seguridade

común da UE.

As políticas económicas da UE. O mercado único e a Unión Económica e

Monetaria. Outras políticas comúns. A importancia da PAC

• Elaboración dun mapa co novo espazo Schengen.

• Plasmación nun mapa dos países que forman na actualidade a Unión Económica

e Monetaria.

Outras actuacións da UE. Os ámbitos educativo, cultural, ambiental e

rexional

• Afondamento sobre os espazos naturais incluídos na Rede Natura 2000.

• Análise dos obxectivos da política rexional da UE para o período 2007-2013.

• Valoración do proceso de construción europea como un logro histórico.

• Recoñecemento da importancia das institucións supranacionais das que se dotou

a Unión Europea.

• Disposición favorable á conservación do patrimonio comunitario.

• Interese por coñecer outros territorios, países e sociedades distintas á propia.


• Aprecio da singularidade dos espazos ambientais protexidos pola UE.

• Valoración das iniciativas europeas, como os programas Erasmus, Galileo, Capitais Culturais, etc.

UNIDADE 15. A TRANSICIÓN E A ESPAÑA DEMOCRÁTICA


29

1. Recoñecer criticamente o proceso de transición democrática. 2. Coñecer os principios básicos da Constitución de 1978 e a articulación

territorial do Estado das Autonomías. 3. Explicar o labor dos sucesivos gobernos constitucionais. 4. Comprobar a evolución da economía española entre 1975 e 2008. 5. Mostrar a importancia das transformacións demográficas e sociais

acontecidas en España desde 1975. 6. Sacar conclusións sobre a pertenza de España á Unión Europea. 7. Formar redes conceptuais sobre a cultura e a arte na España democrática. 8. Comentar a evolución histórica de Galicia entre 1975 e a actualidade.


1. Comprende o concepto de transición democrática e explica o labor do

primeiro goberno de Adolfo Suárez. 2. Comenta os dereitos e liberdades recoñecidos pola Constitución de 1978 e

explica o funcionamento do Estado. 3. Describe a organización territorial de España e localiza no espazo as

comunidades autónomas e as provincias. 4. Coñece a evolución política de España desde 1979 ata 1996. 5. Explica a obra dos gobernos constitucionais entre 1996 e 2008. 6. Comprende a evolución da economía española no período democrático. 7. Recoñece e explica as características da poboación e da sociedade

españolas a partir de 1975. 8. Aprecia as consecuencias principais da integración de España na Unión

Europea. 9. Comenta os cambios culturais e artísticos acontecidos en España desde

1975. 10.Resume e explica os trazos diferenciais da evolución histórica de Galicia

durante o período democrático.

COMPETENCIAS

Coñecemento e interacción co mundo físico •• Situar nun mapa as provincias e as comunidades autónomas españolas. •• Localizar nun mapamundi os países citados nunha noticia. •• Nomear e localizar os países que compoñen a Comunidade Iberoamericana de Nacións. Matemática •• Analizar e explicar o gráfico das eleccións de 1977. Comunicación lingüística •• Definir termos históricos. •• Redactar opinións críticas sobre feitos relevantes do pasado máis inmediato. •• Identificar o tema principal e as ideas secundarias dun texto xornalístico. •• Distinguir a carga ideolóxica dunha mesma nova publicada por distintos medios

de comunicación. •• Dar argumentos sobre unha afirmación textual. Tratamento da información e competencia dixital

29

•• Comentar e explicar un artigo da Constitución de 1978. •• Obter información histórica dun texto xornalístico. •• Explorar unha páxina web e extraer información relevante. Social e cidadá •• Relacionar unha imaxe cun período da historia española. •• Explicar a evolución da sociedade española desde 1975. •• Valorar o asociacionismo e a participación activa da cidadanía na construción

dunha sociedade aberta e democrática. Aprender a aprender •• Elaborar un cadro comparativo coas medidas dos distintos gobernos

democráticos. •• Resumir os feitos históricos acontecidos en España en 1977. •• Facer unha síntese da economía española de 1975 a 2008. Autonomía e iniciativa persoal •• Organización e planificación do traballo individual e grupal. •• Presentación de aspectos complementarios aos contidos desta unidade que

sexan do interese do alumnado. •• Organización e desenvolvemento de debate sobre temas controvertidos de

actualidade.


T15. A TRANSICIÓN E A ESPAÑA DEMOCRÁTICA

A transición democr´taica. Reformistas e rupturistas. Os gobernos de Adolfo

Suárez (1976-1979)

• Explicación, a través de imaxes representativas, da importancia histórica do

período da transición democrática.

• Confección dunha biografía de Adolfo Suárez.

• Valoración da política de consenso. A Constitución de 1978. Dereitos e deberes, o funcionamento do Estado e a

organización territorial de España. Comunidades autónomas, provincias e

municipios

• Confección dun mapa conceptual sobre o funcionamento do Estado español.

• Localización nun mapa das comunidades autónomas e as provincias.

Os gobernos da democracia. A UCD e os gobernos do PSOE entre 1979 e

1996

• Resumo, nun cadro sinóptico, do labor dos gobernos

democráticos entre 1982 e 1996.

Os gobernos do Partido Popular. O atentado de Atocha e o novo goberno

socialista

29

• Busca de información sobre os Xogos Olímpicos de Barcelona e a Expo 92 de

Sevilla.

A evolución da agricultura, a industria e os servizos entre 1975 e 2008

• Análise e comentario dun gráfico coa evolución da poboación activa española

desde 1975.

A poboación, as cidades, a sociedade e as transformacións sociais

• Realización dun esquema sobre a estrutura da sociedade española.

• Confección dun informe de noticias de prensa que reflicta os problemas sociais

actuais.

España na Unión Europea

• Confección dun esquema sobre as consecuencias positivas e negativas da

integración de España na Unión Europea.

• Busca de información sobre as políticas comunitarias nas que participa España.

A cultura e a arte na España democrática

• Busca de datos en internet sobre un artista español actual. A fase preautonómica e os gobernos autonómicos galegos

• Busca de datos en internet e análise dos estatutos de autonomía. Galicia na Unión Europea

• Valoración do proceso de construción europea como un logro histórico.

• Recoñecemento da importancia das institucións supranacionais das que se dotou

a Unión Europea.

• Disposición favorable á conservación do patrimonio comunitario. • Interese por coñecer outros territorios, países e sociedades distintas á propia.


• Aprecio da singularidade dos espazos ambientais protexidos pola UE.

• Valoración das iniciativas europeas, como os programas Erasmus, Galileo, Capitais Culturais, etc.

4. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN


• 1ª AVALIACIÓN: Temas 1-2-3-4-5.




Para levar a cabo a avaliación do alumnado usaremos distintosprocedementos. Serán os seguintes:

29

En primeiro lugar realizarase unha avaliación inicial, que achegue datosobxectivos sobre a diversidade de coñecementos de cada estudante, o que permitecentrarse nos obxectivos, contidos, criterios de avaliación e actividades a realizar.

A observación e anotación, no caderno da profesora, da realización do traballodiario, tanto na casa como na aula. Así mesmo deixarase constancia das intervencións eparticipación do alumnado no desenvolvemento das aulas.

Uso dunha rúbrica para avaliar os traballos grupais ou individuais que así sexanacordados, para traballar aspectos concretos ou de ampliación sobre algunha dasunidades didácticas.

Cada trimestre realizaranse varias probas escritas sobre os contidosdesenvolvidos durante esa avaliación.

O Sistema de Avaliación empregado establece as seguintes porcentaxes:

60%

Proba escrita ou calquera outra actividade que supla á realización daproba escrita: traballo, exame oral, etc.

20%

Avaliación de aula: na que se terá en conta o comportamento (actitude,respecto, corrección nas intervencións orais, etc. As saídas ao pasillo, ostoques reiterados de atención, as malas contestacións restarán negativamentesobre a nota final).

Actividades encomendadas: neste caso valorarase se as teñen feitas ounon xa que o que se pretende é comprobar o seu traballo diario na aula e nosseus fogares.

Caderno: na que se terá en conta a limpeza, a orde, a realización dasactividades encomendadas.

20%

Actividade e ou traballo: encargaráselles por avaliación un ou variostraballos ou actividades para que a realicen de xeito individual ou colectivo(aspecto que lles será indicado previamente).

No caso de non ter pedido actividade de avaliación as porcentaxes serán as seguintes:

80%

Proba escrita ou calquera outra actividade que supla á realización daproba escrita: traballo, exame oral, etc.

10%

Actividades, resumos, esquemas, etc.

10%

Aula: asistencia, actitude, comportamento.

Sistema de puntuación empregado:

Sempre se terá en conta a suxeción ás pautas básicas que rexen a expresión escrita, especialmente a precisión léxica, a corrección da sintaxe, a claridade na expresión e a coherencia na exposición das ideas. As faltas de ortografía sancionaranse cun máximo de 1pto. en base aos seguintes condicionantes:

Ata 5 faltas ortográficas restarase da nota do exame, proba, traballo… –0,5 ptos.

29

Entre 5 e 10 ou superior, restarase –1 pto.

Exame: Os exames poderán contar con mín 6 e un máximo de 10 preguntas que se puntuarán do seguinte xeito:

O valor de cada pregunta será asignado polo docente en función da dificultade ouimportancia que esta poda supoñer no caso dun exme cun número de preguntas inferiora 10.

En exames cun número de preguntas igual a 10, o valor de cada pregunta será oresultante de dividir 10 ptos. entre o nº de preguntas e apartados que conteña.

Actividade, traballo, etc (alternativa ao exame).



M.B. de 9 a 10

B+ + 8 a 9

B+ 7 a 8

B 6 a 7

R+ 5 a 6

R 5

R - 3 a 4

R - - 1 a 2

M 0 a 1

Nota: tanto o exame coma a actividade deste apartado, deben ser calculadosen base ao 60% da nota ou ao 80% no caso de non ter pedido actividade ou traballode avaliación complementaria.

Caderno: o seu valor será de 0,75 ptos.

Neste apartado terase en conta a presentación ordeada dos contidos,actividades e prácticas indicadas polo docente ao longo dos diferentes trimestres asícoma a limpeza e a escrita de todo este traballo presentado por parte do alumn@ nocaderno.

Nota: O retraso puntuarase sempre e cando teña unha xustificaciónsatisfactoria.

Cualificarase en base á seguinte escala:

LETRA NOTA NUMÉRICA RETRASO

M 0 0

R 0,25 0,125

29

B 0,5 0,25

M.B. 0,75 0,37

Actividades, resumos, esquemas, etc. (o número de exercicios a avaliar iránen función do criterio do docente. A finalidade destas actividades será a de comprobar otraballo diario do alumnado, ora feito na aula ora feito na casa. A súa incidencia numéricasobre a nota é mínima polo factor anteriormente citado), pero si servirán para dirimir osaprobados ou suspensos dubidosos.

O valor destas actividades será de 0,25 ptos.

Actividade Avaliación.

Nota: este valor será calculado en base ao 20%.



M.B. de 9 a 10

B+ + 8 a 9

B+ 7 a 8

B 6 a 7

R+ 5 a 6

R 5

R - 3 a 4

R - - 1 a 2

M 0 a 1

Comportamento: o seu valor será de 1 pto.


M 0

R 0,25

B 0,5

B + 0,75

M.B. 1

Neste apartado valorarase o traballo diario, a participación na aula, o interesepola materia e a ausencia dun comportamento disruptivo.

29


As cualificacións de cada avaliación serán consignadas na acta e boletíncorrespondentes, de conformidade co establecido na normativa vixente.

Neste sentido, no departamento de CC.SS., Xeografía e Historia do IES doMilladoiro, para o curso académico 2015/2016, establécese unha cualificación mínimaque o alumnado debe acadar para elaborar a media trimestral, fixada en 3 ptos sobre10. En base a isto precísanse as seguintes consideracións:

.Se o alumn obtén nunha das partes exames, probas, traballos, presentación…)

una cualificación dun 3 ou menor, non se fará media e establecerase a nota da

avaliación nun 4. O alumn° terá que recuperara só a parte ou partes suspensas desa

avaliación.

Se o alumn@ obtén.

A cualificación obtida en cada avaliación trimestral redondearase, se é o caso,de xeito que o decimal se asimilará ao enteiro superior se o seu valor é de 0,5 ousuperior e ao anterior nos restantes casos, entendendo sempre que a nota mínima seráde 1 punto.

Será preciso acadar un mínimo de 5 ptos. para superar cada avaliación. De nonchegar a este mínimo, o alumnado terá a posibilidade de realizar unha proba derecuperación á volta das vacacións trimestrais. Os alumnos con dúas ou máisavaliacións suspensas, terán a posibilidade de recuperalas na convocatoriaextraordinaria de setembro. A proba referirase aos contidos globais dados ao longo docurso académico e será preciso obter un mínimo de 5 ptos. para superala.

Para estas probas de recuperación e a extraordinaria de setembro, rexirán osmesmos contidos, criterios e instrumentos de avaliación previstos para este cursoacadémico e presentes nesta programación.

6.METODOLOXÍA Os principios metodolóxicos nos que se apoia este proxecto baséanse,

fundamentalmente, nos seguintes criterios:

Considérase a Xeografía, a Historia e a Historia da Arte como as disciplinas

aglutinantes da maior parte dos contidos, tendo en conta que son suficientemente

explicativas, presentan un corpo de doutrina e de procedementos axeitadamente

estruturado, están sempre abertas a novas achegas e tendencias, e constitúen a base

fundamental da formación académico-docente dos profesores e as profesoras que

imparten docencia na materia.

Consideramos a actividade docente como mediadora e guía para o

desenvolvemento da construción persoal do coñecemento.

29

Partiremos dos diferentes niveis de desenvolvemento individual, a partir da

avaliación inicial, tendo en conta as capacidades e os coñecementos previos do

alumnado. Atendeuse á diversidade do alumnado que accede á Educación Secundaria,

de acordo coa variedade da súa procedencia e as súas distintas capacidades, cos seus

diferentes estilos cognitivos e cos seus distintos ritmos de aprendizaxe. Isto implica a

selección de actividades diferenciadas, con distintos niveis de complexidade e graos de

elaboración (individuais, de grupo, libres, etc.) moi variados.

A intervención educativa estimulará a capacidade de aprender a aprender

do alumnado dun xeito funcional e significativo.

Procuraremos a adaptación pedagóxica ás diferentes necesidades do

alumnado.

Desenvolveremos un tipo de avaliación que forneza información relevante

sobre o proceso de aprendizaxe para mellorar a calidade do ensino.

Fomentaremos as capacidades de autonomía e socialización do alumnado.

Presentaremos os contidos en conxuntos temáticos que se desenvolverán

na aula organizados en unidades didácticas, de xeito que fomenten a

interdisciplinariedade das ciencias sociais a través da indagación, a investigación o

tratamento da información, a análise crítica desa información e a explicación multicausal

dos fenómenos sociais e humanos.

Apóstase pola práctica dun método de traballo segundo o cal os profesores

e as profesoras decidirán, en cada momento e situación, a metodoloxía que deberán

seguir entre as que se expoñen a continuación:

1. Indutiva. Parte do particular e próximo ao alumno e á alumna para rematar

no xeral e máis complexo.

2. Dedutiva. Parte do xeral para concluír no particular, no ámbito próximo ao

alumno e á alumna.

3. Indagatoria. Baséase na aplicación do método científico. 4. Activa. Fundaméntase na realización de actividades variadas polo

alumnado.

5. Explicativa. Inspírase en estratexias de explicación. 6. Mixta. Combina a práctica de máis dun dos métodos anteriores nunha

mesma unidade didáctica.

Completarase o traballo con dinámicas e traballos grupais favorecendo a

interacción do alumnado e a aprendizaxe colaborativa.

7.RECURSOS EDUCATIVOS E DIDÁCTICOS

Usarase o seguinte libro de texto como material básico para o seguimento dasaulas:

Xeografía e Historia 4º ESO, ed. Obradoiro, Santillana (proxecto Os Camiños doSaber).

29

Así mesmo, farase uso da única aula de informática, así como o canón proxector, na medida en que estea disponible dados os ínfimos recursos TIC dos que dispón o novo IES do Milladoiro.

8.PROGRAMA DE REFORZO PARA RECUPERACIÓN DAS MATERIAS

PENDENTES DE CURSOS ANTERIORES.

O alumnado con algunha materia pendente poderá realizar dúas probas escritas ao

longo do ano para acadar a valoración positiva, igual ou superior ao 5.

No mes de xaneiro realizarase a primeira das probas, con aproximadamente a

metade da materia, e os alumnos que aproben irán ao seguinte exame só coa segunda

metade da materia.

O segundo exame escrito será no mes de maio. Nesa data, o alumnado que non

tivera avaliada positivamente a proba de xaneiro deberá avaliarse de toda a materia para

intentar conseguir unha nota igual ou superior a 5 puntos, e os que aprobaran a primeira

proba só se avaliarán da segunda metade da materia.

O programa de reforzo para o alumnado da ESO inclúe a entrega dunha listaxe de

actividades a realizar, e se lles indicará que de aí se extraerán as preguntas a contestar

nos dous exames.

O profesorado do Departamento de Ciencias Sociais, Xeografía e Historia ofreceráa súa disposición nalgún recreo para aclarar dúbidas. 9.MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE.

Tanto a avaliación inicial como a avaliación continua permiten detectar as diferentes

medidas de atención á diversidade que poden ser necesarias, para alumnado que

necesite reforzo ou adaptación curricular e para o alumnado con altas capacidades

intelectuais.

O traballo con actividades de reforzo ou de ampliación sitúan aos docentes na

necesidade de educar desde e para a diversidade, en consonancia co Departamento de

Orientación do centro e na adecuación da metodoloxía a aplicar.

10.ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES.

Roteiro John Moore (A Coruña) Visita ás Curtidorías de

Belvís/Asociación Buxa (¿) Visita á Fundación Granell (Surrealismo/restauración de

patrimonio)

29

Visita ao Parlamento de Galicia

Así mesmo, ao longo do curso e sempre que a programación cultural da zona

encaixe axeitadamente co programa de CCSS de 4ºESO, trataremos as posibilidades de

concretar todas aquelas saídas posibles.

11.ESTRATEXIAS DE FOMENTO DA LECTURA DE ACORDO CO PROXECTO

LECTOR.

No desenvolvemento da materia ao longo do curso, ofreceráselle ao alumnado

unha escolma de textos literarios que teñan como telón de fondo o período histórico a

estudar en 4ºESO. Serán obxecto de lectura e de traballo a través de actividades

relacionadas co programa. Do mesmo xeito, faráselle unha recomendación de posibles

lecturas a obter da biblioteca.

12.ACCIÓNS PREVISTAS PARA A UTILIZACIÓN DAS TICS.

Neste ámbito o alumnado utilizará as novas tecnoloxías de acordo cos recursos donovo

IES do Milladoiro. Deste xeito procurarase utilizar a aula de informática para oacceso a páxinas web relacionadas cos contidos das materias, a proxección de recursosaudiovisuais e a exposición de presentacións dixitais na aula, sempre que sexa posible,debido á ínfima dotación coa que conta o centro. Igualmente o alumnado recibirárecomendacións de páxinas de internet para afondar en distintos coñecementos.

13.CONSTANCIA DE INFORMACIÓN AO ALUMNADO.

Os aspectos esenciais desta programación serán comunicados ao alumnado ao

principio do curso académico.

Tamén se contempla a posibilidade de que o alumnado que así o requira, coa

antelación suficiente, poda acceder á versión completa da programación do

Departamento de Ciencias Sociais, Xeografía e Historia.

14.PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN.

A revisión da programación é unha parte importante no proceso de mellora da

calidade do ensino, xa que permite comprobar a eficiencia do propio proceso de

aprendizaxe. O profesorado deste Departamento fará un seguimento trimestral,

valorando o logro dos obxectivos, a correcta secuenciación, a metodoloxía, os resultados

29

e todos os aspectos relevantes para a optimización do proceso de ensino-aprendizaxe e

para introducir as modificacións necesarias para os vindeiros cursos.

29

PROGRAMACIÓN HISTORIA DO MUNDOCONTEMPORÁNEO 1º BACH.

índice

PROGRAMACIÓN HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO 1ºBACHARELATOCurso 2015/16

Índice:

En base a RESOLUCIÓN do 27 de xullo de 2015, da Dirección Xeral de Educación, FormaciónProfesional e Innovación Educativa, pola que se ditan instrucións no curso académico 2015/16para a implantación do currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato noscentros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia, e segundo o seu Capítulo V, estaprogramación didáctica aborda os seguintes aspectos:

1 Introducción e contextualización.2 Obxectivos xerais do Bacharelato.3 Criterios de avaliación materias LOMCE.4 Actividades de aprendizaxe para cada contido.5 Instrumentos de avaliación para cada estándar de aprendizaxe.6 Metodoloxía.7 Procedementos de avaliación.8 Criterios de cualificación.9 Directrices e instrumentos para realizar a avaliación inicial.10 Atención á diversidade no bacharelato.11 Acción de contribución ao plan tic do centro.

29

12 Accións de contribución ao proxecto lector e proxecto lingüístico do centro.13 Materiais didácticos incluídos os libros de texto.14 Actividades de reforzo / recuperación.15 Actividades complementarias e extraescolares.16 Constancia de información ao alumnado.17 Procedementos para avaliar a propia programación.

Hª DO MUNDO CONTEMPORÁNEO. 1º BACH

1. 1.INTRODUCIÓN

Un dos obxectivos fundamentais da materia de Historia do Mundo Contemporáneo é ocoñecemento e a comprensión dos feitos e procesos históricos desenvolvidos desde finais doséculo XVIII, coñecemento que se considera básico para entender o presente e a sociedadeactual, xa que tanto un coma a outra forman parte dun proceso inacabado que se configura conelementos herdados do pasado.

É evidente que mediante o estudo da Historia Contemporánea o alumnado desenvolve ascompetencias básicas, sendo quizais as máis potenciadas a Lingúística, a Social e Cívica e aCultural. É dicir, o alumnado fórmase para a vida profesional, pero tamén como cidadán que viveen comunidade, entendida en sentido amplo, global. Para coñecer, valorar e respectar outrasculturas nas súas distintas manifestacións temos que comezar por coñecer, valorar e respectar anosa propia cultura e a nosa propia historia, á que tamén se lles prestará unha atención especial,indo do xeral ao particular.

A partir dos Obxectivos, Competencias, Contidos, Criterios de Avaliación e Estándares deAprendizaxe preténdese o desenvolvemento persoal, intelectual e social do alumnado destaetapa educativa. Todas as actividades propostas queren favorecer a capacidade do alumnadopara aprender por si mesmo para traballar en equipo e individualmente e para actuar con espíritocrítico.

Os contidos de Historia do Mundo Contemporáneo arrancan dun estudo do Antigo Réxime e asúa crise e a partir da Revolución Industrial e as súas consecuencias chega ao século xx,facendo especial fincapé na Europa de Entreguerras e na Segunda Guerra Mundial,establecendo unha caracterización específica do mundo desde os anos cincuenta do século xxata o mundo actual, definido polas áreas xeopolíticas e culturais, dentro da globalización, cosconflitos que o caracterizan, sen pasar por alto o final do bloque comunista e as novas relaciónsinternacionais xurdidas despois dos atentados de Nova York ou o xurdimento do radicalismoislámico. Ao tratar de analizar tales feitos, a Historia enriquécese coas achegas doutrasdisciplinas e mesmo coas conclusións da investigación xornalística dos acontecementos, o usodas tecnoloxías da información, a crítica dos medios de comunicación, a reflexión sobre a

29

diversidade cultural, a historia oral ou a comparación con novelas históricas deses feitoshistóricos.

Débense desenvolver conceptos, pero tamén procedementos do traballo do historiador, cunvocabulario científico da disciplina, que requirirá rigor e espírito de traballo, exposicións, correctaortografía e expresión que permitan ao estudante establecer os seus razoamentos eargumentacións.

Por tanto, a Historia do Mundo Contemporáneo debe achegar ao alumnado o coñecemento domundo actual, e ver a Historia como un proceso no que inciden todos os aspectos da vida dohome aínda que dentro da totalidade desa globalización, o historiador pode seleccionar os máispróximos ou os que máis lle interesen, sobre unha realidade histórica concreta obxecto da súainvestigación, a partir dunha hipótese de traballo e axudado por un tratamento das fonteshistóricas.

No ano académico 2015/2016 contamos cun 1ºBacharelato conformado por un total de 28alumnos, dos cales 3 son repetidores.

Esta programación fundaméntase no Decreto 86/2015 polo que se establece o currículo da ESOe do bacharelato na Comunidade de Galicia.

2. OBXECTIVOS XERAIS

2.OBXECTIVOS XERAIS DO BACHARELATO

Con respecto aos obxectivos xerais do Bacharelato, a materia de Historia do MundoContemporáneo debe contribuír a desenvolver no alumnado, dun modo específico e prioritario, ascapacidades que lle permitan:

a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade.b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais.c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade.d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá.f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras.g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación.h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social.i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida.l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego.m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural.o) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables.p) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria.q) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dunmundo globalizado.

29

En base á Orde ECD/65/2015, do 21 de xaneiro, pola que se describen as relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación da educación primaria, a educación secundaria obrigatoria e o bacharelato; e no referente ás competencias clave, nesta materia trabállanse, de forma permanente, as seguintes:

● CSC. Competencia social e cívica.● CCL. Competencia en comunicación lingüística.● CAA. Competencia de aprender a aprender.

E de forma máis esporádica ou puntual, en función dos contidos traballados, as restantes:

● CD. Competencia dixital.● CMCCT. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.● CCEC.Conciencia e expresións culturais.● CSIEE. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

3. 3.CRITERIOS DE AVALIACIÓN MATERIAS LOMCE

1º Bach., Historia do mundo contemporáneo

MateriaCriterios deavaliación

Estándares de aprendizaxe C. clave Mínimos esixibles

Historia do Mundo Contemporáneo. 1º de bacharelato

B1.1. Definir e esquematizar os trazos do Antigo Réxime, describindo os seus aspectos demográficos, económicos, políticos, sociais e culturais, utilizando diferentes tipos de diagramas.

HMCB1.1.1. Extrae os trazosdo Antigo Réxime dun texto proposto que os conteña.HMCB1.1.2. Obtén e selecciona información escrita e gráfica relevante, utilizando fontes primarias ousecundarias, relativa ao Antigo Réxime.HMCB1.1.3. Clasifica os trazos do Antigo Réxime en aspectos demográficos, económicos, políticos, sociais e culturais.HMCB1.1.4. Elabora mapas conceptuais que explican os trazos característicos do Antigo Réxime.

CSC,CAA,CCL,CD,CCEC HMCB1.1.1. Extrae os trazosdo Antigo Réxime dun texto proposto que os conteña.

HMCB1.1.3. Clasifica os trazos do Antigo Réxime en aspectos demográficos, económicos, políticos, sociaise culturais.


B1.2. Distinguir as transformacións no Antigo Réxime ENUMERAR as que afectan A economía, A poboación e A sociedade.

HMCB2.2.1. Explica as transformacións do Antigo Réxime que afectan a economía, a poboación e a sociedade.HMCB2.2.2. Analiza a evolución dos trazos do Antigo Réxime do século XVII e o século XVIII.

CSC,CAA,CCL HMCB2.2.1. Explica as transformacións do Antigo Réxime que afectan a economía, a poboación e a sociedade.


B1.3. Explicar o parlamentarismo inglés do século XVIIresumindo as características esenciais do sistemae valorando o papel das revolucións para alcanzar as transformacións necesarias para logralo.

HMCB1.3.1. Describe as características do parlamentarismo inglés a partir de fontes históricas.HMCB1.3.2. Distingue as revolucións inglesas do século XVII como formas que promoven o cambio político do Antigo Réxime.

CSC,CCEC,CCL HMCB1.3.2. Distingue as revolucións inglesas do século XVII como formas quepromoven o cambio político do Antigo Réxime.

29


B1.4. Relacionar as ideas da Ilustración co Liberalismo de comezo do século XIX, establecendo elementos de coincidencia entre ámbalas ideoloxías.

HMCB1.4.1. Enumera e describe as ideas da Ilustración e as do Liberalismo de comezos do século XIX.HMCB1.4.2. Establece as semellanzas e AS diferenzasentre as ideas da Ilustración e o Liberalismo de comezos do século XIX.

CSC,CCEC,CCL HMCB1.4.1. Enumera e describe as ideas da Ilustración e as do Liberalismo de comezos do século XIX.


B1.5. Describir as relacións internacionais do Antigo Réxime demostrando a idea de equilibrio europeo.

HMCB1.5.1. Sitúa en mapas de Europa os países ou reinos en función dos conflitos en que interveñen.

CSC,CAA,CD HMCB1.5.1. Sitúa en mapas de Europa os países ou reinos en función dos conflitos en que interveñen.


B1.6. Diferenciar manifestacións artísticas do Antigo Réxime e seleccionar as obras máis destacadas.

HMCB1.6.1. Distingue e caracteriza obras de arte do Rococó.

CSC,CCEC,CCL,CAA Non se tratarán contidos de Arte pola extensión do programa. Víronse en 4º de ESO


B2.1. Obter información que permita explicar as revolucións industriais do século XIX, seleccionándoa das fontes bibliográficas ou en liña nas que se ache dispoñible.

HMCB2.1.1. Identifica as causas da primeira Revolución Industrial.HMCB2.1.2. Explica razoadamente a evolución cara á segunda Revolución Industrial.

CSC,CAA,CCL HMCB2.1.1. Identifica as causas da primeira Revolución Industrial.


B2.2. Describir as Revolucións Industriais do século XIX e establecer os seus trazos característicos e as súas consecuencias sociais

HMCB2.2.1. Explica razoadamente a evolución cara á segunda Revolución Industrial.HMCB2.2.2. Analiza comparativa e esquematicamente as dúas revolucións industriais.

CSC,CAA,CCL HMCB2.2.1. Explica razoadamente a evolución cara á segunda Revolución Industrial.


B2.3. Enumerar os países que iniciaron a industrialización, localizalos adecuadamente e establecer as rexiónsonde se produce eseavance.

HMCB2.3.1. Localiza nun mapa os países industrializados e as súas rexións industriais.HMCB2.3.2. Analiza aspectos que expliquen o desenvolvemento económicodo sector industrial dos primeiros países industrializados, a partir de fontes historiográficas.HMCB2.3.3. Debate en tornoao éxito ou o fracaso da industrialización en España een Galicia.

CSC,CAA,CD,CCL,CMCCT HMCB2.3.1. Localiza nun mapa os países industrializados e as súas rexións industriais.

HMCB2.3.3. Debate en torno ao éxito ou o fracaso da industrialización en España e en Galicia.


B2.4. Identificar os cambios nos transportes, na agricultura e na poboación que influíron ou foron consecuencia da Revolución Industrialdo século XIX.

HMCB2.4.1. Sinala os cambios sociais máis relevantes do século XIX asociándoos ao proceso da Revolución Industrial.HMCB2.4.2. Describe a partirdun plano a cidade industrial británica.HMCB2.4.3. Identifica en imaxes os elementos propiosda vida nunha cidade industrial do século XIX.HMCB2.4.4. Comenta mapas que expliquen a evolución da extensión das redes de transporte: ferrocarril, estradas e canles.

CSC,CAA,CSIEE,CCL,CD HMCB2.4.1. Sinala os cambios sociais máis relevantes do século XIX asociándoos ao proceso da Revolución Industrial.

HMCB2.4.3. Identifica en imaxes os elementos propios da vida nunha cidade industrial do século XIX.

29


B2.5. Analizar e seleccionar ideas que identifiquen as características da economía industrial e do liberalismo económico.

HMCB2.5.1. Explica as causas e consecuencias dascrises económicas e as súasposibles solucións a partir defontes históricas.

CSC,CAA,CCL HMCB2.5.1. Explica as causas e consecuencias das crises económicas e as súas posibles solucións a partir defontes históricas.


B2.6. Coñecer as correntes de pensamento que pretenden mellorar asituación dos obreiros do século XIX.

HMCB2.6.1. Compara as correntes de pensamento social da época da Revolución Industrial: socialismo utópico, socialismo científico e anarquismo.HMCB2.6.2. Distingue e explica as características dostipos de asociacionismo obreiro.

CSC,CAA,CCL HMCB2.6.1. Compara as correntes de pensamento social da época da Revolución Industrial: socialismo utópico, socialismo científico e anarquismo.


B3.1. Analizar a evolución política, económica, social, cultural e de pensamento que caracteriza a primeira metade do século XIX, distinguindo os feitos, os personaxese os símbolos, e encadrándoos en cada variable analizada.

HMCB3.1.1. Realiza eixes cronolóxicos que inclúan diacronía e sincronía dos acontecementos da primeira metade do século XIX.

CSC,CAA,CMCCT HMCB3.1.1. Realiza eixes cronolóxicos que inclúan diacronía e sincronía dos acontecementos da primeira metade do século XIX.


B3.2. Describir as causas e o desenvolvemento daindependencia de Estados Unidos, e establecer as causasmáis inmediatas e asetapas da independencia.

HMCB3.2.1. Identifica xerarquías causais na guerrade independencia dos Estados Unidos a partir de fontes historiográficas.

CSC,CCL,CAA HMCB3.2.1. Identifica xerarquías causais na guerra de independencia dos Estados Unidos a partir de fontes historiográficas.


B3.3. Explicar, a partir de información obtida en internet, a Revolución Francesade 1789, incluíndo cada idea obtida nascausas, no desenvolvemento e nas consecuencias.

HMCB3.3.1. Explica as causas da Revolución Francesa de 1789.HMCB3.3.2. Explica esquematicamente o desenvolvemento da Revolución Francesa.

CSC,CCL HMCB3.3.1. Explica as causas da Revolución Francesa de 1789.


B3.4. Identificar o Imperio Napoleónico,localizar a súa expansión europea eestablecer as súas consecuencias.

HMCB3.4.1. Identifica nun mapa histórico a extensión do Imperio Napoleónico.

CSC,CAA,CD HMCB3.4.1. Identifica nun mapa histórico a extensión do Imperio Napoleónico.


B3.5. Analizar a transcendencia para Europa do Congresode Viena e a restauración do absolutismo, e identificar as súas consecuencias para os países implicados.

HMCB3.5.1. Analiza as ideasdefendidas e as conclusións do Congreso de Viena, e relaciónaas coas súas consecuencias.

CSC,CCL,CAAHMCB3.5.1. Analiza as ideas defendidas e as conclusións do Congreso de Viena, e relaciónaas coas súas consecuencias.


B3.6. Identificar as revolucións burguesas de 1820, 1830 e 1848, e relacionar as súas causas e o seu desenvolvemento.

HMCB3.6.1. Compara as causas e o desenvolvementodas revolucións de 1820, 1830 e 1848.

CSC,CCL HMCB3.6.1. Compara as causas e o desenvolvemento das revolucións de 1820, 1830 e 1848.

29


B3.7. Coñecer o proceso de Unificación de Italia eAlemaña, obtendo o seu desenvolvemento a partir da análise de fontes gráficas.

HMCB3.7.1. Describe e explica a unificación de Italia e a de Alemaña a partir de fontes gráficas.

CSC,CCL,CD HMCB3.7.1. Describe e explica a unificación de Italia e a de Alemaña a partir de fontes gráficas.


B3.8. Descubrir as manifestacións artísticas de comezos do século XIX, obtendo información de medios bibliográficosou de internet e presentándoa adecuadamente.

HMCB3.8.1. Establece as características propias da pintura, a escultura e a arquitectura do Neoclasicismo e o Romanticismo a partir de fontes gráficas.

CSC,CCEC,CCL,CAA Non se tratarán contidos de Arte pola extensión do programa. Víronse en 4º de ESO


B3.9. Analizar utilizando fontes gráficas a independencia de Hispanoamérica.

HMCB3.9.1. Realiza un friso cronolóxico explicativo da independencia das colonias hispanoamericanas ao com

CSC,CMCCT,CAA HMCB3.9.1. Realiza un friso cronolóxico explicativo da independencia das colonias hispanoamericanas ao comezo do século XIX.


B4.1. Describir as transformacións e osconflitos xurdidos a finais do século XIX e comezos do séculoXX, e distinguir o seudesenvolvemento e os factores desencadeadores.

HMCB4.1.1. Realiza un diagrama en que se expliquen as cadeas causaise os procesos dentro do período de finais do século XIX e comezos do XX.

CSC,CAA HMCB4.1.1. Realiza un diagrama en que se expliquen as cadeas causais eos procesos dentro do período de finais do século XIX e comezos do XX.


B4.2. Analizar a evolución política, social e económica dos principais paíseseuropeos, ademais de Xapón e os Estados Unidos a finais do século XIX, e presentar información que explique tales feitos.

HMCB4.2.1. Elabora un eixe cronolóxico con feitos que explican a evolución durante a segunda metade do séculoXIX de Inglaterra, Francia, Alemaña, o Imperio Austrohúngaro, Rusia, os Estados Unidos e Xapón.HMCB4.2.2. Explica a partir de imaxes as características que permiten identificar a Inglaterra vitoriana. HMCB4.2.3. Analiza textos relativos á época de Napoleón III en Francia.HMCB4.2.4. Identifica e explica razoadamente os feitos que converten Alemaña nunha potencia europea durante o mandato de Bismarck.

CSC,CMCCT,CAA,CCL,CD HMCB4.2.1. Elabora un eixe cronolóxico con feitos que explican a evolución durante a segunda metade do século XIX de Inglaterra, Francia, Alemaña, o Imperio Austrohúngaro, Rusia, os Estados Unidos e Xapón.

HMCB4.2.4. Identifica e explica razoadamente os feitos que converten Alemaña nunha potencia europea durante o mandato de Bismarck.


B4.3. Describir a expansión imperialista de europeos, xaponeses e estadounidenses a finais do século XIX, e establecer as súas consecuencias.

HMCB4.3.1. Identifica e explica razoadamente as causas e as consecuencias da expansión colonial da segunda metade do século XIX.HMCB4.3.2. Localiza nun mapamundi as colonias das potencias imperialistas.HMCB4.3.3. Sabe recoñecercadeas e interconexións causais entre colonialismo, imperialismo e a Gran Guerra de 1914.

CSC,CAA,CCL,CD HMCB4.3.1. Identifica e explica razoadamente as causas e as consecuencias daexpansión colonial da segunda metade do século XIX.

HMCB4.3.2. Localiza nun mapamundi as colonias das potencias imperialistas.


B4.4. Comparar sinteticamente os sistemas de alianzasdo período da Paz Armada.

HMCB4.4.1. Describe as alianzas dos países máis destacados durante a Paz Armada.

CSC,CCL HMCB4.4.1. Describe as alianzas dos países máis destacados durante a Paz Armada.

29


B4.5. Distinguir os acontecementos queconducen á declaración das hostilidades da I Guerra Mundial, e desenvolver as súas etapas e as súas consecuencias.

HMCB4.5.1. Identifica a partir de fontes históricas ou historiográficas as causas daI Guerra Mundial.HMCB4.5.2. Comenta símbolos conmemorativos vinculados á I Guerra Mundial.HMCB4.5.3. Analiza e explica as etapas da Gran Guerra a partir de mapas históricos.HMCB4.5.4. Extrae conclusións de gráficos e imaxes sobre as consecuencias da I Guerra Mundial.

CSC,CAA,CCL,CD HMCB4.5.1. Identifica a partir de fontes históricas ou historiográficas as causas da IGuerra Mundial.

HMCB4.5.3. Analiza e explica as etapas da Gran Guerra a partir de mapas históricos.

HMCB4.5.4. Explica as consecuencias da Gran Guerra


B5.1. Recoñecer as características do período de Entreguerras inseríndoas nos correspondentes aspectos políticos, económicos, sociais ou culturais.

HMCB5.1.1. Explica as características do período deEntreguerras a partir de manifestacións artísticas e culturais de comezos do século XX.

CSC,CCL Non se tratarán contidos de Arte pola extensión do programa. Víronse en 4º de ESO


B5.2. Esquematizar o desenvolvemento da Revolución Rusa de 1917 recoñecendo as súas etapas e os seus protagonistas máis significativos, e establecer as súas consecuencias.

HMCB5.2.1. Identifica e explica algunhas das causasda Revolución Rusa de 1917.HMCB5.2.2. Compara a Revolución Rusa de febreiro de 1917 coa de outubro de 1917.

CSC,CCL,CAAHMCB5.2.1. Identifica e explica algunhas das causas da Revolución Rusa de 1917.HMCB5.2.2. Compara a Revolución Rusa de febreiro de 1917 coa de outubro de 1917.


B5.3. Identificar os tratados de paz da I Guerra Mundial e establecer como unha consecuencia oxurdimento da Sociedade de Nacións.

HMCB5.3.1. Explica os acordos dos tratados de paz da I Guerra Mundial e analiza as súas consecuencias a curto prazo.

HMCB5.3.2. Analiza o papel que xoga a Sociedade de Nacións nas relacións internacionais, a partir de fontes históricas.

CSC,CCL,CAA HMCB5.3.1. Explica os acordos dos tratados de paz da I Guerra Mundial e analizaas súas consecuencias a curto prazo.


B5.4. Explicar a GranDepresión e describiros factores desencadeadores e as súas influencias na vida cotiá.

HMCB5.4.1. Interpreta imaxes da Gran Depresión.HMCB5.4.2. Comenta gráficas que explican a crise económica de 1929.

CSC,CCL,CAA,CD,CMCCT HMCB5.4.1. Interpreta imaxes da Gran Depresión.HMCB5.4.2. Comenta gráficas que explican a crise económica de 1929.


B5.5. Recoñecer a transcendencia dos fascismos europeos como ideoloxías que conduciron ao desencadeamento de conflitos no panorama europeo do momento.

HMCB5.5.1. Compara o fascismo italiano e o nazismo alemán.HMCB5.5.2. Distingue símbolos dos fascismos europeos da primeira metade do século XX.

CSC,CCL HMCB5.5.1. Compara o fascismo italiano e o nazismoalemán.


B5.6. Comprender as relacións internacionais no período de entreguerras como elementos importantes das causas da II Guerra Mundial.

HMCB5.5.3. Analiza a partir de fontes contrapostas as relacións internacionais anteriores ao estoupido da II Guerra Mundial.

CSC,CAA,CCL HMCB5.5.3. Analiza a partir de fontes contrapostas as relacións internacionais anteriores ao estoupido da II Guerra Mundial.


B5.7. Identificar e explicar as desencadeadores daII Guerra Mundial, así como os feitos máis característicos.

HMCB5.7.1. Identifica e explica as causas desencadeadores da II Guerra Mundial a partir de fontes históricas.

CSC,CAA,CCL HMCB5.7.1. Identifica e explica as causas desencadeadores da II Guerra Mundial a partir de fontes históricas.

29


B5.8. Establecer as etapas do desenvolvemento daII Guerra Mundial, distinguindo as que afectaron a Europa eas que afectaron aosEstados Unidos e a Xapón.

HMCB5.8.1. Explica as etapas da II Guerra Mundial tanto na fronte europea como na guerra do Pacífico.HMCB5.8.2. Analiza o desenvolvemento da II Guerra Mundial a partir de mapas históricos.

CSC,CAA,CCL HMCB5.8.1. Explica as etapas da II Guerra Mundial tanto na fronte europea como na guerra do Pacífico.

HMCB5.8.2. Analiza o desenvolvemento da II Guerra Mundial a partir de mapas históricos.


B5.9. Analizar o papel da guerra mundial como elemento de transformación da vida cotiá.

HMCB5.9.1. Describe as consecuencias da II Guerra Mundial.

CSC,CAA,CCL HMCB5.9.1. Describe as consecuencias da II Guerra Mundial.


B5.10. Entender o contexto en que se desenvolveu o Holocausto na guerra europea e as súas consecuencias.

HMCB5.10.1. Analiza imaxesque explican o Holocausto levado a cabo pola Alemaña nazi.HMCB5.10.2. Recoñece a significación do Holocausto na historia mundial.

CSC,CAA,CD,CCL HMCB5.10.1. Analiza imaxesque explican o Holocausto levado a cabo pola Alemaña nazi.


B5.11. Obter e seleccionar información escrita egráfica relevante, utilizando fontes primarias ou secundarias, relativa á posguerra.

HMCB5.11.1. Sintetiza textosque explican a intervención da ONU nas relacións internacionais e nos asuntos de descolonización.

CSC,CCL,CAA HMCB5.11.1. Sintetiza textos que explican a intervención da ONU nas relacións internacionais e nos asuntos de descolonización.


B6.1. Describir os feitos políticos, económicos, sociais e culturais que explican o xurdimento dos dousbloques antagónicos,clasificándoos e presentándoos adecuadamente.

HMCB6.1.1. Localiza nun mapa os países que formaban os bloques comunista e capitalista.

CSC,CD HMCB6.1.1. Localiza nun mapa os países que formaban os bloques comunista e capitalista


B6.2. Interpretar a Guerra Fría, a coexistencia pacífica e a distensión, e as súas consecuencias,e establecer acontecementos queexemplifiquen cada unha destas etapas das relacións internacionais.

HMCB6.2.1. Identifica e explica os conflitos da Guerra Fría a partir dun mapa histórico.

CSC,CAA,CCL,CD HMCB6.2.1. Identifica e explica os conflitos da GuerraFría


B6.3. Distinguir feitosque explican o enfrontamento entre os bloques comunista e capitalista, revisandoas novas dos mediosde comunicación da época.

HMCB6.3.1. Selecciona símbolos e imaxes que se identifiquen co mundo capitalista e o mundo comunista.HMCB6.3.2. Extrae conclusións dos textos, imaxes, mapas e gráficas que expliquen a evolución deambos os bloques enfrontados na Guerra Fría, e sinala a que bloque pertence e algúns motivos que explican esa pertenza.

CSC,CAA,CCL,CD,CMCCT HMCB6.3.2. Extrae conclusións dos textos que expliquen a evolución de ambos os bloques enfrontados na Guerra Fría, esinala a que bloque pertencee algúns motivos que explican esa pertenza.

29


B6.4. Comparar e analizar o modelo capitalista co comunista desde os puntos de vista político, social, económico e cultural,e exemplificar coa selección de feitos que durante este período afectan as dúas grandes superpotencias: a URSS e os Estados Unidos.

HMCB6.4.1. Explica algunhas características da economía capitalista a partir de gráficas.HMCB6.4.2. Explica algunhas características da economía comunista a partir de gráficos.HMCB6.4.3. Establece razoadamente e comparativamente as diferenzas entre o mundo capitalista e o comunista.HMCB6.4.4. Identifica formas políticas do mundo occidental e do mundo comunista.

CSC,CCL,CMCCT,CAA HMCB6.4.3. Establece razoadamente e comparativamente as diferenzas entre o mundo capitalista e o comunista.


B7.1. Explicar os motivos e os feitos que conducen á descolonización, e establecer as causase os factores que explican o proceso.

HMCB7.1.1. Localiza nun mapa as zonas afectadas pola descolonización e os seus conflitos.

CSC,CCL,CD HMCB7.1.1. Localiza nun mapa as zonas afectadas pola descolonización e os seus conflitos.


B7.2. Describir as etapas e as consecuencias do proceso descolonizador, e identificar as que afectan a unhas colonias e a outras, establecendo feitos epersonaxes significativos de cadaproceso.

HMCB7.2.1. Establece de xeito razoado as causas, os feitos e os factores que desencadean e explican o proceso descolonización.HMCB7.2.2. Identifica e compara as características da descolonización de Asia ede África.

CSC,CCL,CAA HMCB7.2.1. Establece de xeito razoado as causas, os feitos e os factores que desencadean e explican o proceso descolonización


B7.3. Definir o papel da ONU na descolonización, analizando información que demostre as súas actuacións.

HMCB7.3.1. Explica as actuacións da ONU no proceso descolonizador a partir de fontes históricas.

CSC,CCL HMCB7.3.1. Explica as actuacións da ONU no proceso descolonizador a partir de fontes históricas.


B7.4. Analizar o subdesenvolvementodo terceiro mundo e establecer as causasque o explican.

HMCB7.4.1. Analiza as características dos países doterceiro mundo a partir de gráficas.HMCB7.4.2. Localiza nun mapa os países do terceiro mundo.HMCB7.4.3. Analiza textos e imaxes do Movemento de Países Non Aliñados e dos países subdesenvolvidos.

CSC,CCL,CMCCT,CD HMCB7.4.2. Localiza nun mapa os países do terceiro mundo.

HMCB7.4.3. Analiza textos e imaxes do Movemento de Países Non Aliñados e dos países subdesenvolvidos.


B7.5. Apreciar o nacemento da axudainternacional e o xurdimento das relacións entre os países desenvolvidos e subdesenvolvidos, reproducindo as formas de axuda ao desenvolvemento e describindo as formas de neocolonialismo dentro da política de bloques.

HMCB7.5.1. Explica a evolución das relacións entreos países desenvolvidos e ospaíses en vías de desenvolvemento, comparando a axuda internacional coa intervención neocolonialista.

CSC,CCL,CAA HMCB7.5.1. Explica a evolución das relacións entreos países desenvolvidos e os países en vías de desenvolvemento, comparando a axuda internacional coa intervención neocolonialista.

29


B8.1. Describir a situación da URSS a finais do século XX, establecendo os seus trazos máis significativos desde unha perspectiva política, social e económica.

HMCB8.1.1. Localiza nun mapa as repúblicas exsoviéticas e os países formados tras a caída do muro de Berlín.HMCB8.1.2. Elabora un eixe cronolóxico que ordena os acontecementos que explican a desintegración da URSS, a formación da CEI e o xurdimento das repúblicas exsoviéticas.HMCB8.1.3. Compara os países dos Balcáns desde osanos 80 ata a actualidade, utilizando mapas de situación.

CSC,CD,CMCCT HMCB8.1.1. Localiza nun mapa as repúblicas exsoviéticas e os países formados tras a caída do muro de Berlín.

HMCB8.1.3. Compara os países dos Balcáns desde os anos 80 ata a actualidade, utilizando mapas de situación.


B8.2. Resumir as políticas de M. Gorbachov nomeando as disposicións concernentes á Perestroika e á Glasnost, e resaltar as súas influencias.

HMCB8.2.1. Describe os trazos políticos e socioeconómicos da URSS desde a época de Breznev ata a de Gorbachov.

CSC,CCL HMCB8.2.1. Describe os trazos políticos e socioeconómicos da URSS desde a época de Breznev ata a de Gorbachov.


B8.3. Analizar a situación creada co xurdimento da CEI e as repúblicas exsoviéticas, recollendo informacións que resuman as novas circunstancias políticas e económicas.

HMCB8.3.1. Elabora un cadro sinóptico sobre a situación política e económica das repúblicas exsoviéticas e a CEI- Federación Rusa.

CSC,CAA,CMCCT HMCB8.3.1. Elabora un cadro sinóptico sobre a situación política e económica das repúblicas exsoviéticas e a CEI- Federación Rusa.


B8.4. Explicar a caída do muro de Berlín e nomear as súas repercusións nos países de Europa central e oriental.

HMCB8.4.1. Analiza imaxes que reflicten a caída do murode Berlín.HMCB8.4.2. Explica as novas relacións das repúblicas exsoviéticas con Europa occidental. HMCB8.4.3. Realiza unha procura guiada en internet para explicar de maneira razoada a disolución do bloque comunista.

CSC,CCL,CAA HMCB8.4.1. Analiza imaxes que reflicten a caída do muro de Berlín

HMCB8.4.3. Realiza unha procura guiada en internet para explicar de maneira razoada a disolución do bloque comunista.


B8.5. Identificar o problema dos Balcáns, enumerar as causas do xurdimento de tal situación e resumir os feitos que configuran o desenvolvemento deconflitos nesta zona.

HMCB8.5.1. Describe comparativamente a evolución política dos países de Europa central e oriental tras a caída do muro de Berlín.HMCB8.5.2. Describe e analiza as causas, o desenvolvemento e as consecuencias da guerra dos Balcáns, nomeadamenteen Iugoslavia

CSC,CCL HMCB8.5.2. Describe e analiza as causas, o desenvolvemento e as consecuencias da guerra dos Balcáns, nomeadamente en Iugoslavia


B9.1. Distinguir os postulados que defende a cultura capitalista da segunda metade do século XX establecendo as liñas de pensamentoe os logros obtidos.

HMCB9.1.1. Enumera as liñas de pensamento económico do mundo capitalista na segunda metade do século XX.HMCB9.1.2. Explica o modelo capitalista dun país elaborando información a partir dunha procura guiada en internet

CSC,CCL,CAA HMCB9.1.2. Explica o modelo capitalista dun país elaborando información a partir dunha procura guiada en internet


B9.2. Describir o Estado do benestar, aludindo ás características significativas que inflúen na vida cotiá.

HMCB9.2.1. Identifica razoadamente as características e símbolos doEstado do benestar.

CSC,CCL HMCB9.2.1. Identifica razoadamente as características e símbolos do Estado do benestar.

29


B9.3. Explicar o proceso de construción da UniónEuropea enumerando os fitos máis destacados queconfiguran a súa evolución.

HMCB9.3.1. Elabora eixes cronolóxicos sobre o procesode construción da Unión Europea.

CSC,CMCCT HMCB9.3.1. Elabora eixes cronolóxicos sobre oproceso de construción daUnión Europea.


B9.4. Coñecer os obxectivos da Unión Europea en relación coas institucións quecompoñen a súa estrutura.

HMCB9.4.1. Relaciona razoadamente as instituciónsda Unión Europea cos obxectivos que esta persegue.

CSC,CCL HMCB9.4.1. Relaciona razoadamente as institucións da Unión Europea cos obxectivos que esta persegue.


B9.5. Describir a evolución política, social e económica dos Estados Unidos desde os anos 60 aos 90 do século XX,sintetizando os aspectos que explican a transformación da sociedade norteamericana e que constitúen elementos orixinariosdo Estado do benestar.

HMCB9.5.1. Realiza un eixe cronolóxico dos feitos máis significativos de tipo político, social e económico dos Estados Unidos desde os anos 60 aos 90.HMCB9.5.2. Selecciona e presenta mediante mapas ouredes conceptuais información referida aos Estados Unidos entre 1960 e2000.

CSC,CMCCT,CAA,CD HMCB9.5.2. Selecciona epresenta mediante mapas ou redes conceptuais información referida aos Estados Unidos entre 1960 e 2000.


B9.6. Identificar as singularidades do capitalismo de Xapón e os novos países industriais asiáticos, establecendo trazos de carácter político, económico, social e cultural.

HMCB9.6.1. Establece razoadamente as características e os símbolosque explican aspectos singulares do capitalismo de Xapón e a área do Pacífico.

CSC,CAA,CCL HMCB9.6.1. Establece razoadamente as características e os símbolos que explican aspectos singulares do capitalismo de Xapón e a área do Pacífico.


B10.1. Analizar as características da globalización e describir a influencia dos medios de comunicación neste fenómeno, así como o impacto dos medios científicos e tecnolóxicos na sociedade actual.

HMCB10.1.1. Identifica as principais características ligadas á fiabilidade e á obxectividade do fluxo de información existente en internet e noutros medios dixitais.HMCB10.1.2. Elabora un breve informe sobre as relacións entre inmigración eglobalización a partir de fontes históricas.HMCB10.1.3. Extrae conclusións de imaxes e material videográfico relacionados co mundo actual.

CSC,CD,CCL,CAA,CSIEE HMCB10.1.1. Identifica asprincipais características ligadas á fiabilidade e á obxectividade do fluxo de información existente en internet e noutros medios dixitais.

HMCB10.1.2. Elabora un breve informe sobre as relacións entre inmigracióne globalización a partir de fontes históricas.


B10.2. Describir os efectos da ameaza terrorista (yihadismo,etc.) sobre a vida cotiá, e explicar as súas características.

HMCB10.2.1. Realiza unha procura guiada en internet sobre a ameaza terrorista, organizacións que a sustentan, actos máis relevantes (11-S de Nova York, 11-M de Madrid 7-X de Londres, etc.), os seus símbolos e as repercusións na sociedade (cidadanía ameazada, asociacións de vítimas, mediación en conflitos, etc.), e analiza e comunica a información máisrelevante.

CSC,CD,CCL,CAA HMCB10.2.1. Realiza unha procura guiada en internet sobre a ameaza terrorista, organizacións que a sustentan, actos máis relevantes (11-S de Nova York, 11-M de Madrid 7-X de Londres, etc.), os seus símbolos e as repercusións na sociedade (cidadanía ameazada, asociacións devítimas, mediación en conflitos, etc.), e analiza e comunica a información máis relevante.

29


B10.3. Resumir os retos da Unión Europea no mundo actual, identificando os seus problemas para amosarse comozona xeopolítica unida fronte a outras áreas.

HMCB10.3.1. Identifica os retos actuais da Unión Europea a partir de novas xornalísticas seleccionadas.HMCB10.3.2. Explica comparativamente os desaxustes da Unión Europea na relación con outros países ou áreas xeopolíticas.

CSC,CCL,CAA HMCB10.3.1. Identifica osretos actuais da Unión Europea a partir de novas xornalísticas seleccionadas.


B10.4. Enumerar os trazos salientables da sociedade norteamericana a comezos do século XXI identificando a transcendencia dos atentados do 11-S e explicando as transformacións e o impacto ocasionado a este país.

HMCB10.4.1. Elabora mapasconceptuais sobre os trazos da sociedade norteamericana, agrupados en política, sociedade, economía e cultura.

CSC,CD,CCL,CAA HMCB10.4.1. Elabora mapas conceptuais sobre os trazos da sociedade norteamericana, agrupados en política, sociedade, economía e cultura.


B10.5. Analizar a evolución política, económica, social e cultural de Hispanoamérica.

HMCB10.5.1. Describe os principais movementos políticos, económicos, sociais e culturais da Hispanoamérica actual.

CSC,CCL,CAA HMCB10.5.1. Describe osprincipais movementos políticos, económicos, sociais e culturais da Hispanoamérica actual.


B10.6. Describir a evolución do mundo islámico na actualidade, resumindo os seus trazos económicos, políticos, relixiosos e sociais.

HMCB10.6.1. Enumera e explica os trazos económicos, políticos, relixiosos e sociais do mundoislámico, e localiza nun mapa os países que o forman na actualidade.

CSC,CD,CCL,CAA HMCB10.6.1. Enumera e explica os trazos económicos, políticos, relixiosos e sociais do mundo islámico, e localiza nun mapa os países que oforman na actualidade.


B10.7. Distinguir a evolución dos paísesde África relacionando as súaszonas xeoestratéxicas.

HMCB10.7.1. Compara aspectos económicos, políticos, relixiosos e sociais entre os principais países do continente africano.

CSC,CCL,CAA HMCB10.7.1. Compara aspectos económicos, políticos, relixiosos e sociais entre os principais países do continente africano.


B10.8. Resumir a evolución de China ea India desde finais do século XX ao século XXI, seleccionando trazospolíticos, económicos, sociais e de mentalidades

HMCB10.8.1. Compara aspectos económicos, políticos, relixiosos e sociais de China e a India.HMCB10.8.2. Compara aspectos económicos, políticos, relixiosos e sociais entre países emerxentes de Asia e África.

CSC,CCL,CAA HMCB10.8.1. Compara aspectos económicos, políticos, relixiosos e sociais de China e a India.


B11.1. Recoñecer que os acontecementos e procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía).

HMCB11.1.1. Recoñece que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía).

CSC,CMCCT,CAA HMCB11.1.1. Recoñece que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez notempo (diacronía e sincronía).


B11.2. Localizar e seleccionar información escrita egráfica salientable utilizando fontes primarias e secundarias (biblioteca, internet, etc.), e analizar a súa credibilidade.

HMCB11.2.1. Localiza e selecciona información escrita e gráfica salientable utilizando fontes primarias e secundarias, e analiza a súa credibilidade.

CSC,CD,CAA,CCL HMCB11.2.1. Localiza e selecciona información escrita e gráfica salientable utilizando fontes primarias e secundarias, e analiza a súa credibilidade.


B11.3. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.

HMCB11.3.1. Utiliza con fluidez e precisión o vocabulario histórico e artístico necesario.

CSC,CCL HMCB11.3.1. Utiliza con fluidez e precisión o vocabulario histórico e artístico necesario.

29

4. 4.ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE, MATERIAS LOMCE


Materia Bloque Obx Contidos Actividades de aprendizaxeTem_Horas


Bloque 1. O Antigo Réxime

a,b,c,d,e,h B1.1. Trazos do Antigo Réxime.

Elaborar esquema comparativo sobre a evoluciónda monarquía ao longo da Historia

Facer un cadro comparativo sobre os distintos pensadores liberais e lilustrados

Definir o vocabulario relacionado coa unidade

Comentar o exercicio de síntese da unidade así como ocadro cronolóxico do libro

Comentarios de texto relacionados coa unidade

12



a,b,c,d,e,h B1.2. Transformacións no Antigo Réxime: economía, poboación e sociedade.



a,b,c,d,e,h B1.3. Revolucións e parlamentarismo en Inglaterra.



a,b,c,d,e,h B1.4. O pensamento da Ilustración.



a,b,c,d,e,g,h B1.5. Relacións Internacionais: equilibrio europeo.



a,b,c,d,e,h,m,n B1.6. Manifestacións artísticas do momento.


Bloque 2. As revolucións industriais e as súas consecuencias sociais

a,b,c,d,e,h,l B2.1. Revolución industrial: concepto, factores que a fan posible (económicos, sociaise ideolóxicos).

Explicación dos contidos por medio de presentacións

Responder cuestións do libro de texto relacionadas coa unidade correspondente

Elaborar un mapa conceptual costrazos básicos do capitalismo e a Revolución Industrialización

Realizar un cadro comparativo entre a ! e a II Revolución Industrial




a,b,c,d,e,h,l B2.2. Revolución ou revolucións industriais: características. Transformacións técnicas e novas fontes de enerxía.



a,b,c,d,e,g,h,m,q

B2.3. Protagonismo de GranBretaña e extensión do proceso de industrialización a outras zonas de Europa. Industrialización extraeuropea. Industrialización española e galega.



a,b,c,d,e,g,h,l B2.4. Cambios debidos á Revolución Industrial: transportes, agricultura, poboación (migracións e novo concepto de cidade).



a,b,c,d,e,h,m B2.5. Economía industrial: pensamento e primeiras crises.

29

Comentar a ficha sobre os inventos da Revolución Industrial


Comentar o exercicio de síntese da unidade así como o cadro cronolóxico do libro



a,b,c,d,e,h,m B2.6. Nacemento do proletariado e organización da clase obreira: orixes do sindicalismo e correntes de pensamento; partidos políticos obreiros.


Bloque 3. A crise do Antigo Réxime

a,b,c,d,e,h,i B3.1. Crise do Antigo Réxime: visión global. Explicación dos contidos por

medio de presentacións



Facer cadros comparativos sobre as diferenzas dos momentos previos á revolución francesa

Comentario do mapa da Europa Napoleónica

Comentario do mapa europeo despois do Congreso de Viena

Comentar mapas históricos sobre a unificación italiana e alemá

Cadros sinópticos sobre as vagas revolucionarias do XIX


Comentar o exercicio de síntese da unidade así como ocadro cronolóxico do libro

12



a,b,c,d,e,h B3.2. Nacemento dos EEUU.



a,b,c,d,e,h B3.3. Revolución Francesa de 1789: aspectos políticos e sociais.



a,b,c,d,e,g,h B3.4. Imperio Napoleónico.



a,b,c,d,e,h B3.5. O Congreso de Viena e o Absolutismo.



a,b,c,d,e,h,q B3.6. Revolucións liberais ouburguesas de 1820, 1830 e 1848. O caso español.



a,b,c,d,e,g,h B3.7. O Nacionalismo: unificacións de Italia e Alemaña.



a,b,c,d,e,h,m,n B3.8. Cultura e Arte: Europa entre o neoclasicismo e o romanticismo.



a,b,c,d,e,h B3.9. Independencia das colonias hispano-americanas.


Bloque 4. A dominación europea do mundo e a I Guerra Mundial

a,b,c,d,e,h B4.1. Tránsito do século XIX ao XX: visión global. Explicación dos contidos por

medio de presentacións


Analizar cadros sinópticos relacionados co proceso de voto na Gran Bretaña vitoriana

Analizar cadro sinóptico da distribución étnica do imperio Austrohúngaro

8



a,b,c,d,e,h B4.2. Evolución dos principais Estados en Europa, América e Asia: Inglaterra vitoriana; Francia (III República e II Imperio); Alemaña bismarckiana; o Imperio Austrohúngaro; Rusia; os Estados Unidos (da Guerra Civil ata comezos do século XX) e Xapón (transformacións de finais do século XIX).

29

Comentar un mapamundi sobre o reparto do mundo nos momentos previos á Primeira Guerra Mundial

Comentar mapas de África e Asia coloniais

Mapa histórico mudo para situar a Tripla Alianza e a Tripla Entente e comentalo

Definir o vocabulario relacionadocoa unidade





a,b,c,d,e,h B4.3. Expansión colonial dospaíses industriais: causas; colonización e reparto de Asia, África e outros enclaves coloniais; consecuencias.

10



a,b,c,d,e,h B4.4. Relacións internacionais. Paz Armada: a Tripla Alianza e a Tripla Entente.



a,b,c,d,e,g,h B4.5. I Guerra Mundial: causas, desenvolvemento e consecuencias.


Bloque 5. O período de entreguerras, a II Guerra Mundial e as súas consecuencias

a,b,c,d,e,h B5.1. Economía, sociedade e cultura da época: os anos vinte.

Explicación dos contidos por medio de presentacións

Responder cuestións do libro de texto relacionadas coa unidade


Comentarios de gráficos relacionados coa economía do período de entreguerras e a GranDepresión dos anos 30

Comentario do mapa histórico daURSS en 1922

Análise de imaxes cos símbolos dos fascismos

Analizar os esquemas do libro sobre as relacións internacionais do período de entreguerras

Análise de esquemas relacionados coas políticas de viraxe cara a guerra

Análise dun mapa histórico da II Guerra Mundial comparado cun mapa da Europa actual

Análise de fotos, textos e descricións do antisemitismo,



a,b,c,d,e,h B5.2. Revolución Rusa; formación e desenvolvemento da URSS.



a,b,c,d,e,h B5.3. Tratados de Paz e reaxuste internacional: Sociedade de Nacións.



a,b,c,d,e,h B5.4. Estados Unidos e a crise de 1929: a Gran Depresión e o "New Deal".

18



a,b,c,d,e,h,m B5.5. Fascismos europeos enazismo alemán.



a,b,c,d,e,h B5.6. Relacións internacionais do período de entreguerras; viraxes cara á guerra.

29

dos campos de concentración e do Holocausto.

Análise do esquema de funcionamento da ONU

Definir o vocabulario relacionadocoa unidade




a,b,c,d,e,h B5.7. II Guerra Mundial: orixes do conflito e características xerais.

10



a,b,c,d,e,h B5.8. Desenvolvemento da IIGuerra Mundial.



a,b,c,d,e,h B5.9. Consecuencias da II Guerra Mundial.



a,b,c,d,e,h,m B5.10. Antisemitismo: o Holocausto.



a,b,c,d,e,h B5.11. Preparación da Paz ea ONU.


Bloque 6. Evolución de dous mundos diferentes e os seus enfrontamentos

a,b,c,d,e,h B6.1. Formación do bloque comunista fronte ao bloque capitalista: Guerra Fría.

O alumnado elaborará por grupos unha presentación utilizando fontes bibliográficas e internet que despois presentará aos compañeiros

12



a,b,c,d,e,h B6.2. Evolución das relacións entre as dúas superpotencias. Conflitos: daGuerra Fría á coexistencia pacífica e a distensión.



a,b,c,d,e,h B6.3. Evolución da economía mundial de posguerra.



a,b,c,d,e,h B6.4. Características sociais e culturais de dous modelos políticos diferentes: comunismo e capitalismo.


Bloque 7. A descolonizacióne o terceiro mundo

a,b,c,d,e,h B7.1. Orixes, causas e factores da descolonización. O alumnado elaborará por

grupos unha presentación utilizando fontes bibliográficas e internet que despois presentará aos compañeiros

8



a,b,c,d,e,h B7.2. Etapas e modelos de descolonización.



a,b,c,d,e,h B7.3. Desenvolvemento do proceso descolonizador: papel da ONU.



a,b,c,d,e,h,m B7.4. O terceiro mundo e o Movemento de Países Non Aliñados: problemas dos países do terceiro mundo.

29



a,b,c,d,e,h B7.5. Relacións entre os países desenvolvidos e non desenvolvidos; nacemento da axuda internacional.


Bloque 8. A crise do bloque comunista

a,b,c,d,e,h,i B8.1. A URSS e as democracias populares.

Analise de fontes historiográficas (txt.: A Unión Soviética: da perestroika á desintegración, 1995), comparativa coa información contida no tema sobre a UniónSovíetica para a elaboración dun guión que servirá para a realización dun debate na aula.

Realización de actividades dadas polo docente que abordan o traballo con documentos, mapas conceptuais, análise e comentario de estatísticas.

10



a,b,c,d,e,h B8.2. Irrupción de M. Gorbachov: Perestroika e Glasnost.



a,b,c,d,e,h,i B8.3. Desintegración da URSS: CEI-Federación Rusa e as novas repúblicas exsoviéticas.



a,b,c,d,e,h B8.4. Caída do muro de Berlín e evolución dos países de Europa central e oriental.



a,b,c,d,e,h B8.5. Problema dos Balcáns.Guerra de Iugoslavia.


Bloque 9. O mundo capitalista na segunda metade do século XX

a,b,c,d,e,h,m B9.1. Pensamento e cultura da sociedade capitalista na segunda metade do século XX.

Análise e comentario du mapahistórico sobre a Unión europea no 2013 e realizacióndas actividades propostas.

8



a,b,c,d,e,h,m B9.2. Estado do benestar.



a,b,c,d,e,h B9.3. Proceso de construción da Unión Europea: das Comunidades Europeas á Unión.



a,b,c,d,e,h B9.4. Obxectivos e institucións da Unión Europea.



a,b,c,d,e,h B9.5. Evolución dos EstadosUnidos: dos anos 60 aos 90.



a,b,c,d,e,h B9.6. Xapón e os novos países asiáticos industrializados.


Bloque 10. O mundo actual desde unha perspectiva histórica

a,b,c,d,e,g,h,m B10.1. Globalización e medios de comunicación: impacto científico e tecnolóxico. Caída do muro de Berlín. Atentados de Nova York. A inmigración como fenómeno globalizado.

Lectura e comentario dun texto sobre os atentados do 11 de setembro de 2011. Visionado guiado de fragmentos do film Paradis Now, para a elaboración dun dosier con actividades relacionadas co tema do terrorismo e dos conflictos

8 Historia do

Mundo Contemporáneo. 1º de bacharelato


a,b,c,d,e,h,m B10.2. A ameaza terrorista nun mundo globalizado.

29

internacionais no mundo so s. XXI. Búsqueda dun film polos alumn@s que aborde a conflictividade social froito dasdiferencias culturais. Seleccionar un fragmento dunhos 5 minutos e presentalo na aula, analizándoo dende o pto de vista cinematográfico e dendo o sociolóxico. Preparar, algunha actividade grupal relacionada co film (debate, reflexión grupal, dramatización...)



a,b,c,d,e,h B10.3. Europa: reto e unión.



a,b,c,d,e,h,m,n B10.4. Trazos salientables da sociedade norteamericana a comezos do século XXI, tras os atentados do 11 de setembro de 2001.



a,b,c,d,e,h,n B10.5. Hispanoamérica: situación actual.



a,b,c,d,e,h,m B10.6. O mundo islámico na actualidade.



a,b,c,d,e,h B10.7. África islámica, subsahariana e Sudáfrica.



a,b,c,d,e,h B10.8. A India e China do século XX ao XXI: evolución política, económica, social e de mentalidades.


Bloque 11. A historia contemporánea:o tempo histórico. Métodos e ferramentas propias da disciplina.

h,l,m B11.1. Tempo histórico. Incluidasnas outras sesións



e,g,h,l,m,i B11.2. Fontes históricas.



e,h,i,n B11.3. Vocabulario histórico e artístico da Idade Contemporánea.

En base á ORDE 08/06/2015 Calendario escolar para o curso 2015/16, nos centros docentessostidos con fondos públicos na Comunidade Autónoma de Galicia. (DOG do 17 de xuño, c-erros DOG do 22 de xuño) -Art.9º, a materia de Historia Contemporánea de 1º de Bacharelatoserá organizada do seguinte xeito:

● 120 sesións proxectadas para a impartición da materia na aula (destas resérvanse 4para posibles imprevistos (exames de recuperación, folgas, retrasos nas UU.DD., etc).

● 8 sesións para os exames trimestrais.● 2 sesións proxectadas para saídas didácticas.

29

5. 5.INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE,

MATERIAS LOMCE


Estándares de aprendizaxe Instrumentos de avaliación / criterios de corrección

HMCB1.1.1. Extrae os trazos do Antigo Réxime dun textoproposto que os conteña.HMCB1.1.2. Obtén e selecciona información escrita e gráfica relevante, utilizando fontes primarias ou secundarias, relativa ao Antigo Réxime.HMCB1.1.3. Clasifica os trazos do Antigo Réxime en aspectos demográficos, económicos, políticos, sociais e culturais.HMCB1.1.4. Elabora mapas conceptuais que explican os trazos característicos do Antigo Réxime.

Análise de producións (comentarios de texto e cadernos do alumnado)

Instrumentos de valoración de respostas (exames escritos)

HMCB2.2.1. Explica as transformacións do Antigo Réxime que afectan a economía, a poboación e a sociedade.HMCB2.2.2. Analiza a evolución dos trazos do Antigo Réxime do século XVII e o século XVIII.

HMCB1.3.1. Describe as características do parlamentarismo inglés a partir de fontes históricas.HMCB1.3.2. Distingue as revolucións inglesas do século XVII como formas que promoven o cambio político do Antigo Réxime.

HMCB1.4.1. Enumera e describe as ideas da Ilustración e as do Liberalismo de comezos do século XIX.HMCB1.4.2. Establece as semellanzas e AS diferenzas entre as ideas da Ilustración e o Liberalismo de comezos do século XIX.

HMCB1.5.1. Sitúa en mapas de Europa os países ou reinos en función dos conflitos en que interveñen.

HMCB1.6.1. Distingue e caracteriza obras de arte do Rococó.

HMCB2.1.1. Identifica as causas da primeira Revolución Industrial.HMCB2.1.2. Explica razoadamente a evolución cara á segunda Revolución Industrial.

Análise de producións (comentarios de texto e cadernos do alumnado)


Prácticas con TICS (visualización de varios extractos da película Germinal e elaboración dunha ficha didáctica)

HMCB2.2.1. Explica razoadamente a evolución cara á segunda Revolución Industrial.HMCB2.2.2. Analiza comparativa e esquematicamente asdúas revolucións industriais.

HMCB2.3.1. Localiza nun mapa os países industrializados e as súas rexións industriais.HMCB2.3.2. Analiza aspectos que expliquen o desenvolvemento económico do sector industrial dos primeiros países industrializados, a partir de fontes historiográficas.HMCB2.3.3. Debate en torno ao éxito ou o fracaso da industrialización en España e en Galicia.

HMCB2.4.1. Sinala os cambios sociais máis relevantes do século XIX asociándoos ao proceso da Revolución Industrial.HMCB2.4.2. Describe a partir dun plano a cidade industrial británica.HMCB2.4.3. Identifica en imaxes os elementos propios da vida nunha cidade industrial do século XIX.HMCB2.4.4. Comenta mapas que expliquen a evolución da extensión das redes de transporte: ferrocarril, estradas e canles.

HMCB2.5.1. Explica as causas e consecuencias das crises económicas e as súas posibles solucións a partir de fontes históricas.

29

HMCB2.6.1. Compara as correntes de pensamento socialda época da Revolución Industrial: socialismo utópico, socialismo científico e anarquismo.HMCB2.6.2. Distingue e explica as características dos tipos de asociacionismo obreiro.

HMCB3.1.1. Realiza eixes cronolóxicos que inclúan diacronía e sincronía dos acontecementos da primeira metade do século XIX.

Análise de producións (comentarios de texto, eixes cronolóxicos e cadernos do alumnado)


HMCB3.2.1. Identifica xerarquías causais na guerra de independencia dos Estados Unidos a partir de fontes historiográficas.

HMCB3.3.1. Explica as causas da Revolución Francesa de 1789.HMCB3.3.2. Explica esquematicamente o desenvolvemento da Revolución Francesa.

HMCB3.4.1. Identifica nun mapa histórico a extensión do Imperio Napoleónico.

HMCB3.5.1. Analiza as ideas defendidas e as conclusións do Congreso de Viena, e relaciónaas coas súas consecuencias.

HMCB3.6.1. Compara as causas e o desenvolvemento das revolucións de 1820, 1830 e 1848.

HMCB3.7.1. Describe e explica a unificación de Italia e a de Alemaña a partir de fontes gráficas.

HMCB3.8.1. Establece as características propias da pintura, a escultura e a arquitectura do Neoclasicismo e oRomanticismo a partir de fontes gráficas.

HMCB3.9.1. Realiza un friso cronolóxico explicativo da independencia das colonias hispanoamericanas ao comezo do século XIX.

HMCB4.1.1. Realiza un diagrama en que se expliquen ascadeas causais e os procesos dentro do período de finaisdo século XIX e comezos do XX.

Análise de producións (comentarios de texto, eixes cronolóxicos e cadernos do alumnado)


HMCB4.2.1. Elabora un eixe cronolóxico con feitos que explican a evolución durante a segunda metade do século XIX de Inglaterra, Francia, Alemaña, o Imperio Austrohúngaro, Rusia, os Estados Unidos e Xapón.HMCB4.2.2. Explica a partir de imaxes as características que permiten identificar a Inglaterra vitoriana. HMCB4.2.3. Analiza textos relativos á época de Napoleón III en Francia.HMCB4.2.4. Identifica e explica razoadamente os feitos que converten Alemaña nunha potencia europea durante o mandato de Bismarck.

HMCB4.3.1. Identifica e explica razoadamente as causase as consecuencias da expansión colonial da segunda metade do século XIX.HMCB4.3.2. Localiza nun mapamundi as colonias das potencias imperialistas.HMCB4.3.3. Sabe recoñecer cadeas e interconexións causais entre colonialismo, imperialismo e a Gran Guerrade 1914.

HMCB4.4.1. Describe as alianzas dos países máis destacados durante a Paz Armada.

HMCB4.5.1. Identifica a partir de fontes históricas ou historiográficas as causas da I Guerra Mundial.HMCB4.5.2. Comenta símbolos conmemorativos vinculados á I Guerra Mundial.HMCB4.5.3. Analiza e explica as etapas da Gran Guerra a partir de mapas históricos.HMCB4.5.4. Extrae conclusións de gráficos e imaxes sobre as consecuencias da I Guerra Mundial.

HMCB5.1.1. Explica as características do período de Entreguerras a partir de manifestacións artísticas e culturais de comezos do século XX.

Análise de producións (comentarios de texto, eixes cronolóxicos, comentario de mapas históricos e gráficos e cadernos do alumnado)


HMCB5.2.1. Identifica e explica algunhas das causas da Revolución Rusa de 1917.HMCB5.2.2. Compara a Revolución Rusa de febreiro de 1917 coa de outubro de 1917.

29

HMCB5.3.1. Explica os acordos dos tratados de paz da I Guerra Mundial e analiza as súas consecuencias a curto prazo. HMCB5.3.2. Analiza o papel que xoga a Sociedade de Nacións nas relacións internacionais, a partir de fontes históricas.

HMCB5.4.1. Interpreta imaxes da Gran Depresión.HMCB5.4.2. Comenta gráficas que explican a crise económica de 1929.

HMCB5.5.1. Compara o fascismo italiano e o nazismo alemán.HMCB5.5.2. Distingue símbolos dos fascismos europeos da primeira metade do século XX.

HMCB5.5.3. Analiza a partir de fontes contrapostas as relacións internacionais anteriores ao estoupido da II Guerra Mundial.

HMCB5.7.1. Identifica e explica as causas desencadeadores da II Guerra Mundial a partir de fontes históricas.

HMCB5.8.1. Explica as etapas da II Guerra Mundial tantona fronte europea como na guerra do Pacífico.HMCB5.8.2. Analiza o desenvolvemento da II Guerra Mundial a partir de mapas históricos.

HMCB5.9.1. Describe as consecuencias da II Guerra Mundial.

HMCB5.10.1. Analiza imaxes que explican o Holocausto levado a cabo pola Alemaña nazi.HMCB5.10.2. Recoñece a significación do Holocausto nahistoria mundial.

HMCB5.11.1. Sintetiza textos que explican a intervenciónda ONU nas relacións internacionais e nos asuntos de descolonización.

HMCB6.1.1. Localiza nun mapa os países que formaban os bloques comunista e capitalista.

Análise de producións (comentarios de texto, mapas históricos, eixes cronolóxicos e cadernos do alumnado)


HMCB6.2.1. Identifica e explica os conflitos da Guerra Fría a partir dun mapa histórico.

HMCB6.3.1. Selecciona símbolos e imaxes que se identifiquen co mundo capitalista e o mundo comunista.HMCB6.3.2. Extrae conclusións dos textos, imaxes, mapas e gráficas que expliquen a evolución de ambos osbloques enfrontados na Guerra Fría, e sinala a que bloque pertence e algúns motivos que explican esa pertenza.

HMCB6.4.1. Explica algunhas características da economía capitalista a partir de gráficas.HMCB6.4.2. Explica algunhas características da economía comunista a partir de gráficos.HMCB6.4.3. Establece razoadamente e comparativamente as diferenzas entre o mundo capitalista e o comunista.HMCB6.4.4. Identifica formas políticas do mundo occidental e do mundo comunista.

HMCB7.1.1. Localiza nun mapa as zonas afectadas pola descolonización e os seus conflitos.

Análise de producións (traballos e proxectos realizados polos alumnos)

HMCB7.2.1. Establece de xeito razoado as causas, os feitos e os factores que desencadean e explican o proceso descolonización.HMCB7.2.2. Identifica e compara as características da descolonización de Asia e de África.

HMCB7.3.1. Explica as actuacións da ONU no proceso descolonizador a partir de fontes históricas.

HMCB7.4.1. Analiza as características dos países do terceiro mundo a partir de gráficas.HMCB7.4.2. Localiza nun mapa os países do terceiro mundo.HMCB7.4.3. Analiza textos e imaxes do Movemento de Países Non Aliñados e dos países subdesenvolvidos.

29

HMCB7.5.1. Explica a evolución das relacións entre os países desenvolvidos e os países en vías de desenvolvemento, comparando a axuda internacional coaintervención neocolonialista.

6.7.8. 6. METODOLOXÍA DIDÁCTICA NO BACHARELATO

A metodoloxía didáctica empregada para desenvolver esta materia debe favorecer o traballoindividual e en grupo, o pensamento autónomo, crítico e rigoroso, o uso de técnicas e hábitosde investigación, a capacidade do alumnado de aprender por si mesmo e a transferencia e aaplicación do aprendido. Ademais, preténdese exercitar ao alumnado nos procedementoshabituais do historiador: natureza, tipoloxía e importancia das distintas clases de fontes, análisee utilización crítica das mesmas, contraste de interpretacións historiográficas e utilización deinformación procedente dos medios de comunicación de masas para achegarse aocoñecemento da realidade actual. As tecnoloxías da información e da comunicación deben ser utilizadas como unha ferramentanecesaria para a aprendizaxe, tanto polo seu carácter imprescindible na educación superiorcomo pola súa utilidade e relevancia para a vida cotiá e a inserción laboral.

En cada Unidade partiremos dun cuestionario previo, que o profesor formulará oralmente naaula, para xa guiar ao alumnado cara os aspectos fundamentais do tema. En xeral, en todas asUnidades leranse na clase os contidos considerados fundamentais polo profesor que, ao tempo,irá comentándoos e precisándoos. As imaxes e gráficos terán a mesma consideración comaterial escrito.

Unha vez explicados os distintos apartados, ao final da clase, faranse exercicios de repaso:custionarios de resposta curta, esquemas, relación de conceptos, comentario de imaxes etextos... Estas actividades de repaso incluirán non só o estudado na clase respectiva, senóntamén aspectos importantes da propia Unidade ou das anteriores.Regularmente o profesor proporá ao alumnado a realización de tarefas na casa, que seránrevisadas e avaliadas na aula: busca de información, gráficos, eixes cronolóxicos, cuestionarios,comentarios, etc.

Ao remate de cada Unidade farase un repaso xeral por medio dunha presentación, na quepredominan os aspectos visuais.

As explicacións complementaranse coa visualización de vídeos e documentais na aula, sobreos que o alumnado fará un resumo escrito e, posteriormente, se fará unha posta en común.Comentarios de obras de arte e fotografías terán un protagonismo importante e cotiá noproceso de aprendizaxe.Acotío, sempre que o tempo o permita, o alumnado levará a cabo pequenas investigaciónshistóricas no seu propio ámbito: recollida e clasificación en fichas de fotos e documentosantigos das súas familias que se exporán, de ser posible, no Centro; traballo de prensa porparellas, seleccionando noticias semanalmente a partir dunha guía proporcionado polo profesor,e que se exporán na aula; elaboración e exposición de murais e informes sobre temasconcretos da Historia, usando fundamentalmente Internet, en grupos de 2/4 alumnos, que seexporán tamén oralmente na aula; traballo de historia oral cos maiores do entorno próximo.

9. 7.PROCEDEMENTOS PARA A AVALIACIÓN.

29

En base á Orde de 28 de agosto de 1995 pola que se regula o procedemento para garantir odereito dos alumnos de Educación Secundaria Obligatoria e de Bachillerato a que o seurendemento escolar sexa evaluado conforme a criterios obxectivos. Os procedementos outécnicas que se empregarán para avaliar o progreso dos alumnos no proceso de aprendizaxeson os seguintes:

● Probas escritas, elaboradas en base aos contidos, obxectivos e criterios de avaliaciónespecíficos para cada unidade.

● Observación sistemática, recollida no caderno do profesor.● Producións dos alumnos:

Traballos individuais realizados na clase ou na casa. Traballos en grupo levados a cabo na clase ou na casa. Intervencións dos alumnos na clase, ben voluntariamente ou ben a

chamada do profesor. Caderno de clase dos alumnos.

● Avaliación de Aula, onde se levara un rexistro da asistencia, do comportamento asícomo, unha observación sistemática da actitude do alumnado con respecto á materia eá relación co resto do grupo clase e co propio docente.

10.8.CRITERIOS PARA DETERMINAR AS CUALIFICACIÓN TRIMESTRAIS.

A cualificación de cada avaliación trimestral será o resultado da suma das cualificacións obtidaspolo alumno nos seguintes apartados, de acordo coa seguinte ponderación:

Apartado A 70% Proba escrita.Apartado B 20% Comentarios, exposicións...Apartado C 10% Aula: asistencia, actitude...

No caso de non ter pedido comentarios de traballos, resumos, exposicións as porcentaxes seránas seguintes:

Apartado A 80% Proba escrita ou calquera outra actividade que supla á realización daproba escrita: traballo, exame oral, etc.

Apartado B 10% Actividades, resumos, esquemas, etc.Apartado C 10% Aula: asistencia, actitude, comportamento.

Sempre se terá en conta a suxeción ás pautas básicas que rexen a expresión escrita,especialmente a precisión léxica, a corrección da sintaxe, a claridade na expresión e a coherenciana exposición das ideas. As faltas de ortografía sancionaranse cun máximo de 1pto. en base aosseguintes condicionantes:

● Ata 5 faltas ortográficas restarase da nota do exame, proba, traballo… –0,5 ptos.

● Entre 5 e 10 ou superior, restarase – 1 pto

Actividades, resumos, exposicións...:

Actividades, resumos, esquemas, etc. (o número de exercicios a avaliar irán en función do criteriodo docente. A finalidade destas actividades será a de comprobar o traballo diario do alumnado,

29

ora feito na aula ora feito na casa. A súa incidencia numérica sobre a nota é mínima polo factoranteriormente citado).

O valor destas actividades será de 0,25 ptos. ata un máximo de 1 pto.As exposicións das distintas actividades (película, texto, presentación, traballo…) na aulareferidas a distintos apartados do temario encomendadas polo profesor, puntuaranse do seguintexeito:

● O valor máximo destas actividades será de 1 pto.

● Todos os que elaboraron a exposición pero non expuxeron, puntuaráselles cun valor de 0,5 ptos.

● Todos os que a elaboraron e a expuxeron, puntuaráselles con 1 pto. en base a unha escala de 1 a 10.

As exposicións serán puntuadas en base a esta táboa:

LETRA NOTA NUMÉRICAM.B. de 9 a 10B+ + 8 a 9B+ 7 a 8B 6 a 7R+ 5 a 6R 5R - 3 a 4R - - 1 a 2M 0 a 1

O valor de todas as actividades, resumos, exposicións, traballos, etc., será o resultado da mediaaritmética destas actividades ata un máximo de 2 ptos.

Aula: O seu valor será de 1 pto. O cálculo realizarase en base a esta táboa:

Aula Nota numérica

M 0

R 0,25

B 0,5

B + 0,75

M.B. 1

As probas ou exames serán elaborados en base aos contidos especificados para cada Unidade ea súa valoración será feita en base aos criterios de avaliación especificados tamén para cada

29

Unidade, así como aos criterios xerais de avaliación para cada materia. Os exames seguirán oseguinte esquema:

● 2 cuestións de resposta breve (poderán ser preguntas test) [ata 2 ptos.]● 1 actividade de aplicación [ata 1 pto]● 1 pregunta tema [ata 2 ptos]● 1 composición de texto [ata 3 ptos]● 1 pregunta de conceptos [ata 2 ptos, 0,5 cada concepto]

En consecuencia co reflectido nos puntos anteriores, a cualificación de cada trimestreindicarase en cifras, podendo expresarse ata un decimal, e obterase do seguinte xeito:

Suposto 1

Cualificación: Apartado A x 0,7 + Apartado B x 0,2 + Apartado C x 0,1

Suposto 2

Cualificación: Apartado A x 0,8 + Apartado B x 0,1 + Apartado C x 0,1


As cualificacións de cada avaliación serán consignadas na acta e boletíncorrespondentes, de conformidade co establecido na normativa vixente.

Neste sentido, no departamento de CC.SS., Xeografía e Historia do IES do Milladoiro,para o curso académico 2015/2016, establécese unha cualificación mínima que o alumnadodebe acadar para elaborar a media trimestral, fixada en 3 ptos sobre 10. En base a istoprecísanse as seguintes consideracións:

● Se o alumn@ obtén nunha das partes (exames, probas, traballos, presentacións...) unhacualificación dun 3 ou menor, non se fará media e establécese a nota da avaliaciónnun 4. O alumn@ terá que recuperar só a parte ou partes suspensas desaavaliación.

A cualificación obtida en cada avaliación trimestral redondearase, se é o caso, dexeito que o decimal se asimilará ao enteiro superior se o seu valor é de 0,5 ou superior e aoanterior nos restantes casos, entendendo sempre que a nota mínima será de 1 punto.

Será preciso acadar un mínimo de 5 ptos. para superar cada avaliación. De nonchegar a este mínimo, o alumnado terá a posibilidade de realizar unha proba de recuperacióná volta das vacacións trimestrais. Os alumnos con dúas ou máis avaliacións suspensas, terán aposibilidade de recuperalas na convocatoria extraordinaria de setembro. A proba referirase aoscontidos globais dados ao longo do curso académico e será preciso obter un mínimo de 5 ptos.para superala.

Para estas probas de recuperación e a extraordinaria de setembro, rexirán osmesmos contidos, criterios e instrumentos de avaliación previstos para este curso académico epresentes nesta programación.

29

11. 9.DIRECTRICES E INSTRUMENTOS PARA REALIZAR A AVALIACIÓN INICIAL

As probas de avaliación inicial deben ter como obxectivo a detección das dificultadesde aprendizaxe e os obxectivos curriculares non acadados non so nalgúns alumnos, senón nosgrupos e ciclos completos. Isto permitirá a elaboración de programas de reforzo específicos oucambios na programación para suplir as carencias detectadas.

Dentro das materias da área consideramos que antes de realizar un instrumento deavaliación inicial, debemos ter en conta as seguintes premisas:

● Que esperamos que saiba o alumnado neste momento?

● Que destrezas e habilidades deben ter ou deben adquirir?

● Que grao de coñecemento teñen do vocabulario específico da materia?

● Cal é o seu nivel de comprensión de textos?

Ademais, calquera proba ou instrumento de avaliación inicial deberá valorar diferentestipos de contidos e utilizar diferentes técnicas que nos permitan ver a situación do grupo-claseen canto a súa capacidade de expresión (oral ou escrita), interpretación de imaxes, gráficos emapas e comprensión de nocións básicas (tempo, cambio-continuidade, causalidade...).

As probas de avaliación inicial realizaranse de forma individualizada nos primeirosdías de clase, e aínda que a corrección será tamén individual, realizarase posteriormente unhaposta en común na clase, o que permitirá valorar ademais as diferentes actitudes e habilidadesdo grupo en canto a expresión oral, participación, respecto do turno de palabra, etc.

10. ATENCIÓN Á DIVERSIDADE NO BACHARELATO.

Sendo o Bacharelato un nivel educativo non obrigatorio, e dada a idade á que seaccede a el, é evidente que a atención á diversidade non é tan determinante como o era naESO. Emporiso, é importante ter en conta que os estudantes poden acceder cun grao dedesenvolvemento intelectual diferente e que aprenden de forma distinta. A atención a este tipode diversidade abórdase desde as diversas posibilidades de programación das actividades deaprendizaxe que, por un lado, se organizan en relación á súa dificultade, establecéndose óprincipio cuestións sinxelas, concretas e descritivas, para pasar a outras complexas, abstractase explicativas; e, por outro lado, combínanse diferentes formas de aprendizaxe, presentandomateriais, actividades e instrumentos de traballo variados co fin de conseguir un mesmoobxectivo didáctico.

11.ACCIÓN DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC DO CENTRO.

Neste ámbito o alumnado utilizará as novas tecnoloxías de acordo cos recursos donovo IES do Milladoiro. Deste xeito procurarase utilizar a aula de informática para o acceso apáxinas web relacionadas cos contidos das materias, a proxección de recursos audiovisuais ea exposición de presentacións dixitais na aula, sempre que sexa posible, debido á limitadadotación coa que conta o centro. Igualmente o alumnado recibirá recomendacións de páxinasde internet para afondar en distintos coñecementos e elaborar os diferentes proxectos deinvestigación que se lles plantexe.

12.ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR E PROXECTO LINGÜÍSTICO

DO CENTRO.

29

No desenvolvemento da materia ao longo do curso, ofreceráselle ao alumnado unhaescolma de textos literarios que teñan como telón de fondo o período histórico a estudar en 1ºde Bacharelato. Serán obxecto de lectura e de traballo a través de actividades relacionadas coprograma. Igualmente se lles proporcionará unha serie de artigos xornalísticos vencellados coperíodo máis contemporáneo do temario e que lles permitirá aos alumnos obter outra visióndos acontecementos historico-sociais que máis directamente están influindo nas súas vidas(globalización, crise económica…) Do mesmo xeito, faráselle unha recomendación de posibleslecturas a obter da biblioteca.

13.ACTIVIDADES DE REFORZO / RECUPERACIÓN.

1º de BACHARELATO: HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO (MATERIA LOGSE) ORIENTACIÓNS PARA A PREPARACIÓN DOS EXAMES.

FACER ESQUEMAS DE CADA UNIDADE, CENTRÁNDOSE NAS CUESTIÓNSINDICADAS NOS OBXECTIVOS MÍNIMOS

PRACTICAR O COMENTARIO DE TEXTOS HISTÓRICOS

● PRIMEIRO EXAME (Unidades 1-2-3-4-5 e 6)

UNIDADES MÍNIMOS ESIXIBLES

Unidade 1

O Antigo Réxime

- Coñecer as características xerais do Antigo Réxime.

- Identificar os principios do pensamento ilustrado.

- Explicar a importancia da Revolución Francesa a do

Imperio napoleónico.

Unidade 2

A revolución industrial

- Coñecer as características e as repercusións da

primeira revolución industrial.

Unidade 3

Revolucións liberais e nacionalismo

- Identificar os trazos xerais da revolución de 1848.

- Recoñecer os principios do nacionalismo e a súa

transcendencia.

29

Unidade 4

Os cambios sociais. Orixes e desenvolvemento do movemento obreiro.

- Recoñecer os principais cambios ocorridos na

sociedade europea do s. XIX.

- Coñecer as condicións de vida das clases

Traballadoras.

- Saber as causas polas que xorde o movemento

Obreiro.

- Coñecer as primeiras formas de loita obreira e a

evolución do movemento.

- Recoñecer a orixe e a importancia da Primeira

Internacional (AIT).

Unidade 5

As grandes potencias europeas

- Coñecer a importancia dos principais países europeos (Gran Bretaña, Francia, Alemaña) a finais do século XIX e as relacións internacionais.

Unidade 6

Segunda revolución industrial e imperialismo

- Coñecer as novas formas de capitalismo

- Identificar os trazos esenciais da segunda

revolución industrial.

● SEGUNDO EXAME (Unidades 7-8-9-10-11e 12)

UNIDADES MÍNIMOS ESIXIBLES

Unidade 7

A Primeira Guerra Mundial

- Coñecer as causas e a cronoloxía da Primeira

Guerra Mundial.

- Coñecer o seu desenvolvemento.

- Coñecer as súas consecuencias.

Unidade 8

A Revolución Rusa e a URSS

- Identificar as causas da Revolución Rusa.

- Coñecer a súa evolución.

- Recoñecer os trazos xerais do período stalinista.

Unidade 9

Os problemas económicos de entreguerras

- Coñecer a evolución da economía na etapa de

entreguerras, da prosperidade dos “felices vinte”

a Gran Depresión.

29

Unidade 10

O ascenso dos totalitarismos fascista e nazi

- Coñecer as causas do auxe das ditaduras no

período de entreguerras.

- Coñecer as causas da aparición dos fascismos.

- Saber as características principais do fascismo

italiano e do nazismo alemán.

Unidade 11

A Segunda Guerra Mundial

- Coñecer a cronoloxía e as causas da Segunda

Guerra Mundial.

- Coñecer as principais etapas no desenrolo da

Guerra.

- Saber as consecuencias do conflito.

Unidade 12

A guerra fría

- Describir as características do período da guerra

fría

- Coñecer as características esenciais do proceso de

descolonización

- Coñecer, a grandes trazos, a evolución económica

trala Segunda Guerra Mundial

- Identificar os principais conflitos das últimas

décadas do século XX.

Os exames realizaranse en datas a determinar pola Xefatura de Estudios e versarán sobre cuestiónsreferidas aos contidos incluídos en cada unha das partes en que se divide a materia.

Cada exame incluirá:

● 2 cuestións de resposta breve (poderán ser preguntas test) [ata 2 ptos.]● 1 actividade de aplicación [ata 1 pto]● 1 pregunta tema [ata 2 ptos]● 1 composición de texto [ata 3 ptos]● 1 pregunta de conceptos [ata 2 ptos, 0,5 cada concepto]

É conveniente centrar a preparación dos exames nas seguintes cuestións:

Primeiro exame (Unidades 1–6):

● Os inicios da industrialización: Factores da Revolución Industrial.

● A era do maquinismo (sectores punteiros da Revolución Industrial).

● A nova sociedade industrial.

● As ideas da Ilustración.

● Fases da Revolución Francesa.

● O liberalismo político: principios político–ideolóxicos e revolucións liberais.

29

● Principios básicos dos movementos nacionalistas: concepto de estado–nación, grandes piares do nacionalismo e principais correntes nacionalistas(conservadora e progresista).

● As unificacións de Italia e Alemaña.

● As primeiras formas de organización obreira: ludismo, asociacións (TradeUnion) e cartismo.

● I e II Internacional obreira.

● Características xerais da Segunda Revolución Industrial.

● Os factores do imperialismo.

● O reparto do mundo: reparto de África (Conferencia de Berlín) e ocupaciónde Asia.

● Impacto ou consecuencias do imperialismo sobre os pobos dominados.

Segundo exame (Unidades 7–12):

● As causas da Primeira Guerra Mundial.

● A organización da paz (“os catorce puntos de Wilson” e o Tratado deVersalles) e a creación da Sociedade de Nacións.

● A revolución rusa: de febreiro a outubro de 1917.

● A construción do novo réxime soviético: guerra civil e “comunismo deguerra”, a Nova Política Económica” (NEP), a época de Stalin.

● As causas da crise de 1929.

● O crac da Bolsa e a Gran Depresión.

● A loita contra a crise: o New Deal norteamericano e o keynesianismo.

● A aparición dos fascismos: trazos básicos do fascismo.

● A Italia fascista (esquema xeral).

● A Alemaña nazi (esquema xeral).

● Causas da Segunda Guerra Mundial.

● Consecuencias da Segunda Guerra Mundial. Organización da paz ecreación da ONU.

● Formación de bloques e guerra fría.

● A coexistencia pacífica.

(As dúas últimas cuestións poden seren abordadas mediante unha visión deconxunto dos trazos máis características de cada período ou mediante un esquemaxeral)

14.MATERIAIS DIDÁCTICOS INCLUÍDOS OS LIBROS DE TEXTO.

O libro de texto programando para o curso 2015/2016 é o de:

● Alfeirán Rodríguez, José e Romero Masia, Ana, Historia do Mundo Contemporáneo.1ºBacharelato, Consorcio Editorial Galego. ISBN 978-84-9995-036-5.

29

Outro material complementario:

● Bibliografía xeral básica / biblioteca do Centro.● Recortes de prensa.● Fotografías.● Mapas mudos e semimudos.● Selección de textos históricos.● TIC● Ferramentas on-line para uso do alumnado (Prezi, Smore, Glogster...)● Presentacións feitas polo profesorado● Vídeos: películas e documentais.

15.ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES.

No presente curso académico 2015-2016 o Departamento de CCSS, Xeografía e Historiapropón as seguintes actividades extraescolares para Historia do Mundo Contemporáneo en 1ºde Bacharelato:

● Elaboración e participación nun debate electoral cos políticos da zona.

● Visita ao Parlamento de Galicia.

16.CONSTANCIA DE INFORMACIÓN AO ALUMNADO.

Os aspectos esenciais desta programación serán comunicados ao alumnado ao principio docurso académico.Tamén se contempla a posibilidade de que o alumnado que así o requira, coa antelaciónsuficiente, poda acceder á versión completa da programación do Departamento de CienciasSociais, Xeografía e Historia.

17.PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN.

A revisión da programación é unha parte importante no proceso de mellora da calidade doensino, xa que permite comprobar a eficiencia do propio proceso de aprendizaxe.O profesorado deste Departamento fará un seguimento trimestral, valorando o logro dosobxectivos, a correcta secuenciación, a metodoloxía, os resultados e todos os aspectosrelevantes para a optimización do proceso de ensino-aprendizaxe e para introducir asmodificacións necesarias para os vindeiros cursos.

29

29

PROGRAMACIÓN HISTORIA DEESPAÑA 2º BACH.

índice

1. OBXECTIVOS

2. CONTIDOS. SECUENCIACIÓN


4. TEMPORALIZACIÓN Pppáx. 12-13HIHH 5. METODOLOXÍA

6. CRITERIOS DE AVALIACIÓN


8. SISTEMA DE RECUPERACIÓN DAS AVALACIÓNS PENDENTES


10. ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN PARA ALUMNOS CON 1ºBACH.(HMC) PENDENTE.

11. MATERIAIS E RECURSOS

12. .ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS

29

1. INTRODUCCIÓN.

Esta programación realizada polo Departamento de Ciencias Sociais, Xeografía e Historia de I.E.S. do Milladoiro, tenta seguir as orientacións do Grupo de Traballo da CIUGe en consecuencia prestar especial importancia á Historia máis recente (máis da metadedos contados do DCB refírense ao século XX) e polo tanto se deben abordar os contadosde épocas anteriores de maneira bastante global. Este enfoque pode contribuir mellor aque o alumnado comprenda a evolución histórica e a que sexa capaz de caracterizaralgúns modelos (como os de Antigo Réxime, Estado lLiberal,…) antes que memorizar unharelación prolixa de acontecementos non contextualizados. Convén realizar unha ensinanzarecurrente, tratando de relacionar os contidos que se estudien con seus antecedentes máisrelevantes. Tamén entende este Departamento que, seguindo as recomendacións doGrupo de Traballo é convinte integrar os contidos do Bloque primeiro (“Os métodos docoñecemento histórico”) xunto co resto dos contidos, polo que no se lle da un tratamentoespecífico nas orientacións que seguen. 2. OBJETIVOS 1. Identificar, analizar e explicar, situándoos no tempo e no espacio, os feitos, personaxes,problemas, etapas e procesos máis significativos da evolución histórica, común e diversa,de España e as nacionalidades y rexións que a integran, en especial Galicia. O Departamento prantéxase conseguir fundamentalmente unha visión global da Traxectoria histórica española, facendo fincapé máis nos procesos que nos feitos illados,porque consideramos moi difícil estenderse nos detalles con tan escaso tempo lectivo. Entodo caso, nosa intención é dar prioridade ao estudo da Historia Contemporánea, cuiocoñecemento en maior profundidade resulta esencial para o entendimento do presente.Consideramos moito máis importante a interpretación duns poucos feitos que o coñecemento memorístico de moitos datos, datas e nomes, que en calquer caso acabanpor ser aprendidos en canto se profundice mínimamente no discurrir histórico. Valoramos como un objetivo importante a conquerir o que noso alumnado alcance uncerto dominio da cronología histórica española, especialmente no que respecta áidentificación de grandes períodos da Idade Contemporánea. 2. Distinguir e valorar os rasgos permanentes dos procesos de transformación e cambionos diferentes periodos, analizando, en procesos amplos, o nacimiento dos problemas, osseus intentos de solución y a súa pervivencia na realidad de hoxe. Éste é un objetivo complexo. Distinguir cales son as liñas de continuidade e os procesosde cambio ao longo de toda a historia contemporánea de España é unha capacidade quedepende du coñecemento profundo, en cantidade e calidade de información, quedifícilmente se ten á idade do noso alumnado. Polo tanto escolleremos unha serie de variables concretas, que cada profesor escollerálibremente, para analizalas ao longo do curso, fin de establecer líñas de continuidade e decambio. Deberán ser problemas que conecten co mundo actual, como, por ejemplo, o

29

problema da terra, o papel da Igrexa na historia contemporánea de España ou ossentimentos de nacionalidade. Ademais, os alumnos de 2º curso deben ser capaces de comprender como o discurrir histórico resulta da interrelación de causas múltiples e de todo tipo de factores,de ámbito económico, político, social e cultural. Tamén deberán saber distinguir de quetipo de causas estamos a falar en todo momento, e tentaremos que aprendan adiferenciar o distinto peso efectivo que tales procesos teñen na evolución histórica. 3.Adquirir unha visión da evolución histórica de España no seu conxunto e na súapluralidade. Situar este proceso histórico nol contexto de Europa e o mundo.Contextualizar a historia contemporánea española no ámbeto europeo e mundial resultacomplexo, dada a dificultade intrínseca que prantexa a mestura de procesos internos eexternos. De feito, todos aprendemos por separado a historia interna e a internacional.Ademais, os coñecementos previos adquiridos na ESO son demasiado xerais e seadquiriron cun grao de madurez moi inferior. Só os alumnos do Bacharelato deHumanidades e Ciencias Sociais teñen reciente unha visión máis profunda da historiamundial, e exclusivamente para os séculos XIX y XX. Isto fai que calquer relación coa historia exterior de España deba se facer explícita aolongo do temario. As dificultades de tempo que conleva son evidentes, por máis queaceptamos como inevitables esas «excursións» para coñecer a historia españolacontemporánea especialmente nas épocas de conflicto militar (como a Primeira ou aSegunda Guerra Mundial en especial)na historia máis próxima no tempo. 4. Expresar razonadamente ideas propias sobre aspectos básicos da evolución históricade España. O primeiro requisito para conseguir este objetivo é que os alumnos coñezan e empreguen un vocabulario técnico histórico específico. Pese ao traballo realizado naESO, é frecoente que apenas coñezan o significado de palabras que son imprescindiblespara poder describir ou comprender os fenómenos históricos. Outras veces esquecéronaspornon telas empregado con asiduidade. Consideramos prioritario aaprendizaxe por partedo alumnado dun vocabulario suficiente, así como o seu uso con asiduidade e precisión. O marco ideal para que o alumnado poida expresar as súas propias ideas sobre a historiade España contemporánea é o comentario de textos históricos. Ë un ejercicio quedesenvolve a capacidade da análise, de píntese e de explicación de principios decausalidade. Anque os alumnos realizan pequenos ejercicios de comentario de textohistórico na ESO, é agora cando a mayoría afronta este tipo de ejercicio con certaprofundidade. Por todo ello o Departamento da unha especial importancia á prácticadocomentario na aula e na casa. O mesmo cabe decir da práctica do comentario doutras fontes históricas, como mapas,gráficos e as estadísticas, per tamén o cine, a arte ou os documentos sacados dun xornal. 5.Desenvolver unha sensibilidade comprometida, responsable e activa, coa democracia eos dereitos humanos. O Departamento enfocará a materia de forma que contribúa a asentar nos alumnosactitudes e valores solidarios e democráticos. Procuraremos sempre ser obxectivos naexplicación e desenvolvemento dos temas da historia española contemporánea e deforma especial os referidos ao século XX, que polas súas características é especialmentepolémico, pero tamén moi útil para o entendemento dos valores democráticos e daimportancia que ten a súa defensa. 6. Consolidar actitudes e hábitos de tolerancia e solidaridade entre os distintos pobos deEspaña, respectando e valorando positivamente os aspectos comúns e as diferenzas. ODepartamento considera que en sí mesmo o coñecemento da historia de España é omellor camiño para entender a situación actual do Estado e a cuestión do

29

nacionalismo,especialmente do galego, e que ese entendemento é a base para adquirir econsolidar as actitudes de tolerancia propostas polo currículo oficial. 3. CONTIDOS

TEMA 1 .. AS RAÍCES. A HISPANIA ROMANA

.Os pobos cazadores do Paleolítico, os pobos agricultores do Neolítico e a Idade dos Metais.

.As colonizacións e os pobos prerromanos.

.A conquista romana da Península e a creación de Hispania. A explotación económica deHispania e a súa organización social e administrativa.

.O legado de Roma: Ol latín, o dereito romano e a súa relixión.

.O reino suevo. O reino visigodo: aspectos sociais, relixiosos, políticos e culturais.

TEMA 2. AL ANDALUS

.O nacemento de Al Andalus.

.Do valiato ao califato de Córdoba.

.Dos reinos de taifas ao reino de Granada: taifas, almorávides, almohades e reino nazarí.

.A economía e a sociedad andalusíes.

.O legado cultural da civilización islámica.

.As manifestacións artísticas musulmanas en España. TEMA 3. REINOS CRISTIÁNS (siglos VIII-XIII)

.A formación dos núcleos cristiáns cantábricos e pirenaicos.

.A evolución dos reinos cristiáns desde o século XI ao XIII.

.A expansión territorial dos reinos cristiáns.

.A repoboación e colonización dos territorios conquistados aol Islam.

.A organización da sociedade hispano cristiá: marcos físicos, eclesiásti cos e políticos,e principais grupos sociais.

.A cultura da cristiandade peninsular. TEMA 4.A BAIXA IDADE MEDIA

.A crise demográfica, económica e social.

.A nova organización políticae administrativa dos reinos hispanocristiáns.

29

.A evolución política del reino de Granada e do reino de Navarra, respectivamente.

.A evolución política da Coroa de Aragón e a súa vocación mediterránea.

.A evolución política da Coroa de Castela e a súa expansión atlántica.

.A cultura: do Medievo ao Renacemento

TEMA 5. OS REIS CATÓLICOS

.A guerra civil en Castela.

.As bases económicas e sociais do reinado.

.O fortaleciiento das institucións e a reorganización da administración do reino.

.A toma de Granada e a anexión do reino de Navarra.Galicia neste período .La proyecciónexterior: Italia, o norte de África e a conquista de Canarias.

.O descubrimiento de América, e a administración e o gobierno das Indias. .A influencia dohumanismo e o Renacimento na cultura española de finais do século XV. TEMA 6. A ESPAÑA DO SÉCULO XVI

.Os conflictos iniciais do reinado de Carlos I: Comunidades e Xermanías. Galicia nesteséculo.

.A política exterior de Carlos V: as guerras con Francia,o Islam e a Reforma protestante.

.Os problemas internos do reinado de Felipe II: o conflicto morisco e as alteracóns enAragón.

.A política exterior de Felipe II: as guerras contra o Islam, Inglaterra e Flandes, e aincorporación de Portugal.

.A organización política, social e económica do imperio.

.A conquista de América. TEMA 7. A ESPAÑA DO BARROCO.

.A crise do século XVII.A Galicia barroca.

.A política exterior de pacificación de Felipe III e a expulsión dos moriscos.

.A aparición dos validos e o seu protagonismo político.

.A política reformista do conde-duque de Olivares.

.A política internacional durante o reinado de Felipe IV.

.O reinado de Carlos II e o final da dinastía Habsburgo.

29

.A Idade de Ouro da cultura. TEMA 8. OS BORBÓNS DO S.XVIII

.A guerra de Sucesión e a instalación da dinastía Borbón en España.

.A política reformista borbónica: os Decretos de Nova Planta, o regalismo e asreformas administrativas.

.A política exterior española no siglo XVIII. .As características da economía e dasociedade.

.A Ilustración española.

.A crise do Antigo Réxime. TEMA 9. A CRISE DO ANTIGO RÉXIME

.A guerra da Independencia e a formación de Xuntas.

.Estatuto Real de 1834.O concepto de constitución liberal. As constitucións de Baiona, 1812, 1837,e o

.A ideoloxía e a obra das Cortes de Cádiz.

.A difícil instauración do liberalismo en España: o reinado de Fernando VII.

.A emancipación das colonias americanas.

.A diversificación das ideoloxías políticas: absolutistas, carlistas, liberais e moderados.

TEMA 10. A CONSTRUCIÓN DO ESTADO LIBERAL

.A década moderada: A Constitución de 1845, a articulación da monarquía e a prácticapolítica.

.O Bienio Progresista: desenvolvemento e crise .O proxecto da Unión Liberal.

.A crise do reinado de Isabel II.

.A revolución de 1868 e a instauración dun réxime democrático: a Constitución de 1869.

.O reinado de Amadeo I.

.A primeira experiencia republicana: república federal e república unitaria. TEMA 11. A RESTAURACIÓN.

.As bases da Restauración: a Constitución de 1876 e o sistema de quenda de partidos. Osistema caciquil: caciques e clientes.

.A oposición ao sistema: carlismo, republicanismo e movimiento obreiro.

29

.A eclosión dos nacionalismos periféricos. .A política exterior durante a Restauración:África, Micronesia, Cuba e Filipinas.

.A crise de 1898. TEMA 12. A CRISE DA RESTAURACIÓN

.O rexeneracionismo: o movemento das «clases productoras», a proposta de Silvela -Polavieja e o rexeneracionismo dos partidos dinásticos.

.A política fora da quenda: republicanismo e nacionalismo. .A creba do bipartidismo.

.A crise de 1917: o xuntismo militar, a Asemblea de Parlamentarios e a folga xeral.

.O camiño cara a dictadura: a inestabilidade gubernamental e a cuestión catalana.

.A ditadura de Primo de Rivera.

TEMA 13. A SEGUNDA REPÚBLICA Conceptos

.A chegada da República e as primeiras reformas. .A Constitución de 1931.

.O bienio azañista: a reforma agraria, a cuestión autonómica e a oposición ao goberno. .Obienio rectificador e a situación de bloqueo.

.A revolución de outubro de 1934.

.O gobierno da Fronte Popular.

.A Idade de Prata da cultura. TEMA 14. A GUERRA CIVIL.

.O comezo da guerra: o golpe de Estado e os seus primeiros efectos. .A implicacióninternacional.

.As operacións militares.

-reconstrucción do Estado.A evolución da España republicana: represión popular, colectivi zación,educación y e

contrarrevolución, e configuración do Novo Estado..A evolución da España «nacional»: represión dossublevados, educación e

.As consecuencias da guerra.

TEMA 15. ESPAÑA DURANTE O FRANQUISMO

.A instauración do franquismo: a clasificación da dictadura e o destino dos vencidos.

29

.O réxime totalitario: o protagonismo de Falanxe, a II Guerra Mundial e a oposición.

.O predominio dos católicos: os cambios institucionais e a guerra fría.

.A España autárquica: a política económica, a dinámica social e a penuria intelectual.

.A expansión económica: o Plan de Estabilización e a mobilización social.

.A dictadura do desenvolvemento: os tecnócratas, os aperturistas, os gobiernos deCarrero e Arias, os «reformistas», a oposición e a política exterior. TEMA 16. A ESPAÑA DEMOCRÁTICA

.Os inicios da transición: as condicións da democracia e o goberno de Arias Navarro. .Ogoberno reformista de Suárez: a Ley para a Reforma Política e o proceso constituínte.

.O mandato de Calvo Sotelo e a repercusión da entrada de España na OTAN.

.Os gobernos socialistas: reformas internas, política exterior e declive do PSOE.

.A xestión do Partido Popular. CONTIDOS MÍNIMOS PARA A SUPERACIÓN DA MATERIA

Coñecer coan maior profundidade os acontecimientos máis relevantes e os rasgoseconómicos, sociais, políticos e culturais dos dous últimos séculos da historia de España. Ubicar perfectamente no tempo os principais acontecementos da historia de España,contextualizándoos na súa época e explicando,no seu caso, os seus antecedentes e assúas consecuencias. Extraer información suficiente e precisa dos textos históricos Definir os principales rasgos políticos, económicos, sociales e culturais que caracterizancada unha das grandes etapas da historia de España. Identificar a orixe e a evolución aolongo do tempo de determinadas características políticas, económicas e sociais daEspaña actual. Identificar determinados contextos históricos internacionais con elementos de nosa historia, especialmente aqueles que maior influencia tiveran na evolución española. 4. TEMPORALIZACIÓN A amplitude de contidos do programa que supón o currículo fai considerablemente difícildesenvolver a totalidade do mesmo coa profundidade que a madurez dos alumnospermitiría. As probas de acceso á Universidade, por outra parte, impoñen taméndificultades á hora de programar a materia, ao recortar o calendario do curso e aoestablecer un modelo de exame que obriga a desenvolver nas clases un método detraballo determinado, o que limita as posibilidades de elección. A redución do número dehoras semanais de clase a tres limita aínda máis as posibilidades de desenvolver oprorama completo. Por outra banda, o currículo oficial divide materia en dezaséis unidades, a metade dascales corresponden á Historia Contemporánea. Entendemos que se trata de ampliar oscontidos correspondentes ás etapas anteriores, respecto ao carácter introductorio quetiñan no currículo fixado na reforma LOGSE, pero sin que a materia perda, como apartadoprotagonista, o desenvolvemento en estenso da historia recente de España. A temporalización que a continuación se prantexa pretende conciliar ambos

29

principios, o de primar a Historia Contemporánea e o de trabaljar con menor profundidadeas etapas anteriores ou incluso a non ve-las en clase. Lóxicamente, esto nos lleva aoutorgar un menor número de sesións a cada unha das oito primeiras unidades, col fin dechegar o antes posible ao século XIX. Así, sobre as tres horas lectivas semanais que tena materia, calculamos unhas catro sesión por cada unha das oito primeiras unidades eunhas sete para as restantes. Isto no caso de impartir docencia sobre esas unidades.

PRIMEIRO TRIMESTRE Prehistoria e Historia Antiga (setembro). A Idade Media. Al-Andalus (setembro-outubro). A Idade Media: os reinos cristiáns (outubro). A crise dos séculos XIV e XV (outubro). O Reis Católicos: a construcción do Estado moderno. O descubrimento de América (novembro). A España do século XVI (novembro). A España do Barroco (decembro). SEGUNDO TRIMESTRE

O s.XVIII: os primeiros Borbóns (xaneiro). Crisie do Antigo Réxime (xaneiro-febreiro). A construcción do Estado liberal (febreiro). O réxime da Restauración (febreiro-marzo). Alfonso XIII: a crise da Restauración (marzo). TERCEIRO TRIMESTRE

1. A Segunda República (marzo-abril). 2. A Guerra Civil (abril). 3. España durante o franquismo (maio). 4. A España democrática (maio-xuño).

A última das unidades impartirase tralo remate do curso, nas sesións preparatorias daproba de acceso á Universidade. Esta temporalización será a empregada no caso devisualizar toda a materia,sendo decisión do alumnado xunto co profesor que imparte amateria realizar una modificación para así centrar o curso na realización das probas deacceso á Universidade, nese caso serían só vistas, con moita maior profundidade osséculos XVIII, XIX e XX. Eso permitiría tamén realizar moitos máis comentarios dedocumentos históricos similares aos das PAAU. 5. METODOLOXÍA Os criterios metodolóxicos sobre os que se organizará o traballo, ao longo do curso,parten tanto do perfil do alumnado, a súa idade, formación previa e madurez, como dasproprias características da materia. Os alumnos contan con 17 ou 18 anos, na maior parte dos casos, e todos eles teñen xabastante desenvolvida a súa capacidade de abstracción, de pensamento formal e deanálise crítica. Atópanse, por tanto, en perfectas condicións de desenvolver un traballointelectual que poderíamos considerar proprio de adultos, anque o grao de dificultade, encanto á complexidade de relacións formais e en canto á proxección hacia o pasado,necesaria en toda aprendizaxe histórica, deben situarse á altura do seu nivel dedesenvolvemento.. A materia, pola súa parte, presenta características ambivalentes. Porun lado está a dificultade que implica todo acercamento ao pasado, no que entraña deproxección empática e en multicausalidade, obrigando a utilizar simultáneamente, ásveces, coñecementos adquiridos en momentos e incluso en disciplinas diferentes. Os

29

alumnos están pouco habituados a esa multidisciplinaridade. Pero tamén é certo que,cando falamos de Historia de España, nos referimos a un campo de coñecementohistórico máis próximo ao alumno, o que facilita a comprensión, a localización xeográficae incluso a identificación ata certo punto, con situaciónes, mentalidades e inclusopersonaxes. As clases explicativas e o estudo individual do alumno deben ter maior peso que o queteñen no segundo ciclo da Educación Secundaria Obrigatoria. É moi importante queadquiran hábitos de estudo individual, de acercamento persoal e de investigación que llesserán necesarios na súa vida universitaria. Potenciar a súa capacidade de estudointelixente é un dos obxectivos básicos aos que pode contribuir nosa disciplina. Contarán con libro de texto só para a preparación de algún aspectos non vistos en clasepor parte dos alumnos e axilizar, así a marcha das clases. As notas que tomen sonimportantes para a súa formación persoal.Ademais é una técnica que deben adquiriranque só sexa porque a van ter que ejercer nas aulas universitarias e, por tanto, resultaimprescindible. O que tentaremos é a ensinales a tomar notas en clase de xeito intelixente e crítico, de xeito que o resultadofinal sexa unha mezcla do explicado en clase e da súa propria selección, única manera deque ditos coñecementos sexan asimilados de maneira significativa e, por tanto, útil.Aspecto esencial é o comentario de textos, por varios motivos. Por un lado está olargumento disciplinar. Sin o acercamento directo ás fontes calquer coñecemento dahistoria convírtese en artigo de fe, historia de “segunda man”, que, no mellor dos casos,se adquire de maneira acrítica.Ademáis,o comentario supón un acercamento, anque a unnivel elemental, á tarefa de investigación propia da actividade profisional do historiador.No documento histórico móstrase a percepción distinta dos protagonistas, as versiónsopostas dos testigos, a interpretación diferente dos historiadores. É, en sí mesmo, amellor proba do carácter científico da historia e da ambigüedade do concepto de verdadehistórica, que deben comprender nosos alumnos. Debe ser, por outro lado, un elementoestimulante, distinto no traballo da aula e da casa, unha maneira diferente de aprender historia, máis entretida e,por tanto eficaz, para que nosos alumnos adquiran unha visión positiva da materia, eincluso unha afición á mesma. Outra técnica necesaria é o emprego doutras fontes históricas: análises de mapas, seriesestatísticas e gráficas, esenciais para acercarse, por exemplo, á historia bélica oueconómica. No caso da historia recente, incluiremos tamén a análise de documentos deprensa, cine, televisión ou sonido, fontes que, ademáis da súa importancia documental,teñen a vantaxe evidente da curiosidade e maior motivación que poden contribuir a crearentre os alumnos. Respecto á importancia dos comentarios de documentos e outrasfontes históricas, non podemos esquecer o peso que teñen nas probas de acceso áUniversidade, probas que condicionan o calendario e limitan gravemente a liberdadede programación do Departamento e do profesor que imparte a materia. Aolongo do curso o profesor tentarn compaxinar o avance do temario, a través de clases explicativas, coa realizacióndun número suficiente de comentarios que permita aos alumnos abordar as probas deacceso á Universidade en óptimas condiciones. Outro dos aspectos metodolóxicos que preocupan ao Departamento é despertar nosalumnos a autonomía no estudo e a súa curiosidade sistemática. Que adquiran o hábitode consulta e de búsqueda de información non inducida directamente, é dicir, á marxe deexames ou traballos concretos. Para iso contamos cos recursos da biblioteca do Centro.De forma especial, estimularemos o hábito de consultar con frecuencia atlas xeográficos,históricos e diccionarios especializados. Dada a dificultade de cumprir co temario establecido, non se descarta que, endeterminados momentos docurso, os alumnos deban preparar pola súa conta, apoiobibliográfico e a axuda do profesor, determinados temas ou partes de temas. Eso co

29

dobre obxectivo de acelerar, cando sexa necesario,ol desenvolvemento do programa,pero tamén coa intención de que se habitúen a montar os seus proprios temas,potenciando os seus recursos persoais e evitando que se acostumen a que selles deatodo feito. Por último, queremos facer constar nosa intención de crea un ambiente participativo eactivo na aula. Trátase de que os alumnos interveñan, corten o desenvolvemento dasexplicacións e, nos casos nos que a polémica sexa factible, poidan dialogar entre eles esoster puntos de vista persoais en clase. 6. CRITERIOS DE AVALIACIÓN O Departamento considera que os criterios de avaliación deben ser os seguintes:

1. Coñecer e analizar os procesos e os feitos máis relevantes da historia de España,situándoos cronolóxicamente dentro dos distintos ritmos de cambio e de permanencia. Osalumnos deberán demostrar ser capaces de ubicar perfectamente no tempo os principaisacontecementos da historia de España, contextualizándoos na súa época e explicando,no seu caso, os seus antecedentes e as súas consecuencias.

2. Obter información relevante procedente de fontes diversas e valorala críticamente. Osalumnos deberán saber extraer información suficiente e precisa dos textos históricos, das fontes de primeira man que manexen, así como dos libros e manuais quelles sirvan como materiais de investigación. Deberán igualmente ser capaces de distinguiro que son os acontecementos do que son as interpretacións distintas que eses mesmosfeitos suscitan.

3. Caracterizar cada unha das grandes etapas do noso pasado, destacando as súasaportacións básicas e sinaando os seus aspectos comúns e diversos. Os alumnosdeberán ser capaces de definir os principais rasgos políticos, económicos, sociais eculturais que caracterizan cada unha das grandes etapas da historia de España.

4. Comprender a evolución económica, social, política y cultural de España durante lossiglos XIX y XX. De maneira especial, os alumnos deberán coñecer con maior profundidade os acontecementos máis relevantes e os rasgos económicos, sociais, políticos e culturaisdos dous últimos séculos da historia de España. Deberán coñecer con precisión acronoloxía das distintas etapas políticas, explicar os procesos de cambio e identificarfeitos e personaxes que tiveron un papel relevante na historia contemporánea.

5. Analizar os diversos rasgos que conforman a España democrática, incidindo natrascendencia da Constitución de 1978 e a importancia da construcción do Estado dasAutonomías. Os alumnos deberán coñecer en que condicións tivo lugara a transición democrática esobre que bases, acordos e límites se redactou a actual Constitución. .

6. Reconocer na realidade de hoxe as posibles pervivencias do pasado. Os alumnosdeberán poder identificar a orixe e a evolución ao longo do tempo de determinadascaracterísticas políticas, económicas e sociais da España actual.

7. Relacionar os procesos e acontecementos propios da historia de España coscorrespondentes aos ámbetos europeo, hispanoamericano e internacional. Os alumnosdeberán poder identificar determinados contextos históricos internacionais con elementos de nosa historia, especialmente aqueles que maiorinfluencia tiveran na evolución española. Deberán ser capaces de aportar explicaciónssobre a relación entre o contexto internacional e o devenir histórico español, aportandocausas e consecuencias entre ambos. Tamén deberán ser capaces de comprender odiferente ritmo de evolución político, social e económico de España respecto aos paísesdo seu entorno, e como tal grado de evolución influiu na nosa historia.

7. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN.

29

No estudo da historia débese avaliar non só a aprendizaxe de feitos, conceptos eprincipios, sinón tamén o de procedementos, actitudes e valores, o que fai preciso contarcon instrumentos de avaliación e medición adecuados que poderían ser: A) Realización dunha ou máis probas escritas , en cada un dos trimestres, consistente nuncomentario de textos históricos similar ao que se fai na proba de acceso á universidade B) O caderno do alumnado, onde se poden observar aspectos formais (a presentación)metodolóxicos (resumes, vocabulario específico), conceptuais, procedimentais eactitudinais. C) Realización na clase de todo tipo de comentarios de texto e documentos de análise, asícomo liñas de tempo dos diferentes periodos históricos. D) Lectura e entrega dun trabajo escrito dunha lectura voluntaria cada trimestre. Dita lectura(novela ou ensaio) será proposta polo profesor. A nota de cada avaliación será: un 10% da parte práctica, un 5% da lectura voluntaria paraos que a fagan e un 85% da proba escrita. A nota final será a media das tres notas de cada avaliación, coa condición de que todassuperen o 5. Si non é así, procederase á recuperación. Para obter as notas que figurarán nos boletíns, procederase ao redondeo segundo a normamatemática habitual, agás do 4, que nunca redondeará ao 5. Para calcular a nota final de curso, si todas as avaliacións teñen calificación positiva,procederase á media aritmética e ao redondeo común.

8. SISTEMA DE RECUPERACIÓN DE AVALIACIÓNS PENDENTES. Realizaranse probas de recuperación ( ao comezo do seguinte trimestre ) para osalumnos que non superaran unha avaliación. Versarán sobre os mismos contidos e terána mesma estructura que as probas realizadas. Así mesmo, terén os mesmos criterios decalificación e se lles aplicarán as mesmas porcentaxes que as probas feitas. Así mesmose dará a oportunidade de presentar, para a súa corrección, as actividades de comentarios de texto e documentos de análisis non presentadas no seumomento. Os alumnos que no superaran a asignatura en xuño realizarán en setembro unha probaextraordinaria que terá a mesma estructura e contenidos que as feitas ao longo do curso


A hora de calificar teranse en conta os seguintes aspectos:

a) Correcta exposición de contidos, utilización de léxico adecuado, claridade deconceptos e cronoloxía correcta dos feitos históricos.

b) Capacidade de síntese e de relacionar os diferentes acontecementos históricos. c) Correcta utilización da lingua escrita así como da ortografía.( penalizarase tanto a

defectuosa redacción como as faltas de ortografía e tildes defectuosas) d) Capacidade de sintetizar e comentar correctamente un texto histórico, así como de

extraer as ideas principais do mesma, distinguindo a clasificación, a análise das ideasprincipais e secundarias e o comentario histórico do mesmo facendo relación aantecedentes e consecuentes do mesmo.

e) Capacidade de analizar e comentar documentos de análise (gráficas, taboasestatísticas, mapas, fotografías etc.) e de relacionalos correctamente coa épocahistórica á que se refiran, extraíndo a información que axude a comprendela.

f)A estructura dos exames escritos que se farán ao longo de cada unha das tresavaliacións, terán unha estructura similar á das probas de acceso á universidade paraque os alumnos se familiaricen con ese sistema.

29

10. ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN PARA OS ALUMNOS DE 2º BACHARELATOQUE TEÑAN PENDENTE A HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO DE 1ºBACHARELATO.

Os alumnos de 2º de bacharelato, que teñen pendente a asignatura de 1º unha proba derecuperación que se realizará en dous prazos:

a) A finais de xaneiro ( contidos ata a 1ª Guerra mundial ) b) A primeiros de maio ( contidos ata o final do temario ou todo o temario

para os que non obtiveran resultado positivo no exame anterior Esta probaconstará de tres partes:

1) Definición de termos históricos : 2 puntos 2) Resposta a dúas cuestións históricas : 3 puntos cada cuestión 3) Comentario dun texto histórico : 2 puntos

En setembro haberá un exame extraordinario para os alumnos que non aprobaran naconvocatoria ordinaria, tamén con toda a materia.

11. MATERIAIS E RECURSOS. Os recursos utilizados serán: Libro de texto. A súa compra será voluntaria dada a problemática situación económicaxeral. Enciclopedias. Diccionarios temáticos. Monografías. Mapas. Materiais audiovisuales.

12. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS (2º BACHILLERATO, HISTORIA)

- Visita a exposicións relacionadas coa materia que se produzan ao longo do curso. - Lectura voluntaria dunha novela histórica entre as seguintes:

-Max Aub, Enero sin nombre .Manuel Rivas, O lapis do carpinteiro .Arturo Barea, La forja de un rebelde (calquer dos tres tomos) .Eduardo Mendoza, Laverdad sobre el caso Savolta. .Ramón J. Sénder, Imán .Almudena Grandes, El lector de Julio Verne .Almudena Grandes, Inés y la alegría

29

PROGRAMACIÓN XEOGRAFÍA

29

2º BACH.

índice

1. Obxectivos de Xeografía como materia obrigarioria2. Obxectivos didácticos3. Contidos: secuenciación e periodización4. Contidos mínimos esixibles5. Criterios de avaliación6. Criterios de avaliación de contidos mínimos7. Procedementos e instrumentos de avaliación8. Metodoloxías e estratexias didácticas9. Atención á diversidade10.Accións de contribución ao planes do centro 11. Materiais e recursos didácticos12.Actividades complementarias e extraescolares13.Procedementos para avaliar a programación14.Publicidade desta programación

XEOGRAFÍA 2º BACHARELATO

1. OBXECTIVOS DE XEOGRAFÍA COMO MATERIA OBRIGATORIA

29

O ensino da Xeografía, segundo o establecido no aínda vixente Decreto sobre a

estrutura do Bacharelato1, terá como finalidade o desenvolvemento das capacidades

seguintes:

Comprender e explicar o espazo xeográfico galego e español como un espazo

dinámico, caracterizado polos contrastes e pola complexidade territorial, resultado

da interacción de procesos sociais, económicos, tecnolóxicos e culturais, que

actuaron nun marco natural e histórico.

Identificar e comprender os elementos básicos da organización do territorio,

empregando conceptos e destrezas especificamente xeográficas, para analizar e

interpretar un determinado fenómeno ou situación territorial, valorando os

múltiples factores que interveñen, utilizando na súa descrición e explicación a

terminoloxía axeitada.

Coñecer as características dos diferentes medios naturais existentes en Galicia e

en España, identificando os trazos xeográficos que os definen, poñéndoos en

relación cos grandes medios naturais europeos e mundiais.

Comprender a poboación como un recurso esencial, cuxa distribución, dinámica e

estrutura interveñen de forma relevante na configuración dos procesos que

definen o espazo, e analizar criticamente as situacións de desigualdade e

discriminación socioeconómica, de xénero e étnico-cultural, e mais a súa pegada

na configuración do territorio creando situacións de segregación espacial.

Analizar os distintos tipos de explotación da natureza así como as actividades

produtivas e os seus impactos territoriais e ambientais, recoñecendo a

interrelación entre o medio e os grupos humanos como xeradora de espazos

xeográficos diferenciados.

Interesarse activamente pola calidade do medio natural, ser consciente da

inestabilidade dos medios xeográficos de Galicia e de España no contexto

europeo e mundial, e dos problemas derivados de certas actuacións humanas e

entender a necesidade de políticas de ordenación territorial e de actuar pensando

nas xeracións presentes e futuras, e sendo capaz de valorar decisións que lle

afecten á xestión sostible dos recursos e á ordenación do territorio.

1 “Decreto 126/2008, do 19 de xuño, polo que se establece a ordenación e o currículo de bacharelato naComunidade Autónoma de Galicia”, Diario Oficial de Galicia, Diario Oficial de Galicia, 120, 23 de xuñode 2008 (http://www.edu.xunta.es/portal/node/345).

29

Comprender as relacións que existen entre os territorios que integran España, e

destes coa Unión Europea, desenvolvendo actitudes de coñecemento, aprecio e

cooperación cara aos espazos próximos e afastados ao propio hábitat superando

os estereotipos e prexuízos.

Explicar a posición de España e de Galicia nun mundo interrelacionado, no que

coexisten procesos de uniformización da economía e de desigualdade

socioeconómica.

Comprender e analizar a realidade xeográfica galega, a súa diversidade interna, a

inserción en España e en Europa desde unha posición periférica e as relacións co

resto do mundo, marcadas historicamente pola emigración.

2. OBXECTIVOS DIDÁCTICOS

Definir e explicar brevemente os principais conceptos relativos ao relevo español.

Localizar e identificar en mapas fenómenos referidos ao relevo español.

Analizar, caracterizar e explicar o relevo español.

Utilizar e aplicar os procedementos do método xeográfico ao estudio do relevo español.

Apreciar a diversidade do relevo español, practicar a capacidade de observación da

realidade e reflexionar sobre a importancia do relevo para a actividade humana.

Definir e explicar brevemente os principais conceptos relativos ao tempo e ao clima de

España e de Galicia.

Localizar e identificar en mapas fenómenos referidos ao tempo e ao clima de España e

de Galicia.

Analizar, caracterizar e explicar os principais factores e elementos do clima e os

dominios climáticos de España.

Utilizar e aplicar os procedementos do método xeográfico ao estudo do tempo e do

clima.

Apreciar a diversidade climática española e galega; practicar a capacidade de

observación dos factores e dos elementos do clima; e reflexionar sobre a importancia do

tempo e do clima na actividade humana.

Definir e explicar brevemente os principais conceptos relativos ás augas, á vexetación e

ao solo en España e en Galicia.

Localizar en mapas fenómenos referidos ás augas e á vexetación de España e de

Galicia.

Analizar, caracterizar e explicar as augas, a vexetación e o solo de España.

29

Utilizar e aplicar os procedementos do método xeográfico ao estudo das augas, á

vexetación e ao solo de España e de Galicia.

Valorar a diversidade hidrográfica, vexetal e edáfica de España e de Galicia.

Definir e explicar brevemente os principais conceptos relativos ás paisaxes naturais de

España e de Galicia, a influencia do medio físico na actividade humana e a influencia da

acción antrópica no medio natural.

Localizar en mapas as paisaxes naturais de España, os riscos e os problemas

ambientais e os aspectos máis relevantes das políticas ambientais.

Analizar, caracterizar e explicar as paisaxes naturais de España e de Galicia, a influencia

do medio natural na actividade humana e a influencia da actividade humana no medio

natural.

Utilizar e aplicar os procedementos do método xeográfico ao estudo das paisaxes

naturais; á influencia do medio natural como recurso e como risco para as persoas e á

influencia da actividade humana no medio físico.

Valorar a diversidade dos espazos naturais de España e de Galicia; a importancia da súa

protección; identificar e emitir xuízos sobre os problemas ambientais e propoñer

solucións xerais e persoais fronte a eles.

Definir con precisión os conceptos relativos aos espazos rural e pesqueiro.

Localizar en mapas fenómenos referidos ás actividades dos espazos rural e pesqueiro.

Analizar, caracterizar e explicar os espazos rurais e pesqueiros de España e de Galicia.

Utilizar e aplicar os procedementos do método xeográfico ao estudo das actividades

agraria e pesqueira.

Valorar os espazos rurais e pesqueiros, tomar conciencia dos seus problemas e avaliar

as posibles solucións.

Definir e explicar os principais conceptos relativos á actividade industrial.

Localizar en mapas fenómenos referidos ás actividades extractivas, enerxéticas e

industriais.

Analizar, caracterizar e explicar a actividade industrial en España e en Galicia.

Utilizar e aplicar os procedementos do método xeográfico ao estudo da actividade

industrial.

Emitir opinións e xuízos críticos sobre cuestións de actualidade relacionadas coa

produción enerxética e industrial, valorar as medidas encamiñadas a fomentar o aforro

enerxético e a evitar os impactos negativos da produción enerxética e industrial sobre o

medio ambiente, e desenvolver actitudes de aprecio cara ao patrimonio industrial.

Definir e explicar brevemente os principais conceptos relativos ás actividades terciarias.

29

Localiza en mapas fenómenos referidos ás actividades terciarias.

Analizar, caracterizar e explicar as actividades terciarias.

Utilizar e aplicar os procedementos do método xeográfico ao estudo das actividades

terciarias.

Tomar conciencia dos problemas xerados polas actividades terciarias e propoñer

solucións, apreciar a diversidade turística, e adoptar unha actitude crítica e selectiva

como consumidor.

Definir e explicar os principais conceptos relativos á poboación española e galega.

Localizar en mapas fenómenos referidos á poboación.

Analizar, caracterizar e explicar os principais fenómenos demográficos de España e de

Galicia, facendo especial referencia ás súas transformacións recentes.

Utilizar e aplicar os procedementos do método xeográfico ao estudo da poboación.

Expresar opinións e xuízos críticos sobre problemas demográficos e rexeitar calquera

forma de

Definir e explicar brevemente conceptos relativos ao espazo urbano.

Localizar en mapas fenómenos referidos ao espazo urbano.

Analizar, caracterizar e explicar o espazo urbano en España e en Galicia.

Utilizar e aplicar os procedementos do método xeográfico ao estudo do espazo urbano.

Mostrar interese polos problemas urbanos e as actuacións urbanísticas e emitir xuízos e

propoñer solucións sobre eles.

Definir e explicar os principais conceptos relativos á organización político-administrativa

de España e de Galicia, aos desequilibrios territoriais, e ás políticas rexionais e de

cohesión territorial.

Localizar en mapas divisións político-administrativas históricas e actuais e fenómenos

relativos aos desequilibrios territoriais.

Analizar, caracterizar e explicar a organización político-administrativa do territorio

español no pasado e na actualidade; os desequilibrios territoriais e as políticas rexionais

e de cohesión territorial.

Utilizar e aplicar os procedementos do método xeográfico ao estudo da organización

político-administrativa do territorio español e galego, aos desequilibrios territoriais e ás

políticas rexionais e de cohesión territorial.

Valorar a descentralización político-administrativa; manifestar actitudes de tolerancia e

respecto cara ás particularidades das outras comunidades autónomas e de

solidariedade coas máis desfavorecidas, apreciando as actuacións encamiñadas a

29

palialas e a fomentar o desenvolvemento rexional, dentro dunha ordenación global do

territorio.

Definir con precisión conceptos relativos á Unión Europea e á posición española e

galega no conxunto europeo.

Localizar e identificar en mapas os principais relevos e ríos da Unión Europea, os países

que a integran e as súas correspondentes capitais.

Analizar, caracterizar e explicar o proceso de construción da Unión Europa, o seu medio

físico, o seu funcionamento, os seus trazos socioeconómicos, os seus desequilibrios

territoriais e as políticas para mitigalos, así como o papel que desempeñan España e

Galicia nesta organización supraestatal.

Utilizar e aplicar os procedementos do método xeográfico ao estudo da Unión Europea e

ás posicións española e galega nesta organización supraestatal.

Realizar valoracións críticas e emitir xuízos e opinións sobre o proceso de integración e

as políticas europeas.

Definir con precisión os conceptos relativos ao proceso de globalización, ás

desigualdades territoriais do mundo e á posición de España no sistema mundo.

Localizar en mapas os centros, semiperiferias e periferias mundiais, os territorios en

función do seu desenvolvemento humano e os membros integrantes de diversas

organizacións mundiais ás que pertence España.

Analizar, caracterizar e explicar o proceso de globalización e as desigualdades

territoriais do mundo.

Utilizar e aplicar os procedementos do método xeográfico ao estudo do proceso de

globalización, ás desigualdades territoriais do mundo e á posición de España no sistema

mundo.

Criticar e valorar negativamente as desigualdades territoriais causadas pola

globalización, apreciando os esforzos realizados para palialas e desenvolvendo

sentimentos de solidariedade cos espazos mundiais máis desfavorecidos.

3. CONTIDOS: SECUENCIACIÓN E PERIODIZACIÓN

BLOQUE INTRODUTORIO: INTRODUCIÓN AO COÑECEMENTO E AOS

PROCEDEMENTOS XEOGRÁFICOS

BLOQUE I: NATUREZA E MEDIO EN ESPAÑA

1. Diversidade xeolóxica e morfolóxica.

1.1. Formación e evolución xeolóxica.

1.2. Variedade litolóxica e formas do relevo diferencial.

29

1.3. Unidades morfoestruturais.

1.4. O litoral español: cantábrico, atlántico e mediterráneo.

1.5. Relevo insular.

Conceptos: Aluvión, Foz, Litosfera. Meseta, Penechaira, Somontano, Tectónica de

placas

2. Diversidade climática

2.1. Factores xeográficos e termodinámicos do clima.

2.2. Tipos de tempo.

2.3. Dominios climáticos: atlántico, mediterráneo, de interior, de montaña,

subtropical.

Conceptos: Aridez / Barlovento / Inversión térmica / Isóbara / Isohieta / Umbria

3. Diversidadehídrica

3.1. Concas hidrográficas e tipos de réxime fluvial.

3.2. Lagos, lagoas, zonas húmidas costeiras.

3.3. Problemática dos recursos hídricos: transvases, desalinización, recuperación

de acuíferos, saneamento dos ríos.

Conceptos: Cunca fluvial, Estiaxe, Marisma

4. Diversidade bioxeográfica

4.1. Factores da diversidade bioxeográfica.

4.2. Paisaxes vexetais: atlántico, mediterráneo, canario e de montaña.

4.3. O solo: composición e valor do solo.

Conceptos: Laurisilva, Maquis, Vexetación clímax, Vexetación antrópica

5. Natureza e medio ambiente de Galicia

5.1. O relevo de Galicia

5.2. Os climas e o medio natural de Galicia

Conceptos: Esteiro, Landa, Ría, Tómbolo

6. Riscos e problemas ambientais

6.1. Repercusións ambientais da acción humana: Contaminación, cambio

climático, pegada ecolóxica. 6.2. Respostas e solucións cara á sustentabilidade.

6.3. A paisaxe:recurso común, interpretación e transformacións recentes.

6.4. O patrimonio natural español e categorías de protección.

Conceptos: Avaliación de impacto ambiental, Ecosistema, Efecto invernadoiro,

Paisaxe

29

BLOQUE II: TERRITORIO E ACTIVIDADES ECONÓMICAS EN ESPAÑA

7. Cambios e permanencias no sector primario

7.1. Os usos do solo e a súa distribución: tipos e factores explicativos.

7.2. A estrutura agraria e as súas transformacións recentes (U.E.)

7.3. O desenvolvemento da gandería española e as súas transformacións.

7.4. A explotación dos bosques.

7.5. As paisaxes agrarias: atlántica, mediterránea, de interior, canaria e de

montaña.

7.6. A pesca e os espazos pesqueiros.

Conceptos: Acuicultura, Agricultura ecolóxica, Denominación de orixe,

Desagrarización, Explotación intensiva, Política Agrícola Común (PAC), Política

Pesqueira Comunitaria (PPC), Silvicultura, Transxénicos.

8. A reestruturación dos espazos industriais.

8.1. Proceso e factores da industrialización española.

8.2. O tecido industrial español e os seus contrastes.

8.3. Gran variedade de paisaxes industriais.

8.3.1. Áreas de antiga industrialización.

8.3.2.En áreas urbanas e rurais.

8.3.3. Paisaxes da innovación.

8.4. Situación actual da industria: desafíos e globalización.

8.5. A enerxía: a diversidade de fontes de enerxía.

Conceptos: Economías de escala, Enerxías renovables, Difusión industrial,

Fondos estruturais, Subcontratación, Industrias verdes, Materias primas

estratéxicas, Parque tecnolóxico.

9. España unha economía de servizos.

9.1. Terciarización da economía e sociedade do benestar.

9.2. Distribución comercial e espazos do consumo.

9.3. Os servizos financeiros a súa organización espacial e a balanza de

pagamentos.

9.4. Transporte e comunicacións.

9.5. Os espazos turísticos.

9.5.1. Paisaxes turísticas.

9.5.2. Impactos e políticas de ordenación.

29

Conceptos: Balanza de pagamentos/ Economía somerxida/ Ecoturismo/

Franquicia/ Plan Estratéxico de Infraestruturas do Transporte (PEIT)/ Taxas

aeroportuarias/ Tour operadores.

BLOQUE III: POBOACIÓN E URBANIZACIÓN

10. A poboación española.

10.1. Dinámica da poboación.

10.2. Os movementos naturais da poboación.

10.3. Mobilidade espacial da poboación e debate sobre a inmigración.

10.4. A estrutura demográfica: idade, sexo e actividade económica.

10.5. Distribución espacial.

Conceptos: Poboación Activa, Esperanza de Vida, Réxime Demográfico, Censo

de Poboación, Saldo Migratorio, Taxa de Fecundidade, Transición Demográfica,

Padrón Municipal.

11. O sistema urbano.

11.1. O proceso de urbanización en España.

11.1.1. Concepto de cidade.

11.1.2. Axentes sociais urbanos.

11.1.3. Urbanismo e ordenación do territorio.

11.1.4. Morfoloxía urbana (tipos de planos).

11.1.5. Funcións urbanas.

11.2. Fenómeno urbano en España.

11.2.1. A cidade preindustrial,

11.2.2. A cidade industrial.

11.2.3. A cidade postindustrial.

11.2.4. Xerarquías e redes urbanas en España.

11.3. Transformacións recentes na estrutura das cidades.

11.3.1. Cidade difusa.

11.3.2. Os cambios no centro urbano (degradación /vs/ rehabilitación).

11.3.3. Cambios de uso no solo urbano.

11.4. Impacto ambiental da urbanización.

Conceptos: Área suburbana, Área metropolitana, Cualificación do solo, Plan Xeral

de Ordenación Urbana (PXOU), Unidade Veciñal de Absorción (UVA),

Xentrificación.

BLOQUE IV: ORGANIZACIÓN POLÍTICO-ADMINISTRATIVA, CONTRASTES E

POLÍTICAS REXIONAIS.

29

12. Organización político-administrativa actual española

12.1. Evolución histórica.

12.2. Formas de goberno. A democracia.

12.3. A organización territorial do Estado español.

a) Comunidades autónomas.

b) Poder local: a administración provincial e municipal.

13. Contrastes e políticas rexionais en España

2.1. Antecedentes históricos.

2.2. Desequilibrios territoriais.

2.3. Factores de transformacións.

2.4. Políticas rexionais.

Conceptos: Parroquia, Municipio, Provincia, Comunidade Autónoma, Estatuto de

autonomía

BLOQUE V. ESPAÑA EN EUROPA E NO MUNDO

13. Unión Europea.

13.1. Institucións e órganos da UE

13.2. A construción da UE

13.3. España no contexto da UE e balance da adhesión.

Conceptos: Comisión europea, Movementos antiglobalización, Obxectivos do

Milenio, Xeopolítica

14. España no mundo.

14.1. Globalización económica.

14.2. O novo escenario xeopolítico.

a) Desigualdade no mundo

b) Comercio desigual, débeda externa

c) Posición de España no mundo

14.3. Posición relativa de España no mundo.


Bloque introdutorio Os seus contidos serán traballados ao longo de todo ocurso

1º trimestre 1. Diversidade xeolóxica e morfolóxica2. Diversidade climática3. Diversidadehídrica4. Diversidade bioxeográfica5. Riscos e problemas ambientais

29

2º trimestre 6. Cambios e permanencias no sector primario7. A reestruturación dos espazos industriais8. España unha economía de servizos9. A poboación española10. O sistema urbano

3º Trimestre 11. Organización político-administrativa actual española12. Contrastes e políticas rexionais en España13. Unión Europea14. España no mundo

4. CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES

Conceptos (pregunta 1)

Criterios para a selección de conceptos: As especificacións contidas nos documentos da

Comisión de Traballo de Xeografía das PAU.

1. Diversidade xeolóxica e morfolóxica: Aluvión, Foz, Litosfera. Meseta, Penechaira,

Somontano, Tectónica de placas

2. Diversidade climática: Aridez, Barlovento, Inversión térmica, Isóbara, Isohieta,

Umbría

3. Diversidade hídrica: Cunca fluvial, Estiaxe, Marisma

4. Diversidade bioxeográfica: Laurisilva, Maquis, Vexetación clímax, Vexetación

antrópica

5. Natureza e medio ambiente de Galicia: Esteiro, Landa, Ría, Tómbolo

6. Riscos e problemas ambientais: Avaliación de impacto ambiental, Ecosistema,

Efecto invernadoiro, Paisaxe

7. Cambios e permanencias no sector primario: Acuicultura, Agricultura ecolóxica,

Denominación de orixe, Desagrarización, Explotación intensiva, Política Agrícola

Común (PAC), Política Pesqueira Comunitaria (PPC), Silvicultura, Transxénicos.

8. A reestruturación dos espazos industriais: Economías de escala, Enerxías

renovables, Difusión industrial, Fondos estruturais, Subcontratación, Industrias

verdes, Materias primas estratéxicas, Parque tecnolóxico.

9. España unha economía de servizos: Poboación Activa, Esperanza de Vida.

10. A poboación en España: Réxime Demográfico, Censo de Poboación, Saldo

Migratorio, Taxa de Fecundidade, Transición Demográfica, Padrón Municipal.

11. O sistema urbano: Área suburbana, Área metropolitana, Cualificación do solo,

Plan Xeral de Ordenación Urbana (PXOU), Unidade Veciñal de Absorción (UVA),

Xentrificación.

12. Organización político-administrativa actual española: Parroquia, Municipio,

Provincia, Comunidade Autónoma, Estatuto de autonomía

29

13. Unión Europea e España no mundo: Comisión europea, Movementos

antiglobalización, Obxectivos do Milenio, Xeopolítica

Exercicios prácticos (pregunta 2)

Criterios para a selección de exercicios prácticos: As especificacións contidas nos

documentos da Comisión de Traballo de Xeografía das PAU

(http://ciug.cesga.es/grupos/xeografia.php).

1. Diversidade xeolóxica e morfolóxica

- Comentario guiado dun fragmento de mapa topográfico: identificación das

coordenadas xeográficas, máximas e mínimas altitudes, zonas de maiores e

menores pendentes, principais cursos fluviais e orientación dos mesmos.

- Comentario de perfís topográficos: N-S, E-O, Pireneos-Val do Ebro.

- Mapa litolóxico de España.

- Debuxos e gráficos con tipos de modelado: granítico, cárstico, glaciar ou

volcánico.

- Imaxes identificativas: pedras cabaleiras, badlands, páramos, canóns.

- Esquemas do relevo costeiro: costa mediterránea.

2. Diversidade climática: Mapas do tempo en superficie

- Advección do Oeste, anticiclón de verán e tempo do norte.

- Mapas de temperaturas e precipitacións medias.

- Mapa dos climas de España.

- Climogramas: análise de temperaturas, precipitacións e aridez; factores que

inflúen no clima; influencia no medio; tipos de climas e localización xeográfica

dos mesmos.

3. Diversidade hídrica

- Comentario de hidrogramas (nival, nivo-pluvial, pluvio-nival, pluvial oceánico,

pluvial mediterráneo).

- Análise das concas hidrográficas do Ebro e Guadalquivir: localización dos

principais ríos e posibles réximes fluviais.

- Comentario dun mapa dos recursos hídricos da península.

4. Diversidade bioxeográfica

- Mapas de distribución de carballo, sobreira, faia e aciñeira.

- Gráficos comparativos de cliseries.

- Mapa de rexións bioxeográficas.

- Comentario dunha imaxe de paisaxe natural: mediterránea, de montaña e das

illas Canarias.

29

5. Natureza e medio ambiente de Galicia

- Comentario dun perfil topográfico O-E.

- Comentario de paisaxes naturais de Galicia (serras orientais, cuncas

interiores e

tipoloxía das rías).

6. Riscos e problemas ambientais

- Mapas (España e Galicia) de riscos: xeolóxicos, climáticos (inundacións,

temporais e secas).

- Estatísticas e mapas (España e Galicia) de erosión dos solos, desertización e

incendios forestais.

- Mapas (España e Galicia) dos espazos protexidos (parques nacionais,

parques naturais, reservas da biosfera).

7. Cambios e permanencias no sector primario:

- Comentario e localización dunha paisaxe agraria e humanizada, a través de

fotografía aérea ou outros medios de reprodución.

- Mapa de espazos pesqueiros (rexións e caladoiros).

- Gráficos e mapas sobre a produción agraria, gandeira ou pesqueira, e

poboación ocupada nestes sectores.

8. A reestruturación dos espazos industriais

- Comentario dunha paisaxe industrial e humanizada (fotografía).

- Mapas ou planos sobre factores de localización industrial.

- Mapas e gráficos de produción mineira, industrial, enerxética e principais áreas

industriais de España e Galicia.

- Mapas e gráficos de poboación ocupada nas actividades mineiras e industriais

en España e Galicia.

9. España unha economía de servizos

- Comentario de paisaxes turísticas.

- Mapas da distribución de redes e infraestruturas do transporte (AVE,

autoestradas, autovías, portos e aeroportos).

- Mapas ou gráficos do movemento de viaxeiros.

- Mapas ou gráficos sobre a distribución e tendencias do turismo

- Gráficas sobre a evolución do comercio exterior e/ou interior.

- Gráficos e estudos sobre o impacto da sociedade da información.

10. A poboación española

- Calcular e analizar o índice sintético de fecundidade dun concello, provincia,

29

etc.a partir dos datos do INE ou IGE.

- Comentar e comparar pirámides de poboación.

- Gráfica da evolución da poboación activa de España, Galicia, nos últimos 25

anos.

- Gráfica da transición demográfica en España.

- Gráfica ou estatísticas coa variable de xénero (actividade, estudos ...

feminina).

- Mapas das porcentaxes de inmigrantes por provincia ou CCAA.

- Gráfica da emigración galega.

- Mapas e gráficos de ocupación por sectores económicos.

11. O sistema urbano

- Comentario plano urbano sinalando as súas partes e a evolución histórica.

(Barcelona, Toledo, Vitoria, Madrid).

- Paisaxe: comentario dun espazo urbano (alturas, tipoloxías, problemas

económicos e sociais).

- Mapa do sistema urbano en España e en Europa.

- Mapa do subsistema urbano galego.

12. Organización político-administrativa actual española

- Mapa de crecemento do PIB das CC.AA.

- Gráfica de índices de benestar social das CC.AA.

13. Unión Europea e España no mundo

- Mapa do PIB per cápita en Europa e no mundo.

- Gráfica de débeda externa total por rexións do mundo.

- Mapa de espazos centrais e periféricos no mundo.

- Gráfica ou táboa do Índice de desenvolvemento humano no mundo.

5. CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Os criterios de avaliación definen con precisión o tipo de aprendizaxe e o grao ou nivel

de esixencia con que ha de alcanzarse. O Decreto 126/2008, que ordena o currículo

aínda en vigor para a materia de Xeografía de 2º de bacharelato, establece os criterios

xerais de avaliación.

Describir os trazos xerais do medio natural español, recoñecer e localizar a

diversidade de medios ecoxeográficos de Galicia e de España, identificando

as variables e as relacións dinámicas que os configuran.

Mediante este criterio trátase de avaliar se o alumnado é capaz de recoñecer

e localizar os principais medios ecoxeográficos en Galicia e en España e de

29

explicalos desde un enfoque sistémico. Deberá avaliarse tamén a

comprensión da orixinalidade das distintas paisaxes naturais, apreciando a

súa riqueza e o seu carácter irrepetible.

Identificar e analizar os principais riscos e problemas ambientais que afectan

España, coñecendo as políticas que ao respecto se propoñen no ámbito

estatal e internacional e mais aplicando este coñecemento ao estudo dun

problema ambiental, identificando as súas causas, relacionándoas coa

actividade humana e comprometéndose activamente na súa solución.

Trátase de comprobar se o alumnado analiza o impacto das accións humanas

sobre o medio, valorando o grao de conservación ou destrución dun espazo

concreto a partir da observación directa e do manexo de diferentes

documentos xeográficos. Valorarase, así mesmo, a toma de conciencia sobre

o uso racional dos recursos, o respecto ao medio natural e o

desenvolvemento sustentable, así como a importancia das medidas e

políticas orientadas para tal fin, coñecendo os compromisos internacionais

acadados para a conservación e recuperación do medio natural.

Caracterizar os diferentes espazos produtivos españois, identificando os

factores de localización e de distribución, as tipoloxías resultantes, así como a

súa dinámica recente e as tendencias actuais, tendo en conta os contextos

europeo e mundial.

Este criterio trata de avaliar a capacidade para situar e caracterizar os

principais espazos agrarios, industriais e de servizos, cunha perspectiva

dinámica que permita recoñecer os factores de cambio e a incidencia das

actuacións políticas, en especial, da pertenza á Unión Europea. Tamén se terá

en conta a comprensión dos fenómenos espaciais a que dan lugar as

actividades económicas: identificación e análise de paisaxes, desequilibrios

na distribución en Galicia e en España, relación e impacto en procesos

territoriais. A análise detallada centrarase nalgún sector de marcada

relevancia na economía galega.

Analizar a distribución, estrutura, dinámica e perspectivas da poboación

española e galega, valorando a importancia dos movementos migratorios e

recoñecendo a segregación espacial derivada das situacións de inxustiza cara

aos desfavorecidos economicamente, cara aos inmigrantes e cara ás

mulleres.

29

Este criterio trata de avaliar a comprensión de conceptos demográficas

básicos, a destreza no manexo e interpretación de distintas fontes e formas

de representación gráfica. Deberase analizar a evolución da poboación

española e galega e proxectala cara ao futuro, apreciando as consecuencias

da estrutura demográfica e o papel que a inmigración ten na nosa sociedade,

contextualizándoo no marco europeo e mundial. Teranse en conta as

repercusións que os cambios na situación sociolaboral das mulleres e as

políticas sociais tendentes á súa plena integración social en pé de igualdade

teñen no movemento natural español e galego.

Analizar o proceso de urbanización español como o resultado da concorrencia

de distintos axentes e intereses, así como de decisións políticas e técnicas,

dando lugar a unha morfoloxía e estrutura determinada. Identificar o papel do

sistema urbano na configuración do territorio.

Con este criterio preténdese comprobar se o alumnado sabe relacionar o

proceso de urbanización con outros de tipo socioeconómico e comprender o

alcance que as novas pautas de crecemento urbano teñen no territorio

español, dada a intensidade do proceso e as súas peculiaridades na etapa

máis recente, a través dalgún exemplo de Galicia. Trátase tamén de valorar

se identifica, a partir de planos e outras fontes, a estrutura e dinámica da

cidade. Interesa igualmente que se comprenda a importancia da planificación

urbana e a xestión democrática como mecanismos de contención dos

procesos especulativos, o crecemento anárquico e a segregación espacial.

Comprender o papel da ocupación do territorio e das actividades económicas

na conformación das grandes unidades paisaxísticas de Galicia e de España,

localizándoas e identificando os seus elementos e dinámicas, tomando

conciencia da necesidade de políticas globais de ordenación territorial.

Este criterio pretende comprobar a comprensión sistémica das paisaxes como

síntese das dinámicas xeográficas. Avaliarase tamén o nivel de competencia

para analizar criticamente os modelos de ocupación do territorio

predominantes en Galicia e en España, considerando a ordenación territorial

como mecanismo para conciliar os distintos intereses e garantir o

desenvolvemento sustentable e harmónico.

Analizar a organización política e administrativa española e os seus efectos

espaciais para percibir, mediante a utilización de distintos indicadores, a

desigual distribución de riqueza e poboación entre as comunidades

29

autónomas e no seu interior e mais valorando as políticas españolas e

europeas de corrección de desequilibrios rexionais e os mecanismos de

organización e participación activa da cidadanía.

Este criterio pretende comprobar se o alumnado comprende o territorio

español como unha realidade xeográfica plural construída a través do tempo e

organizada na actualidade en distintos espazos político-administrativos.

Avaliarase a súa identificación e localización, así como a comprensión dos

efectos espaciais derivados desta organización administrativa. Trátase tamén

de comprobar a capacidade para analizar as diferenzas e desequilibrios entre

as comunidades autónomas, mostrando coñecemento das políticas de

cohesión e a súa incidencia en Galicia e mais competencia para a

participación activa e autónoma na sociedade civil.

Identificar as características do sistema mundo e os trazos básicos da Unión

Europea para comprender os factores que explican a inserción de España

nunha área xeoeconómica e xeopolítica determinada e as súas

consecuencias espaciais, atendendo de xeito especial as que afectan a

Galicia e o seu papel nas políticas transfronteirizas.

Este criterio pretende comprobar se o alumnado comprende como afecta a

globalización ao territorio español. Será especialmente importante que este

coñecemento abranga a comprensión das repercusións da pertenza á Unión

Europea, así como a relación con outras áreas xeoeconómicas, evidenciando

o proceso de universalización do espazo xeográfico, afectado por problemas

comúns e con centros de decisión supranacionais.

Obter, seleccionar e utilizar información xeográfica de fontes variadas (o

propio contorno, cartográficas, estatísticas, textos e imaxes, tecnoloxías da

información e comunicación) para interpretar a realidade xeográfica,

empregando na súa comunicación un vocabulario específico e as técnicas

gráficas e cartográficas.

Con este criterio preténdese comprobar que se adquiriron as competencias

necesarias para a abstracción do espazo e destreza no manexo de distintas

fontes de información, entre as que deben figurar con especial relevancia as

cartográficas, as achegadas polas tecnoloxías da información e da

comunicación e a observación directa ou en imaxes. Deberán interpretarse,

relacionándoas cos coñecementos aprendidos, empregando as técnicas

gráficas oportunas.

29

Realizar saídas ao contorno e traballos de campo, formular cuestións ou

problemas sobre a área de estudo, recoller directamente a información e

elaborar e presentar un informe estruturado utilizando un vocabulario

xeográfico correcto.

Este criterio trata de avaliar en que medida o alumnado é quen de participar

na planificación e realizar un traballo de indagación sobre o terreo. Trátase de

avaliar especialmente a aplicación dos conceptos, técnicas e destrezas da

xeografía á análise e interpretación da realidade próxima.

6. CRITERIOS DE AVALIACIÓN DE CONTIDOS MÍNIMOS

Define os conceptos básicos das unidades.

Utiliza correctamente a maioría dos procedementos básicos do método xeográfico.

Coñece os trazos esenciais da situación xeográfica e os territorios que integran España

e Galicia.

Expón as características esenciais dos relevos granítico, cárstico e arxiloso.

Localiza nun mapa e caracteriza os grandes conxuntos estruturais do relevo español e

galego.

Cita os principais factores e elementos dos climas de España e de Galicia, e coñece os

seus trazos básicos.

Identifica e caracteriza as isóbaras nun mapa meteorolóxico.

Achega a partir dun climograma datos xerais sobre o clima dun lugar: temperatura e

precipitacións; tipo climático e área xeográfica correspondente.

Redacta temas que inclúen os contidos conceptuais fundamentais das unidades

didácticas con corrección e orde e utilizando o vocabulario xeográfico apropiado.

Define con precisión conceptos relativos ás augas.

Define con precisión conceptos relativos á vexetación e ás paisaxes vexetais.

Define con precisión conceptos relativos aos solos.

Localiza e identifica en mapas os principais ríos, concas e vertentes hidrográficas de

España e de Galicia.

Localiza e identifica en mapas as principais formacións vexetais de España e de Galicia.

Sintetiza conceptos e redacta textos sobre as augas, a vexetación e o solo en España.

Elabora, analiza e compara gráficos de réximes fluviais e comenta imaxes fotográficas

de ríos peninsulares.

Elabora e analiza cliseries; compara fotografías e comenta mapas coa distribución de

diversas especies vexetais; e explica esquemas co perfil xeral do solo.

Valora a diversidade hidrográfica, vexetal e edáfica de España e de Galicia.

29

Cita os principais factores e elementos dos climas de España e de Galicia, e coñece os

seus trazos básicos.

Caracteriza os principais tipos de augas, de vexetación e de solos de España.

Utiliza correctamente os principais procedementos xeográficos relacionados coa

unidade.

Localiza nun mapa as principais paisaxes naturais de España, os parques nacionais e os

principais espazos protexidos de Galicia.

Caracteriza as principais paisaxes naturais de España e de Galicia: localización, relevo,

clima, augas, vexetación, solo.

Enumera os recursos proporcionados polo medio ambiente e cita os principais riscos

ambientais.

Coñece os principais problemas ambientais e as políticas para facerlles fronte.

Utiliza correctamente a maioría dos procedementos básicos do método xeográfico en

relación cos contidos da unidade.

Cita e resume os principais factores físicos e humanos que interveñen na actividade

agraria.

Caracteriza as principais paisaxes rurais de España.

Enumera os principais problemas que lle afectan ao espazo rural e as actuacións da

política de desenvolvemento rural.

Coñece as causas da crise da actividade pesqueira, os principais problemas que lle

afectan ao sector e as liñas políticas para facerlles fronte.

Cita as características esenciais da produción, consumo, autoabastecemento,

aplicacións e políticas sobre as materias primas e fontes de enerxía.

Coñece a evolución e as características da industria.

Resume as características básicas do sistema de transporte español e galego.

Esquematiza a evolución do turismo español e galego, e as súas características.

Enumera as principais modalidades turísticas e sintetiza as repercusións espaciais do

turismo.

Coñece as características básicas do comercio exterior e interior de España e de

Galicia.

Cita as principais fontes demográficas e os datos máis relevantes que achegan.

Enumera e caracteriza as desigualdades actuais na distribución da poboación española

e galega.

Establece a cronoloxía e características dos principais réximes demográficos.

Resume as características dos diferentes tipos de migracións e as súas consecuencias.

29

Analiza as etapas no crecemento demográfico español a partir de gráficos.

Sinala os trazos básicos da estrutura por sexo e por idade a partir de pirámides de

poboación.

Coñece as características esenciais da evolución da poboación activa por sectores

económicos.

Caracteriza os aspectos básicos da morfoloxía cidadá a partir de planos urbanos.

Diferenza e caracteriza os trazos esenciais das distintas áreas urbanas.

Enumera os principais problemas que lles afectan ás cidades españolas e galegas e as

súas posibles solucións.

Cita e describe os instrumentos da política urbanística actual.

Coñece as características principais do sistema urbano e os seus cambios recentes.

Coñece os trazos básicos da evolución histórica da organización político-administrativa e

as características do estado autonómico actual.

Sitúa nun mapa todas as provincias e comunidades autónomas de España e o nome das

súas respectivas capitais.

Resume os principais desequilibrios territoriais de España e as liñas esenciais da política

rexional e de cohesión europea, estatal e de ordenación do territorio.

Sintetiza o proceso de integración e de ampliación da UE.

Localiza nun mapa os estados membro da Unión Europea coas súas capitais, e os seus

principais relevos e ríos.

Coñece os trazos básicos do medio físico da UE e os seus problemas ambientais.

Expón as funcións das institucións europeas fundamentais.

Sintetiza os principais trazos socioeconómicos da UE.

Resume as disparidades rexionais e as actuacións políticas encamiñadas a resolvelos.

Cita os factores explicativos da integración española e galega en Europa e as súas

consecuencias, e os trazos básicos da súa posición actual na Unión Europea.

Enumera as causas da globalización, coñece as características do seu funcionamento e

diferenza entre as súas consecuencias positivas e negativas.

Identifica nun mapa os espazos desenvolvidos e subdesenvolvidos e localiza os centros,

semiperiferias e periferias mundiais.

Diferenza os trazos principais dos países desenvolvidos e subdesenvolvidos.

Resume a posición de España nas áreas socioeconómicas e xeopolíticas do mundo.


A valoración da consecución dos obxectivos por parte do alumnado (aplicación dos

criterios de avaliación) realizarase mediante as probas escritas que se estimen

29

necesarias, previsiblemente dúas por avaliación. Os exames seguirán

aproximadamente o modelo proposto polo Grupo de traballo de Xeografía das PAU (coa

salvedade de que haberá unha soa opción). A cualificación de cada avaliación será a

media de dous parciais, que seguirán aproximadamente o modelo das PAU:

1 mapa (1p.).

4 conceptos (2 p.; en cada avaliación entrarán tamén os das anteriores).

1 pregunta teórica (4 p.).

1 exercicio práctico (3 p.).

No caso de que non se teñan traballados os prácticos na clase, esa pregunta será

subsituída por outra teórica, que pasará a ter un valor de 3,5 p.

Para facer media dos parciais, ningún deles pode ter unha nota inferior a un 3. No caso

de que así sexa, a nota da avaliación será dun 4.

No caso de que a media dos parciais sexa un catro, poderá sumarse:

1 punto por test (1 test por cada tema; para aprobar hai que ter 7 respostas

correctas; ningún deles pode ter menos de 5).

Por 2 post no blog ou na wiki: 0,5.

Por comentario feito na casa, 0,5 p. (ata 1 p.).

A nota final será a media das cualificacións das tres avaliacións.

Recuperación de cada avaliación:

Exame segundo modelo das PAU.

Recuperación final: exame segundo modelo das PAU.

Na proba extraordinaria de setembro será obxecto de exame toda a materia, e será

necesario acadar unha nota mínima dun 5 para considerar positivo e aprobado o curso.

Sempre se terá en conta a suxeción ás pautas básicas que rexen a expresión escrita e

oral, especialmente a precisión léxica, a corrección da sintaxe, a claridade na expresión

e a coherencia na exposición das ideas. As faltas de ortografías sancionaranse con –0,5

p. e 0,1 polos erros de acentuación.

8. METODOLOXÍA E ESTRATEXIAS DIDÁCTICAS

A metodoloxía didáctica no Bacharelato debe favorecer a capacidade do alumnado para

aprender por si mesmo, para traballar en equipo e para aplicar os métodos apropiados

de investigación e tamén debe subliñar a relación dos aspectos teóricos das materias

coas súas aplicacións prácticas.

29

En Bacharelato, a relativa especialización das materias determina que a metodoloxía

didáctica estea fortemente condicionada polo compoñente epistemolóxico de cada

materia, polas esixencias do tipo de coñecemento propio de cada unha.

Ademais, a finalidade propedéutica e orientadora da etapa esixe o traballo con

metodoloxías específicas e que estas comporten un importante grao de rigor científico e

de desenvolvemento de capacidades intelectuais de certo nivel (analíticas, explicativas e

interpretativas).

Resulta conveniente utilizar estratexias didácticas variadas, que combinen, do xeito en

que cada un considere máis apropiado, as estratexias expositivas, acompañadas de

actividades de aplicación, e as estratexias de indagación.

9. ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

A atención á diversidade formúlase en Bacharelato de modo diferente á ESO, tendo en

conta que se trata dun nivel de ensino non obrigatorio e de orientación cara á

Universidade, a Formación Profesional ou o mundo laboral. De todos os xeitos, non se

detectaron casos de Necesidades Educativas Especiais.

10.ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLANES DO CENTRO

Aínda que os planes que esixe a normativa aínda están sen redactar no IES do

Milladoiro,ou, no mellor dos casos, tan so existe un borrador, a materia de Xeografía

contribúe á consecución dos obxectivos xenéricos dos planes lector (desenvolvemento

da competencias relacionadas coa comprensión lectora, colaboración coas actividades

da Biblioteca, participación no programa Prensa Escuela), TIC (a través do blog da

materia, da wiki e da aula virtural do centro) así como os da convivencia (especialmente

aqueles que están relacionados coas competencias cívicas (vésaxe o apartado de

Actividades complementarias e extraescolares).

11. MATERIAIS E RECURSOS DIDACTICOS

Libro de texto de referencia: Mª Concepción Muñoz-Delgado, Xeografía. 2º

Bacharelato. Galicia, Madrid, 2012. ISBN: 978-84678-1078-3.

Existe un blog da materia (De aquí. Xeografía: http://doespazo.blogspot.com.es/), que

se pretende dinamizar coa participación do alumnado.

Neste curso 2015/2016 vaise poñer a funcionar unha wiki

(http://xeografia1516.wikispaces.com/) co obxectivo de animar a participación do

alumnado así como favorecer o desenvolvemento a súa competencia no uso das TIC.

http://xeografia1516.wikispaces.com/

http://doespazo.blogspot.com.es/

29

Aula virtual instituto: http://www.edu.xunta.es/centros/iesmilladoiro/aulavirtual/

Artigos de prensa: cómpre destacar como novidade respecto ao curso anterior a

participación no programa Prensa Escuela (http://www.prensaescuela.es/), o que

significa que os mércores o alumnado recibirá un exemplar de La Voz de Galicia, sobre o

que se traballarán, ata onde a temporalización da materia o permita, aquelas noticias

que teñan algunha relación coa materia.

Ademais dos libros de referencia para o alumnado, o profesorado apoiarase en

bibliografía específica, en recursos que proporcionen as tecnoloxías da información e da

comunicación e en recursos audiovisuais.

12.ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

1. Conferencias sobre problemas de actualidade, particularmente as relacionadas cun

dos obxectivos do curso 2015/2016 previstos na Programación Xeral Anual: En

igualdade. Ser rapaza, ser rapaz hoxe, relacionada coa igualdade de xénero.

2. Visita ao Parlamento de Galicia, aberta a todo o alumnado, especialmente ao de

Historia de España e ao de Historia do Mundo Contemporáneo.

3. Colaboración coas actividades propostas pola Biblioteca.

4. Debate electoral (eleccións xerais do 20 de decembro). Dado o interese que un

acontecemento de dita magnitude pode ter na formación do alumnado, así como a súa

relación cos currícula do Bacharelato, parécenos importante a celebración dunha

actividade relacionada con dito feito: unha mesa redonda á que estarán invitadas as

forzas políticas. Na actividade, participará o alumnado de 1º e 2º de Bacharelato. A mesa

estará moderada por un membro do Claustro do Instituto. Cada un dos representantes

políticos disporá de 10 minutos para expor o seu programa electoral. Rematada esta

primeira ronda de intervencións, comezará o debate entre os representantes políticos e

o alumnado do centro. O debate terá lugar en data posterior á avaliación de 2º de

Bacharelato e elebrarase no Salón de actos do IES do Milladoiro.

5. Calquera outra que sexa de interese do alumnado.

13.PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROGRAMACIÓN

Ao remate de cada avaliación o profesor analizará o grao de cumplimento dos

obxectivos marcados para cada período.

Terase en conta a visión do alumnado a través da realización ao final de cada trimestre

dunha enquisa en liña (google drive).

http://www.prensaescuela.es/

http://www.edu.xunta.es/centros/iesmilladoiro/aulavirtual/

29

Os resultados das análises trimestrais (tanto do profesor como do alumnado) serán tidos

en conta no momento de redactar a memoria de fin de curso.

14.PUBLICIDADE DESTA PROGRAMACIÓN

A programación desta materia cos seus contidos mínimos e criterios de avaliación será

dada a coñecer na aula ao principio de curso. Un resume do mesmo será entregado ao

alumnado, que devolverá o recibí correspondente.

29

PROGRAMACIÓN HISTORIA DA ARTE

2º BACH.

Índice1. BREVE INTRODUCIÓN2. CONTIDOS DA MATERIA

2.1. BREVE ACHEGAMENTO Á HISTORIA DA ARTE E DAS TÉCNICAS ARTÍSTICAS

2.2-.ARTE CLÁSICA: GRECIA

29

2.3. ARTE CLÁSICA: ROMA

2.4. ARTE BIZANTINA

2.5. ARTE PRERROMÁNICA

2.6. ARTE ROMÁNICA

2.7. ARTE GÓTICA

2.8. ARTE RENACENTISTA

2.9. ARTE BARROCA

2.10. NEOCLASICISMO E ROMANTICISMO. GOYA

2.11. DO REALISMO AO MODERNISMO

2.12. ARTE DAS PRIMEIRAS VANGARDAS

2.13. ARTE DA SEGUNDA METADE DO SÉCULO XX


4. AVALIACIÓN E PONDERACIÓN NO BACHARELATO

5. TEMPORALIZACIÓN

6. ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO DAS MATERIAS PENDENTES

7. METODOLOXÍA ESPECÍFICA DA MATERIA


9. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLANS DO CENTRO

10. MATERIAIS E RECURSOS DIDACTICOS


12. PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROGRAMACIÓN

13. PUBLICIDADE DESTA PROGRAMACIÓN

HISTORIA DA ARTE

1. BREVE INTRODUCIÓN

O ensino da Historia da Arte, segundo o establecido no aínda vixente “Decreto 126/2008,do 19 de xuño, polo que se establece a ordenación e o currículo de bacharelato na ComunidadeAutónoma de Galicia”, Diario Oficial de Galicia, Diario Oficial de Galicia, 120, 23 de xuño de 2008(http://www.edu.xunta.es/portal/node/345) sobre a estrutura do Bacharelato, terá comofinalidade unha aproximación á Historia da Arte, a través da análise das súas obras e dasdiferentes linguaxes artísticas que se consideran esenciais na formación e desenvolvemento daarte occidental en xeral, e da nosa terra, en particular.


29

A programación da materia Historia da Arte terá como referencia as pautas curriculares emetodolóxicas establecidas polo Grupo de Traballo de Hisotira da Arte da CIUGA para o curso2015-2016. Por iso consideramos que é fundamental insistirmos nos seguintes temas dodevandito currículo, que establecemos como CONTIDOS MÍNIMOS:

Raíces da arte europea: o legado da arte clásica.

1- Grecia. A Arquitectura grega. As ordes. A Acrópole de Atenas. A evolución da escultura grega (facendo especial fincapé na escultura do período clásico).2- A visión do clasicismo en Roma: a arquitectura romana. Tipoloxías construtivas (insistindo no concepto espazo interno, como característico de arquitectura romana fronte á grega, para o cal analizaremos polo miúdo o Panteón).3- Achegas á primeira arte cristiá: a basílica.4- Arte bizantina centrándose en Santa Sofía de Constantinopla.

Nacemento da tradición artística occidental: a arte medieval

5- O prerrománico español e a súa incidencia en Galicia analizando Santa Comba de Bande eSan Miguel de Celanova.6- A arte románica como primeira definición de Occidente. A arte no camiño de Santiago,estudando como prototipo a catedral de Santiago, tanto en arquitectura como escultura.-Innovacións cara ao gótico. Os mosteiros cistercienses en Galicia, centrándose no mosteiro deOseira.7-A arte gótica como expresión da cultura urbana; o sistema construtivo.

A catedral gótica (estudarase como prototipo arquitectónico Reims e como escultóricos o PórticoReal de Chartres e a Anunciación e a Visitación de Reims. En canto a pintura, destacaranse asinnovacións de Giotto.

Desenvolvemento e evolución da arte europea no mundo moderno

A contribución dos primitivos flamengos. Centraranse en Van Eyck e as súas innovacións, moitasdas cales serven de referencia á pintura italiana contemporánea (fixádevos que neste DCB apintura flamenga se insire nun mundo moderno seguindo a idea de Panofsky. Loxicamente otermo “primitivismo” co que a arte flamenga aparece cualificada no DCB trátase dunha errata,pois a pintura flamenca

do século XV poderase considerar “primitiva” en tanto que é a primeira ou a máis antiga, peronunca “primitivista”, pois ela non volve ao primitivo senón que ela mesma é a primitiva).

8-Renacemento. O Quattrocento italiano: a reformulación da linguaxe clásica. Centrarémonosen Brunelleschi, Donatello e Massacio como creadores dunha nova linguaxe, con ingredientesclásicos e humanistas en arquitectura, escultura e pintura.

O Cinquecento: clasicismo e manierismo na arte italiana. Tomaremos como exemplo Leonardo,Miguelanxo, Rafael e Tiziano. A Miguelanxo analizarémolo como pintor, escultor e arquitecto(cúpula de San Pedro do Vaticano).

O Renacemento en España. Analizaremos fundamentalmente o Escorial e a pintura do Greco.

9-Unidade e diversidade do Barroco. Faremos fincapé en San Pedro do Vaticano como obra dearte total xunguindo arquitectura, escultura e pintura, o que ademais nos servirá para engarzarcoas achegas de Miguelanxo e Rafael que vimos no apartado anterior e para desenvolver a obrade Bernini como exemplo de arquitectura e escultura barroca italiana.

Na pintura barroca destacaremos o tenebrismo de Caravaggio.

No barroco español e galego, veremos as peculiaridades da nosa arquitectura analizando a obrade Domingo de Andrade (torre do reloxo da catedral compostelá), Fernando de Casas

29

(Obradoiro) e Simón Rodríguez (fachada do convento de Santa Clara de Santiago); imaxinería através de Gregorio Fernández e pintura a través de Velázquez.

O século XIX: a arte dun mundo en transformación.

10-A personalidade independente de Goya.

11-Impresionismo.Estudaremos a tendencia naturalista da arte do século XIX co seu apoxeo noimpresionismo, centrándonos en Manet e Monet, e a súa transformación por Cezanne, Van Goghe Gauguin. Aquí poderemos de pasada facer referencia ao descubrimento da fotografía e assúas consecuencias e a importancia do cartel (aínda que non sexan obxecto de pregunta noexame).

A ruptura da tradición: a arte na primeira metade do século XX

12- As vangardas. Para non nos dispersarmos demasiado, explicaremos cada unha dasvangardas facendo referencias a un só artista: o expresionismo (Munch), fauvismo (Matisse),cubismo analítico e sintético (Picasso, que tamén estudaremos nas outras etapas da súaevolución), abstracción (Kandinsky), neoplasticismo (Mondrian), dadá (Marcel Duchamp) esuperrealismo (Dalí).

13-Renovación da linguaxe arquitectónica: arquitectura funcional e orgánica; analizaremos a LeCorbusier e Wright.

A arte do noso tempo, a universalización da arte

14-Faremos unha cita mínima ao estilo internacional na arquitectura (poderíanos servir deexemplo unha obra dun arquitecto galego, como Albalat; penso por exemplo no edificio da Coca-Cola na Coruña), outra que nos sirva de base para a análise da arquitectura postmoderna eposteriormente veremos o deconstrutivismo (pódenos servir de exemplo a cidade da cultura deSantiago, aínda que sexa un deconstrutivismo final e xa moi mesturado).

15-Nas artes plásticas centrarémonos no expresionismo abstracto (Pollock), o informalismo(Tapies) e o pop art (Warhol e Lichestein, o que nos servirá para facermos unha referencia ábanda deseñada).

16- En escultura analizaremos a obra de Leiro, que nos valerá para ilustrarmos os cambiosproducidos na arte galega a partir da democracia e do estatuto.

17- Últimas tendencias.

2. CONTIDOS DA MATERIA

2.1.BREVE ACHEGAMENTO Á HISTORIA DA ARTE E DAS TÉCNICAS ARTÍSTICAS

Obxectivosdidácticos

Entender que a arte é unha forma de expresión que reflicte a maneira deser e de pensar de cada tempo e de cada cultura.

Identificar as distintas fases do proceso creador e os elementos queparticipan no proceso artístico.

Coñecer dístalas formas de analizar e clasificar as obras de arte.

Valorar a función da obra de arte como documento histórico e como bencultural.

Comprender a función que desempeñan os museos na conservación, adivulgación e o estudo das obras de arte.

29

Recoñecer os principais museos e centros de arte de Europa.

Clasificar os distintos tipos de manifestacións artísticas.

Identificar os materiais e os procedementos técnicos utilizados naarquitectura, a escultura, a pintura e o gravado.

Coñecer a evolución que experimentaron as técnicas pictóricas desde aPrehistoria ata a actualidade.

Utilizar o vocabulario das artes plásticas específica da arquitectura, daescultura, da pintura e do resto das manifestacións artísticas.

Desenvolver a sensibilidade estética e ser capaces de gozarcontemplando e analizando distintas obras de arte.

Contidos O proceso artístico e a análise da obra de arte.

A arte como documento histórico.

A arte como patrimonio. A UNESCO e os bens culturais.

Os museos e a arte. Conservación, estudo e divulgación das obras dearte.

As diversas tipoloxías artísticas. Criterios de clasificación.

O urbanismo. Tipoloxías urbanísticas.

A arquitectura. Tipoloxías arquitectónicas.

A arquitectura. Os espazos interiores, os espazos exteriores e aornamentación.

A arquitectura. Elementos materiais e técnicos.

A escultura. Formas, materiais e instrumentos.

A pintura. Instrumentos, soportes e técnicas.

O gravado de creación e o gravado de reprodución.

A fotografía artística e a fotografía documental.

Lectura e análise crítico de textos de introdución ó estudo da arte.

Utilización de diversas pautas de observación, descrición e análise deobras de arte.

Valoración dos elementos que participan no proceso artístico.

Percepción da obra de arte como un ben cultural de valor universal.

Comprensión da obra de arte tendo en conta o contexto histórico noque foi creada, fuxindo de prexuízos estéticos ou ideolóxicos.

Recoñecemento dos museos e centros de arte máis importantes deEuropa.

Identificación dalgúns dos conxuntos monumentais que forman partedo Patrimonio Cultural da Humanidade.

Toma de conciencia da necesidade de protexer e conservar o

29

patrimonio artístico para o goce das xeracións actuais e as vindeiras.

Criterios deAvaliación

Pescudar se coñecen as distintas fases do proceso creador e oselementos que participan no proceso artístico.

Observar se distinguen as diferentes maneiras de clasificar as obras dearte.

Comprobar que valoran a utilidade da obra de arte como documentográfico dun tempo, dunha cultura ou civilización.

Confirmar que recoñecen os distintos tipos de manifestacións artísticas eque as saben clasificar en distintas categorías.

Ver se coñecen e saben describir algúns dos elementos materiais etécnicos que se utilizan na arquitectura.

Constatar que recoñecen as principais técnicas escultóricas.

Valorar se saben explicar a evolución que experimentaron as técnicaspictóricas ao longo da historia.

Ver se son conscientes da función que desempeñan os museos naconservación, a divulgación e o estudo da arte.

Pescudar se saben expresar verbalmente as emocións que lles espertaa contemplación das obras de arte.

Asegurarse de que valoran a importancia do patrimonio arqueolóxico eartístico como fonte de coñecemento das sociedades do pasado.

Competencias Competencia no tratamento da información e competencia dixital.Desenvólvese mediante a análise de fontes iconográficas e a través douso das tecnoloxías da información na busca de información.

Competencia en comunicación lingüística. Está contemplada na descricióndas obras de arte seleccionadas e na definición dos conceptosrelacionados cos contidos da historia da arte traballadas.

Competencia social e cidadá. Trabállase de forma transversal nasactividades que se realizan de forma colectiva ou en pequenos grupos.Supón o desenvolvemento das habilidades de escoita activa, empatía,respecto pola quenda de palabra e valoración das opinións distintas da

29

propia.

Competencia artística e cultural. Desenvólvese ao longo do tema, noscontidos teóricos e prácticos. Espérase que o alumnado desenvolva asensibilidade estética e que valore as distintas funcións da arte así comoa necesidade de protexer e conservar o patrimonio artístico universal.

Autonomía e espírito emprendedor. Promóvese o seu desenvolvementonas actividades que requiren pór en práctica as habilidades deplanificación e organización das tarefas asignadas: análise de obras dearte, busca de información en fontes de consulta alternativas ó libro detexto, etc.

2.2- ARTE CLÁSICA: GRECIA


Situar a civilización grega no tempo e no espazo e analizar o contextohistórico no que se desenvolve a arte grega.

Resumir as características da arte grega e a súa periodización por etapas.

Analizar a concepción do espazo e o urbanismo grego mediante o estudoda organización da cidade de Mileto.

Diferenciar as características das ordes arquitectónicas dórica, xónica ecorintia, a partir imaxes e fotografías.

Analizar unha obra arquitectónica, o Partenón, non só desde o punto devista técnico-formal, senón tamén en canto á súa función e significado.

Describir a planta e os elementos arquitectónicos dos distintos tipos detemplos.

Recoñecer as características xerais da arquitectura civil grega, a partir doexemplo do teatro de Epidauro.

Enumerar as características xerais da escultura grega.

Analizar esculturas de diversos períodos da historia grega (arquismo,clasicismo, helenismo) e comparar as súas características.

Distinguir os tipos de decoración, a temática e o estilo das cerámicasgregas desde a época xeométrica ata a época clásica.

Explicar como se elaboraban os distintos tipos de mosaicos gregos.

Comprender a influencia que o clasicismo grego tivo sobre a arte posteriore valorar o legado cultural da Grecia Antiga.

29

Contidos Aproximación histórica á arte grega.

A xeografía e a cronoloxía da arte grega.

Os fundamentos sociais e culturais da arte grega.

Os antecedentes da arte grega: as civilizacións minoica e micénica.

O urbanismo e a concepción do espazo nas cidades gregas.

A arquitectura grega: a orde e a razón.

As ordes arquitectónicas: dórica, xónica e corintia.

A arquitectura relixiosa: o templo grego. O Partenón.

A arquitectura civil: o teatro.

A escultura grega arcaica. Koúroi e Kórai.

A escultura grega clásica. Os guerreiros de Riace e o Diadúmeno.

A escultura grega helenística. Laooconte e os seus fillos.

A cerámica: estilo xeométrico, época arcaica e época clásica.

O mosaico. Distintas tipoloxías: seixos e teselas.

A cerámica: estilo xeométrico, época arcaica e época clásica.

Contextualización cronolóxica das grandes etapas da arte grega.

Análise das técnicas arquitectónicas utilizadas pola civilización grega.

Comparación das plantas dos distintos tipos de templos gregos.

Análise formal do Partenón, da súa redonda e da súa función a partir dunha serie de documentos textuais e iconográficos.

Definición, comprensión e uso correcto do vocabulario específico de cada apartado: métopa, cariátide, kórai, éntase, ábaco, etc.

Contidos Análise pormenorizada dunha escultura representativa de cada un dos períodos da arte grega: arcaico, clásico e helenístico.


Elaboración de cadros sinópticos para sintetizar a información de cada obra.

Interese polo coñecemento doutras áreas de estudo relacionadas coa arte,como a filosofía, para entender o desenvolvemento artístico na Antiga Grecia.


Pescudar se sitúan no tempo as distintas etapas da civilización grega.

Ver se recoñecen as características xerais da arte cretense e da arte micénica.

Comprobar que saben relacionar a arquitectura coas necesidades da sociedade grega e a mentalidade da época.

29

Observar se comprenden a concepción do espazo e do urbanismo nas cidades gregas, a partir do exemplo da cidade de Mileto.

Confirmar que recoñecen as características da arquitectura clásicae que identifican os elementos estruturais das tres ordesarquitectónicos.

Valorar se coñecen os aspectos formais do Partenón, así como asúa función, a súa adaptación á redonda e o seu significado.

Observar se saben comparar obras arquitectónicas dos diferentesperíodos.

Ver se saben explicar a evolución estilística da esculturamonumental grega e recoñecen ós principais escultores gregos ealgunhas das súas obras.

Verificar se coñecen a evolución dos estilos de decoración cerámicadesde o século X a. C. ata o século V a. C.

Pescudar se saben comparar os distintos tipos de mosaicos gregos.

Comprobar que coñecen e usan adecuadamente o vocabularioespecífico da historia da arte grega nas súas diversasmanifestacións artísticas.

Valorar se gozan observando e analizando as obras de arteseleccionadas.

Asegurarse de que valoran a importancia da arte clásica comoPatrimonio da Humanidade e recoñecen a influencia que tivo enperíodos posteriores.

Competencias Competencia no tratamento da información e competencia dixital. Desenvólvese mediante a análise das fichas das obras seleccionadas e a realización de traballos de investigación que reclaman o uso da Internet e outras fontes de consulta.

Autonomía e espírito emprendedor. Trabállase naquelas actividades que propoñen a realización de traballos de investigación.

Competencia en comunicación lingüística. Desenvólvese en todas aquelas actividades que propoñen a descrición e a análise de obras da arte grega, e naquelas nas que se propón a definición de termos específicos da arquitectura grega.

Competencia social e cidadá. Trabállase de forma transversal nas actividades que se realizan de forma colectiva ou en pequenos grupos. Supón o desenvolvemento das habilidades de escoita activa, comunicación asertiva das opinións persoais e respecto polas opinións distintas á propia.

Competencia artística e cultural. Trabállase mediante a análise das obras de arte grega seleccionadas. Espérase que o alumnado recoñeza as características das principais manifestacións artísticas da arte grega e que aprenda a gozar contemplando estas obras de arte.

29

2.3-ARTE CLÁSICA: ROMA


Situar no tempo e no espazo a cultura etrusca e a romana.

Coñecer as características xerais das civilizacións etrusca eromana, e valorar a influencia da primeira sobre a segunda.

Recoñecer as características xerais dos templos etruscos, a partirdo exemplo do templo de Xúpiter Capitolino.

Identificar os aspectos formais da escultura etrusca e valorar osentido das pinturas funerarias, relacionándoo co temor á morte eas crenzas no máis alá.

Entender a arte romana como elemento importante do proceso deromanización.

Comprender a importancia da cidade no mundo romano, recoñecera estrutura das cidades e valorar a función das distintas obras deenxeñería.

Analizar de forma pormenorizada algunhas das obras máisemblemáticas da arquitectura romana: o Panteón, o Coliseo e oTeatro de Mérida.

Recoñecer as características dos retratos e os relevos romanos.

Comprender o realismo do retrato romano e analizar a súaevolución ao longo do tempo.

Valorar a importancia do relevo histórico, tomando como punto departida e modelo de análise a Columna Trajana.

Distinguir as características dos catro estilos pictóricos da arteromana e identificar as mostras máis representativas de cada undeles.

Coñecer as distintas técnicas e tipoloxías do mosaico romano.

Recoñecer as características principais da arte paleocristiano outardorromano.

Valorar a importancia do legado cultural e artístico da civilizaciónromana para a sociedade occidental.

29

Contidos Aproximación á historia do imperio romano.

A xeografía e a cronoloxía da arte etrusca e da arte romana.

A arte etrusca: arquitectura, escultura e pintura. O templo de Xúpitercapitolino.

A arte romana: arquitectura, escultura, pintura e mosaico.

O urbanismo romano: a estrutura das cidades, as obras deenxeñería, as casas, os monumentos de carácter administrativo eos monumentos conmemorativos.

Análise pormenorizada das fichas dalgúns edificios romanos: oPanteón, o Coliseo e o teatro de Mérida.

A escultura romana: o retrato.

A escultura romana: o relevo histórico. A columna Traxana.

Os catro estilos pictóricos: incrustación, arquitectónico, ilusionista eornamental.

O mosaico romano: técnicas, temática e estilos.

A arte paleocristiana: as basílicas e a nova iconografía cristiá.

Análise das técnicas escultóricas e pictóricas e busca das súasorixes.

Identificación dos elementos arquitectónicos que utilizaron os romanos.

Descrición do estilo, a tipoloxía, os materiais e a localización do anfiteatroFlavio e do teatro de Mérida a partir da información que proporciona aficha.

Elaboración de cadros sinópticos sobre as obras arquitectónicasanalizadas.

Utilización do vocabulario específico da arte etrusca e romana.

Análise das características da nova iconografía da arte paleocristiana.

Contidos Busca de información en distintas fontes de consulta: a Internet, enciclopedias, materiais audiovisuais, etc.

Expresión das emocións que espertan as obras de arte seleccionadas e interese pola protección e a conservación do patrimonio artístico.


Comprobar que sitúan no tempo e o espazo as culturas etrusca eromana, e que coñecen o contexto histórico no que se desenvolveronambas as dúas civilizacións.

Ver se recoñecen os elementos arquitectónicos básicos da arte romana.

Comprobar que coñecen a importancia das cidades no mundo romano,que saben debuxar a súa planta e que saben localizar nelas os distintosespazos e edificios.

Observar se saben analizar pormenorizadamente algunhas obras

29

arquitectónicas romanas, tanto no que se refire ós seus aspectos formaiscomo á súa función e o seu significado.

Pescudar se coñecen as características dos retratos e os relevosromanos.

Ver se saben analizar a evolución do retrato romano ao longo do tempo.

Asegurarse de que valoran a importancia do relevo histórico e analizancorrectamente os aspectos formais, técnicos e simbólicos da columnaTraxana.

Ver se distinguen os catro estilos pictóricos da arte romana e identificanas mostras máis representativas de cada un deles.

Comprobar que recoñecen os distintos tipos de mosaicos romanos e quesaben explicar as técnicas utilizadas en cada caso.

Pescudar se identifican as características da iconografía da artepaleocristiana.

Comprobar que valoran a importancia da cultura romana e a influenciada ro-manización sobre o legado cultural europeo.

Valorar se gozan coa análise das obras de arte seleccionadas e mostraninterese pola protección e a conservación do patrimonio artístico.

Competencias Competencia artística e cultural. Desenvólvese ao longo do tema, noscontidos teóricos e prácticos. Espérase que o alumnado desenvolva asensibilidade estética e que valore a achega da arte romana á culturaoccidental.

Competencia en comunicación lingüística. Está contemplada,principalmente, na descrición das obras da arte romana seleccionadas ena definición dos conceptos relacionados coa arte etrusca, romana epaleocristiana.

Competencia no tratamento da información e competencia dixital.Desenvólvese mediante a análise das obras de arte das fotografías e através do uso das tecnoloxías da información na busca de información.

Competencia social e cidadá. Trabállase nas actividades que implican odesenvolvemento das habilidades de comunicación interpersoal paraorganizar as tarefas asignadas, establecer prioridades, alcanzar acordosde colaboración, etc.

Autonomía e espírito emprendedor. Promóvese o seu desenvolvementonas actividades que requiren pór en práctica as habilidades deplanificación e organización das tarefas asignadas: análise de obras dearte, busca de información en fontes de consulta alternativas ao libro detexto, etc.

2.4- ARTE BIZANTINA


Situar no tempo e no espazo o Imperio bizantino.

Coñecer o contexto histórico no que se desenvolve a arte bizantina.

29

Recoñecer os tres grandes períodos nos que se divide a arte bizantina.

Identificar os elementos construtivos da arquitectura bizantina.

Analizar a obra arquitectónica máis importante da arquitectura bizantina:Santa Sofía de Constantinopla.

Recoñecer as principais mostras de escultura bizantina e valorar aimportancia que tivo o marfil como soporte dos relevos.

Analizar a temática e a forma dos relevos escultóricos bizantinos.

Describir a iconografía representada nos mosaicos bizantinos.

Analizar os aspectos formais, técnicos e simbólicos dos mosaicos daigrexa de San Vital en Rávena.

Recoñecer os distintos tipos de obras pictóricas da arte bizantina: ailuminación miniada de libros e as iconas.

Desenvolver a sensibilidade estética e ser capaces de gozarcontemplando e analizando distintas obras de arte.

Valorar as obras de arte como documentos históricos que nos permitendeducir información política, social, económica da época estudada.

Contidos O marco histórico e cronolóxico do Imperio Bizantino.

A arte bizantina: características xerais.

A arquitectura bizantina. A basílica. Santa Sofía de Constantinopla.

A escultura bizantina. Ourivería, esmaltes e relevos de marfil.

O mosaico bizantino: técnica e temática.

Os mosaicos de Xustiniano e Teodora.

A pintura bizantina: a iluminación miniada de libros e as iconas.

Localización dos principais acontecementos da Historia de Bizancio nuneixe cronolóxico.

Distinción das grandes etapas da arte bizantina: Século de Ouro, Períodoiconoclasta e Período post-iconoclasta.

Descrición dos elementos construtivos da arquitectura bizantina: grandescúpulas, trompas, etc.

Análise da planta e o alzado da basílica de Santa Sofía de Constantinopla.

Observación e descrición de distintos exemplos de relevos en marfil.

Análise técnica e formal dos mosaicos bizantinos.

Definición e aplicación do vocabulario específico da arte bizantina.

Busca de información na Internet e noutras fontes de consulta alternativasao libro de texto.


Expresión das emocións e as sensacións que esperta a contemplación

29

das obras de arte seleccionadas.

Toma de conciencia da necesidade de protexer e conservar o patrimonioartístico para o goce das xeracións actuais e das vindeiras.


Pescudar se saben situar no tempo e no espazo as etapas da artebizantina e se coñecen o contexto histórico no que se desenvolveron.

Observar se recoñecen os principais elementos construtivos daarquitectura bizantina e describen as características dos edificiosrelixiosos.

Confirmar que identifican os exemplos máis representativos daarquitectura bizantina e valoran a importancia de Santa Sofía deConstantinopla.

Ver se saben explicar as características dos relevos escultóricosbizantinos.

Observar se identifican as características xerais dos mosaicosbizantinos, especialmente no referente aos aspectos iconográficos.

Comprobar que describen correctamente os aspectos formais, técnicos esimbólicos dos mosaicos da igrexa de San Vital en Rávena.

Pescudar se recoñecen os trazos xerais as iconas bizantinas e do resto demanifestacións pictóricas.

Constatar que utilizan adecuadamente o vocabulario específico da artebizantina.

Valorar se saben expresar verbalmente as emocións que senten aocontemplar as obras de arte seleccionadas.

Asegurarse de que valoran a importancia do patrimonio arqueolóxico eartístico como fonte de coñecemento das sociedades do pasado.

29

Competencias Competencia artística e cultural. Trabállase ao longo do tema, tanto noscontidos teóricos como na análise das obras de arte. Espérase que oalumnado desenvolva a sensibilidade estética e que valore beleza da artebizantina.

Competencia social e cidadá. Favorécese o seu desenvolvemento nasactividades que requiren o traballo colaborativo entre o alumnado:compartir obxectivos comúns, establecer as condicións das tarefas,chegar a acordos, etc.

Competencia no tratamento da información e competencia dixital.Poténciase a través da análise de fontes iconográficas e cartográficas emediante os traballos de investigación na Internet e noutras fontes deconsulta.

Autonomía e espírito emprendedor. Promóvese o seu desenvolvementonas actividades que requiren pór en práctica as habilidades deplanificación e organización das tarefas asignadas: análise de obras dearte, busca de recursos, etc.

Competencia en comunicación lingüística. Está contemplada na descricióndas obras de arte seleccionadas e na definición dos conceptosrelacionados coa arte bizantina. Trabállase, así mesmo, en todas aquelasactividades que requiren un intercambio comunicativo e unha posta encomún dos resultados obtidos.

2.5. ARTE PRERROMÁNICA


Situar no tempo e no espazo a arte visigoda e a carolinxia e as primeirasmanifestacións artísticas nacidas por mor da presenza musulmá enEspaña.

Coñecer as principais características da arquitectura visigótica.

Identificar as igrexas visigóticas máis importantes da Península Ibérica.

Recoñecer a importancia da ourivería na arte visigoda a través do estudoda coroa votiva de Recesvinto.

Coñecer as características da arquitectura carolinxia e valorar asingularidade dos seus edificios, especialmente a capela do pazo deAquisgrán.

Distinguir os trazos característicos da arquitectura asturiana e analizar, deforma monográfica, a igrexa de Santa María do Naranco.

Valorar a importancia dos elementos e os sistemas construtivos daarquitectura prerrománica como precursores do Románico.

Distinguir as características xerais da arte mozárabe.

Recoñecer o arco de ferradura como un dos elementos característicos daarquitectura mozárabe.

Descubrir outras mostras da arte mozárabe, como as miniaturas.

Desenvolver a sensibilidade estética e ser capaces de gozar

29

contemplando e analizando distintas obras de arte.

Valorar as obras de arte como documentos históricos que nos permitendeducir información política, social e económica da época estudada.

Comprender a importancia da conservación e restauración do patrimonioartístico prerrománico da Península Ibérica.

Contidos A cronoloxía e a xeografía da arte prerrománica.

A arte visigoda: características xerais.

A arquitectura visigoda. San Juan de Baños.

A ourivería visigoda: as coroas votivas.

A arquitectura carolinxia. A capela palatina de Aquisgrán.

O prerrománico asturiano: etapas e características xerais.

A arquitectura asturiana. Santa Maria do Naranco.

A arte mozárabe: características xerais.

A arquitectura mozárabe. San Miguel de Escalada.

As miniaturas mozárabes: os “beatos”.

Elaboración dun friso cronolóxico que permita ver as culturas visigoda,carolinxia, asturiana e mozárabe distribuídas no tempo.

Aprendizaxe e utilización do vocabulario específico do tema: arco deferradura , coroa votiva, etc.

Descrición da planta e os elementos construtivos da basílica visigótica.

Análise da planta da capela palatina de Aquisgrán.

Distinción dos elementos construtivos da arquitectura asturiana.

Análise das características da igrexa de Santa María do Naranco a partirda información que proporciona a ficha.

Busca de información na Internet e noutras obras de consulta.

Contidos Observación de distintos elementos arquitectónicos, como o arco deferradura, para comprender mellor o seu uso e función.


Interese por afondar no coñecemento da arte prerrománica.


Comprobar que saben situar no tempo e no espazo as obras visigóticas,carolinxias, asturianas e mozárabes.

Ver se relacionan as manifestacións artísticas cos condicionantespolítico-sociais de cada unha destas culturas.

Pescudar se coñecen as orixes de cada un destes estilos artísticos e

29

saben explicar a súa evolución ao longo do tempo.

Observar se coñecen as principais características da arquitecturavisigótica e os edificios máis importantes.

Constatar que saben analizar os aspectos técnicos e formais dunha dasigrexas asturianas máis importantes da Península Ibérica.

Comprobar que recoñecen as principais solucións arquitectónicas daarquitectura visigótica e a asturiana.

Ver se coñecen a influencia musulmá sobre a arquitectura cristiá daépoca.

Comprobar que valoran a importancia da miniatura mozárabe.

Observar se utilizan de forma rigorosa a linguaxe específica da arteprerrománica.

Asegurarse de que son conscientes da importancia da conservación erestauración do patrimonio artístico prerrománico.

Competencias Competencia artística e cultural. Trabállase ao longo do tema, tanto noscontidos teóricos como na análise das obras de arte. Espérase que oalumnado desenvolva a sensibilidade estética e valore a beleza dasdistintas mostras da arte prerrománica.

Competencia en comunicación lingüística. Está contemplada,principalmente, na descrición das obras da arte prerrománicaseleccionadas e na definición dos conceptos relacionados coa artevisigoda, carolinxia, asturiana e mozárabe.

Competencia no tratamento da información e competencia dixital.Desenvólvese mediante a análise de fontes iconográficas e cartográficas ea través do uso das tecnoloxías da información na busca de información.


Autonomía e espírito emprendedor. Promóvese o seu desenvolvementonas actividades que estimulan a toma de decisións autónoma e aproactividade na busca e a selección de recursos didácticos na Internet enoutras fontes de consulta.

2.6. ARTE ROMÁNICA


Situar no tempo e no espazo a arte románica.

Entender o contexto histórico no que se desenvolve a arte románica.

Coñecer as características básicas da arquitectura románica.

Diferenciar os aspectos técnicos e formais dos distintos estilos do románico europeo, a partir do estudo dalgúns edificios representativos.

Identificar os principais edificios románicos da Península Ibérica.

29

Describir a estrutura dos mosteiros medievais e recoñecer os conxuntos monacais máis importantes de España.

Recoñecer as características formais e a función dos castelos.

Coñecer as características básicas da escultura e a pintura románicas e valorar a súa importancia como medio para transmitir a doutrina da Igrexa.

Identificar os elementos decorativos das portadas e os capiteis románicos a partir da análise dalgunhas das portadas máis importantes de Europa.

Analizar de forma pormenorizada o pórtico da Gloria de Santiago de Compostela.

Describir as características das tallas devocionais en madeira.

Coñecer as distintas tendencias pictóricas das pinturas murais ao fresco e da pinturas ao tempero, e analizar os frescos da bóveda de Sant Climent de Taüll.

Recoñecer a importancia do románico no patrimonio cultural europeo e especialmente no español, e interesarse pola súa conservación e divulgación.

Gozar coa análise das obras de arte e mostrar interese por ampliar a información sobre a arte románica.

Contidos O contexto histórico no que desenvolverse a arte románica.

A xeografía e a cronoloxía da arte románica.

As características xerais da arte románica.

A arquitectura ao servizo de Deus: catedrais e igrexas.

Os elementos construtivos da arquitectura románica.

O románico europeo: diferenzas estilísticas.

As igrexas e as catedrais románicas en España.

Os conxuntos monacais.

A arquitectura civil: os castelos.

A escultura románica nas portadas e os capiteis.

O Pórtico da Gloria da catedral de Santiago de Compostela.

As esculturas devocionais en madeira.

A pintura románica: a pintura mural ao fresco e a pintura ao tempero.

Os frescos da Bóveda de Sant Climent de Taüll.

Análise das circunstancias históricas propias da Península Ibérica quefixeron florecer o románico.

Dedución dos aspectos económicos, sociais e culturais da Idade Media apartir da información que proporcionan as obras de arte.

Análise da planta e dos elementos construtivos das igrexas románicas.

29

Aplicación e uso do vocabulario específico da arte románica: tribuna,ábsida, deambulatorio, transepto, etc.

Contidos Descrición formal e análise temático dos frescos da Bóveda de SantCliment de Taüll e do Pórtico da Gloria da catedral de Santiago deCompostela a partir da información que proporcionan as fichas.

Valoración da importancia dos conxuntos arquitectónicos do Románicoque foron catalogados como Patrimonio Cultural da Humanidade.

Toma de conciencia da necesidade de protexer e conservar o patrimonioartístico románico para o goce das xeracións actuais e as vindeiras.


Pescudar se saben situar no tempo e no espazo a arte románica ecomprenden as circunstancias históricas nas que se desenvolveu.

Comprobar que saben establecer as diferenzas entre os distintos estilosdo románico europeo e do románico peninsular.

Ver se son conscientes do poder que tivo a Igrexa durante a Idade Mediae se relacionan a relixiosidade da sociedade medieval coas característicasda arte románica.

Observar se coñecen as características da arquitectura e da esculturarománica e utilizan rigorosamente o vocabulario específico deste tema nassúas explicacións.

Ver se identifican os elementos decorativos e iconográficos das portadasrománicas, a partir da análise do Pórtico da Gloria da catedral de Santiagode Compostela.

Comprobar que recoñecen as técnicas pictóricas do Románico e ascaracterísticas formais das tallas en madeira.

Valorar se saben analizar as características da pintura mural ao fresco apartir do exemplo das pinturas da bóveda de Sant Climent de Taüll.

Asegurarse de que recoñecen as principais manifestacións artísticas doRománico na Península Ibérica.

Constatar que valoran a importancia do patrimonio artístico do Románicoeuropeo e peninsular e que gozan da contemplación das obras de arteseleccionadas.

29

Competencias Competencia artística e cultural. Trabállase ao longo do tema, tanto nodesenvolvemento dos contidos teóricos como na análise das obras de arteseleccionadas. Espérase que o alumnado valore a beleza da arterománica e tome conciencia da necesidade de protexer e conservar estepatrimonio artístico.

Competencia en comunicación lingüística. Poténciase en todas aquelasactividades que contribúen ao desenvolvemento das destrezascomunicativas do alumnado: elaboración de textos descritivos eexplicativos, definición de conceptos da arte románica, argumentación dasopinións persoais, etc.

Competencia no tratamento da información e competencia dixital.Trabállase, principalmente, nas actividades que propoñen a análise defontes iconográficas e a busca de recursos didácticos en distintas fontesde consulta.

Autonomía e espírito emprendedor. Promóvese o seu desenvolvementonas actividades que requiren pór en práctica as habilidades deplanificación e organización das tarefas asignadas: análise de obras dearte, busca de información, etc.

Competencia social e cidadá. Trabállase nas actividades nas que sepotencia o traballo cooperativo. Contempla, así mesmo, odesenvolvemento das habilidades de comunicación interpersoal: escoitaactiva, empatía, respecto pola quenda de palabra e valoración dasopinións distintas da propia.

2.7. ARTE GÓTICA


Situar correctamente no tempo e no espazo o desenvolvemento da artegótica.

Coñecer os condicionantes sociais, económicos e intelectuais da época esaber como influíron no desenvolvemento das manifestacións artísticas.

Distinguir as características dos distintos estilos do gótico: góticosetentrional ou francés e gótico meridional ou cisterciense.

Valorar a importancia que tiveron as catedrais na arte gótica e asinnovacións técnicas e construtivas que se introduciron neste período.

Identificar as principais catedrais góticas en Europa e en España.

Analizar as características técnicas e formais da catedral de León.

Comprender a evolución estilística do gótico civil e analizar unha obra dogótico mediterráneo: a Lonxa de Valencia.

Recoñecer as características da escultura gótica nos distintos países deEuropa, a partir do estudo dalgunhas das obras máis representativas decada zona.

Comprender a evolución da escultura gótica ao longo do tempo: a súaindependencia da arquitectura e a importancia crecente de lle esculturaexenta, etc.

29

Coñecer as características fundamentais da pintura gótica e establecer asdiferenzas entre os distintos estilos e tradicións.

Identificar as obras de arte e os pintores máis importantes de cada estilo.

Analizar unha obra do estilo italogótico: A resurrección de Lázaro.

Coñecer os trazos específicos do gótico flamengo a través da análisedalgunhas obras de Jan Van Eyck e de El Bosco.

Valorar a tradición gótica como parte importante da cultura nacional eeuropea.

Contidos A xeografía e a cronoloxía da arte gótica.

A arte gótica: introdución á arquitectura, a escultura e a pintura.

A arquitectura gótica: as catedrais.

O gótico setentrional ou francés. A catedral de León.

O gótico meridional ou cisterciense.

A arquitectura gótica na Coroa de Aragón e en Castela.

A arquitectura civil gótica. A Lonxa de Valencia.

A escultura gótica: características xerais e diferencias estilísticas.

A pintura gótica. Técnicas e estilos: francogótico, italogótico, cortesán eflamengo.

O estilo italogótico. A resurrección de Lázaro.

O gótico flamengo. O matrimonio Arnolfini, O xardín das delicias.

Localización nun friso cronolóxico das distintas etapas e estilos da artegótica en Europa e en España.

Distinción dos elementos construtivos da arquitectura gótica.

Análise da planta e o alzado dunha catedral gótica.

Descrición dos distintos espazos e elementos construtivos da Catedral deLeón.

Análise das características técnicas, formais e estilísticas dunha obra dogótico mediterráneo.

Aplicación e uso do vocabulario específico da arte gótica: arco oxival,bóveda de crucería, vidreiras, pináculos, etc.

Contidos Descrición e análise dalgunhas das pinturas góticas máis coñecidas apartir da información que proporcionan as fichas.

Interese por afondar no contexto histórico da Idade Media a partir daobservación das obras seleccionadas.

Toma de conciencia da necesidade de protexer e conservar o patrimonioartístico gótico para o goce das xeracións actuais e das vindeiras.

29


Pescudar se saben situar no tempo e no espazo o desenvolvemento daarte gótica.

Comprobar que coñecen o contexto histórico da época e que relacionanos cambios na sociedade cos cambios na produción artística.

Ver se distinguen as características do gótico setentrional e do góticomeridional e saben explicar as innovacións técnicas e construtivas queintroduciu a arquitectura gótica, especialmente nas catedrais.

Confirmar que coñecen as principais catedrais góticas en Europa e enEspaña e que recoñecen as características específicas da catedral deLeón.

Valorar se saben explicar a evolución estilística do gótico civil e analizande forma pormenorizada, unha obra do gótico mediterráneo.

Comprobar que coñecen os elementos máis importantes da esculturagótica nos distintos países de Europa, así como a evolución queexperimentan estas manifestacións artísticas ao longo do tempo.

Pescudar se distinguen os distintos estilos pictóricos do gótico europeo erecoñecen as obras de arte e os pintores máis importantes.

Ver se analizan correctamente as obras de Giotto, Van Eyck e El Bosco.

Asegurarse de que entenderon que as manifestacións artísticas podenvariar segundo o contexto socioeconómico e cultural de cada zona.

Constatar que valoran a importancia do patrimonio artístico do góticoeuropeo e peninsular e que gozan da contemplación das obras de arteseleccionadas.

Competencias Competencia artística e cultural. Cultívase o sentido estético doalumnado e a capacidade de se emocionar ante as obras de arte.Contribúese tamén ao desenvo-lvemento dunha actitude activa enrelación coa conservación do patrimonio artístico.

Competencia en comunicación lingüística. Está contemplada en todasaquelas actividades que fortalecen as habilidades de expresión oral eescrita do alumnado: elaboración de textos descritivos, expresión eargumentación de opinións persoais, definición dos conceptosrelacionados coa arte gótica, etc.

Competencia no tratamento da información e competencia dixital.Desenvólvese nas actividades que propoñen a análise de fontesiconográficas e naquelas que empregan as tecnoloxías da informaciónna busca, o procesamento e a análise crítica da información.


Autonomía e espírito emprendedor. Poténciase a capacidade doalumnado para asumir responsabilidades e tomar decisións en relación á

29

planificación das tarefas propostas e para autorregular o propio procesode aprendizaxe.

2. 8. ARTE RENACENTISTA


Situar no tempo e no espazo as principais etapas da arte renacentista:Quattrocento, Cinquecento e Manierismo.

Comprender os aspectos ideolóxicos, filosóficos e culturais doHumanismo e valorar o rol que desempeña a figura do mecenas nodesenvolvemento da arte.

Coñecer a renovación dos sistemas de representación que introduce aarte renacentista desde o punto de vista formal e compositivo.

Recoñecer as características básicas do urbanismo e da arquitecturarenacentista.

Distinguir as principais tipoloxías arquitectónicas do Renacemento.

Comprender a configuración espacial das igrexas renacentistas a partirda análise da igrexa de San Lorenzo, de Brunelleschi.

Describir os aspectos formais e técnicos dos pazos renacentistas erecoñecer os pazos máis importantes de Europa.

Comprender as características das vilas renacentistas mediante aanálise da Vila Capra, de Andrea Palladio.

Identificar os estilos do Renacemento en España: plateresco, clasicista eherrerián.

Coñecer as características da escultura do Quattrocento, doCinquecento e do Manierismo a través das obras dos artistas máisdestacados.

Distinguir os aspectos técnicos e formais dos estilos pictóricosrenacentistas e analizar unha obra de Sandro Botticelli e outra de MiguelÁngel.

Identificar as características da pintura renacentista en España erecoñecer o estilo de El Greco mediante a análise de O enterro doConde de Orgaz.


Expresión das emocións e as sensacións que esperta a contemplacióndas obras de arte seleccionadas.

29

Contidos Aproximación histórica ao Renacemento.

A xeografía e a cronoloxía da arte renacentista.

As etapas da arte renacentista: Quattrocento, Cinquecento e manierismo.

O humanismo: a valoración da arte clásica e o antropocentrismo.

O urbanismo e a arquitectura renacentista.

As igrexas renacentistas. A igrexa de San Lorenzo, de Brunelleschi.

As vilas renacentistas. A Vila Capra, de Andrea Palladio.

O Renacemento en España: plateresco, clasicista e herrerián.

A escultura renacentista: características xerais.

A escultura do Quattrocento: o David de Donatello.

A escultura do Cinquecento: Miguel Ángel.

A pintura renacentista: técnica, temática, escolas e artistas.

A pintura do Quattrocento: O nacemento de Venus, de Sandro Botticelli.

A pintura do Cinquecento: Os frescos da Capela Sixtina, de Miguel Ángel.

A escola de Venecia: Tiziano, o Tintoretto e o Veronés.

A pintura renacentista en España. O enterro do conde Orgaz, de El Greco.

Descrición das características específicas de cada estilo artístico.

Localización das grandes etapas do Renacemento nun eixe cronolóxico.

Contidos Análise dos diferentes elementos construtivos e decorativos da arterenacentista

Identificación dos grandes xenios do Renacemento e das súas obras.

Aplicación e uso do vocabulario específico da arte renacentista.

Utilización de diversas fontes de observación e de información directas eindirectas: a Internet, material audiovisual, visitas a museos eexposicións, etc.


Pescudar se saben situar no tempo e no espazo odesenvolvemento da arte gótica.

Ver se comprenden a importancia dos cambios que introduciu ohumanismo e valoran o papel que desempeñaron os mecenas nodesenvolvemento da arte.

Comprobar que recoñecen as características básicas do urbanismorenacentista e que distinguen as principais tipoloxíasarquitectónicas deste período.

Observar se saben explicar como eran as igrexas renacentistas apartir do exemplo da igrexa de San Lorenzo, de Brunelleschi.

Confirmar que recoñecen as características dos pazos e as vilas

29

renacentistas e que analizan correctamente un destes edificios.

Ver se enmarcan cronoloxicamente os estilos do Renacementoespañol e se coñecen os trazos distintivos de cada un deles.

Valorar se saben indicar as diferenzas entre a arquitectura doQuattrocento, a do Cinquecento e a Manierista.

Comprobar que recoñecen aos grandes construtores renacentistas, comoBrunelleschi, Miguel Ángel e Palladio, así como as súas obras máisdestacadas.

Observar se coñecen os aspectos técnicos e formais dos estilospictóricos renacentistas e analizan as obras de Sandro Botticelli e deMiguel Ángel.

Verificar se son capaces de citar e identificar as obras correspondentesaos períodos plateresco, clasicista e manierista do Renacementoespañol.


Competencias Competencia artística e cultural. Espérase que o alumnado desenvolva asensibilidade estética e que valore as distintas funcións da arte así comoa necesidade de protexer e conservar o patrimonio artístico renacentista.

Competencia no tratamento da información e competencia dixital.Trabállase mediante a análise das obras de arte seleccionadas e arealización de traballos de investigación que reclaman o uso da Internet eoutras fontes de consulta.

Competencia social e cidadá. Supón o desenvolvemento das habilidadesde comunicación interpersoal: escoita activa, comunicación asertiva,negociación para alcanzar acordos, etc.


Competencia en comunicación lingüística. Está contemplada nadescrición das obras de arte seleccionadas e na definición dos conceptosrelacionados coa arte renacentista. Trabállase, así mesmo, en todasaquelas actividades que requiren un intercambio comunicativo e unhaposta en común dos resultados obtidos.

2.9. ARTE BARROCA


Situar o desenvolvemento da arte barroca e do rococó no tempo e noespazo.

Coñecer o contexto cultural e político da Europa dos séculos XVII e XVIIe valorar a carga ideolóxica que subxace na arte deste período.

Recoñecer as solucións estéticas e formais do Barroco e relacionalas co

29

espírito da época.

Identificar os principais artistas europeos do Barroco e recoñecer as súasobras.

Distinguir os distintos tipos de urbanismo que se desenvolven no Barroco.

Analizar o barroco palatino francés e o seu contido a través da súa obramáis representativa: o pazo de Versalles.

Identificar os elementos construtivos e decorativos das igrexas barrocas apartir da análise da igrexa de San Carlo alle Quattro Fontane, deBorromini.

Coñecer as características técnicas e formais da escultura barroca.

Recoñecer a obra escultórica de Bernini e analizar os aspectos formais ea temática dunha das súas esculturas máis coñecidas: Apolo e Dafne.

Distinguir as características da escultura relixiosa española do Barroco,coñecer as escolas máis importantes e analizar unha das súas obras.

Recoñecer a función da pintura relixiosa barroca e comparar ascaracterísticas das distintas tendencias artísticas do século XVII.

Coñecer as características da pintura barroca flamenga a través da obrade Rubens.

Valorar a importancia da figura de Velázquez mediante a análise dunhadas súas obras: As Meninas.

Comparar entre si pinturas das distintas escolas europeas, incluídas asespañolas e facer unha síntese razoada das súas diferenzas e puntos encomún.

Comprender a nova concepción da arte que introduce o estilo Rococó, atemática das obras e os elementos decorativos que utiliza.

Analizar unha das obras pictóricas máis coñecidas do Rococó: OBambán.

Contidos Aproximación á historia dos séculos XVII e XVIII.

A xeografía e a cronoloxía do Barroco e do Rococó.

O Barroco: características xerais.

O urbanismo no Barroco.

A arquitectura civil. O Pazo de Versalles.

A arquitectura relixiosa. San Carlino alle Quattro Fonane, de Borromini.

A escultura barroca. Apolo e Dafne, de Bernini.

A escultura barroca en España. A Magdalena penitente de Pedro deMena.

A escultura rococó: características xerais.

As correntes pictóricas do século XVII: Clasicismo, Naturalismo,

29

Realismo, Acade-micismo e Barroco.

A pintura barroca flamenga. As Tres Grazas de Rubens.

A pintura barroca en España. As Meninas de Velázquez.

O Rococó: arquitectura, escultura e pintura. O bambán, de Fragonard.

Definición dos termos Barroco e Rococó.

Localización das distintas etapas da arte barroca nun friso cronolóxico.

Contidos Análise dos elementos construtivos e decorativos das igrexas barrocas.

Utilización do vocabulario específico da arte barroca e rococó.

Análise e comparación dalgunhas obras pictóricas do Barroco europeo.

Distinción dos elementos decorativos que introduce a escultura rococó.

Sensibilización ante a beleza das obras de arte estudadas.

Utilización de diversas fontes de observación e de información tantodirectas como indirectas: a Internet, diapositivas, visitas a museos eexposicións, etc.


Pescudar se saben situar a arte barroca e o rococó no tempo e noespazo.

Comprobar que recoñecen aos grandes artistas do Barroco e do Rococó.

Observar se identifican as características da arquitectura barroca eanalizan correctamente unha das obras máis representativas do barrocopalatino francés.

Ver se recoñecen os elementos construtivos e decorativos das igrexasbarrocas, e distinguen os edificios máis importantes deste estilo.

Comprobar que coñecen características técnicas e formais da esculturabarroca, que valoran a importancia da obra de Bernini e que analizanunha das súas obras.

Valorar se saben explicar a función da pintura relixiosa barroca ecomparan as características das grandes tendencias artísticas do séculoXVII.

Asegurarse de que identifican aos principais mestres das grandes escolaseuropeas da pintura barroca.

Confirmar que coñecen aos grandes pintores do Barroco español e querecoñecen algunhas das súas obras.

Observar se saben explicar os cambios na concepción da arte queintroduce o estilo Rococó a partir da análise dunha das obras de

29

Fragonard.

Constatar que valoran a importancia do patrimonio artístico do Barroco e oRococó, e que gozan coa contemplación das obras de arte seleccionadas.

Competencias Competencia artística e cultural. Cultívase o sentido estético doalumnado e a capacidade de se emocionar ante as obras de arte.Contribúese, así mesmo, ao desenvolvemento dunha actitude activa enrelación coa protección e a conservación do patrimonio artístico doBarroco e do Rococó.

Competencia en comunicación lingüística. Está contemplada en todasaquelas actividades que fortalecen as habilidades de expresión oral eescrita do alumnado: elaboración de textos descritivos, argumentaciónde opinións persoais, definición dos conceptos relacionados coa artebarroca e rococó, etc.

Competencia no tratamento da información e competencia dixital.Desenvólvese nas actividades que empregan as tecnoloxías dainformación na busca, o procesamento e a análise crítica da informacióne naquelas que propoñen a análise de fontes iconográficas.


Autonomía e espírito emprendedor. Poténciase a capacidade doalumnado para asumir responsabilidades e tomar decisións en relación áplanificación das tarefas propostas e para autorregular o propio procesode aprendizaxe.

2.10. NEOCLASICISMO E ROMANTICISMO. GOYA


Comprender o contexto histórico dos séculos XVIII e XIX no que sedesenvolven a arte neoclásica e a arte romántica.

Recoñecer os núcleos europeos nos que se desenvolven asdistintas correntes artísticas deste período.

Coñecer as influencias e as características xerais da arteneoclásica: busca da beleza, revisión da arte da antigüidade grega,academicismo, etc.

Identificar os principais edificios neoclásicos en Europa e enEspaña.

Coñecer as características básicas da escultura neoclásica eanalizar a obra dun dos escultores máis destacados deste estilo.

Distinguir os trazos xerais da pintura neoclásica e recoñecer osseus máximos expoñentes.

Valorar o lugar que ocupa a obra de Francisco de Goya natransición entre o Neoclasicismo e o Romanticismo crítico.

Comprender a evolución da obra de Goya e analizar un dos seus

29

retratos.

Reflexionar sobre as raíces ideolóxicas do Romanticismo ecomprender que é un movemento que afecta a moitos ámbitos davida e non só á arte.

Distinguir os trazos fundamentais do movemento pictórico romántico ecomparalo coas tendencias clasicistas.

Analizar a obra Liberdade guiando ao pobo de Eugène Delacroix.

Recoñecer a singularidade do romanticismo alemán e do romanticismoinglés.

Contidos A xeografía e a cronoloxía da arte neoclásico e da arte romántica.

A arte neoclásica: características xerais.

A arquitectura neoclásica: retorno aos modelos da antigüidade clásica.

A escultura neoclásica. Eros e Psique, de Antonio Cánova.

A pintura neoclásica: a orde e o equilibrio da antigüidade.

A obra de Francisco de Goya. A Familia de Carlos IV.

O Romanticismo: unha nova orde ideolóxica.

A pintura romántica. A liberdade guiando ao pobo, de EugèneDelacroix.

O romanticismo alemán. Caspar David Friedrich.

O romanticismo inglés. Os prerrafaelitas.

Definición dos conceptos Neoclasicismo e Romanticismo.

Localización dos movementos artísticos estudados nun frisocronolóxico.

Lectura e comentario dalgúns textos de pensadores do século XIX.

Utilización do vocabulario específico da arte neoclásica e romántica.

Descrición dos elementos arquitectónicos da arte neoclásico.

Distinción dos xéneros máis cultivados pola escultura neoclásica: oretrato, o monumento público e o monumento funerario.

Descrición das características da pintura neoclásica e da romántica.

Análise dunha escultura neoclásica, dun cadro romántico e dun retratoda corte de Francisco Goya.

Expresión das emocións que espertan as obras de arte analizadas etoma de conciencia da necesidade de protexer e conservar opatrimonio artístico.


Pescudar se son capaces de situar no tempo os diversos estilos tanto arquitectónicos como escultóricos e pictóricos que se suceden ao longo dos

29

séculos XVIII e XIX.

Comprobar que coñecen o contexto histórico e os núcleos europeos nosque se desenvolven as distintas correntes artísticas.

Ver se saben explicar as características da arquitectura neoclásica erecoñecen os edificios máis importantes en Europa e en España.

Confirmar que coñecen as características básicas da escultura neoclásicae analizar a obra de un dos escultores máis destacados deste estilo.

Observar se distinguen as características da pintura neoclásica erecoñecen os seus máximos expoñentes.

Comprobar que valoran a singularidade da obra de Francisco de Goya eque analizan correctamente un dos seus retratos.

Pescudar se saben explicar as raíces ideolóxicas do movementoromántico e o seu calado en diversos ámbitos da vida.

Ver se identifican os trazos fundamentais da pintura romántica e analizanunha das obras máis importantes de Eugène Delacroix.

Pescudar se coñecen as características específicas do romanticismoalemán e do romanticismo inglés.

Comprobar que comprenden e usan correctamente a linguaxe propio dotema.

Constatar que valoran a importancia do patrimonio artístico e expresan asemocións que pode producir a contemplación e o estudo da obra artística.

Competencias Competencia artística e cultural. Trabállase ao longo do tema, tanto nodesenvolvemento dos contidos teóricos como na análise das obras de arteseleccionadas. Espérase que o alumnado desenvolva a sensibilidadeestética e valore a singularidade da arte neoclásico e romántica.

Competencia social e cidadá. Poténciase nas actividades que fomentan otraballo colaborativo: compartir obxectivos comúns, establecer ascondicións das tarefas, chegar a acordos, etc.

Autonomía e espírito emprendedor. Promóvese o seu desenvolvementonas actividades que estimulan a toma de decisións autónoma e aproactividade na busca e a selección de recursos didácticos na Internet enoutras fontes de consulta.

Competencia no tratamento da información e competencia dixital.Desenvólvese mediante a análise da linguaxe cartográfico e iconográfico;e a análise crítica da información proporcionada por diversas fontes.

Competencia en comunicación lingüística. Está contemplada na descricióndas obras de arte e na definición dos conceptos relacionados coa arte dosperíodos estudados. Trabállase, así mesmo, en todas aquelas actividadesque requiren un intercambio comunicativo e unha posta en común dosresultados obtidos.

29

2.11. DO REALISMO AO MODERNISMO


Coñecer o contexto histórico de mediados do século XIX no que se desenvolvenos seguintes estilos: Realismo, Impresionismo e Postimpresionismo.

Recoñecer os distintos proxectos urbanísticos que se proxectan amediados do século XIX: do proxecto de Cerdà aos falansterios.

Comprender os cambios que se producen na arquitectura debido áindustrialización e analizar unha das obras máis emblemáticas daarquitectura do ferro.

Recoñecer as obras e os artistas máis destacados da arquitecturahistoricista.

Analizar as características das dúas tendencias arquitectónicas quexorden a finais do século XIX: o Modernismo e a Escola de Chicago.

Valorar a singularidade da arte de Antonio Gaudí e analizar unha dassúas obras.

Comparar as distintas tendencias escultóricas do século XIX e analizarunha das obras impresionistas máis coñecidas de Auguste Rodin.

Comprender o contexto político e social no que se produce a renovaciónpictórica do Realismo.

Analizar os precedentes do impresionismo a través da obra de Manet.

Recoñecer as principais achegas técnicas do movemento impresionistae analizar, de forma pormenorizada, unha obra de Monet.

Descubrir as presentacións pictóricas do postimpresionismo e coñeceros seus principais expoñentes, facendo especial fincapé na obra de PaulCézanne.

Coñecer as tendencias artísticas que se desenvolven en Europa nasegunda metade do século XIX de forma paralela á arte de vangarda.

Contidos Aproximación histórica á segunda metade do século XIX.

A cronoloxía e a xeografía da arte da segunda metade do século XIX.

O urbanismo: os novos proxectos urbanísticos e o urbanismo utópico.

A arquitectura: recuperación do pasado e novos materiais.

A arquitectura historicista en Europa.

A arquitectura do ferro: A Torre Eiffel.

O Modernismo. A Casa Milà, de Antonio Gaudí.

A escola de Chicago. Louis Sullivan.

A escultura no século XIX. O pensador, de Auguste Rodin.

O Realismo: características xerais.

O preimpresionismo. Almorzo campestre, de Édouard Manet.

O impresionismo. Impresión, Sol nacente, de Claude Monet.

29

O postimpresionismo. Os xogadores de Cartas, de Paul Cézanne.

A pervivencia da pintura académica.

O movemento simbolista.

Localización dos distintos estilos artísticos nun friso cronolóxico.

Lectura comprensiva dos textos explicativos e observación das obras de arte que os acompañan.

Uso do vocabulario específico da historia da arte do século XIX.

Descrición dos novos materiais que incorpora a arquitectura do ferro.


Contidos Interese pola protección e a conservación do patrimonio artístico comoben para o disfrute das xeracións actuais e as vindeiras.

Utilización de diversas fontes de observación e de información directas eindirectas: a Internet, material audiovisual, visitas a museos eexposicións, etc.


Comprobar que coñecen as características xerais dos distintos estilosartísticos que se desenvolven na segunda metade do século XIX.

Ver se relacionan o crecemento das cidades cos novos proxectosurbanísticos de mediados do século XIX.

Pescudar se recoñecen as obras e os artistas máis destacados daarquitectura historicista.

Valorar se saben explicar os cambios que se producen na arquitectura traso proceso de industrialización en Europa, a través do exemplo da TorreEiffel.

Comprobar que recoñecen as características das dúas tendenciasarquitectónicas que xorden a finais do século XIX: o Modernismo e aEscola de Chicago.

Pescudar se coñecen e valoran a obra de Antonio Gaudí.

Asegurarse de que recoñecen as distintas tendencias escultóricas doséculo XIX e saben analizar unha escultura impresionista de AugusteRodin.

Observar se saben explicar en que consiste a renovación pictórica doRealismo.

Confirmar que coñecen aos principais artistas impresionistas e queidentifican as achegas técnicas deste estilo.

Observar se coñecen as presentacións pictóricas do postimpresionismo evaloran a importancia deste movemento como porta de entrada da arte doséculo XX.

Ver se distinguen as tendencias artísticas que se desenvolven en Europa

29

a mediados do século XIX de forma paralela á arte de vangarda.


Competencias Competencia artística e cultural. Espérase que o alumnado desenvolva asensibilidade estética e que valore as distintas funcións da arte así como anecesidade de conservar e divulgar o patrimonio artístico da segundametade do século XIX.

Competencia no tratamento da información e competencia dixital.Desenvólvese mediante a análise de fontes iconográficas e cartográficas ea través do uso das tecnoloxías da información na busca de información.

Competencia en comunicación lingüística. Está contemplada,principalmente, na descrición das obras de arte seleccionadas e nadefinición dos conceptos relacionados cos contidos dos estilos artísticostraballados.


Competencia social e cidadá. Trabállase de forma transversal nasactividades que se realizan de forma colectiva ou en pequenos grupos.Supón o desenvolvemento das habilidades de escoita activa, empatía,respecto pola quenda de palabra e valoración das opinións distintas dapropia.

2.12. ARTE DAS PRIMEIRAS VANGARDAS


Coñecer o contexto histórico no que se desenvolven as primeirasvangardas.

Comprender as causas dos grandes cambios que se producen nas artesfigurativas na primeira metade do século XX.

Recoñecer as presentacións técnicas e construtivas do Funcionalismo evalorar a importancia de Le Corbusier no desenvolvemento desta correntearquitectónica.

Coñecer as características da arquitectura organicista a través da figura ea obra de Frank Lloyd Wright.

Recoñecer a singularidade das denominadas vangardas arquitectónicas: oNeoplasticismo holandés e o Expresionismo alemán.

Identificar os representantes máis destacados do Fauvismo.

Distinguir os distintos focos do expresionismo que se desenvolven enEuropa.

Coñecer os inicios do cubismo escultórico a través da obra de Pablo

29

Gargallo.

Describir as características estilísticas do cubismo pictórico, a partir daanálise da obra de Pablo Picasso.

Comprender as presentacións ideolóxicas do Futurismo e do Dadaísmo erecoñecer as técnicas pictóricas que utilizan estes movementos.

Valorar os cambios que introduce a arte abstracta a través da obra do seumáximo representante: Wassily Kandinsky.

Relacionar a arte superrealista coas correntes psicolóxicas de principiosdo século XX e comparar as características das distintas tendenciassuperrealistas.

Coñecer os trazos distintivos da obra artística dos/as autores/as da Escolado País, do Noucentismo e do Realismo social ou histórico.

Contidos A xeografía e a cronoloxía das primeiras vangardas.

As primeiras vangardas: características xerais.

O Funcionalismo. Le Corbusier.

O Organicismo. A casa da fervenza de Frank Lloyd Wright.

As vangardas arquitectónicas: Neoplasticismo holandés e Expresionismoalemán.

O primeiro movemento de vangarda: o Fauvismo.

O expresionismo. A Ponte e O Xinete Azul.

O Cubismo. O profeta, de Pablo Gargallo e O Guernica, de Pablo Picasso.

O Futurismo. Unha nova técnica formal: o simultaneísmo.

O Dadaísmo. O movemento “antiartístico”.

A Abstracción. A composición número IV, de Kandinsky.

O Surrealismo. A corrente automatista. O Interior holandés, de Joan Miró.

O Surrealismo. A corrente onírica. O gran masturbador, de Salvador Dalí.

A Escola de París e o Noucentismo.

O Realismo social ou histórico.

Definición dalgúns termos franceses: avant-garde, fauve , etc.

Localización das distintas correntes artísticas da primeira metade do século XX nun friso cronolóxico.

Utilización do vocabulario específico da arte das primeiras vangardas.

Descrición dos principios básicos da arquitectura funcionalista.

Contidos Distinción das formas, as técnicas e a temática de cada corrente artística,

29

mediante a análise das obras seleccionadas.

Comparación de obras de arte das diferentes tendencias artísticasestudadas.

Interese por realizar iniciativas destinadas a afondar na artecontemporánea.

Valoración da capacidade de percibir a beleza ou a orixinalidade da obraartística.


Valorar se coñecen o contexto histórico no que se desenvolven asprimeiras vangardas e comprenden as causas dos grandes cambios quese producen nas artes figurativas na primeira metade do século XX.

Comprobar que saben relacionar a nova arquitectura coa aparición denovas necesidades e a incorporación de melloras técnicas.

Observar se recoñecen as características da arquitectura funcionalista.

Pescudar se coñecen a obra de Frank Lloyd Wright, o principalrepresentante da arquitectura organicista e valoran a súa influencia sobrea arquitectura posterior.

Constatar que coñecen as primeiras vangardas arquitectónicas do séculoXX.

Comprobar que saben explicar as características do cubismo escultórico através da análise dunha obra de Pablo Gargallo.

Cerciorarse de que coñecen as características xerais das diferentesvangardas pictóricas e os/as artistas de cada tendencia.

Ver se saben analizar algunhas obras dos/as grandes pintores/asvanguardistas da primeira metade do século XX.

Valorar se saben comparar entre si obras de distintos estilos artísticos.

Asegurarse de que utilizan de forma precisa o vocabulario específico daarte das primeiras vangardas.

Constatar que valoran a importancia do patrimonio artístico e expresan asemocións que produce a contemplación e o estudo da obra artística.

Competencias Competencia artística e cultural. Mediante a análise das obrasseleccionadas espérase que o alumnado desenvolva a sensibilidadeestética e valore a creatividade e a experimentación constante dasprimeiras vangardas artísticas do século XX.

Competencia no tratamento da información e competencia dixital.Desenvólvese nas actividades que poñen a proba a capacidade doalumnado para analizar as obras de arte e para buscar información endistintas fontes de consulta.

Competencia en comunicación lingüística. Está contemplada en todasaquelas actividades que fortalecen as habilidades de expresión oral eescrita do alumnado: elaboración de textos descritivos, expresión e

29

argumentación de opinións persoais, definición dos conceptosrelacionados coa arte barroca e rococó, etc.


Autonomía e espírito emprendedor. Poténciase a capacidade do alumnado paraasumir responsabilidades e tomar decisións en relación á planificación das tarefas propostas, e para autorregular o propio proceso de aprendizaxe.

2.13. ARTE DA SEGUNDA METADE DO SÉCULO XX


Situar no tempo e no espazo as propostas artísticas da segunda metadedo século XIX: as segundas vangardas e as tendencias posmodernas erevivals.

Comprender as causas dos cambios que introducen as correntesartísticas neste período e valorar a relación entre filosofía e arte noPosmodernismo.

Analizar as distintas tendencias arquitectónicas da segunda metade doséculo XX: do funcionalismo á arquitectura de autor.

Recoñecer os arquitectos máis importantes da segunda metade doséculo XX.

Comprender as causas da crise do movemento Moderno e dodesenvolvemento da arquitectura posmoderna, en Europa e en EstadosUnidos.

Distinguir as características do deconstrutivismo mediante a análise doMuseo Guggenheim de Bilbao, de Frank O. Gehry.

Comprender o papel que xoga a mercadotecnia nas artes plásticasdurante a segunda metade do século XX.

Distinguir as características xerais das segundas vangardas pictóricas,así como as obras e os/as autores/as máis importantes.

Describir a técnica e as variantes estilísticas do expresionismo abstracto,partindo da análise dunha obra de Jackson Pollock.

Recoñecer a Andy Warhol como a figura máis influente do movementoPop e analizar unha das súas obras máis coñecidas: Sopa Campbell’s.

Identificar as tendencias posmodernas do último terzo do século XX e osmovementos revival dos anos 80.

Resumir as características da escultura da segunda metade do século XXe analizar unha obra de Eduardo Chillida.

29

Contidos A xeografía e a cronoloxía da arte da segunda metade do século XX.

As características das segundas vangardas e as tendenciasposmodernas.

A arquitectura: do funcionalismo á arquitectura de autor.

As vangardas arquitectónicas en España.

A crise do movemento Moderno: a arquitectura posmoderna.

O High Tech e o deconstrutivismo. O Museo Guggenheim de Bilbao.

As últimas tendencias arquitectónicas: A arquitectura de autor.

As artes plásticas na segunda metade do século XX.

O Informalismo: técnica e estética.

O expresionismo abstracto. Un, de Jackson Pollock.

O Pop-Art . Sopa Campbell’s , de Andy Warhol.

O novo realismo francés e a súa crítica ao consumismo.

A Abstracción pospictórica e o Minimal Art .

Arte acción e arte conceptual. Body Art e Land Art .

A arte cinética ou Optical-Art .

A arte Póvera ou “arte pobre”.

O Hiperrealismo e/ou Fotorrealismo.

As tendencias posmodernas: Neoexpresionismo e Transvangarda.

O Revival : Neominimalismo e Neo-Pop.

Contidos A obra de Henry Moore.

A escultura en España. O peite dos ventos, de Chillida.

A arte dixital: o vídeo acción e o vídeo experimental.

Localización das distintas tendencias artísticas nun marco cronolóxico.

Análise de obras de arte a partir da información que proporcionan asfichas.

Descrición e valoración das novas técnicas aplicadas: frottage , dripping ,etc.

Utilización do vocabulario específico da arte contemporánea.

Valoración do sentido crítico e da renovación constante da artecontemporánea.


Comprobar que saben situar no tempo as diferentes correntes artísticasda segunda metade do século XX.

Pescudar se comprenden as causas da crise do Modernismo e as

29

presentacións filosóficas da arte posmoderna.

Valorar se saben explicar as características xerais das segundas vangardas e coñecen os/as seus/súas principais representantes.

Observar se distinguen as distintas tendencias arquitectónicas da segundametade do século XX e saben analizar un edificio deconstrutivista.

Ver se coñecen os arquitectos máis importantes do último terzo do séculoXX.

Constatar que son capaces de identificar os elementos diferenciadoresdas segundas vangardas pictóricas, as obras e os/as autores/as máisimportantes.

Valorar se analizan correctamente os aspectos formais e estilísticos dunhaobra de arte de Jackson Pollock e outra de Andy Warhol e saben a queestilo pertencen.

Confirmar que recoñecen os trazos xerais das tendencias posmodernasdo último terzo do século XX e dos movementos revival.

Observar se coñecen as características da escultura da segunda metadedo século XX, as obras e os/as artistas máis destacados.

Ver se saben comparar entre si obras de diversas tendencias, xa sexanescultóricas ou pictóricas e se utilizan o vocabulario propio da materia.

Competencias Competencia artística e cultural. Trabállase ao longo do tema, tanto nodesenvolvemento dos contidos teóricos como na análise das obras de arteseleccionadas. Espérase que o alumnado desenvolva a sensibilidadeestética e valore a variedade das propostas artísticas da segunda metadedo século XX.

Competencia en comunicación lingüística. Está contemplada en todasaquelas actividades que fortalecen as habilidades de expresión oral eescrita do alumnado.

Competencia no tratamento da información e competencia dixital.Desenvólvese mediante a análise da linguaxe cartográfica e iconográfica ea análise crítica da información proporcionada por diversas fontes.

Competencia social e cidadá. Poténciase nas actividades que fomentan otraballo colaborativo: compartir obxectivos comúns, establecer ascondicións das tarefas, chegar a acordos, etc.

Autonomía e espírito emprendedor. Promóvese o seu desenvolvementonas actividades que estimulan a toma de decisións autónoma e aproactividade na busca e na selección de recursos didácticos na Internet enoutras fontes de consulta.


29

Son os establecidos pola CIUGA que recollemos na introducción imprescindible.

4. AVALIACIÓN E PONDERACIÓN EN BACHARELATO

Probas e recuperacións

Faráse de unha a dúas probas escritas por avaliación, que será o 70% da calificación, o 30% restante serán o traballo diario na aula, a práctica de comentarios artísticos entregada puntualmente para a súa corrección, compromiso coa materia así como a asistencia a clase.

Para facer media dos parciais, ningún deles pode ter unha nota inferior a un 3. No caso de que así sexa, a nota da avaliación será dun 4.

A recuperación final, no seu caso, será de toda a materia agás que só lle quedase unha avalición suspensa, entón faría a proba desta.

A nota final será a media das cualificacións das tres avaliacións.

Recuperación de cada avaliación:

Exame segundo modelo das PAU (so unha opción)

Recuperación final: exame segundo modelo das PAU (so unha opción)

Na proba extraordinaria de setembro será obxecto de exame toda a materia, e será

necesario acadar unha nota mínima dun 5 para considerar positivo e aprobado o curso.

Sempre se terá en conta a suxeción ás pautas básicas que rexen a expresión escrita e

oral, especialmente a precisión léxica, a corrección da sintaxe, a claridade na expresión

e a coherencia na exposición das ideas. As faltas de ortografías sancionaranse con –0,5

p. e 0,1 polos erros de acentuación.

5. TEMPORALIZACIÓN

Faráse unha distribución deste temario aproximadamente de forma equitativa nos tres trimestres tendo en conta as características temporais de cada trimestre (o primeiro é máis longo).

6. ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO DAS MATERIAS PENDENTES

Non hai alumnado nesta circunstancia no grupo do curso 2015- 2016

7. METODOLOXÍA ESPECÍFICA DA MATERIA

Á hora de optar por unha ou outra metodoloxía didáctica das varias que se poden aplicarna ensinanza-aprendizaxe da Historia da Arte, optamos por aquela que combina aconstrución do coñecemento da historia da arte do alumnado sobre unha base dobre: aexposición oral significativa por parte do profesor na aula, dirixindo e organizando otraballo e a selección dos aspectos a traballar, e o traballo con fontes documentais porparte do alumnado. Especialmente importante neste curso será dedicarlle tempo o

29

proceso de ensinanza- aprendizaxe da técnica de comentario de láminas,, non sóporque é un dos principais procedementos da materia de Historia da Arte, senón tamén,para orientar o alumnado de forma apropiada a superar con éxito o exame deselectividade. É dicir, trátase dunha metodoloxía integradora onde se combina aaprendizaxe por recepción e por descubrimento.

A motivación é un aspecto importante para captar o interese dos alumnos e alumnas, asíé necesario que a presentación dos temas conecte o máis directamente posible cosintereses dos alumnos, cos seus coñecementos previos de temas anteriores, coa súaexperiencia persoal ou coa actualidade económica, política e social.


A atención á diversidade formúlase en Bacharelato de modo diferente á ESO, tendo en

conta que se trata dun nivel de ensino non obrigatorio e de orientación cara á

Universidade, a Formación Profesional ou o mundo laboral. De todos os xeitos, non se

detectaron casos de Necesidades Educativas Especiais.

9. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLANS DO CENTRO

Aínda que os planes que esixe a normativa aínda están sen redactar no IES do

Milladoiro,ou, no mellor dos casos, tan so existe un borrador, a materia de Xeografía

contribúe á consecución dos obxectivos xenéricos dos planes lector (desenvolvemento

da competencias relacionadas coa comprensión lectora, colaboración coas actividades

da Biblioteca, participación no programa Prensa Escuela), TIC (a través do blog da

materia, da wiki e da aula virtural do centro) así como os da convivencia (especialmente

aqueles que están relacionados coas competencias cívicas (vésaxe o apartado de

Actividades complementarias e extraescolares).

10.MATERIAIS E RECURSOS DIDACTICOS

Para o desenvolvemento desta materia usaranse nas aulas material escollido pola

profesora de libros de texto de varias editoriais. Entre elas, Vicens Vives, Ecir e Baía

Edicións. Recurrirase en cada sesión a material dixital elaborado pola profesora para

poder apoiar con imaxes convenientemente as explicacións da sesión. Igualmente,

ofreceráselle ao alumnado unha escolla de ligazóns na rede para a visita virtual de

museos e lugares históricos que garden relación coa materia. Ao longo do curso, o

alumnado creará un glosario colaborativo online de léxico artístico. Pezas documentais,

fragmentos de filmes… tamén completarán os recursos TIC ao noso dispor.

11. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESOLARESDEBIDO AO TEMPO LIMITADO, NON SE ESTABLECEN SAÍDAS EDUCATIVAS PARA ESTA MATERIA, AÍNDA QUE

29

NON SE DESCARTA, SE O TEMPO E A SECUENCIACIÓN DA MESMA O PERMITE, UNHA VISITA Á CATEDRAL E

AO CASCO HISTÓRICO DE COMPOSTELA ASÍ COMO ALGUNHA EXPOSICIÓN QUE SEXA DE INTERESE PARA A

MATERIA EN BASE Á PROGRAMACIÓN CULTURAL DA CIDADE.

12.PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROGRAMACIÓN

Ao remate de cada avaliación o profesor analizará o grao de cumplimento dos

obxectivos marcados para cada período.

Terase en conta a visión do alumnado a través da realización ao final de cada trimestre

dunha enquisa en liña (google drive).

Os resultados das análises trimestrais (tanto do profesor como do alumnado) serán tidos

en conta no momento de redactar a memoria de fin de curso.

13.PUBLICIDADE DESTA PROGRAMACIÓN

A programación desta materia cos seus contidos mínimos e criterios de avaliación será

dada a coñecer na aula ao principio de curso.

29

10. PROCEDEMENTO E SISTEMÁTICA DE CONTROL, SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DO GRAO DE CONSECUCIÓN DAS COMPETENCIAS BÁSICAS E OBXECTIVOS DE ETAPA POR PARTE DO ALUMNADO

Este apartado está en elaboración.

11. PROCEDEMENTO E INDICADORES PARA A AVALIACIÓN DA PROPIA PROGRAMACIÓN E PRÁCTICA DOCENTE

29

O Departamento fará unha valoración dos resultados ao final de cada trimestre e buscará a opinión do alumnado para enriquecer as súas conclusións. Para tal fin, se contará cunha enquisa en línea. O obxectivo será facer as modificacións necesarias ou reorientar a práctica docente.

Os resultados serán recollidos na memoria anual do Departamento.

12. CONSTANCIA DE INFORMACIÓN AO ALUMNADO

Tal e como se especifica en cada unha das programacións, o Departamento fará saber ao conxunto do alumnado as claves para superar a materia, informando de obxectivos, contidos e contidos mínimos así como dos criterios de avaliación e cualificación desde o inicio do curso. Do mesmo xeito, elaborarase unha copia destes aspectos tirados das programacións, que serán pendurados no cortizo da aula para unha consulta accesible por parte do alumnado ao longo do curso 2015-2016.

Documents

DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA29 3. CIENCIAS SOCIAIS DE 2º ESO (Pax. 42) 4. CIENCIAS SOCIAIS DE 3º ESO (Pax. 108) 5. CIENCIAS SOCIAIS DE 4º ESO (Pax. 125) 6. HISTORIA DO