Argitaratzailea: Gasteizko Gotzaindegia - Editorial ESETDokumentu honetan jasotako irudi eta aholkuak "52 keinu, aldaketa klimatikoaren aurka" argitalpenetik atera dira, IHOBEk argitaratua,Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa, Eusko Jaurlaritza.Diseinua: Natalia Fernández GilImprimatzailea: Gráficas Irudi S.L.ISBN: 978-84-7167-178-3D.L.:

Aurkibidea

Gotzain Jaunaren Agurra ........................................................................................................................ 1Aurkezpena.................................................................................................................................................. 3A.- BANAKAKO EKINTZAK...................................................................................................................... 5

1.a.- Energia eta ura ...................................................................................................................... 51.- Energia-kontsumoa2.- Gure bizi-eremuak klimatizatu3.- Ur-kontsumoa4.- Argi elektrikoen erabilera

1.b.- Elikadura .................................................................................................................................. 81.- Hobeto erosi, gehiago kozinatu eta gutxiago jan

1.c.- Kontsumoa eta hondakinak .............................................................................................. 91.- Erantzukizuna kontsumoaren aurrean2.- Hondakinak sortzearen aurrean3.- Hondakinen kudeaketa4.- Tresna elektrikoen erabilera5.- Etxetresna elektrikoen erabilera

1.d.- Mugikortasuna........................................................................................................................141.- Joan-etorri eraginkorrak

B.- ELKARTEKO EKINTZAK ....................................................................................................................152.a.- Energia eta ura ......................................................................................................................15

1.- Lokalen mantenua2.- Ibilgailua konpartitu3.- Elkarte ekarpena planetari4.- Banaka nahiz elkartean egin daitezkeen ekintzak

2.b.- Kontsumoa eta hondakinak ..............................................................................................171.- Erantzukizuna kontsumoaren aurrean2.- Hondakinak sortzearen aurrean3.- Hondakinen kudeaketa4.- Ordenagailuen eta bulegoko tresneriaren erabilera

2.c.- Komunikazioa eta ekitaldiak ..............................................................................................181.- Apustu ekologikoen zabalkundea2.- Elkarte ekitaldiak

3.d.- Liturgia ospakizunak ............................................................................................................19Amaiera ........................................................................................................................................................20

1

Gotzain Jaunaren Agurra

Lagun maiteok:

Pozgarria da niretzat “osoko ekologiarako praktika onen eskuliburu” bezala hartu dezakegunhau aurkeztea. Bihotzez eskertzen diot prestatu duen elizbarrutiko taldeari.

Ez da erraza hainbeste alderdi uztartu eta era erraz, erakargarri eta pedagogikoan aurkeztea.Lagungarri egin zait eta beste batzuentzat ere horrela izango delakoan naiz. Zorionak!

Eremu honetan ere Francisco Aita Santua dugu aitzindari, eta Gasteizko Elizbarrutian, III.Ebanjelizatze-egitasmoaren bigarren urtean, ildo horretatik jarraituko dugu. Haur eta gazteenartean ere, sentiberatasuna piztu nahiko genuke gai honen aurrean. Orrialdeok lagungarri izandaitezela guztiontzat. Agur bero bat!

+ Juan Carlos ELIZALDE ESPINAL

Obispo de Vitoria

2

3

Aurkezpena

Honako agiri honen eskutik, “bizikidetzaekologikoagoa” sustatu nahi da, horretarakoezinbestekoak diren bakarkako eta elkartekoekintzak agertzera emanez. Askotarikoak diraingurumenarekin, “denona den etxearekin”,gure anai-arrebekin eta geure buruarekinadeitasunezko jokaera izateko ahalegina egi-tera garamatzaten arrazoiak. Handik eta he-mendik egiten dira deiak azken urte etahamarkada hauetan, gure jardunak klima-al-daketan gauzatzen ari den ingurumen-krisialarriagotu ez dezan. Lehorteak, euri-jasak,uholdeak,… dira gertakari global horrenisla; eta planetako inguru txirotuetan milakaedo milioika laguni bizimodua aurrera ate-ratzeko aukerarik gabe geratzea dakarkie.Klima-aldaketak, uztak suntsitu eta artaldeeta gainerako abere-taldeak akabatzeazgainera, lekuak bizi-baldintza egoki guztiezgabetzen ditu, migrazioen arduradun nagu-sienetako bilakatuz. Eta hemen, gure kos-taldean, itsas mailak gora egingo du, etaeuri-jasak izango dira baina maiztasun txikia-goz; ondorioz, lur-jausi eta uholdeen arris-kua areagotu egingo da eta, berotzeglobalaren eraginez, lehorteak eta tenpera-tua altuak denboraldi luzez jasango ditugu.Lekuko bioaniztasunaren galera eta anima-lien eta landareen espezie inbaditzaileenhedapen gero eta handiagoa ahaztu gabe.

Gogora ditzagun aipatu berri ditugundeietako batzuk. Hauxe dio Frantzisko AitaSantuak “Laudato si” entziklikaren 14. zen-bakian: “Premiazko deialdia egiten dutmunduaren etorkizuna eraikitzen dihardu-

gun erari buruzko elkarrizketa berriari ekindiezaiogun. Denok elkartuko gaituen elka-rrizketa behar dugu, ingurumenaren ingu-ruko erronka, honen giza sustraiak, denoidagozkigulako eta denongan eragiten du-telako zirrara”. Elizbarrutiko III. Ebanjelizatzeegitasmoa garatzean, 4. jardunbidean (“Fedeaitortza eta gizarte konpromisoa samariar be-zala”) “erantzukizun ekologikoaren” (2. pro-posamena) aldeko apustua egiten da, “gizaekologiarik eza” (4. proposamena) antzema-teaz gainera.

Ezin ditugu gutxietsi Nazioarteko Erakun-deek (gobernuko nahiz gobernuz kanpo-koek), erakunde eta mugimendu ekologikoek,zientifikoek eta “gure planetaren osasunekologikoaz” arduratzen direnek behin etaberriz egiten dizkiguten deiak. Planeta ahu-laren iraunkortasunak, baliabide naturalenagortzeak edo gizon eta emakume guztienaldeko ardura solidarioak,… ikusaraztendigu geuk ere egia bihur dezakegula gureeguneroko bizitzan Frantzisko Aita Santuak“osoko ekologia” deitzen duena.

4

Kristauok ere nork bere “harri-koskorraekar” dezakegu eta etorkizunari nolabaitekobaikortasun ekologikoarekin begiratu. Adieraziditugun dei guztiek izadiaren eta giza biziki-detzaren narriadura-prozesuak eragiten dituengizarte bidegabekeriaren aitortza eta salake-taren ondorio dira. Aitortza hau oinarritzat har-tuta, pentsamendu sozial kristauak bereekarpena egin dezake eta egitea dagokio.

Zehatz-mehatz, kristautasunak eta kristaubakoitzak, Jainkoaren borondatearen eta bi-zimodu osasungarrien araberako bizimoduenalde egin dezake. Esperientzia espirituala (er-lijiosoa) eguneroko eginkizunak artikulatzendituen jardunbide aszetikoak martxan jartzensaiatzen da. Hain zuzen ere, barau egitea,abstinentzia, erromesaldia edo limosna, Jain-koarekiko eta lagun hurkoarekiko hartu-emana garbitzeari begira jarrita daude.Laztasuna, eskuzabaltasuna eta soiltasunabizitza espiritual integratuaren zeinu dira. Jar-dunbide tradizional hauek egundoko ga-rrantzia dute larregi esplotatuta dagoen,baliabide mugatuak eta gizarte-ekonomiadesberdintasun gero eta handiagoa dituenplanetari dagokionez.

Kontsumismo konpultsiboaren, “bazterki-nen” eta “erabili eta bota” kulturaren -inguru-men-narriaduraren eragilerik nagusienetakoagizarte industrializatuetan- aurkako borro-kan, tradizio erlijiosoek beren ekarpenik ba-liotsuena egin dezakete -eta egitea dagokie-soiltasunera eta nork bere buruari eusteradeituz, elkarte zientifikoak, enpresa-munduaketa klase politikoak nekez planteatzen baituteauzi hau.

Frantzisko Aita Santuak “Laudato si” entzi-klikan garatu zuen “osoko ekologia” deituta-koarekin bat datozen eguneroko jarduerak

aurkeztea du xedetzat agiri honek. Gurejarduerak hemengoak izango dira, baina oi-hartzun globalarekin, mundu-mailako oi-hartzunarekin.

Agiri hau, bi multzo nagusitan banatutadago. Lehenengoan, gutariko bakoitzak gauzaditzakegun banakako ekintzak, ekintza parti-kularrak jasotzen ditu. Errazak dira, jabetzea,konturatzea eta jardunbide errazak baizik ezdituzte eskatzen. Bigarren multzoan, gureparrokia elkarteetan edota elkarte erlijiosoe-tan gara ditzakegun ekintzak jasotzen dira.Egia da batzuek zein besteek elkar osatzendutena, asko eta asko aldi berean egin dai-tekeelako.

Multzo bakoitza, gainera, lau ataletan ba-natuta dago. Atal batzuk multzo guztietanazalduko dira eta beste batzuk beren-beregidelako multzo bati egokituko zaizkio. Hitzbatez edo biz izendatzen dira atalak. Gureustez, hauek dira definitu beharrekoak:

• Energia: mugimendu, argi, berotasun, e.a.,erara lana eragiteko duen gaitasuna, ekin-tza edo lana gauzatzeko edo aldaketa era-giteko.

• Elikadura: elikagaia hartzea izaki bizidunenaldetik beren beharrak asetzeko hornituz.Nutrizio ona (dieta nahikoa eta orekatua,ohiko ariketa fisikoarekin konbinaturik)funtsezkoa da osasun onerako.

• Hondakina: jabeak alde batera uztenduen, alde batera uzteko asmoa duen edonahitaez alde batera utzi behar duen edo-zein substantzia edo gauza.

• Mugikortasuna: gure nai edo beharrakasetzeko lekuetatik aldentzen dituen dis-tantzia zeharkatzeko inguru fisiko bateangertatzen diren pertsona eta merkantzientokialdaketa edo joan-etorriak.

A.- BANAKAKO EKINTZAK

“Arreba honek gure ama lurrak garrasika dihardu Jainkoak bertan jarri izandituen ondasunen arduragabeko eta gehiegizko erabileraren eraginez egiten dio-gun kalteagatik. Jabe bakarrak ginela, menperatzeko eta ebasteko baimen mu-gagabea genuela sinetsita hazi gara. Bekatuak zauritutako giza bihotzarenindarkeria, lurzoruan, uretan, airean, bizidunengan antzematen dugun gaixota-sunezko zantzuetan ere agertzen da. Horregatik, bazterketa gordina eta tratu txa-rrak jasaten dituzten behartsuenen artean zapaldutako eta suntsitutako gure lurradago, «erdiminetan intzirika dagoen» (Erm 8, 22) izadi osoa”.

Frantzisko Aita Santua, Laudato si’, 2. zenb.

“Denona den etxearekiko” (gure ama lurrarekiko) konpromisoa lau alderditan: energia etaura; elikadura; kontsumoa eta hondakinak eta mugikortasuna.

1.a.- Energia eta ura

1.- Energia-kontsumoa

Ekintzen helburua: Energia-iturri%100 berriztagarritik jadetsitako ener-gia elektrikoa kontsumitu. Bakarrikenergia-iturri %100 berriztagarriko ar-gindarraz hornitzen duten konpainiaeta kooperatibak daude. Energia be-rriztagarriak berotasun-beharretarakoere erabil daitezke. Berogailu eta urbero sanitariorako energia energia-itu-rri berriztagarrietatik lor daiteke, esatebaterako, biomasa-kalderetatik, eguzki-panel termikoetatik edo instalazio geo-termikoetatik.

5

6

Ekintza:

• Energia-iturri berriztagarrietatik datorren argindarra kontratatu. Bi bide osagarri daude ho-rretarako: 1) energia-iturri berriztagarrietako argindarra kontratatu, eta 2) zuzenean, ar-gindarra etxean sortu. Lehenengo aukerari dagokionez, nahikoa da energiarenmerkaturatzeaz arduratzen den konpainiaz aldatu eta iturri berriztagarriez baliatzen denbat hautatzea; bigarren aukera lehenengoaren osagarria da eta sortutako energiaren au-tokontsumoa ahalbideratzen duen instalazio indibidual edo kolektiboa eskatzen du.

2.- Gure bizi-eremuak klimatizatu

Ekintzen helburua: Klimatizazioa era arduratsuan erabili.

Ekintzak:

• Termostatoa programatu, tenperaturari 19 eta 21 graduren artean eusteko.

• Gehienez 10 minutuz aireztatu.

• Berogailuaren tenperatura 60 gradutik gora ez erregulatu.

• Gauez pertsiana eta gortinak ixteak beroa ez galtzen nabarmen laguntzen du.

• Landareak jarri etxebizitzetako eremu zabaletan (lorategiak, teilatu lauak, teilatupeak…).

• Leihoetan toldoak ipini.

• Etxebizitza kaleko airea freskoagoa denean aireztatu.

• Haizagailua erabili aire girotuaren ordez.

• Teilatu lauan itzala ematen eta airearen berotasuna kentzen duen teilatu berdea edo lo-rategia ipini, teilatuaren azaleraren eta inguruko airearen tenperaturak jaitsiz.

3.- Ur-kontsumoa

Ekintzen helburuak: Ur beroa beharrezkoa denean baizik ez kontsumitu. Txorrotako urakontsumitu.

Ekintzak:

• Txorrotak itxi hortzak eskuilatzen edo bizarra mozten ari garenean, urik kontsumitu beharez denean.

• ‘Monoagintea’ dagokion muturrean jarri, ur beroa ala hotza erabili behar den kontuanhartuta.

• Norbere ontzia, pertsonala, erabili urarentzat, erabili eta botatzeko edalontziak saihestuz.

• Taberna eta jatetxeetan txorrotako ura eskatu.

4.- Argi elektrikoen erabilera

Ekintzen helburua: Argiak eraginkortasunez erabili.

Ekintzak:

• Argiak itzali, nahiz eta gelatik kanpo denbora gutxi emanbehar.

• Ahal izanez gero, argiztapen naturala aprobetxatu.

• Horma eta sabaietan kolore argiak erabili, argiztapen naturalahobeto aprobetxatu eta argiztapen artifiziala murrizteko.

• Atondo, garaje eta guztienak diren eremuetan presentzia-detektagailuak jarri, argiak au-tomatikoki piztu eta itzal daitezen.

• Ohiko bonbilla gorien ordez LED bonbillak ipini.

7

8

1.b.- Elikadura

1.- Hobeto erosi, gehiago kozinatu eta gutxiago jan

Ekintzen helburua: Ondorengoak bete:

• Jakin: kontsumitzen diren elikagaien osagaiei eta prestaketaz irakurri eta galdetu.

• Erosi: bertako produktua, ekologikoa.

• Kontsumitu: sasoiko eta kalitateko elikagaiak.

• Kozinatu: produktu freskoak teknika erraz eta sanoekin.

• Konpostatu: zatiki organikoa eta etxeko zaborra bereizi eta egoki birziklatu.

• Landatu: loreontzian, terrazan, baratzean… laborantza ekologikoaren teknikak ezarriz.

Ekintzak:

• Hozkailua bete aurretik, arretaz begiratu zerjaten den eta erosketak egitera joateakklima-aldaketarako dituen ondorioez ohartu:Esate baterako, bildots-kiloa ekoizteak la-ranja-kiloa landatzea baino ehun aldiz ge-hiago kutsatzen du (CO2).

• Aberekien (haragia, arraina, e.a.) proteinenkontsumoa murriztu eta jatorri begetalekoak(egoskariak, zereal integralak, fruitu lehorrak,e.a.). gehitu. Haragia kontsumituz gero, ahalizanez gero, Euskadin ekoiztutakoa izan da-dila, bertako abere-sektorearen garapene-rako eta landa-eremuari eusteko; arrainakontsumituz gero, bertakoa izateaz gainera,arrantza-aparailu tradizionalez arrantzatutakoa eta kontsumituko den lekutik ahalik etagertuen harrapatutakoa izan dadila.

• Bertoko produktuak, zirkuitu laburrekoak, gertukoak kontsumitu.

9

1.c.- Kontsumoa eta hondakinak

1.- Erantzukizuna kontsumoaren aurrean

Ekintzen helburua: Kontsumo arduratsua burutu.

Ekintzak:

• Bota baino lehen, konpondu.

• Produktu eta zerbitu ekologikoen, bidezko merkataritza eta merkataritza etikoko produk-tuen eta energia-eraginkortasun altuaren alde egin.

• Erabili eta botatzeko produktuei uko egin, beharrezkoak ez diren bilgarriak dituztenak aldebatera utzi.

• Produktu jasangarriak, birziklatuak edo hondakin gutxi sortzen dituztenak oparitu.

• Erosketetan erabakiak hartzean ez jokatu bihozkadaz.

• Produktu bat erostean, bere iraunkortasunaz galdetu eta aldagai hau kontuan izan eros-keta gauzatzean.

• Zentzuz erosi: Otorduak planifikatu, erosketa-zerrendak egin eta era oldartsuan ez erosieta aurkezpen erakargarrien tentazioan ez jausi.

• Bertako produktuak erosi hurbileko dendetan.

• Fruta, barazkiak, hestebeteak, ozpinetakoak, egoskariak, fruitu lehorrak, gailetak, e.a., sol-tean erosi.

• Edariak, zukuak, jogurta, esnea, freskagarriak, kontserbak, e.a., beirazko botila edo po-toetan erosi.

10

• Etorkizunari begira, isurpenak jaisteko aldaketaren alde dauden enpresen produktuakerosi: Sarean ikertu eta ingurumena errespetatzen duten eta toxikoak ez diren produktuakidentifikatzen dituen Europar Batasunaren etiketa ekologikoa bilatu, bonbilak, margoak,papera, garbigarriak…, erostean eta baita hoteleko gela bat erreserbatzen denean ere.

• Edariak ontzi birziklagarrietan ez ezik berriro erabiltzeko ontzietan eskuratuz gero, hobeto.

• PEFC edo FSC baso-kudeaketa jasangarrian mendekotasunik gabeak diren zigiluez egiaz-tatutako zura eta baso-produktuak kontsumitu.

• Oporrak igarotzen diren inguruko produktu naturalak kontsumitu, lekuko artisautza erosiedo lurraldeko gastronomiaz gozatu, lekuko ekonomien arrakastan lagunduz.

• Oporrak etiketa ekologikoa duen ostatu turistikoan igaro.

2.- Hondakinak sortzearen aurrean

Ekintzen helburua: Hondakin gutxiago sortu.

Ekintzak:

• Erabilera bakarreko plastikozko poltsak erabiltzeari utzi, behin eta berriz erabiltzeko poltsaedo erosketarako orga eramanez.

• Erabili eta botatzeko ontziteriaren ordez, behin eta berriz erabil daitekeenaz baliatu.

• Erabiltzen ez dena eman: arropak, betaurrekoak,…

• Familiartean egiten diren otordu eta jaietan erabili eta botatzeko materialik –plastikozkoedalontzi eta platerrak, paperezko ahozapiak,…- ez erabili.

• Eguberrietako apaingarriak material birziklatu edo berrerabilitakoekin egin.

• Eguberrietako zuhaitz naturala ondo zaindu, jaiak amaitzeaz batera, birlandatu ahalizateko.

• Alde bietatik fotokopiatu, inprimatu eta idatzi.

11

• Aurrebista aukeraz baliatuz ordenagailuko idazkiak aztertu inprimatzeko agindua emanaurretik.

• Kontaktuei, e-maila inprimatzea ezinbestekoa den ala ez pentsa dezatela eskatuz, sina-dura elektronikoari oharra gehitzearen bidez, papera ez erabiltzeko ohitura sustatu.

• Euskarri informatikoa landu, barneko eta kanpoko harremanetan posta elektronikoarenerabilera sustatuz.

• Argazkiak gizarte sareen bidez konpartitu, eta ez inprimitu, eta merkataritza-korrespon-dentziako zerrendetatik kendu.

3.- Hondakinen kudeaketa

Ekintzen helburua: Zaborra egoki kudeatu.

Ekintzak:

• Etxean hondakin arruntak (paper eta kartoia, plastikozko ontziak eta beirazko ontziak)egoki bereizi.

• Kontserba-latak, nahiz eta koipetsu egon, kontainer horian sartu.

• Abere- eta begetal-jatorriko hondakin organikoak aukeratu eta bildu, eta kaleko kontainermarroira bota.

• Sakelako zaharrak birziklatu.

4.- Tresna elektrikoen erabilera

Ekintzen helburua: Tresna elektriko edo elektronikoa eskuratu eta erabiltzean, bere ener-gia-eraginkortasuna kontuan izan.

12

Ekintzak:

• Etengailua duten konexio-blokeak erabili, tresnek ‘stand-by’ delako egoeran daudenenduten kontsumoa ezerezteko. Konexio-bloke deskonektatzean, bertara konektatutakotresna guztiak itzaliko dira eta horrek energia aurreztea ekarriko du.

• “Energy Star” logotipoa duten ordenagailu edo monitoreak eskuratu, ordenagailuak, kon-figurazio zuzenarekin, geldirik dagoen uneetan, gutxiago kontsumitzen baitu.

• Erabiltzen ez denean, itzali eta deskonektatu.

• Tresna elektronikoen baterien kargagailuak tresnaren karga amaitzeaz batera kendu.

13

5.- Etxetresna elektrikoen erabilera

Ekintzen helburua: Etxetresna elektrikoak eraginkortasunez erabili.

Ekintzak:

Hozkailua:

• Jateko prestatu berriei hozten utzi hozkailuansartu aurretik.

• Jatekoak sartzean edo ateratzean, ahalik eta gutxienireki atea eta bizkor itxi.

• Izozkailutik biharamunean kontsumitzeko jateko-ren bat ateratzen denean, hozte-konpartimentuandesizoztu eta ez kanpoan.

• Hozkailua 5 gradutan eduki (haragi eta arrainen ingurua 2 eta 4 gradu bitartean) etaizozkailua -18 gradutan.

• Izozkailua beterik izan, besterik ez bada ere, urez betetako plastikozko botilekin.

• Hozkailuaren atzeko burdin sarean pilatutako hautsa gutxienez urtean behin garbitu.

Labea:

• Labea, egosketa amaitu baino 5 minutu arinago itzali.

• Atea itxita utzi.

• Edukiera ahalik eta gehien aprobetxatu.

Ontzi-garbigailua:

• Tenperatura baxuko eta denbora aurrezteko programak erabili.

• Ontzi-garbigailua guztiz beteta erabili eta gatz eta distira-emailearen deposituen karga-maila berrikusi.

Garbitzailea:

• Garbitzailea gomendatutako neurrien barruan ahalik eta gehien bete, eta ahal izanezgero, hotzean garbitu, arropa oso zikina izan ezik.

Lehorgailua:

• Ahal den guztietan, arropa kanpoan eskegi.

14

1.d.- Mugikortasuna

1.- Joan-etorri eraginkorrak

Ekintzen helburua: Garraio ez motorizatuan, publikoan eta konpartituan egiten direnjoan-etorriak lehenetsi.

Ekintzak:

• Joan-etorriak oinez, bizikletaz edo garraio publikoz egin.

• Ahal den guztietan, autoa hartzeari uko egin. Nahitaez autoa erabili behar denean, gidatzeeraginkorra izan: Lehen abiadura, bakarrik ibilaldiari ekiteko erabili, eta arin aldatu biga-rrenera. Ahalik eta abiadura luzeenean ibili eta biraketa-abiadura baxuetan, abiadura-mugak errespetatuz eta pneumatikoak presio egokian izanik.

• Ibilgailu pribatua erabili behar izanez gero, erabilera konpartitua izan dadila.

15

B.- ELKARTEKO EKINTZAK

“Kristau espiritualtasunak, bizi-kalitatearen bestelako ulermena proposatzendu, eta kontsumoarekin itsutu gabe sakon gozatzeko gaitasuna ematen duen bi-ziera profetikoa eta kontenplaziozko bizitza adoretzen du. Garrantzitsua da hain-bat tradizio erlijiosotan –baita Biblian ere- agertzen den antzinako irakaspenaeranstea: «Gutxi, gehiago da» delako uste osoa. Kontsumorako aukeren etenga-beko metaketak bihotza oharkabetzen du eta gauza eta une bakoitza baloratzeagalarazi. Aitzitik, errealitate bakoitzaren aurrean, baita errealitaterik txikienarenaurrean ere, soseguz aurkezteak ulermenerako eta norbere buruaren osotasu-nerako aukera gehiago ematen digu. Kristau espiritualtasunak soiltasunez hazteaeta gutxirekin gozatzeko gaitasuna proposatzen du”.

Frantzisko Aita Santua, Laudato si’, 222. zenb.

“Denona den etxearekiko” (gure ama lurrarekiko) konpromisoa lau alderditan: Energia etaura; kontsumoa eta hondakinak; komunikazioa eta ekitaldiak eta liturgia ospakizunak.

2.a.- Energia eta ura

1.- Lokalen mantenua

Ekintzaren helburua: lokalen isolamendua berrikusi.

Ekintza:

• Elkartearen lokalak egoki isolatu: hormak, leihoak, teilatua, zorua, ur beroaren deposituak,berokuntza zentralaren hoditeria, erradiadoreen atzean aluminiozko papera ipini.

2.- Ibilgailua konpartitu

Ibilgailua da, alde handiarekin gainera, garraiatutako pertsona bakoitzeko energia etaleku gehien kontsumitzen duena; kontaminazio –akustikoa nahiz atmosferikoa- gehien etaistripu gehien eragiten duena. Eta ingurumenaren gaineko eragina are eta larriagoa da, ge-hienetan erdi hutsik joaten direlako. Automobilaren gehiegizko erabilerak, gainera, garraiopublikoen funtzionamendu eskasa eta ez motorizatuen galarazpena dakar.

16

Ekintzen helburua: Automobila era jasangarri eta arduratsuan erabili, konpartituz etaenergia berriztagarriak kontsumitzen dituzten motor elektrikoen aldeko hautua eginez.

Ekintzak:

• Isurpen-ziurtagiri onak dituzten ibilgailuak erabili.

• Kontsumo baxuko ibilgailua aukeratu. Ibilgailu-fabrikatzaileek erakusketa-geletan eta pu-blizitatean beren produktuen CO2 emisio-maila eta erregai-kontsumoa erakusteko obli-gazioa dute.

3.- Elkarte ekarpena planetari

Ekintzaren helburua: CO2-aren isuria zuhaitzak landatzearen bidez orekatu.

Ekintza:

• Basoen mantenuan lagundu, GKEek burutzen dituzten basoberritze-egitasmoak babestuzedo lekuko ekimenetan esku-hartuz.

4.- Banaka nahiz elkartean egin daitezkeen ekintzak

• Energia berriztagarrien aldeko apustua (5. orrialdean azaldutako ekintzak)

• Argi elektrikoen erabilera (7. orrialdean azaldutako ekintzak)

17

2.b.- Kontsumoa eta hondakinakGure parrokia elkarteetan, elkarte erlijiosoetan, e.a., atal honetan jardunbide pertsonal

egoki bezala aipatutako ekintzak eta helburuak ezar ditzakegu. Hona hemen batzuk:

1.- Erantzukizuna kontsumoaren aurrean (9. orrialdean azaldutako ekintzak)

2.- Hondakinak sortzearen aurrean (10. orrialdean azaldutako ekintzak)

3.- Hondakinen kudeaketa (11. orrialdean azaldutako ekintzak)

4.- Ordenagailuen eta bulegoko tresneriaren erabilera

Ekintzaren helburua: Energia-erabilera eta materia suntsikorren zarrastelkeria murriztu.

Ekintzak:

• Monitorearen distira maila ertainera jaitsi.

• Ordenagailua programatu, ordubetetik gorako etenaldietan gera dadin eta pantaila 15minututik gorako etenaldietan gera dadin. Ordenagailua itzali lanaldiaren amaieran.

• Tresna elektroniko guztiak energia “aurrezteko eran” konfiguratu.

• Bulegoko tresneria (boligrafoak, itsasgarriak, plastikozko karpetak, e.a.) kopuru handianez erosi, ale asko alferrik gazten baita.

• Inprimagailu eta fotokopiagailuen kartutxo eta tonerrak tinta ekologikoa duten kartutxoeta tonerrez ordezkatu. Tonerrak birziklatzera ohitu.

18

2.c.- Komunikazioa eta ekitaldiak

1.- Apustu ekologikoen zabalkundea

Ekintzen helburua: Argumentu sendoak erabili, klima-aldaketa badela ikusarazteko. Ar-gumentuak patxadaz azaldu, baina argi eta garbi eta ziurtasunez.

Ekintzak:

• Jarduera onak hedatu.

• Klima-aldaketaren aurka egiteko balio duen edozeinagerkari edo ideia hedatu gizarte sareen bitartez.

2.- Elkarte ekitaldiak

Ekintzaren helburua: Ospakizun jasanga-rriak antolatu, hau da, ingurumenarengaineko balizko zirrara negatiboak mini-mizatzeari begira eratu, antolatu eta buru-tutako ekitaldiak egin. Euskadin, ‘Erronka Garbia’ deitutako ingurumen-jasangarritasunarenziurtagiria dago ekitaldietarako. Ziurtagiri hau, barruan nahiz kanpoan ospatzen direnaskotariko ekitaldiei ezar dakieke, hala nola, biltzarrei, hitzaldiei, jolas-jarduerei, kirol-ekitaldiei, musika-jaialdiei, herrietako jaiei…

Ekintza:

• Ospakizun jasangarriak egin, horiek garatzeko ezinbestekoak diren energia, ur eta balia-bide naturalen kontsumoak minimizatuz eta ahalik eta gehien murriztuz berotegi-efek-tuko gasen emisioak, hondakin-uren eta etxeko hondakinen eta hondakin arriskutsuenisurpenak.

19

3.d.- Liturgia ospakizunakLiturgian eta sakramentuetan erabil daitezen produktu guztiek (ogia, ardoa, ura, pazko-zuzia, olioak, intsentsua, ikatza, e.a.) ahalik eta kalitate eta osotasun handiena izango dute,hain zuzen ere, beren garrantziaren araberakoa. Jatorri naturalekoak hobeto egokitzen diraospakizunen duintasunera.

20

AMAIERA

“Luzaroan, aurrerapenean eta giza gaitasunean konfiantza irrazionala jarriondoren, gizartearen zati batek kontzientziatze handiagoko aldiari ekin diolaematen du. Gero eta sentiberatasun handiagoa antzematen da ingurumena-rekiko eta izadiaren zainketarekiko eta gure planetari gertatzen ari zaionareninguruko kezka zintzo eta mingarria ere haziz doa. Azter ditzagun, ahalik etazehaztasun handiagoz, gaur egun kezka eragiten diguten eta dagoeneko al-fonbra azpian ezin gorde ditzakegun auziak. Helburua ez da informazioa biltzeaedo gure jakin-mina asetzea, arazo mingarri honetaz jabetzea baizik, munduarigertatzen zaiona norbere sufrimendu bihurtzea eta, horrela, bakoitzak zein ekar-pen egin dezakeen aitortzea”.

Frantzisko Aita Santua, Laudato si’, 19. zenb.