EBPN: Berrizko egungo egoeraren diagnostikoa · 2004. 9. 21. · EBPN: Berrizko egungo egoeraren diagnostikoa 2003ko uztailean eginda 4/4 Biztanleriaren egitura, adinaren arabera

EBPN: Berrizko egungo egoeraren diagnostikoa

2003ko uztailean eginda 2/2

AURKIBIDEA

OINARRIZKO DATUAK .................................................................................................. 3

Kokapen geografikoa eta biztanleen kopurua (2001) Biztanleriaren egitura, adinaren arabera (2001) Biztanleria, jatorriaren arabera (1996) Hizkuntza-gaitasunaren bilakaera (1996) Hizkuntza-gaitasuna, adinaren arabera (1996)

EUSKARA ONDORENGOETARATZEA........................................................................ 7

Familia bidezko jarraipena Hizkuntza-bilakaeraren tipologia (1996) Hizkuntza bilakaeraren tipologia, adinaren arabera (1996) Etxeko hizkuntzaren erabilera (1996) Etxeko hizkuntzaren erabileraren tipologia (1996) Udalerriko biztanleria, etxeko euskaldunen dentsitatearen arabera (1996) Etxeko hizkuntza, euskaldunen dentsitatearen arabera (1996)

Irakaskuntza Irakaskuntza ez unibertsitarioaren ikastetxeak; sarea eta ikasleen kopurua, ereduka (2001-02) Hizkuntza Normalkuntzako programak herriko ikastetxeetan Irakaskuntza ez unibertsitarioaren bilakaera (1983-84/2001-02) Haur Hezkuntzaren bilakaera (1983-84/2001-02) Irakaskuntza ez unibertsitarioa 2001-02, irakasmailaren arabera

Euskalduntze-alfabetatzea Euskaltegiak: sare-mota, ikasle kopurua (2001-02) Euskaltegietako matrikulazioaren eta bermatrikulazioaren bilakaera (1986-87/2001-02)

EUSKARAREN ERABILERA....................................................................................... 17

Administrazioa Udalbatzaren osaera: alderdi politikoen ordezkaritza (2003ko maiatzaren 25eko hauteskundeen ondoren) Euskara Zerbitzua Udalaren erabilera-plana Derrigortasun-indizea eta hizkuntza-eskakizunen betetze-maila

Informazioaren eta komunikazioaren teknologia berriak Udalaren web gune ofizialaren hizkuntza-egoera

Lan mundua Biztanleria, lan sektorearen arabera (1996) Establezimenduak, jarduera-adarren arabera (2002) Erabilera-plana duten udaleko enpresak

EUSKARAREN ELIKADURA....................................................................................... 21

Komunikabideak

Euskara-aurrekontua (1999ko datuak)...................................................................... 21

ONDORIOAK: indarguneak eta ahuleziak................................................................. 22

ONDORIO NAGUSIAK ................................................................................................. 23

ERANSKINA: GLOSARIOA......................................................................................... 30



OINARRIZKO DATUAK Kokapen geografikoa eta biztanleen kopurua (2001) Biztanle-kopurua: 4.312 Eskualdea: Durangaldea Lurraldea: Bizkaia

Berriz, Durangaldea eskualdean kokatuta dago. Durangaldea 15 udalerrik1 osatzen dute. 2001eko datuen arabera 90.495 lagun bizi dira eskualdean. 10.000 biztanle baino gehiago dituzten udalerriak hiru dira: Durango, Ermua eta Amorebieta-Etxano. Berrizen, 4.312 lagun bizi dira, eskualdearen %4,76. 1981. urtetik 2001. urtera biztanle-kopuruak behera egin du eskualdean (-%0,5), Berrizen, ordea, gora egin du (%3,3).

1 Abadiño, Amorebieta-Etxano, Atxondo, Bedia, Berriz, Durango, Elorrio, Ermua, Garay, Iurreta, Izurtza, Lemoa, Mallabia, Mañaria eta Zaldibar.



Biztanleriaren egitura, adinaren arabera (2001)

0-19 20-64 ³65 BERRIZ Guztira Biztanleen

dentsitatea % % %

Bizkaia 1.122.637 506,3 16,6 64,8 18,5

Durangaldea 90.495 285,1 18,0 66,1 15,8

Berriz 4.312 143,3 17,0 66,4 16,6

Biztanleria, jatorriaren arabera (1996)

Guztira Sedentarioak Barne-migratzaileak Etorkinak

Bizkaia 1.140.026 %47,71 %28,93 %23,36

Durangaldea 90.232 %46,36 %32,50 %21,14

Berriz 4.099 %41,94 %38,16 %19,91



Hizkuntza-gaitasunaren bilakaera (1996) Berrizko biztanleen erdiak baino gehiago euskaldunak dira (%56,3). Erdaldun elebakarrak biztanleen %35,7 dira eta elebidun hartzaileak, berriz, %7,9. 1981etik 1996ra euskaldunen portzentajeak eta elebidun hartzaileen portzentajeak gora egin dute (5,2 eta 5,5 puntu, hurrenez hurren). Hamabost urte hauetan erdaldun elebakarren portzentajeak, berriz, behera egin du (10,8 puntu).

Hizkuntza-gaitasuna (BERRIZ)Competencia lingüística (BÉRRIZ)

1981 1996

EuskaldunakEuskaldunes

Elebidun hartzaileakBilingües pasivos

Erdaldun elebakarrakErdaldunes monolingües

%51,1

%2,4

%46,5

%56,3

%7,9%35,7



Hizkuntza-gaitasuna, adinaren arabera (1996) 30-34 eta 50-59 adin-tarteetan izan ezik, euskaldunen portzentajeak nagusi dira. Euskaldunen portzentajerik handienak 14 urtetik beherako adin-tarteetakoak dira (%80tik gora). Nabarmentzekoa da 1981etik 1996ra euskaldunen portzentajeak izan duen gorakada. 1981ean, 14 urte arteko gaztetxoen %44 inguru euskalduna zen, 1996an, berriz, %82 inguru.

Adina / Edad

Hizkuntza-gaitasuna 1996, adinarean arabera (BERRIZ)Competencia lingüística 1996, según la edad (BÉRRIZ)

0 100 200 300 400

EuskBilErd

5 - 9

10 - 14

15 - 19

20 - 24

25 - 29

30 - 34

35 - 39

40 - 44

45 - 49

50 - 54

55 - 59

60 - 64

65 - 69

70 - 74

75 - 79

80 - 84

>= 85

HELDUAKADULTOS

GAZTEAKJOVENES

ZAHARRAKVIEJOS

>= 8580 - 84

75 - 7970 - 74

65 - 6960 - 64

55 - 5950 - 54

45 - 4940 - 44

35 - 3930 - 34

25 - 2920 - 24

15 - 19 10 - 14

05 - 09

0

20

40

60

80

100(%)

0

20

40

60

80

100

Euskaldunen bilakaera 1981-1996, adinaren arabera (BERRIZ)Evolución de los euskaldunes 1981-1996, según la edad (BÉRRIZ)

Euskaldunak / Euskaldunes

1981 1996

Erdaldunak / Erdaldunes

Adin-taldeak / Grupos de edad



EUSKARA ONDORENGOETARATZEA FAMILIA BIDEZKO JARRAIPENA

Hizkuntza-bilakaeraren tipologia (1996)

Berrizko euskaldun zaharrek (%46,85) osatzen dute multzorik handiena (euskaldun guztien hamarretik zortzi). Euskaldun berriak Berrizko biztanleen %7,2 dira (hamar euskaldunetik bat). Erdaldun zaharrek (%35,33) bigarren multzorik handiena osatzen dute euskaldun zaharren ondoren.

Hizkuntza-bilakaeraren tipologia 1996 (BERRIZ)Tipología de movilidad lingüística 1996 (BÉRRIZ)

Euskaldun zaharrak %46,85

Jatorrizko elebidunak %2,16

Euskaldun berriak %7,32

Partzialki euskaldun berriak %7,04

Partzialki erdaldunduak %0,89

Guztiz erdaldunduak %0,41

Erdaldun zaharrak %35,33

EUSKALDUNAKEUSKALDUNES

ERDALDUN ELEBAKARRAKERDALDUNES

MONOLINGÜESELEBIDUN HARTZAILEAK

BILINGÜES PASIVOS



Hizkuntza-bilakaeraren tipologia, adinaren arabera (1996)

Euskaldun zaharren multzoa handiena da 29 urte arte eta 65 urtetik gorakoen artean. Portzentajerik handienak 70-79 adin-tarteetakoak dira (%70 gora). Euskaldun berriei dagokienez, portzentaje handienak 14 urtetik beherako gaztetxoenak dira (hamar lagunetik hiru). Nabarmentzekoa da 14 urtetik behera erdaldun zaharren portzentajea %3 ingurukoa izatea.

Hizkuntza-bilakaeraren tipologia 1996, adinaren arabera (BERRIZ)Tipología de movilidad lingüística 1996, según la edad (BÉRRIZ)

>8580-84

75-7970-74

65-6960-64

55-5950-54

45-4940-44

35-3930-34

25-2920-24

15-1910-14

5-9%0

%20

%40

%60

%80

%100

Erdaldun zaharrakCastellanófonos

G. erdaldunduakT. castellanizados

P. erdaldunduakP. castellanizados

P. euskaldun berriakNeo-vascóf. parciales

Euskaldun berriakNeo-vascófonos

Euskaldun zaharrakVascófonos

Jatorrizko elebidunakBilingües de origen



Etxeko hizkuntzaren erabilera (1996) Hurrengo taulan ikusiko dugunez, biztanleriaren erdiak gaztelania erabiltzen du etxean. Euskara erabiltzen dutenak, berriz, hamar lagunetik hiru dira.

BERRIZ Guztira Euskara Euskara eta gaztelania Gaztelania Besterik

Biztanleria 3.934 1.543 403 1.982 6

Portzentajea %100 %39,22 %10,24 %50,38 %0,15

Etxeko hizkuntzaren erabileraren tipologia (1996)

Etxeko hizkuntzaren erabilerari dagokionez, euskaldun zaharrek euskara erabiltzen dute nagusiki (%81,9). Jatorrizko elebidunek euskara eta gaztelania, biak, erabiltzen dituzte nagusiki (%52,8). Euskaldun berriek, aldiz, nagusiki gaztelania erabiltzen dute (%76). Partzialki euskaldun berriek eta partzialki erdaldunduek ere gaztelania erabiltzen dute nagusiki (%91 eta %63, hurrenez hurren).

AktiboakActivos

Aktiboak elebietanActivos en las dos

PasiboakPasivos

Euskaldun zaharrakVascófonos

Jatorrizko ElebidunakBilingües de origen

Euskaldun berriakNeo-vascófonos

Partzialki euskaldun berriakNeo-vascófonos parciales

Partzialki erdaldunduakParcialmente castellanizados

Etxeko erabileraren tipologia 1996 (BERRIZ)Tipología de lengua de uso en casa 1996 (BÉRRIZ)

%81,9

%14,9

%3,2

%11,9

%52,8

%35,3

%8,0

%16,0

%76,0

%9,0

%91,0

%2,9

%34,1

%63,0



Udalerriko biztanleria, etxeko euskaldunen dentsitatearen arabera (1996)

Hamar lagunetik lau (%41,79), etxeko euskaldunen dentsitatea %80 baino gehiago den familietan bizi dira. Biztanleen herena (%32,36), berriz, etxeko euskaldunen dentsitatea %25etik beherako familietan bizi da.

BERRIZ Guztira >80 60-80 45-59 25-44 <25

Biztanleria 3.934 1.644 449 289 279 1.273

Portzentajea %100 %41,79 %11,41 %7,35 %7,09 %32,36

Etxeko hizkuntza, euskaldunen dentsitatearen arabera (1996) Etxeko euskaldunen dentsitatea %80tik gora duten familietan nagusiki euskara erabiltzen dute (%86,56). Etxeko euskaldunen dentsitatea %60-80ra jaisten denean euskararen erabilera ere jaitsi egiten da (%23,83) eta gehienbat gaztelania erabiltzen dute. Dentsitatea txikiagoa denean euskararen erabilerak behera egiten du nabarmen. Izan ere, etxeko euskaldunak familiako erdia baino gutxiago direnean, etxean ia ez da euskararik erabiltzen eta gaztelaniaren erabilera nagusitzen da.

Etxeko erabilera 1996, familiako euskaldunen dentsitatearen arabera (BERRIZ)Lengua de uso en casa 1996, según la densidad de euskaldunes en la familia (BÉRRIZ)

DENTSITATEA / DENSIDAD (%)

0 2,15 2,42

23,83

86,56

0,47

7,1711,76

35,63

11,13

99,14

90,6885,81

40,53

2,25

<25 25-44 45-59 60-80 >80

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Euskara

BiakGaztelera



IRAKASKUNTZA

Irakaskuntza ez unibertsitarioaren ikastetxeak; sarea eta ikasleen kopurua, ereduka (2001-02)

Berrizen bi ikastetxe daude eta biak sare publikokoak dira. Ikasle gehien duen ikastetxea Learreta-Markina LHI da; hiru ikasletik bi, ikastetxe honetan matrikulatu dira.

2001-02 ikasturteko ereduak kontuan hartuz gero, D eredua nagusi da. Learreta-Markina LHI ikastetxean D eredua bakarra da. Berriz BHI ikastetxean, aldiz, D eta B ereduak daude eta D ereduan matrikulatu dira ikasle gehienak (%83,33).

IKASTETXEA SAREA IKASLEAK A% B% D%

CEP LEARRETA-MARKINA LHI PUBLIKOA 268 %65,05 0,00 0,00 100,00

IES BERRIZ BHI PUBLIKOA 144 %34,95 0,00 16,67 83,33

PUBLIKOA GUZTIRA 412 %100 0,00 5,83 94,17

BERRIZ GUZTIRA 412 %100 0,00 5,83 94,17

Hizkuntza Normalkuntzako programak herriko ikastetxeetan (2001-02) Bi ikastetxetan Hizkuntza Normalkuntzako programa abian dute. Ikastetxe publikoak direnez irakasle bana liberaturik dute astean sei orduz.

LEARRETA-MARKINA LHI 6 ordu

BERRIZ BHI 6 ordu



Irakaskuntza ez unibertsitarioaren bilakaera 1983-84/2001-02

Hezkuntzan hizkuntza-ereduak ezarri zirenean A, B eta D ereduak zeuden eta D eredua hautatuena zen. D ereduak gorako joera izan du eta 2001-02 ikasturtean irakaskuntza ez unibertsitarioan matrikulatutako ikasleen %94,17k D eredua aukeratu dute. A ereduak beherako joera izan du eta 1990-91 ikasturtetik aurrera ez dago A eredurik. B ereduari dagokionez, 1990-91 ikasturtera arte gorako joera izan du baina hortik aurrera beherako joerarekin jarraitzen du. 2001-02 ikasturtean inoiz izan duen matrikulazioaren portzentajerik txikiena du (%5,83).

$

$

$$

$ $ $ $ $ $ $ $$

$ $ $ $ $ $

''

' ' ' ' ' ' ' ' ' ''

' ' ' ' ' '

!

!

!!

!!

!!

! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !1983-84

1984-851985-86

1986-871987-88

1988-891989-90

1990-911991-92

1992-931993-94

1994-951995-96

1996-971997-98

1998-991999-00

2000-012001-02

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

A+XBD

!'$

Irakaskuntza ez unibertsitarioa (BERRIZ)Enseñanza no universitaria (BÉRRIZ)

Ikasturteak / Cursos



Haur Hezkuntzaren bilakaera, 1983-84/2001-02

Hezkuntzan hizkuntza-ereduak ezarri zirenean B eta D ereduak zeuden Berrizko Haur Hezkuntzan. D ereduak gorako joera izan du eta B ereduak, aldiz, beherako joera. 1998-99 ikasturtetik D eredua bakarra da.

$

$

$ $ $$ $

$ $ $ $ $

$ $$ $ $ $ $

'

'

' ' '' '

' ' ' ' '

' '' ' ' ' '! !! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !

1983-841984-85

1985-861986-87

1987-881988-89

1989-901990-91

1991-921992-93

1993-941994-95

1995-961996-97

1997-981998-99

1999-002000-01

2001-02

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

A+XBD

!'$

Haur Hezkuntza (BERRIZ)Educación infantil (BÉRRIZ)




Irakaskuntza ez unibertsitarioa 2001-02, irakasmailaren arabera

Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan D eredua bakarra da. DBHn, berriz, B eta D ereduak daude eta ikasle gehienak (%83,3) D ereduan matrikulatu dira.

Haur HezkuntzaEducación Infantil

Lehen HezkuntzaEducación Primaria

DBHESO

2001-02 IKASTURTEA (BERRIZ)CURSO 2001-02 (BÉRRIZ)

%100,0 %100,0

%16,7

%83,3

D ereduaD modelo

B ereduaB modelo

A+X ereduaA+X modelo



EUSKALDUNTZE-ALFABETATZEA HABEk emandako informazioaren arabera, euskara hobetzeko edo ikasteko Abarrak AEK euskaltegia dago. 2001-02 ikasturtean 63 ikasle aritu dira bertan klaseak hartzen.

Euskaltegiak 2001-2002 ikasturtea (Berriz) Euskaltegia Mota Sarea Ikasleak

Abarrak AEK Homologatua AEK 63

Euskalduntze-alfabetatzearen eta bermatrikulazioaren bilakaera, ikasmailaren arabera (Berriz)

Euskalduntze-alfabetatzea Bermatrikulazioa

GUZTIRA 101-106 107-109 110-112 Alfa GUZTIRA 101-106 107-109 110-112 Alfa

1986-87 1987-88 1988-89 8 100,00 1989-90 26 100,00 1990-91 1991-92 25 100,00 8,00 8,00 1992-93 12 100,00 25,00 25,00 1993-94 20 100,00 15,00 15,00 1994-95 19 100,00 1995-96 1996-97 1997-98 1998-99 1999-00 8 100,00 2000-01 2001-02 63 50,79 7,94 41,27

Matrikulazioaren bilakaerari dagokionez, gorabeherak izan dira. Hasierako ikasturteetan hasierako mailatan matrikulatu izan dira ikasleak. 1999-2000 ikasturtean ikasle denak alfabetatze mailan matrikulatu dira. 2001-02 ikasturtean, ordea, maila desberdinetan matrikulatu dira ikasleak.



Euskaltegietako matrikulazioaren eta bermatrikulazioaren bilakaera Evolución de la matriculación y la rematriculación de los euskaltegis

BERRIZ


%%

%

1986-871987-88

1988-891989-90

1990-911991-92

1992-931993-94

1994-951995-96

1996-971997-98

1998-991999-2000

2000-20012001-2002

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100%

101-106

107-109

110-112

Alfa

Berm 101-106%



EUSKARAREN ERABILERA ADMINISTRAZIOA Udalbatzaren osaera: alderdi politikoen ordezkaritza (2003ko maiatzaren 25eko hauteskundeen ondoren)

Alkatea: Rosa Mª Ostogain Etxeberria (EA/EAJ-PNV)

Alderdia Botoak Botoen % Zinegotziak

EAJ-PNV/EA 1.438 %65,39 8

PSE-EE (PSOE) 333 %15,14 2

PP 283 %12,87 1

EB-IU 145 %6,59 0

BESTEAK 0 %0,00 0

Euskara Zerbitzua

Berrizko Euskara Zerbitzuan langile bakarra dago: euskara teknikaria.

Udalaren erabilera-plana

2001eko maiatzaren 3an Berrizko Udalaren Osoko Bilkurak Euskara Plana AEBE metodologiaren arabera egiteko erabakia hartu zuen.

2001eko uztailaren 13an jaso zen HPSn Bideragarritasun Txostenaren proposamena.

2001eko uztailaren 23an bidali zen HPSren txostena Berrizko Udalak bidalitako Bideragarritasun Txostenaren gainean.

Dena den, ez dute oraindik euskara-planaren proposamenik egin. Elhuyarrek egin behar die proposamen-txostena. Gaur egun ez dute oraindik proposamenik bideratu.



Derrigortasun-indizea eta hizkuntza-eskakizunen betetze-maila

Derrigortasun indizea: %61,77

Derrigortasun indize honi honako helburu hau dagokio:

Administratuari zerbitzua euskaraz eskaini beharko zaio bai ahoz, bai idatziz eta, horretarako, jendaurreko administrazio-atal elebidunak ezarriko dira. Era berean, administrazio-atal elebidunak jarriko dira gazteriarekin harreman zuzena eta ohikoa duten ataletan eta, pixkanaka, erakundeak erabilera normalizatzeko duen planean horrela ezarrita badago, euskara erabiltzeko mikroplanak ere egingo dira gizarte-mailako administrazio-ataletarako.

Gainera, administrazio-atal elebidunak jarriko dira gizarte-izaerako ataletan eta, pixkanaka, erakundeak euskararen erabilera normalizatzeko duen planean horrela ezarrita badago, euskara erabiltzeko mikroplanak egingo dira maila orokorreko administrazio-ataletan ere.

Baita ere, administrazio-atal elebidunak jarriko dira izaera orokorreko ataletan, erakundeak euskararen erabilera normalizatzeko duen planean ezarritakoaren arabera.

Administrazio-atalen kopurua: 4

Derrigortasunak Egiaztatuak Ez egiaztatuak

Lanpostu hutsak

Adinagatik salbuetsita -1 -2 -3 Lanpostu-

kopurua K % K % K % K % K % K % K % K %

28 20 71,43 10 50 2 10 1 5 2 10 3 15 2 10 0 0



INFORMAZIOAREN ETA KOMUNIKAZIOAREN TEKNOLOGIA BERRIAK Udalaren web gune ofizialaren hizkuntza-egoera www.berriz.org Sarrerako orrian,.euskarazko bertsioa edo gaztelaniazko bertsioa aukeratu daiteke. Euskarazko bertsioa oso osorik euskaraz landuta dago. Dena den, emakumearen gunea atalean titulu batzuk gaztelaniaz daude, baina web gunea berria denez, euskaraz jarriko dituztela dirudi.



LAN MUNDUA Biztanleria, lan-sektorearen arabera (1996) Berrizen, biztanleen erdiak baino gehiagok (%53,47) industrian egiten du lan. Ondoren zerbitzuetan dihardute batez ere (%40,08). Eraikuntzan lanean ari direnak %4,11 dira eta nekazaritzan ari direnak %2,34.

Autonomia Erkidegoarekin, Bizkaiko lurraldearekin eta Durangaldea eskualdearekin alderatuz gero industrian dihardutenen portzentajea dezente igotzen da. Autonomia Erkidegoan %31,84 industrian aritzen dira, Bizkaian %29,35 eta Durangaldean %48,55. Zerbitzuetan alderantzizkoa gertatzen da; Berrizen zerbitzuetan dihardutenen portzentajea, EAEko eta Bizkaiko portzentajeekin konparatuz gero, askoz ere txikiagoa da.

Guztira Nekazaritza Industria Eraikuntza Zerbitzuak

EAE 689.100 %2,47 %31,84 %6,99 %58,70

Bizkaia 353.792 %2,04 %29,35 %7,15 %61,45

Durangaldea 30.539 %1,24 %48,55 %6,19 %44,01

Berriz 1.412 %2,34 %53,47 %4,11 %40,08

Establezimenduak, jarduera-adarren arabera (2002)

Guztira Industria eta energia

Eraikuntza Merkataritza, ostalaritza eta

garraioak

Bankuak, aseguruak eta

enpresa-zerbitzuak

Bestelako zerbitzu-jarduerak

Kop. Enplegua Kop. Kop. Kop. Kop. Kop.

362 2.114 122 31 122 41 46

Erabilera-plana duten udaleko enpresak Gaur egun, Berrizen ez dago enpresarik erabilera-planik duenik.



EUSKARAREN ELIKADURA KOMUNIKABIDEAK

Euskara Zerbitzuak Berriztarra buletina argitaratzen du bi hiletik behin gutxi gorabehera. Kulturarekin eta euskararekin loturiko albisteak jorratzen dituzte. Euskara batuaz eta bizkaieraz idatzirik daude albisteak eta kasu batzutan gaztelaniazko laburpena izaten dute.

Anboto Komunikabideak Elkarteak euskaraz egindako Anboto astekaria argitaratzen du. Astero 8.000 ale banatzen dituzte doanik Durangaldean. Hortaz, Berrizen ere Anboto jasotzeko aukera dago.

Bestalde, Durango Irratiak Durangalderako egiten ditu emisioak eta arduradunen esanetan euskara eta gaztelaniaz emititzen dute, biak antzera. Durango Telebistaren seinalea ere heltzen da Berrizera eta irratia bezala, elebiduna da emisioa.

EUSKARAREN AURREKONTUAK (1999ko datuak)

Euskararen aurrekontuaren gaineko daturik ez daukagu, izan ere, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak 1999an eginiko aurrekontuen azterketa, 5.000 biztanletik gorako udaletan egin baitzen.



ONDORIOAK: indarguneak eta ahuleziak INDARGUNEAK

q 1981etik 1996ra, euskaldunen portzentajea 5,2 puntu hazi da.

q 14 urtetik beherako adin-tarteetan euskaldunen portzentajea 38 puntu hazi da hamabost urtetan.

q Euskaldun zaharrek (%46,85) osatzen dute biztanleen multzorik handiena.

q Etxeko euskaldunen dentsitatea %80tik gorakoa denean, euskaraz hitz egiten dute nagusiki.

q Irakaskuntza: Haur Hezkuntzan, eta Lehen Hezkuntzan D eredua da bakarra eta DBHn D eredua nagusitzen da.

q Komunikabideak: Anboto euskarazko astekaria eta Berriztarra buletina doan banatzen dira.

AHULEZIAK

q Erdaldun elebakarren portzentajea, beherako joera izan arren, oraindik nahiko altua da (%35,7).

q Familietan euskaldunen dentsitatea behera doan heinean euskaraz hitz egiten dutenen kopurua asko jaisten da.

q Gaur egun, Berrizen ez dago enpresarik erabilera-planik duenik.



ONDORIO NAGUSIAK Berriz, Durangaldea eskualdean kokatuta dago. Eskualdeko euskaldunen portzentajea %46,3koa da. Berrizen, aldiz, euskaldunen portzentajea %56,3koa da. Durangaldea osatzen duten hamabost udalerrietatik hirutan euskaldunen portzentajea %80tik gorakoa da, beste bost udalerritan %60-79,9 tartekoa, zazpitan %30-59,9 tartekoa eta azkenik udalerri batetan %10-29,9 tartekoa.

2001eko datuen arabera, Durangaldean 90.495 lagun bizi dira. 10.000 biztanle baino gehiago dituzten udalerriak hiru dira: Durango, Ermua eta Amorebieta-Etxano. Berrizen, 4.312 lagun bizi dira, eskualdearen %4,76. 1981. urtetik 2001. urtera biztanle-kopuruak behera egin du eskualdean (-%0,5), Berrizen, ordea, gora egin du (%3,3). Datu esanguratsua da biztanleen hazkundearena, izan ere, EAEko hiru udalerritik bik galdu egin dituzte biztanleak.

Berrizko biztanleen erdiak baino gehiago euskaldunak dira (%56,3). Erdaldun elebakarrak biztanleen herena dira (%35,7) eta elebidun hartzaileak, berriz, %7,9. Nabarmentzekoa da 1981etik 1996ra euskaldunen portzentajeak eta elebidun hartzaileen portzentajeak gora egin izana (5,2 eta 5,5 puntu, hurrenez hurren). Hamabost urte hauetan erdaldun elebakarren portzentajeak, berriz, behera egin du (10,8 puntu).

Hizkuntza-gaitasuna adinaren arabera aztertuz gero, euskaldunen proportzioa nagusi da 30-34 eta 50-59 adin-tarteetan izan ezik. Euskaldunen portzentajerik handienak 14 urtetik beherako adin-tarteetakoak dira (hamar lagunetik zortzi). Euskaldunen portzentajeak gora egin du batez ere gazteen artean. 1981ean 24 urte azpiko adin-tarteetan erdaldun elebakarren portzentajea %50 inguruan zegoen eta gaur egun %16 ingurukoa da. 5-14 adin-tartea kontuan hartuz gero, 1981ean, 14 urte arteko gaztetxoen %44 inguru euskalduna zen, 1996an, berriz, %82 inguru. Datu hau gure egitasmoetan eta helburuetan aintzat hartu beharko dugu.



Hizkuntza-bilakaeraren tipologiari dagokionez, Berrizko euskaldun zaharrek (%46,85) osatzen dute multzorik handiena. Erdaldun zaharrek (%35,33) bigarren multzorik handiena osatzen dute eta euskaldun berriak Berrizko biztanleen %7,2 dira.

Adina kontuan izanik, euskaldun zaharren multzoa handiena da 29 urte arte eta 65 urtetik gorakoen artean. Euskaldun berriei dagokienez, portzentaje handienak 14 urtetik beherako gaztetxoenak dira (hamar lagunetik hiru). Gainera, nabarmentzekoa da 14 urtetik behera erdaldun zaharren portzentajea %3 ingurukoa izatea.

Ondoren, helburu estrategikoari jarraituz, esparruz esparru, udaletan EBPN garatzeko aurreikusitako helburuak eta neurriak aurreratuko ditugu.

Euskararen ondorengoetaratzea Berrizko biztanleen erdiak baino gehiago euskaldunak dira (%56,3). Bilakaera kontutan hartzen badugu, multzo handiena euskaldun zaharrek osatzen dute (%46,85). Euskaldunen artean hamarretik zortzi euskaldun zaharrak dira eta beste bat euskaldun berria da. Hala ere, gazteen artean, euskaldun berrien portzentajeak gora egiten du nabarmen. Beraz, oraindik euskaldun gehienek euskara etxean jaso badute ere, gero eta gehiago dira giro erdaldunean hazi eta euskara eskolan jaso duten euskaldun gazteak, euskaldun berri gazteak, hain zuzen. Euskaldun berriak izanik, euskaraz jarduteko gaitasun osoa izan arren, etxeko giroa erdalduna dute kasu askotan. Hortaz, aukera gutxi dute etxean euskaraz mintzatzeko.

Hamar biztanletik lau (%41,79), etxeko euskaldunen dentsitatea %80tik gora duten familietan bizi dira. Biztanleen herena inguru (%32,36), berriz, etxeko euskaldunen dentsitatea %25etik beherako familietan bizi da. Familiako guztiak edo ia guztiak (%80tik gora) euskaldunak direnean baino ez dute Berrizko biztanleek nagusiki (%86,56) euskara erabiltzen etxean. Familiako euskaldunen dentsitatea txikiagoa denean, euskararen erabilerak nabarmen egiten du behera.

Hona hemen familiaren geroratzearen inguruko esparruan proposatutako ekintza batzuk:

q Haurrentzako zerbitzuak kudeatzen dituztenekin hitzarmenak sinatu euskararen erabilera egokia bermatzeko.

q Derrigorrezko ez den ikastaldian (0-3 urte) euskarazko haurtzaindegiak edo haur-eskolak eskaini.

q Familia osatu berria duten bikote erdaldunak euskalduntzeko eta sentsibilizatzeko jarduerak.

q Euskaraz dakiten haur zaintzaileen zerrenda osatu eta gurasoen eskura ipini.

Berrizen bi ikastetxe daude eta biak sare publikokoak dira. Ikasle gehien duen ikastetxea Learreta-Markina LHI da; hiru ikasletik bik, ikastetxe honetan matrikulatu dira.

2001-02 ikasturteko ereduak kontuan hartuz gero, D eredua nagusi da. Learreta-Markina LHI ikastetxean D eredua bakarra da. Berriz BHI ikastetxean, aldiz, D eta B ereduak daude eta D ereduan matrikulatu dira ikasle gehienak (%83,33).

Bi ikastetxetan Hizkuntza Normalkuntzako programa abian dute. Ikastetxe publikoak direnez irakasle bana liberaturik dute astean sei orduz.

Euskaldun-kopuruaren gorakadan, hezkuntzak duen garrantziaz oharturik, eta ikasmaila guztietan D ereduaren nagusitasuna ikusirik, ona litzateke ikastetxeetan euskara ohiko hizkuntza-harremana izan dadin, neurriak sendotzea. Ikastetxeen



errotulazioa era egokian jartzeko laguntza eskaini dezake Udalak. Baita ere, irakurzaletasuna bultzatzeko dauden ekimenen berri eman eta horiek gauzatzeko beharrezkoak diren baliabideak edo laguntza eskaini dezake Udalak. Proposatzen ditugun beste ekintza batzuk:

q Eskola barruko eta kanpoko komunikazioan (inprimakiak, bilera aktak, zirkularra,...) euskara erabiltzeko laguntzak eskaini.

q Ikastetxeetan euskararen normalkuntza planak martxan jartzeko eta daudenetan garatzeko laguntzak eskaini.

q Eusko Jaurlaritzak, foru-aldundiak eta bestelako erakundeek (Europako Batzordeak, Europako Kontseiluak,…) hizkuntzak sustatzeko kudeatzen dituzten programen eta dirulaguntzen berri eman.

q Ahozko adierazmena indartzeko ekintzak burutzeko laguntza ematea.

Euskara hobetzeko edo ikasteko Abarrak AEK euskaltegia dago. 2001-02 ikasturtean 63 ikasle aritu dira bertan klaseak hartzen. Euskalduntze-alfabetatzean eragiteko proposatzen diren zenbait ekintza:

q Kasuan kasuko eragile eta taldeak identifikatu jarduera esparruka eta horren arabera ikastaroen eskaintza bideratu

q Euskaltegiekin batera ekintzak jarri abian, ikasleei euskara sendotzeko: topaguneak, jardunaldiak, udarako barnetegiak, murgiltze ekintzak…

q Herritarren artean euskara ikastearen garrantziaz sentsibilizatzeko eta herrian euskara ikasteko dauden aukeren berri ematea

q Atalase-maila (5. eta 6. mailak) gaindituta daukatenentzako eskaintza egokitua

q Alfabetatze ikastaroak indartu eta jarduera esparruka identifikatutako taldeei eskaini

q Euskara ikasten ari direnak euskara erabiltzen motibatzea



Euskararen erabilera

Berrizen, euskara erabiltzeko esparruak eratzearen beharra ageri da, eta ona litzateke Udalaren gidaritzapean, Euskara Batzordearen bitartez, aisia, kirola, katekesia eta kulturgintza esparruetan euskararen presentzia bermatzea eta besterik gabe euskara erabiltzeko aukerak eskaintzea. Ekintza horiek dibertsifikatu beharko lirateke, adin-tarte ezberdinetako euskaldunengana iristeko.

Aisialdia eta kirola direla eta, horretan diharduten taldeen eta elkarteen jarduerak koordinatzeko modua egin dezake Udalak. Euskarazko ekintzen aldirokotasuna bermatzeaz gain, esparru horietan adin-tarte eta interes ezberdinei erantzuteko ahalegina egin dezake, eta Udalaren menpeko aisialdi eta kultur guneetan euskarazko saioak eskaini. Esparru horietan denetan haur eta gazteentzako eskaintzari erreparatu beharko litzaioke, bereziki. Besteak beste, haientzako dauden euskarazko produktuen eta zerbitzuen gaineko informazioa helarazi daiteke, eta horretarako, egun eskueran dauden jokoen, liburuen, komikien, bideoen edota teknologia berrietan oinarritutako produktuen katalogoa osa daiteke. Horrela, euskarazko produktuen eta zerbitzuen kontsumoa areagotuko litzateke. Ekintza hauetaz gain, beste ekintza batzuk ere proposatzen ditugu aisia eta kirol esparruetan euskara indartzeko:

q Jolasaren ildoko ekintzak euskaraz antolatu

q Tailer-ikastaroak euskaraz antolatu

q Hitzaldiak eta emanaldiak euskaraz antolatu

q Euskaraz dakiten aisialdirako begiraleen lan poltsa osatu

q Aisialdiko elkarteen barne funtzionamenduan euskararen erabilera areagotzea lagundu

q Jendaurreko kirol-jardueretan euskararen presentzia bermatzeko hizkuntza-irizpideak ezarri

q Kirol taldeek erabiltzen duten materiala euskaraz izateko laguntzak bideratzea eta material horiek kirol-klub eta elkarteetara helaraztea

q Kirolean ere euskararen erabilera areagotzeko sentsibilizazio ekintza zehatzak egin

Teknologia berriak ezin albo batera utzi, eta komenigarria da esparru hori gogoan izatea. Udalak, bere web gune ofizialean, euskaraz nabigatzeko aukera ematen du, gai guztiak euskaraz eta gazteleraz landu dituelako. Honen harira, Berrizko elkarteek eta herritarrek interneten duten edo jartzekoa duten informazioa euskaraz ere egoteko laguntza teknikoa eta diruzkoa eskaini dezake Udalak. Udal zentroetan teknologia berrietan oinarritutako euskarazko produktu eta zerbitzuak eskaini ditzake Udalak eta euskara lantzeko tresnen zabalkundea egin herritarren artean, batez ere, gazteen artean, beraiek baitira, produktu horien erabiltzailerik sutsuenak.

Administrazioaren Euskara Planari dagokionez, gaur egun ez dute oraindik proposamenik bideratu.

Hizkuntza-eskakizunei dagokionez, Udalaren derrigortasun-indizea %61,77koa da. Derrigortasun-data ezarritako langileen kopurua indizearen gainetik dago (%71,43). Hizkuntza-eskakizunen betetze-maila areagotze aldera lanean segi behar du Udalak. Hona hemen, administrazioan euskara indartzeko proposatutako zenbait ekintza:

q Udalean Euskararen Erabilera Normalizatzeko plana taxutu, onartu eta garatu.



q Euskara Zerbitzuaren betebeharren arabera normalizatzailearen beharrak definitu, HPSrekin batera.

q Euskara Batzordea osatzea, herriko ikastetxe, euskaltegi eta elkarterekin batera.

q Euskara Zerbitzua sendotu, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzarekin elkarlanean.

Gaur egun, Berrizen ez dago enpresarik euskara-planik duenik. Berriztar erdiek baino gehiagok (%53,47) industrian egiten dute lan eta euskara-planak aurrera eraman beharrekoak izanik, enpresa munduan zenbait ekintza proposatzen dira:

q Enpresetan barne eta kanpo plangintzak egiteko laguntza eskaini

q Bertako enpresen artean Eusko Jaurlaritzak eta Foru Aldundiak eskaintzen dituzten laguntzak ezagutarazi eta eskaera egiteko laguntza eskaini

q Arloko elkarteekin harremanetan jarri eta euskararen inguruko proposamen orokor bat egin

q Lehen hitza euskaraz izan dadin lagundu

q Sektoretako arduradunei (dendariei, tabernariei,...) euskara erabiltzearen abantailak ikustarazi

q Eraginkorrak diren establezimenduak identifikatu eta mikroplangintzak egin

q Eusko Jaurlaritzak edota Foru Aldundiak enpresetan euskararen erabilera areagotzeko programetan parte hartzen duten enpresei laguntza teknikoa edo diruzkoa eman, ezarrita dauden irizpideekin bat etorriz

q Merkataritza eta ostalaritza euskalduntzeko saioak abian jarri

Euskararen elikadura

Gaur egun, Berrizen Anboto astekaria eta Berriztarra aldizkaria banatzen dira. Bi argitalpenetan Udalaren laguntza argia da. Dena den, Udalaren esku dago euskarazko komunikabideak laguntzea eta bultzatzea; horretarako ona litzateke laguntzak ematerakoan irizpide objektiboak finkatzea: autofinantzaketa, proiektuaren bideragarritasuna, maiztasuna eta hartzailearen tipologia, besteak beste. Alor honetan, beharrezkoa izango litzateke finantziazio-irizpideak adostea Gipuzkoako Foru Aldundiarekin eta Eusko Jaurlaritzarekin. Aurrera eraman daitezkeen beste zenbait ekintza alor honetan:

q Haur eta gazteentzako euskarazko eskaintza sustatzea.

q Komunikabideak euskarazko kultur, aisialdi eta kirol ekitaldien berriemaile eta partaide bihurtu.

q Udalak herri edo eskualde mailako komunikabideetan tokian tokiko euskalkiaren erabilera bultzatzea

Kulturgintzaren arloan, bestalde, kultur ekintzak antola daitezke orain arte bezala, euskarazko kultur ekoizpenak herritarrengana iritsi daitezen aldiro-aldiro. Hauek dira proposatzen ditugun zenbait ekintza:

q Udalaren menpeko kultur guneetan euskarazko materialak eguneratuta izatea eta herritarren eskueran ipintzea.



q Inguruko herriekin eskualdeko kultur zirkuituak antolatu.

q Herriko festetan eta kultur ekitaldi nagusietan euskararen presentzia bermatu.

q Udaletako azpiegiturak euskal kulturgintzan dabiltzan taldeen esku jarri.

q Euskal kultur produkzioa zabaltzea eta ezagutaraztea.

q Euskarazko kultur plangintza diseinatu, aldizkakotasuna bermatzeari begira.

Beharrezkoa litzateke, azkenik, corpus plangintza alorrean, merkatal-guneetako hizkuntza-paisaian (denda, taberna, akademiak eta abarrekotan) euskararen presentzia txukuntzea eta areagotzea. Baita ere, toponimoak eta herriko ageriko hizkuntza-paisaia, Euskaltzaindiarekin bat etorriz, normalizatzea. Azkenik, hizkuntza ondarea gordetzeko eta zabaltzeko ekintzetarako laguntza eskaini dezake Udalak.



EUSKARAREN AURREKONTUA

Euskararen aurrekontuaren gaineko daturik ez daukagu, izan ere, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak 1999an eginiko aurrekontuen azterketa, 5000 biztanletik gorako udaletan egin baitzen.

Dena den, ona litzateke Udalak euskararen sustapenerako bideratzen duen aurrekontua aztertuko balu, herrian euskara biziberritzeko nahikoa duen edo gehitu beharko litzatekeen erabakitzeko. Ikustekoa da, halaber, euskara-aurrekontuak diagnosiak agerrarazten dituen beharrei ia behar bezala erantzuten dien, eta aurrekontuaren hazkundea izanez gero, zein helburutarako erabil daitekeen kopuru gehigarri hori.

GIZA BALIABIDEAK

***Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak EAEko udaletako, mankomunitateetako, koadriletako eta udal elkarteetako Euskara Zerbitzuak aztertu dituen ikerlana egin zuen. Lan horretan udaletako euskara zerbitzuei buruzko diagnosia egin da, eta emaitzen arabera, zerbitzuen funtzioak eta gutxieneko tamaina finkatzeko proposamena egin da. Dena den, udal bakoitzak EBPN-n jasotako helburuek eta proposatutako egitasmoek emango dute dimentsionamenduaren eta funtzioen gaineko informazio zehatza.

Gaur egun, Euskara Zerbitzuan euskara teknikariak dihardu lanean.



GLOSARIOA: erabilitako aldagaien eta kontzeptuen definizioa HIZKUNTZA-GAITASUNA (HPS)2

Hizkuntza (euskara) zenbateraino menperatzen den ezagutzeko, oinarrizko hizkuntz trebetasunak (ulertu, hitz egin, irakurri eta idatzi) gurutzatzen dituen tipologia.

Euskaldunak

Gutxienez euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten dutenak. Elebidun hartzaileak

Euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egin ez arren, “ondo” ulertu edo irakurtzen dutenak.

Erdaldun elebakarrak

Euskaraz batere ez ulertu eta hitz egiten ez duten pertsonak. ETXEKO HIZKUNTZA

Etxean maizen hitz egiten den hizkuntza.

3 Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako Koordinaziorako eta Euskara Sustatzeko Zuzendaritzak finkatutako sailkapena



HIZKUNTZA-BILAKAERAREN TIPOLOGIA

Biztanleriaren hizkuntza-bilakaera zer-nolakoa izan den aztertzeko ama-hizkuntzaren eta hizkuntza-gaitasunaren gurutzapenean oinarritutako tipologia (HPS). Gurutzapen horretatik eratorritako kategoriak 15 badira ere, azterketa egiteko 7tan bildu dira.

Euskaldun zaharrak

Ama-hizkuntza euskara izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak.

Jatorrizko elebidunak

Ama-hizkuntza euskara eta gaztelania izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak.

Partzialki erdaldunduak

Ama-hizkuntza euskara edo euskara eta gaztelania izan eta euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egiten ez badute, “ondo” ulertu eta irakurtzen duten pertsonak.

Guztiz erdaldunduak

Ama-hizkuntza euskara edo euskara eta gaztelania izan eta euskaraz ez hitz egin, eta “ondo” ez ulertu eta ez irakurri egiten duten pertsonak.

Euskaldun berriak

Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak

Partzialki euskaldun berriak

Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egiten ez badute, “ondo” ulertu eta irakurtzen duten pertsonak.

Erdaldun zaharrak

Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz ez hitz egin, ez “ondo” ulertu eta ez irakurri egiten duten pertsonak

Documents

EBPN: Berrizko egungo egoeraren diagnostikoa · 2004. 9. 21. · EBPN: Berrizko egungo egoeraren diagnostikoa 2003ko uztailean eginda 4/4 Biztanleriaren egitura, adinaren arabera