ELKARRIZKETA: ANJEL LERTXUNDI• EKARPENAK: EMMI PIKLER .... hh.pdf · Hezkuntza Sailak emandako datuekin, Nafarroako Eskola Kontseiluak egindako Hezkuntza Sistemari buruzko txostenaren

hhELKARRIZKETA: ANJEL LERTXUNDI • EKARPENAK: EMMI PIKLER • GALDEIDAZUE: AMELIA BARQUIN • EUSKAL HERRIKO MEATZARITZARENMUSEOA • ATZEKO ATETIK: MIKEL ASTARLOZA

143hik hasi4 EURO • 2009KO ABENDUA EUSKAL HEZIKETARAKO ALDIZKARIA

Bideo jokoak eta hezkuntzaEuskal Herrian egindako ikerketa

GAIA

aurkibidea8gaia

BIDEO JOKOAK ETA HEZKUNTZAKultura digitala gure jendartean hartzen ari den garrantziahandia da: ordenagailuak, Interneta, mugikorrak... Bideojokoak ere horien artean sar genitzake, nahiz eta bideoaneta telebistan jokatu.Euskal Herrian egin den lehen ikerketaren emaitzak etaondorioak aurkezten dira hemen.

18elkarrizketak

ANJEL LERTXUNDIOrion jaiotako idazle zarauztarrak hezkuntzari buruzko iritziakagertu dizkigu egindako elkarrizketan. Irakaskuntzan ibilia daeta gaur egun ere hezkuntzan gertatzen dena oso gertutikjarraitzen du.

Argitaratzailea: XANGORINErrekalde hiribidea, 59. Aguila eraikina, 1. solairua. 20018 DONOSTIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 371 408 ; www.hikhasi.com; Posta Elektronikoa:[email protected]; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690. Erredakzioa: Joxe Mari Auzmendi,Ainhoa Azpiroz, Izaskun Beraza eta Arantxa Urbe. Erredakzio batzordea: NereaAgirre, Miren Guilló, Mari Karmen Irastorza, Pello Jauregi,Aritz Larreta, Josi Oiarbide, Maite Saenz, Xabier Sarasua. Aholkulkariak: Nerea Alzola,Abel Ariznabarreta, Felix Basurko, Be-goña Bilbao,Mariam Bilbatua, Aines Dufau,Luis Mari Elizalde,Lore Erriondo,Gurutze Ezkurdia,Idoia Fernandez,Xabier Isasi,Irene Lopez-Goñi,Izaskun Madariaga,Karmele Perez Urraza,Amaia Vazquez,Lontxo Oihartzabal,Fito Rodriguez eta Matilde Sainz. Administrazioa:Arantxa Goiburu. Diseinua:TRAM•Graf!k. Maketazioa: Xangorin. Inprimategia:ANtzA S.A.L. Azalekoirudia:Bideo jokoak. Hezkuntza,Unibertsitate eta Ikerketa Sailak onetsia (2009-11-11). Kopurua:3.700 ale.

hik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke. hik hasik ez ditu beregain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

5 editoriala

6 kronika

8 gaiaBIDEO JOKOAK ETA HEZKUNTZAEUSKAL HERRIAN EGINDAKO IKERKETA

18 elkarrizketaANJEL LERTXUNDI

26 ekarpenakBilbotik Budapesteko Pikler InstituturaLeire Aberasturi

29 galdeidazueEtorkinen seme-alabak eskolan: zer aldatzen ari da?Amelia Barquin

33 berriak

40 nora joango gara?Euskal Herriko Meatzaritzaren MuseoaGallartan (Bizkaia)

42 Atzeko atetikMikel Astarloza

www.hikhasi.com

Harpidetza orria

hik hasiren harpidedun izan nahi dut, urtean 10 ale eta atera daitezkeen ale bereziak etxean jasoz

Izena 1. Deitura

Telefonoa

Posta Kodea

2. Deitura

Helbidea

Herria Herrialdea

Lantokiaren herriaLantokia

IFZ-NAN

Entitatea Sukurtsala K.D. Zenbakia

Sinadura

hik hasi Euskal heziketarako aldizkariaErrekalde hiribidea, 59 Aguila eraikina, 1. solairua

20018 DONOSTIA. GIPUZKOA Tel: 943/37 14 08 www.hikhasi.com

HARPIDETZA SARIAK (BEZ barne) 50 euro

Prezio horren barruan 10 aldizkari, ale monografikoaketa Euskal Herriko baliabidepedagogikoen gida.Horrez gain, prezio bereziakUdako Topaketetan etaargitararatzen ditugungainontzeko materialetan

hik hasik zure parte-hartzeaezinbestekoa du,harpide zaitez!50 euro urtean

Posta elektronikoa

143. zenbakia. 2009ko abendua • hik hasi • 5

e d i t o r i a l aa b e n d u a

ZZiieennttiiffiikkoottaassuunnaazz eettaa eellkkaarrllaannaazz

EAEko Hezkuntza Sailburua IsabelCelaá kezkatuta agertu da komunitatehorretako eskola eta ikastoletan gerta-tzen ariko litzatekeen adoktrinatzearengainean. Adoktrinamendu hori nazio-nalismoaren aldera egiten ariko lirate-ke, gainera.

Antza, lan hori egiteko bitartekoakEuskal Curriculuma eta euskara eskolahizkuntza gisa lirateke, gaingiroki.

Haren aburuz, Euskal Herria izanbada, izate kultural gisa. Errealitateabaita badela komunitate bat euskarazhitz egiten duena eta kultura euskaldu-na duena. Hortik aurrera, Euskal Herriaez da existitzen, ez da juridiko-adminis-tratiboki antolatutako erakundea, ezda, beraz, herria.

Eta hori egitate zientifikoa da.Ez omen du onartuko zientifikoa ez

den ezer lantzea eskoletan. Eta horreta-rako, curriculuma lupaz begiratu, etabehar dituen zuzenketa eta ezabatzeakegingo omen dizkio.

Zientifikoki sakontzen jarraituz,hizkuntza eta kultura bera izanik zer

ratu behar dituztela. Eta hori, zientifi-koa ez baizik betebeharrekoa dela.

Azaldu dituen argudio, asmo, pro-posamen eta dena delakoen artean ezdirudi hizkuntzen lorpen maila ebalua-tzeko egitasmorik dagoenik, ezta ikas-leek zein mailatan lortu beharko dutenhizkuntza bakoitza ezartzea. Eta horre-la, hizkuntza helburuak ipini gabe etaebaluazioak egin gabe zaila ikusten dabide zientifikoari heltzea.

Elkarlana da sarri aipatu duen bestekontzeptu bat. Behin eta berriz adieraziduenez, hezkuntzako eragile eta par-taide guztiekin lan egin nahi du.

Nekez jorra litekeen beste bideaizango da hori. Gogora dezagunEAEko hezkuntza eragile nagusienek,EHIGE, Ikastolen Elkartea, Sortzen-Ikasbatuaz eta Kristau Eskola, adierazidiotela jendarteari ikasle euskalduneleaniztunak sortzeko zer egin behar-ko litzatekeen eta zer egiteko prest dau-den. Eta, oraingoz, sailburuaren etaeragileen ibilbideak elkarrengandikurrun daude.

dela eta egon litekeen hiru administra-zio eta bi estaturen menpe azaldu be-harko litzateke ere eskoletan… zientifi-kotasunaren bideari jarraiki, bederen.

Eskolako hizkuntzaren gaiari, etahizkuntzaren gaiari orokorrean, heldudio, baita ere. Kasu horretan ez dagogarbi zein argudioz. Izan ere, zientifi-koki oinarritutako ikerketek, esperien-tziek eta soziolinguistikan, psikolin-guistikan eta beste hainbat diziplinetanadituak direnek garbi esan dute hiz-kuntza gutxituak hizkuntza nagusiare-kin berdintasunera helduko bada zerden eskolan egin beharko litzatekeena,gutxienez.

Gainera, komunitate horretan ber-tan, urrutiago joan gabe, eskolarakohizkuntza ereduen 30 urteko ibilbide-ak erakutsi dute nahikoa nondik bai etanondik ez jo beharko litzatekeen sus-matzeko.

Gogora dezagun, legea beteko ba-da, EAEko gazteek derrigorrezko esko-laldia amaitzen dutenean bi hizkuntzaofizialak, gutxitua eta nagusia, mende-

Hezkuntzaren gainean hartu beharrekoerabakiek zientifikotasuna behar dute.Gainera, elkarlana sustatu eta indartubehar da hezkuntzako eragileen artean.Bi ideia, bi ikuspuntu.

6 • hik hasi • 143. zenbakia. 2009ko abendua

Nafarroan, %45 igo da ikasleetorkinen kopurua bost urtean.

Horixe da, behintzat, NafarroakoHezkuntza Sailak emandakodatuekin, Nafarroako Eskola

Kontseiluak egindako HezkuntzaSistemari buruzko txostenaren

zirriborroak dioena. Antza denez,2004-2005 ikasturtean 7.481

ikasle etorkin zeuden, eta 2008-2009 ikasturtean,

berriz, 10.899. Txostenarenarabera, ikasle horietako

gehienak Hego Ameriketatiketorritakoak dira. OndorenEuropako beste herrialde

batzuetatik iritsitakoak egongolirateke eta baita afrikarrak ere.

Ikasle gehienak, alde handiz,Ekuadorretik ailegatutakoak dira

(3.331 haur). Eta ondoren,hurrenez hurren, Kolonbia,

Maroko eta Bulgariatiketorritako ikasleak egongo

lirateke. Ikasle horien gehiengoaHaur Hezkuntzan dago

matrikulatuta, eta hizkuntzaereduei dagokienez, zirriborroak

dioenez, gutxi dira D ereduaaukeratzen duten gurasoak.

kronika

Ikas-Bi hezkuntza publiko elebidu-

neko gurasoen elkarteak eta EEP Eus-

kararen Erakunde Publikoak Frantzia-

ko hizkuntza gutxituen legearen sorre-

ra bultzateko taldea jarri dute martxan.

Gogoeta taldea izango da.

Nicolas Sarkozy Frantziako presi-

dentearen gobernuak 2008an hitz

emandako hizkuntza gutxituei buruz-

ko lege egitasmoa bertan behera geratu

dela uste dute. Hori dela eta, Ikas-Bi gu-

raso elkarteak eta FLAREP hezkuntza

publikoan eskualde hizkuntzen erabi-

lera susteatzen duten guraso elkarteen

federazioak gogoeta taldea jarri dute

martxan. Lege horren sorrera bultza-

tzea da sortu berri den gogoeta taldea-

ren helburua. Horretarako, Thierry De-

lobel Ikas-Bi elkarteako eta FLAREP el-

karteko presidenteak Euskararen Era-

kunde Publikoaren laguntza eskatu

du. Hain zuzen ere, “egitasmoak aurre-

ra jarrai dezan eta legea bozkatu dadin”

EEPn oinarrituko direla adierazi du.

Hizkuntza Legea egiteko, Frantziako

legediak dituen zirrikituak aztertzea da

gogoeta taldearen xedeetako bat.

“Lege esparrua beharrezkoa da”

Dagoeneko, Frantziako Asanblea

Nazioalean legearen sorreraren alde

dagoen lan taldearekin harremanak

izan dituzte, eta orain zalantzan dau-

den diputatuekin hitz egiteko asmoa

dute. Lege proiektuaren faltan, behin-

tzat lege proposamena azter dezaten.

Gogoeta taldearen aurkezpen eki-

taldian Max Brisson eta Frantxu Maitia

EEPko presidentea eta presidenteor-

dea ere izan ziren. Brissonen hitzetan

“lege esparrua guztiz beharrezkoa da

hizkuntza politika irankor bat garatau

ahal izateko. Maitiak, aldiz, jarrera guz-

tiz baikorra azaldu zuen: “Ziur legea

egingo dela, bihar ez baldin bada, bes-

te egun batean”.

Hizkuntza gutxituen legea

sustatzeko gogoeta taldea

sortu dute Iparraldean


Hezkuntzaren zeregina ez da jendeak zerpentsatzen duen irakastea baizik eta pentsatzenirakastea.

EzezagunaBi egunetako greba egin dute

EAEko eskola publikoetakojangeletako langileek azaroan.

ELA, LAB, UGT eta CCOO sindikatudeitzaileek emandako datuen

arabera, hamar langiletatikbederatzik egin zuten greba

azaroaren 24ean eta 25ean, etamilaka ikasleri eragin zien. Izan

ere, Eusko Jaurlaritzakkudeatutako eta grebak eragina

izan duen jangelak 460 dira, eta55.000 mila ikasleri ematen dietezerbitzua. Langileen aldarrikapennagusiak honakoak dira, besteak

beste: %5eko soldata igoera,lanaldia handitzea, alergiei, dietei

eta lehen sorospenei buruzkoprestakuntza, eta langile

bakoitzeko haur gutxiago izatea.Horiek guztiak adosteko,

Jaurlaritzari eta patronalari“negoziatzera esertzeko” deia

egin diete. Bien bitartean, Hezkuntza

Sailak ikastetxeei greba aurrez ezjakinaraztea leporatu zien

sindikatuei. Horrek, besteak beste,antolaketa zaildu zuela

nabarmenduz. EHIGE EuskalHerriko Ikasleen Gurasoen

Konfederazioak, berriz,gutxieneko zerbitzuak bermatzeko

eskatu zuen, greba eskubidearierrespetua agertzearekin bat.

Curriculum dekretu

egitasmoa aurkeztu du

Eusko Jaurlaritzak

Joan den azaroaren 2an, Eusko

Jaurlaritzako Hezkuntza sailburu Isa-

bel Celaák Lehen Hezkuntza, Derrigo-

rrezko Bigarren Hezkuntza eta Batxi-

lergoa arautzeko curriculum dekretu

egitasmoak aurkeztu zituen.Hezkun-

tza Sailaren hitzetan, aurreko legegin-

tzaldian Tontxu Campos Hezkuntza

sailburuak (EA) egindakoaren ondoan

aldaketa “garrantzitsuak” izango ditu.

Hizkuntzari dagokionez, Hezkun-

tza sailak ez du euskara lehenetsi nahi,

eta euskara eta gaztelania parekatuko

ditu. Celaáren hitzetan, erabaki horrek

“elebitasun orekatua” lortzea du helbu-

ru. Hizkuntzen artean “mailaketa hier-

kakikoa” egin nahi izan duten egitas-

moak errealitatea ukatu nahi izan duten

“zentzugabekeriak” izan direla adierazi

zuen Celaák. Are gehiago, aurreko

Jaurlaritzarek euskarari garrantzia han-

diagoa emateko dekretua “alferrikako

iraina” izan zela esan zuen sailburuak.

Beste aldaketa nagusietako bat

“Euskal Herria” hitzari dagokiona da.-

Isabel Celaá sailburuak adierazi zue-

nez, terminoa ez da curriculumetik

guztiz ezabatuko. Kasu batzuetan, hiz-

kuntzari eta kulturari buruzko espa-

rruetan, termino horri eutsiko diote.

Beste alor batzuetan, Euskadi edo Eus-

kal Autonomia Erkidegoa terminoen-

gatik aldatuko da.

Horrez gain, giza eskubideen hez-

kuntzarekin lotutako helburuetan ere

aldaketak proposatu ditu Eusko Jaurla-

ritzak: “Indarkeriaren ukatzeak modu

argian agertu behar du curriculumean,

eta ez dezala saihestu gure herrian da-

goen egoera”

Celaák aurkeztutakoa Euskadiko

Eskola Kontseiluak aztertu beharko du,

besteak beste. Ondoren, Eusko Jaurla-

ritzara itzuliko da, onartu eta datorren

ikasturtean martxan jartzeko. Ez du le-

gebiltzarraren onespenik behar.

G A I A


Bideo jokoak eta hezkuntza

Euskal Herrian egindako ikerketa

Bideo jokoen eragina

XX. mendeko azken hamarkadetaneta XXI. mendeko hasiera honetan,gizarte edo jendarte berri batean mur-giltzen ari omen gara. Soziologoenustez, bizitzen ari garen aldaketa han-dia da; gizadiaren historian neolitikoaketa industria iraultzak ekarri zutenare-kin alderatu daiteke. Batzuek postin-dustrial edo/eta postmoderno deitzendiote gizarte berri honi, eta ManuelCastells-ek ezaguna egin duen “infor-mazioaren gizartea” kontzeptua ereasko erabiltzen da.

Jendarte honetan, kultura digita-lak eta pantailek izugarrizko garran-tzia hartzen dute: ordenagailuak, In-ternet, mugikorrak… Bideo jokoakere horien artean sar genitzake, nahizeta terminoa gehiago zehaztu behar-ko genukeen, bideoan edo telebistanjokatzen diren jokoez gain (kontsolabidez gehienetan), kontsola eraman-garriak (Nintendo DS edo PSP beza-lakoak) eta ordenagailurako jokoakere kontuan hartu behar baitira.Horregatik, agian, aproposagoa da jo-ko digital edo elektroniko kontzeptuaerabiltzea.

Industria berri honek sekulako in-darra hartu du azken urteetan, eta ai-sialdiko industrien artean diru gehienmugitzen duena bihurtu da, zinemareneta musikaren aurretik. Komunikabi-deetan, joko berri hauen arriskuak na-barmendu izan dira batez ere, beste gaiaskotan bezala fenomenoaren aldemorbosoa azpimarratuz: indarkeriasustatzen dutela, adikzioa sortzen du-tela... Kontuan hartu eta serio aztertze-

ko moduko eztabaidak dira hauek,Felix Etxeberriak (EHUko irakaslea)egin izan duen bezala. Dena den, arris-kuei buruzko eztabaida horiekin lotu-ta, interesgarriak iruditzen zaizkiguDavid Willianson Shaffer-ek (Wiscon-sin-Madison Unibertsitatea, AEB)www.epistemicgames.org bere weborrian askotan egiten dizkioten galde-rei emandako erantzunak:

“Bai, umeentzako kaltegarriak izandaitezkeen bideo joko asko daude,umeentzako kaltegarriak izan daitez-keen telebista programa eta liburu askodauden bezala. Jakin beharko genukegauzak bereizten, eta garbi edukitzenbideo joko asko ez direla umeentzakoegokiak (…) Beraz, hezitzaileek arlohorri buruzko informazioa eta hezkun-tza eduki beharko lukete, umeei jokoaproposak aukeratzen laguntzeko (…)Eta bai, jendea adikzioan eror daitekegustatzen zaion edozer gauzarekin.Adin txikikoek oreka eduki beharkolukete egiten dituzten jarduera ezberdi-nen artean: liburuak irakurri, arte eta es-kulanak landu, kirola eta ariketa fisikoaegin… Baina horrek ez du esan nahijoko elektronikoak debekatu egin be-har zaizkienik”. (epistemicgames.org).

Gure kasuan, fenomenoaren bestealderdi batzuk aztertu nahi izan ditugu:batetik, bideo jokoen erabilerari buruz-ko Euskal Herriko datuak jaso eta azter-tu nahi genituen; bestetik, bideo joko-ek eskaintzen dituzten aukerak proba-tu nahi genituen, Kataluniako F9 etahorrelako ikerketa taldeen lanetanoinarrituta.

G

Bideo jokoak gure garaikofenomeno sozial eta kulturaloso garrantzitsuak dira.Aisialdiko industrien artean,diru gehien mugitzen duenabihurtu da,zinemaren etamusikaren aurretik. 2008.urtean,adibidez,bideo jokoindustriaren salmentak15.000 milioi eurokoak izanziren Europan,aurreko urteanbaino 2.000 milioi (%15)gehiago.

Jose Inazio Imazek etaGarbiñe Bereziartuak (EHU)koordinatu duten ikerketabideo jokoen gainean EuskalHerrian egin den lehenaizanik,hezitzaileokezagutzea komeni da; bideojokoek haur eta gazteenganduten eraginaz ohartzeko etahezkuntza lanean nola jokadezakegun hausnartzeko.



Bideo jokoak Euskal Herrian

Inkesta horren arabera, Euskal He-rriko gazteen gehiengoak erabiltzenditu bideo jokoak, ia % 80ak (79,1).Datu hori bat dator Ekonomia Lanki-detza eta Garapenerako Erakundeko(OECD) gainerako herrialdeetakodatuekin, baina Ameriketako EstatuBatuetako batez bestekoaren azpitikdago, han 12 eta 17 urte bitarteko nera-been % 95ek jokatzen baitu; eta Espai-niako batez bestekoaren gainetikdago, hori ez baita % 70era iristen. Mu-tilen artean, % 97k erantzun du bideojokoak erabiltzen dituela, eta neskenartean % 62k. Beraz, dirudienez, gaihonetan ere genero ezberdintasunakbadaude, gainerako ikerketa gehienekadierazi izan duten moduan. Adinaridagokionez, gazteenek erabiltzen di-tuzte gehien bideo jokoak (11 urtekoguztiek erabiltzen dituzte!), adinakgora egiten duen neurrian bideo joko-en erabilera gutxitu egiten da.

Maiztasunari dagokionez, erantzu-nen banaketa nahiko ezberdina etaerregularra da: nahiko modu antzeko-an banatzen dira hilean behin, asteanbehin, astean bizpahiru aldiz eta egu-nero jolas egiten dutenak. Hori bai, gal-dera gehienetan bezala, hemen ereneska eta mutilen arteko ezberdintasu-nak agertzen dira, mutilek gehiago jo-katzen dute. Eta adina ere aldagai dis-kriminatzailea da, lehenago esan du-gun moduan gazteenek jokatzen baitu-te gehien (dena den, 18 urtekoen arte-an gehiago dira egunero jokatzen dute-nak 11 urtekoen artean baino).

2008ko ekainean, sei eskolatako 11eta 18 urte bitarteko 435 nerabek inkes-ta bati erantzun zioten; ziurrenik, bideojokoen erabilera neurtzeko Euskal He-rrian egiten den lehen inkesta da. Las-korain (Tolosa), Karmelo-Etxegarai(Azpeitia), Gurutzeta (Barakaldo), Ba-llonti (Portugalete) eta Miguel de Cer-vantes (Gasteiz) eskoletan eta ikastole-tan egin zen inkesta. Inkesta diseinatueta emaitzak aztertzeko emandako la-guntzagatik eskerrak eman nahi geniz-kioke Juan Etxeberria irakasleari (Eus-kal Herriko Unibertsitatea, Filosofia etaHezkuntza Zientzien Fakultatea, Hez-kuntzako Ikerketa eta Diagnosi Metodo-en Saila). Fenomeno hori aztertzekoegin den hurbilpen soziologiko-kuanti-tatiboaren helburua honako galderahauei erantzutea zen:

Zenbat nerabe euskaldunek erabil-tzen dituzte bideo jokoak?

Zer maiztasunekin eta zenbat den-boran jokatzen dute?

Zer joko erabiltzen dituzte? Zein dira bideo jokorik gogoko-

enak? Zer erlazio dago bideo jokoen eta

eskola errendimenduaren, aisialdikojardueren eta beste zenbait eragilerenartean?

Euskal nerabeen artean bideo jokoenerabilera aztertzeko egin den inkestarenemaitzak

Bideo jokoen erabilera maiztasunaHilean behin Astean behin Astean 2-3 Egunero

aldiz

Neskak % 47.7 % 25.8 % 16.1 % 10.3 % 100

Mutilak % 11.2 % 22.8 % 37.9 % 28.2 % 100

11 urtekoak % 17.1 % 19.5 % 48.8 % 14.6 % 100

18 urtekoak % 40.5 % 4.8 % 26.2 % 28.6 % 100

Denetara % 27 % 24 % 28.7 % 20.4 % 100


G A I A Bideo jokoak eta hezkuntzaEuskal Herrian egindako ikerketa

Galdetu diegunean ea zenbat jolas-ten diren, gehiengo oso zabal batek, es-kola egunetan 0-2 ordu artean jolas egi-ten duela erantzun du, antzeko ikerke-ta gehienekin bat datorren datua. Jaiegunetan, ordea, talde handi batek, bieta lau ordu artean jolas egiten duelaerantzun du, eta talde txiki baina esan-guratsu batek, lau ordu baino gehiago(“oso jokalariak” izena eman dioguntalde horretako % 90 mutilak dira).

Joko mota balioetsiena “akzioa etaabentura” motakoa da: 0-10 artean (0“ez zait batere gustatzen” litzateke, eta10, “izugarri gustatzen zait”), zazpikobatez bestekoa (6.95) eman diote in-kesta erantzun dutenek. Ondoren da-toz “kirola eta lasterketak”, “simula-zioa”, “borroka-gerla-tiro jokoak”, “es-trategia-plataforma-labirinto” motako-ak, eta, azkenik, “rol jokoak”. Oro har,mutilei gehiago gustatzen zaizkie bi-deo jokoak, batez besteko altuagoakbaitituzte mota guztietan. Gainera, eu-ren bideo joko mota gustukoenen ze-rrendak baditu ezberdintasun batzuknesken zerrendarekiko: mutilen ze-rrendan, “kirol eta lasterketa” motakojokoak agertzen dira lehenengo pos-tuan (7.75ko batez bestekoa), eta “bo-rroka-gerla-tiro” motakoak bigarrenpostuan; nesken kasuan, “kirol eta las-terketa” motakoak laugarren postuanagertzen dira, batez besteko baxuagoa-rekin, eta “borroka-gerla-tiro” motako-ak azken tokian geratzen dira, batezbestekoa ez da bostera iristen (3.58).

Beraz, mutilei “borroka-gerla-tiro” jo-koak asko gustatzen zaizkie, eta neskeigutxi. Nesken kasuan, “akzioa-abentu-ra” da lehenengo geratu den bideo jokomota, “simulazioa” bigarren eta “estra-tegia-plataforma-labirinto” motakoahirugarren. Ikusten denez, zerrenda-ren ordena eta batez besteko puntua-zioak ezberdinak dira. Adinaren arabe-ra ere ezberdintasunak topatu ditugu:gazteenei gehiago gustatzen zaizkie bi-

deo jokoak, puntuazio altuagoak emanbaitituzte mota guztietan (eurek emandute inkestako puntuazio altuena, 8.24,“akzioa eta abentura” bideo jokoan).

Zehazki euren bideo joko gustuko-ena zein den ere galdetu genien, eta ProEvolution Soccer aukeratu zuten be-raiek, “kirola” motan sartzen den futbolsimulatzaile ezagunenetakoa. GrandTheft Auto (GTA) geratu da bigarren,batez ere “akzioa-abentura” motakoenartean definitu izan dena, baina bestegenero batzuk ere ukitzen dituena (si-mulazioa, borroka, lasterketak, estrate-gia…). Kasu horretan, aipagarriena da18 urtetik gorakoentzako gomendatutadagoen bideo jokoa dela, eta 11-17 urtearteko ume eta gazteek euren joko go-gokoenen artean bigarren postuan jarridutela. Zerrendak honela jarraitzen du:Mario Bros (plataforma-labirintoa),Sims (simulazioa), FIFA (futbola), NBA(saskibaloia), Need for Speed (lasterke-tak), Sing Star (simulazioa-musika),Gran Turismo (lasterketak), F1 (laster-ketak), Pressing Catch, Tekken, Coun-

ter Strike, Medal of Honor, WWE, Call ofDuty, Dragon Ball, Good of War (bo-rroka-gerla-tiro), Eye Toy Play, WiiSports (kirola)… Dena den, hemen ai-pagarria iruditzen zaigu erantzunen ba-rreiatzea, 100 joko ezberdin bainogehiago aipatu baitizkigute. Dena dela,nabarmentzekoa da aipatu dizkigutenjoko horiek Europako gainerako he-rrialdeetan, AEBetan edo Japonian ai-patzen diren joko berberak direla (Eus-kal Telebistaren zenbait joko eta Ikasto-len Elkarteko zenbait joko salbu). Hauda, gure hasierako hipotesia baiezta-tuz, bideo jokoena oso adibide garbiada produktu kultural berriek dakartenberdintasun edo homogeneizazioarenteoria baieztatzeko. Euskal Herrian,mundu industrial edo postindustrialguztian erabiltzen dituzten bideo jokoberdinekin egiten dute jolas.

Gurasoei buruz ere galdetu diegu,eta honako hauek izan dira emaitzak:inkestari erantzun dioten gehienei, gu-rasoek ez diete denbora mugarik jar-tzen bideo jokoekin jolastean (% 29.2k“inoiz ez” erantzun dute, eta % 12k “gu-txitan”); gehienetan gurasoek ez duteparte hartzen zein bideo joko erabilierabakitzeko garaian (% 34.5ek “inoizez” erantzun dute); eta guraso gehie-nak ez dira saiatzen euren seme-alabenbideo jokoak ezagutzen eta kontrola-tzen (euren seme-alaben % 32k behin-tzat dio ez direla inoiz saiatzen).

Inkestaren azken zatian, bideo jo-kalari eta ez jokalarien artean ezberdin-tasunik ba ote dagoen aztertu duguzenbait gairi dagokionez: eskolakoemaitzak, teknologia berriekiko intere-sa eta erabilera, aisialdi ohiturak…

Zenbat jolasten denEgunean 0-2 2-4 ordu 4 ordu baino

ordu gehiago

Eskola egunetan % 96.3 % 3.4 % 0.3 % 100

Jai egunetan % 61.5 % 28.8 % 9.8 % 100



Eskolako emaitzak, aisialdi ohiturak...

Eskolako emaitzei dagokienez, ezda ezberdintasun aipagarririk ikustenbideo jokoetan jolasten direnen eta jo-lasten ez direnen artean, eta egoteko-tan, ezberdintasun txiki horiek bideojokalarien aldekoak dira (nota hobeakateratzen dituztela esaten dute). Bainaoso jokalariak direnen kasuan (jai-egu-netan lau ordu baino gehiago jolas egi-ten duen % 10 hori) igo egiten da notatxarren ehunekoa:

Aisialdiari dagokionez, bideo joka-lariek bideo jokoetan jokatzen ez dute-nek baino kirol gehiago egiten dute etagutxiago erabiltzen dute ordenagailuaaisialdian (datu horiek ez dituzte baiez-tatzen jendearen ohiko usteak), baina,bestetik, gutxiago egoten dira lagune-kin, eta gutxiago irakurtzen dute (kasuhorretan baieztatu egiten dira uste ho-riek, nahiz eta ezberdintasun horiek ezdirela izugarrizkoak kontuan edukibehar den baita ere).

Oso jokalarien kasuan, gainera-koek baino kirol gehiago egiten dute,baino gutxiago egoten dira lagunekin,gutxiago irakurtzen dute, eta gehiagoerabiltzen dute ordenagailua.

Teknologia berrien erabilerari da-gokionez, gure inkestako datuek ezdute baieztatzen honako aurreiritziedo mito hau: bideo jokalaria ez da tek-nologia berrien mendera eroritako fri-kia, ez behintzat bideo jokoetan jolas-ten ez direnen bere adinekoak bainogehiago (salbuespen gutxi batzuekin:adibidez, oso jokalariek gainerakoakbaino gehiago erabiltzen dute Inter-net).

Nola balioetsiko zenituzke zure eskolako emaitzak?Ez-jokalariak Bideo jokalariak Oso jokalariak

Oso txarrak % 1.2 % 1.5 % 2.9

Txarrak % 6.2 % 5.3 % 14.7

Ertainak % 30.9 % 27.2 % 26.5

Onak % 37 % 41.4 % 35.3

Oso onak % 24.7 % 24.6 % 20.6

% 100 % 100 % 100

Zer egiten duzu aisialdian?Kirola Lagunekin egon

Ez-jokalariak Bideo jokalariak Oso jokalariak Ez-J BJ Oso-J(Ez-J) (BJ) (Oso-J)

Inoiz ez % 10.1 % 4.1 % 2.9 % 0.6

Gutxitan % 21.5 % 15.1 % 5.7 % 3

Batzuetan % 34.2 % 29.3 % 34.3 % 16.5 % 22.8 % 31.4

Askotan % 34.2 % 51.5 % 57.1 % 83.5 % 73.7 % 68.6

% 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100

Zer egiten duzu aisialdian?Irakurri Ordenagailuaren aurrean egon

(Internet, messenger, txat eta abarretan)

Ez-J BJ Oso-J Ez-J BJ Oso-J

Inoiz ez % 15.9 % 22.6 % 25.7 % 1.2 % 6 % 2.9

Gutxitan % 41.5 % 42.3 % 42.9 % 12.3 % 22.9 % 5.7

Batzutan % 35.4 % 28 % 22.9 % 42 % 35.8 % 40

Askotan % 7.3 % 7.1 % 8.6 % 44.4 % 35.2 % 51.4

% 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100


G A I A Internet eta eskolaGero eta aukera gehiagoG A I A Bideo jokoak eta hezkuntza


Gure ikerketaren bigarren helbu-rua eskoletan bideo jokoak erabili etalantzeko lantegi edo esperimentu bateraiki eta frogatzea zen. Saio horrenhelburuak hauek izan dira:

(1) Askotan errepikatzen den be-launaldi berrien eta eskolaren artekobanaketa gainditzea. Gure kasuan,“pantailak” (funtsezko elementuakume, nerabe eta gazteen eguneroko bi-zitzan) eskolan sartzeko saiakera xumebat proposatu nahi genuen.

(2) Bideo jokoei buruzko begiradagogoetatsu eta kritiko bat lantzen has-tea (zenbait autorek “pantailak ikustenikasi” edo “ikus-entzunezkoen peda-gogia” izenez bataiatu duten horren ha-rira). Izan ere, azken mendeetan testuidatziak irakurtzen, aztertzen eta one-nak balioesten ikasi den bezala, beha-rrezkoa dirudi baita ere orain “testu”berri hauek aztertzen ikastea. Ikus-en-tzunezko gizartean zinea edo/eta tele-bista erabili izan diren bezala ikasteko(bi zentzutan: “pantailak ikusten ikasi”,edo “pantailak ikasteko erabili”), gauzabera egitea proposatzen da orain bideojokoekin, alfabetizazio digitala lortzenlagundu dezaketelakoan.

(3) Teknologia berriekin, pantai-lekin eta, gure kasuan, zehazki bideojokoekin, gauza interesgarriak ere ikasdaitezkeela erakustea (zenbait autorek“pantailak ikasteko erabili” edo “peda-gogia ikus-entzunezkoekin” izenezbataiatu duten horren bidetik).

Gure saioetarako lehen eskemaedo gidoia honako hau izan zen:

Eskema edo gidoi horrekin, hu-rrengo pausoa jokoak aukeratzea izanzen. Lehenengo zatirako, Grand TheftAuto (GTA) eta Bully aukeratu geni-tuen, gure ustez oso ongi betetzen zi-tuztelako gure helburuak: lehenagoere aipatu dugun moduan, GTAn joka-lariak bideo jokoak agintzen dizkion“misio” batzuk bete behar ditu, etaeginkizun horietako gehienak gutxie-nez “polemikotzat” definitu genitzake:norbait jipoitu, autoak lapurtu (hortikjokoaren izena, “grand theft auto”, in-gelesez “auto lapur handia” baita), dro-ga lortu… Gainera, lan horiek betetzendiren bitartean, gogoa izanez gero, bes-telako “gauzak” ere egin daitezke: pu-tetxeetara joan, autoan zoazen bitarte-an jendea harrapatu… Bully bideo jo-koa eskola batean kokatzen da, etaprotagonistak (jokalariak) indarkeriaerabili beharko du gainerako ikasleenaurka. Eskola jazarpenari buruz hitzegiteko primerako materiala da, beraz(bully ingelesezko hitzak, aditza dene-an ikaratu edo larderiatu esan nahi du,eta hitza denean, harroputz, handiputzedo larderiatsu).

Baina, era berean, konturatzen hasiginen, ezin izango genuela bideo joko-en erakargarritasun handienetako bat

(elkarreragina, jokalariaren parte har-tzea) erabat aprobetxatu, GTAren az-ken bertsioa (GTA-4) eta Bully kontso-la bidez bakarrik jolastu baitaitezkemementoz, eta eskoletan ez baitagokontsolarik. Beraz, saioaren lehenen-go zatian bideoak erabiltzea erabakigenuen (guk jolastutakoaren grabake-ta edo youtube-tik hartutako zatiak),eta bigarren zatirako ordenagailuetanjolastu zitezkeen bideo jokoak aukera-tu genituen: GTA-San Andreas (bideojoko polemikoen artean sailkatzen denhorietako bat), Contra viento y marea(etorkinen egoera “bizitzeko” aukeraematen duen Nazio Batuek prestatuta-ko joko serioa), eta McDonalds (zaborjanaria eta enpresa munduari buruzkohausnarketa piztu nahi duen bideo jo-ko serio eta kritikoa, Molleindustria-kdiseinatutakoa). Horrela geratu zitzai-gun, beraz, azken gidoia:

Bideo jokoak eskolan erabili eta lantzeko proposamen bat

BIDEO JOKOAK ESKOLAN. LANTEGI EDO ESPERIMENTURAKO LEHEN GIDOIA1. Kontrabalioak (indarkeria, sexismoa, arrazakeria, etab.) sustatzen dituztelakopolemikoak diren bideo jokoei buruzko hausnarketa.2. “Bideo joko serioetan” jolastu, ikusteko joko mota ezberdinak daudela, filmedo telebista programa ezberdinak dauden bezala.3. Egindakoari buruzko eztabaida.



Gidoi horrekin lau saio egin geni-tuen 2008ko udazkenean. Lehenengobiak Azpeitiko Urola Ikastolan, eta, hi-rugarrena eta laugarrena, TolosakoLaskorain Ikastolan. Lehenengo bie-tan, ordubete eduki genuen bakoitze-an, DBH Derrigorrezko Bigarren Hez-kuntzako laugarren mailako gela bate-an (14 urte) eta Batxilergoko Lehenen-go Mailako beste gela batean (16 urte)lan egin genuen. Geneukan denborakontuan hartuta, GTA-4 bideo jokoa-ren bost minutuko bideo bat grabatugenuen, guri interesatzen zitzaizkigunzati batzuekin (auto lapurretak, borro-kak, emakumearen trataera sexista…).Bully jokoaren beste bost minutukobideo bat ikusteko youtube erabiligenuen (bideo asko jartzen dituztesarean jokalariek, bideo jokoak ezagu-tzen hasteko balio dezaketenak). Bide-oak ikusi ondoren, GTA-San Andreas-ekin hasi genuen jolasen blokea (ho-rretarako, aurretik ordenagailu guztie-tan kargatu behar da jokoa), eta, gero,Internet bidez jolastu ginen bestebiekin (contravientoymarea.org etamolleindustria.org/mcdonalds).

Bideo jokoak eskolan

Orokorrean, oso ondo atera ziren,guk nahi bezala: ikasleek erabat moti-baturik hartu zuten saioa, eta balio izanzuten bideo jokoei buruz hitz egiteko(zenbait bideo jokotan ikusten direnportaera eta balio polemikoak, bideojokoen arteko ezberdintasunak…).Saioak ikusi zituzten irakasleei etaIKTen arduradunari hiru galdera motzeman genizkien:

1. Zer iruditu zaizue saioa?2. Horrelako saioak egiten dituzu-

nean, zein dira aukerak eta gaitasunak?3. Eta oztopoak?

Erantzun zutenen balioespena ereerabat positiboa izan zen, oso proposa-men interesgarria iruditu zitzaien (“eti-kan lantzeko, balioei buruz hitz egite-ko, ikusten dutenari buruz hausnartze-ko…”). Hurrengo saioetarako, berriz,bai irakasleak, bai IKT arduradunak etabai guk bi gauza berriro pentsatu beharzirela ikusi genuen: batetik, eta adinaridagokionez, guk planteatutako helbu-ru, metodologia eta jokoekin, zaharra-goekin saioa hobeto ateratzen zelaohartu ginen; bestetik, eta denboraridagokionez, ordubete motz geratzenzela egin nahi genuen guztia egiteko.

Horregatik, hirugarren eta lauga-rren saioetan Batxilergoko 1. eta 2. mai-lekin lan egin genuen (16 eta 17 urte),eta saio bakoitzerako bi ordu izatea lor-tu genuen. Horrek aukera eman zigunsaioak lasaiago eta hobeto egiteko, bi-deo joko bakoitza ikusteko edo bideojokoekin jolasteko, eta, ondoren, ikas-leek honako galdetegi honi erantzunzioten idatziz (10. taula):

BIDEO JOKOAK ESKOLAN. LANTEGI EDO ESPERIMENTURAKO GIDOIA1. Aurkezpena.2. Bideo joko zatiak ikustea.

2.1. Grand Theft Auto-4 bideo jokoa2.2. Bully bideo jokoa

3. Bideo jokoekin jolastea.3.1. Grand Theft Auto- San Andreas bideo jokoa3.2. Contra viento y marea bideo jokoa 3.3. McDonalds bideo jokoa

4. Lehendabizi talde txikietan eta gero talde handian aztertu egin duguna.




Hirugarren eta laugarren saio ho-rien amaieran bideo jokoen aukerei etaarriskuei buruzko rol joko bat ere egingenuen. Gela erdiak “bideo jokoen al-de txarrak bakarrik ikusten dituzten gu-rasoen rola” antzeztu behar zuen, etabeste erdiak, “bideo jokoek alde onakere izan ditzaketela uste duten guraso-en rola”. Talde bakoitzak hamar argu-dio bilatu behar zituen bere jarrera arra-zoitzeko. Bideo jokoen aurka atera zi-ren argudioak: “adikzioa sortu dezake-te; askotan indarkeria erabiltzen dute;errealitatetik kanporatzen gaituzte; ne-gozioa dago atzean; estereotipoak sor-tzen dituzte; ikusmenerako txarra da;‘interesatzen zaiena’ erakusten dute”.Aldekoak: “denbora pasatzeko onakdira; haurtzaindegi funtzioa bete deza-kete (gurasoek, seme-alabekin egonbeharrean, bideo jokoa erabil dezaketeumea entretenitzeko); bideo joko ba-tzuk gauza onak erakusten dituzte;lagunekin jolasteko aukera ematendute”.

Garbi dagoena da pantailek (tarteanbideo jokoak, baina horiez gain Inter-net, telebista, mugikorrak, zinema…)belaunaldi berrien gizarteratze proze-suan garrantzi handia dutela, eta beha-rrezkoa dela harreman horretan zergertatzen ari den gogoetaren bidetik,kritikoki eta zientifikoki aztertzea. Horidela eta, ikerketa honek (“Bideo jokoak– Nerabeak – Hezkuntza, Euskal He-rrian”) elementuen arteko erlazioa az-tertzea izan du xede.

Ikerketaren lehen helburua nerabeeuskaldunek bideo jokoak zenbaterai-no erabiltzen dituzten aztertzea izanda. Eta ondorioek erakutsi dutenez,Euskal Herria erabat integratuta dagoKontsumo Globalaren Gizartean. 11eta 18 urte bitarteko gazte euskaldungehienek (% 80) jokatzen dute bideo

Ondorioak

BIDEO JOKOAK ESKOLAN. LANTEGI EDO ESPERIMENTUA. IKASLEENTZAKO GALDETEGIA1. Zer iruditu zaizu lehenengo bideoa (GTA-4)? Zer portaera mota, pertsonamota, eta balio azaltzen dira hor? Zer trataera ematen zaio emakumeari? (Zergairekin lotzen da emakumea?)2. Zer esan dezakezu ikusi dugun bigarren bideoari buruz (Bully)? Nabaritu alduzu kontraesanik eskolak edo familiak “eskola indarkeriari” buruz daukandiskurtsoaren eta bideo joko horren diskurtsoaren artean?3. GTA-San Andreas bideo jokoa. Zer esango zenuke joko horri buruz? Zerportaera mota, pertsona mota, eta balio azaltzen dira hor?4. Zer iruditu zaizue Contra Viento y Marea jokoa? Zein da gaia? Eta jokoarenazken helburua? Dibertigarria iruditu al zaizue? Zuen ustez, mundu errealeangertatzen denarekin zerikusirik ba al dauka?5. Zer iruditu zaizue McDonalds bideo jokoa? Zein da gaia? Eta jokoaren azkenhelburua? Dibertigarria iruditu al zaizue? Enpresako nagusiaren tokian jarrita,zer zailtasun aurkitu dituzue? Eta nola konpondu dituzue zailtasun horiek? Zeinda enpresaren helburua?6. Nabaritzen al duzue ezberdintasunik ikusi edo probatu ditugun bideo jokohorien artean? Zein dira ezberdintasun horiek?

jokoetan. 8 urterekin hasten dira. Muti-koek gehiago jokatzen dute neskekbaino, eta 11 urtekoek gehiago joka-tzen dute 18koek baino. Gogokoen di-tuzten bideo jokoak munduko besteedonongo gazteek gogokoen dituztenberberak dira: Pro Evolution Soccer,Grand Thefr Auto (18 urtetik gorakoen-tzako jokoa), Mario Bros, Sims, Fifa,NBA… Hau da, gure garaiko gehiegiz-ko kultur homogeneizazioa defenda-tzen dutenen teorien adibide garbia di-ra. Joko berri horiek sor dezaketenadikzioari dagokionez, esan dezakegu“asko” (agian gehiegi?) jokatzen duelaerantzun dutenen arteko % 10ak. Etabideo jokoen mende egon daitezkeela.Horiek esan baitute jai egunetan lau or-du edo gehiago aritzen direla bideo jo-koekin jolasean. Baina, oro har, ez dabaieztatzen bideo jokalariaren estereo-tipoa: mutil gazte arraro edo frikia, bizi-tza guztia bere logelan bakartuta igaro-tzen duena, indarkeriaz betetako joko-en mende dagoena... Jokalari gehie-nek aisialdiko ohitura antzekoak dituz-te, eskola errendimendua ere antzera-koa dute, eta jokatzen ez dutenen pare-ko jarrerak dauzkate teknologia berrie-kiko. Bestalde, horrek guztiak baduzentzua, gazteen arteko gehiengoa (%80) baita bideo jokalaria. Ezberdinta-sun esanguratsuak “oso jokalariak” di-renen eta gainerakoen artean nabari di-ra (eskola errendimendu kaskarragoa,gutxiago irakurtzen dute, lagunekindenbora gutxiago igarotzen dute…).Gainera, oro har, gazteei bideo jokomota asko gustatzen zaizkie (kiroleta-koak, akziozkoak, abenturazkoak…),eta sarritan jokatzen dute beste pertso-na batzuekin eta beste pertsona ba-tzuen aurka.

Beraz, ez dugu beti txartzat hartubehar bideo jokoetan jokatze hutsa.



Komenigarria da analisiak eta ikerke-tak doitzea, hots, zenbat eta zertan jo-katzen den zehaztea. Mota askotako li-buruak eta mota askotako telebistasaioak dauden moduan (denbora pa-satzeko bakarrik balio duten saioak,adin txikikoentzako baimendu gabedauden saioak eta saio hezigarriak), bi-deo jokoak ere mota askotakoak dau-de. Eta beste horrenbeste esan behar dajokatzeko erabiltzen den denborari bu-ruz ere: “bideo jokoetan jokatzea den-bora galtze hutsa da” baieztatzea gehie-gi orokortzea izango litzateke. Haste-ko, adin txikikoak diren zenbaitekoraindik badaukatelako beren denbo-raren zati bat “galtzeko” aukera, eta ho-ri, zortea dela esan dezakegu. Bestetik,erabiltzen den denbora zehaztea etaezberdintzea garrantzitsua delako (ezda gauza bera egunean ordubete joka-tzea ala lau orduz jokatzea). Eta, azke-nik, ikusi egin beharko litzateke bestezein jarduerari kentzen zaion denborahori eta zein bideo joko erabiltzen du-ten (hobe izango litzateke bideo jokoserio batean aritzea telebistako saiokaskar bat ikustea baino).

Gure ikerketaren bigarren zatirakozenbait saio diseinatu eta probatu ditu-gu, fenomeno hau modu hezitzaile ba-tean lantzeko. Lantegi edo esperimen-tu horiek oso ondo atera dira. Saioetanparte hartu duten nerabeek aukera izandute bideo jokoei buruz hitz egin etahausnartzeko. Aukera izan dute bideojoko mota ezberdinak daudela ikuste-ko: gizarteak “kontrabalio”tzat definitudituenak sustatzen dituztenak; eta den-bora-pasa edo entretenimendua es-kaintzeaz gain, gure garaiko arazoeiburuz pentsatzeko eta ikasteko baliodutenak. Zehazki, lau lantegi horietanoso emaitza onak eman zituen, adibi-dez, sexismoari buruzko eztabaidak:GTA-4 bideo jokoaren bideoan strip-te-ase lokal batera eginiko bisita ikusi on-doren, neskek batez ere gogor kritikatuzituzten emakumeak “sexu makina”bezala aurkezten dituzten jokoak, etamutilen eta nesken artean gai honi bu-ruzko eztabaida sutsu eta interesga-rriak piztu ziren. Horretaz gain, bideojokoei esker, saio hauetan parte hartuduten ikasleek hitz egin dute indarke-riari buruz ere, eta globalizazioari bu-

ruz, mundu erreal eta birtualen artekoezberdintasunari buruz… Eta esperi-mentu horietan ikusi ahal izan dugubaita ere ez dela betetzen bideo joko se-rioak aspergarriak direla dioen mitoa:parte hartu duten ikasleek onartu arrenjoko komertzialak hobeak zirela grafi-ko eta jolasgarritasun aldetik, era bere-an, adierazi dute entretenigarriak eta o-nak iruditu zaizkiela guk proposatuta-ko bideo joko serioak (Contra viento ymarea eta McDonalds). Esaten zutenaegia zela ere ikusi dugu, saioetan erabatmotibaturik aritu baitira joko hauetanere, eta askok Interneteko helbidea es-katu baitigute etxean jolasten jarraitu a-hal izateko.

Oztopoei dagokienez, honakohauek azpimarratuko genituzke:

(1) Guk planteatutako bideo jokoe-kin eta metodologiarekin, gazteeneikosta egin zitzaien saioaren helburuaulertzea. Arriskua dago, beraz, batzuekmota honetako saioak jolas ordutzathartzeko. Horretarako bi irtenbideikusten ditugu: batetik, gazteagoekinlan egiteko proposamena (jokoak, me-todologia…) berriro pentsatzea. Beste-tik, hirugarren eta laugarren saioetanegin genuen bezala, hasi aurretik garbiesatea: “lantegi hauek ez dira teoriko-ak, baina ezta denbora-pasa eta entre-tenimendu hutsak ere. Helburua da bi-deo jokoen fenomenoa aztertzea. Be-raz, beharrezkoa izango da koadernobat edo paper bat, eta idazteko arkatzaedo boligrafo bat edukitzea”. Horretazgain, bideo bakoitza ikusi ondoren edobideo joko bakoitzarekin jolas egin on-doren, minutu batzuk utzi genizkienguk emandako galderei banaka eran-tzuteko. Saioaren azken blokean,lehendabizi, talde txikietan euren arte-an aztertu zituzten galdera horiek, eta,gero, talde handian, eta guk koordina-zio lana egin genuen.




(2) Eskola, instituziotzat hartuta, ezdugu oraindik prestatuta ikusi horrela-ko esperientziak planteatzeko. Arazo-etako bat azpiegiturei dagokiena izanda, adibidez: 1.000 ikasleko eskoletan,bi ordenagailu gela (bakoitza 20 orde-nagailurekin) edukitzea ziurrenik ez danahikoa; gainera, eskoletako bateanordenagailuek ez zeukaten DVD ira-kurgailurik, eta GTA-San Andreas joko-ra jolastu beharrean, bideoan erakutsibehar izan genuen. Beste arazo bat ira-kasleak izan daitezke. Interes gutxi iku-si dugu, orokorrean, irakasleen parte-tik, eta saioa ikusi beharrean batzueknahiago izan zuten beste gauza batzukegiten egon. Eta saioa zer iruditu zi-tzaien komentatzeko guk eginiko es-kaerari bostetik bik bakarrik erantzunzioten. Arrazoietako bat prestaketa fal-ta izan daiteke: ziurrenik euren buruamundu horretatik urruti ikusten dutela-ko (irakasleetako batek posta elektro-nikorik ez zuela erabiltzen esan zigun),ez zaielako orain arte horrelako gaiaklantzearen interesa ikusarazi… Horre-kin lotuta, beste arazo bat izan daitekehezkuntza eta eskolen antolamentua:lehendik ere nahiko beteta dagoen es-kola egutegia, curriculum zaharkituak,eskola eta irakasleei gehiegi eskatzea(orain mila gauza berritan izan beharbaitute adituak: adimen emozionala,teknologia berriak, balioak, sexua, dro-gak, garapen jasangarria…)...

Edozein modutan ere, gure ikerke-tarekin erradiografia bat egin dugu,Euskal Herrian bideo jokoen fenome-noa zertan datzan ikusteko. Eta ondo-rioztatu dugu oso interesgarria eta abe-rasgarria izan daitekeela bideo jokoakeskolan sartzea, lehenago ere aipatu di-tugun bi zentzu horietan: “pantailakikusten ikasi” eta “pantailak ikastekoerabili”.

Bideo jokoen aukeretan sakondu nahi dutenentzako zenbaiterreferentzia interesgarri

-F9 ikerketa taldea (Katalunia): www.xtec.es/~abernat. Begoña Gros da taldehorretako koordinatzaileak, eta honako liburu hauek argitaratu ditu: Jugando convideojuegos: educación y entretenimiento (1998), Pantallas, juegos y educación.La alfabetización digital en la escuela(2004) eta Videojuegos y aprendizaje(2008).

- European Schoolnet erakundearen Games in Schools ikerketa (hhtp://games.eun.org). Hor topa daiteke, adibidez, Videojuegos en el aula. Manual paradocentes txostena (2009).

- Eskoziako gobernuko hezkuntza sailak bultzatutako Bringing the ComputerGames into the Classroom (www.ltscotland.org.uk/gamesbasedlearning) proiek-tua.

- Joko serioen mugimendua: Coventry Unibertsitateko (Erresuma Batua)Serious Games Institute (seriousgamesinstitute.co.uk), European Conferences onGames Based Learning Kongresuak, Danimarkako Serious Games enpresa(seriousgames.dk)…

- Joko kritikoen mugimendua: Bordergames (bordergames.org), Ravalgames,Molleindustria (molleindustria.org)…

- James Paul Gee-ren liburuak: Lo que nos enseñan los videojuegos sobre elaprendizaje y el alfabetismo (2004) eta Good Video Games and Good Learning:Collected Essays on Videos Games, Learning and Literacy (2007).

-Marc Prensky: Digital game based learning (2001) eta Don't Bother Me Mom,I'm Learning! (2006) liburuak eta web orria: gamesparentsteachers.com

- D. W. Shaffer-ek zuzentzen duen Epistemic Games esperientzia (epistemicga-mes.org) eta honen How computer games help children learn liburua.

- SPIDER (Smarter, People Through Interactive Digital Entertainment Resour-ces) Kataluniako ikerketa taldea eta proiektua: http://spider-uoc.blogspot.com.

- Kurt Squire-n (Indianako Unibertsitatea, AEB), gameslearningsociety.orgweb orria.

- Ted Henning-en (National University, Kalifornia) Brain Meld proiektua(Bridging the gap between gaming and education): brainmeld.org

“Zuk zeuk irakasten ari zarenhorren gaineko irrikarik ez baduzu,alferrik ari zara transmititzen. Etaeuskararekin ere, gauza beragertatzen da. ”

Idazlea

anjellertxundiE L K A R R I Z K E TA


20 • hik hasi • 143.zenbakia. 2009ko abendua

anjellertxundi

E

“14 urtera arte,erabateko ardatza

hizkuntza da.Matematika

hizkuntzaren bidezirakasten da, geografia

hizkuntzaren bidezirakasten da, irakasgai

guztiak hizkuntzarenbidez irakasten dira,

eta, nolabait, hizkuntzaerregistro ezberdinen

–abstrakzioa,deskriptiboa,

adierazlea…–antolamendua litzateke

eskolak irakastenduena.

”

Umetatik izan zuen argi AnduLertxundik (Orioa,1948) zerbait iza-tekotan, idazle izan nahi zuela. Etahorretan eman du ia bere bizitzaosoa. Dena den, idazle baina gehia-go izan da; irakasle, kazetari, gidoi-gile eta zinema zuzendari ere aritubaita lanean. Euskaltzain urgazleada eta Euskal Idazleen Elkartekolehen presidentea izan zen. Zarautzdu, bizileku eta han bildu da HikHasirekin. Bere irakasle garaieiburuz ez ezik,egungo hezkuntzareninguruan ere hitz egin du.

Irakaskuntzan aritu zinenekourteak nola gogoratzen dituzu?

Nik bi aro izan nituen irakaskun-tzan. Lehena, hemen, Zarauzko ikasto-lan, eta bigarrena, Irakasle eskolan.Beti esaten dut nire onenak ikastolakogaraian eman nituela. Garai zailakziren. 1972-1976 urteen artean izanzen, eta orduan sortzen ari ziren hain-bat ikastola. Orduan, eginbehar handibat zegoen gurasoak animatze aldera.Batetik, haurrak ikastolara lasai bidal zi-tzaten, eta, bestetik, lasai egon zitezengaztelania ikasiko zutela eta. Beti esa-ten nien gurasoei, guk nahi izango ezbagenu ere, eta gurasoek eta gizarteosoak nahi ez balute ere, lasai egoteko,ikasiko zutela.

Hori dela eta, ikastola askotan ibilinintzen gurasoei-eta hitzaldiak ema-ten. Nolabait, alde horretatik, gurasoenpedagogia eginez. Horrek esan nahizuen, orduz kanpo, batean Mutrikura,bestean Elgoibarrera, bestean Ordizia-ra… ibiltzen nintzela, gurasoekin ego-teko eta hitzaldi batzuk emateko. Nola-bait propagandista moduan edo. Ga-rrantzi handiko lana izan zen.

Horiek dira lehenengo garai harta-tik oroitzen ditudanak. Eta, bueno, lanasko egin izanaren oroitzapena, eta niknuen guztia, ondo edo gaizki, emanizanarena.

Ondoren, Irakaskuntza eskolakoabeste mota bateko lana izan zen. Nire-

tzat, oso pozgarria izan zen, Irakasle es-kolara joan nintzenean, Zarauzko ikas-tolan nire ikasleak izan zirenen artetikkopuru handia irakasle izateko ikastenari zela ikustea. Ez dut esango nigatikizan zenik, irakasle talde guztiarengatikzen, eta pentsatu nuen: “Zerbait ongiegiten genian, hauek ere irakasle izannahi baldin badute”. Hori poz handiaizan zen.

Horien aurretik ez zuen jendeaskok irakasle izan nahi. Ezzegoen irakasle euskaldunik...

Gurean ere irakasle falta izugarriazen. Batez ere, ikasleek zenbat eta au-rrerago egin, orduan eta eragozpengehiago zeuden irakasleak aurkitzeko.Beti genbiltzan horrela. Gogoan dut,adibidez, nik Salamancan ezagutu nue-la Mariasun Landa. Hark artean ez ze-kien euskaraz, zerbait ulertzen zuen,baina jakin ez zekien. Eta orduan, ani-matu egin nuen, ikasteko borondateizugarria baitzuen. Laster jarri zen, etaikasi egin zuen. Horrelako egoera askozeuden. Hantxe ibiltzen ginen, nonamuren bat botako, irakasleak azal-tzeko.

Irakasle eskolan izan nuen espe-rientzia oso lotuta zegoen nire idazlelanarekin. Literaturako eskolak ematennituelako, literatura unibertsala, gene-roak… horrelakoak, baina haur litera-tura ere ematen nuen. Eta inoiz, hiz-kuntzaren didaktika ematea ere egoki-tu zitzaidan. Nik hizkuntzaren didakti-ka ematen nuenean, nik neuk hizkun-tzarekin izandako esperientziatik ema-ten nuen.

Azkenean, uste dut hizkuntzarendidaktikan garrantzitsuena dela hiz-kuntzaren beraren gozamena transmi-titzea, eta hori hizkuntzaren berarenbidez soilik transmiti daiteke.

Egun, irakaskuntzatik urrun, nolaikusten duzu hezkuntza?

Nik eskolaren beraren martxa ezdut zehatz-mehatz ezagutzen. Egia daoraindik ere joaten naizela, eskola etainstitutu batzuetara. Lau edo bost bisitaegiten ditut urtean, eta egoera ezberdi-


nak ezagutzen ditut. Saiatzen naiz, gai-nera, Gipuzkoakoak ez diren eskoleta-ra joaten, horiek, Gipuzkoakoak, gehi-xeago ezagutzen ditudalako.

Esaterako, urtero, Burlatara (Nafa-rroa) joaten naiz. Han, badago literaturairakasle bat, ikasleak asko motibatzendituena. Ondoren, zu hara joaten zare-nean, asko nabaritzen da hori. Erabat.Nik beti esaten dut inork ez duelaematen barruan ez daukana. Ez da po-sible.

Zuk zeuk irakasten ari zaren horrengaineko irrikarik ez baduzu, alferrik arizara transmititzen. Eta euskararekinere, gauza bera gertatzen da. Nik, batezere, hizkuntzaren perspektibatik egi-ten dut beti hausnarketa.

Hori orokortuko al zenuke?Bai, uste dut baietz. Kimika bizi

duenak eta kimika gogoko duenaksentimendu hori transmititu egiten du,ez badu nahi ere. Irakaslea arituko da,demagun, etengabe ikasleei esaten ira-kur dezatela, irakurtzea garrantzitsuadela... Baina irakasle horrek irakurtzenez badu, ikasleak sekula santan irakur-tzen ikusten ez badu, erabat diskurtsohipokrita izango da. Ikasleak irakurri-ko du gogoak ematen diolako, bainaez, andereñoak edo irakasleak esandiolako. Alderantziz, ordea, irakurke-tarako zirrara hori erakusten badu, ezdie, agian, denei transmitituko, bainabaten bat harrapatuko du. Ikusten al duzu hezkuntzanhutsune garrantzitsuren bat? Edozerbait soberan?

Lehendabizi, kontu bat aipatukonuke, oso kanpotik begiratuta. Susmobat da. Ezin dut ezer guztiz ziur esan,baina iruditzen zait irakaslearen lanagehiegi burokratizatu dela. Eta irakas-leak, neurri handi batean, irakastearenofizinistak ere badirela… Hainbestetxosten, eta hainbeste gorabehera. Ezdakit horiek guztiak beharrezkoak di-ren, baina garai bateko transmisio per-tsonalari indarra kentzen dio horrekguztiak. Eta irakaskuntzan, ebaluazioagarrantzitsua da, baina bukaera bainoez da. Ebaluazioak ez du inoiz helburu

izan behar, helburua ebaluatu beharduzuna da. Ebaluatu behar duzun hori,zuk ondo azaltzen baldin baduzu, eba-luatzen ez bada ere, berdin izango da.Baina helburua ebaluazioa bera bihur-tu dela iruditzen zait.

Batzuetan inpresioa daukat, entzu-ten dudanagatik, eta baditut irakasleakinguruan, burokraziaren sarean harra-patuta daudela. Eta horrekin kezkatue-giak, benetan beren lanarekin kezkatubeharrean. Susmoa da, nolabait dauka-dan inpresio bat. Guk behintzat ez ge-neukan kontu bat da, eta horrek arris-kua duela iruditzen zait. Ebaluatu eginbehar da, dudarik ez dago horretan, etaez dut zalantzan jartzen. Baina ez ote daindar eta energia gehiegi gastatzenbestelako gorabehera horietan?

Nik hizkuntzaren adibidea ezagu-tzen dut. Hizkuntzaren didaktika, be-rez, praktikoki ebaluatu ezina da. Bainaebaluatzen da, hain zuzen ere, hizkun-tzaren irakaskuntzarako gutxien balioduen eta askotan eragozpena den gau-za bat, alegia, gramatika. Sarritan era-gozpena besterik ez den kontu bat da,eta horretan energia gastatzea…

Ez dakit hori nola bidera daitekeen,baina arazo handi bat ikusten dut ho-rretan.

Egun irudiak duen garrantziarekin,ahozkotasunak eta irakurketaknolako garapena izan dutelairuditzen zaizu?

Uste dut forma berriak hartzen aridirela. Eta forma berri horietan, dudarikez dago, ikus-entzunezkoen eraginahandia da. Begira gaur egun Internetenidazkuntza zenbat aldatzen ari den.Egunkarietako idazkuntza eta Interne-tekoa ez da bera. Alde batera utzita bal-darragoa den ala ez. Ezberdina da. La-burragoa da, saltaka egiten da, txinpar-ta bat hemen, bestea han, link-ak bate-ra eta bestera ibiltzeko…

Horrek esan nahi du, Interneten da-biltzan ikasleek, oharkabean ere, siste-ma horri guztiari jarraitzen diotela, etaberaien funtzionamendu mentala eresistema horrekin ari dela. Beraz, zer al-datzen ari den hausnartu beharra dau-kagu. Eta liburua transmisio bide baka-rra balitz bezala erabiltzea ez da bideegokia, biak aintzat hartu beharko dira.Baina ez dut uste liburuan soilik oinarri-tutako sistemak egungo beharrei eran-tzuten dienik.

Hori idatziari dagokionez, eta ahoz-kotasunari dagokionez, berriz, kon-tuan izan behar da, lehen, ahozkotasu-naren iturri nagusiak bi zirela: etxea eta

22 •hik hasi • 143. zenbakia. 2009ko abendua

anjellertxundi

E

“Iruditzen zaitirakaslearen lana

gehiegi burokratizatudela. Eta irakasleak,neurri handi batean,

irakastearen ofizinistakere badirela…

Hainbeste txosten, etahainbeste gorabehera.

Ez dakit horiek guztiakbeharrezkoak diren,

baina garai batekotransmisio pertsonalari

indarra kentzen diohorrek guztiak.

”

kalea. Gaur, etxean, ez da hitz egiten.Bueno, gutxiago hitz egiten da. Azke-nean, familia ez da osorik biltzen ma-haiaren inguruan, biltzen denean te-lebista piztuta dago, eta ezin da hitzegin… Orduan, ahozkotasunarentransmisioan, baina baita balioen trans-misioan ere, horren garrantzitsua deniturri horrek indar handia galdu du.

Noski, gurasoek seme-alabekineguneroko gaiez hitz egiten ez badute,alferrik da. Izan ere, horrelakoetan ezzara bakar bakarrik ahozkotasunatransmititzen ari, eduki batzuk transmi-titzen ari zara, alegia, zuk duzun mun-duaren ikuspegia. Baina hori falta bal-din bada, ume horiek erreferentziarikgabe daude. Nolabait, telebistako, ka-leko, Interneteko… bonbardaketa ja-saten ari dira, erreferentzia garrantzi-tsurik gabe.

Eskolak balioen transmisioan duengarrantzia aipatzen da sarritan. Bai, es-kolak balioen transmisioan garrantziadu, baina ez da gurasoen transmisioa-ren ordezkari. Nahiko balu ere, ezingoluke ordezkatu. Besteak beste, ikaslebakoitza familia batetik datorrelako.Balioen transmisioaren iturri nagusia,noski, familia da.

Ahozkotasunaren eta balioentransmisioa etxetik herrenkabaldin badoaz, eskolak bere gainhartu behar al du ardura hori?

Eskola beti da familiaren laguntzabat. Azken batean, eskolarena asma-zioa da, familiak berez bete behar luke-en kontu bat bete ezin duelako. Garaibatean, XVII eta XVIII. mendeetan, fa-milia aberatsek irakasle pribatuak kon-tratatzen zituzten etxerako. Orduan,eskolaren funtzioa horren baliokideada. Beraz, beti izan da familiaren la-guntzaile.

Familia aldatu denean, eta familiakbere lana betetzen ez duenean, ezin daguztia eskolaren gain utzi. Nolabait es-kolak eta familiak bat egin beharra dau-kate. Eskolak familiari ardurak eskatubehar dizkio.

Gizartea, beti, eskolari ari zaio eran-tzukizunak eskatzen, baina, alderan-

tziz? Eskolak ezin du familia ordezkatu;orduan, familiari ere erantzukizunakeskatu behar zaizkio.

Zein dira, zure ustez, eskolak betebeharko lituzkeen oinarrizkofuntzioak?

Balioei dagokienez, nik elementubatean zentratuko nuke eskolaren egi-tekoa. Eta ondoren, guztia haren ingu-ruan ardaztu. Eta elementu hori berdin-tasuna da. Diru gehiago duzulako, edobeste kolore batekoa zarelako, edo ide-ologikoki zure gurasoak ez dakit nola-koak direlako… Ez zara horregatik ho-bea edo okerragoa izango. Berdinta-sun horren inguruan, nik zuri ematendizudana eta zuk niri ematen didazunaparean daude. Nik eskerrik asko edobarkatu esaten dudanean, ari naiz onar-tzen besteak esaten didana, eta, or-duan, bestea onartzen ari naiz, ez daformula sozial hutsa. Formula horrenatzean badago filosofia bat, eta, horre-lakoak esaten ditudanean, zerbaitgehiago adierazi nahi dut.

Eta irakaskuntzari buruz, aldiz, 14urtera arte, erabateko ardatza hizkun-tza da. Baten batek esango du: Norma-la Lertxundik hori esatea, bera idazleizanda… Baina azaldu egingo dut. Ma-tematika hizkuntzaren bidez irakastenda, geografia hizkuntzaren bidez ira-kasten da, irakasgai guztiak hizkuntza-ren bidez irakasten dira, eta, nolabait,hizkuntza erregistro ezberdinen –abs-trakzioa, deskriptiboa, adierazlea…–antolamendua litzateke eskolak irakas-ten duena.

Matematikako irakasleak esangodizu: “Ni ez naiz hizkuntza irakaslea”.Gezurra. Zu, batez ere, hizkuntza balia-tzen ari zara, matematika irakasterakogaraian. Horrek esan nahi du hizkun-tzaren aldetik erantzukizuna duzula.Eta ikasi egin behar duzula, jakin eginbehar duzula, matematika irakastekogaraian zer-nolako hizkuntza darabil-zun. Izan ere, matematikari zenbat etahobeto doakion hizkera bat erabili, or-duan eta hobeto irakatsiko duzu, etaikasleek hobeto jasoko dute.

Gainerako guztiaren atzean hiz-


kuntza dagoela jakitea, uste dut horixeizango litzatekeela ardatz nagusietakobat. Berdin-berdin zait hemen izateaedo hizkuntza transmisioan bat ere ara-zorik ez daukan Salamancako eskolabatean izatea. Gurean euskarak dituenarazoak, elebitasunaren arazoak…,horiek aintzat hartu gabe ere, iruditzenzait hizkuntzak izan behar lukeela ar-datza. Eta gure kasuan, are gehiago.

Beraz, esango zenukeahozkotasuna edo komunikatzekogaitasuna erakutsi beharkoliratekeela?

Hizkuntzaren bidez, lau gauza ba-karrik egiten ditugu. Entzun, erantzun,irakurri eta idatzi. Lau horiek dira arda-tzak, eta hemen ez da sartzen gramati-ka, esaterako. Edo ez da sartzen testu-azterketa. Sartzen dira aipatutako lauelementu horiek. Eta lau horiek jardu-naren bidez ikasten dira.

Izena eta izenondoa bereizten jaki-teak gauza bakarra ziurtatzen du, izenaeta izenondoa bereizten ditudala. Bai-na ez hizkuntza gehiago dakidala. Bai-na inoiz eskola batetik pasatu ez den etahizkuntza izugarri ondo dakien mutilkoskor baserritar bati, izena edo ize-nondoa den galdetuta…, ez du jakingo.Lau ardatz horiei dagokienez, jakina,

lehendabizi ahozkotasuna indartu be-harko duzu, eta, ondoren, ahozkotasu-na albo batera utzi gabe, irakurketa etaidazkuntza.

Inpresioa daukat, txikitatik hasita,material tradizionalari gero eta garran-tzi gutxiago ematen zaiola. Baina, ma-terial tradizionalean, erritmoa dago,musikaltasuna, hizkuntzaren berarenoinarriak daude… Adibidetxo bat jarri-ko dut: “Putakume alaena!” Euskal-tzaindiak dio “alaena” dela zuzena.Guk, baina, jan egiten dugu eta “alena”esaten dugu. Zergatik baina? Lauko ho-rren ondoren (putakume), guk hirukobat behar dugulako, lau-hiru sistemamusikalak hala eskatzen digulako.

Hori dena, haurrentzako kantue-tan, poematxoetan, saltoka ibiltzekojolasetan…, horietan guztietan presen-te dago musikaltasuna. Euskara estili-zatzeko moduak ere tradizioan daude.Eta horrekin guztiarekin batera, hiz-kuntzaren jenioa dago. Hortik datornire konbentzimendua: tradizioa askobaliatuko bagenu ere, gutxi baliatukogenukeela.

Bada Azkuek jasotako testu bat:”Udaberriko lore polita non izan zaraneguan? Abazuzien beldurragatik sar-turik zelai barruan”. Ikasle batek ez da-kiela zer den "abazuziak"? Baina nola

ikasi ditugu denok hitz berriak? Horikantatzen ari denean zer axola zaiohaur bati "abazuzia" zer den jakitea.Ulertzen du testuingurua. Eta hantxegeratu zaio abazuzia. Eta, halako bate-an, entzungo du berriro, eta hara, hori-xe zen, kazkabarra bizkaitarrentzat.

Baina, hori egiten ez badugu, era-bat mugatzen dugu haren hizkera. Esa-ten da, “umearen mailan hitz egin”. Bai-na nola, ordea, haurren mailan hitzegin? Normal hitz egin behar zaie. Gukere ez ditugu ulertzen esaten zaizkigunguztiak. Eta testuinguruak testuak adi-na balio du, hizkuntza bat ikasteko pro-zesuan.

Gaur egun, ikasle guztiekerabiltzen dute ordenagailua.Guztiek erabiltzen dute Internet.Haurrak baliabide horienerabileran ere hezi behar ditueskolak?

Adibide bat jarriko dut. Dudarik ezdago, euskararen zuzenketarako, be-reziki ortografiarako, baita formakzaintzeko eta horiek errespetatzekoere, Xuxen aplikazioa baliabide ezinhobea da. Baina, baita ere, mugatu egi-ten du.

Hizkuntza guk jarriko dizkiogunmugak baino zabalagoa da, beti.Behin, iloba ikusi nuen idazlan bat egi-ten eta “honek eta hark konpontxoegin dute” idazten. Gure etxean askoerabiltzen dugun espresioa da, elkarhartu dutela edo esateko. Konpontxoegin, beraz. Orduan ikusten dut, Xuxe-nek konpontxo gorriz markatu dionez,ados jarri ziren idazten duela! Berak ba-daki, agian, Xuxenek zuzendu dion be-zala irakasleak ere agian ezabatu egin-go diola… Orduan, zuzendu egiten dueta ados idazten du. Zer esan nahi duhorrek? Didaktika behar duela Xuxe-nek ere. Xuxenek gorriz markatutako-ak maila honetako zuzenketa esan nahidu, baina ez du esan nahi guztia gaizkidagoenik.

Teknologia berri guztiek beren di-daktika behar dute. Beren alde onak di-tuzte, baina, gauza guztiek bezala, era-bilera txarra izan dezakete. Eta txarrari

24 •hik hasi • 143. zenbakia. 2009ko abendua

anjellertxundi

E

“Hizkuntzarendidaktika, berez,

praktikoki ebaluatuezina da. Baina

ebaluatzen da, hainzuzen ere,

hizkuntzarenirakaskuntzarako

gutxien balio duen etaaskotan eragozpena

den gauza bat, alegia,gramatika. Sarritan

eragozpena besterik ezden kontu bat da, eta

horretan energiagastatzea…

”

ereerrepa-ratu behar diogu, konpontxoren ka-suan bezala. Ikasleak garbi jakin behardu Xuxenek, edo beste teknologia edobaliabide berriren batek, bere zerbitzu-ra egon behar duela, eta ez alderantziz.Baina hori erakutsi egin behar zaio, etainork esaten ez badio… Hori pasatzenda gaur egun gaztetxoek eskura dituz-ten baliabide guztiekin, Internetekin,sare sozialekin…

Hezkuntzaren egituraketak,antolatuta dagoen moduak,horrek ere arazoak sortzen ditusarritan.

Egia esan, ez dut asko ezagutzenantolaketa nola dagoen. Egia da irakas-kuntzako gaiek arduratzen nautela, etabeti iruditu zait Kafkaren gazteluanegongo bagina bezala dela, halako bu-rokrazia batekin.

Nik uste dut, ez hezkuntzan soilik,ez eskolan bakarrik, uste dut gizartekobeste alor askotan ere gaitz bera dagoe-la. Gure hezkuntza sistemaren izurrite-rik handiena Espainiako sistemareneredura jartzea da, haren bertuterik ga-be eta haren akats guztiekin osatutakoaizatea.

Eta berriro ere hizkuntzara etorrikonaiz. Salamancako irakasle batek gaz-telera erakusteko erabiltzen duen di-daktika berarekin eta baliabide berdi-nekin euskara irakasten ahalegintzeaastakeria hutsa da. Lehendabizi, bi hiz-kuntzen sistema erabat ezberdina da,eta funtzionamendua ere ezberdinadenez, didaktikak ere hortaz hausnartuegin beharko du. Euskarak nola fun-tzionatzen duen galdetu beharko du:bere izaera aglutinanteak, bere dekli-nabideak, bere silabak eta silabakeransten jarduteko joerak, ergatiboko

"K" hotsaren ahoskerak… Horiek guz-tiek duten eragina, gaztelaniarekin al-deratuta, guztiz ezberdina da. Gainera,horri egoera soziala ere gehitu beharkogenioke. Ez gara guztiok euskaldunak,alderantziz baizik, eta horrek ere eraginsozial jakin bat dauka. Salamancakoirakasleak ez dauka arazo hori, eta ezdu horretaz arduratu beharrik. Hala etaguztiz ere, ez eskolarekin bakarrik, te-lebistarekin ere, lehen esan dudan be-zala, guztiarekin, gure eredua Espai-niakoa kopiatzea da. Eta, esan bezala,akatsak gehiago izaten dira onurak bai-no. Eta uste dut hortik kalte handia da-torkigula.

Urrutira joan gabe, nik badakit fran-tsesak eta italierak zer garrantzi ematendioten ahozkotasunari. Eta baita ere,adin batetik aurrera, literatura idatziari.Ikasle horiek guztiek, hemengo arazo-rik gabe, irakurriak dituzte hainbat etahainbat oinarrizko testu, eta ezagutzendituzte beren errepertorio herrikoikokantuak eta ipuinak eta… Sistema horiindarrean dute Frantziako Iraultzatik,eta sekulako indarra eta sekulako tradi-zioa du. Italian ere berdintsu gertatzenda. Baina, gero, beste kontu bat ere ba-dago. Beraientzat, esatera noanak zen-tzugabekeria ematen badu ere, oina-rrian eta eskematikoki frantsesaren etaitalieraren arazoa euskararena bera da:hizkuntza hegemonikoen gero eta itzalluzeagoa. Gaur frantsesaren defentsariburuzko liburuak irakurtzen badituzu,denak dira nik euskarari buruz hitz egi-teko aplikatu ditzakedanak. Eutsi eginbehar diogu honi, eta nola eutsi, etaetorkizunean zer… Eskema psikologi-koa berdina da. Nolabait, bere buruahegemonia horren aurrean defendatubehar duenarena. Eta, noski, egoerahorietan dauden hizkuntzen didakti-kak, edo behintzat horrela barneratzendutenenak interesatzen zaizkigu. Ezzaizkigu hizkuntza inperialisten didak-tikak interesatzen, eta ez dut inperialis-ta kutsu politiko hutsarekin esaten. In-perialista, edo hegemonikoa nahiagobada… Ezin dugu hizkuntza hegemo-niko baten dinamika planteatu. Fran-tsesak eta italierak kezka horiek baldinbaditu, guk?


e k a r p e n a k

2009ko irailaren 7an,Bilboko Es-kurtze Institutuko Haur Hezkuntzadepartamentuko sei irakaslek Buda-pesteko (Hungaria) Pikler Institutuaizenez ezagutzen den umezurtzetxearen ataria gurutzatu genuen,gaztelaniaz egin den lehendabizikoikastaroan parte hartzeko, ezinez-koa ematen zuena egia bihurtuz.Lerro hauen helburua esperientziahori gure herrian zabaltzea da.

Eskurtze BHI, Bilboko Irala auzoandagoen Bigarren Hezkuntzako ikaste-txea da. Gure eskaintzen barruan, Lan-bide Heziketako Haur HezkuntzakoGoi Mailako zikloa nabarmentzen da,eta, azken urteotan, buru-belarri gabil-tza haurtzaroari buruzko ezagueran,hau da, 0 urtetik 3ra bitarteko umeariburuzkoan, sakontzeko lanetan.

Hori dela eta, hainbat proiektu eginditugu, eta egiten ari gara, hainbat he-rrialderekin (Finlandia, Suedia, Italia,Estonia, Alemania…) elkarlanean. Eta.noski, gure inguruko haur eskola pri-batu zein publikoekin, ikastolekin etabeste zenbait pertsonarekin (Rosa Jo-vé, Vicenç Arnaiz) eta kolektiborekin(Adarra, Kiribil…) ere egin dugu lan.Testuinguru horretan kokatu behar du-gu gure esperientziaren hasiera.

Proiektu berriak bilatzeko asmozeta Internetek eskaintzen digun infor-mazioa aztertzen ari ginela egin ge-nuen topo Emmi Pikler izenarekin.Ezaguna egin zitzaidan niri. Izan ere, Pi-kler eta Lóczy berbak psikomotrizitate-

ari buruzko hitzaldi batean entzun ni-tuen lehen aldiz. Kiribil elkarteko Mon-tse Bilbaok, mugimendu libreari buruzesaten ari zena hobeto azaltzeko, ume-zurtz etxe batean grabatutako irudiakerakutsi zizkigunean, hain zuzen ere.

Irudi haiek izugarrizko zirrara sortuzuten nigan, eta haur txikien arretari

buruz neukan ikuspegian 180 gradukoaldaketa adierazi zuten. Irudiak MyrtaChokler argentinarraren Moverse en li-bertad dokumentaleko gaztelaniazkobertsiokoak ziren.

Myrtaren hitzei ez nien gehiegi erre-paratu; umeen eta hezitzaileen jarreraizan baitzen zur eta lur utzi ninduena:harmonia, oreka, poza, lasaitasuna, se-gurtasuna eta konfiantza nabaritzen zi-ren. Bai hezitzailearengan, eta baitahaurrarengan ere.

Hitzaldia amaitu zen, urteak pasatuziren, eta ikusitako irudiek bizirik jarrai-tzen zuten nire gogoan. Eta, halako ba-tean, Emmi Piklerri buruzko artikulubat aurkitu genuen Infancia aldizka-rian. Autonomía y cooperación en la vi-da cotidíana, hain zuzen.

Artikulu horretan, nik ikusitakoaazaltzen eta kontzeptualizatzen zen,eta orduan erabaki nuen, erabaki ge-nuen, hobeto esanda, bilatzen jarraitu

Bilbotik Budapesteko Pikler Institutura

Kataluniako eta Euskal Herriko taldea Budapesten.

LEIRE ABERASTURI BILBOKO ESKURTZE INSTITUTUKO IRAKASLEA

behar genuela, Eskurtze BHIko HaurHezkuntza departamentu osoa ari bai-kara horretan.

Horrela, Lóczy Institutuarekin ha-rremanetan jartzea lortu genuen. Insti-tutu horretako Eszter Mozes pedago-goarekin harremanetan jarri, eta e-mailbidez elkarri idazten hasi ginen. EszterMozesek gaztelaniaz hitz egiten du. Ha-sieran informazio pixka bat eskatzengenion, baina, helburu komunak ge-neuzkala ikusirik, abenduaren erdial-dean, Mozesek Budapesteko egoitzabisitatzera gonbidatu gintuen. Denbo-ra galdu barik, hegazkin txartelak erosi,eta Hungariako hiribururantz abiatunintzen, ikastetxeko prestakuntza ar-duradun gisa.

Ondorengo lerroetan Pikler peda-gogiaren oinarrizko zenbait printzipioeta bisitatu dugun institutuaren historiaapur bat azalduko dizkizuet.

Emmi Pikler

Budapesten (Hungaria), Buda al-dean, Lóczy izeneko kalearen 3. zenba-kian dago Pikler Institutua. Haur jaio-berrietatik hasi eta 3-4 urte bitartekoumeak hartzen ditu.

1946an, Hungariako gobernuakEmmi Pikler kontratatu zuen Budapes-teko umezurztegi bat zuzentzeko.Pikler doktorea 1902. urtean jaiotakopediatra hungariar bat zen. Vienan(Austria) jaio bazen ere, bere bizitzakourte gehienak Budapesten igaro zi-tuen. Unibertsitateko ikasketak Aus-triako hiriburuan egin zituen, eta han,


Pirquet doktorearen klinikan laneanzebilela, bere praktika profesionalarenoinarrizko printzipioak izango zirenakaurkitu zituen:

* Motrizitate librea: egoera sozialeta kultural ezberdinetako umeak az-tertu ondoren, mugimendu askean he-zitako umeek istripu larri gutxiago iza-ten zituztela konturatu zen. Are gehia-go, ume horien mugimenduak askozere orekatuagoak, seguruagoak eta ga-ratuagoak zirela.

* Zainketa uneak: motrizitate libre-an hazteko, ezinbestekoa zen umearigiro fisiko eta afektibo segurua eskain-tzea. Puntu horretan, ezinbestekotzatikusten ditu Piklerrek zainketa uneak.

Higiene eta elikadura uneetan, bes-teak beste, hezitzaileak harreman pri-bilegiatua eraiki behar du umearekin.Horretarako, ezinbestekoa da denboranahikoa izatea umearen behar fisikozein afektiboak asetzeko.

Une berezi horiek emango dioteumeari segurtasuna, ondoren, librekieta modu autonomoan mugitzeko. He-zitzaileak urregorrizko denbora eskai-niko dio, garrantzitsua dela erakutsikodio, harengan, umearen gaitasunetan,konfiantza osoa duela erakutsiko dio.

* Umea bere buruaz eta inguruazohar dadin ahalbidetzea: helburu horilortzeko, garrantzitsua da gertakarienerregulartasuna. Piklerrek zainketenkoreografia bat garatu zuen, eta peda-gogia horretan lan egiten duten hezi-tzaile guztiek era berean jokatzen duteume guztiekin. Noski, ume bakoitzakbehar duena jasoko du.

Budapestera itzuli aurretik, Pikler

doktorea bereak bezalako ideia aurre-rakoiak zituen pedagogo batekin ez-kondu zen, eta haur bat izan zuten. Izanzuten alaba Vienan aurkitutako printzi-pioetan heztea erabaki zuten, eta emai-tza onak ikusirik, beraien lanean apli-katzeari ekin zioten.

Pikler judua zen, eta XX. mendeko30eko hamarkadan Hungariako go-bernuak juduekin zerabilkien politikazela eta, ezinezkoa zen harentzat klini-ka, ospitale eta beste zenbait erakunde-tan lan egitea. Horregatik, familia pe-diatra lanetan aritu zen urte askoan. Fa-milia horiekin, alabarekin jarraitutakoprintzipioak probatu nahi izan zituen:umea gai izango da, bere kabuz uztendugun heinean, bere garapen erritmoaerrespetatzen dugun heinean, gehiagoeta hobeto ikasteko –esertzen, zutik jar-tzen, ibiltzen, jolasten, berba egiten,hausnartzen…–. Piklerrek lelo bat izanzuen beti: “Izan konfiantza umeak berekabuz garatzeko duen ahalmenean”.Eta lelo horrekin hasi zuen bere ibilbi-dea Lóczyn.

Pixkanaka, Pikler oso pediatra fa-matua egin zen, eta gero eta familiagehiagorekin egiten zuen lan. Lehena-go aipatu dugunez, 1946. urtean Hun-gariako gobernuak umezurtz etxe batzabaltzea erabaki zuen –gerraren on-dorioz edo tuberkulosiak jota hil zirela-ko gurasorik gabe gelditu ziren hau-rrentzat– , eta Emmi Piklerri eskainizion zuzendari kargua.

Garai hartako gobernua komunistazen, eta Pikler bera ere komunista eza-guna zen. Eskaintza onartu zuen uneanhasi zen Lóczy Institutuaren historia.


Institutuaren lehen urratsakOrdura arte familiekin egindako la-

na erakunde batean abian jartzean, Pi-klerrek eta haren lankideek argi zeuka-ten amaren eta umearen arteko harre-mana ezin zela berregin erakunde bate-an. Hala ere, uste zuten posible zelaumearen garapen fisiko eta psikologi-ko sanoa eta orekatua ahalbidetukozuen giroa sortzea.

Piklerrek ordura arte familiekinpraktikan jarritako printzipioak era-kunde batean aplikatzea erabaki zuen;umezurtz etxean hezitako umeek etxe-etan hezitakoek bezalako bizi baldin-tzak izatea zuen helburu. Hau da, hau-rrak garapen egokia izateko behar-beharrezkoak ziren baldintza fisikoakzein afektiboak izatea.

Garrantzitsua zen familiaren fun-tzioak umezurztegi barruan betetzea,eta, horregatik, ume bakoitzaren beha-rretatik abiatuta, ahalik eta zaintzailegutxien jarri zituen haurren inguruan.Horrela, umezurtz etxera heltzen zenunetik alde egiteko ordura arte, ahaliketa pertsona gutxien izango zituen he-zitzaile lanetan.

Umeekin zeuden hezitzaile guztiekkoreografia edo erritual berari jarrai-tzen zioten. Horregatik, institutuan ga-rrantzi izugarria zuen zaintzaileen pres-takuntzak. Piklerrek kaleratu egin zi-tuen hasierako langileak, ez baitzutenharen lan egiteko modua onartzen.Neska gazteak kontratatu zituen, etainstitutuan bertan prestatu. Gaur egunere antzeko antolamendua izaten ja-rraitzen dute. Hezitzaileek pedagogoeta psikologo talde baten laguntzadute, eta behaketak, informazio truka-

ketak, datuen azterketak… izugarrizkogarrantzia dute eguneroko lanean.

Hainbat azterketaren emaitzak1964. urtean Hungariako zientzia-

ren akademiak umezurtz etxean zeu-den umeak aztertu ostean, ondoriozta-tu zuen Lóczyn hezitako umeek ez zi-tuztela ume instituzionalizatuek zituz-ten ezaugarriak (René Spitz).

1968. urtean, UNESCOk Lóczyn he-zitako ehun gazte aztertu zituen, etapsikologikoki eta afektiboki garapeneta jarrera normala zutela egiaztatuzuen. Ikerketa horren ondoren, LóczyInstitutua ezaguna egin zen munduosoan.

Gaur egun, nazioarteko 14 Pikler el-karte daude mundu osoan. Frantzia-rrak 25 urte bete ditu dagoeneko. Bar-tzelonan Pikler Heinsterberg elkarteadago, eta Euskal Herrian oraintxe arigara lehendabiziko urratsak ematen.

1970. urtean, zuzendari Judit Falkzela, Lóczy Institutua Hungariako Insti-tutu Metodologiko bilakatu zen, eta ho-geita zortzi urtean lan hori bete du, hauda, hungariar umezurtz etxe eta haureskolen aholkularitza lana bete du.

Gaur egun, 0 urtetik 3ra bitartekoumeak hartzen dituzten Hungariakohaurtzaindegiak Piklerren printzipio-etan oinarritzen dira, eta nahiko ondofuntzionatzen dutela esan beharradago.

1989. urtean institutu metodologi-koa izateari utzi zion, eta Pikler Funda-zioa sortu zen. Egun, Anna Tardos dafundazioko zuzendaria. Pikler hil etahiru urtera hartu zuen fundazio izena,eta, ordutik, Emmi Pikler Institutua ize-

nez ezagutzen da. Emmi Pikler Buda-pesten hil zen, 1984an.

Gure bisitaIrailaren 7tik 11ra Kataluniako eta

Euskal Herriko 14 lagunek –horietatik 6Bilboko Eskurtze ikastetxekoak–Lóczy Institutuan gaztelaniaz egin denlehendabiziko ikastaroan parte hartze-ko aukera izan dugu. Askoren ustez,hau izan da profesionalki izan duten es-perientziarik onenetarikoa. Zerbaitmugitu zaigu barruan, benetako altxorbat aurkitu dugula sentitzen dugu: tal-deko lana, umearekiko begirunea,errespetua eta konfiantza bultzatzendituen pedagogia bat topatu dugu. Per-tsona bere osotasunean eraldatzenduen pedagogia. Bai umea eta bai bera-rekin lan egiten duen hezitzailea, biakeraldatzen ditu.

Hunkituta heldu gara, baina emo-zioak ez gaitu itsutzen. Lan handia du-gu aurretik, bizitakoa hausnartu behardugu, apurka-apurka jasotako mezuakgure barnean egituratzen joan. Bainabidea aurkitu dugulakoan gaude, edo,gutxienez, bide hori markatzen dueniparrorratza.

Datorren irailean berriro itzulikogara, baina ordura arte Eskurtze BHIkolangileok gure prestakuntza proiektue-kin jarraitzeko asmoa dugu, eta, horienbarruan, Pikler Pedagogiak izugarriz-ko garrantzia izango du; gai horretanespezialistak direnekin ikasteko auke-ra izango dugu, gainera.

Guztiok zaudete gonbidatuta, nos-ki. Lan hau guztion artean egin beharbaitugu, ez dago beste erarik.


Etorkinen seme-alabakeskolan: zer aldatzen

ari da?

Orain irakasle eskoletan daudenestudianteek, ikasketak bukatuta es-koletara itzultzen direnean irakaslemoduan jada, berehala sumatuko duteeskola ez dela ezagutu zuten berbera,zenbait aldaketa garrantzitsu gertatudirela urte gutxian. Horietako bat etor-kinen seme-alaben eskolatzea da.

Euskal gizartera milaka pertsonaetorri dira azkeneko urteotan. Eta hez-kuntza sistemara milaka ikasle berri,Espainia kanpotik iritsitakoak. Umehorien eskolatzea ez da oharkabe pasahezkuntza sisteman, jakina. Ez diraeuskal ikastetxeetan eskolatzen direnlehenengo etorkinak, espainiar estatu-tik etorritakoak kontuan hartzen badi-tugu. Badirudi, baina, estatuz kanpotikheldutako immigrazio berri horrek on-dorio desberdinak izan dituela, aurre-koarekin konparatuta.

Azken urteotan klaustro ugariri gal-detu ahal izan diet haien ustez zer alda-tu den hezkuntza sisteman azkenekourteotan estatuz kanpoko immigrazio-aren ondorioz, alegia, zer eragin dau-kan ikasle etorkinen seme-alabeneskolatzeak ikastetxe batean.

Kultura eta hizkuntzaDatozen ikasleen artean nekez aur-

kituko dugu EAEko hizkuntza ofiziale-

tako bat –euskara, hain zuzen– dakie-nik. Berria da, baina, hezkuntza siste-

man gaztelania ere ez dakiten ikasle-

ak egotea. Ikasle horiekin irakasleek ezdaukate “bitarteko hizkuntzarik”. Ho-rrek ondorioak dauzka. Halaber, hain-bat guraso ere ez dira ondo konpon-tzen gaztelaniaz, eta, oro har, gurasoenparte hartzea eskolan oso mugatuaizan daiteke.

Bestalde, hizkuntzari dagokionez,autoktonoen eta etorkinen “aukera-

ketak” desberdinak dira ereduei da-

gokienez. 2007-2008 ikasturtean, etor-kinen seme-alaben artean % 45,4 A ere-

duan zegoen eskolatuta, % 27,8 B ere-duan eta % 26,8 D ereduan. Kopuru o-soarekin konparatu ahal dugu: 2007-2008 ikasturtean matrikulatutakoen %20,7 A ereduan zeuden, % 23,2 B ere-duan eta % 56,1 D ereduan. Hiru urtekoikasleetatik, % 68,8 hasi zen D ereduaneta % 6,5 A ereduan.

Datu horiek zuhurtasunez irakurribehar dira, sinplekerietan ez erortzeko.Ezin dugu orain luze azaldu zein arra-zoik eramaten dituen familia horiekbertako populazioa baztertzen ari denaukeraketak egitera; esango dugu soi-lik euskararen normalizazio prozesuaez dela oraindik erabat burutu, eta ne-kez sentituko dutela etorkinek euskaraikasteko beharra. Oso ondo dakigu,bestalde, EAEko autoktono gehienekere ez dakitela euskara eta ez direlaikasten ari: gaztelaniaz dakiten etorki-nek euskal herritar gehienek beste da-kite, alegia, euskaraz ez dakiten guztiekbeste.

Era berean, kulturak dibertsifika-tu egin dira gelan. Jakin badakigu ikas-leak inoiz ez direla izan erabat homoge-neoak kulturalki. Aniztasun hori, bai-na, nabarmen areagotu da, eta, badagarrantzitsuagoa den gauza bat: orainhainbat ikasleren jatorrizko gizarteaketa kultura erreferentziak ezezaguna-

galdeidazue

?Amelia Barquin

MONDRAGON UNIBERTSITATEKO (HUHEZI) IRAKASLEA


goak dira irakasleontzat. Beste sistema batean eskolatu diren

ikasleentzat, eskolako eta gelakoarauak eta ohiturak desberdinak izandaitezke: autoritatearekin harremana,emakume eta gizonen arteko harrema-na, denboraren kontzepzioa, gatazkakbideratzeko moduak, hitzaren erabile-ra, materialen erabilera egokia, jabetza-ren kudeaketa... Esan bezala, hezkun-tza erakundea ez da batzuetan jabetzenarau eta ohitura horiek izan badirelaeta, batez ere, adin batetik aurrera, ja-kintzat ematen du ume guztiek badaki-tela haiekiko egoki jokatzen.

Gurasoen eskola ohiturak ere des-berdinak izan daitezke: batzuek zail-tasunak izango dituzte etxeko lanetanumeei laguntza emateko; memento ja-kin batzuetan irakaslearekin biltzekoeta hitz egiteko ohitura ez dago kulturaguztietan hedatuta, eskolak umearekinarazo larri bat ez badauka behintzat.Bestalde, eskolan parte hartzeak esannahi du trebetasun batzuk eduki behardirela: jendaurrean hitza erabiltzea, do-kumentu formalen irakurketa kritikoa,ordutegiz kanpoko jarduerak kudea-tzea… Parte hartzea ez da dirudien be-zain erraza pertsona askorentzat, batezere, hori guztia egiteko hizkuntza ez ba-dute ondo menperatzen. Horri gehitubehar zaio, noski, guraso askok dauka-ten denbora eza.

Halaber, eskola beti esparru gataz-katsua izan bada ere, gatazka berriaksortzen ari dira ikastetxeetan: zerbaitegin behar al du eskolak neska musul-man bat zapia ekartzen hasten denean?Eta jantokian kontuan hartu behar al di-ra kultura batzuen elikadura-debekuerlijiosoak? Eta generoei egotzitako ro-lei dagozkien jokaera batzuk?

Eskolatze egoerakUme gehiago heltzen dira ikastur-

tea hasita dagoela. Familiek urte osoanmigratzen dute, eta ez oporretan edoirailean soilik, baita ikasturtea hasitadagoenean ere. Baliteke, beraz, ikasleberriak azaroan, otsailean edo apirile-an hastea eskolan. Ikasle berantiarrenkopurua ere igo da; zortzi urte bainogehiagoko umeen eskolatzea. Gerta

daiteke, bada, martxoan ikasle berri bateskolatzea, hamahiru urterekin, gazte-laniaz eta euskaraz jakin gabe.

Kontuan hartu behar da ume ba-tzuk ez direla inoiz eskolatu, edo mo-du prekarioan eskolatu direla edo,maizago, haien eskolatzea bestelakoaizan dela. Alde batetik, beste herrialdebatzuetan umeak hemen baino beran-duago hasten dira eskolan. Lehen esko-la ohiturak eta eskola kultura aipatu di-tugu, baina kontuan izan behar da, ha-laber, sistema desberdinetan lantzenden curriculuma: ume horiek zer ikasiduten matematikan, ingurunean, musi-kan eta plastikan, geografian… eta ber-tako curriculumaren arabera zer ikasibeharko duten.

Horri gehitu behar zaio etorkinenseme-alaben mugikortasuna handia-goa dela, oro har, autoktonoen seme-alabena baino. Gehiago dira, haien ar-tean, ikasturtea bukatu gabe eskola uz-ten dutenak, beste batean matrikula-tzeko. Esan dezakegu “pobreen mugi-kortasuna” dela: gurasoek etxe merke-ago bat eta lan baldintza hobeak bestenonbait aurkitu bezain laster, familiaosoa mugitu egingo da. Bestalde, ikaslehorrekin afektuzko harremana eta in-plikazioa izan duten irakasleek etaikaskideek ere galera sufrituko dute.

Egoera horiek ondorio garrantzi-tsuak dauzkate ikastetxearen antola-kuntzari dagokionez: ikastetxea pres-tatu behar da etorri berriei harrera eta ja-rraipen egokia egiteko, berdin dio zeinmementotan, zein adinarekin eta zeineskolatze motarekin etortzen diren.Izan ere, klaustroek gero eta argiagoikusten dute egoera horiek aldez aurre-tik planifikatzea askoz hobea dela in-probisatzea baino.

Azpimarratu behar da, bestalde,ezaugarri horiek taldeak heterogene-oagoak egiten dituztela hainbat alder-ditan. Eskolako hizkuntzaren ezague-ran izan dezaketen ondorioa nabarme-na da: D ereduko gela batean eskolahizkuntza ondo dakiten ikasle batzukegongo dira; beste batzuk duela zen-bait urte eskolatu dira eta aurrerakun-tza handiak egin dituzte; bi ikasle pasa

den ikasturtean sartu ziren gelan etapixkanaka ikasten ari dira. Gela bereanikasturte hasieran iritsitako ikasle batdago eta, azkenik, pasa den astean hel-dutako beste bat, oraindik ia ezer ere u-lertzen ez duena. Talde horretako ira-kasleak aniztasun hori egoki kudeatubeharko du, ikasle bakoitzak ikasten ja-rraitzeko daukan mailatik abiatuta; ho-rixe izango da bere erronka nagusieta-ko bat.

Ikasleen egoerakDakigunez, zenbait familiaren

egoera ekonomikoa eta soziala baz-terketaren mugan dago. Argi dago fa-miliaren ibilbideak, baldintza ekono-mikoek, bizi baldintzek, lan baldin-tzek… eragin handia daukatela umea-ren egunerokotasunean eta ongizate-an eta, beraz, baita eskolan egotekomoduan eta ikasteko gaitasunean ere.

Ikasle horien familien egoera ju-ridikoa eskasagoa da ikasle autokto-noen egoerarekin alderatzen badugu.Izan ere, ez dituzte bertakoen eskubi-deak, haiek lan eskubideak babestekoaukera gutxiago dauzkate eta, gainera,harrera-gizarteko segurtasun indarrensusmopean daude.

Autoktonoon jarrerak etorkine-kiko, bestalde, ez dira beti positiboak.Hainbat mesfidantza, beldur eta kezkazabaldu dira etorkinen inguruan, etabaita haien umeen eskolatzearen ingu-ruan ere: ez direla beti behar bezala in-tegratzen, euskararekiko eta euskalkulturarekiko haien jarrera ez dela betiirekia, eta, batez ere, hezkuntza kalita-tea jaitsi egiten dela gela batean daude-nean… Adierazpen horiek entzun dai-tezke guraso autoktonoen ahotan, bai-na baita zenbait irakasleren ahotan ere.Galdera batzuk etortzen zaizkigu buru-ra ideia horien aurrean: nola ulertzendugu “integrazioa”?, zer da hezkuntzakalitatea?, egia da euskararekiko haienjarrera ez dela egokia?, zeren arabera e-san daiteke hori? Aurreiritzi horiek he-datuta daude gizartean eta eskolan, etaeragina daukate umeen eta haien fami-lien harreran eta hezkuntza komunita-tearekiko harremanean.

Adela Cortinak oso egoki azaldu


Berria da hezkuntza sisteman gaztela-nia ere ez dakitenikasleak egotea.Irakasleek horiekin ez dute “bitartekohizkuntzarik”.

?

duenez, xenofobia baino, “aporofo-bia” da zabalduen dagoen jarrera, ale-gia, pobre edo ahulekiko fobia. Pertso-na batzuekin ez dugu harremanik nahi,ez atzerritarrak direlako, baizik eta po-break direlako. Hainbat gurasok argidaukate haien seme-alabentzat berengizarte mailan edo gorago dauden la-gunak nahi dituztela, inoiz ez behera-gokoak.

Ondorioz, eskola batzuetan “kon-tzentrazioak” gertatzen ari dira. Es-kola batean ume etorkinen kopuruahandiago egin ahala, guraso autoktonobatzuk hasten dira seme-alabak eskolahorretatik ateratzen. Horren ondorioz,leku gehiago geratzen dira libre, etaurtean zehar ailegatuko diren etorki-nak eskolatzeko erabiliko dira. Horiguztia oso bizkor gerta daiteke; zenbaitikastetxe bost urtean pasatu dira ikasle-ria erabat autoktonoa izatetik ikaslegehienak etorkinen seme-alabak izate-ra. Ikastetxe horietan ez da islatzen au-zoko edo herriko gizarte osaera; horre-gatik “ghettoak” deitzen zaie.

Etorkinen seme-alabak “atzerrita-rrak” dira hainbat autoktonorentzat:nahiz eta hemen bizi, hemengo eskola-ra joan, hemengo hezkuntza sistemanikasi, hemengo kulturan hezi…, autok-tono batzuentzat ume horiek kanpota-rrak dira eta izango dira beti. Gehienak,bestalde, Hirugarren Mundutik datoz,harrera gizartearen ikuspuntutik, mun-du txiro eta prestigiorik gabeko batetik,hain zuzen.

Gerta daiteke etorri berriek dolufasea jasaten egotea atzean utzitakoguztiagatik eta gure artean bizi dituztenbaldintza zailengatik. Badago terminobat, “akulturazio estresa”, eta erabiltzenda beste herri batera doan pertsonarensufrimendua adierazteko. Alegia, etor-kinek oinarrizko arazoak dituzte eta oi-narrizko arazo horiekin daude ardura-tuta: lana, etxebizitza, paperak, familia-ren egoera, umeen eskola... Ezagutzenzuten mundua utzi dute: familia, lagu-nak, bizimodua, paisaia, hizkuntza...eta ezagutzen ez duten mundu bateanmurgildu dira. Ez dituzte mundu horre-tako klabeak ezagutzen, eta ez dakite

eutsi ahal izango dioten. Horrek ondo-ez emozional handia sortzen du bai na-gusiengan bai umeengan.

Zenbait ondorioNahiz eta agerikoa izan, ñabardura

bat egin beharra dago: ume etorri berriguztiek ez dituzte partekatzen goian ai-patutako ezaugarri guztiak edo ez di-tuzte partekatzen gradu berean; ez daegokia pentsatzea heldu berri bakoi-tzaren atzean ezaugarri multzo hori da-goenik bere osotasunean. Egia da, bai-na, umeon artean ezaugarri horienmaiztasuna handiagoa dela.

Analisi honetan ez ditut “zaila” eta“zailtasuna” hitzak saihestu nahi izan,nahiz eta batzuei desegokiak irudituzuzentasun politikoaren izenean, hitzhoriek erabili baitituzte hainbat irakas-lek egoera berriaren inguruan dauka-ten pertzepzioa azaltzeko. Horri biz-karra ematea ez litzateke egokia, gureustez.

Izan ere, zerrendatutako elemen-tuen multzo horri begiratzen diogune-an, berehala konturatzen gara ikasleberriak zailtasun eta ahalegin iturriesanguratsua direla irakasleentzat, etaez bakarrik iritsi berritan, baizik denbo-ra luzean. Zerrenda horrek azaltzen du,hain zuzen, etorkinen seme-alabaknahi eta bilatzen ez diren ikasleak dire-la eskola askotan, gehienetan ez esate-agatik.

Eta sinpleegia izango litzateke jarre-ra hori xenofobiari egoztea, besterikgabe. Egia da irakasleen artean ere, bes-te hainbat herritarren artean bezala,sentimendu xenofoboak egon daitez-keela, baina hori ez da nahikoa etorki-nen seme-alabak eskoletan hartzeko“gogo falta” azaltzeko. Ikusi dugun be-zala, ikasturtean zehar edozein me-mentotan eskolatzen dira ikasle horiek,adin guztietan, eskolako hizkuntza batedo biak jakin gabe, eta agian ezagutzamaila desberdina dute dagokien maila-rekin alderatuta; batzuk dolu fasea jasa-ten ari dira utzitako guztiagatik eta gureartean bizi dituzten baldintza zailenga-tik; haien gurasoek eta eskolak zailta-sunak dauzkate elkar ulertzeko; he-mengo eskola ohiturak ezezagunak

zaizkie oraindik… Alderdi horiei guz-tiei egoki erantzuteak ahalegin handiaeta ordu asko eskatzen ditu ikastetxe-an, eta irakasle askok sentitzen dute ho-rretarako baliabideak falta zaizkiela,eta baita prestakuntza ere.

Dudarik gabe, kezka horiek oina-rria dute eta administrazioak beharbezala erantzun beharko lieke, alegia,behar diren baliabideak eta prestakun-tza eskainiz.

Beste ikuspegi bat: ikasleenaBaina gure hausnarketa honetan

ikuspegi nagusia falta zaigu, hain zu-zen, eskola inklusibotik datorrena. Da-kigunez, eskola inklusiboaren helbu-rua ez da ume guztiak “ume estandarra-ren” trokelera eramatea; ume bakoi-tzak bere ezaugarriak dituela kontuanhartzen du. Aldi berean, eskolak eza-gutzen ditu, estimulatzen ditu eta era-biltzen ditu, ume bakoitzak bere dohai-nak eta gaitasunak ahalik eta hobekiengara ditzan. Eskola horrek komunitate-aren zentzua sustatzen du, parte izatea-ren eta onartua izatearen zentzua. Argidago eskola inklusiboa utopia bat dela,baina baita ere hainbat ikastetxe etahainbat irakasle urrats sendoak ematenari direla utopiarako bidean.

Goian zerrendatutako alderdiak,beraz, beste modu batean ikusi ahal di-tugu: horiexek dira hemengo hez-kuntza sisteman ikasle berriek aurki-tu ahal dituzten oztopoak. Horren on-dorioz, hezkuntza sistemak moduakbilatu beharko ditu oztopo horiei aurreegiteko eta konponbideak aurkitzeko.

Izan ere, gero eta gehiago dira pre-mia horretaz jabetzen ari diren irakas-leak eta ikastetxeak. Hainbat irakasle


konturatzen dira profil berriko ikasleenaurrean egokitzea beharrezkoa dela,eguneratzea eta neurri berriekin eran-tzutea; eta konturatzen dira, halaber,hezkuntza sistemaren eta horko profe-sionalen ardura behar berrien aurreanegoki jokatzea dela. Azken finean, norkesan du irakaslearen lana erraza denik?Zailtasunei uko egitea ez dago irakasleonen jokaeren artean. Ez al da hori, hainzuzen, zailtasunen aurrean bideak bila-tzea, irakasle onaren eginkizuna?

Aukerak eta erronkakOrain arte gure analisian zailtasu-

nak eta oztopoak hitz gakoak izan dira,baina etorkinen eskolatzean hainbat al-derdi positibo ere badaude. Eta horiekaurkitzea irakasleok egin behar dugunprozedurazko ariketa da, behar-beha-rrezkoa.

Jardunean dauden hainbat irakas-leri galdetu diet zeintzuk diren etorki-nak haien ikastetxeetan eskolatzeanikusten dituzten abantailak. Hemenbildu ditut han-hemenka aipatu dituz-tenak:

Aniztasuna aberastasuna da: “Des-berdintasunek ikaskuntzarako aukerabikainak eskaintzen dituzte”. Desber-dintasun kulturalaz eta sozialaz gauzabera esan daiteke. Baina, noski, hori ezda berez gertatzen. Hori egia izateko,aniztasunarekin egiten den kudeake-tak egokia izan behar du, alegia, irakas-leak aniztasuna altxor bat dela sinestubehar du, ikasleei horrela transmititubehar die eta aniztasun hori eskoletan

esplizituki erabili behar du. Bestela ez.Ikasle etorri berriak ezin ditugu ba-

lioetsi “defizit teoriaren” arabera,ezin ditugu ikusi “ezer gutxi dakiten”ikasle moduan. Ikasle horiek iraganadaukate, hainbat ezaguera dauzkate,eta ezaguera horiek estimatu behar diraeta eskolan erabiltzeko aukerak bilatu.Ikasle guztiek badaukate zer ikasi besteguztiengandik. Irakasleek ere bai.

Etorkinen eskolatzeak aldaketakeskatzen ditu: antolaketan, estrategie-tan, metodologian, hausnarketetan...Berrikuntza bultzatuko du eta aniztasu-na egoki tratatzera eramango gaitu. Ka-litatezko hezkuntza lortzeko besteurrats bat izan daiteke. Lehen esaten ge-nuen bezala, aniztasunaren aurreanmetodologia guztiek ez daukate era-ginkortasun berbera; metodologia tra-dizionalaren eskasia are nabarmena-goa da gelan aniztasuna handia dene-an. Ikasle berriei esker, hainbat irakaslezalantzan jartzen ari dira beren irakaste-ko moduak, eta bide eta prozedura be-rriak eta berriztatzaileak bilatzen ari di-ra, aniztasunari hobeto erantzuteko.Baina aldaketa horiek ez dira egokiakizango soilik ikasle berrientzat, baiziketa guztientzat, bereziki gela horietaneta metodologia tradizionalarekin jadaeskola porrota jasaten ari ziren ikasle-entzat.

Immigrazioak agerian uzten dituoraindik gizartean eta eskolan dauz-kagun erronkak:

- Aniztasunaren trataeran. Askotari-ko aniztasunaren trataeran oraindikegin behar dugun ahalegina gogora-razten digu.

- Euskararen normalizazioan. Etorriberrien eskolatzean sortzen zaizkigunzalantzek eta kontraesanek euskararenegoera oraindik ez normalizatua na-barmentzen dute, eta oraindik egitekedagoena gogorarazten digute.

- Gizartearen kohesiorako balioe-tan eta gatazken trataeran. Etorri berrieigatazkatsuak direla leporatzen zaie,baina ez da ahaztu behar autoktonookere gizarte gatazkatsu batean bizi gare-la eta gatazken kudeaketari buruz askoikasi behar dugula.

- Talde batzuen bazterketan. Esta-tuz barneko aniztasun kulturalaren ku-deaketa ez da orain arte erabat arrakas-tatsua izan, eta hor ere asko ikasi behardugu. Ijitoekin garatzen den hezkuntzada horren adibide esanguratsuena.

- Kulturen errespetuan. Estatuzkanpotik etorritakoek gogorarazten di-gute estatu barrutik ere etorri direlahainbat ikasle (Galiziatik, Extremadu-ratik…). Birplanteatu arazten diguorain arte kultur aniztasun horri ere zerarreta eman diogun.

Hainbat balio lantzeko aukera ereematen du: ikasle bakoitzak besteakerrespetatzea eta estimatzea, laguntzaeskatzea / eskaintzea / ematea / jaso-tzea, elkartrukatzea, entzuten ikastea,anbiguotasuna toleratzea, gatazkak bi-deratzea...

Aukera ematen die ikasle guztieikonpetentziak garatzeko, askotarikomundu batean modu osasuntsuan bi-zi ahal izateko. Behar-beharrezkoakdira konpetentzia horiek: aintzat har-tzea kultura desberdinen planteamen-duak, balioak, mundu-ikuskera eta ha-rremanak izateko modua; errespetua /estimua beste kulturekiko eta bestekulturetako pertsonekiko; komunika-zio gaitasunak, gatazkak bideratzekogaitasunak... Ezaguera horiek ez diramatematikan edo ingurunean ikastendirenak baino garrantzi gutxiagokoak:hein handi batean konpetentzia horienezagatik gure munduan, egunero, ge-rretan eta gatazketan gertatzen direnhilketek hala baieztatzen dute.

Eskolan izandako esperientziakxumeak bezain boteretsuak dira zen-tzu horretan: beste jatorri bateko lagunbat izatea txertorik onena da xenofo-biarekin eta sinplekeriaren kontra; jato-rri marokoarreko lagun bat daukan au-toktonoak nekez adieraziko ditu oro-korkeriak eta irainak marokoarren edoetorkinen kontra, eta alderantziz.

Ikasle etorri berrien eskolatzeakplanteatzen digu, azken finean, zer gi-zarte mota izan nahi dugun etorkizu-nean eta zer egiteko prest gauden horilortzeko. Irakasleen lana eta inplika-zioa ezinbestekoa da bide horretan.

Autoktonoon jarrerak etorkinekiko ez

dira beti positibo-ak. Hainbat mesfi-dantza,beldur eta

kezka zabaldu dira etorkinen

inguruan,eta baita haien umeen eskolatzearen

inguruan ere.

?

Bide eginean jarraitzen dugu zuen

ekarpenekin eta parte-hartze

handiagoarekin aberastu nahi dugularik.

Hik Hasi proiektua irekia

den heinean, interesa duen edonoren

parte-hartzea gustu handiz hartzen dugu.

Jar ezazu zure aletxoa euskal

hezkuntzaren

aldeko ekimen honetan.

berriakabendua

Azaroaren 6an Donostiako MiramarJauregian Euskararen Kontseiluak antola-tutako Euskararen erabilera areagotzekoestrategiak eskolatik abiatuta jardunaldiakegin ziren.

Hasierako hitzak Kontseiluko Xa-bier Mendiguren idazkariak aurkeztuzituen, esanez: “Euskararen normaliza-zio osoa lortzerako orduan, berebizikogarrantzia du eskolak edo hezkuntza-sistemak ikasle euskaldunak sortzeak.Ikastetxeek eta hezkuntza munduakberebiziko ekarpena egin diote euska-raren normalizazio-prozesuari, ikasleasko euskarara gerturatu eta euskal-dunduz.

Urteak daramatza Kontseiluak hez-kuntza-arloko proposamenak kalera-tzen. 2006an, ele biko irakasteredueninguruan honako azterketa burutuzuen: juridiko-legala, soziolinguisti-koa, psikolinguistiko eta glotodidakti-koa eta operatiboa. Azterketaren emai-tza izan zen Ikasle guztiak euskaldun-tzeko Kontseiluak egiten duen propo-samena, 2006ko azaroan aurkeztuta-koa.

Bestalde, 2008ko abenduan osatu-tako Ikasle euskaldun eleanitzak sor-tzen proposamena, Hezkuntza arlokobazkide guztien babesa izan zuena.Hauxe izan zen EAEko Hezkuntza Sai-


Eskararen erabilera areagotzeko estrategiak eskolatik abiatuta

lak 2007an osatutako “Hizkuntzak ira-katsi eta ikasteko markoa EAEn” legea-ren garapenerako Kontseiluaren pro-posamena. Honakoak ziren proposa-menaren eduki garrantzitsuenak:

- Etapa eta ziklo bakoitzean hizkun-tzen arteko denbora-banaketa.

- Ikastetxe guztiek izan behar dutenhizkuntza-proiektua aberastea.

- B2 helburua egoki neurtzea.Bere helburu nagusia, derrigorrez-

ko irakaskuntzak ikasle euskaldun ele-anitzak sortzea, hau da, 16 urtekin eus-karaz B2 maila, gaztelaniaz Hegoalde-an edo frantsesez Iparraldean lortzenden maila, egiaztatzea, eta, atzerrikohizkuntza batean, behintzat, B1.

Nabarmena da, euskararen norma-lizazioa eta belaunaldi berrien euskal-duntzeari begira, ikastetxe barruan etaeskola-denboran burututako lana ezdela nahikoa. Horren haritik, ikastetxe-etatik abiatuta, euskararen normaliza-zioa helburu duen hainbat egitasmolantzen ari da hainbat esparrutan: ikas-gela, eskola, herria, udalerria eta udalezgaindiko administrazioa… beti ere, es-kola-denboran egiten den lanaren osa-garri. Honen garrantzia ikusita, iaz aur-keztutako lanari jarraipena eman nahiizan dio Kontseiluak eta aurretik abia-tutako esperientzia hauek bildu eta sis-tematizatu ditu txosten batean. Honen

emaitza, esku artean dugun Euskara-ren erabilera areagotzeko estrategiakeskolatik abiatuta liburua izan da. Edi-zioa hiru hizkuntzatan dago, euskaraz,gaztelaniaz eta frantsesez.”

Jarraian, liburuaren laburpena eginzuen Arantxa Urbek, esanez: “Kontsei-luaren iritziz, euskarak izan behar dueskola-hizkuntza. Horrela zehaztu ge-nuen iaz aurkeztutako Ikasle euskal-dun eleanitzak sortzen proposame-nean. Alde batetik, oinarri zientifikoe-tan arreta jarri dugu: adituek eta ikerke-tek erakutsitako ondorioak direlako.Eta bestetik, esperientziak erakutsita-koari so egin diogu: 30 urteko ereduenaplikazioak eman dituen emaitzakkontuan izan ditugulako.

Apustu garbia egiten dugu biharkobelaunaldiak euskalduntzea ahalbide-tuko duten murgiltze- eta mantentze-ereduen alde. Errealitate desberdinakberdintasunez landuta, eta momentuhonetan euskara eta gaztelania edofrantsesa ez daude berdintasunean, ezdugu hasierako desberdintasuna eza-batzea lortuko, eta horixe da gure hel-burua. Beste jite bateko politika eta eki-menak beharko dira honetarako, ikasleeuskaldun eleanitzak sortzea ahalbide-tuko dutenak.

Hori guztia kontuan, ikasgela, es-


estrategiak eskolatik abiatuta

Josep VallcorbaKataluniako Generalitateko “Llenguasi Entorn”eko zuzendariorde orokorra aritu zen EuskararenKontseiluak antolatutako jardunaldietan. Bere esanetan,katalanera da eskola hizkuntza ikastetxe guztietan. Hori,adostasun handiz lortu da, bai jendartean eta bai alderdi po-litikoen artean, Kataluniarako kohesionatzaile delakoan.

1998ko Hizkuntza Politikako legeak hala zioen: Katala-nera hizkuntza Kataluniako nazioaren nortasuna garatze-ko funtsezko bitartekoa da, komunikaziorako oinarrizkotresna, integraziorako eta herritarren kohesiorako, edononjaio direlarik.

Josepen esanetan, hizkuntzen ezagutza eskubideenberdintasunerako, kalitaterako eta ekitaterako bermea da.

Etorkin ugari dituen herria da Katalunia. Azken bi ha-markadetan estatu kanpotik joandakoak, gainera. Egoeraezaguna ez denak sortzen duen “beldurra” dela-eta, beldurhori arazoan bihurtu behar dela eta “arazoa” soluziobideanbilakatu behar dela esan zuen. Horrela, hezkuntza arra-kasta arlo guztietan (ikastekoan, pertsona gisa, lan mun-duan eta arlo sozialean) bilatzean datza erronka.

kola, herria, udalerria eta udalez gain-diko administrazioak, diskurtsoa… etabakoitzean zer egin euskararen erabi-lera sustatzeko proposatu zuen”.

Ikastolen Hizkuntz Proiektua.Planteamendu teoriko-praktikoa aur-kezten Irune Urbina eta Kristina Boanaritu ziren.

Familia eta eskola norabide bereanjoatearen beharra azimarratu zuen Iña-ki Eizmendik.

Kiroletako prestatzaileek nola joka-tu beharko luketen euskararen erabile-ra sustatzeko, beraien esperientzietatikikusita aritu zenNaia Inza.

Aisialdia zer den eta haren garran-tzia programa desberdinak garatzekoorduan azpimarratu zuen Jaime Altu-nak.

Julen Etxeberria, Koldo Tellitu etaMikel Ormazabal euskararen erabilerasustatzeko gakoei buruz aritu ziren,

beraiek ikusten dituzten aukerak etazailtasunak azaldu zituzten.

Euskararen erabileran tresna infor-matikoek (Blogak, Wikiak…) dutenbaliagarritasuna eta garrantzia azpima-rratu zuen Maite Goñik.

Amaitzeko, Kataluniako Generali-tatetik etorritako Josep Vallcorba arituzen. Kataluniako eskola hizkuntza zer-gatik den katalanera eta horrek jendar-tean duen kohesio ahalmena azalduz.

Katalanera eskola hizkuntza maila guztietan


Adarra pedagogia erakundeakemakumeen aurkako biolentzia azter-tzeko jardunaldiak antolatu ditu. Dato-rren abenduaren 15ean eta 16an Bilbo-ko Bolunta aretoan (Zabalbide 1, AldeZaharra).

Jardunaldi horiek hiru helburu na-gusirekin antolatu ditu:

- Genero indarkeriari buruzko iker-keta zehatzak deskribatu eta zenbaitondorio aztertzea.

- Emakumeen kontrako indarkeriagainditzeko zailtasunak identifikatueta ibilbideak asmatzea.

- Esperientziak eta baliabideak el-kar trukatzea.

Hezkuntzan, gizarte zerbitzuetanedo erakundeetan parte hartzen dutenpertsona guztiei zuzenduta daude jar-dunaldiak. Hots, eskola eta gizartea ho-betu nahi duten guztiei –irakasle,ikasle, guraso, elkarte…– dago zabalik.

Izen ematea doakoa izango da, etajardunaldien lehenengo egunean eginbeharko da Boluntan bertan. Lekuamugatua izango da.

EGITARAUAABENDUAK 15, ASTEARTEA 17:00etan: Izena ematea eta doku-

mentazio banaketa. 17:15ean: Jardunaldien aurkezpena.17:30ean: Hitzaldia eta eztabaida:

Genero biolentzia prebenitzea eredukomunitariotik. Lidia Puigvert Mallart(CREA, Bartzelonako Unibertsitatea)

ABENDUAK 16, ASTEAZKENA 17:15ean: Genero biolentzia Bilbo-

ko nerabe eta gazteen bikote harrema-netan. (Bilboko Udala) Elisa Usategui(EHU-UPV)

18:30ean: Taillerra: Maitasun erro-mantikoa eta tratu txarrak. Ianire Esté-banez (Deusto-San Inazio moduloa,Emakume Zerbitzuaren laguntzailea).

Hezitzea sexu-biolentziaeraustekoasmoz

Nik ere baditut eskubideak

Vianako (Nafarroa) Erentzun ikas-tolako 6.mailako ikasleek saria lortudute Nafarroako Abokatuen Elkarteakantolatzen duen Yotambientengode-rechos lehiaketan. Erentzun Ikastola-ko ikasleek haurren eskubideen ingu-ruko laburmetraia aurkeztu zutenlehiaketara eta 1.000 euroko saria es-kuratu zuten. Dirua gelarako eta Ikas-

tolarako materiala erosteko baliatuko dute. Ba omen zuten “bihozkada bat”,baina ez omen zuten saririk espero. Joan den urriaren 30ean joan ziren sari ba-naketara 6.mailako ikasleak, gurasoak eta Fultxo Crespo irakaslea. Oso gusturaitzuli ziren guztiak Vianara, jasotako sariarekin.

“Haurrek eskubideak haurrei azalduta” izeneko laburmetraia sarituahttp://www.erentzun.blogspot.com/ helbidean ikus daiteke. Zorionak Eren-tzun Ikastolako 6.mailako ikasleei, eta zorte on finalean!

IX. Psikomotrizitate jardunaldiak

Azaroaren 13, 14 eta 15eanGasteizko Europa jauregian izanziren jardunaldietan jende uga-rik hartu zuen parte.

Aurten honakoak izan diragonbidatuak: Bernard Aucoutu-rier (Psikomotrizitate Praktika-ren sortzailea), Sonia Compostella (Asefop-eko psikomotrizista eta formatzai-lea), Luis Casanovas (medikua, diafreista), Mª Jose Intxausti (psikologoa, psiko-motrizista, Bergarako eskolako irakaslea) eta Pello Añorga (idazlea, ipuin kon-talaria, Mondragon Unibertsitateko HUHEZIko irakaslea).

Aniztasun Afektibo-Sexuala

Gehitu Euskal Herri-ko Gay, Lesbiana etaTransexualen elkarteakAniztasun Afektibo-se-xuala haur eta lehenhezkuntzan izeneko jar-dunaldia antolatu zuenazaroaren 7an, Donos-tiako Berritzegunean.

Besteak beste, on-dorengo gaiak jorratu zi-ren: nola landu sexu

aniztasuna heziketan, osa daitezkeen unitate didaktikoen adibideak, haur etalehen hezkuntzarako material bereziak…

Hizlariak Mercedes Sanchez Sainz eta Melani Penna Tosso izan ziren.

Zure helbide elektronikoan Hik Hasiri buruzko azken berriak eta hainbat albiste jaso nahi badituzu, gure buletin elektroni-koan harpidetu besterik ez duzu egin behar. www.hikhasi.com web orrian izena eman, eta etxetik mugitu gabe jasoko duzuHik Hasiren berri!

Gure buletin elektronikoa jaso nahi al duzu?

Eskuartean proiektu interesgarriak izango dituzue, ziur. Maiz, apalen batean ahaztuta geratzen dira, ordea, eta guk, hautsakendu eta horiek partekatzera bultzatu nahi zaituztegu. Ikastetxeetan erabiltzen diren proiektuak, materialak, fitxak, irudiak,gidoiak, powerpointak, unitate didaktikoak... partekatzeko aukera duzue gure web gunean. Guztion artean, hezkuntza abe-rasteko aukera dugu. Anima zaitezte besteekin PARTEKATZERA!

Partekatzeko proiektuak

Datorren hilabeteko eztabaidarako galdera...>>> Eusko Jaurlaritzaren curriculum dekretu egitasmoak euskara eta gaztelania “parekatuko” ditu. Isabel Celaá HezkuntzaSailburuaren hitzetan, “elebitasun orekatua” lortzeko helburuarekin. Bide horretatik helburua betetzea posible dela uste alduzu?

Hik hasiren web gunean dugun EZTABAIDAGUNEA paperera ekarri dugu. Hilero, web orrian jasoko ditugun iritzienlaburpena izango duzue eta baita hurrengo galdera zein izango den ezagutzeko aukera ere. Hona hemen maia-tzeko eztabaidak utzi diguna...

>>> Administrazioak etorkinen eskolatzean esku hartzen du batzuetan. Zenbait herritan, adibidez, eskola jakinetarabideratzen dituzte. Bide egokia ote da hori?

>Zer gertatzen den esatera ausartzen bagara, zergatik ez dugu esaten zer egin beharko genukeen? Beldurraren bidez kontrolaezartzen dela dioen azterketarekin ados nago . Baina, ordea, ez daukat garbi nola jokatu beharko genukeen gure geletan, ikaste-txeetan, etxean...

Hitz egitea, kasuak agertzea, hausnartzea, aukera desberdinak ikertzea, hipotesiak azaltzea, irteera posibleak irudikatzea, dau-den interesak ezagutzea... Ziur ezertxo ere jakin gabe, pentsamenduak konpartitzea bidea izan litekeela uste dute, gure buruak ba-rrura begira sentitzeko eta mundura begira jartzeko. Mariluz

> Presio mediatikoa bai, noski bizi dugula! Eta horren eragina? Ez da jende arruntarengana soilik iristen. Adibide gisa, azken a-txiloketek (Arnaldo, Rafa, Miren...), aurreko beste askok bezala, epaileen menpekotasun jokaera nabarmen uzten dute.

LABen egoitzako bileran lau kide omen zeuden. Beste sei atxiloketa banan-bana kalean hartuak. Hamar horiek osatzen ari o-men ziren mahai berri bat polizia-komunikabideen arabera.

Epaileen erantzuna: bileran zeuden lauetatik batzuk kartzelara eta beste batzuk kalera. Banan-bana hartutako seietatik, batzukkartzelara eta besteak kalera. Emaitza: Hamar haietatik, bost kartzelara eta bost kalera. Nork uler dezake?

Epaileek presio mediatikoari ihes egiterik ez badute, bere epaia zuzendua eta baldintzatua baldin bada, nola eska diezaiekeguobjektibotasuna irakasleei, hezitzaileei, gurasoei ? Oro har, edozein hiritarrii?

Eskolak, nire ustez, oinarrietara jo behar du. Giza eskubideak adostea, errespetatzen diren ala ez behatzea eta horri buruz haus-nartzea, aterabide posibleak aztertzea, eta, ondorioz, jarrera aktiboa hartzea. Ez dago beste biderik, bestela, faxismoa elikatzen a-rituko gara. Miren B.

>Badakit berebiziko garrantzia duten informazio batzuk badaudela. Hala ere, komunikabideetako informazioa, oso interesa-tua denez, erltibizatu egin beharra dago. Horretarako, beste aukera hipotetikoak mahai gainean jarri eta posible izan litezken alaez aztertzea komeni da, absurdoraino iritsiz.

Ondorioz, komunikabideetan agertzen dena erlatibizatzen ikasiko dugula uste dut. Eta ez da gutxi, ezta?. Maria Teresa


argitalpenak

Ekilibristaren polkaMikel Zubeldia

EUSKALTZAINDIA/BBKHiri gris batean girotuta, elkarrekin

lotura duten bost narraziok osatzen du-te 2008ko Txomin Agirre eleberri sariaeskuratu duen Mikel Zubeldiaren la-nak. Jon Gallimore protagonistak, Mar-grit Makay aktorearen zentzurik gabe-ko ihesa kontatuko dio irakurleari.Identitateaz, pertsonen arteko gataz-kez, maitasunaz... hitz egiten du •

Mari Zipriztinek ez du zorionekogaleperrik nahi

Myriam Cameros / Nunila LópezTXALAPARTA

Errealitatea txikitan kontatutako etasinetsitako ipuinetatik urrun dagoelakonturatu diren eta konturatzen ari di-ren hamaika emakumeen istorioa daMari Zipriztinena. Ironiaren eta irudienadierazkortasuna erabiliz, emakumeaeta gizarte-arrakasta lotzen dituzten es-tereotipoak hankaz gora jartzen ditu.•

Hiru otso Amaia Hennebutte Millard

IKASHiru liburuk (Hiru xerri ttipi, Otsoa,

axeria eta ahuntzak eta Otso gosetua)osatzen dute Ikas pedagogia zerbitzuakargitaratutako bilduma honek. Gainera,irakurri ez ezik istorioak entzun ere egindaitezke. Izan ere, hiruak, giro musikalberezi batekin CD batean grabatu baiti-tuzte. Lanak euskal kultur erakundea-ren sorkuntza saria jaso zuen 2007an•

Nire amak ez dauka erremediorikA. Mendizabal / JM. Morcillo

ELKARIratik hamabi urte ditu eta oso argi

ditu bere helburuak. Amak, ordea, osobestelako ideiak ditu; espezial samarrada, xelebrea ez esateagatik. Bateko ar-tista izan nahi du, besteko naturista, etabeste batean bidaiatzeko grina sartzenzaio. Amaren burutazioekin estu eta la-rri ibili ohi dira aita eta alaba. Iratik be-rak kontatuta hamaika pasadizo barre-garri topatuko dituzu liburu honetan.•

Zer da zure burmuinari buruzdakizuna?

Francisco J. RubiaGAIAK

Galdera asko daude oraindik eran-tzun gabe gizakien burmuinaren ingu-ruan. Eta uste oker asko ere baditugu.Dena den, neurozientziari esker gerozeta gauza gehiago dakigu gure buruangertatzen denari buruz. Liburu honetan60 galdera erantzungo dituzte, eta osozabalduta dauden zenbait uste dese-gingo dizkigute.•

Nur eta oihan misteriotsuaMartinez de Lezea/ Juan Luis Landa

EREINNur bere lagunekin joango da gau

bat pasatzea oihan misteriotsura. Ari-tzen laguntzarekin motxilak kargatu di-tuzte bizkarrean eta oihanean jarri dutekanpin-denda. Zakuetan sartu dira loegiteko, baina prakagorrien istorioekinezin lorik hartu dabiltza... Hurrengogoizerako, Nurrek eta bere lagunek ba-dute beste lan bat ere, oihanean ezkuta-turik dagoen altxorra bilatzea. •


... nora joangogara?

Euskal Herriko Meatzaritzaren MuseoaBurdinaz betetako bagoiak

Museoaren aurre-aurrean, zeru za-balpeko Concha II meatzea dago. Itsa-soaren maila baino hogei metro baxua-go dago. 1961etik 1993ra arte ustiatuzuten meatzea. Urtean 50.000 tona bur-dina ateratzen zuten 700 meatzari ingu-ruk. Izan ere, meatzaritzak garrantzihandia izan du Euskal Herriko indus-trian. XIX. mendean izan zuen garai go-rena sektore horrek, Meatzaldean be-reziki. Lurralde horretan burdina oso u-garia eta kalitate onekoa zen. Mineralagainazalean zegoen, eta, horregatik,erauzketa estalperik gabe egiten zen.Meatze jarduera horrek ondare indus-trial nabaria utzi du Meatzalde guztian,eta horri buruzko azalpenak ematen di-ra museoan.

Meatzaritzaren Museoaren bestehelburuetako bat meatzaritzaren in-dustria ondare hori babestea da. Hala,meatzaritza sektorean erabiltzen zirentresnen bilduma zabala ikusi ahal izan-go du bisitariak. Balio historiko handi-

ko piezak ikus daitezke; esate batera-ko, mineralaren garraiorako erabiltzenziren bagoien eta bagoneten bildumaosatuena dute Gallartako museoan. Eraberean, zulaketak egiteko tresnak, Biz-kaiko meatzaritzan historikoki erabili-tako makineria eraberritua, mineralengarbiketarako tromelak eta egunerokoerabilerako hainbat tresna ere (lanpa-rak, oinetako bereziak, bagoiak konta-tzeko abakoak, maskarak, laztabinak…Pieza horien artetik gehienak Bizkaikomeatzaritzaren urrezko garaitik –XIX.mendearen bukaera eta XX.aren hasie-ra– gordetzen diren bakarrak dira.

Meatzaritzaren ondare horrek guz-tiak garbi adierazten du zeinen garran-tzitsua izan zen burdinaren ustiapenaBizkaiko industrian. Jarduera horrek,Euskal Herriko paisaia naturala, sozialaeta ekonomikoa izugarri aldatu zituen.Bizkaiko meatzaritzaren ondarean, na-

barmentzekoak dira hainbat herritangorde diren kiskaltze labeak, trenbide-ak, minerala garraiatzeko baldeen airelerroak….

1986an sortutako MeatzaritzarenMuseoa Kultur Elkarteak bildu ditu ai-patutako pieza horiek guztiak, eta Biz-kaiko meatzaritzari buruzko doku-mentazio zabala ere bildu du. Urte ho-rietan guztietan, irabazi asmorik gabe-ko elkarte horretan hainbat boluntarioaritu dira lanean. Elkartearen arduranagusia Bizkaiko garai bateko meate-gietako materiala bildu, eraberritu etadokumentazioa jasotzea izan da.

Museoaren eskaintzaEuskal Herriko Meatzaritzaren Mu-

seoak Euskal Herriko meatze kultura-ren eta historiaren ikerketa, babesa etahedapena ditu helburu, besteak beste.

Horretarako, hezkuntza egitaraua-


Meatzaritzaren Museoak EuskalHerriko meatzaritzaren kultura etahistoria, bereziki, Bizkaiko Meatzal-deari dagokiona, ikertzea eta heda-tzea du helburu. Bizkaiko Enkarte-rrietan kokatuta dago museoa, Ga-llarta herrian, garai batean Bizkaikomeatzaritza industriaren erdiguneaizan zen lekuan.


-Astelehenetan, 09:00etatik 14:00etara.-Asteartetik ostiralera: 11:00etatik 14:00etara eta 16:00etatik 19:00etara.

(Udan 20:00ak arte).-Larunbat eta jaiegunetan: 11:00etatik 14:00etara eta 16:00etatik 19:00e-

tara. (Udan 20:00ak arte).-Igandeetan: 11:00etatik 14:30era.

iAbanto Zierbenako hiltegi zaharra. 48500 Gallarta, Bizkaia.

Harremanetarako: Telefonoa: 946 36 36 82Helbide elektronikoa: [email protected]: http://www.museominero.net

Ordutegia:

Meatzaldea ezagutzen:Uztailean udalekuak antolatzen ditu Meatzaritzaren Museoak 8 urtetik

12ra bitarteko haurrentzat. Modu jolasgarri eta kulturalean, gaztetxoekgure arbasoek utzitako ondarea hurbiletik ezagutuko dute.

Familientzat:Uztailean jarri zuten abian familiei eskainitako ekimen hau. Elkarrekin

ikasi eta ongi pasatzeko aukera ematen du. Familia bakoitzak meatzari-tzaren munduan barneratzeko aukera izango du museoak emango dionmaterialari esker. Jolas eginez ikasteko aukera paregabea da.

Gure historia,burdina:Bisitaldia Lehen Hezkuntzako 3. eta 4. mailako ikasleei eta Batxilergo-

ko ikasleei zuzenduta dago. Modu dinamiko eta entretenigarrian, Bizkaikoindustrializazioa ezagutuko dute. Horretarako, irakasleak material didakti-ko bat izango du ikastetxean, museora bisitaldia egin aurretik lantzeko.

Ondoren, bisitaldi berezia egingo da museoan, eta gai hauek landukodira: burdingintza eta meatzaritza tradizionala, industria hazkundea, mea-tzaritza azpiegitura, meatzariak eta bizi baldintzak, politika eta gizarte indarberriak, eta gizarte klase baten sorrera.

Bukaeran, hiru dimentsiotan egindako ikus-entzunezko bat proiekta-tuko da. Aurretik entzundako azalpenak barneratu diren ala ez jakiteko jo-las moduko bat izango da.

Sutegia piztea:Hilabeteko azken igandean sutegia martxan jartzen da, eguerdiko

12:00etan. Burdina lantzeko antzinako teknikak ezagutzeko aukera es-kaintzen du, eta, aldi berean, burdinola batean egiten zen lanera hurbiltze-ko parada ere bai. Aldez aurretik hitzordua zehaztuz gero, bisitaldia ere e-gin daiteke egun horretan.

Jarduerak:

EEUUSSKKAALL HHEERRRRIIKKOO MMEEAATTZZAARRIITTZZAARREENN MMUUSSEEOOAA

ren barruan, jarduera ugari prestatu di-tu museoak.

-Erakusketa iraunkorra (bisitaaldez aurretik hitzartuta):

Lehenenik eta behin, bisitariek XIX.mende amaierako eta XX. mende ha-sierako meatzaritza tradizionalari bu-ruzko ikus-entzunezkoa ikusiko dute.

Ondoren, Meatzaritzaren Museoa-ren aldamenean dagoen Concha II me-ategia bisitatu ahal izango da. Concha IImeategia Europako burdin meategihandiena izan zen garai batean. 50 kilo-metroko galeriak ditu.

Azkenik, museoko aretoak bisitatueta gaiari buruzko hainbat esparru lan-duko dira, Euskal Herriko meatzaritza-ren historiaz apur bat gehiago jakiteko.


atzeko atetik

*

HIK HASI BIZITZEN...

Gogoan dut ikasle nintzeneko ga-raia. Egia esan, ez nuen oso gustukoaikastolara joatea, eta are gutxiagoikastea.

Nik jakitea izan dut gustuko beti,baina argi dago gauzak jakiteko ikasibeharra dagoela. Hala ere, ikasteko eraasko daude; alde batetik, irakasle go-gaikarri bati entzunez edota testu-libu-ru baten aurrean ikas daiteke. Bi adibi-de horietan, informazioa noranzko ba-karrean bideratuta dago. Eta, bestetik,lagun artean edota jolasean ikastekoaukera dago, non informazioa bi no-ranzkoko elkarrekintza bat den.

Nire bizitzan gauza asko ikasi ditut,asko liburu eta irakasle artean, ikasto-

lan. Baina, beste asko, nire lagun batekdioen moduan, “bizitzaren unibertsita-tean”.

Hogeita bi urterekin, Frantziara “er-besteratu” ninduten txirrindulari profe-sional izateko helburuarekin, eta hanikasi nuen niretzat kultura, bizimodueta hizkuntza berri bat izango zena,frantsesa. Han, hiru hilabete pasatu on-doren, ikastolan zortzi urtean ingelesaikasten baino maila askoz ere altuagoalortu nuen frantsesean. Geografia ikas-ketak ere ikastolan egin nituen, bainamunduan zehar lasterketa asko eduki-tzeak askoz gehiago erakutsi didala ai-tortu behar dut. Matematika ere ikastenda liburu artean, baina banketxera joaneta etxebizitza bat erosteko dirua eska-tzeko garaian ikasten dira zenbakiennondik norakoak, interesak, euribo-rraren aldaketak eta komisioen zer-gatiak...

Horrela, ikasgai bakoitzaren harira,ikasitako gauzekin, zerrenda amaiga-be bat osa nezake. Funtsean gauza bera

adierazteko, hau da, nire motibazioaeta ikasitakoaren erabilgarritasuna izandirela ikasteko oinarrizko baldintzak.

Laburbilduz, argi utzi nahi nukeenazera da: ikasteko, hau da, nork bere bu-rua bizitzarako beharrezkoak izangodituen ezagutzez janzteko, testu-libu-ruak tresna baliagarriak izan arren, egu-neroko esperientzia pertsonaletatikgehiago ikasten da. Horrekin ez dutesan nahi testu-liburuetatik ikasten ezdenik, ezta gutxiago ere, baina, ikasleohi moduan, nire uste apalean, gurehezkuntza-sistemaren lehen helburuaikaslea ikastolara gustura joatea izanbeharko luke. Eta, horretarako, gurehezkuntza-sistemak dituen bi gabezianabarmenenak gainditu behar dituelauste dut: batetik, ikasleen motibazioakontuan hartzea, hau da, ikasleen pre-miak edo jakin-mina abiapuntu izatea;eta, bestetik, praktikotasuna, hau da,ikasi beharrekoa bizitzan tresna erabil-garria izango dela norberak bere kabuzfrogatu ahal izatea.

Mikel ASTARLOZATxirrindularia

Hau da niretzat sortzaile izatea: bakoitzaren sortzekogaitasunari bide ematea.

Imanol Urbieta

Documents

ELKARRIZKETA: ANJEL LERTXUNDI• EKARPENAK: EMMI PIKLER .... hh.pdf · Hezkuntza Sailak emandako datuekin, Nafarroako Eskola Kontseiluak egindako Hezkuntza Sistemari buruzko txostenaren