Enperadore eroaEnperadore eroa

NARRAZIOA

uhaitz irudia dudala esaten didazu, bidaiaria. Bai,jadanik abar idortuak dira ene ile urdinduak, eta zurarenmargokoak ene beso behiala azkarrak. Ez nazazu, halaere, zuhaiz tzat har, ezta ere bidelapurtzat, ezen esanen

baitizut nor naizen: bidegurutzeko konta laria naiz; anitz garaTxinan eta ezaguturen zeni tuzke etxea utzi berria ez bazina.Zaharra naiz eta zu lako bidai ari asko ezagutu ditut; laubideotatik edozeine ta rantz abiatzen dira, eta abiatu ordukoistorio bat kontatu diet; ene alda menean eseri dira maiz,bidearen luzeaz unatu rik, eta arre taz aditu didate antzinakoistorioa. Gupi da zaitez zeu ere ene zahar tzaroaz, agure hilkorhoni eli ka gai guti batzuk eta txanpon tipi bat emanik, eta harezazu, truke, atsedena beda tse leun honetan eseri eta mende engoize ko gertaera miresgarriak entzunik.

Bada, Enperadore eroaren istorioa kontatuko dizut; Hung-Wu enperadorearen eta Ching-Fu pintatzailearen bizitzak. Aditu al dituzu izenak? Garaizaharrean mundu guziak ezagutzen zituen. Duela sei mende bizi izan ziren; izarradarrekerakusten dituzte mendeak eta batzuetan urte askokoak dira eta beste batzuetan urtegutikoak, baina hura Gobernuaren gari hobiak beterik eta laborarien sabelak hutsikzireneko aro luzea izan zen Txinako Erresuman.

6

✰ dagoeneko ........................

✰ kolorekoak ........................

✰ lehortuak ........................

✰ aspaldi ........................

✰ asko ........................

✰ nire ........................

✰ alboan ........................

✰ erruki zaitez ........................

✰ ordainetan ........................

✰ belardi / udaberri ................

✰ harrigarriak ........................

✰ kometek ........................

✰ nekazarien ........................

✰ deskantsua ........................

✰ adi-adi ........................

✰ sarritan ........................

✰ entzun ........................

✰ nekaturik ........................

✰ zuloak ........................

✰ bezalako ........................

✰ denboraldi ........................

✰ duela gutxi utzia

..........................................

✰ irten baino lehen

..........................................

✰ antzinako jazoera

..........................................

Irakurri hurrengo galderak eta markatu erantzuna: bai / ez.

1. Pertsona zahar baten bakarrizketa batekin hasten al da istorioa? . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍2. Entzulea gaztea dela aipatu al du agureak kontaketaren hasieran? . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍3. Bidaiariak nekaturik iritsi eta bidegurutze horretan esertzen direla esan al du agureak? ❍ ❍4. Bi pertsonaia izango al dira istorioko protagonista nagusiak? . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍5. Agureak amaiera zoriontsuko istorioa kontatuko duela uste al duzu? . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍6. Kontatuko duena egiaz gertatu zen istorioa dela iradokitzen al du agureak? . . . . . . . . . ❍ ❍7. Agureak erabili al du behin batean, omen, diotenez... bezalako hitzik? . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍8. Istorioa seiehun urte lehenago gertatu zela esan al du agure kontalariak? . . . . . . . . . . . ❍ ❍

BB EE

Bilatu 79. orrialdean zati horri dagokion irudia eta itsatsi. Egizu gauza bera hurrengo orrialdeetakotestu zati bakoitza irakurri ondoren.

6

1

3

Enperadore eroa

Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

z

Garai hartan, Erresumako hiriburuetatik urrun, Yang Shinderitzan eskualde ederrean, Ching-Fu izeneko pinta tzai le bat bizizen, trebeziagatik, zintzotasunagatik eta ezti ta su nagatik hagitzestimatua. Haurra zelarik umezurtz geratu zen, bere gurasoakEnperadorearen borreroek hilik, eta oiha nean iragan zuengaztaroa, etxetik ihes egin eta, natura re kin bat, bakardadean; hanikasi zuen pintatzen, hau da, natura itxural datzen eta, aldi berean,gutiziarik gabe bizi tzen. Jada nik zaharra zen, ile urdina zerionburutik eta zimurretan tolesten zitzaion gorputzaren azala. Halaere, eskuak ez zituen artega, koadro bat pintatzen zuenean ezzirudien hura naturak berak baino beste inork egina zitekeenik.Alaba lirain bat zuen, Su-Tao, eta berarekin bizi zen etxola tipibatean, erdi tzean galdu baitzuen emaztea. Koadroentzako oihalakalabak ehotzen zizkion, Ching-Fuk margotan pintatu, etaoihanean uzten zituzten koadroak, izadiarekin nahasirik. Fruituak eta abereak ugari zirenurtaro guzietan elikatzeko; deus ere salerosi gabe eta zorionean bizi ziren.

Baina noiz entzun duzu, bidaiaria, zorionean hasi eta zorionean dirauen isto riorik? Ezda lur gainean halakorik, jakin ezazu, eta baldin bada ere, ez du konta tzea merezi. Bada,behin batean, Enperadorearen entzumenera pintatzaile doha tsu haren albistea iritsi zen.

NARRAZIOA

7

Irakurri hurrengo galderak eta markatu erantzuna: bai / ez.

1. Pintatzaileak gurasoen etxea utzi eta oihanera bizitzera joatea aukeratu al zuen? . . . . ❍ ❍2. Ching-Fuk Enperadorearen soldaduren bat hil zuelako alde egin behar izan al zuen? . . ❍ ❍3. Adinekoa zenean utzi al zuen Ching-Fuk jaioterria? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍4. Oihanean egon zen denboran ikasi al zuen Ching-Fuk benetan pintatzen? . . . . . . . . . ❍ ❍5. Pintatzailearen emaztea Enperadorearen soldaduek hil al zuten? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍

BB EE3

Argumentua. Bildu bost lerrotan ipuinaren orain arteko hari nagusia, enperadorea eta pintatzailearena.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

4

✰ urduri ........................

✰ guraso gabe ........................

✰ oihala egiten ........................

✰ txabola ........................

✰ munduan ........................

✰ deitzen den ........................

✰ guraririk ........................

✰ polit-polita ........................

✰ oso ........................

✰ berria ........................

✰ naturarekin ........................

✰ plegatzen ........................

✰ irauten duen ........................

✰ umea egitean ........................

✰ ezer ere ........................

✰ zaharren ilea ........................

✰ goxotasunagatik

.................................................

✰ irteten zitzaion

.................................................

✰ heriotza zigorra betetzen dutenek

.................................................

✰ dohainez bete(a)

.................................................

6 Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

Orduan, Hung-Wu Enperadoreak hiru mezulari bidali zituen,kontatzen zena ea egia zenentz segurtatzeko; eta egia zela erantzunziotelarik –udaberria zen, ehunka lore sor tzen dire neko aroa,bidaien garaia– kortea bildu, elefanteak eta zaldiak hornitu eta YangShin alderantz abiatu zen. Herrialde honetara sar tzerakoan lore etaerlez beterik ikusi zuten oro. Errekastoak gardenak, pinpilinpauxakabarren artetik eguzkitara eta eguzkitatik hostoetara hegatsez.Enpera dorea lau elefanteren gainean zeta hedez sostengaturikoetxolan zetorren, lehoi eta katazuri larruz, diamantez eta urrezhornitua, Jaun Handiak eta dontzeilak inguruan. Zisneak eta kurri-loak ehiza tu zituzten arkuak probatzearren; dastatu zituzten, baitaere, erle aberasketako eztia eta gerezi ondu berriak. Bedatse kobelarra, hazia eta garbia zen haien aitzinetik, bidea lehenengozzapaltzen zela zirudien; ez zen, hala ere, segitaldearen atzeko aldea

aurreko aldea bezain garbia; lohia eta abar hila zen haren lorratz guzia.

Goiza zen Hung-Wu etxolara heldu zenean eta Su-Tao bakarrik zegoen, eho tzen.Alabak, arrotz hornituek doi bat ikaraturik, aitaganaino eraman zuen Enperadorea oihaneanbarrena, segitaldearen alderik eskergena eskualdeko jauregi inperialean utzirik. Egunhorretan ere Ching-Fu pintatzen ari zen, egunsentiaz geroztik.

NARRAZIOA

8

✰ ihardetsi ........................

✰ zen ala ez ........................

✰ sasoia ........................

✰ norabait irten ........................

✰ osatu ........................

✰ tximeletak ........................

✰ adaxken ........................

✰ garbi-garbiak .......................

✰ errekatxoak ........................

✰ eutsiriko ........................

✰ hegaz ........................

✰ ‘grullak’ ........................

✰ zeta uhalez ........................

✰ erbinude ........................

✰ oihalak egiten .......................

✰ handiena ........................

✰ heldu ........................

✰ aurretik ........................

✰ arrasto ........................

✰ zikina ........................

✰ ezti gordetegietako

..........................................

✰ saioak egitearren

..........................................

6

Zati horretan badira deskribapen batzuk. Idatz itzazu.

....................................................................................................

....................................................................................................

....................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

0

Zelako jarrera zuten Enperadoreak eta bere taldeak naturarekiko? Definitu pare bat hitzekin. Ondoren,frogatu hori testutik harturiko bi esaldirekin. Jarrera: .....................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Izakiak, lekuak, gauzak...nolakoak diren azaltzea.

Ezaugarria: estatikotasuna.

Deskribapena

Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

Ailegatu ahala, Hung-Wu koadroaren aitzinean ipini zen eakoadroa non zen galdezka. Egia zen; pinturako liliak bene ta ko akbezain ederrak ziren, urmahel margotua ere erabat gardena,txorien kolorezko lumak, eta zuhaitzen itza la gorol di o an; naturabera zegoen koadroan ere. Harri tu rik, oihalera hurbildu zenEnperadorea eta une batzuk beha egon ondoren, eskua luzatu etapinturako larrosarik ederre na ebaki zuen. Larrosa eskuan zuela,Ching-Furi so egin eta esan zion bere erresuma ko pinta tzailerikonena zenez Korte an lan eginen zuela, inork ez dituen gauzak ereEnperadorea ren tzat sortze ko. Ching-Fu ez zen higitu eta inorzerbitza tzeko zaha rre gia zela erantzun zion soilik. Hala ere,Enpera do reak ez zeki en eze tzik entzuten eta biharamunean aiduruizanen zuela esan zion.

Ezkutatzen ari da jadanik eguzkia, bidaiaria, eta borrokaeginen dute egunak eta gauak. Bada, ez al dira eguna eta gaua bezain desberdinak etaaurkakoak Hung-Wu eta Ching-Fu?

Biharamunean, Ching-Fu eta Su-Tao ez ziren azaldu Jauregira. Enperadoreak mezula ri akbidali zituen baina esku hutsik itzuli ziren, eztigairik gabe itzultzen den erlearen an tzera. Orduan,Hung-Wu bera abiatu zen. Berriro ere alabak gidatu zuen oihanean barrena, etxolatik aitaganaino,zeina bezperako koadro berbera ari baitzen zehazten.

NARRAZIOA

9

✰ sor eta lor ........................

✰ loreak ........................

✰ estanke ........................

✰ behatu ........................

✰ begira ........................

✰ ukapenik ........................

✰ ezer gabe ........................

✰ mugitu ........................

✰ itxaroten ........................

✰ bueltatu ........................

✰ gozogairik ........................

✰ zehar ........................

✰ fintzen ........................

✰ igorri ........................

✰ gerizpea ........................

✰ aurreko eguneko

..........................................

✰ harrietan-eta hazten den belarkian

..........................................

✰ hurrengo egunean

..........................................

6

Zertarako eraman nahi zuen Enperadoreak Ching-Fu Kortera?

......................................................................................................................................................

Zati horretan badira zenbait konparazio. Osa itzazu.

«...pinturako liliak ..........................................................................................................................

Hung-Wu eta Ching-Fu ................................................................................................................

«...esku hutsik itzuli ziren ...............................................................................................................

0

Dakizunez, argumentuan ez dira gertakizunak kontatu behar. Hari nagusia bakar-bakarrik. Bil ezazubi zati horietakoa. Adizkietan erabili beti iraganaldia. Adibidez: joan zen. Ez: joaten da

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

4

Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

Enperadoreak etortzeko agindu zion agure pintatzaileari, bainahonek ezetz, zaharregia zela inoren menpean bizi tzeko. Hung-Wuhaserretu egin zen eta harrixka bat hartu eta koadrora jaurti zuen,baina oihala hautsi beharrean uretara sartu zen, uhin biribil frankosorturik, hasieran handixkak eta geroago eta bareagoak. Hung-Wubere zaldi gainera igan zen eta bere soldaduei koadroa hartzekoagindua emanik, jauregira itzuli zen.

Jauregiko gela handian gaubeilan egin zituen hiru egunkoadroaren aitzinean, zeinean naturaren zati bat gaztelura ekarrizutela baitzirudien. Xarmaturik eta, aldi berean, laidoturik senti tzenzen. Inork ez zuen sekula Erresumako Nagusia horrenbestemespretxatu; inor ez zen egundo Ching-Fu bezain axolagabea izanEnperadorearekiko. Jadanik zimeltzen ari zireneko koadroko loreeibegira, gogoetan hasi zen eta, une batez, pentsatu zuen Ching-Fuk

nahi zuena lor zezakeela, gura zuenean, eta Enperadoreek jadanik egina besterik ezin dutelagobernatu, eta gobernatzen dutena ere maiz zimeltzen zaiela eskuartean eta, beraz, Ching-Fuk berak baino botere handiagoa zuela, arrisku bat zela, alegia. Goizaldean soldaduakbildu zituen jauregiko enparantzan eta etxolarantz abiatu ziren, altzairu hots handiz. Su-Taoatarian aurkitu zuten, jadanik egun argia baitzen, eta ezpataz hil zuten. Gero, oihaneanbarrena, ikasitako bidez joan ziren Ching-Fu zaharraren bila.

NARRAZIOA

10

✰ apurtu ........................

✰ manatu ........................

✰ lasaiagoak ........................

✰ ugari ........................

✰ olatu ........................

✰ indarrez bota ........................

✰ iraindurik ........................

✰ ordez ........................

✰ gutxietsi ........................

✰ zarata ........................

✰ liluraturik ........................

✰ nahi ........................

✰ sekula ........................

✰ ardurabakoa ........................

✰ topatu ........................

✰ batu ........................

✰ zuzendu/zaindu ..................

✰ freskotasuna galtzen

..........................................

✰ iratzarririk, zerbait zaintzen

..........................................

6

Ching-Fuk bi bider erantzun dio ezetz Enperadoreari. Antzeko bi arrazoi eman dizkio orain arte. Zeintzuk?

A ..................................................................................................................................................

B ..................................................................................................................................................

Hung-Wu ere birritan haserretu da Ching-Furekin. Zer dela-eta haserretu zen hasieran? Eta ondoren?

Hasieran: .......................................................................................................................................

Azkenean: ....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Hurrengo testu zatiak irakurri barik, zure ustez, zelan jarraituko du istorioak; zer gertatuko da orain?

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

0

Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

Heldu zirenean pintatzen ari zen, jagoitik Su-Taoren bihoz-kaden hutsunea sumatu eta negarra begietara. Alabaren gorpuaodoletan erakutsi zioten eta odol gorri hartan bustirik margotuzuen hegan zihoan txori baten papoa, eta oskorria ere. Gero,Enperadoreari eskatu zion ea utziko zionentz hilobi bat margotzen,eta Hung-Wuk ez zuen ezetzik ere esan.

Izan al daiteke tristeagoa istorio hau? Amaiera zorion tsuazenuke laketago, badakit, bidaiaria. Baina egin al daiteke atzera gerta-eratik, gibeleratu al daiteke bidaian, denboran? Ching-Fu hilobi batpintatzen hasi zen koadroan, zeinean ilunabarrean landa bat ikustenbaitzen, eta oihanerantz sartzen zen bidexka bat. Hilobia amaituzuenean eskatu zion Enpe rado reari ea bere alaba koadroan ehortzzezakeen. Hung-Wu oraindik harri turik zegoen eta ez zuen deusikesan. Ching-Fuk oihalean ipini zituen oinak, koadroan sartu zuenbere burua, bere alabaren gorpua besoetan hartuta, eta berak margoturiko hilobian ehortzizuen. Iluntzea zen, xoriñoak eta erleak isilduak ziren, hostoen zurrumurrua baizik ez zenaditzen, eta oro goibel. Belauniko, begietatik negarrez, artega zituen eskuak Su-Tao zetza-neko zuloa lurrez betetzen hasi zenean. Luzaroan egondu zen dardaraka. Gero, makila bathartu eta koadroan barrena oihanean sartzen zen bidexka hartu zuen, zuhaitz artean ezku-tatzeko. Goian, bete-beterik ikus zitekeen ilargia –otsoen eguzkia.

NARRAZIOA

11

✰ zeru gorria ........................

✰ taupaden ........................

✰ igarri ........................

✰ jadanik ........................

✰ hilotza ........................

✰ paparra ........................

✰ gustukoago ........................

✰ bidetxo ........................

✰ iluntzean ........................

✰ lurperatu ........................

✰ atzeratu ........................

✰ jarri ........................

✰ entzuten ........................

✰ triste ........................

✰ zegoeneko ........................

✰ galdatu ........................

✰ txori txikiak .......................

✰ urduri ........................

✰ hots nahasia eta jarraia

..........................................

6

Agure kontalariak etena egin du istorioaren kontaketan. Idatz ezazu egin duen komentarioa.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Zergatik esan ote du honako hau?: Izan al daiteke tristeagoa istorio hau? Amaiera zoriontsua zenuke laketago, badakit, bidaiaria. Aukeratu erantzun bat edo bi. Markatu gurutze batez.

❏ Ziur asko, gazteak zerbait galdetu diolako. ❏ Gaztearen sentimenduak igarri dituelako.

❏ Une larri hori nabarmendu nahi izan duelako. ❏ Etenaldiak egiteko joera duelako.

Eta galdera honen bidez?: Baina egin al daiteke atzera gertaeratik, gibeleratu al daiteke bidaian, denboran?

❏ Ching-Fuk bere alaba berpiztu egin zezakeela, agian. ❏ Istorioari sinesgarritasuna eman nahi dio.

❏ Hala gertatu zela eta ez dagoela hura aldatzerik. ❏ Ipuin guztiek ez dutela amaiera onik.

0

Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

Enperadorea ia konorterik gabe zegoen, harrituta, bere solda-duak bezala. Pintura hartan eta koadro haren bestaldean bilatu zuenChing-Fu pintatzailearen arrastorik, baina ez zu ten ezer aurkitu.Han zegoen koadroa, ia egiazkoa: hilobi bat eta atzean oihana, hanzebilkeen Ching-Fu. Enpera do re ak burua galdu zuen. BereJauregira eraman zuen koadro hura eta gaubeilan eta zelatan iraganzuen, soldadu eta guzi, gudurako armatua, bere hil arteko bizitzaosoa, Ching-Fu koadrotik irten zedinean hiltzeko.

Horregatik deitzen dugu bidegurutze guzietako kontalariokEnperadore eroa. Sinesten ez badidazu, bidaiaria, eta ene zahartza-roaren asmamenak iruditzen ba zaiz kizu, abia zaitez beste bidegu-rutze batera eta galde egiozu beste konta lari bati Enperadore eroarenistorioa kontatzeko eta, haren narrazioa berria irudituko zaizunarren, berdina izanen da istorioa; nik, desberdintasun guziak dastatu

ditudan agure honek dio tsut, Tibeteko eta Shangaiko ihiak bezain berdina bederen, edo etaabiatzerakoan zapalduko dituzun orbel bi bezain berdina.

Amaia

Zergatik esan ote du honako hau?: «...nik, desberdintasun guztiak dastatu ditudan agure honek diotsut....» ❏ Badakielako kontalari bakoitzak beti aldatzen dituela zertxobait ipuinak; inoiz ez direla berdinak.

❏ Ziur aski, garai batean agurea ere bidaiari ibili zelako eta bidegurutzeetako kontalarien bertsiodesberdinak entzuteko aukera izan zuelako.

❏ Kontatzen diren mota guztietako ipuinak entzunak dituela adierazten dio, bidaiaria liluratzeko asmoz.

Zein narratzaile mota azaltzen da istorio honetan?Arrazoitu eta hornitu ipuineko pasarte batekin.

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

0

NARRAZIOA

12

• Orojakilea: gertakizunen berriduena eta pertsonaiek pentsatzendutena dakiena.

• Lekukoa: ikus dezakeena soiliknarratzen du.

Ezaugarria: hirugarren pertsonakoadizkiak.

Hirugarren pertsonakoa

✰ arretaz zaintzen ....................

✰ asmazioak ........................

✰ benetakoa ........................

✰ zoratu ........................

✰ gerrarako ........................

✰ zoroa ........................

✰ ibil zitekeen ........................

✰ uretako belarkiak ..................

✰ behintzat ........................

✰ neure ........................

✰ hosto ........................

✰ eska iezaiozu

..........................................

✰ irteten zenean

..........................................

6 Bilatu irakurgai zati horretan hurrengo hitzen edo egituren baliokideak. Idatzi atzizki eta guzti.

Horra narrazioaren sintesia egiteko puntu batzuk. Ez dituzu denak behar: lau soberan daude. Markaitzazu. Ondoren, zenbaki idatziaz, ordenatu kronologikoki (1-13).

Naturako benetako koadroak pintatzen zituen eta biak zoriontsu bizi ziren.Naturan ikasi zuen benetan pintatzen, bakardadean eta gutiziarik gabe bizitzen.Antzina, Ching-Fu pintatzailea umezurtz utzi zuten Enperadorearen borreroek.Bere soldaduekin, Su-Tao hil eta Ching-Furen aurrean agertu zen berriro.Zaharra zelarik, naturarekin bat eginik bizi zen, bere alaba Su-Taorekin.Ching-Fu bisitatzera joan zirenean jokabide antiekologikoa izan zuten, suntsitzailea.Ching-Fuk uko egin zion inor zerbitzatzeari eta ez zen jauregira joan.Ching-Fu eta Hung-Wu oso desberdinak ziren, gaua eta eguna bezain desberdinak.Hung-Wuk, eroturik, koadroa zaintzen pasatu zuen bizitza, koadrotik irtenez gero Ching-Fu hiltzeko.Enperadorea haserretu egin zen, berriro agindu zion jauregira joateko eta koadro bat hartu zion.Hung-Wuk, harrituta, koadroa hartu eta jauregira eraman zuen.Jauregian, koadroko natura zimeltzen hastean, Enperadorea ohartu zen Ching-Fu oso boteretsua zela.Ching-Fuk alaba lurperatzeko hilobi bat margotu zuen.Hung-Wu enperadoreak pintatzailea bisitatu zuen eta berarentzat lan egiteko eskatu zion.

Bidegurutzeko kontalari zahar batek Enperadore eroaren istorioa kontatu dio bidaiari bati.Koadroan sartu eta alaba lurperatu ondoren koadroko basoan desagertu zen.Hung-Wu eta Ching-Fu antzina bizi izan ziren, gobernuak laborariei asko sufriarazten zien garaian.

0

NARRAZIOA

13

Orain egizu narrazioaren sintesia, hots, funtsezkoena soilik. Esaldien artean egin lotura egokiak: izan

ere, orduan, hala ere, horregatik, bada, baina, horren ondorioz... Paragrafo bat baino gehiago antolatu. Erabiliiraganaldiko adizkiak: zen, zion, zuten...

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

4

Argumentua (Sintesiaren sintesia)

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

5

NARRAZIOA

14

Ea egitura batzuk ongi jaso dituzun. Bete hutsune hauek beheko zerrendetako aukera zuzenaz.

1. «Ez nazazu, a).........................., zuhaiztzat har b).......................... bidelapurtzat, ezen esanenc).......................... nor naizen.»

2. «...ene aldamenean eseri dira maiz, bidearen a).......................... unaturik, eta arretaz aditu didateb).......................... istorioa. Gupida zaitez c).......................... ene zahartzaroaz...»

3. «Haurra a).......................... b).......................... geratu zen, bere gurasoak Enperadorearenc).......................... hilik...»

4. «...koadro bat pintatzen zuenean ez zirudien hura a)...................... ................ baino besteb).......................... egina zitekeenik.»

5. «...Enperadoreak hiru mezulari bidali a).........................., kontatzen zena b).......................... egiac).......................... segurtatzeko...»

6. «...pinpilinpauxak abarren artetik a)............................. eta b)............................ hostoetara hegatsez.»

7. «...lehoi eta katazuri larruz, diamantez eta urrez hornitua, Jaun a).......................... etab).......................... inguruan.»

8. « a).........................., arrotz hornituek doi bat ikaraturik, aitaganaino eraman zuen Enperadoreab).......................... barrena...»

9. «...ez zen higitu eta a).......................... zerbitzatzeko zaharregia zela esan zion soilik. b)...................... ,Enperadoreak ez zekien c)...................... entzuten eta biharamunean aiduru izanen zuela esan zion.»

10. «Enperadoreak a).......................... agindu zion agure pintatzaileari, baina honek ezetz, zaharregia zelab).......................... menpean bizitzeko.»

11. «Gero, Enperadoreari galdetu zion ea utziko a).......................... hilobi bat b).......................... ...»

12. Pintura hartan eta koadro haren beste aldean bilatu zuten Ching-Fu pintatzailearen a)................... .......,baina ez zuten b).......................... aurkitu.»

13. «...nik, desberdintasun guziak dastatu ditudan a)........................................ diotsut...»

9

1. a) izan ere / hala ere / berazb) eta ere ez / ezta ere / baizik etac) baitizut / dizut / dizudalako

2. a) luzeaz / luzeagatik / luzezb) antzinako / aintzinako / antzinekoc) zeu ere bai / zeu ere / baita zu

3. a) zenez gero / baitzen / zelarikb) umezurtz / umezurtza / umezurtz bezalac) borreroengatik / borreroak / borreroek

4. a) naturak berak / natura berab) inor / inork / inorengatik

5. a) zuen / zituenb) ea / ia / alac) zela / bazen / zenentz

6. a) eguzkitara / eguzkirab) eguzkitik / eguzkitatik

7. a) Handiak / Handiekinb) dontzeilak / dontzeilekin

8. a) Alabak / Alabab) oihanan / oihanaren / oihanean

9. a) inor / inorib) Izan ere / Ondorioz / Hala erec) ez / ezetzik / ezetz

10. a) etortzeko / etortzeab) norbaiten / baten baten / inoren

11. a) zionentz / bazionb) margotzen / margotzea

12. a) arrastoa / arrastorik / arrastoakb) ezer ez / ezer / ezer ere ez

13. a) agure honek / agureak / agurea

NARRAZIOA

15

Ipuin honen sortzaileak, Sarrionandiak, egitura batzuk estilo landuan moldatu ditu. Herri literaturanegitura arruntagoak erabili ohi dira. Molda itzazu hurrengoak ereduaren arabera.Eredua: «...gaubeilan egin zituen hiru egun koadroaren aitzinean, zeinean naturaren zati bat gaztelura ekarri zutela baitzirudien.»

Gaubeilan egin zituen hiru egun koadroaren aitzinean; hartan naturaren zati bat gaztelura ekarri zutela zirudien.

1. Ching-Fu hilobi bat pintatzen hasi zen koadroan, zeinean ilunabarrean landa bat ikusten baitzen, eta

oihanerantz sartzen zen bidexka bat.

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

2. «...alabak gidatu zuen oihanean barrena, etxolatik aitaganaino, zeina bezperako koadro berbera ari baitzen

zehazten.»

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

Berridatzi hurrengo esaldiak. Erabili parentesi arteko hitza eta egin esaldi bakar bat.

3. Ez nazazu zuhaiztzat ez bidelapurtzat har. Esanen dizut nor naizen. (ezen)

.................................................................................................................................................

4. Segitaldearen aurreko aldea garbia zen. Atzekoa ez. (bezain)

.................................................................................................................................................

5. Enperadorea etxolan zetorren. Etxola lau elefanteren gainean zeta hedez sostengaturik zegoen.

(sostengaturiko)

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

6. Harrixka bat jaurti zuen. Baina oihala ez zen hautsi eta uretara sartu zen. (beharrean)

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

7. Hilobi bat margotu zuen. Alaba han ehortzi zuen. (margoturiko)

.................................................................................................................................................

8. Agurea naiz. Nik desberdintasun guztiak dastatu ditut. (dastatutako)

.................................................................................................................................................

9

Irakurri eta landu dugun istorioaren bertsio berri bat egin behar duzu:

– Ching-Fu izango da narratzaile, lehen pertsonan. Beraren ikuspuntutik egin behar duzu istorioa.

Egizu lehen saioa orri solte batean. Moldapenak egin eta txukundu ondoren, idatz ezazu azken bertsioahurrengo orrialdeetan.

8

NARRAZIOA

16

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

NARRAZIOA

17

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

NARRAZIOA

18

KONTROL PROBA

1. Testuinguruaren laguntzaz, eman hamar hitz horien sinonimo bana.2

2. Erantzun hurrengo galderei.

1. Istorioko pertsonaia nagusiak Hung-Wu pintatzailea eta Ching-Fu enperadorea al dira? . ❍ ❍2. Pintatzailearen emaztea Enperadorearen borreroek hil al zuten? . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍3. Istorioan ba al da elkarrizketa zuzenik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍4. Hirugarren pertsonako narratzaile orojakileak kontaturik al dago? . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍5. Enperadoreak-eta ehizatu al zuten pintatzailearengana joan zirenean? . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍6. Pintatzaileak inor zerbitzatzeko zaharregia zela erantzun al zion Enperadoreari? . . . . . ❍ ❍7. Guztira, hiru bider joan al zen Enperadorea pintatzailearengana? . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍8. Pintatzailea oso boteretsua zela pentsatzen zuelako haserretu al zen Enperadorea? . . . ❍ ❍9. Jauregira eramandako pintura hondatzen hasi al zitzaion Enperadoreari? . . . . . . . . . . . ❍ ❍

10. Istorioa bidegurutzeko kontalariak asmatua al da? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍

BB EE

3. Bete hurrengo hamar hutsuneak.

1. «Haurra a)............................ b).............................. geratu zen, bere gurasoak Enperadorearenc)............................. hilik...»

2. «...Enperadoreak hiru mezulari bidali a).........................., kontatzen zena b).......................... egiac).......................... segurtatzeko...»

3. «a).........................., arrotz hornituek doi bat ikaraturik, aitaganaino eraman zuen Enperadoreab).......................... barrena...»

4. «Enperadoreak a).......................... agindu zion agure pintatzaileari, baina honek ezetz, zaharregia zelab).......................... menpean bizitzeko.»

_________________________________________________________________________________

aldamenean «...ene aldamenean eseri dira

............................... maiz, bidearen luzeaz unaturik eta

unaturik arretaz aditu didate antzinako istorioa.»

...............................

arretaz

...............................

lirain «Alaba lirain bat zuen (...) eta berarekin

............................... bizi zen etxola txipi batean, erditzean

erditzean galdu baitzuen emaztea.»

...............................

eskatu «Hilobia amaitu zuenean eskatu zion

............................... Enperadoreari ea bere alaba koadroan

ehortz ehortz zezakeen.»

...............................

xarmaturik «Xarmaturik eta, aldi berean, laidoturik

............................... sentitzen zen. Inork ez zuen sekula

laidoturik horrenbeste mespretxatu.»

...............................

mespretxatu

...............................

1. a) zenez gero / baitzen / zelarikb) umezurtz / umezurtza / umezurtz bezalac) borreroengatik / borreroak / borreroek

2. a) zuen / zituenb) ea / ia / alac) zela / bazen / zenentz

3. a) Alabak / Alabab) oihanan / oihanaren / oihanean

4. a) etortzeko / etortzeab) norbaiten / baten baten / inoren