ERREGIMEN ZAHARRA ERREGIMEN ZAHARRA EUSKAL HERRIANEUSKAL HERRIAN

Historia AnayaHistoria Anaya

1.1Erregimen zaharraren krisia1.1Erregimen zaharraren krisia1go Karlistada1go Karlistada

ERREXIMEN ZAHARRAREN KRISIA EUSKAL ERREXIMEN ZAHARRAREN KRISIA EUSKAL HERRIAN(1833-39 ERREXIMEN ZAHARRAREN KRISIA HERRIAN(1833-39 ERREXIMEN ZAHARRAREN KRISIA EUSKAL HERRIAN(1833-39)EUSKAL HERRIAN(1833-39)KARLISTADAKKARLISTADAK

Espainiako koroako Espainiako koroako Fernando VII.a hil ondorenFernando VII.a hil ondoren ,bere ,bere alaba _alaba _Isabel Isabel erregina izendatuko dute baina jaio berria erregina izendatuko dute baina jaio berria denez bere ama denez bere ama MªMª CristinaCristina erregina ordea izango da. erregina ordea izango da. Erregina Erregina izendatzeizendatze horrek hainbat arazo izan zituen : horrek hainbat arazo izan zituen :--Lehenengoz Lehenengoz Carlos de Borbonek ez du bere Carlos de Borbonek ez du bere ilobailoba erregina bezala onartuko erregina bezala onartuko Lege Salikoa Lege Salikoa oinarriturik.oinarriturik.Isabelinoak ,Isabelinoak ,berriz, berriz, Pragmatika Santzioko legeaPragmatika Santzioko legea erregeak sinatu zuela eta Isabel erregina bezala onartzen erregeak sinatu zuela eta Isabel erregina bezala onartzen dute.dute.

1.1Erregimen zaharraren krisia1.1Erregimen zaharraren krisia1833-18391833-1839

1go karlistada1go karlistada

Pragmatika Pragmatika Santzioko legeaSantzioko legea

sinaturiksinaturik

Lege SalikoaLege Salikoaezabatuaezabatua

Gatazkakeztanda

Espainiako Espainiako Fernando VII.a Fernando VII.a

hilhil

Carlosek Carlosek onartu ezonartu ez

Isabel IIa Isabel IIa erreginaerreginakoroatukoroatu

Euskal Herrian

AlderdiakAlderdiak--BigarrenezBigarrenez Karlosen jarraitzaileak edo Karlosen jarraitzaileak edo Karlistak Karlistak noblezia gehiena,eliztarrak eta noblezia gehiena,eliztarrak eta herrietako nekazariak alde dituztelarik herrietako nekazariak alde dituztelarik eta bestetik eta bestetik Isabelinoak edo liberalak Isabelinoak edo liberalak hiriko hiriko burges-liberalakburges-liberalak alde dituztelarik , alde dituztelarik , guda luzea hasiko dute.guda luzea hasiko dute.Euskaldun gehienak Euskaldun gehienak baserritarrak baserritarrak zirenez Karlosen aldekoak izango dira zirenez Karlosen aldekoak izango dira hiriburuetako burgesak hiriburuetako burgesak ezik.ezik.

I Guda karlistaren taldeakI Guda karlistaren taldeak

AlderdiakAlderdiak

Karlistak Karlistak Isabelinoak edo Isabelinoak edo liberalakliberalak

noblezia gehiena,noblezia gehiena,eliztarrak etaeliztarrak eta herrietako herrietako nekazariaknekazariak

hiriko hiriko burges-liberalakburges-liberalak

baserritarrakbaserritarrakBilbo,Gasteiz,

Donostia

Taldeak eta gudaren bilakaeraTaldeak eta gudaren bilakaeraKarlistak Karlistak ForuenForuen defentza baimendu zienez defentza baimendu zienez Jaungoikoa ,Aberria,erregea eta foruen Jaungoikoa ,Aberria,erregea eta foruen lelopean borrokatu zuten.lelopean borrokatu zuten.IsabelinoakIsabelinoak ,berriz,liberalismoaren alde(1837ko ,berriz,liberalismoaren alde(1837ko konstituzioan).konstituzioan).GudaGuda barruan barruan Zumalakarregi jZumalakarregi jenerala karlista enerala karlista hil zenean ,Isabel Iaren Aldeko hil zenean ,Isabel Iaren Aldeko EsparteroEspartero jeneralak arrakasta haundiak lortzen zihoala, jeneralak arrakasta haundiak lortzen zihoala, MarotokMarotok akordioa sinatuko du.Berarekin akordioa sinatuko du.Berarekin (Bergarako Besarkada)(Bergarako Besarkada)1839an:foruak 1839an:foruak errespetatzen dira konstituzioaren aurka ez errespetatzen dira konstituzioaren aurka ez doazen bitartean................doazen bitartean................

Taldeak eta gudaren bilakaeraTaldeak eta gudaren bilakaeraIdeologia eta

guda

KarlistakKarlistak isabelinoak GudaGuda

lelopeanlelopean

Jaungoikoa ,Jaungoikoa ,Aberria,Aberria,

erregea , foruakerregea , foruak

liberalismoa

1837kokonstituzioa

jeneral karlistajeneral karlista

Zumalakarregi

Jeneral liberala

Espartero

Hilko da

bukaera

Bergarako besarkada

MilitarrakForuak

errespetatu

1.2 Liberalismoaren ezarpena1.2 Liberalismoaren ezarpenaHonek suposatu zuen foru pasearen Honek suposatu zuen foru pasearen desagerpena eta Madrilgo LIBERAL desagerpena eta Madrilgo LIBERAL ZENTRALISTAREN legeen ezarpena.ZENTRALISTAREN legeen ezarpena.Garaipen hau lortu ta gero, Garaipen hau lortu ta gero, Espartero errege Espartero errege ordeorde jarriko da liberal aurrerakoi gisa jarriko da liberal aurrerakoi gisa Bizkaiko,Gipuzkoako Foru Aldundiekin izandako Bizkaiko,Gipuzkoako Foru Aldundiekin izandako tirabiren ondoren tirabiren ondoren foruak ezabatu foruak ezabatu zituenzituen .Nafarroak ostera, .Nafarroak ostera, Lege pakzionatuaLege pakzionatua edo Hitzarturiko Legea adostuko du .edo Hitzarturiko Legea adostuko du .1845ean liberal moderatuak boterea eskuratu 1845ean liberal moderatuak boterea eskuratu durte eta foruen zatiak berrezarriko dituzte durte eta foruen zatiak berrezarriko dituzte Arabatik hasita.Ondoren Bizkaia,Gipuzkoan ere Arabatik hasita.Ondoren Bizkaia,Gipuzkoan ere jarriko dituzte baina foru pase barik.jarriko dituzte baina foru pase barik...

Isabel IIaren erreinualdiaIsabel IIaren erreinualdia

LIBERAL LIBERAL ZENTRALISTARENZENTRALISTAREN

M.Cristina Espartero

Errege-ordeaModeratuak

1844an

Urriaren 25ekodekretua foruak ezabatuforuak ezabatu

HitzarturikoLegea 1841ean

Foru zatiaberrezarri

1868ko Iraultza1868ko Iraultza1868ko iraultza zela eta karlistak Karlos 1868ko iraultza zela eta karlistak Karlos VII a errege ezartzeko itxaropena VII a errege ezartzeko itxaropena bazuten ere Amadeo Ia koroatuko dute.bazuten ere Amadeo Ia koroatuko dute.

Hainbat arazo izan ondoren Hainbat arazo izan ondoren lehenengo lehenengo errepublika federalaerrepublika federala aldarrikatuko dute aldarrikatuko dute Espainian , baina Euskal herrian barne Espainian , baina Euskal herrian barne beste guda karlistak eztanda egingo beste guda karlistak eztanda egingo du.Honetan liberal batzuk ere karlistak du.Honetan liberal batzuk ere karlistak ziren eta alderantziz.ziren eta alderantziz.

1868ko iraultzatik1868ko iraultzatik1868koiraultza

Amadeo Iaerregea

Igo errepublika

alderdiak

AzkenKarlistadako

guda

karlistak Liberal kontserbadoreak

Herrihiritarbatzuk

HiriHerritar batzuk

Foruen ezapenaForuen ezapena

Espainian Alfonsinoen partidua Espainian Alfonsinoen partidua Canovas del Castillok sortuko du Canovas del Castillok sortuko du Alfonso XIIa errege bezala Espainian Alfonso XIIa errege bezala Espainian jartzeko.Estatu kolpe baten ondoren jartzeko.Estatu kolpe baten ondoren ezarria .Liberal kontserbadoreak ezarria .Liberal kontserbadoreak 1874ko konstituzioan ez dute forurik 1874ko konstituzioan ez dute forurik onartuko.Guda bitartean , Alfonso onartuko.Guda bitartean , Alfonso XIIak irabaziko duena, XIIak irabaziko duena, Foruak Foruak deuseztuko dira .deuseztuko dira .

Alfonso XIIaAlfonso XIIa

Alfonso XIIa

Espainiakoerregea

laguntza1874ko

konstituzioa

Liberalkontserbadorea

Foruak ezabatu

Horrengatik zergak Madrilen ordaindu Horrengatik zergak Madrilen ordaindu behar ziren ,soldaduzka egin eta behar ziren ,soldaduzka egin eta abar.Baina abar.Baina Neguri alderdiko goi Neguri alderdiko goi mailako Burges industriarimailako Burges industriari batzuek batzuek akordio ekonomiko berezia sinatuko dute akordio ekonomiko berezia sinatuko dute estatuarekin ,zergak Foru Aldundiari estatuarekin ,zergak Foru Aldundiari ordaintzea.KONTZERTU EKONOMIKOAK ordaintzea.KONTZERTU EKONOMIKOAK (1876) dira.Hauen epea bukatzean berriro (1876) dira.Hauen epea bukatzean berriro beste bat sinatzen zenbeste bat sinatzen zen

Kontzertu EkonomikoakKontzertu EkonomikoakKontzertu

Ekonomikoak1876an

Kobratuzergak

Gobernuzentralera

berriztatu

ForuAldundiak

kupoa5 urteka

edo