92
TXOSTENA Euskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak

Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

  • Upload
    others

  • View
    9

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

TXOSTENA

Euskara enpresarenkudeaketan

Gakoak eta esperientziak

Page 2: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca
Page 3: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

Euskara enpresaren kudeaketanGakoak eta esperientziak

DinamizatzaileakLeire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz

EgileakIgor Alvarez, Blanca Arosa, Leire Arrizabalaga, Gorka Aurre, Itziar Azkue,

Edurne Bilbao, Rafael Enparantza, Urrate Etxaburu, Alaitz Etxeandia, Ander Etxeberria, Amaia Gabilondo, Nerea Ganboa, Ainhoa Garayar ,

Nikolas Gardner , Izaskun Ipiñazar , Asier Larrinaga, Igor Lezámiz, Agurtzane Loidi, Xabier Manterola, Jesús Matey , Ibon Muguruza,Itziar Navarro, Joxe Ramon Elortza, Ainhoa Saitua, Ibon Serrano,

Joxe Mari Ulazia, Mikel Urdangarin, Karmelo Uriarte, Xavier Uriarte, Arantzazu Urtzelai, Arrate Zamakola, Joxean Zapirain,

Amaia Zarrabeitia, Eneko Zarraoa, Jon Zuazabeitia, Karmele Zuazubiskar eta Miren Zubizarreta

Page 4: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca
Page 5: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

Dinamizatzaileak

EskerrakEzagutzaren Clusterretik eskerrak eman nahi dizkiegu erakunde hauei:

Eusko Jaurlaritza, Hezkuntza Saila; Eusko Jaurlaritza, Hizkuntza PolitikarakoSailburuordetza; Bizkaiko Foru Aldundia, Kultura; Gipuzkoako Foru Aldundia;

EHU-ko Euskara Errektoreordetza; Ekonomilarien Euskal Elkargoa; Energiaren EuskalErakundea (EEE); ABB Niessen; AHIZE; Danobat; Elkargi; Euskarazko KomunikazioTaldea; Kondia; Maier Koop. E.; MCC; Pasaiako Portua eta Urola Kostako HITZA.

Partaideak

Page 6: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA4

© Ezagutzaren Clusterra

Egitaratzailea: Ezagutzaren ClusterraParque Tecnológico. Edificio 10148170 ZamudioTel.: 94 4209809Fax: 94 4209516E-mail: [email protected]

Koordinazioa: Ediciones PMP. Professional Management Publicationsc/ Telesforo Aranzadi, 3, 6.o 48008 BilbaoE-mail: [email protected]

Lege gordailua: BI-952-05ISBN: 84-932111-9-2

Argitaratzaileak ez dira egiten agerkari honen egileekadierazten dituzten iritzien erantzule eta ez dira derrigorrezirizpide berekoak izan behar.

Eskubide guztiak gordeta. Argitaratzailearenbaimena aldez aurretik eduki gabe, galerazitadago agerkari honen edozein zatiren kopiaegitea, erabiltzen den bitartekoa dena-delakoaizanik ere.

Page 7: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA 5

1. Hitzaurrea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

2. Sarrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Ezagutzaren Clusterra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9“Euskara eta Kudeaketa foroa” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Prozesuaren oinarri metodologikoa: ikuspegi sistemikoa . . . . . . . . . . . . . 10Zer jasotzen du txostenak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

3. Metodologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Euskara eta kudeaketa: diagnostikoa: 2004ko otsaila 2004ko abendua . . . . . 12Euskararen balio erantsia eta euskara kudeaketan txertatzeko gakoak:2004ko otsaila-2005eko urtarrila . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Azken txostena prestatzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

4. Egungo egoeraren azterketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Diagnostikoa: AMIA matrizea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

5. Euskararen balio erantsia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Sarrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Balio erantsia: argudioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

6. Euskara kudeaketan txertatzeko gakoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Arrakastarako gakoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Eragileak eta baliabideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Ondorioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

7. Zortzi esperientzia praktiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301. Batz s.coop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302. EiTB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

Aurkibidea

Page 8: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA6

3. ESTE/EUGT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404. IMH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515. Labein Fundazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636. Mondragon Goi-Eskola Politeknikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 687. Tekniker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 768. Euskal Herriko Unibertsitatea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

8. Epilogoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

9. Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

Page 9: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA 7

Euskararen normalizazioaren eragilenagusia hezkuntza sistema eta oro har

Administrazioa baldin badira ere, arlo sozio-ekonomikoak ez dauka esandakoei egoztendieguna baino erantzukizun txikiagoa eta,beraz, euskararen benetako normalizazioaezin uler daiteke hiru zutabe nagusion inpli-kaziorik gabe.

Enpresetan euskararen normalizazioa eten-gabe lortzen joateko, eredugarri diren enpresagutxi batzuetan baino gertatzen ez den euska-raren aldeko jarrera irmo, sendo eta ardura-tsua litzateke arlo sozioekonomikoan behin-goz jarraitu beharreko eredu egokia.

Bezeroei eta enpresetako langileei dagoz-kien hizkuntza-eskubideak bermatu beharditu enpresak, lanean ere euskaraz bizi nahiduenari horretarako aukera eskainiz etahorretarako behar diren enpresa barnekohizkuntza-politika neurriak erabakiz, abiara-ziz eta sustatuz.

Enpresen funtsezko aktiboa langileak diraeta, beraz, balio erantsidun eta kalitatezkozerbitzua eskaini nahi baldin bada, langileenerakundearekiko erantzukizuna eta motiba-zioa errotu behar da, erabilgarri diren eza-gutzak indartuz eta langile bakoitzari egoki-tutako heziketa-planaren bitartez era guztie-tako gaitasunak, euskararena barne, areago-tuz. Giza-taldeak sustatzea behar beharrez-koa da.

Arlo sozioekonomikoan euskararen kon-tzientzia sakondu egin behar da. Egun, eus-karak, enpresa munduan, salbuespenak sal-buespen, ez du tokirik. Euskararen presen-tzia enpresetan oso urria da eta, ondorioz,

Administrazioak eta Hezkuntzak euskararennormalizazioan egindako ahaleginak gorabe-hera, lan mundura iristean euskararekikoatzerapauso nabarmena jasan behar izatendute norbanakoek.

Adierazitako baloreez gain enpresek gizar-tea, eta bezeroa ere gogobetetzeko jarrerarenaldekoak izaten direnez, helburu duten horierakundearen balore eta enpresa jardunarenoinarrizko printzipio gisa izaten dute, bainahorretan euskarari dagokion toki etagarrantzia ematen ez zaionez, kasurik gehie-netan, enpresa mailan lortutako emaitzak ezdira bezeroaren ez eta langilearen erabatekoatsegineko izango.

Enpresen jardunean euskara erabiltzeakonura asko dakarkio organizazioari, eta bereekoizkinen balioa areagotzeaz gainera beze-roei eskaintzen dieten zerbitzua hobetzekolagungarri dira. Euskara sustatu edota dara-bilen enpresak, lehiakide dituen euskararikez darabiltenek ez bezala bere inguruneandagoen kultura eta herritarrenganako begi-runea erakusten du. Hizkuntza komunika-ziobideetatik funtsezkoena dela gogoan iza-nik, gizartean eta baita enpresan ere, erabil-tzen den hizkuntzak baino ez du osperiklortzen.

Euskadin kokatuta dauden enpresek eus-kal gizarteari euskararekiko atxikimendu etaorain artekoa baino askoz begirune nabar-menagoa zor diote. Enpresak gizarte elebi-dunari ezinbestean zerbitzu elebiduna eskai-ni beharko lioke. Esandakoaren harira azkenaldi honetan enpresa-arloan Giza-Erantzuki-zun Korporatiboari buruzko kontzeptuaizan da arrakasta handia lortu duena. Zertan

1. Hitzaurrea

Page 10: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

1. Hitzaurrea

8

datza? Enpresetako Zuzendariek gizartearenbalore eta helburuetatik hurbilen daudenekimenak bideratzen hasi edota erabakiakhartu eta oro har enpresa-politikak garatze-ko duten obligazio edo erantzukizuna.

Ezagutzaren Clusterrarean euskara-plane-tan ari ziren hainbat enpresaren esperien-tziak trukatu eta elkarren arteko lorpenenberri izan eta aurrerantzean elkarlanean jar-duteko asmoz, Euskara eta KudeaketarakoForoa sortzeko premia ikusi zen. BehinForoa sortu ondoren, etenik gabe, iazkourtean zehar egindako ahaleginaren emaitze-tariko bat lan-munduan euskararen erabilerasustatu nahian ari diren enpresen artekokoordinazioa lortzea izan da, elkarren artekoinformazioa ezagutaraztea eta kontrasterakoaukera izatea. Foro honen lanaren fruitu gisakaleratzen den liburu hau enpresetako erabi-lera-planak bultzatu edota hobetzeko lagun-garri izan daiteke. Asmoa behintzat horixeda. Euskara eta kudeaketa foroaren bitartez,beste hainbat emaitza lortzeaz gainera, hiz-kuntza-normalizatzaile eta euskara-planetanpartaide direnen arteko elkarlanerako lehenurratsa eman da.

Gorago adierazi den bezala, euskararienpresa-munduan toki gutxi uzten zaio eta,beraz, euskararen erabilera-planak areagotzeaeta hedatzea behar-beharrezkoa dugu.Enpresetako zuzendariek dagozkien eraba-kiak hartu beharko dituzte eta Administra-zioak ere bere sustatze lana egin beharko du,dela diru-laguntzen bidez, dela aholkularitzaeskainiz. Elkarren artean jardunaz emaitzahobeak lortzen ahal dira. Horretarako, libu-ru honek bere apaltasunean oinarrizko tres-na lagungarria izan nahi du. Enpresa–mun-duan egin beharreko lana handia da eta eta

enpresei euskara-planen eta garapen-neu-rrien berri ematen baldin bazaie, giro-alda-keta bat ere gertatuko dela uste izatekoa da.

Arlo sozioekonomikoan euskarak gero etasustrai indartsuagoak behar ditu. Euskarakenpresa jakin gutxi batzuetan errotzea lortubadu ere, enpresa-munduaren interes oroko-rrak zaintzen dituzten bestelako koordina-ziorako erakundeetan nondik sartu asmatzeaaskoz zailagoa da. Kalitate-prozesuak azter-tzen eta egiaztatzen dituzten erakundeetan,adibidez, euskarak ez du orain arte beharbezalako tokirik aurkitu. Poztekoa da, beraz,hainbeste entitate lotzen dituen EzagutzarenClusterrak esku artean jarri digun liburuasortzeko ideia eta horretara hainbeste eragile,jatorri askotakoak, lanean jartzea. Ezagutza-ren Clusterrean sortutako Euskara eta Kude-aketa Foroaren eraketaren bitartez aurreran-tzean ere euskararen normalizazio bidearijarraituko diogu, guztion konpromisoaketen gabe sendotuz eta indartuz.

Amaitzeko, Euskara eta Kudeaketa foroanurte osoan zehar lankidetzan jardun izanduzuen guztioi bihoakizue nire eskerrik zin-tzoena egindako lanagatik. Zalantza izpirikez dut etekin onik izango duela lan honek.Hala biz. ■

Gasteizen, 2005eko martxoaren 18an

Patxi Goenaga MendizabalHizkuntza Politikarako Sailburuordea

Eusko Jaurlaritza

Gorka Aurre UrtzaaEuskara Planen Zuzendaria

Eusko Jaurlaritza

Page 11: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA 9

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Enpresa Kudeaketarako Ezagutzaren Clus-terra ikasketa-prozesu kolektiboak eta lanki-detzak bideratzen dituen egitura da. Egiturahonek kudeaketaren inguruko ezagutza truka-tzeko gunea izan nahi du. Ezagutzaren Cluste-rra Elkartea ia 160 bazkidek osatzen dute, bes-teak beste, unibertsitateak, aholkularitza- etaingeniaritza- -enpresak, industri sektorean gai-lentzen diren enpresak eta instituzioak aurki-tzen dira. Ezagutzaren Clusterrak eskaintza etaeskaria bere baitan biltzeak eraginkortasunhandia ematen die abian jarritako ekintzei.

Ezagutzaren Clusterrak enpresa-mundukoaldaketen abangoardia izan nahi du, baitaenpresa eta erakundeen kudeaketaren etorki-zuna markatuko duten joera berrien antenapribilegiatu eta erreferentzia ere. Ikuspegihonekin, ezagutzaren 3 arlo ditu oinarri:

• Berrikuntza eta Teknologiaren Kudeaketa.• Ezagutzaren Kudeaketa eta Kapital Inte-

lektuala.• Pertsonak, Etika eta Kudeaketan Parte-

-hartzea.

Ezagutzaren Clusterrak ezagutzaren balio--katearen eraginkortasuna eta indartzea duhelburu, eragileen arteko harremanak etalankidetza hobetzea bilatuz. Clusterrak gara-tutako ekintzak hiru taldetan bana daitezke:Ezagutzaren Transferentzia, Sentsibilizazioaeta Nazioartekotzea.

Ezagutzaren Transferentzia alorrean,ekintza garrantzitsuenetako bat da bazkideekosatutako ezagutzaren trukerako foroak eta

lantaldeak osatzea. Talde hauetan intereskomunak dituzten eragileak elkartzen dira.Foro eta lantaldeen helburuak hauek dira:

• Enpresen kudeaketaren inguruko ezagu-tzaren sorrera eta transmisioaren bultzada,hedapena eta sentsibilizazioa.

Lan-metodo hau aldaketa-motor bilakadadin, Ezagutzaren Clusterrak, ezagutzarenkudeaketaren oinarrizko printzipioei jarrai-tuz, partaideek elkarrekin eta elkarrengandikikastearen alde egiten du lan.

Horrela, ezagutzaren elkartrukerako foro-ek izaera irekia dute. Foro hauetan faktoregiltzarriak nagusiki hauek dira: ezagutza tru-katzea eta ikuspegi eta metodo berriak elka-rrekin eta elkarrengandik ikastea. Horretara-ko, erakunde bazkide guztiei deialdi irekiaegiten zaie parte hartzeko; horren ondoren,lehenengo bileran, proposatutako gaiariburuz ezagutza trukatzeko foroa osatzekoaukerak eta interesa aztertzen dira.

“EUSKARA ETA KUDEAKETAFOROA”

“Euskara eta Kudeaketa” ezagutza truka-tzeko foroaren kasuan, bi izan ziren sortzekoarrazoiak:

• Clusterraren inguruko zenbait pertsonaeta erakundek arlo honetan ezagutzaberriak lantzeko eta trukatzeko agertuzuten interesa.

• Euskara eguneroko lan-eginkizunetan etaerakundeen kudeaketan txertatzeak gaur

2. Sarrera

Page 12: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

2. Sarrera

10

egun hartzen ari den garrantzia bazkideenartean zabaltzeko eta aztertzeko aukeraematea.

Azken urteetan euskara lan-munduan zer-bitzu-hizkuntza eta lan-hizkuntza bilaka dadinhainbat egitasmo jarri dira martxan: hainbateskualdetan lan-munduan euskara sustatzekoplanak eta egitasmoak (Oiartzualdean, UrolaKostan, Arratian, Txorierrin eta abarretan),euskara-plana duten enpresetako koordinat-zaileen arteko topaketak eta beste hainbatekintza Arrasaten eta Debagoienan, Adminis-trazio Publikoetatik diru-laguntzak, azterke-tak. Eta horiez gain badaude erakunde pribatuasko (industri eta zerbitzu enpresak) berekabuz edota aholkularitza baten laguntzazbide horri ekin diotenak.

Hori guztia kontuan hartuta, EzagutzarenClusterrak argi ikusi zuen oso aberasgarriaizan zitekeela erakunde horiek guztiekberaien esperientziak trukatzeko eta dituztenkezkak konpartitzeko gune bat sortzea.

Arrazoi horiengatik jarri zen martxan euska-ra kudeaketan txertatzeko gaia aztertuko zuenezagutza trukatzeko foroa. Foroak praktikoaizan nahi zuen, euskararen erabilera sustatzekoahalegina egiten ari diren erakundeek kasuerrealak ezagutu eta egindako bidea aztertuzondorio nagusi batzuk atera zitzaten. Eginda-ko hausnarketa hau erabilgarria izateko egin-dako lana era sinplean jaso nahi izan dugu.

2003. urteko abenduan lehenengo deial-dia egin zenetik arrakasta haundia izan duforo honek. Guztira 38 pertsona eta 19 era-kundek parte hartu dute.

Era iraunkorrean parte hartu duten era-kundeak hurrengoak dira: Azti Fundazioa,

Batz S.Coop., Euskal Herriko Unibertsitatea(EHU), EiTB, Elhuyar Aholkularitza,EMUN, ESTE unibertsitatea, Eusko Jaurla-ritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuor-detza, Gaiker Fundazioa, IDOM, Ikerlan,IMH, Labein Fundazioa, MCC, S.Coop.,Mondragon Goi Eskola Politeknikoa, Robo-tiker Fundazioa, Tekniker Fundazioa, UZEIeta VISESA.

Horrez gain, eskerrak eman behar diezkie-gu Bizkaiko Foru Aldundiari eta GipuzkoakoForu Aldundiari foroarekin zuzenean kolabo-ratzeagatik. Bestalde, gure esker onak ereeman nahi dizkiegu hurrengo erakundeeiforoak eskatutako informazioa bere esku jarridutelako: Energiaren Euskal Erakundea, Kon-dia, Danobat, Pasaiako Portuko Agintaritza,Ekonomilarien Euskal Elkargoa, Elkargi, Uro-la Kostako Hitza, ABB Niessen eta HAIZE.

Foroko partaideak 2003ko abendutik2005eko martxora arte egin dute lan. Lan--prozesuak hiru fase nagusi izan ditu: hasie-rako eztabaida eta ekintza-plana zehaztea,garapena eta azken txostena prestatzea. Lan--prozesu horren emaitza txosten hau da.

PROZESUAREN OINARRIMETODOLOGIKOA: IKUSPEGI SISTEMIKOA

Euskara kudeaketan txertatzeko zein gakokeragiten duten aztertzerakoan ikuspegi meto-dologiko batean oinarritu gara bereziki: J. Ina-zio Markok proposatutako interbentziorakomaila sistemikoak gizartean1. Izan ere, enpresa-kudeaketaren gainontzeko arloetan bezala,euskararen gaian ere, gako guztiak ez daudenorberaren esku, pertsonak eta erakundeak ezdaude isolaturik, eta elkarrengan eragina dute.

1 J. Inazio Marko Juanikorena. “Normalizaziorako adierazle-sistema integralak eraikitzen: Euslab eta GPI”. V. Eus-kal Soziologia Kongresua. Bilbo, 2002.

Page 13: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

11

Egileak marko sistemiko baten eredua pro-posatu nahi du, eta identifikatu zein mailataneman daitezkeen ekintza soziolinguistikoak,hau da, politikak, plangintzak, aldaketak…Era horretan, garatuko dugun ekintza hori sis-tema zehatz batean kokatu, ulertu eta ardaztudezakegulako, eta, aldi berean, ez ahaztu gai-nontzeko azpisistemekin nolabaiteko loturaduela, eta sistema orokor baten testuingurua-ren baitan kokatu behar dela.

Beraz, Markok proposatutako ereduakelkarri eragiten dioten sei mailatan geruzatu-ta dago:

Ikus ditzagun:

• Norbanakoa: motibazioan, gaitasuneaneta/edo erabileran nolabaiteko bilakaeralinguistikoa izan dezakeen subjektua.

• Taldeak: norbanakoen arteko harremanakematen diren guneak, alegia, familia,lagunak...

• Organizazioak: enpresak, elkarteak, herri-administrazioak, sindikatuak...

• Sektoreak: ekonomikoak edo gizartearenbaitakoak, hau da, merkataritza, ostalari-tza, gazteak...

• Komunitateak: lurralde eremuen ikusmi-ratik aztertuta: udalerriak, eskualdeak,erkidego autonomikoak...

• Ekosistema linguistikoa: alegia, aztertzenari garen hizkuntzari atxikitako pertsona,egitura, kultura eta dena delako guztienmultzo globala edo unibertsoa.

Esan bezala, Foro honetan elkartu gare-nok, eredu hori hartuta, aztertu dugu euska-ra kudeaketan txertatzerakoan zein gakokeragiten duten, eta jarraian datozen ataletanazalduko ditugu lan horren emaitzak.

ZER JASOTZEN DU TXOSTENAK

Txosten hau talde baten hausnarketarenondorioa da. Hemen jaso nahi izan dugunagure lan-bileretan ateratako emaitza da.Gure esperientziak edo eta gai honen ingu-ruan ditugun kezkak, ezagutza eta iritziakjaso nahi izan ditugu. Gure esperientzietatikabiatuta, edozein motatako erakundebatentzat euskararen erabilera bere egunero-kotasunean txertatzeko asmoarekin baldinbadabil oinarrizko urrats batzuk izan ditzan,nola egin daitekeen ikusteko.

Txosten honek bi atal nagusi ditu.

• Egindako hausnarketaren emaitza: 2004.urtean zehar egindako lanaren bildumada. Atal honetan Euskararen balio eran-tsiaren inguruan egindako hausnarketaeta edozein erakundetan euskararen erabi-lera txertatzeko zenbait gako jasotzen dira.

• Kasu praktikoak: lan hau egiteko urtebetehorretan parte hartu duten erakundeekegindako aurkezpenak jasotzen dira. Izanditugun kasu praktikoen artean, izaera etaaktibitate diferenteetako duten erakun-deak izan dira: enpresak, unibertsitateak,fundazioak eta abar. ■

Interbentziorako maila sistemikoakgizartean

Ekosistema

Komunitatea

Sektorea

Organizazioa

Taldea/Pertsonenartekoa

Norbanakoa

Marko Juanikorena, J. Inazio (2001): Normalizaziorako adierazle--sistema eraikitzen: EusLab eta GPI. V. Euskal Soziologia Kongresua.Bilbo, 01/03/2002.

Page 14: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA12

Foroaren hasiera 2003ko abenduan egin-dako bileran koka dezakegu. Hasierako

bilera hura asmoaren berri emateko erabilizen eta bertan Batz, S.coop.ek euskaraenpresaren kudeaketan txertatzeko izandakoesperientzia ezagutzeko aukera izan genuen.Lehenengo bilera hartan, beraz “euskarakudeaketan” gaia foro batean aztertzeko pro-posamena aurkeztu zen.

Ideia hori garatzeko (euskara kudeaketan)lan-taldeak foroaren helburua eta ekintza--plana zehaztu zituen. Horretarako 2004.urteko lehen hilabeteetako bilerak erabiliziren. Kontuan izanda foroan parte hartzenzuten erakundeen errealitateak ezberdinakzirela eta bakoitzak bere behar zehatzakzituela, denen nahia betetzeko Foroarentza-ko elkarrekin erabakitako helburu orokorrazehaztu zen:

Euskarak enpresa munduan duen balioerantsia aztertzea, eta kanpoan

ezagutaraztera

Emaitza horretara heltzeko lau, lan-ildozehaztu ziren:

• Euskarak kudeaketan duen egoerarendiagnostikoa egin: horretarako, foroan ezzeuden beste eragile batzuei egindakoelkarrizketak erabili ziren. Bertatik atera-tako informazioarekin AMIA (ahuleziak,mehatxuak, indarguneak eta aukerak)matrize bat landu zen.

• Euskararen balio erantsia: definizioa. Eus-kara erabiltzeko argumentarioa landu.

• Euskararen erabilera erakunde batean are-agotzeko gakoak identifikatu.

• Euskara kudeaketan txertatzeko ahaleginaegin duten erakundeen esperientziak eza-gutu.

Foroan lan egiteko oinarri garrantzitsu-ena parte-hartzea izan da. Bai lan-bileretaneta bai bileretatik kanpo egin beharrekolana talde-lanean oinarritu dugu. Erahorrela iritzi guztiak jaso nahi izan ditugueta eragile guztien inplikazioa lortu nahiizan dugu.

EUSKARA ETA KUDEAKETA:DIAGNOSTIKOA

2004ko otsaila 2004ko abendua

Aipatu bezala foroaren lanaren abiapun-tua diagnostikoa izan zen. Diagnostikoa egi-teko oso interesgarria zen foroan parte har-tzen ez zuten beste eragile batzuen iritziajasotzea. Horretarako elkarrizketa gidoi batlandu zen foroaren parte-hartzaile guztienartean eta parte-hartzaile bakoitzak euskara-ren erabilera sustatzeko ahalegina egin duenerakunde bat aukeratu zuen. Guztira 12elkarrizketa egin ziren. Elkarrizketa guztie-kin txosten bat landu zen emandako iritzienbilduma egiteko.

Horrez gain, Euskarak kudeaketan txer-tatzeko dituen ahuleziak, mehatxuak, indar-guneak eta aukerak identifikatu ziren.Hasierako AMIA esperientziak ezagutu aha-la elikatzen joan gara txostenean aurkeztendizuegun AMIAra heldu arte.

3. Metodologia

Page 15: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

13

EUSKARAREN BALIOERANTSIA ETA EUSKARAKUDEAKETAN TXERTATZEKOGAKOAK

2004ko otsaila-2005eko urtarrila

Bi atal hauen mamia lantzeko oinarriaforoak izan dituen esperientzien aurkezpe-nak eta egindako elkarrizketak izan dira.Eta, nola ez, norberak izandako esperientzia.

Kontuan hartuta zeintzuk ziren landunahi genituen gaiak, esperientzien aurkezpe-nerako foroan aurkezpen-gidoi bat landuzen. Hurrengo atalak landu behar izan zituz-ten aurkezpena egin zuten erakundeek:

• euskara kudeaketan txertatzeko arrazoiak,• oztopo nagusiak,• aurkitutako irtenbideak,• arrakastarako gakoak,• eragile nagusiak,• behar diren baliabideak.

Behin elkarrizketak eta esperientzien aur-kezpenak bukatuta, foroan hausnarketa--fasea zabaldu zen. Hausnarketa-fase hone-tan bi gai ziren taxutu beharrekoak: euskara-ren balio erantsia eta euskara kudeaketan

txertatzeko erakunde batek kontuan izanbeharreko gakoak. Bi gai hauek lantzekolantaldeak osatu ziren eta foroko kideakhileroko bileretan lan egiteaz gain beraienlantaldeekin lan egin behar izan zuten. Lanhorren emaitza da esku artean duzuen txos-ten hau. Taldeek egindako lana kontrastatze-ko aukera foroaren bileretan egon da etahorrela bermatu da denok denen lanarenberri izatea eta txosten bateratu bat osatzea.

AZKEN TXOSTENAPRESTATZEA

Esku artean duzuen txosten honen zenbaitatalen jatorria, beraz, urtean zehar lortutakoinformazioaren azterketaren ondorioa dira.Txosten honen azken zertzeladak 2005ekourtarriletik martxora landu dira. 2004kourtarriletik abendura arte egindako lana ba-teratu beharrak foroaren bizitza luzatzea eka-rri du.

Espero dugu txosten honetan zehar aurki-tuko duzuen informazio eta hausnarketakinteresgarriak izatea eta neurri batean zuenerakundeetan euskararen erabilera sustatze-ko asmoa baduzue oinarri bat izatea eginnahi duzuen bide horretan. ■

Page 16: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA14

DIAGNOSTIKOA:AMIA MATRIZEA

Era bateko edo besteko planak diseina-tzen parte hartu izan duenari ez zaio baterearrotza egingo AMIA matrizea, beharbadagaztelaniazko DAFO izena ezagunagoa egin-go zaion arren. Gaia edozein delarik ere,diagnostikoa egiteko hainbat faktore azter-tzen dira, bi aldagai kontuan hartuta: nonkokatzen den (kanpoan ala barruan) etanolakoa den (positiboa ala negatiboa).Horrela, bi aldagaiak gurutzatuta lau mul-tzotan sailkatuko ditugu aztertu beharrekogaiari buruzko faktoreak:

• Ahuleziak: barneko eta kontrako faktoreak.• Mehatxuak: kanpoko eta kontrako faktoreak.

• Indarguneak: barneko eta aldeko fakto-reak.

• Aukerak: kanpoko eta aldeko faktoreak.

Guri dagokigunez, beraz, honako galderahoni erantzun nahi izan diogu: zein dira eus-karak enpresetan txertatzeko dituen aukerak,mehatxuak, indarguneak eta ahuleziak?

Metodologian azaldu dugun bezalaxe,multzo bakoitzean ere faktoreak mailen ara-bera bereizten ahalegindu gara. Bestalde,kontuan hartu behar da ariketa honek hasie-rako hausnarketa egiteko balio izan digulaeta hainbat alderdi hurrengo puntuetanaztertuko direla sakonago: balio erantsia etaargudioak, arrakastarako gakoak,eragileenardurak, etab. ■

4. Egungo egoeraren azterketa

1. irudia. AMIA matrizea

AHULEZIAKBarneko eta kontrako faktoreak

TALDEA:• Motibazioaren inguruko gabeziak: ohitura eta

motibazio falta, ahalegina eskatzen baitu(erosotasuna). Horrez gain, belaunaldi gazteekeuskaraz jakin arren, ez dute euskara enpresakogauzatzat jotzen, uste dute kanpoko zerbait dela, etabelaunaldi zaharrek ez dute uste gazteen eginbeharradenik euskara erakundeetako gestioan txertatzea.Kontzientziazio apala.

• Barne-erresistentziak: enpresa barruko erdaldunekingiroa gaiztotzeko/nahasteko arriskua.

ORGANIZAZIOA:• Errentagarritasuna eta kostua: onurak, epe motzera,

ez dira emaitza ekonomikoetan islatzen, baina diru-eta denbora-inbertsioa dakar.

• Enpresaburuen interes txikia: eskaera urria oraindik.Beste beharrizan asko jartzen dituzte euskararenaurretik (“Euskarak ez du saltzen”), eta zenbait kasutan,enpresen irudia hobetzeko erretorika hutsa baino ez da.

• Euskaldunen ehuneko txikia erakundeetan.

MEHATXUAKKanpoko eta kontrako faktoreak

SEKTOREA:• Zenbait arlo profesionaletan giza baliabideen

urritasuna eta prestakuntza falta.• Euskara erakundeetan normalizatzeko dauden diru-

laguntzen berri ez izatea.

KOMUNITATEA ETA EKOSISTEMA:• Merkatuaren nazioartekotzea eta ingelesarekin

lehiakortasuna: euskararen espazioa, botereekonomiko eta politikoaren alorrean bereziki, txikiada, eta horrek euskararen eskaeran eragin dezake.

• Errealitate/paisaia soziolinguistikoa. Etorkinakugaritzea: gaztelania ikastea daukate lehentasuntzat.

• Euskaldunen eskaera urria. Euskara ez da beti ikusteneuskal nortasun eta izatearen adierazpide gisa.

• Euskararen politizazioa/ideologizazioa. • Euskararen ikasteko berezko zailtasuna. • Euskarak ez du informatika-alorra bereganatu.

(jarraitzen du)

Page 17: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

15

1. Irudia. (jarraipena)

AHULEZIAKBarneko eta kontrako faktoreak

SEKTOREA:• Hizkuntz faktoreak: terminologi arazoak eta

ezjakintasuna. Euskara teknikoa zeharo finkatu gabedago, eta dagoenean, ez da ezagutzen edota arrotzaegiten da.

• Gabezia dokumentala euskaraz: oinarri dokumentalagehienbat gaztelaniaz eta ingelesez. Hizkuntzzerbitzuak murritzak dira, batez ere enpresapribatuetan. Itzulpen-lanak eta euren kostua.

KOMUNITATEA ETA EKOSISTEMA:• Ez dago oraindik erakundean euskararen

normalizaziorako erreferentzia praktiko argirik.

INDARGUNEAKBarneko eta aldeko faktoreak

TALDEA:• Kontzientziazioa gero eta altuagoa da: euskal

gizartean zabaltzen doan kezka baten aldeko lana da,eta zuzendariek eta langileek beren lanpostutikgizartearen hobetzean lan egin behar dute.

• Denborarekin eta belaunaldi gazteen sarrerarekin,barne-erresistentziak gero eta errazago gaindidaitezke.

ORGANIZAZIOA:• Merkatu-aukerak: erakundeen organizazio-ereduetan

txertagarria da, adibidez EFQMn, eta erakundeengizarte-erantzukizunaren “modaren” inguruan ereonartzen has daiteke. Enpresaren irudia hobetzekobide moduan ikus daiteke; adibidez, enpresaren“markaren” elementu bihurtuta.

• Epe luzerako onurak (errentagarritasuna): produktueta zerbitzuei balio erantsia eman diezaieke, etaerakundearekiko identifikazioa eta atxikimenduasendotu dezake, eta langileen motibazioa, inplikazioaeta barne-kohesioa gehitu eta hobetu. Erakundearenbarne-kultura aberasten du.

KOMUNITATEA ETA EKOSISTEMA:• Langile gazteak euskara idatzian eta teknikoan gero

eta trebatuago daude, eta, oro har, gero eta euskalhiztun gehiago dago. Euskararen aldeko “masakritikoa”, teorian, behintzat, gero eta handiagoa da.

MEHATXUAKKanpoko eta kontrako faktoreak

AUKERAKKanpoko eta aldeko faktoreak

TALDEA:• Belaunaldi berrietan euskaldunen ehunekoa

handitzeak euskararen eskaera handitu du.

SEKTOREA:• Lan-aukerak agertzea zenbait sektoretan. • Erakundeen normalizaziorako baliabideak: euskararen

normalizazioan erakundeetan dihardutenaholkularitzak gero eta gehiago dira, eta eurenesperientzia sendotu dute (metodologiak gero etalanduagoak dira). Gero eta erreferentzia praktikogehiago dago.

KOMUNITATEA ETA EKOSISTEMA:• Gizarte-eleaniztunerako bidean, euskararen balorazio

sozialak gorantz egin du: elebidun izateak onarpensoziala eta balio komertziala du.

• Administrazioaren aldeko ekintzak eta inbertsioak.Euskal administrazioko zenbait erakundetatikahaleginak egiten ari dira enpresak euskararennormalizazio-prozesuetan sartzeko baliabideak jarriz.Horrez gain, enpresa publikoen euskalduntzea.

• Euskararen normalizazioa: euskara egun“modernoagoa”, erabilgarriagoa da.

• Beste zenbait inguruneren aurrerapena(komunikazioa, prentsa, hezkuntza...).

Page 18: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA16

SARRERA

Badira hamabi bat urte euskara-planamartxan jarri zuen lehen enpresa lan horre-tan hasi zenetik. Elay S.A.k lehen urratshoriek egin zituenetik bide luzea egin da etagaur egun ez da hain harritzekoa enpreseketa arlo pribatuko bestelako erakundeek(fundazioek, Gobernuz Kanpoko Erakunde-ek, sindikatuek, irabazi asmorik gabeko ins-tituzioek...) orokorrean euskararen gaia lan-du eta euren gestioan integratu nahi izatea.

Jokabide horren aurrean, ordea, badaudeerretizentziak: erakunde batzuentzat diruagaltzea da euskararen erabilera sustatzea;beste batzuentzat hala jokatzeak lan-giroaneta bezeroen harremanetan arazoak sor di-tzake; beste batzuen ustetan ekoizpenarenedo zerbitzuaren zatirik handiena atzerriraesportatzen dutenez euskararen erabilerariez diote errentagarritasun ekonomikorikikusten. Horrela, euskarari kudeaketanlekurik ez egiteko hainbat arrazoi topa di-tzakegu.

Aurreiritzi horien aurrean, kapitulu hone-tako gaia honako hau da: zer onura dakarkioenpresari bere eginkizunetan euskarari lekuaegiteak? Euskara kudeaketan txertatzearenalde hainbat faktore egon badaude. Kasubakoitzerako argumentu egokiak topatubehar dira. “Euskara eta Kudeaketa” foroanarrazoi horiek zeintzuk diren aztertu dugueta argumentu-zerrenda landu nahi izandugu erakundeak euskara kudeaketan txer-tatzeko izan ditzakeen kezka, errezelo etamesfidantzak gainditzeko eta irtenbideatopatzeko asmotan.

Ezin diogu, jakina, galdera horri erantzunbakar bateraturik eman. Euskal Herriandauden milaka enpresa era guztietakoakdira. Enpresa horiek bereizteko erabil ditza-kegun parametroetako batzuek, gainera,zuzen-zuzenean izan dezakete eragina euska-rarekiko duten jarreran. Parametro horieta-tik, besteak beste, aipatzekoak dira honakohauek:

• enpresan dagoen euskaldunen kopuruaeta ehunekoa;

• enpresaren produktua edo zerbitzua nonsaltzen den, Euskal Herrian, EuskalHerritik at edo bietan, eta nori saltzenzaion, euskaldunari, erdaldunari edobiei;

• enpresaren hurbileko ingurune soziolin-guistikoaren euskalduntasun-neurria;

• enpresaren tamaina;• enpresaren bezeroa banakako kontsumi-

tzailea den ala beste enpresa bat den;• enpresaren kapitala nongoa den.

Bestela esanda, eta muturreko kasuakhartuz, ezin dira euskarari kasu egitekoargudio berberak erabili ingurune euskal-duneko denda txiki baten jabearen aurreanala Gasteizen kokatuta dagoen multinazio-nal baten aurrean. Euskarari lekua egiteko-tan jokabidea ez da berbera izango, ezaukeratzen diren helburuei begira, ezkasuan kasuko enpresaren barruan eragitendiren arloei begira. Antzeko oharra egindaiteke, azkenik, arestian aipatu ditugunbestelako erakundeei buruz: helburuzenpresetatik desberdintzen diren arren,espero dugu jarraian garatzen ditugunargudioak, kasuan kasuko egokitzapenak

5. Euskararen balio erantsia

Page 19: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

17

eginda, haientzat ere baliagarriak izangodirela.

BALIO ERANTSIA:ARGUDIOAK

Gaiari egiten diogun lehen hurbilketahonetan, ez gara saiatuko zein argudio norenaurrean aurkeztu behar den gehiegi zehaz-ten: aurreragoko lana litzateke hori. Orain-goz, oinarrizkotzat jotzen ditugun argudio--bideak zerrendatzen eta, labur besterik ezbada ere, azaltzen ahaleginduko gara.Argudio-bide horiek bi multzo nagusitanbana ditzakegu: batetik, argudio orokorrena;bestetik, enpresari begirako argudio bere-ziak, beste inori ez dagozkionak. Ondoko biatalburuetan argudiook zerrendatu eta azter-tuko ditugu, hurrenez hurren.

Argudio orokorrak

Enpresaburuei eta enpresetako langileeiberariaz zuzenduta ez izan arren, badaudeeuskara kontuan hartzeko arrazoi orokorbatzuk, gure gizartean edozeinen aurreanaurkezteko modukoak. Argudio horien arte-an bi multzo bereiz ditzakegu: euskalduneuskaltzaleentzako arrazoiena eta euskaltzaleez direnentzakoa. Banan-banan har ditza-gun.

Euskaldunentzako argudio orokorrakEuskararen biziraupena baliotzat jotzen

dugun neurrian, guri dagokigu lanean erebalio-aukeraketa horren ondorioak gauza-tzea. Euskaldunok gure hizkuntza zaintzenez badugu ezin diogu eginkizun horretanbeste inori laguntzarik eskatu: euskararenetorkizunaren berme nagusia ezinbesteaneuskaldunok gara. Berme hori egunerokobizitzan, familian, auzoan, eskolan, lagunar-tean eta, ahal den neurrian, gure bizitzanhain zati handia hartzen duen lanlekuan

ziurtatzen saiatu behar dugu, benetako hiz-kuntz komunitatean txertatutako aurrezaurreko solaskideekin ditugun harremane-tan, hain zuzen ere.

Euskaltzale ez direnentzako argudioorokorrak

Euskaldunentzako balio duten argudiohoriek gutxi esango diote, ordea, euskalduneuskaltzale ez denari. Balio komunetan oina-rriturik, hala ere, badago euskaltzale ez denhorri aurkez dakiokeen argudiorik. Argudiohoriek gure gain hartzen ditugun balioekinzer ikusirik dutenez, ez ditu edozeinekdenak bere egingo, baina bai dira euskarakgure gizartean izan behar duen lekuaz haus-narketa egitean gutxienez kontuan hartzeko-ak. Alde horretatik, lan-munduan gabiltza-nontzat ere izan daitezke hausnarketa horre-tarako abiapuntu egokia. Hona hemenmultzo horretako lau argudio:

• balio demokratikoetan oinarritutakoa;• balio etikoetan oinarritutakoa;• hizkuntz ekologian oinarritutakoa;• globalizazioaren on-gaitzetan oinarrituta-

koa.

Azter ditzagun laurok ondoz ondoko ata-letan.

Balio demokratikoakDemokraziaren funtzionamendurako

oinarri-oinarrizkoa da, besteak beste, herri-tarren eskubideak zehaztea eta babestea.Azken urteotan eskubide horien arteannorbere hizkuntza erabiltzeko aukera jasoohi da. Espainia ez da horretan inolako sal-buespenik izan: hizkuntz eskubideakzorroztasunez formulatu dira azken urteo-tan zehar. Ez dugu hemen legeriak euska-rak gure gizartean duen lekuaz esaten due-na puntuz puntu aztertuko: Konstituziotikhasi, Autonomia Estatututik eta Euskara-ren Erabilpena Arautzeko 1982ko Legea

Page 20: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

5. Euskararen balio erantsia

18

pasa, eta horien menpeko ehunka dekretu,agindu, erabaki eta ebazpenekin bukatu,asko luzatuko litzaiguke. Nahikoa izanbedi, lehen hurbilpen honetan, honako bipuntu hauek jasotzea:

• Euskarari norbere bizitzan eta, bereziki,bere lanean lekua egitea erabat bat datorbalio demokratikoekin.

• Legeria horren enpresari begirako garape-na eta garrantzia hurrengo atalburuanaztertuko da.

Balio etikoakNorbere burua errespetatzea da autoesti-

mua sendotzeko abiapuntua. Euskaldunakgarenok gure alderdi hori errespetatzea,zaintzea, babestea bada hainbatentzat berehizkuntz jokabideetarako oinarri etikoa.Beste edozein hizkuntza bezala, gaurko eus-kara gizatalde handi baten emaitza da, men-deetan zehar kudeatutakoa eta, gizakiak sor-tutako beste edozein ondasun bezala, gor-detzekoa. Hizkuntza guztiek aberasten gai-tuzte; euskarak ere bai.

Hizkuntz ekologiaAzken urteotan hainbat idazlek ingurugi-

roarekiko errespetuaren eta hizkuntzekikoa-ren arteko paralelismoa azpimarratu dute.Baso tropikaletako zuhaitzak moztean edotaoraindik ikertu gabeko landareak desager-tzen direnean zer galtzen ari garen ondo ezdakigun bezala, sarritan ez dakigu justu-jus-tu zer galtzen ari garen hizkuntza bat sunt-sitzen denean: hizkuntzan kodetutako kul-tura oso bat, bere munduari buruzko ikus-pegia, bere literatura eta abar desagertzenzaizkigu, eta gure mundua neurri horretanpobretu egiten da. Ingurugiroa zaintzekoahaleginak egiten diren bezala, hizkuntzekdituzten aberastasunak bizirik gordetzekoahaleginak berdintsu justifika daitezke, aregehiago norberak egunero erabiltzen duenhizkuntza denean.

GlobalizazioaEnpresak globalizazioaren zurrunbiloan

zuzen-zuzenean parte-hartzaileak dira. Ber-tan lan egiten dutenek globalizazioarenemaitzak ikusteko zuzeneko aukera dute.Batek baino gehiagok begi-bistako abantai-len alboan hainbat desabantaila ere ikusikoditu: hainbat bizimoduren, ohituraren etatradizioren suntsipena, hain zuzen ere. Glo-balizazioaren biktimen artean daude hiz-kuntzak. Bidezkoa da norbere balioak, kasukonkretu honetan, euskara, eraso horrenaurrean zaindu nahi izatea.

Enpresari begirako argudioak

Bigarren atalburu honetako helburuaenpresari, enpresaburuei eta langileei zuzen--zuzenean dagozkien hainbat perspektibata-ko argudio-multzoak azaltzea baino ez da.Honako bost ikuspegi hauek aukeratu ditu-gu:

• araudia betetzea;• produktuaren edo zerbitzuaren salmenta;• enpresaren barne-kohesioa;• enpresaren gizarte-erantzukizuna;• erabateko kalitatea.

Euskara kudeaketan txertatzeko bestelakoarrazoiak ere egon daitezke: aurreko zerren-dan ohikoenak aipatu ditugu. Azter ditza-gun banan-banan bost arlo horiek.

Araudia betetzeaEnpresek legeak definitzen duen markoa-

ren barruan jokatzen dute. Euskarari begiraere badute kontuan hartu beharreko mar-koa. Legeria horren nondik norako nagusiaklabur-labur aipatu nahi ditugu, enpresetanizan dezaketen eragina balioetsi ahal izateko.Legeria horren guztiaren muina bi puntutanlaburbil genezake: herritarrek euskara era-biltzeko duten eskubidea eta administrazio-ak eskubide hori bermatzen eta gauzatzen

Page 21: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

19

laguntzeko dituen betebeharrak. Enpreseiburuzko aipamenak, egia esan, aski laburrakdira: arlo pribatuko enpresak ez daude iaezertara beharturik, hizkuntz eskubideakbetetzeari begira, administrazioak emanbehar dituen zerbitzuak emateko kontratu-ren bat izenpetzen ez duten bitartean. Halaere, enpresei begira ohar bat baino gehiagoegin behar da:

• Gizarte jakin batean hizkuntza ofizialaizatea ez da baieztapen hutsa: ondoriopraktiko ugari izan ohi ditu. Horrela,gizarteak euskarari gorde nahi dion lekuazmezu argia eman die enpresei. Ez zaioinongo enpresari komeni mezu hori bidaliez balitzaio bezala jokatzea.

• Enpresek jakin behar dute, gainera, eus-kara kudeaketan txertatu nahi baldinbadute, hori guztiz bidezkoa eta zilegiadela, horretarako aukeratzen duten arloaedozein izanda ere: bezeroekiko harrema-netan, enpresaren langileen artean, hor-nitzaileekin zein administrazioarekin.Alde horretatik, legeriak enpresei aukeraz-ko esparru zabala ireki die eta horretanparte hartzeko gonbita egiten die.

• Horretara behartuta ez badaude ere,enpresei komeni zaie legeriak herritarreiaitortzen dizkien hizkuntz eskubideakkontuan hartzea, legearekiko errespetugutxikoen moduan agertu nahi ez badute,behintzat. Eskubide horien artean daudehonako hauek1: – Ikasketak (eta, beraz, lanerako treba-

kuntza ere bai) bi hizkuntza ofizialetanegiteko eskubidea.

– Lanbideko, laneko, politikako eta sin-dikatuetako ekintzetan euskaraz aritze-ko eskubidea.

– Edozein bilkuratan euskaraz egitekoeskubidea.

• Etorkizunari begira, 2003ko Erabiltzaileeneta Kontsumitzaileen Estatutuaren Legeaknondik-norakoak zehazten ditu, eta horieneskubideak gehiago zehazten ditu:– Lege horren 14. artikuluak dio Euskal

Herriko erabiltzaile eta kontsumitzaileguztiek dutela ondasunen eta zerbi-tzuen berri euskaraz eta gaztelaniazjasotzeko aukera.

– Autonomia Erkidegoaren lurraldeandiharduten enpresa eta establezimen-duekin harremanetan edozein hizkun-tza ofizial erabiltzeko eskubidea etahoriek prestatuak egon behar dute jen-dea bi hizkuntza ofizialetan hartzeko.

Eskubide hauek garatzeko araudi zehatzaoraindik argitara ematea falta bada ere,euskara kontuan hartu nahi duen enpre-sak bezeroei/erabiltzaileei begira, behin-tzat, arrasto lagungarriak ditu lege horre-tan.

Produktuaren edo zerbitzuaren salmentaSaltzea erakunde guztietan da lehentasu-

nezkoa. Nolanahi ere, erakunde batzuetaneuskara txertatzearen inguruan hitz egitenari bagara, bertakoek egiten duten lehenen-go galdera hurrengoa da: ‘Zenbat gehiagosalduko nuke nik euskara erabiliz gero?’ edo-ta: ‘Ez al du eragin negatiborik izango niresalmentetan euskara erabiltzen hastenbanaiz?’. Horrelako galderak maiz entzutendira.

Kasu askotan, ordea, euskara erabiltzeakgehiago saltzeko lagun dezake. Hona hemenkasu horietako batzuk:

• Bezeroa/erabiltzailea euskalduna izanezgero, produktua/zerbitzua euskarazeskaintzeak merkatu-hutsunea bete deza-ke. Aldi berean, lehiakideen aurretik joa-

1 Euskararen erabilpena arautzen duen 10/1982 Legearen 5.2. artikulutik hartuak.

Page 22: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

5. Euskararen balio erantsia

20

tea ekar dezake halako jokabideak2. Bere-ziki indartsua gerta daiteke argudio hauzerbitzua/produktua Euskal Herriko gaz-teei edo eskolei saldu nahi dien enpreseta-rako eta, oro har, Euskal Herrian bezeroedo zerbitzu-erabiltzaile ugari dituzte-nentzat.

• Enpresa batek bere zerbitzua/produktuagaztelaniaz edo frantsesez eskaintzenjarraitu arren, horren propaganda euskarazere egiteak gehiago saltzen lagun dezake.

• Aurreko bi kasuetan, euskaraz egiteak daka-rrena bezero euskaldunarekiko hurbiltasunada, edozein saltzailek lortu nahi lukeena.

Beren bezeroekiko hizkuntz jokabideeninguruan enpresek erabaki estrategikorenbat hartzen dutenean komeni zaie, gainera,hurrengo urteotan Euskal Herrian dituztenbezeroen hizkuntz konfigurazioaren garape-na eta bilakaera kontuan hartzea. Oraingojoerei eusten bazaie ondoko urteotan geroeta euskaldunagoa izango da etorkizunekobezeria hori: Etorkizuna euskaraz dator, itxu-ra guztien arabera.

Badago, argudio-multzo horri zuzen-zuze-nean loturik, hainbatetan euskararen erabilera-ren aurka erabiltzen den argudio bat, berariazjorratu beharrekoa: hitz gutxitan esanda,Espainiako zenbait bezeroren aurrean euskara-ren erabilerak jarrera negatiboa sor dezake.Zenbait kasutan halako jarrerak agertzen direlaaitortu behar dugu. Garrantzitsua da argudiohorren aurrean, batetik, arazoa ongi definitzeaeta, bestetik, argudio horri eman litzaizkiokeenerantzunak zehaztea. Horretan saia gaitezen.

Lehendabizi, arazoa ez da neurriz kanpohanditu behar. Saia gaitezen, beraz, arazoa-ren mugak definitzen:

• Arazo hori ez da, oro har, Espainiaz kan-poko bezeroekin gertatzen. Zenbaitetan,atzerritarren erreakzioak, euskararen pre-sentziaz konturatzean, positiboak dira. Ezda ahaztu behar horietako hainbatekberen herrialdeetan antzeko egoera bizidutela.

• Kasuan kasuko enpresak bere bezeroekindituen harremanen arabera, gerta daitekebezeroek ez jakitea enpresak euskara era-biltzen duenik. Etiketek, adibidez, ez duteEspainia osoan ezinbestean berdinak izanbeharrik. Beste kontu bat da, jakina, beze-roa bera enpresa denean eta Euskal Herri-ko lantegira bisitak egin behar dituenean:hori berehala konturatuko da enpresaneuskara erabiltzen dela. Baina, hain zuzenere, bezero horrekin harremana azkenkontsumitzailearekin baino estuagoa izanohi delako ondoko pasartean jasotzendiren argudioak erabiltzeko aukera gehia-go dago.

• Ez dute, azkenik, Espainiako bezero guz-tiek hala pentsatzen. Atzerritar batzuekbezalaxe, horietako hainbatek bere ingu-ruan elebitasuna zer den ongi ezagutzendute.

Batzuek, ordea, euskararekiko jarreranegatiboa dute. Pentsamolde horren jatorria,gainera, honako aurreiritzia izan daiteke:bezero horiek uste dute euskara erabiltzeakhaiek biziki gaitzesten dituzten jokabidepolitikoekin edota are indarkeriaren erabile-rarekin duela zerikusirik.

Nola erantzun halako jarrera adieraztenduen bezero edo zerbitzu-erabiltzaile bati?Euskaldun izatea gu garen horren zati denneurrian ez dugu zergatik barkamenik eska-tu. Halako bezero bati errespetuz, seriotasu-

2 Atzean geratu den enpresaren aurrean alderantzizko argudioak ere balio dezake: ‘Enpresa-talde bereko, sektorebereko edo eskualdeko beste enpresek erabilera-plana egina badute, zuek ere izatea komeni da, besteak bezainlehiakorrak izan ahal izateko edo besteen parean jartzeko’. Horrelako eraginak gertatzen ari dira.

Page 23: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

21

naz eta koherentziaz azalpenak eman beharzaizkio, kasuen arabera:

• Euskara erabiltzeak ez du esan nahi ezin-bestean bezeroak gaitzesten dituen jokabi-deak bultzatu nahi direnik: esan nahi duenpresak bere inguruan bizi den euskarabalioesten duela, beste hizkuntzak eta bes-te jokabideak errespetatzen dituen bezala.

• Euskara erabiltzea Espainiako Konstitu-zioaren hirugarren artikuluan jasotakobalioekin bat dator: euskara erabiltzeaKonstituzioa osabetezko eran betetzea da.

• Kapitulu honen aurreko atalburuanemandako argudioak ere baliagarriak ger-ta daitezke.

Euskararekiko jarrera negatiboaren aurre-an honelako argudioak kasu konkreturenbatean inoiz erabili izan dira; bezeroak onar-tu zituen. Bezeroa ez bada gai euskaldunagai honetan errespetatzeko, negozio-harre-manaren beste alderdietan ere solaskideaerrespetatzeko gai izango al da?

Enpresaren barne-kohesioaLangile euskaldunen kopurua ohargarria

duten enpresetan euskararen erabilera area-gotzeko bultzada sarritan langileengandikberaiengandik, zuzenean, beren ordezkarisindikalen bidez edo, kooperatiben kasuan,kontseilu sozialetako ordezkarien bidez,abiatu da. Halakoetan enpresak gutxienezbere barne kudeaketan euskarari lekua egite-ak honako ondorio hauek ekar ditzake:

• barne-kohesioa lantzea;• enpresarekiko identifikazioa indartzea;• langileak gogobetetzea eta motibatzea.

Bezeroen arloan bezalaxe, arlo honetanere erabaki estrategikoak hartzeko orduanenpresei komeni zaie langileen hizkuntzkonfigurazioaren garapena eta bilakaerakontuan hartzea. Hainbat enpresatan nabar-

mena da jadanik langile kontratatu berriakaurreko belaunaldikoak baino euskalduna-goak datozela. Eta, arestian esan bezala, hez-kuntza-sisteman antzematen diren joerenarabera, hurrengo belaunaldiak are euskal-dunagoak etorriko dira. Enpresa barnekohizkuntz jokabideak erabakitzean, gainera,badago beste datu garrantzitsu bat: azkenurte hauetan lan-mundura integratu direngazte euskaldunak aurreko belaunaldikoakbaino askoz alfabetatuagoak dira euskaraz,kasu batzuetan idatziz euskaraz erdaraz bai-no erraztasun gehiago izateraino. Azkenik,zenbait sindikatuk enpresetan euskara-pla-nak bultzatzeko asmoa publikoki adierazidute.

Gaurko kudeaketa-ereduek, bezeroak etaenpresaren etekinak kontuan hartzeaz gaine-ra, enpresan bertan lanean ari diren pertso-nak, beren garapena eta gogobetetzea, erekontuan hartu nahi izaten dituzte. Halakohelburuak gogoko dituen enpresaburuak,beraz, euskarari zein leku eman nahi dionerabaki beharko du: hala nahi duten langile-ek lanean ere neurri handiagoan edo txikia-goan euskara erabili ahal izatea horien poz-edo gogobetetze-iturria izan daiteke, berenhizkuntz gaitasunak hobeto aprobetxatzeazgain. Eta langile gogobeteek erakundearenfuntzionamenduari ekarpen sendoagoa egi-ten diote: horra hor euskara etxe barruankontuan hartzeko arrazoia, betiere euskaldu-nen kopuruak edo ehunekoak edo biekhorretarako aukera ematen dutenean.

Enpresaren gizarte-erantzukizunaAzken urteetan, etekin ekonomikoaz

gain, erakundeek gizartean duten eraginagero eta gehiago hartzen dute kontuan.Ikuspegi horren arabera, erakundeak ez diraberaien unibertsoaren erdia, sare baten atalabaizik, beste aktore eta erakunde batzuekinharremanetan daudenak. Beraz, erakundea-ren etorkizuna ezin da ulertu sare hau guztia

Page 24: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

5. Euskararen balio erantsia

22

kontuan hartu gabe. Kontu-hartze horienpresaren gizarte-erantzukizunaren kon-tzeptuan bildu ohi da. Ikusmolde horretatikabiaturik, enpresa jakin bat Euskal Herrikogizartearen alor zabal batek euskara bizirikiraunarazteko gogo eta ahaleginarekin batdatorrenean, euskarari leku zabal bat eskaininahi izango dio:

• Bere zerbitzuak/produktuak euskaraz ereeskaini nahi izango ditu.

• Enpresaren barnean ere langileei euskarazlan egiteko aukera eskaini nahi izango die.

• Enpresa bera euskaldunago bihurtu nahiizango du, behar den neurrian euskaldu-nak kontratatuz.

• Hornitzaileekin, horretarako aukera dago-enean, euskaraz lan egin nahi izango du.

• Administrazio Publikoarekiko harremane-tan euskararen erabilera lehenetsi nahiizango du.

• Enpresak gizartean bestelako partaidetzaduen neurrian (ekintza soziala bultzatuz,sariak edo diru-laguntzak emanez, adibi-dez) han ere euskararen presentzia eta tra-taera egokia ziurtatu nahi izango du.

Erabateko kalitateaAzken urteotan kalitatearen definizioa

produktuen kalitatea ziurtatzetik gestioaren

kalitatea bermatzera pasa da. Euskal Herri-ko enpresa askotan kalitatearen definizioberri horri garrantzi handia eman zaio; aha-legin handiak egin dituzte enpresek berenjardueran erabateko kalitatea lortzeko. Saiohorien ildotik EFQM eredua aski zabalduadago.

Gauzak horrela, laugarren ikusmoldehonetatik enpresaren kudeaketan euskararenlekua zein izan daitekeen aztertzea garran-tzitsua da. Berriro azpimarratu behar dugujarraian ematen ditugun argudioek ez dutelaedozein enpresatarako balioko. Baina argidugu Euskal Herriko enpresa guztiek eraba-teko kalitatea erdiesteko jokabideen ingu-ruan hausnarketa egiten dutenean euskararihonako alor hauetan lekua eman behar dio-ten ala ez gutxienez aztertu beharko dutela:bezeroak gogobetetzea, enpresaren pertsonakgogobetetzea eta enpresak gizartean lortzendituen emaitzak, kapitulu honetako aurrekohiru ataletan aztertu ditugun gaiak hainzuzen ere. Zer esanik ez, hiru gai horieninguruan egindako hausnarketatik ondo-rioztatzen den emaitza euskara kudeaketantxertatzea den heinean, emaitza horrekEFQMren bikaintasun-ereduaren hainbatarlotan, eragiletan zein emaitzetan, eragingodu. ■

Page 25: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA 23

ARRAKASTARAKO GAKOAK

Enpresa baten edo erakunde baten kudea-ketan euskara txertatzeko plangintzak ezindezake aztertu gabe utzi zein faktorek era-gotziko duten plangintza gauzatzea eta zeinfaktorek lagunduko duten plangintza aurre-ra ateratzen; laburrago esanda, zein direnarrakastarako gakoak. Lan honetan baliatudugun eskemari jarraituta, arrakastarakogakoak bost mailatan bereiziko ditugu,bakoitzak ukitzen duen esparruaren arabera.

Ekosistema

Natura zaintzeko ekimenetan bezala, mai-lak bereiztea azterketa errazteko modu batbaino ez da. Egiatan, beherago azaldukoditugun faktoreek maila guztietan dute era-gina: mailaren bat modu negatiboan ukituzgero, kaltea sistema osora zabaltzen da.

Horrek esan nahi du ondo zaindu behardirela arrakastarako gako guztiak, bateanhuts eginez gero plangintza osoak egin baite-zake huts.

Komunitatea

Administrazioaren ekimenakAdministrazioak urrats bat aurretik joan

behar du euskara eta kudeaketa lotzeko aha-leginetan, prozesuari koherentzia ezartzeko.Batetik, berak ere txertatu behar du euskarabere kudeaketa-prozesuetan. Bestetik, erraz-tasunak eman behar dizkie ahalegin horre-

tan ari diren enpresei, aurrekontuak eta bes-telako baliabideak behar bezala horni ditza-ten, eta, jakina, legea aurka ez edukitzea ber-matu behar die.

Legearen babesaLegeak pertsona guztien hizkuntz eskubi-

deak babestu behar ditu, batik bat hizkuntzaminoritarioa darabilten pertsonen eskubide-ak. Garrantzitsuenetako bat, laneko espa-rruan norberaren hizkuntza erabili ahal iza-tea da. Legeak eskubide hori bermatu behardie hiztunei; eta enpresei, behar bezalakobabesa eman behar die, hiztunen eskubideenaldeko ekimenak abiarazten dituztenean.

Ingurunearen eskakizunaInguruko errealitate soziolinguistikoa gil-

tzarrietako bat da. Enpresa-esparruari buruzari garela, bezeroen eskakizuna izaten da,askotan, enpresa baten kudeaketan euskaratxertatzeko eragile nagusia.

Pentsaera positiboaEnpresa eta euskara elkarganatzeko ahale-

ginen etsaia, uste baino sarriago, gizarteanzabaldutako ideiak izaten dira. Halako aha-leginek gainkostu ekonomikoa dakarteladiotenei garesti zer den azaltzeko eskatubehar zaie.

Sektorea

Lehiarako faktoreaIngurunearen eskakizuna, gorago azaldua,

beste faktore honen ispilua da. Hizkuntza

6. Euskara kudeaketantxertatzeko gakoak

Page 26: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

6. Euskara kudeaketan txertatzeko gakoak

24

eragilea izan daiteke lehia komertziala nor-beraren enpresaren aldera makurtzeko. Halada, zalantza barik, sektorean egindako lehenurratsak badira.

Sektoreko hainbat enpresa bide honetatikabiatuak badira, berriz, oraindino abiatu ezden enpresarentzat faktore negatiboa da.

Esperientzia metatuaSinergiak aprobetxatuz gero, hau da, pro-

zesuan behar diren baliabideak askoren arte-an bideratuz gero, denon onura lor daitekeerrazago. Esperientzia aspalditik badator,gainera, hasiberriak hainbat informazio izan-go du eskueran, zer egin behar duen eta zerez duen egin behar.

Organizazioa

Zuzendaritzaren lidergoaZuzendaritza, gainerako agenteekin bate-

ra, prozesuaren bultzatzaile izango da.Horrez gainera, beharrezko azpiegitura etabaliabideak atondu behar ditu: pertsonak,lan-orduak...

Berariazko organoaOso lagungarria izaten da plangintzaren

segimendua egiteko organo bat eratzea, delaEuskara Batzordea izenarekin, dela besteizen batekin. Helburuen betetze-maila zain-duko du, zuzentzeko neurriak proposatukoditu, ekintzak koordinatuko ditu eta abar.

Aldeko jarreraEnpresaren barruan planaren aurkako

giroa sortzen bada, planak ez du aurreraegingo, pertsona batzuek aldeko jarrera izanarren.

Parte-hartze kualitatiboaPlanean enpresako pertsona guztiek har

dezakete parte, bakoitzak bere gaitasunen etagogoaren arabera: zein euskara-maila duen,

zenbat denbora erabil dezakeen... Bakoitzarenhelburuak horren arabera finkatu behar dira.

Langile motibatuakLangileak motibaturik ez badaude, planak

nekez egingo du aurrera. Motibazioahasiera-hasieratik landu behar da, langileeniritzia jasoz, bakoitzaren kezkak argituz, eki-menen eta helburuen komunikazio egokiaeginez eta abar.

Planaren errotze-mailaHizkuntz politikak enpresaren kudeake-

tan zenbat eta errotuago izan, orduan etaaukera gehiago du arrakasta izateko. Errotzehori era desberdinetan gauza daiteke: buru-zagiek politika hori bere egiteaz gainera, horienpresaren oinarrizko estrategian txertatzea,planaren ondorioz sortzen diren arauak ber-tako prozeduretan jasotzea eta enpresarenjardueran erabiltzen diren neurketa-sistema-ren antzekoak euskarari begira ere indarreanjartzea dira errotze horren adibideak. Bestelaesanda, enpresak euskara ere ingurumena,arriskuei aurre hartzea edo kalitate-politikakudeatzen diren bezalatsu kudeatzen deneanorduan du hizkuntz politika horrek erabile-ran gehiago eragiteko aukera.

Pertsonak

Euskaldun-dentsitateaEnpresa batzuetan langile gehienak eus-

kaldunak izango dira; beste batzuetan,gehienak erdaldunak izango dira. Kudeake-tan euskara erabiltzeko erabakia hartzenduen enpresak euskara erabiltzeko gaitasunazein den aztertu beharko du, eta horren ara-bera finkatu beharko ditu helburuak. Nola-nahi ere, ez da baztertu behar erdaldunakeuskalduntzea

Helburu pertsonalizatuakParte-hartze kualitatiboarekin loturik,

pertsona bakoitzari bere gaitasunen, gogoa-

Page 27: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

25

ren eta nahien arabera ipini behar zaizkiohelburuak. Teknikerren, adibidez, oso argiizan zuten hori dela plangintzak arrakastaedukitzeko gakoetako bat, eta «hasierakohelburuak egingarriak» izaten ahaleginduziren.

Atal honetan arrakastarako gako moduanaurkezturiko faktoreak beste batzuen espe-rientziak aztertu ostean identifikatu dira.Hasieran esan bezala, analisian mailak eginarren, oso gogoan izan behar da faktorebakoitzaren eragina ez dela bere mailaramugatzen.

ERAGILEAK ETA BALIABIDEAK

Sarrera

Euskara, enpresaren kudeaketan txertatze-ko prozesuan oso garrantzitsuak dira hurren-go bi faktoreak:

• prozesu honetan erabili ditzakegun balia-bideak eta

• prozesu hau bultzatzen duten eragileak.

Kontzeptuen definizioaZeri buruz hitz egiten dugu baliabideei

edo eragile nagusiak esaten dugunean?

Lehenengo eta behin, bereizi egin behardugu zer ulertzen dugun baliabideei edo era-gile nagusiei buruz hitz egiten dugunean.

Eragile nagusiak prozesuaren motorrakizango lirateke, hau da, lana aurrera erama-teko erabakia hartzen dutenak, eta, behinmartxan dagoenean, ondo jarraitu dezanbabesten eta laguntzen dutenak.

Bestalde, Baliabideak euskara enpresantxertatzean lagundu ditzaketen edozeinmedio, prozedura, pertsona edo faktore dira.

Guk hemen aurkezten ditugun eragile etabaliabideak orientagarriak dira. Hau da,aztertu ditugun esperientzia praktikoetatiketa maila pertsonalean izandako esperientziakkontuan hartuta atera dugun gida bezala era-bili daiteke, baina ez da nahitaezkoa euskarakudeaketan txertatzeko prozesu baten eragileedo baliabide guztiak ematea. Erakundebakoitzak ikusiko du, bere egoerara egokitu-ta, zein izan daitezkeen baliogarrienak.

Kontzeptuen eskema eta garrantziaKontzeptu biak bereizteko egin ditzake-

gun galderak hauexek dira:

• Baliabideak: zertaz baliatuko gara helbu-rua lortzeko?

• Eragileak: nortzuk edo zertzuk dira proze-sua bultzatzen dutenak?

Garrantziaren aldetik, oso zaila da erabakit-zea bien artean zeinek daukan garrantzi han-diagoa. Argi dago euskara kudeaketan sartze-ko bultzadak edo ekimenak eragileengandiketorri behar duela, baina prozesua martxa jar-tzeko, hau da, asmo izatetik errealitaterapasatzeko, nahitaezkoak dira erremintak.

Eragile nagusiak

Horrelako prozesu bat aurrera eramateko,kontuan hartu behar da pertsonak dituztenhizkuntz ohituretan eragin behar dela. Edo-zein erakundetan euskararen erabilera susta-tzeko pertsonak dira prozesuaren giltzarria.Erakunde bakoitzak, bere egitura eta fun-tzionamendua kontuan hartuta, berari ego-kitutako bidea aurkitu beharko du ahalik etaera eraginkorrenean lan egiteko. Guk hemenproposatzen ditugun egitura edota eragileakhautazkoak dira. Nolanahi ere, bai azpima-rratu nahi dugu egitura bat beharrezkoa delahorrelako egitasmo bat aurrera eramatekoerakunde barruan. Kalitatea, ingurumenaedota beste alorren bat jorratzeko orduan

Page 28: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

6. Euskara kudeaketan txertatzeko gakoak

26

egiturak antolatzen diren bezala. Egiturabezain garrantzitsua da euskara ere erakun-dearen kudeaketa-sisteman txertatzea.

Hurrengo eragile nagusiak bereizi ditugu:

• Jarraipen Batzordea: – Helburua: Euskara Planaren garapena

bermatzea. Batzorde honek izango duEuskara Planaren gaineko azken ardura(ikus 2. irudia).

• Euskara Planaren koordinatzailea.– Helburua: Zuzendaritzaren aginduz,

Euskara Planaren azken arduraduna etakoordinazioa izatea (ikus 3. irudia).

• Euskara Batzordea.– Helburua: Euskara Planaren helburu

nagusia landu eta segimendua egitea.Euskara Planaren motorra izango da(ikus 4. irudia).

• Helburuetako lantaldeak.– Helburua: Planean zehaztutako helbu-

ruak landu eta jarraipena egitea (ikus 5.irudia).

• Aholkulari-taldea (erakundeak honenbeharra ikusiz gero)– Helburua: Euskara Planaren garapena

bermatzea. Euskara Planaren azkenardura duen batzordea da (ikus 6. iru-dia).

2. irudia.

Funtzioak

• Euskara Batzordeak, Euskara Planaren koordinatzaileak etahelburuetako lantaldeak egindako proposamen eta galderakaztertu eta erantzun.

• Helburuen betetze-mailaren segimendua egin.• Zuzendaritzak Euskara Planaren inguruan egin ditzakeen

hausnarketa, iradokizun, zalantza eta abarrak EuskaraBatzordeari helarazi.

• Euskara Planean parte hartuko duten langileen lan-baldintzak aztertu.

• Planaren garatzeko behar diren bitartekoak dagokionaren eskura jarri.

Perfila

• Zuzendaritza.

3. irudia.

Funtzioak

• Euskara Planaren koordinazioa.• Euskara Planaren baliabide eta kostuen kudeaketa eta

kontrola.• Euskara Batzordearen gidaritza.• Euskara Planaren garapenerako informazioa eta bitartekoen

beharrak jaso, baita behar horiek asetzeko ekintzak burutu ere.• Planaren garapenean kanpo-aholkularitza izanez gero

aholkularitza eta erakundearen arteko lotura.

Perfila

• Zuzendaritzak izendatutakoa.• Pertsona dinamikoa eta enpresako

arlo guztietara heltzeko gaitasunaduena.

• Euskara Planarekin identifikatukodena eta buru izateko gogoa.

Page 29: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

27

Baliabideak

Hiru motatako baliabide bereiz ditzakegu:• Teknikak, metodologiak edo lan-tresna

fisikoekin zerikusia dutenak, adibidez:– Euskara-planak.– Itzulpen-zerbitzuak.– Euskara-ikastaroak.– Legeak.

– Euskara enpresa-munduan bultzatzenduten programak.

– Komunikazio-planak eta horiek heda-tzeko teknologiak eskaintzen dituentresnak: intraneta, posta elektronikoa,Internet eta abar.

• Pertsonekin zerikusia dutenak. Pertsone-kin zerikusia duten baliabideak hurrengomotatakoak izan daitezke:

4. irudia.

Funtzioak

• Euskara Planaren helburu orokorraren eta helburu zehatzensegimendua eta garapena bermatu eta, behar izanez gero,neurri zuzentzaileak proposatu.

• Euskara-planaren inguruko ekintza guztiak koordinatu.• Helburuak garatzeko lantaldeetan parte hartu beharko luketen

pertsonak hautatu.• Jarraipen Batzordeari planaren emaitzak aurkeztu, eta, behar

izanez gero, neurri zuzentzaileak proposatu.• Euskara Planaren komunikazioa egin.• Euskara Planean lortuko denari eusteko ardurak eta tresnak

landu eta martxan jarri.

Parte-hartzaileak

• Euskara-planaren koordinatzaileak.• Proiektuaren bultzatzaileak.• Kanpo-aholkularia (beharrezkoa

ikusiz gero).

5. irudia.

Funtzioak

• Dagozkien helburu estrategikoak eta neurriak landu etamartxan jarri.

• Dagozkien helburu estrategikoei jarritako adierazlearensegimendua egin, baloratu eta, horrela behar izanez gero,neurri zuzentzaileak proposatu.

• Helburua eskuratzeko behar den komunikazioa egin.• Helburua eskuratzeko behar den trebakuntza aurreikusi.• Lortutako helburuari eusteko ardurak eta tresnak definitu.• Helburu estrategikoak kuantifikatzeko egoera aztertu eta

kuantifikatu.

Parte-hartzaileak

• Helburuaren arduraduna.

6. irudia.

Funtzioak

• Euskara Batzordean parte hartu.• Euskara Planaren komunikazioaz arduratu.• Dagozkion helburuak garatzeko lantaldeetan parte hartu.

Parte-hartzaileak

• Pertsona dinamikoa eta enpresakoarlo guztietara heltzeko gaitasunaduena.

• Euskara Planarekin identifikatukodena eta buru izateko gogoa duena.

Page 30: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

6. Euskara kudeaketan txertatzeko gakoak

28

– Zuzendaritza.– Euskara batzordea.– Koordinatzailea.– Lan taldeak.– Hizkuntz teknikaria.– Kanpoko aholkulariak.

• Diru-kontuekin zerikusia dutenak. Bibaliabide ekonomiko bereizi ditzakegubereziki:– Berariazko aurrekontuak: enpresak eus-

kararen erabilera, mantentzea eta bul-tzatzea garatzeko espresuki bideratzenduen dirua.

– Erakunde publikoak (udalak, diputa-zioak, Eusko Jaurlaritza) edo pribatuak(aurrezki-kutxak, kooperatibak, funda-zioak...) eskain ditzaketen diru-laguntzak.

ONDORIOAK

• Euskararen ezagutza eta erabilera sustatzekohezkuntza- eta kultura-alorretan egindakoahalegina beste esparru batzuetara erezabaltzen ari da, esparru ekonomikora, adi-bidez. Alde honetatik, azken hamarkadanurrats handiak egin dira eta horren adibideditugu ELAY TALDEA bezalako enpresak.Erakunde askotan bideratzen ari direnkudeaketa-ereduetan, gainera, inguruareki-ko konpromisoa ardatz garrantzitsu bihurtuda eta horrek pixkanaka erakundeetakokudeaketan euskara txertatzeko bideakzabalduko ditu. Hala ere, kontuan hartubehar da euskara erakundearen kudeaketantxertatzeko ahalegin horrek ez diola erakun-deari kasu gehienetan onura ekonomikorikekarriko zuzenean eta, gainera, lortzendiren emaitzak ez dira epe motzean lortzen.Hori horrela, erakunde askok ez du argiikusten euskara sustatzeko ahaleginak zeinonura ekar lekiokeen.

• Euskal Herrian langileak edo bezeroakdituen enpresak gutxienez euskarari eman

nahi dion tokiaz hausnarketa egin behar-ko luke. Hausnartzeak ez du ezinbesteanesan nahi gero tokia egin nahi izango dio-nik, baina euskararen erabilerari balioerantsia aitortzen dion neurrian bere hiz-kuntz jokabideak moldatu nahi izangoditu enpresak. Gehien-gehienetan molda-keta hori lortu ahal izateko euskararenerabilera sustatzeko plana paratu nahi iza-ten du enpresak: zenbaitetan bertakoindarrez baliaturik egiten du hori; bestebatzuetan, ordea, kanpoko aholkularitza-enpresa batera jotzen du.

• Euskara kudeaketan txertatzeko eta era-kundearen egunerokotasunean lan-hiz-kuntza eta zerbitzu-hizkuntza bilakatzea-ren alde hainbat faktore egon badaude,baina kasu bakoitzerako argumentu ego-kiak aurkitu behar dira. Askotan argu-mentu edo euskararen erabilera sustatzekoarrazoiak euskaltzale ez direnentzako edoeta euskara ez dakitenentzako bakarrikaurkitzen ditugu, baina hori bezaingarrantzitsua da euskaldunentzako argu-dioak aurkitu eta erabiltzea. Euskaldunakeuskararen biziraupena baliotzat jotzenduen neurrian, berari dagokio lanean erebalio-aukeraketa horren ondorioa gauzat-zea. Baina izatetik ekintzara norberarenmotibazioak eta ohitura-aldaketak daudeeta horrek ahalegin berezia eskatzen duenheinean arazo bihurtzen da. Etorkizuneanerakundeetako kudeaketan euskara txer-tatzearen berme nagusia ezinbestean eus-kaldunon esku dago.

• Erakunde bat euskararen erabilera susta-tzeko urratsak egiten hasten denean, per-tsonen artean zalantzak eta jarrera ezber-dinak aurkituko ditugu. Erakundeetan,bizitzako beste esparruetan bezala, aldake-tak beldurra eragiten du, mesfidantza etaegonezina sortarazten ditu eragindakokomunitate edo eta pertsonen artean.

Page 31: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

29

Kalitate sistemen inplementazioan, edotaingurumenarekin zerikusia duten siste-men inplementazioak, antolamendu alda-ketak… Edozein berrikuntzak ez du betiharrera ona izaten erakundeetan. Lanaegiteko eran eragina izan dezake etahorrek ohiturak aldatzea dakar. Hizkun-tzaren gaia lantzerakoan ere faktore haukontuan behar da, baina arestian aipatubezala, ez dugu ahaztu behar beste proze-su batzuek ere horrelako jarrerak piztendituztela eta beste gaiekin egiten denbezala konfiantza transmititzen saiatubehar dugula.

• Euskara kudeaketan txertatzeko eta egin-dako urratsak erakundean eragina izandezaten garrantzitsua da hainbat baldintzakontuan izatea. Horrelako prozesu batbideratzen denean ezinbestekoa da zuzen-daritzak lidergoa izatea eta prozesuarenarrakasta bermatzeko beregain hartzea hel-buruen betetze-maila. Nolanahi ere, horibezain garrantzitsua da zehaztutako helbu-ruak erakundearen errealitatera egokitzea,langileen inplikazioa eta parte-hartze zuze-na izatea prozesuan zehar eta komunika-zioa etengabea izatea. Horrez gain, admi-nistrazioak ere euskararen normalizazioaneragina du eta arrakastarako gakoetako batda. Erakundeetatik at AdministrazioaPublikoa da arrakastarako gakoa beste era-gileetan eragina duen heinean. Euskararenerabilera sustatzeko ekimenean Adminis-trazioak baliabide ekonomikoak eta legeakeskaintzen ditu eta eskaini behar ditu era-kundeek erraztasunak izan ditzaten horre-lako prozesuak abian jartzeko.

• Baliabideak eta eragileak bata bestearenosagarri dira, batak ez dauka zentzurik

bestea barik eta alderantziz. Tresna ego-kiak erabiltzea nahitaezkoa da euskarakudeaketaren munduan egoki txertatzeko.Gaur egun teknologiak laguntza parega-bea eskaintzen digu arlo honetan infor-mazioaren bilaketa, banaketa eta hedape-na errazten dituelako. Baina, beste alde-tik, argi dago tresna hutsak ez direla nahi-koak. Behin martxan jarriz gero, prozesuamartxan mantendu behar da, bere aldebatzuk aldatuz, hobetuz eta enpresarenegiturara egokituz. Zeregin honetan oina-rrizkoak dira eragileak eta horiek dira pro-zesua berrelikatuko dutenak.

• Ezjakintasunak eragina du euskara kudea-ketan txertatzeko prozesuetan. Gizarteak(eta, batez ere, eragindako sektoreak) ezdu hizkuntzaren erabileraren inguruandauden legeen berri, izan ditzaketen balia-bideen berri, dagoeneko ibilbidea eginaduten erakundeen esperientzien berriurria dute, martxan dauden esperientziakez dute ia egindakoa konpartitzeko auke-rarik, eta abar. Sinergiak aprobetxatuzgero, informazio-trukaketa bidera daiteke,baliabideak konparti daitezke, egin beha-rreko urratsak elkarrekin bidera daitezke.Aurtengo esperientziaren ondoren, horre-lako foroen beharra agerian geratu da.Alde batetik, bidea egiten hasi garenokegindakoa zabaldu eta elkarrengandikikasteko; bestetik, bidea egiten hastekoakdirenak erreferentziak izan ditzaten laneanhasteko orduan. Euskara kudeaketan txer-tatzeko egin beharreko lana denon eskudago, berdin erakunde pribatu edo publi-ko izan. Elkarlana bideratuz urrats sendo-agoak egiteko aukera dago. ■

Page 32: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA30

Oso aberasgarria izan da foroarentzatesperientzia errealak ezagutzea. Espe-

rientzia hauek ezagutzeak euskara kudeake-tan txertatzeko hainbat bide ezagutzea eka-rri digu. Arestian aipatu bezala kasu haueketa sarreran aipatutako eragileei egindakoelkarrizketak gure lanaren oinarria izandira.

Atal honetan euskara beraien eguneroko-tasunean txertatzeko ahalegina egin dutenizaera ezberdineko erakundeak egindakolana aurkezten dizuegu. Erakunde bakoitzakbere egitura eta beharretara egokitu du eus-kararen erabilera sustatzeko ekimena. Kasu

hauek irakurriz bakoitzak ikus dezake nor-beraren erakundearentzat zein izan daiteke-en biderik egokiena eta zeintzuk izan daitez-keen lor daitezkeen emaitzak.

Hurrengo kasu praktikoak izan dituguforoan:• Batz s. coop.• EiTB.• ESTE/EUGT.• IMH.• Labein Fundazioa.• Mondragon Eskola Politeknikoa.• Tekniker.• UPV/EHU. ■

7. Zortzi esperientzia praktiko

1. Batz s. coop*

Batz Sozietate Kooperatiboa, Igorren, Bizkai-ko Arratiako eskualdean, kokatuta dago.

1963an sortu zen Batz. Hainbat produktuegiten genituen garai hartan. Handik urtebatzuetara, automozio-sektorerako trokelakegiten espezializatu ginen. Horixe izan ge-nuen negozio-iturri nagusia enpresarenlehenbiziko 20 urteetan.

1982an, beste lan bati ekin genion: auto-mobil-industriarako sistemak eta estanpazio-piezak egiteari. Hogei urteren buruan, Tro-kelgintza sailak adinako garrantzia hartu dulangintza berriak.

Bi negozio-unitate ditu Batzek: Trokel-gintza eta Automozio Sistemak. Elkarrenosagarri dira bi jarduerok, helburu bakarbatekin: automobilgileen beharrak ase-tzea.

Independenteak dira bi negozio-unita-teok, zenbait zerbitzu partekatuak badituz-te ere.

Langileei dagokienez, guztira 550 lan-gile inguru daude Batzen. Horietatik 320Trokelgintzakoak eta 230 Sistemetakoak.Kooperatiba izanik, bazkideak dira ge-hienak.

* Egilea: Amaia Zarrabeitia (Elhuyar Aholkularitzako euskara-teknikaria) eta Karmelo Uriarte (Hobekuntza-ardura-duna; Batz, S.Coop.).

Page 33: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

31

AURREKARIAK

Batz Kooperatibak 40 urteko ibilbideabeteta dauka eta hainbeste urtetan gorabehe-ra asko izan dira. Hasierako urteetan Arra-tialdeko lagunez osatuta zegoen plantilla etaberaien harremanak euskaraz izaten ziren.Enpresa handituz joan zen eta apurka-apur-ka Bilbo eta inguruetako jendea hasi zensartzen eta eurekin enpresako harremanak,hizkuntzari dagokionez, aldatu egin ziren etaeuskaraz izan beharrean gaztelaniaz ziren.

Aurretik kezka bazegoen, baina 2000. urte-an langile-talde batek aurkeztu zuen proposa-mena Zuzendaritzan. Pauso hori ematekoinguruko enpresetako erreferentziak garrantzit-suak izan ziren. Kasu honetan Maier S. Koop.izan zen erreferentzia. Maierrek Euskara Planamartxan jarri zuela ikusita, Batz-ek ere bestehainbeste egin behar zuela pentsatu genuen.

Proiektua landu eta martxan jartzekoElhuyar Aholkularitzari eskatu genionlaguntza teknikoa eta beraiekin batera abiatuzen Euskara Plana.

Plana abiatzerako unean daturik aipaga-rrienak hauek ziren: langileei zegokienez,une hartan 379 langile zeuden Batzen etahorietatik euskaldunak %72.

Bestelako elementuei zegokionez, adibi-dez, hizkuntz paisaia (ohar-taula, errotula-zioa, argibideak, etab.) gehiena gaztelaniazzegoen; dokumentazioari zegokionez, nomi-na eta lan-orria ele bietan zeuden, baina gai-nerako dokumentazio guztia gaztelaniaz.Giza Baliabideen arloan, adibidez, kontrata-zioan euskara jakiteak %20ko pisua zeukan.

Datu horiekin ondorioztatzen dena da,gehiengoa euskalduna izan arren, lanekoeguneroko harreman formaletan gaztelaniazela nagusi.

BATZ s.coop.eko PROIEKTUA

Batz-eko Euskara Plana bere ezaugarri etapremietara egokitutako prozesu planifikatuaizan da.

Batez ere barrura begirako proiektua izanda eta barne-harremanak landu ditugu.Bezero guztiak atzerritarrak izanik, kanpo-harremanak hornitzaile, finantza-erakundeeta erakunde publikoetara mugatu ditugu.

Pertsonen arteko komunikazioa euskarazizatea lortu nahi zen. Hori horrela izanik,euskararen presentzia eta erabilera areagotzeaeta enpresa euskararen gestioaz jabetzea izanda helburu nagusia.

PROZESUARENDESKRIBAPENA

Euskara Planak hiru etapa izan zituen:

Aurreproiektua edo diagnostikoa

2000ko otsailean hasi zen Elhuyar proiek-tuaren lehenengo fase honekin. Fase horrenlehenengo helburua diagnostikoa osatzeaizan zen. Diagnostiko honetan, alde batetik,Batz-eko ezaugarri orokorrak eta Batz-enune hartan euskararen egoera zein zen jasoziren. Beste alde batetik, eta egindako diag-nostikoan oinarrituta, aurrerago aipatutakohelburuak betetzeko helburuak zeintzukizan beharko ziratekeen proposatzen zen.

Kooperatibak bere izenean plana koordi-natuko zuen pertsona izendatu zuen, etaElhuyar Aholkularitzak eskatuta, berak egin-dako lanak kontrastatzeko, kontrasterakolantaldea ere sortu zen. Lantalde honek etakoordinatzaileak aurreproiektua ontzateman ondoren, Zuzendaritzan aurkeztu etahonek ere onespena eman zion.

Page 34: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

32

Abiatzea

Aurreproiektua onartu ondoren, 2000koirailean ondorengo urratsak egin genituen:

• Euskara Batzordea sortu. Euskara Batzor-dea gune eta estamentu estrategikoetakojendearekin osatu zen eta bere zereginaaholkulariei hasieratik laguntza eta infor-mazioa ematea izan zen.

• Komunikazioa. Batzeko langileek plana-ren berri jaso zuten. Komunikazio honekbi helburu zituen: plana martxan jarrikozela jakinaraztea eta langileen parte-har-tzea bultzatzea.

• Lan-taldeak antolatu. Komunikazioaegin eta gero, hainbat lantalde antola-tzeko deialdiak egin ziren. Alde batetik,euskalduntze eta alfabetatzerako deial-dia; eta beste alde batetik, helburuaklantzeko hobetze-taldeak osatzeko deial-diak.

• Jarduera Plana landu. Komunikazioa etaegitura egiten ziren bitartean Euskara Ba-tzordeak garapenean landu beharrekoekintzak, arduradunak eta epeak zehaztuzituen.

Garapena

2000ko urrian hasi ginen Batzeko Euska-ra Plana garatzen.

HELBURUAK

Helburu nagusia hau da: euskara enpresa-ren jardunean integratzea, langileen parte--hartze zuzenarekin.

Lau ardatz nagusitan banatu ziren helbu-ru zehatzak.

• Barne-harremanak: ahozko harremanak,inprimakiak, batzarrak, etab.

• Kanpo-harremanak: hornitzaileak, erakun-de publikoak, etab.

• Giza baliabideak: kontratazio irizpideak,trebakuntza, euskalduntzea, etab.

• Hizkuntz paisaia: errotulazioa, etiketak,etab.

EGITURA

• Euskara Batzordea. Hasierako pausoetatikplanaren koordinazioa eta gidaritza Eus-kara Batzordeari dagokio. Euskara Batzor-deak dauka planaren ikuspegi orokorraeta bere ardura izango da Zuzendaritzankontuak ematea.

• Hobetze-taldeak. Hobetze-taldeak izandira Euskara Batzordearekin batera Ba-tzeko Euskara Planeko ardatzetariko bat.Lantalde hauetan presentziazko helbu-ruak ez ezik, erabilerakoak ere landudira.

• Koordinatzaileak. Funtziorik garrantzi-tsuena dute Zuzendaritzaren izenean pla-na kudeatzea. Batzen bi koordinatzaileizan ditugu aldi berean.

• Teknikaria. Elhuyar Aholkularitzarenbitartez teknikaria izan dugu enpresan.

ZAILTASUNAK ETA ERRONKAK

• Egunerokotasuna. Produkzio enpresa batekoegunerokotasunak aukera eta denbora gutxiuzten du hizkuntzaren erabilera landu etaegunerokotasun horretan txertatzeko.

• Bezero atzerritarrak. Egunerokotasun horrikanpo-bezeroak atzerritarrak izatea gehitzenbadiogu, beharrizanik ez izatea eta ondoriozlehentasunik ez duela suertatzen da.

• Lan-mota espezializatua. Trokelgintzaridagokionez, batez ere, lan espezializatua-rekin aurkitzen gara eta horrek langileespezializatuak eta esperientziadunakbehar izatea dakar.

Page 35: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

33

LORPENAK

Barne-harremanetan

• Ahozko erabilera %40koa da.• Suspertuz aldizkariaren 4 ale argitaratzen

ditugu urtean.• Komunikazio Orokorren %90 ele bietan

egiten dira.• 20 inprimakirik erabilienak ele bietan

daude.• Dokumentu sozialak %100 (Estatutuak,

barne-araudia, bazkide-kontratua, Kon-tseilu Errektoreko erabakien ziurtagiriak,etab.) ele bietan daude.

• Batzar Nagusiko deialdia eta dokumenta-zioa ele bietan egiten dira; eta aurkezpe-nen %50 euskaraz egiten dira.

• Errektore Kontseilu, Kontseilu Sozial etaNegozio Batzordeetako deialdiak ele bie-tan egiten dira.

• Errektore Kontseiluko kideen gehiengoaeuskalduna izan denean batzarretakoahozko hizkuntza euskara izan da.

• Erabilera-kanpainak:– “Euskarak Batzen gaitu” leloa sortu eta

erabili dugu.– Argazki zaharrak erabilera bultzatzeko me-

zuekin gune estrategikoetan jarri ditugu.– Kartel irudidunak jarri ditugu harrera,

Giza Baliabide eta osasun-zerbitzuan.– “Nik euskaraz” mahai gainekoak atera

eta banatu ditugu.– Pin-ak, boligrafoak, gozokiak egin

ditugu bisita eta langileentzat.

Kanpo-harremanetan

• Hornitzaileei helarazten zaizkien 3 forma-tu garrantzitsuenak ele bietan daude.

Giza baliabideetan

• Kontratazio berrietan euskaraz jakiteaeskatzen da.

• Internet, Outlook, Excel eta Word-ekoikastaroak euskaraz eskaini ziren (88ordu, 67 pertsona).

• Euskalduntzeko eta alfabetatzeko aukeraizan dute langile guztiek (70 pertsona).

• Euskara Teknikoan trebatu ditugu 25pertsona.

Irudi korporatibo eta paisaialinguistikoan

• Guneetako identifikazio-errotulu eta sei-nalizazioetan euskarak lehentasuna du.

• Kafe-makinetako errotuluak euskarazdaude.

• Larrialdi eta ingurumeneko errotulu etaetiketak ele bietan daude.

• Osasun eta segurtasuneko errotulu etaoharrak ele bietan daude.

• Web orria euskaraz irakurtzeko moduandago.

Parte-hartze eta inplikazioan

• Euskara Batzordean 15 kide izan dira guz-tira. Lau urtean zehar, hilero bi ordukobatzarrak egin ditugu.

• Hobetze-taldeetan 90 pertsonak hartudute parte eta batez beste 400 batzar egindira. Guztira 30 proiektu landu dituzte.

AURRERA BEGIRAKOERRONKAK

Hizkuntz erabileran jarrera-aldaketa urtebatzuetako prozesuaren ondoren emangoda. Prozesu horretan kanpo- eta barne--aldagaiek zerikusi handia izango dute.Oraingoz, esku artean ditugunak kontuanhartuta eta oraindik zer landu badugulaahaztu gabe, orain arte landu ditugun guz-tiarekin euskararen erabilerarako politikafinkatu eta hurrengo urteetarako segimen-dua antolatu behar ditugu. ■

Page 36: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

34

EiTB Taldea EAEko komunikazio- etamultimedia-talde publikoa da. EiTB

Taldeak, baliabideen kudeaketa eraginkorraeta eragingarria bermaturik, eginkizunhauek ditu.

• EAEko herritarrei era guztietako progra-mazio-generoak eskaintzea, kalitatezkoinformazioan eta entretenimenduandituzten premiei erantzuteko.

• Munduari eta, batez ere, atzerrian bizidiren euskaldunei EAEn gertatzen denguztiaren berri ematea.

• Euskararen erabileraren normalizazioa etasustapena bultzatzea.

• Euskal ikus-entzunezkoen ekoizpena etagarapena sustatzea.

• Euskadin informazioaren gizartearengarapena bultzatzea.

EiTBren ikuskerak honako posizio hone-tan nahi du Taldea 2005erako: merkatuan

lider izatea, nazioartean zabaltzea eta autofi-nantziazioa, koordinatu garrantzitsuenenartean.

EiTB bere kulturak bereizten du bestekomunikazio-talde batzuetatik, besteakbeste, balio hauetan oinarrituta: euskara,elkartasuna, pertsonak, gizartea eta kali-tatea.

EiTB Taldea lau negozio-unitatek osatzendute.

EiTBKO LANGILEAK

Zuzendaritzako karguak kenduta, EiTBTalde osoan 884 langile ari dira, honelabanatuta (ikus 8. irudia, postu bakoitzeanzein kategoria bildu diren jakiteko) . Ez dabildu EiTBnet negozio-unitatearen daturik,2003ko ekainean sortua baita.

2. EiTB*

* Egilea: Asier Larrinaga Larrazabal (ETBko Euskara Saileko burua).

7. irudia. Negozio unitate bakoitzak zer kanal kudeatzen duen

Unitateak Kanalak

EiTB Taldea ETB ETB 1ETB 2Canal VascoETBsat

EiTB Irratia Euskadi Irratia Euskadi IrratiaEuskadi GazteaEiTB Irratia

Radio Euskadi Radio EuskadiRadio Vitoria Radio Vitoria

EiTBnet eitb.comeitb24.com

Erakunde-zerbitzuak (EiTB)

Page 37: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

35

Taulako bigarren zutabean postu bakoi-tzari zein hizkuntz maila egokitu zaion adie-razi da. EiTB Taldean hizkuntz mailak laudira, honela definituta.

• Gutxienez, esan zaiona ulertu eta euskarazerantzuteko gai izatea.

• Idatzizko ohar errazak ulertzeko eta idaz-teko gai izatea. Bere laneko harremanetaneuskaraz moldatzeko gai izatea.

• EGA pareko maila.• Euskara lan-tresna dutenen maila.

Lanpostu bakoitzari ikasketen eta zeregi-nen arabera egokitu zaio hizkuntz maila.

Lau mailok erreferentzia hutsak dira, EuskalIrrati Telebistako, Euskal Telebistako etaEusko Irratiko lan-hitzarmenetan hizkuntzeskakizunak oso modu lausoan definitutadaude eta.

Izar batekin markaturiko postuetan EuskalAutonomia Erkidegoko hizkuntza ofizialbiak ahoz eta idatziz jakitea eskatzen da. Hiz-kuntz ezagutza postuaren ezaugarrien araberamailakatuko da. Gainerako postuetan ahozjakitea baino ez da eskatzen.

Eskakizunen definizioa, lausoaz gain,berri samarra da, 1990. urte ingurukoa.

8. irudia. Lanpostuak eta kokapena

Postua Maila EiTB ETB EI RV + RE

Ingeniariak 3 5Lizentziatuak 3 11Perituak 3 20Diplomatuak 3 3Hizkuntzalariak 4 8Kazetariak 4 124 52 87Erredakzio-laguntzaileak 3 23Errealizadoreak 3 23Errealizazioko laguntzaileak 2 36Produkzioa 3 34Produkzioko laguntzaileak 2 2Plangintza 3 5Dokumentazioa 3 28 2 2Dokumentazioko laguntzaileak 2 2Administrariak 3 26 24 5 9Telefonistak 3 1Informatikoak 2 16Musika-animatzaileak 2 5 3Operadoreak 2 158Teknikariak 2 33 18 29Teknika-laguntzaileak 1 35Mantentze-teknikariak 2 18 1Mantentze-laguntzaileak 1 13Gidariak 1 2 3Gremioak 1 1 10Zaindariak 1 7

Guztira 67 604 82 131

Page 38: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

36

Urte hori baino lehen are zehazgabeagoa zenaipatutako hiru enpresetako langileei eska-tzen zitzaien hizkuntz ezagutza, eta hala ger-tatu da egun, oraindino ere, hiru enpresetaneuskaraz ez dakiten beharginak edo ezagutzaeskasa dutenak aritzea.

Gutxi gorabehera, hiru enpresa horietanlangileen ehuneko bostek ez dakite euskaraz,eta ehuneko zortzik ez dute ematen lanpos-tuari dagokion maila. Ehunekoak kategoriazkategoria antzekoak izanik, esandako hiruenpresak batera hartuta, 300 bat pertsonak ezdute euskaraz arazorik (1. eta 2. mailak), eta350 bat pertsonak oso ondo dakite euskaraz(3. eta 4. mailak).

Radio Euskadin eta Radio Vitorian ez dagohizkuntz eskakizunik jasota lan-hitzarmene-tan. Hautapen-probetan meritutzat hartzenda postuari dagokion euskara maila frogatzea,baina ez da nahitaezko baldintza. Horrenbes-tez, langileen ehuneko berrogeik, gutxi gora-behera, ez dakite euskaraz. Berrogeiren batlangilek ez dute euskaraz arazorik, eta besteberrogeiren batek ondo dakite euskaraz.

ERABILERA-DATUAK

Euskal Irrati Telebistak urtero banatzendie behargin guztiei Langilearen gogobe-tetasun-inkesta. Inkestako 41. galderak hone-

la dio: «Euskara erabiltzen duzu lanekoharremanetan?».

Erantzuteko, langileak 0tik 25era artekoeskala erabili behar du, balio hauen arabera:

• 0 inoiz ez.• 5 batzuetan.• 15 sarritan.• 25 beti.

Euskararen erabilerari buruzko galdera2002ko inkestan egin zen lehenengoz, etabatez besteko emaitzak (bb) eta desbideratzeestandarrak (de) hauek dira EiTB Taldearenenpresa bakoitzean (ikus 9. irudia).

Datuok erakusten dutenez, EiTB Taldekolangileen lan-harremanetan ohiko hizkuntzada euskara, batik bat kanporako hizkuntzaeuskara duten enpresetan: Euskadi Irratian etaEuskal Telebistan. Desbideratze estandarrekerakusten dute, gainera, euskara ez dakitenlangile asko duten enpresetan (Radio Euska-din eta Radio Vitorian) badakitenek sarri era-biltzen dutela laneko harremanetan, EiTBTaldearen batez bestekoaren mailan.

EKIMENAK

Aurreko atal bietan egindako azterketatikdatu hauek nabarmendu behar dira.

9. irudia. 2002ko inkestaren emaitzak

EiTB ETB EI RV + RE Taldea

2002 bb 14,6 17,1 22,4 8,2 16,0

de 5,9 6,0 3,4 7,8 6,8

2003 bb 14,8 16,8 20,6 8,8 15,8

de 6,3 6,2 4,2 7,1 6,6

bb: batez besteko emaitzak de: desbideratze estandarrak

Page 39: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

37

• EiTB Taldean lanean diharduten euskal-dunek multzo oso handia osatzen dute,700 pertsonatik gorakoa.

• EiTB Taldeko beharginen ia erdiek euska-raren goi-mailako ezagutza dute.

• EiTB Taldeko langileen arteko harrema-netan ohiko hizkuntza euskara da, batikbat Euskadi Irratian eta Euskal Telebistan.

Datuon aurrean, enpresa moduan EiTBrenerantzukizuna da hizkuntz etenik ez eragiteabere ardurapeko lan-jardueretan: langileeki-ko komunikazioan, lan-tresnetan, doku-mentazioan eta baliabideetan.

Gaur egun, enpresa barruko lan-jarduerokaplikazio informatikoen bidez egiten diragehienbat, eta, horrenbestez, hizkuntz etenikeragin nahi ez bada, aplikazio informatikoakeuskaraz jarri behar dira beharginen esku.

Hala dela ulertu du Euskal Irrati Telebis-tak, eta helburutzat jaso du bere negozio--planean 2003. urtetik aurrera, PCO052adierazlearen bidez.

«Erabiltzaile-interfazea euskaraz dutenaplikazioen kopurua, aplikazio-kopuru osoa-rekiko».

EiTB Taldean 48 aplikazio informatikoerabiltzen dira. Horietatik, 24 gaztelaniahutsean daude, 6 gaztelaniaz eta euskaraz,eta 18 euskaraz soil-soilik.

Aplikazioen erdiak gaztelania hutseandaude. Gehienak oso espezifikoak dira, kan-poko enpresetan aginduak eta sortuak hona-

ko sail hauetarako: Aholkularitza Juridikoa(Matrix Lex), Kudeaketa Ekonomiko-Admi-nistratiboa (Gentia) eta Plangintza (Planifi-cación de recursos). Sail horietako langileekbaino ez dituzte erabiltzen.

Hizkuntza bietan dauden aplikazioak ereoso espezifikoak dira, irratietako fakturazio-arekin lotuak gehienbat.

Erdaraz dauden gainerakoetatik, batzukzaharkituta geratu dira (etiketak inprimatze-ko aplikazioa, adibidez), eta besteak berri-tzea aurreikusi da. Hain zuzen, PCO052adierazleak eboluzio hau izan du (ikus 10.irudia).

Erabiltzaile-interfazea euskara hutseanduten aplikazioak era askotakoak dira: telebis-tako programazio parrilla prestatzeko, bikoiz-tutako programen kontrola egiteko, emanki-zun baten aldez aurreko ikuskapenean bildu-riko informazio guztiak jasotzeko eta abar.EiTB barruko lan-jardueretan duten garran-tziagatik, hiru nabarmendu behar dira.

• Tortolika: Tortolika EiTBko langileentzakobarne-sarea da, euskara hutsezko interfazea-rekin. Erabiltzaileari funtsezko hiru zerbitzueskaintzen dizkio: komunikazioa (progra-men eta programazioaren kontsulta, enpre-sa-barruko albisteak, eguneko menua, ira-garki ohola...), dokumentazioa (lan-hitzar-menak, prozedura onartuak, prentsa-bildu-mak, plan estrategikoa, prebentzio-pla-na...), eta kudeaketa (auto-eskaera, kutxakoeragiketak, bekadunen ebaluazioa, adieraz-leen jarraipena, arazoen jakinarazpena...).

10. irudia. PCO052 adierazlearen eboluzioa

2001 2002 2003 2004

Erreala 25,00 30,00 32,00Helburua 30,00 40,00

Page 40: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

38

Kudeaketari loturiko zereginetarako, bera-riazko aplikazio bana prestatu da, den-denak euskaraz. Berrogeitik gora dira, bainalehen aipaturiko kopuruan (48 aplikazio)bakarra izango balira bezala zenbatu dira.

• Erredakzioa: ETBko albistegiak prestatze-ko aplikazioa, ETBn garatua.

• Barne-Produkzioko Proiektua (BPP): Bar-ne-produkzioko programen ekoiz-pen-prozesu osoa kudeatzeko aplikazioa.Alderdi teknikoari, langileen plangintzarieta kostuei buruzko informazio guztiakbiltzen ditu, baita aurrekontua ere.

EiTB Taldean beharginen %80 euskaldu-nak izanda ere, eta erdiek, gainera, goi-maila-ko ezagutza izanda ere, euskara hutsezko apli-kazioak prestatzean ezagutza apalenekoak izandira gogoan, eta berariazko ahalegina egin dainterfazeak erraz ulertzeko modukoak izanzitezen. Gauza bera esan behar da euskarahutsean prestatu den dokumentazioari buruz.

Jokabide horrek bi helburu ditu: batetik,erabiltzailea ez uxatzea; bestetik, irakasbideizatea. Izan ere, erabiltzaileari eskuarki samu-rra zaion tresna sarbide egokia da zailtasunzehatzetarako. Halatan, «adierazle» hitzak era-bat baztertu du sasoi bateko «indikadore»EiTBko langileen argotean, eta gaztelaniaz eretoki handia kendu dio «indicador» hitzari.

Bigarren ekimen garrantzitsua –eus-kara-ikastaroak– EiTBko Prestakuntza Sai-

laren ardurapean dago, euskararen ezagutzahobetu nahi duten langileei zuzendua. Eus-kara-ikastaroak hiru eratara bideratzendira.

• Liberazioa: lanpostuari dagokion euskaramaila ez duten beharginei eskaintzen zaielanaldi osoaren liberazioa, baldintza bire-kin: gutxienez HABEko 3. urratsa gaindi-tuta edukitzea, eta zerbitzuan ez eragiteaez eragozpenik, ez etenik.

• Diru-laguntzak: EiTBk kostuaren %100ordaintzen die lanalditik kanpo euska-ra-maila emendatu nahi duten beharginei,dela euskaltegi edo akademia batean, delaAurten Bairen programa multimediarenbitartez, dela Aurten Baiko trebatzailebaten laguntzarekin.

• Prestakuntza: hainbat alditan antolatuizan dira EiTBren egoitzetan berariazkoprestakuntza-ekintzak, behargin talderenbaten laneko beharrizanei erantzuteko.

2000. urtetik hona, honenbeste pertsonakhartu dute parte euskara ikastaroetan (ikus11. irudia).

Aipatzekoa da 1998. eta 1999. urteetanEiTB osoan bederatzi pertsonak izan zutelaliberazioa. Halaber, 1999an ETBko eta EIko150 bat kazetarik 20 orduko prestakuntza--ikastaroa izan zuten, Euskaltzaindiak hil ba-tzuk lehenago Euskara batuaren ahoskera zain-dua erabakia plazaratu zuela eta. ■

11. irudia. 2000. urtetik hona euskara ikastaroetan parte hartu duten pertsonak

Liberazioa Diru-laguntza Prestakuntza

2000 2001 2002 2003 2000 2001 2002 2003 2000 2001 2002 2003

EiTB 1 2

ETB 2 1 17 13 12 7 43 56

EI 65 62

RE + RV 2 16 9 5 6

Page 41: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

39

Ingeniariak (3)Proiektu-ingeniaria

Lizentziatuak (3)AbokatuaSoziologoaSendagileaPsikologoaEkonomistaKudeatzaileburu komertzialaIkerketa- eta audientzia-teknikaria

Peritoak (3)Produkzio-ingeniariaAntzeztoki-arduradunaKalitate teknikoaren kontrolerakoteknikariaBiltegiko arduraduna

Diplomatuak (3)Harreman publikoetako teknikariaErizainaLaneko arriskuen prebentziorakoteknikariaFonotekako arduraduna

Hizkuntzalariak (4)Kalitate linguistiko-artistikoarenkontrolerako teknikariaHizkuntz kalitatearen kontrolerakoteknikaria

Kazetariak (4)A/B/C/D mailako esatari-erredaktoreaA/B/C mailako erredaktorea

Erredakzio-laguntzaileak (3)Erredakzio-laguntzailea

Errealizadoreak (3)Errealizadorea

Errealizazioko laguntzaileak (2)Diseinatzaile grafikoakErrealizazio-laguntzaileaArtezlea

Produkzioa (3)Produktore koordinatzaileaProduktoreaProdukzio-laguntzailea

Produkzioko laguntzaileak (2)Kanpo-produkzioarenplangintzako laguntzailea

Plangintza (3)PlanifikatzaileaKanpo-produkzioko planifikatzailea

Dokumentazioa (3)DokumentalistaDokumentazio-laguntzailea

Dokumentaziokolaguntzaileak (2)Musika-girotzailea

Administrariak (3)Administrazio-laguntzaileaAdministrazio-ofizialakProdukzio- eta administrazio--laguntzailea

Telefonistak (3)Telefonista-harreragilea

Informatikoak (2)A mailako programatzaileaC mailako mikroinformatikaprogramatzailea

Musika animatzaileak (2)Musika-animatzaileak

Operadoreak (2)1./2. mailako kameralariak1./2. mailako operadoreakTelebista-operadoreaIkuskatzaileaEmisio-arduraduna

Teknikariak (2)Argi-teknikaria

ArgiztatzaileaAudio-teknikariaJarraitasun eta soinuko 1. mailakoteknikariaJarraitasun eta soinuko 2. mailakoteknikariaSare-teknikaria

Teknika-laguntzaileak (1)Audio-laguntzaileaLaguntzaile teknikoaSare-laguntzaileaPlato-laguntzailea

Mantentze-teknikariak (2)Mantentze elektrikoko ofizialaMantentze elektrikoko teknikariaMantentze orokorreko teknikariaMantentze orokorreko arduradunaMantentze- etainstalazio-teknikariaMantentze elektronikoko 1.mailako teknikariaMantentze elektronikoko 2.mailako teknikaria

Mantentze-laguntzaileak (1)Biltegi-laguntzailea

Gidariak (1)Unitate mugikorren gidariaZuzendari nagusiaren txoferraOrdenantza-gidaria

Gremioak (1)ArotzaAtrezzistaZerbitzu orokorretako langileaPintatzailea

Zaindariak (1)Zinpeko zaindaria

Postuak letra larri txikietan idatzita daude. Postuen izenak arbitrarioak dira, eta langile kategoriak multzohandi eta homogeneoetan biltzeko bitartekoak baino ez dira. Ez dute adierazten, nahi eta nahi ez, ikasketa mailaedo hierarkia.

Postu bakoitzaren ondoan, parentesi artean, zein hizkuntz maila eskatzen zaion dago adierazita. Postu motabakoitzaren azpian EiTB Taldean dagozkion langile-kategoriak zerrendatu dira.

Page 42: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

40

ESTE Deustuko UnibertsitatearenDonostiako campuseko Ekonomia eta

Enpresa Zientzien Fakultatea da. 1956.urtean sortu zen, Jesusen Lagundiaren eki-menez eta Gipuzkoako Lurralde Historiko-ko hainbat industrialari, abokatu eta ekono-mistaren babesean, Escuela Superior de Téc-nicos de Empresa izenarekin.

1979. urteaz geroztik, Deustuko Uniber-tsitatearen barruan dago. Hain zuzen ere,garai bateko EUTG (Estudios Universitariosy Técnicos de Gipuzkoa), GipuzkoakoAurrezki Kutxa Probintzialaren gizarte-ekintza, 1990. urtean Deustuko Unibertsita-tearen Donostiako campusa bihurtu zen.

Gaur egun, Donostiako campusa bifakultatek eta unibertsitateko bi eskolakosatzen dute: ESTE-Ekonomia eta EnpresaZientzien Fakultatea, Giza Zientzien Fakul-tatea, Turismo Eskola eta Gizarte LanekoEskola. Campusean guztira 2.130 ikasle,170 irakasle eta administrazioko eta zerbi-tzuetako 64 langile aritzen dira (2004-2005ikasturteko datuak).

ESTEk, graduko ikasketen artean, orainarte lizentziatura bakarra eskaini du, Enpre-sen Administrazioko eta ZuzendaritzakoLizentziatura. 2005-2006 ikasturtetik aurre-ra, ordea, Enpresen Administrazioko etaZuzendaritzako Lizentziaturako eta Kudea-ketako Informatikako Ingeniaritza Tekniko-ko titulazioak ere eskainiko ditu, DeustukoESIDE-Informatikako Fakultatearekin bate-ra. Horretaz gainera, etengabeko prestakun-tzako hainbat ikastaro eskaintzen ditu, esate-

rako, Masterrak (MBA eta MBA Executive),Adituak (Enpresa Txiki eta Ertainen Finan-tza Kudeaketako Aditua Elkargirekin elkar-lanean eta Nazioarteko Merkataritzako Adi-tua Gipuzkoako Ganberarekin elkarlanean),Aretoak (Bankako Aretoa, Marketinekoa,Famili Enpresakoa, Alumni Jardunaldiak...),doktoretza...

Euskara sustatzeko ahaleginak soiliklizentziaturan egin dira. Hain zuzen ere,lizentziaturak bildu du ikasle gehien, 1.000inguru. Ikasturte-hasieran matrikula egitera-koan jasotzen diren datuen arabera, horieta-tik %80k dio euskaraz badakiela eta herenakgutxi gorabehera euskarazko ikasgaietan egi-ten du matrikula. Hortaz, esan dezakeguikasle euskaldun asko dagoela, batez ereDeustuko Unibertsitatearen Bilboko cam-pusarekin alderatuta.

Irakasleei dagokienez, lizentziaturan 70irakasle inguru gaude eta horietatik 50 ingu-ruk arduraldi ertaina edo handiagoa dute,alegia, soilik Fakultatean edo nagusikiFakultatean egiten dute lan. Irakasle multzohorretatik, erdiak euskara maila ona du etadagoeneko euskaraz eskolak ematen ari da.

EUSKARA PLANA:AURREKARIAK

Fakultatean euskararen presentzia areago-tzeko erabakia 1993. urtean hartu zen.Ordura arte, lauzpabost irakaslek (GurutzAnsola, Mikel Navarro, Jesus Mari Mujika,Carlos Goena, Jon Etxabe, besteak beste),

3. ESTE/EUGT*

* Egilea: Itziar Navarro Pikabea (ESTEko Euskara Zerbitzua). Eskerrik beroenak idatzia hobetzen lagundu didazue-nei: Mari Jose Aranguren, Mikel Navarro eta Itziar Azkue.

Page 43: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

41

borondatez eskaintzen zituzten euskarazeskolak, ikasleen eskaerari erantzunez, bainaez zegoen inolako plangintzarik. Ikasle eus-kaldunek ere euskarazko irakaskuntza susta-tzeko ahalegin berezia egiten zuten; esatera-ko, euskarazko testuak prestatzen laguntzenzuten.

Bi arrazoi nagusik eragin zuten euskaraz-ko ikasgaiak plangintza baten barruan,modu egituratuan, eskaintzeko erronkariheltzea:

• Lehenengo, Unibertsitatearen berarenprintzipioak aipatu beharko genituzke.Izan ere, Estatutuei begiratuta, DeustukoUnibertsitatea bertako kulturan sustraitu-ta egongo den Unibertsitatea izango delaesaten da. Beraz, printzipioei zegokienez,planteamendua argia zen, nahiz eta asko-tan errealitatea bestelakoa izan. Hainzuzen ere, Deustuko Unibertsitatean eus-karazko irakaskuntzan aurrerapausorikhandienak Zuzenbideko Fakultateakeman zituen, Euskal Filologiako ikasketezgain, noski. Zuzenbideko Fakultateanahalegin berezia egiten ari ziren euskaraz-ko eskolak eskaintzeko eta horietarakobeharrezkoak ziren irakasleak prestatzekoeta materiala itzultzeko, Euskara Juridiko-aren Mintegiaren baitan.Deustuko Unibertsitatearen Estatutuetanazaltzen zena bere egin zuen ESTEk etaesparru zabalagoan kokatu zuen. Izan ere,ESTEk pentsatzen zuen, eta oraindik erehorrela pentsatzen du, prestakuntza elea-niztuna askoz ere aberatsagoa dela etagure lizentziadunengan bilatzen dugunprofilarekin bat datorrela.

• Bigarren, arrazoi praktikoago bat bazego-en, zenbaitetan bereziki erabilgarria eus-kaldun ez diren unibertsitateko kideen-tzat: eskaria. Garai hartako datuek erakus-ten ziguten Unibertsitateaz beheragokomailetan, alegia, bigarren hezkuntzan eta

batxilergoan, euskaraz ikasten zutenenehunekoak gora egin zuela Euskal Auto-nomia Erkidegoan eta, bereziki, Gipuzko-an (gure merkatu naturalean), eta hurren-go urteetan ere joera horri eutsiko zitzaio-la. Ikasle horiek unibertsitateaz beherago-ko mailetan euskaraz ikasi dute eta Uni-bertsitatera iristean ere euskaraz ikastekoaukerari garrantzia ematen diote eta, aregehiago, irizpide horrek pisua du erabakiahartzerakoan. Azken batean, unibertsita-teen artean ikasleak geureganatzeko lehiagero eta handiagoa den honetan, bezeroakeskatzen duenari erantzuten ez bazaio edolehiakideek eskaintzen duten zerbitzuaeskaintzen ez bada, bezeroak galtzekoarriskua dago. Nahiz eta 1990eko hamarkadako lehe-nengo urteetan eskari hori hain esangu-ratsua ez izan, nabarmena zen etorkizune-an pisu handiagoa izango zuela eta Fakul-tateko arduradunek horri erantzutekoprestatuta egon behar genuela erabakizuten: horretarako baliabideak ezin zirenbat-batean sortu eta ez zitzaion inprobisa-zioari tokirik utzi nahi.

EUSKARA PLANARENHELBURUAK

Euskara Planaren baitan, bi esparru nagu-si hartu ziren lehentasunez: irakaskuntzabata eta komunikazioa bestea.

Irakaskuntzari begira, helburu nagusiaeuskaraz eskainitako ikasgaiak areagotzeazen, Lizentziaturako enborrezko ikasgaienherenera iritsi arte.

Inoiz ere ez zen aurreikusi ikasgai guztiakeuskaraz eskaintzea. Fakultateko arduradu-nek uste izan zuten ikasle euskaldunak mailateknikoan euskaraz nahiz gaztelaniaz lan egi-teko trebatuta egon behar duela. Eta euska-

Page 44: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

42

raz ikasgai guztiak eskainiko balira, ez genu-ke helburu hori lortuko. Nolanahi ere,nabarmena da helburu hori soilik euskal hiz-tunontzat dela baliagarria. Izan ere, inoiz ezda pentsatu erdal hiztunei eskatzea euskarazeta gaztelaniaz lan egiteko trebatuta egotea.

Euskaraz ikasgai gehiago sartzean, bi pre-misa izan dira nagusi: batetik, kalitatea ziur-tatzea; bestetik, material egokiak ikasleeneskura jartzea. Ikus dezagun zer egin dugunbi asmo horiek betetzeko.

Euskaraz ikasgai berriak eskaintzerakoan,ikasgai horien kalitatea eta eskakizun-mailagaztelaniako ikasgaien parekoa izatea lortunahi genuen. Ezagutzen genituen zenbaitesperientziaren inguruan zalantzak sortzenzitzaizkigun, kanpotik iruditzen zitzaigun ezzela lortu euskarazko irakaskuntzaren kalita-tea gogobetegarria izatea. Horregatik, hasie-ra-hasieratik ESTEko irakaskuntzaren kali-tate onari euskaraz ere eusten ahaleginduginen.

Alde batetik, eta gaztelaniazko eta euska-razko ikasgaien artean alde nabarmenik ezdagoela ziurtatzeko, posible zen kasu guztie-tan, euskarazko gaia eta gaztelaniazkoa ira-kasle berak eskaintzea lehenetsi genuen,horrela metodologia bera erabiltzeko, eska-kizun-maila bera izateko, azterketa beraziurtatzeko. Alegia, bi ikasgaiotan, aldebakarra hizkuntzari dagokiona izango litza-teke, eta, inola ere ez, ikasgaiaren edukiari,metodologiari, azaltzeko moduari edo azter-ketaren zailtasun/erraztasunari dagokiona.Horrela egiterik izan ez zen kasuetan, euska-rako taldearen irakaslearen eta gaztelaniakotaldearen irakaslearen koordinazioa berezikizaintzen dugu, horrek eskatzen duen ahale-ginarekin.

Bestalde, euskarazko irakaskuntzaren kali-tatea bermatzeko, kontroleko hainbat bitar-

teko erabiltzen hasi ginen (eta oraindik ereerabiltzen jarraitzen dugu). Horien arteanesanguratsuena euskaraz eskaintzen denikasgai bakoitzean seihilekoaren amaieranegiten dugun inkesta da. Bertan, ikasleeihainbat faktore baloratzeko eskatzen diegu,besteak beste, irakaslearen euskara-maila etaeskolan erabilitako materiala. Azken bi gal-derak berariaz euskarazko irakaskuntzaridagozkio eta horien erantzunetan oinarritu-ta, neurriak hartzen ahalegintzen gara. Hainzuzen ere, arazoak antzematen ditugunkasuetan, irakasleekin hitz egiten dugu,hobetzeko bideak elkarrekin aurkitzeko etabehar den laguntza eskaintzeko.

Oro har, inkesta horien emaitzak gogobe-tegarriak direla esan dezakegu. Horrela,batetik bosterako eskalan, azken urteetanirakasleen euskara mailari dagokion balioabatez beste 4aren inguruan kokatzen da, etaeuskarazko materialaren kalitateari dagokionpuntuazioa, berriz, batez beste 3,75areninguruan.

Neurri batean inkesta horietako emaitzeneraginez, konturatu ginen ikasleek garrantzihandia ematen ziotela ikasgaia jarraitzekoorduan euskarazko materiala eskura izateari.Horregatik, ahalegin berezia egin dugu eus-karazko ikasgaietako materialak itzuli edosortzeko. Ikasleekin zuzenean hitz eginda,adierazten ziguten eskolak euskaraz izandaere, materiala (testu-liburua, ariketak, diapo-sitibak, kasuak...) gaztelaniaz izaten bazuten,gaztelaniako taldeak baino lan handiagoaegin behar zutela eta asko ez zegoen horreta-rako prest.

Horregatik, hasiera-hasieratik ahaleginberezia egin dugu materiala itzultzeko edo,zenbaitetan, hutsetik euskaraz sortzeko.Horrela, gaur egun gaztelaniaz testu-liburuaerabiltzen duten ikasgaiek badute euskaraz-ko baliokidea (liburu-tankeran argitaratuta-

Page 45: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

43

koa edo apunteen bilduma gisa), kasuakitzuli dira, diapositibak ere bai... Itzulpenhorietako batzuk argitaratuta daude eta mer-katuratu egin ditugu, esaterako, Erdi Maila-ko Mikroekonomia (beste unibertsitate ba-tzuetan ere erabiltzen dena), Enpresen Anto-laketa, Euskal Autonomia Erkidegoko ekono-miari begira... Liburuok argitaratzeko nagu-siki Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Uni-bertsitate eta Ikerketa saileko deialdiak etaKutxaren laguntza erabili ditugu.

Baliabide ugari eskaini dizkiogu ahaleginhorri, bai pertsona aldetik, baita diru aldetikere. Diru-baliabideetan, Kutxaren laguntzaeta Donostiako Euskararen Udal Patrona-tuaren laguntza (euskara Donostiako hez-kuntzan sustatzeko asmoen barruan) izanditugu urtez urte.

Laguntza horiekin, Unibertsitateko berta-ko Euskara Zerbitzuarekin batera aritzeko,aldi baterako hainbat pertsona hartu izanditugu materiala itzultzeko. Aldian aldikobeharrei erantzun ahal izan diegu horrela,nahiz eta, ziurrenik, laguntza horiek bainoegokiagoa izango litzatekeen Euskara Zerbi-tzuaren baliabideak behin betiko ugaritzea.Izan ere, agerikoa da materiala euskararaitzuli edo euskaraz sortzeko premia betiere-koa dela. Gainera, eginkizun horietangarrantzitsua da ikaste-kurba eta, orain arte,ez dugu aukerarik izan horretaz behar bezalabaliatzeko.

Komunikazioari dagokionez, Euskara Pla-naren helburua izan zen gutxienez ikasleeiheltzen zaizkien komunikazio guztiak (libu-ruxkak, iragarki-tauletako oharrak, etxerairisten diren gutunak...) euskaraz eta gaztela-niaz izatea.

Hasieran, ez zen kontrolatzen zer bidal-tzen zen euskaraz eta zer gaztelaniaz. Ikasleeikomunikazioak bidaltzen dizkieten sailetan

jakinarazi zen komunikazio horiek ele bietanizan behar zutela, eta horretarako, itzulpen--zerbitzua eskaini zitzaien.

Balorazioren bat egitekotan, egoerakhobera egin duela azpimarratuko genuke,baina, zalantzarik gabe, oraindik ere ez garakomunikazio guztiak kontrolatzera iristen,eta, horregatik, askotan komunikazioa igor-tzen duen zerbitzuaren edo sailaren eskuetangelditzen da euskaraz ere idazten dela ziur-tatzea.

Irakaskuntzan nahiz komunikazioan aha-legin horiek guztiak aurrera eramateko,hasiera-hasieratik Fakultatean irakasle ardu-radun bat izendatu zen, Mikel Navarro, pro-zesu honen bultzatzaile nagusia. Halaber,1993. urtearen amaieran, pertsona bat kon-tratatu zen prozesuan laguntzeko eta “Eus-kara Zerbitzua” deitu genuenaren eginkizu-nak aurrera eramateko. Fakultatean bertanikasitako pertsona bat aukeratu zen, euska-raz ongi zekiena, horrela enpresen adminis-trazioko eta zuzendaritzako testu teknikoakitzultzerakoan edukiak ulertzeko gai izangozela ziurtatzeko. Pertsona horrekin batera,lehen adierazi bezala, hainbat bekadun arituizan dira Euskara Zerbitzuan.

Hasierako urte hartatik gaur egun arte,“Euskara Zerbitzuaren” egiteko nagusiakondokoak izan dira:

• Komunikazioko itzulpenak: hizkuntz pai-saia, ikasleentzako eta irakasleentzakokomunikazio orokorrak, ikastetxeeneskaintza azaltzeko liburuxkak, araudiak...

• Testugintza: euskarazko ikasgaietarakomateriala (testu-liburuak, kasuak, diaposi-tibak, irakurgaiak, ariketak, azterketak...)itzuli edo zuzendu, glosarioak eta hizte-giak egin...

• Irakasle euskaldunei euskara hobetzekoikastaroak eskaini.

Page 46: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

44

• Euskara Planaren jarraipena egin: ikas-gaien kontrola, datuak biltzea, txostenakegitea...

PROZESUAREN ELEMENTUGAKOAK

Atzera begiratuta, hamar urteko prozesuhonetan lau elementu azpimarratu beharkogenituzkeela iruditzen zait, berebizikogarrantzia izan dutenak prozesuak aurreraegin zezan:

Zuzendaritzaren inplikazioa etabultzada

Garai hartako dekanoak, Francisco J.Olarte doktoreak, euskal hiztuna ez bazenere, seriotasun handiz heldu zion gaiari etadekanorde euskaldunaren eskuetan utzi zuenEuskara Plana gauzatzeko ardura, baina betibere babesa eta aldeko jarrera agerian utziz.Hortaz, funtsezkoa izan da bere egitekoa, baierakutsi zuen jarrerarengatik, baita EuskaraPlana Zuzendaritzako kide baten eskuetanjartzeagatik ere. Hurrengo arduradunek erekonpromiso horri eutsi egin diote.

Kanpoko erakundeen laguntza

Unibertsitateaz kanpoko erakundeekin,bereziki Eusko Jaurlaritzarekin edo Elhuya-rrekin, harremanak lantzen eta euskarazkoirakaskuntza bultzatzeko gure eredua haie-kin eztabaidatzen saiatu ginen, kanpokokonpromiso horiekin barruko ahaleginaindartzeko eta suspertzeko. Bide zuzenetikote genbiltzan ziurtatu nahi genuen.

Prozesua mailakatzea

Irakaskuntzaren kalitateari eustea lehenta-sunezko helburu izanik, irakasleak beharbezala prestatzeko eta euskarazko materiala

txukun osatzeko, denbora hartu da. Horre-gatik, ikasgaiak mailaz maila sartzen joangara, ez guztiak batera. Ikasleek batzuetanprozesua azkarragoa izatea eskatu izan dute,baina, oro har, osotasunean begiratuta, errit-moa etengabea eta sendoa izan da, etenaldibaten salbuespenarekin. Izan ere, une jakinbatean, ez genuen oso argi ikusten nondikbideratu ikasgai gehiago euskaraz eta, eraberean, euskaraz eskaintzen ziren ikasgaigutxi batzuetan kalitatean arazoak azalduzitzaizkigun. Orduan, ikasgai horien kalita-tea hobetzeari eman genion lehentasuna,berriak sartzearen aldean.

Unearen egokitasuna

Laurogeiko hamarkadako Unibertsitatea-ren Erreformako Lege Organikoak ikasketa--planak aldatzera behartzen zuen: ikasgaiberri ugari sartu ziren, urte osoko ikasgaienordez, seihileko ikasgaietan egituratu baitzi-ren edukiak. Behar berriei erantzuteko, ira-kasle berriak kontratatzeko erabakia hartuzen eta apustua oso argia izan zen: karrerabukatu berri zuten eta euskaraz ongi zekitengazteak hartzea. Lan-merkatuaren garai har-tako egoerak ahalbidetu zigun ikasketetakoespediente onenak Fakultatean bertan gel-ditzea. Gazte horiei, emakume asko tartean,prestakuntzako prozesu sendoa eskaini zi-tzaien, doktoretzako tesiak egin zituzten etaetorkizunerako euskaraz eskolak ematekoprestatu ziren. Bizpahiru urtean, hamabost--hogei pertsona inguru sartu ziren Fakultate-an xede horrekin. Eta, gaur egun, ia denakdoktoreak dira, askok Fakultatean ardurahandiko lanak dituzte eta tinko jarraitzendute eskolak euskaraz eskaintzen.

GAUR EGUNGO EGOERA

Abiapuntu apal hartatik, urtetik urterahanditzen joan da lizentziaturan euskaraz

Page 47: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

45

eskaintzen diren ikasgaien kopurua. Horre-la, 2004-2005 ikasturtean, guztira 23 ikasgaieskainiko dira, hain zuzen ere, 127,5 kreditu(ikasketak burutzeko behar diren kredituguztien %37,5). Ikasgai horietatik ia denakenborrezkoak dira.

Hain zuzen ere, euskaraz enborrezko ikas-gaiak sartzen ahalegindu gara, horiexek ger-tatzen zaizkigulako “errentagarrienak”. Alegia,ikasgai bat euskaratzearen ahalegina (irakasleaprestatzea, materiala euskaratzea...) jendegehiagorengana iristea lortzen da enborrezkoikasgaien bidez. Gainera, euskarazko taldeaosatzeko ez dute arazorik sortzen.

Ikasgaiok alor desberdinetakoak dira,ikasle euskaldunak ahalik eta alor gehienetaneuskarazko nahiz gaztelaniazko terminologiaeta egiturak bere egin ditzan: teoria ekono-mikoan, ekonomia aplikatuan, marketinean,estrategian, giza baliabideetan, finantzetan,kontabilitatean...

Hurrengo hirurtekorako, 2006-2007ikasturterako, beste lau ikasgai euskarazeskaintzen hastea erabakita dago. Horrela,guztira 177 kreditu eskainiko lirateke euska-raz, lizentziaturako kredituen %40. 1994.urteko lauzpabost ikasgai haiek abiapuntu-tzat hartuta, aldaketa, zalantzarik gabe,nabarmena izan da.

Prozesu horretan guztian, funtsezkoa izanda irakasle euskaldunen parte-hartzea etaborondatea. Eta esan genezake egitekogarrantzitsua izan duela, halaber, irakaslehoriei euskara hobetzeko, materialak sortze-ko eta itzultzeko, zalantzak argitzeko etaabarrerako eskaini zaien laguntza, EuskaraZerbitzuaren bidez, batez ere euskarazkoikasgaia abian jartzeko garaian.

Zerbitzu hori eskaintzeak eta, oro har,euskaraz ikasgaiak eskaintzeak, zailtasunen

bati aurre egin behar izan badio, berriz,nabarmenena kostuaren presioa dela esangogenuke. Izan ere, testugintzako lanetarakoeta irakasleak prestatzeko jardueretarakokostuak neurri handi batean kanpoko diru--laguntzen bidez estali badaitezke ere, beste-lako kostu bat hartu behar du Fakultateakbere gain: eskolak “bikoiztearen” berarenkostua, hain zuzen ere. Azal dezagun zerga-tik.

Enpresen Administrazioko eta Zuzenda-ritzako lizentziaturako maila bakoitzean 180ikasle inguru izaten ditugu ESTEn, eta,kopuru horiekin, enborrezko ikasgaietan bisailetan banatzen ditugu ikasleak, hurrenke-ra alfabetikoaren arabera. Ikasgaia euskarazeskaintzen bada, talde horietako bat euska-razko ikasleek osatzen dute eta bestea gazte-laniazko ikasleek. Kasu horretan, euskarazeskolak emateak ez digu gastu gehigarririksortzen (arestian aipatu bezala, testugintzakoeta irakasleak prestatzeko kostuak alde bate-ra utzita, noski). Horrelaxe aritu izan garaEuskara Planaren lehenengo urteetan.

Datu batzuk ematearren, 1995-1998urteetan, ikasleen %40-45ek euskaraz ikas-tea aukeratzen zuen eta gainerakoak, ikasle-en %60-55ek gaztelaniaz ikastea. Horrela,euskara/gaztelania banaketa eginez gero,kopuruari begiratuta talde nahiko homoge-neoak lortzen genituen, nahiz eta beti gazte-laniako taldea zertxobait handiagoa izan.

Baina, azken urteetan, euskaraz ikastenduten ikasleen ehunekoak behera egin du,nahiz eta euskaraz badakitela esaten dutenenehunekoak bere horretan iraun (nolanahiere, jaitsi egin da euskaraz ongi moldatzendirela esaten dutenen proportzioa). Orduan,esaterako, %35-30ek euskaraz ikastea auke-ratzen badu, eta %70-65ek gaztelaniaz, bitaldeen arteko aldea oso handia da: gaztela-niako taldea ia euskarakoaren bikoitza izan-

Page 48: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

46

go litzateke. Alde horrek irakaskuntzarenkalitatean eta eskolako dinamikan eraginikizan ez dezan, azken urteetan gaztelaniakotaldea bitan banatzen da. Hortaz, laburbil-duz, 180 ikasle ingururekin hiru talde egitendira euskaraz eta gaztelaniaz eskaintzendiren ikasgaietan: bi talde gaztelaniakoakizango dira eta bakarra euskarakoa. Eta hor-txe kostu gehigarria sortzen da, bi talderentokian hiru izateak dakarrena, hain zuzenere (besteak beste, irakaslearen orduak).

Euskaraz dakiten ikasleek euskaraz ikasteazergatik hautatzen ez duten aztertzen ereahalegindu gara. Azterketaren emaitzen ara-bera, ikasle euskaldun asko erosoago senti-tzen da gaztelaniaz euskaraz baino eta, horre-gatik, nahiago dute euskarazko ikasgairik ezaukeratzea. Badira euskarak lan-munduanezertarako balio ez duela adierazten dutenakere, bestelako hizkuntzak jakiteari garrantzihandiagoa ematen diotenak. Behin eta berri-ro azpimarratzen diegu mundu gero eta glo-balago honetan, ez direla kontrajarriak eus-karaz ikastea eta beste hizkuntza batzuk erejakitea. Ildo horretatik, Euskara Plana bul-tzatu zuen dekanotzak hiru hizkuntzako ere-dua zuen buruan eta karreraren barruaningelesez ere bizpahiru ikasgai eskaintzenhasi ginen. Hain zuzen ere, ESTEk ibilbideluzea du nazioarteko ikuspegia lantzen etaospe handiko ikasleen truke-egitaraua du.Horren baitan, ikasle guztiek dute karrerakoikasgai bat atzerrian egiteko aukera, munduzabaleko 70 unibertsitate baino gehiagore-kin ditugun hitzarmenei esker.

Laburbilduz, ikasleek ikasturtearen hasie-ran egiten duten aukeraren arabera, taldea biedo hiru sailetan banatzea erabaki behar daurtero eta kostu gehigarriak sor daitezkehorren ondorioz.

Neurri batean azken urteetako zalantzaz-ko egoera horiek eraginda eta euskaraz orain

arte eskaintzen ditugun ikasgaien kalitateaziurtatzeari lehentasuna eman nahian, azkenbi-hiru urteetan moteldu egin da euskarazkoikasgai gehiago sartzeko dinamika. Kontuanhartu behar dugu hasieran, Euskara Planaabian jarri zenean, erraza izan zela euskaraz-ko ikasgaiak sartzea, ordurako irakaskuntzanzihardutenei inolako kalterik egin gabe.Gogoratu dugun bezala, ikasketa-planberriei aurre egiteko, euskaraz nahiz gaztela-niaz ikasgaiak eskaintzeko irakasle berriakkontratatzeko apustua egin zen. Baina,orain, jada ez dago horrelako hutsunerik, etaazkenean, ikasgai berri bat euskaraz eskaininahi bada, normalean gaztelaniaz ikasgaihori eskaintzen duen irakaslea gai ez denez,beste irakasle batek hartu behar du euskaraz-ko taldea. Horrenbestez, hiru talde egin ohidira: gaztelaniako bi taldeak gaztelaniakoirakaslearen ardurapean gelditzen dira etahonek ez du inongo eskola-ordurik galtzen,baina gerta liteke epe luzera bi talde horieieusteko zailtasunak ikustea eta hortaz, arris-kua azaltzea.

Beraz, egoera horiek erantzukizunez gain-ditzeko, nabarmena da irudimen handiagoabehar dugula eta orain arte erabilitako bide-ez gain, bestelakoak ere aztertu beharkogenituzkeela azken batean gure bezeroakgogobetetzeko.

Joan den ikasturtearen amaieran eta aur-tengoaren hasieran hurrengo hiru urteetara-ko euskaraz ikasgai gehiago eskaintzekokonpromisoa hartu dela aipatu dugu jada.Horregatik, esan dezakegu berriro ere heldudiogula eskaintza handitzeko helburuari.Euskaraz zein ikasgai eskaini pentsatzekoorduan, orain arteko ibilbideari eta egungoikasketa-planean euskarazko ikasgaiek dutenpresentziari begiratu zaio eta horren inguru-ko hausnarketa izan da abiapuntu. Hausnar-keta horretan, nabarmen agertzen zaigu Eus-kara Plana onartu zenetik euskarazko ikas-

Page 49: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

47

gaiak handitu badira ere, ikasgai horieneskaintzan nolabaiteko desorekak antzemandaitezkeela, hiru arlotan nagusiki:

• Lehenengo, kontuan hartu behar da ikas-gai gehiago eskaintzen dela euskaraz lehe-nengo mailetan goragoko mailetan baino.Alde batetik, aukera egokia da, oinarrizkogaiak lehenengo mailetan lantzen direlakoeta, gainera, unibertsitatearen aurretikeuskaraz ikasketak egin dituztenek hiz-kuntza horretan jarraitzeko aukera dutela-ko (lehenengo mailetan euskaraz ezereskaini gabe, goragokoetan ikasgairen bateskainiko bagenu, ziur aski jende gutxia-gok aukeratuko luke). Baina, bestalde,goragoko mailetan nolabait eten egiten daeuskarazko ikasgaien aukera hori eta lan-mundura hurbiltzen goazen heinean,aldea handitu egiten da. Hortaz, beharbaino ekarpen txikiagoa egiten diogu lan--mundua euskalduntzeari.

• Aipatutako desorekak badu zerikusirikespezialitateekin. Laugarren mailako biga-rren seihilekoan eta bosgarren mailakolehenengoan ikasleek espezialitate bataukeratzen dute eta ikasgai gehienak espe-zialitatekoak izaten dira: jada oso kreditugutxi dituzte enborrezkoak eta derrigo-rrezkoak. Lau espezialitate daude, etahorietatik hirutan (Estrategi Zuzendari-tza, Nazioarteko Kudeaketa eta Marketi-na) taldeak txikiak direnez, ez da euska-razko ikasgairik eskaintzen. Laugarrenespezialitatean (Finantzak eta Kontabilita-tea) taldea handiagoa da eta une honetanespezialitateko 10 ikasgaietatik 2 eskain-tzen dira euskaraz. Espezialitateren bateanikasgairen bat eskaini izan da euskaraz,esaterako Europako Batasuna, irakasleaprest zegoelako, baina ikasleen kopuruakez du bermatzen urtero taldea osatukodenik.

• Desoreka azaltzen zaigu, halaber, jakite-alorren artean. Alor askotako ikasgaiak

euskarazten ahalegindu baldin bagara ere,ikasleak euskarazko lexiko zabala eskurazezan, alor batzuetako eskaintza besteeta-koa baino txikiagoa da.

Hiru desoreka horiek kontuan hartutaproposatu dira hurrengo urteetarako euska-razko ikasgai berriak. Etorkizunean ere, iriz-pide horiek kontuan hartu beharko ditugueta desorekak gainditzen ahalegindu, euska-raz zein ikasgai eskain daitezkeen aztertzekounean. Horixe izango dugu erronketako bat.

Baina ez da bakarra izango. Izan ere, orainarte aipatutako planteamendu eta erabakiguztiak Enpresen Administrazioko etaZuzendaritzako Lizentziaturari dagozkiofuntsean, beraz, ez diogu erakunde osoaribegiratu eta horregatik, askotan Fakultatea-ren irudi globala euskalduna ez dela sumatuizan dugu. Egia da gainerako produktuetanikasle-taldeak txikiagoak direla eta ikaslehorien jatorria zabalagoa dela (Estatuko bes-te lurraldeetako ikasleak nahiz atzerritarrakugariak izaten dira), baina, nahiz eta eskolakeuskalduntzea ia ezinezkoa izan, zerbitzuenalorrean eta komunikazioaren alorrean badazer aurreratua, ezbairik gabe.

Gauza bera esan dezakegu ikerketari buruzere. Jakina da ikertzea eta ikerketa horienemaitzak gizarteratzea dela unibertsitatearenoinarrietako bat. Geurean euskaraz oso gutxiikertzen da, irakasle batzuen lanak izangolirateke salbuespena: euskarazko egunkarie-tan eta aldizkarietan argitaratutako dibulga-zioko artikuluak, Karlos Santamaria bekare-kin eta Elhuyar Saria jasotako lanak, EAEkoekonomiari begira dibulgazioko liburua...

ETORKIZUNARI BEGIRA

Etorkizunari begira, euskarazko ikasgaiakhanditzen jarraitzeko, aukera nagusi bat

Page 50: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

48

dugu aurrean une honetan: hainbat irakas-lek erretiroa hartuko du laster.

Erretiroa hartuko duten irakasle horieidagokienez, euskaraz eskolak ematen dituz-tenen kasuan, ziurtatu beharko litzatekeordezko irakaslea ere euskaraz eskolak ema-teko gai izatea, horrela, ikasgaia euskaratze-ko egin den ahalegina hutsean gera ez dadin.Gaztelaniaz eskolak ematen ari diren irakas-leen kasuan, berriz, aukera bikaina duguordezkoak irakasle euskaldunak izan daite-zen. Ordezkoak euskaraz eskolak ematekogai diren irakasleak izatea lehenetsiz gero,ikasgai berriak eskaini ahal izango dituguetorkizunean euskaraz, betiere arestian aipa-tu ditugun desorekak gainditzeko bidean.

Azkeneko lauzpabost urteetan ez bezala,irakasle horiek kontratatzea erabaki behardenean, euskarako koordinatzailea erabaki-organoetan izango da oraingoan. Izan ere,koordinatzailea aldatu berri da Fakultateaneta dagoeneko erabaki-organoetan dagoenpertsona bat izendatu da euskarako koordi-natzaile. Hortaz, erabakiak hartzerakoan

euskararen irizpidea ere kontuan hartzekoaukera handiagoak daude orain.

Era berean, ESTEn ez ezik, DeustukoUnibertsitatean ere hurrengo urteetan eus-karari dagokionez zein aurrerapauso emanbehar ditugun aztertzen ari dira. Laster osa-tuko da Deustuko Unibertsitatean EuskaraNormalizatzeko II. Plana, 2004-2007 aldiahartuko duena, Unibertsitateko Plan Estra-tegikoaren baitan. Euskara Planak nolabaite-ko “aterkia” eta baliabideak eskaintzen dizki-gu, ESTEk ere bere Euskara Plana garatzenjarrai dezan.

Euskarak Plan Estrategikoaren barruanbereziki bi egitasmotan hartzen du garran-tzia (ikus 12. irudia).

Bost aukera estrategiko horietako lehene-an, hau da, Pedagogia berritzeari dagokio-nez, azken xedea “ikasleen ikaskuntza auto-nomo eta esanguratsua garatzea” izango li-tzateke, “DUren Marko Pedagogikoan”.Aukera horren barruan, 4. egitasmoak Elea-niztasunari eta mugikortasunari egiten dio

12. irudia. Euskara plan estrategikoan

Pedagogiaberritzea

Kalitateakudeatzea

Ikerketa garatueta sendotzea

Etengabekoprestakuntzabultzatzea

Unibertsitateareneta gizartearenartekoharremanakindartzea

Ikuspena

Bost aukera estrategiko

Deustuko Hezkuntza Eredua

Page 51: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

49

erreferentzia, eta honela dio: “(...) Era bere-an, egitasmo honen bidez, euskara-gaitasunaeta euskararen erabilera esanguratsua bultza-tu nahi dira DUn”.

Bestalde, hirugarren aukera estrategikoak,Ikerketa garatu eta sendotzeari dagokionak,“DUko ikerketa plan orokorraren garapenabultzatzea” du xede, “ikaskuntzaren bikain-tasunera bideratutako ikerketak bereziki sus-tatuz”. Horren baitan, zehazki, 10. egitas-moa Material pedagogiko-didaktiko eleaniz-tunak argitaratzeari dagokio eta honela dio:“Material pedagogikoen argitalpena indar-tzea eta ALUD plataforman, on line, curri-culumeko materialak euskaraz eta ingelesezgara daitezen bultzatzea”.

Horrenbestez, eta urteetako gure ibilbide-ari jarraiki, ESTEk ere bere ekarpena eginnahi dio Plan Estrategikoan aurkeztutakohelburuak betetzeko bideari. Eta parte har-tuko du, halaber, Deustuko Unibertsitateakhurrengo urteetan aurrean izango dituen bierronka nagusiak garatzen: Deustuko Hez-kuntza Eredua indartzea eta ikasketak goi--mailako irakaskuntzaren europar espazioraegokitzea.

Erdi bidean, alegia, Fakultateaz gaindibaina Unibertsitate osora iritsi gabe, baduguaurrean beste erronka bat ere: campuseankoordinatzeak eskaintzen dizkigun abantai-lak. Hain zuzen ere, bi arrazoi nagusikindartzen dute campusean koordinatzekobeharra. Batetik, ukaezina da euskarazko ira-kaskuntza bultzatzeko orduan, sinergianabarmenak daudela campuseko ikastetxeeta ikasketen artean (ikasgai batean bainogehiagotan material bera erabil daiteke, ikas-tetxe bateko zein besteko irakasleek antzekoprestakuntza behar dute...) eta baliabideakalferrik xahutzea izango litzateke elkarrekinlanean ez aritzea. Bestetik, hainbat arlo ikas-tetxeen arduraz kanpo geratzen dira, hortaz,

euskarako koordinatzaileen eskumenetatikkanpo, baina badute zerikusirik euskararengarapenean: komunikazioko bulegoa, admi-nistrazioko zerbitzuak... Orain pare bat urtesortutako Campuseko Euskararako Koordi-natzailearen ardurapean egongo litzatekealor horietan ere euskararen presentzia ziur-tatzea. Baina, Fakultatean gertatu izan denbezala, Campuseko euskararako koordina-tzailerik ez dago, oraingoz, Campuseko era-baki-organoetan.

Campuseko euskararako koordinatzailea-ren ardurapean gelditu da, halaber, orainarte nagusiki ESTEren beharrei erantzundien Euskara Zerbitzua. Zerbitzu hori cam-pus osora zabaltzeko bidean, oraintxe arigara egitekoak eta irismena definitzen.

AZKEN HAUSNARKETA

Amaitzeko, hamar urteko bide honetanzer ikasi dugun aipatu nahiko genuke:

• Lehenengo, behin eta berriro konturatugara euskara erakundearen barruan txer-tatzeko prozesua kontu handiz egin behardela, jende asko “minduta” senti baitaite-ke. Komunikazioak izugarrizko garrantziadu, bai euskal hiztunei begira, bai erdalhiztunei begira, inor baztertua senti ezdadin eta bakoitza bere neurrian, proiek-tuaren partaide senti dadin.

• Bigarren, ikusi dugu prozesu honetan jen-deak inplikazio handia erakutsi duela.Bereziki eskertzekoa iruditzen zaigu,harremanetan hurbilen izan ditugulako,euskarazko irakasleen inplikazioa. Orohar, bikaina izan da euskara hobetzekoegin duten ahalegina, testugintzan izanduten parte-hartzea, beren lanean erakutsiduten konpromisoa. Bestalde, euskal hiz-tun izan gabe ere, euskararekiko begiruneitzela eta euren eskuetan zegoena egiteko

Page 52: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

50

borondate paregabea erakutsi digute hain-bat irakaslek eta zerbitzuetako langilek.

• Azkenik, elkarlanak duen garrantzia biziizan dugu: elkarlana bai Fakultatearenbarruan (irakasleen artean, esaterako), baikanpoko beste erakundeekin. Besteak bes-te, Donostiako Euskararen Udal Patrona-tuarekin, Elhuyar Fundazioarekin, EuskoJaurlaritzarekin, Ezagutzaren Clusterrare-kin, Gipuzkoa-Donostia Kutxarekin,UZEIrekin eta abarrekin aritu gara hain-bat proiektutan eta guztiengandik ikaste-

ko aukera izan dugu: esperientzia oso abe-rasgarriak izan dira guztiak, etorkizuneanere errepikatuko genituzkeenak.

Lerro hauetan bildu nahi izan duguESTEk euskarari dagokionez egindako ibil-bidea. Esan bezala, bidean ez gara bakarrikaritu, hainbat pertsonak eta erakundekeskaini digute laguntza. Guk jasotakoa bes-teengana ere zabaltzeko ahaleginean idatziditugu hitz hauek. Gure ekarpena baliagarriagertatzen zaionaren bidaide izango gara. ■

Page 53: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

51

Atal honetan GOAZEN egitasmoa aur-keztuko dugu. Egitasmo horren xedea

da euskararen erabilera sustatzea MakinaErremintaren Institutuan (IMH), Institu-tuak 2003ko udazkenean abiatu zuenproiektua Ahize3 hizkuntz aholkularitzarekinelkarlanean eta Elgoibarko Udalaren lagun-tzarekin.

MAKINA-ERREMINTARENINSTITUTUA (IMH):AURKEZPENA

Makina Erremintaren Institutua Elgoiba-rren kokatuta dago, eta industriaren etagizartearen zerbitzura dagoen berrikuntzateknologikorako zentroa izanik, prestakun-tza teknikoaren eta teknologiaren hedapena-ren eremuan kokatu du bere jarduera (ikus13. irudia).

Makina Erreminta Arloko Heziketa Tek-nikorako Fundazioak (FFTMH) kudeatzen

du IMH. Izaera pribatua daukan fundaziohori 1989an sortu zen, eta 1991n ireki zuenElgoibarko egoitza.

Zenbakietara etorrita, IMHk:

• 91 langile ditu; horietatik, 45ek Hezkun-tza Sailarentzat dihardute eta 46k Funda-zioarentzat.

• 300 enpresa baino gehiagorekin du elkar-lana.

• 30.000 bat ordu ematen ditu urtean for-mazioan eta aholkularitzan enpresahorientzat.

• 3.000 ikasle ditu heziketaren atal guztiakelkarrekin hartuta.

IMHk berak ere enpresatzat du bereburua, mozkinik banatuko ez duena, bainazerbitzua egokitu eta hobetzeko irabaziaklortu nahi dituena. Hainbat kalitate--ziurtagiri eskuratu ditu4, eta prozesutanantolatua du jarduera (ikusi 14. irudia).

Hona hemen prozesu bakoitzaren deskri-bapen laburra:

• HLH edo Hasierako Lanbide Heziketa:Erdi Mailako Mekanizazio Zikloa etaMakineria eta Linea Eroanbideen Insta-lazio eta Mantentze Elektro-mekanikoa,eta goi-mailako 3: Proiektu MekanikoenGarapena, Mekanizazio Bidezko Pro-dukzioa eta Industri Ekipoen Manteni-mendua.

4. IMH*

* Egileak: Edurne Bilbao (Komunikazio-arduraduna eta euskara-koordinatzailea) eta Mikel Urdangarin (Ahize-koeuskara-teknikaria).

3 Ahize hizkuntza aholkularitza AEKren baitan sortutako zerbitzua da, euskararen erabilera sustatzeko erakundee-tan eta gizartearen zenbait sektoretan.

4 1998an IMHk ISO 9001 ziurtagiria jaso zuen, sare publikoaren Lanbide Heziketako lehenengo ikastetxea izanik;eta, EFQMren bideari ekin ondoren, 2000. urtean Zilarrezko Q-a jaso zuen.

13. irudia. Makina Erremintarensektorea

Ekoizpena: 3.a Europan/9.a munduan Esportazioa: 8.a munduan

Estatuan:Euskadin ekoizten da %78

Elgoibarren ekoizten da %303.000 lanpostu inguru Elgoibarren

Euskaditik esportatzen da %80

Page 54: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

52

• IMH Ingeniaritza: unibertsitateko ikaske-ta hauek lana eta ikasketak uztartzendituzte. CESI-ingeniaria titulu europarra,Frantziako CTIk homologatua (Commis-sion des titres d’Ingénieur).

• Lanbide Heziketa Iraunkorra eta Okupa-zionala: langabetuentzat eta lanean aridirenak egunean izateko ikastaroak.

• Incress: zerbitzu integrala eman enpreseilangileen gaitasunak egoki kudeatzeko.

• ITE: ikertu eta garatu egiten dituhezkuntza-eredu eta metodologia berriak.Horretaz gain, nazioarteko proiektuak erekudeatzen ditu: Malaysia, Txina, Txile...

• E-learning: Internet bidezko formazio tek-nikoa.

• EUSPEN: prozesu giltzarriak behar bezalagara daitezen lagungarriak diren gainon-tzekoak biltzen ditu bere baitan, halanola, administrazio orokorra, mantentze-

lanak, kalitate-sistema, informazioarenteknologiak...

PLANAREN AURREKARIAK

Fundazioak, proiektua abiatu zuenetik,kontuan izan du zonalde euskalduneankokatuta dagoela, eta beharrezkoa duelagiroa ere ahalik eta euskaldunena izatea.Horretarako:

• Hasieratik, errotulu elebidunak ezarriziren, idazki ofizialetan euskarari lehenta-suna eman zitzaion eta harrerako langile-ak euskaldunak izatea zaindu zen.

• Horretaz gain, 1995ean, Elgoibarko Uda-lak “Gurean bai”5 egitasmoa martxan jarrizuenean, IMHk parte hartu zuen hasiera-tik, eta 1997an berariazko hitzarmena

14. irudia. Organigrama funtzionala

Patronatua

Gerentzia

OrdezkoBatzordea

Mantenimendua KalitateaAdministrazioaIT (InformazioarenTeknologia)

Prozesu laguntzaileak

Heziketa ArlokoBerrikuntza etaTransferentzia

HLH Prozesua Ingeniaritza HLI Prozesua Incress E-learning

Prozesu klabeak

5 Elgoibarko elkarte eta ikastetxeetan euskararen erabilera bultzatzeko sortu zen.

Page 55: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

53

sinatu zuen hiru urterako. Elkarlanerakoakordio horren helburu nagusia: Hasiera-ko Lanbide Heziketako eskolak euskarazemateko planteamendu serioa egitea.Ordura arte, irakasle batzuen borondatea-ri esker, hainbat jarduera euskaraz egitenziren ikasle euskaldunekin. Garai berean,Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailakirakasleen euskalduntzea indartu zuen, eta2000. urtean lortu zen D ereduko eskolakematea.

• Dinamika horren ondorioz, erakundeakpertsona bat izendatu zuen erreferenteeuskara gaietarako: komunikazio--arduraduna.

• 2000. urtean hausnarketa estrategikoaberrikusi egin zen, eta hizkuntzen erabile-rari lotutako helburu nagusi bat zehaztuzen: formazioa hiru hizkuntzatan ematea:euskaraz %60, gaztelaniaz %30 eta inge-lesez %10.

ERABILERA-PLANARENEKIMENA ETA ARRAZOIAK

Maila eta eremu desberdinetako hainbatgakok eta arrazoik eragin zuten proiektuaabiatzea:

• IMHk eta Ahizek lankidetza-proposame-na egin zioten elkarri. Aurretik EGALIK6

softwarea landu zuten, eta une hartan, biproiektu egiteko aukera ikusi zuten. Ahi-zeren ekarpena, erabilera-plana garatzekodiagnostikoa eta aholkularitza; IMHrena,langileen parte-hartzearen diagnostikoaegitea AEKri.

• Proposamena egiteko une egokia izan zen:– Hilabete gutxi batzuk lehenago amaitu

zen “Gurean bai” egitasmoa.– Udalak martxan jarri berria zuen Eus-

kara Biziberritzeko Plan Nagusia(EBPN), eta Elgoibarri, dituen ezauga-rriak kontuan hartuta (ikusi 15. iru-dia), C2 eredua dagokio. Eredu horrenlan-esparru garrantzitsuenetako batlan-mundua da.

• IMHk eta egitasmoak bat egiten dutebalioetan. Egitasmo honen oinarrizkobalioetako bat begirunea da, eta egungoenpresek errespetua izan behar diote beze-roari, ingurumenari, langilearen osasunarieta eskubideei, emakumea laneratzeari,baita enpresaren eta ingurunearen erreali-tate soziolinguistikoari.

• Arrazoien barruan kokatuko ditugu, hala-ber, gerora 2003ko urria eta azaroan eginzen diagnostikoak nabarmendutako biideia ere:

• Egungo eta etorkizuneko ikasleen arteaneuskaldunen kopuruak gora egin du, etaD ereduaren aldeko hautua egin dute.

• IMHko langileak gazteak7 dira eta %60keuskaraz aritzeko gaitasuna du, %51 eus-karaz lan egiteko prest azaldu da, bainaerabilera %32koa da.

6 EGALIK softwareak langileen gaitasun linguistikoak kudeatzeko tresna informatikoa da. Langilearen gaitasunhoriek eta lanpostuaren ezaugarriak alderatuta, hainbat grafiko eta adierazle ematen ditu. Horiek aztertuta, etaeragileen asmoak eta baliabideak kontuan izanda, horien araberako formazioa zehaztea ahalbideratzen du, etabehin hori jasota, lortutakoa kuantifikatzen laguntzen du. IMHren INCRESS erremintaren egokitzapena da.

7 40 urtetik beherakoak %83, eta horietatik kontratu finkoa du %75ek. Langileen %17 urtero aldatzen da.

15. irudia. Inguruneko egoerasoziolinguistikoa

• Gipuzkoa %51 337.796 euskaldun

• Debabarrena %60 31.933 euskaldun

• Elgoibar %61 6.225 euskaldun

• Urola Kosta %79 51.308 euskaldun

Page 56: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

54

Ikasleei buruz esandakoak datuekin baiez-tatzeko, ikus dezagun matrikulak azkenurteetan izan duen bilakaera (ikus 16. iru-dia).

Ingeniaritzaren kasuan, 1. eta 2. mailako46 ikasleetatik, 32k egin dituzte orain arteanikasketa guztiak euskaraz, eta 4 dira nahikoagaitasun ez dutenak.

Gainera, eskualdean ia ez da A eredukotalderik 16 urtera arte.

Beraz, etorkinak ere kontuan izanda, bidatu aurreikus daitezke:

• Hasierako Lanbide Heziketan D eredua-ren aldeko joerak aurrera egingo du, bainaA eredua ez da erabat desagertuko, izanere, hor izango baitira etorkin iritsiberriak eta B eredutik datozen hainbatikasle.

• Lanbide Heziketa Iraunkorra eta aholku-laritza lanei begira, joera mantenduta,hamar urte barru, makina-erremintarensektoreko 1.800 langile baino gehiagokjasoa izango dute formazioa euskaraz, etaingeniaritzaren eredua egokituz gero, 200izango lirateke eragindakoak.

Atal hau amaitzeko, ikus ditzagun, labur,diagnostikoan azaldutako beste datu esangu-ratsu batzuk (ikus 17. irudia).

GOAZEN EGITASMOARENHELBURUAK

GOAZEN egitasmoaren helburuak bai-no, IMHren helburuez hitz egin behardugu. Izan ere, jarraian aipatuko ditugunak2004. urtean zehar Fundazioaren Zuzenda-ritzak eta GOAZEN Batzordeak sustatutako

16. irudia. Matrikularen bilakaera

Urtea Eredua Guztira

A D

1999-2000 325 – 325

2000-2001 134 158 292

2001-2002 103 151 254

2002-2003 94 120 214

2003-2004 86 135 221

17. irudia.

[erabilera]

Hizkuntza paisaia:• Errotuluak %93• Ziguluak %72• Karteleak %56• Karpetak %33• Katalogoak %31• Markinak, tiradeak eta inbentarioak %21• Makina pantailarik ez

[erabilera]

Jasotako mezuak %59[hartzaile euskalduna %72]Konputagailuetako karpetak eta artxiboak %31Faxak, fakturak… %29

Kalitateko formatuak %26Mantenamendu parteak %20Informatika parteak %0

Lan-hizkuntza:Bilerak, bilera-deiak eta aktak oro har gaztelaniazKontratuak, nominak eta trebakuntza gaztelaniazInformatikan: etxeko 2k euskara aukera dute etakanpo 1 elebiduna

[jarrerak]

• Plana beharrezkoa: %69,23• Planaren aurka: %0• Planean parte hartzeko prest: %89,23• Formazioa jasotzeko prest: %83,08• Euskaraz lan egin nahi: %50,77

Page 57: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

55

Hausnarketa estrategiko baten emaitza izandira.

Helburu horiek 2005eko otsailaren10ean, IMHko Zuzendari-gerente JoxeanEgañak publiko egin zituen, ElgoibarkoUdalaren Alkate M.ª Victoria Aguirrego-mezcortarekin batera, IMHren HizkuntzPolitika jaso duen dokumentua aurkeztekoprentsaurrekoan, eta Fundazioaren PlanEstrategikoan jasoko dira 2005. urteaamaitu baino lehen egingo den egokitzape-nean.

Aipatutako Hizkuntz Politikak erakunde-aren Xedea eta Ikuspegia jaso ditu. Alegia,batetik, euskararen ikuspegitik zein denIMHren egitekoa; eta bestetik, hamabosturte barru, hau da, 2015. urtean nola irudi-katzen duen IMHk bere burua, osotasuneaneta prozesuz prozesu. Horrekin batera, lane-rako 6 Ildo estrategiko adostu ziren, eta pro-zesu osoan zehar kontuan izango direnbalioak aldarrikatu.

Hortaz, ikus ditzagun, era laburrean azal-duta bada ere, GOAZEN egitasmoaren hel-buruak:

Xedea

Euskara oinarrizko hizkuntza izan dadilalanean, produktuetan, eta barne eta kanpo-harremanetan, zerbitzuaren kalitatea hobe-tzeko, betiere inguruaren errealitatearekineta bezero bakoitzaren beharrekin bat dato-rren eskaintza malgua sustatuz eta erakundebarruko balioak errespetatuz.

Ildo estrategikoak

• Enpresetara iritsi arte hizkuntz katea gor-deko dela bermatu.

• Euskara teknikoaren erabilera sustatu, for-mazioan eta zerbitzuetan barneratuz.

• Erakunde, enpresa, elkarte eta abarrekinelkarrekin jardun euskararen normalkun-tzaren prozesuan.

• Euskal identitate kulturala indartu etaaniztasuna errespetatu.

• Banakako hizkuntz eskubideak errespeta-tu eta euskalduna ez den langilearen inte-grazioa erraztu.

2015 ikuspegia

Erakundetzea• Zuzendaritza Taldea eredu izango da.• Euskara txertatuta egongo da Plan Estra-

tegikoan, urteroko kudeaketa-planetan,Formazio Planean (euskara ikasi etahobetzeko aukera, Irale, testugintza, ahoz-kotasuna), Lanpostu Ebaluazioan (desem-peño), Kontratazio Politikan eta erabilera-irizpideak Kalitatearen eta gainontzekosistemetan.

• IMHko asanblada eta bilera orokorretakoaurkezpen nagusietan euskara izango dalehen hizkuntza, eta bideak jarriko dira ezdakitenek ulertzeko.

Erabilera• Egun erdaraz gehiago edo erdaraz euska-

raz beste aritzen diren gehienak erakarri,eta egungo egoera 2015. urtean bikoiztuegingo da (ikus 18. irudia).

18. irudia. Hizkuntzen erabilera2003an eta 2015an

2003 2015

32% 65%

Page 58: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

56

Produktuak• HLH euskaraz eta eskariaren arabera A

eredua.• IMH Ingeniaritza hiru hizkuntzatan,

%60 euskaraz, %30 gaztelaniaz eta %10ingelesez, eremua Euskal AutonomiaErkidegoa izaten jarraitzen duen heinean.

• LHI eta proiektu eta zerbitzuetan eskain-tza osoa elebiduna izango da, eta deman-daren arabera jokatuko da.

Zerbitzu-hizkuntzaeta kanpo-harremanak• Nahi duenarekin (bezero, hornitzaile,

herri-administrazio eta finantza-erakun-deekin) euskaraz idatziz eta ahoz egitekoaukera eskaini.

Lan-hizkuntza eta barne-harremanak• Lana nagusiki euskaraz egingo da, eta era-

ginkortasunez jokatuko da tartean erdal-dunik bada.

• Barne-komunikazioetan euskaldunei euska-raz egingo zaie, eta gainontzekoei ele bietan.

Ezagutza(Ikus 19 eta 20. irudia).

Hizkuntz paisaia• Errotulu guztiak euskaraz, ele bietan edo

piktograma.• Tailerreko makinen pantailak euskaraz ere

bai.

Atal honekin amaitzeko, azpimarragarriaderitzogu parte-hartzeari aipamen bereziaegitea; izan ere, dokumentuak ahalik eta era-gile gehienen espektatibak betetzeko sortukozenez (zuzendaritza, langileak, ikasleak,enpresak, hornitzaileak, administrazioa,gizartea, euskaldunak, erdaldunak, euskal-tzaleak...), luzeagoa izango bazen ere, eragilehorien parte-hartzea sustatzearen bidetik jo-tzea erabaki zen, eta gonbidatutakoetatik 16kekarpenak egin zituzten edo dokumentuaadosteko azken bileran parte hartu zuten.

METODOLOGIA

2003ko irailean, IMHk Ahizerekin ados-tu zuen hiru urteko lankidetzan aritzea, etairaupen bereko plana elkarrekin garatzea.Proposatutako planaren urratsak ohikoakizan ziren:

2003 2015

60% 89%

19. irudia. Euskaraz hitz egiteko gai

2003 2015

54% 85%

20. irudia. Euskaraz idazteko gai

2003 2015

0% 75%

21. irudia. Hizkuntza paisaia

Page 59: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

57

1. Lana antolatu.2. Diagnostikoa egin.3. Plana diseinatu.4. Inplementatu.5. Ebaluatu.6. Iraunkortu.

Interbentzio horrek filosofia bat zekarrenatxikita, eta esaldi bakarrean jasota zegoen:

Lan iraunkor eta planifikatua abiatu, Fun-dazioaren ezaugarri eta beharrekin bat etorri-ta, aurretik egindakoari jarraipena emangodiona, eta, IMHk berak gestionatuta, euskara-ren erabilera sustatuko duena; betiere, langileguztien eskubideak eta borondateak errespeta-tuz, eta Fundazioaren helburuekin bat eginez.

Gauzak horrela, GOAZEN egitasmoak bilan-ildo nagusi izan ditu hasieratik:

• Erabilera sustatu: hau da helburu nagusiaeta sekula ahaztu behar ez dena.

• Erakundearen ohiko egitura eta funtzio-namenduan txertatu euskara, eta horrela,proiektua iraunkortu, eta Ahizeren inter-bentzioa bukatutakoan ere jarraipenaizango duela bermatu.

Irizpide horien arabera, oso garrantzitsuaizan zen Zuzendaritzak hartu zuen lehenen-go erabakia. Diagnostikoa egiten ari zengarai berean, 2004ko Kudeaketa Planekohelburuak adosten ari zen Fundazioa.Zuzendaritzak, irizpide egokiarekin, euska-raren erabilerari buruzko helburu estrategi-korik finkatuta ez bazen ere, garrantzitsutzatjo zuen hurrengo urteko Kudeaketa-planeaneuskarari lotutako helburuak txertatzea, etahorrela egin zuen. Helburuetako bat, hainzuzen, Hizkuntz Politika zehaztea izan zen.

Fundazioaren Patronatuak bederatzi hel-buru orokor onartu zituen. Horietan zortzi-garrena izan zen euskarari zegokiona:

IMHko langileen %30ek ahoz eta idatzizeuskaraz lan egin ikasle, enpresa eta lankideekin.

Helburu horri lotuta bost ekintza garran-tzitsu eta arrakastarako giltzarri bat adostuzituen.

• Prozesu bakoitzak gutxienez helburu banaezarri euskararen gaiarekin.

• Erabilera Plana abiatu, eta bertan jasoIMHren Hizkuntz Politika, Xedea, Ikus-pegia, prozedurak, Komunikazio Plana…

• Paisaia linguistikoa eguneratu eta %100elebidun jarri.

• Euskaldunek euskaraz lan egiteko ohitu-ran lagungarriak izango diren gidak pres-tatu.

• 4 ikastaro gehitu IMHren Formazio Pla-nari.

Eta aipatutako giltzarria:

• Egitasmoa garatzeko laguntza lortu insti-tuzioetatik: aurrekontuaren %50.

Ikus dezakegun bezala, proiektuarentzatfinantziazioa lortzea da giltzarrietako bat,baina ez da iraunkortzeari begira landu denbide bakarra. Izan ere, ildo horren barruankoka ditzakegu lantzen ari diren beste hel-buru eta ekintza batzuk. Besteak beste:

• Aurretik aipatu dugun bezala, HizkuntzPolitika adostu eta publiko egin izana; etahorretaz gain, politika hori Plan Estrategi-koan txertatzeko erabakia.

• Ulibarri programan sartzea onartu da, etahorrela, finantziaziorik lortuko ez badaere, etengabe hobetzeko konpromisoahartuta dago, eta 2006. urtetik aurrera,hainbat orduz liberatuta egongo den lan-gile bat izango du erakundeak, erabilerasustatzeko.

• Euskararen erabileran emandako aurrera-pausoak finkatzeko bi bide: batetik, oina-

Page 60: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

58

rrizko lau prozedura izango dituen Euska-ra Sistema ezarri; eta bestetik, Kalitate Sis-temari ekarpenak egin euskararen begieta-tik aztertuta.

Gauzak horrela, 22. irudian ikus deza-kegu planteamendu honen egitura. Ahize-koek 7 programen metodologia deitzendiote.

22. irudia. 7 programa metodologia

Makina-erreminta institutua2004/03/10

HPSren eskema / Atalez ataleko proiektuakZerbitzu hizkuntza / Lan hizkuntzaHarreman informalak / Lanpostuko laguntzakIrakaskuntza ereduak / Ikasleentzako saioak

EGALIKIMHren formazio planean txertatu

Sektoreko foroetan parte hartuBaliabideak zabaldu / Erabilera kanpainakEuskara ikasleei babesa emanIMHko ikasleentzat motibazio saioak

Planaren kudeaketarako gaitasuna landuEgidura eta sistematika antolatu [kalitatea]IMH Gestio planean eta estrategian txertatuHizkuntza irizpideak / Ulibarri programa

Ikasleak, langileak, bezero eta hornitzaileak,instituzioak eta gizarteaInformazioa eta inguruan eragin

Publikoa: HPS / Hezkuntza / Aldundia / UdalaPribatua

Plana gainbegiratu: adierazle sistemaEbaluazioaErakundean izandako eragina neurtuJarraipenerako txostenak

2003ko udazkenean egindako diagnostikoaAMIA2004 Gestio plana [euskararen atala]HPSren eskema

Bisioa eta helburuakZer lortu nahi da?Zertarako lortu nahi da?Nola lortu nahi da?Bideak, baloreak...

GOAZEN Egitasmoa[Plan orokorra]

Bisioa[epe luzera]

HelburuorokorrakBaloreak

ERABILERAPrograma

IMHHIZKUNTZA

POLITIKA

EZAGUTZAPrograma

MOTIBAZIOAPrograma

INSTITUZIOPrograma

KOMUNIKAZIOPrograma

FINANTZIAZIOPrograma

JARRAIPENPrograma

Page 61: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

59

Esan bezala, erabileran eragitea da egitas-moaren helburu nagusia, eta badira helburunagusi hori lortzeko ezinbestean landu beha-rreko beste arlo batzuk. Hau da, erabileranaurrera egingo bada, euskara erakundetu eginbehar da, erabilera arautu eta eragindako guz-tiei jakinarazi. Beraz, honako hauek dira zazpiprograma horiek: erabili, gaitu, motibatu, era-kundetu, komunikatu, finantzatu eta ebalua-tu. Proposamena da horietako bakoitzeko gu-txienez helburu bat adostea, eta horietatikekintzak garatzea, betiere, aurretik adostutakoHizkuntz Politikak adierazitako norabidean.

Ebaluazioari dagokionez, hiru tresna era-bili ditugu: hiruhileko memoriak, elkarriz-ketak eta inkestak.

• Hiruhileko memoriak: Erabilera Plana,hasiera-hasieratik, Kudeaketa Planeantxertatuta egon denez, ohiko bideak erabiliditugu horren segimendua egiteko. IMH-ko Zuzendaritzak urtean hirutan egiten duKudeaketa Planaren segimendua. Lehe-nengoa apirilean izaten da, bigarrenauztailean, eta hirugarrena abenduan; izanere, udako hilabeteetako jarduera kontuanizanda nahikotzat jotzen da.

• Elkarrizketak: memorien prozesua indar-tzeko, Euskara Batzordeko kide bakoitzakprozesu bati egin dio segimendua. Horre-kin lortu duguna da Euskara Batzordeaksegimenduaren irakurketa independenteaegitea, eta zuzendarien agendan tarte berezibat egitea euskararen errealitate horri.

• Inkestak: horretaz gain, erabilerak goraegin duen jakiteko inkesta-sistema baterabili dugu. IMHko langileei 2003koudazkenean egindako diagnostikoan era-bilitako galderetako batzuk berriro eginzaizkie 2004ko abenduan.

Joerak hobeto antzemateko, inkesta bie-tan erantzun dutenen datuak dira alderatuditugunak; hau da, bietako batean bakarrik

erantzun dutenenak ez ditugu kontuan har-tu adierazleak ateratzerakoan; bai, ordea,datu absolutuak ematerakoan.

Inkesta horren bitartez osagarriak zitzaizki-gun beste bi datu lortu genituen: batetik, pro-zesuaren pertzepzioari buruzkoa, hau da, nor-banakoak nola ikusten duen bere bilakaera,baita erakunde osoarena re; bestetik, egitasmo-ak haien beharrak gogobetetzen dituen edo ez.

Datu horiek guztiak tentuz erabili behardira, jakina baita inkestetan desbideraketakematen direla; izan ere, pertsonok berezkojoera dugu gure ustez inkestatzaileak entzunnahi duena erantzuteko. Hala eta guztiz ere,joerak adierazteko baliagarriak zaizkigulako-an gaude, eta, beraz, bide egokitik ari garenargitzeko ere bai.

BALIABIDEAK

Giza Baliabideak

Erakunde osoak du egitasmoarekiko nola-baiteko ardura. Atxikimendua azaldu dutenguztiek haien eginkizunen araberako eran-tzukizuna dute, eta egitasmoaren arduranagusia Fundazioaren Zuzendaritzak etaarduradun naturalek dute. Izan ere, horienerantzukizuna da adostutakoa gauzatzekoaukera eta baliabide nahikoak ematea era-kundeko gainontzeko kideei.

Beraz, erakundearen ohiko egiturak etatresnak erabili dira plana gauzatzeko, berezi-ki Kudeaketa Plana.

Horretaz gain, ohiko baliabideak erabili dira:

• Koordinatzailea izendatu da.• Kanpoko aholkularitza batekin lankidetza

hitzartu da: teknikari bat ari da IMHnbertan astean bitan.

Page 62: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

60

tziazioa, baliabideak, denbora-inbertsioa etagaiak duen politizazioa.

• Finantziazioari dagokionez, Fundazioarenezaugarriek itxi egin digute Eusko Jaurla-ritzaren Hizkuntza Politikarako Sailorde-tzaren diru-laguntza jasotzea; izan ere,Fundazioa pribatua bada ere, sorreranhainbat laguntza publiko jaso zituen, etaPatronatuan erakunde publikoetakoordezkariak pribatuetakoak baino gehiagodira. Beraz, eta egungo irizpideen arabera,ez dugu deialdira aurkezterik izan.

• Baliabideak: lehenengo oztopoak bigarre-nean du eragin zuzena; alegia, IMHkduen jarduera euskaraz garatzeko baliabi-de nahikorik ez da, eta itzuli edo sortuegin behar dira. Horrek dirua eskatzendu, eta nahikoa ez izatean, planaren hain-bat atalen erritmoa moteldu egingo da.

• Denbora-inbertsioa: honek ere lehenen-goarekin du lotura; erakundeak ordu askoeman ditu. Aurrekontuaren %71 barne--orduek eraman dute. Kudeaketa-plana-ren atalean aipatu bezala, prozesu guztiekizan dute gutxienez helburu bat, eta horrierakundea garatzen ari den gainontzekoproiektuak gehitzen badizkiogu, arazo batdugula adieraziko digu. Izan ere, GOA-ZENek oso interesgarri eta garrantzitsuakdiren hainbat proiekturekin lehiatu eginbehar du, eta berritasunaren faktoreadesagertu, eta gainontzeko eginkizunenpareko bihurtu den heinean, eraginanabaritu du.

• Politizazioa: baten batek kontrakoa pentsabadezake ere, laugarren oztopoa da agiansamurren gainditzen ari garena; izan ere,pentsaera demokratikoa duen edonorkonartzeko moduko ideiak azaldu baitira.

Hasieratik saiatu gara lotzen egitasmoa,gizabanakoaren eskubideak eta erakundeakematen duen zerbitzuaren kalitatea. Horrelaaztertuz gero, erakunde osoari onura dakar-

• Eta prozesuari indarra emango dion egi-tura sortu da, planaren motorra edobihotza izango den egitura: Euskara Ba-tzordea. “Goazen” egitasmoaren batzordeazazpi lagunek osatu dute:– Koordinatzailea. Zuzendaritzaren idaz-

karia eta komunikazio-arduraduna– Harrerako langilea.– IMH Ingeniaritzako idazkaria.– Zuzendari administratibo-finantzarioa.– Hasierako Lanbide Heziketako irakas-

lea eta lan-poltsaren arduraduna.– Lanbide Heziketa Iraunkorreko irakas-

lea.– Ahize hizkuntz aholkularitzako tekni-

karia.

Diru-baliabideak

2004ko aurrekontua

Kontzeptua Euroak

IMH – Barne-orduak 82.288Erabilera, ezagutza, erakundetzea,irudia, komunikazioa, motibazioaAzpikontratazioa 33.828Aholkularitza: AHIZE, itzulpena ILS(ikas materiala, weba),Ikastaroak Elgoibarko AEKGuztira, BEZ kanpo 116.038

Finantziazioa

Kontzeptua Euroak

Elgoibarko Udala 6.000Tripartita Fundazioa, Forcem ohia:2 ikastaro 4.700Garatu: ikastaro baterakomaterialaren itzulpena 400EIMA IV, HLHko ikasgai batenmaterialaren itzulpena 963IKASLAN, HLHko 7 modulurenmaterialaren itzulpena 2.524Guztira, BEZ kanpo 14.587

OZTOPO NAGUSIAK

Lau izan dira GOAZEN batzordeko kide-ek identifikatutako oztopo nagusiak: finan-

Page 63: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

61

kion proiektua da, euskal edo erdal hiztunaizanda ere, erakundeak irabazten badu, nor-berak ere irabazten duelako.

Dokumentu honen aurreko ataletan aipa-tu bezala, egitasmoaren oinarrizko balioeta-ko bat begirunea da. Hasieratik aldarrikatudugu, eta betetzen saiatu gara. Errespetuabehar zaie euskal zein erdal hiztunei, bainaguztiei, hor dago gakoa.

Era berean, zerbitzua euskaraz ematea,gizabanakoen arazoa baino erakundearenadela diogu. Beraz, erakundeak aurkitu behardu korapiloa askatzeko modua, eta horreta-rako laguntza eskatzen dio langileari. Horibai, inor behartu gabe, baina inork ere ozto-patu gabe, hau da, 0 eta 100 artean egondaitezkeen oreka-puntu horiek aurkituta.

Ideia horiek landu ditugunean, garrantzihandia eman diogu gardentasunari etaburuz buruko harremanei. Ahal den neu-rrian, etengabe egindako guztiaren berrieman dugu intranetaren bidez, eta uneanuneko gaiak eragindakoekin elkartu garahaien iritzia eta laguntza eskatzeko.

EMAITZA NAGUSIAK ETABALIO ERANTSIA

Labur azalduta, 2004an egindakoarenbalorazioa positiboa da: erabilerak gora egindu, euskara erakundetzen ari da, jendeakgaiarekiko sentiberatasuna azaldu du etaFundazioaren jarduerarentzat aukera berriakutzi ditu agerian. Uste baino aurrerapausogehiago eman daitezkeela ikusi da:

• Ahozko adierazleak helburua 10 puntutangainditu: %40. Idatzizkoa 5 puntu igo, %20.

• 56 lagunek, erantzunen %81ek, uste dutelehen baino euskara gehiago egiten delaIMHn.

• 40 lagunek, erantzunen %58k, aitortudute lehen baino euskara gehiago egitendutela.

• Hausnarketa estrategikoa egin eta Hiz-kuntz Politika adostu.

• Ulibarrin sartzea erabaki.• Ikasmaterialak eta barruko dokumentuak

itzuli.• Enpresa-aholkularitzan diagnostikoak

euskaraz egiten hasi.• Garatu/Osalan ikastaroak euskaraz ema-

ten hasi.• Langileentzako ikastaroen eskaintza eus-

karatzen hasi.• Euskararen Kudeaketa Planeko helburuen

%58 bete.• IMHko langileen %25k formazioa jaso

du.• Prozesuen kudeaketa-planetan txertatuta-

ko helburuen %58 gauzatu dira, eta %22egiteko prozesuan daude8.

Balio erantsiari dagokionez, HizkuntzPolitika adosterakoan agerian geratutakoakekarri ditugu hona. Dokumentu honenhasieran aipatu bezala, IMHk 2000. urteanekin zion HLHn D eredua eskaintzeri.Aldaketa handia izan zen, eta askok ez zutenegingarri ikusten garai hartan. Lau urtepasatu ondoren, galdetu egin diegu D ere-dua ezarri ez balute, zein egoeratan izangoliratekeen orain, eta hauek izan dira, modulaburrean emanda, jasotako erantzunak:

• Ez zuen Fundazioaren xedea beteko.• Ez zituen gizartearen eta bezeroen iguriki-

menak edo espektatibak beteko.• Talde eta irakasle gutxiago, ekipoaren

erdia.

8 Zuzendaritzaren oniritzia behar, beste prozesu bati dagokio...

Page 64: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

62

• Fundazioaren irudia kaltetua.• Beraz, orain mugitu behar dugu, eta

HLHko katea luzatu IMH Ingeniaritzara,iraunkorrera, zerbitzuetara...

ETORKIZUNEKO ERRONKAK

2005eko Kudeaketa Planarenhelburuak

IMHko Zuzendaritzak hamar helburuorokor onartu ditu 2005. urterako. Horie-tan bederatzigarrena da euskarari dagokiona,eta erakundearen erantzukizun sozialareneremuan kokatuta dago.

Hurrengoak dira 2005 Euskararen helbu-ru-erronketako batzuk:

• Ahozko eta idatzizko erabilera adierazlee-tan %5eko igoera lortu (mintzagrama,

pertsonagiltzarrien mapa, ad hoc forma-zioa irizpideen arabera).

• Euskararen sistema sortu eta kalitate--sisteman uztartu.

• Ulibarri programan sartu.• Itzulpenak kudeatzeko sistema abiatu eta

web orrian jarri.• Administrazio eta eragileekin elkarlana.• Garaturi eskatutako ikastaroen %50 eus-

karaz.• “Lanbide Gaitasuna Egiaztatzeko” progra-

man parte hartzen duten langileei ikasta-roak euskaraz jasotzeko aukera eskaini.

• 3 enpresa industrialekin, ikastaroak eus-karaz emateko aukera landu.

• Enpresei 2 aholkularitza euskaraz egin(eskaintzan zerbitzuak euskaraz inte-gratu).

• Ingeniaritza ikasleei proiektuak euskarazaurkezteko eskubidea bermatu, etahurrengo ikasturtean 2 irakasgai euskarazemateko pausoak eman. ■

Page 65: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

63

Labein Tecnalia Korporazio Teknologi-koa osatzen duten zentro teknologietako

bat da. Bizkaian kokatua dago eta hiruegoitzatan banaturik dago. Horietatik bi(egoitza nagusia barne) Bizkaiko TeknologiElkartegian daude eta hirugarrena Burtze-ñan dago. Zentro teknologikoa izanik, berehelburua ingurune ekonomiko eta sozialarengarapenean laguntzea da, berrikuntza tekno-logikoa erabiliz eta sustatuz, ikerketarengarapenaren bidez. Bere jarduera ondorengoikerketa -eta garapen- alorretara (I+G) etasektore ekonomikoetara zuzentzen da:

• Automobilgintza.• Siderurgia.• Energia.• Eraikuntza.• Ingurumena eta lurraldearen garapen

iraunkorra.

• Informazioaren gizartea eta eskualdeengarapena.

Labeinek hiru jarduera mota garatzenditu:

• Proiektuak: bezero bakoitzaren neurriradiseinatuak, soluzioak garatzeko eta etor-kizunerako aukerak bilatzeko tresna.

• Zerbitzu teknologikoa: adostasun, diag-nostiko, ziurtatze, e.a. en ebaluaketarekinzerikusia daukaten gaiei soluzio zehatzakemateko tresna.

• Hedapen teknologikoa eta argitalpenak.

Guztira 1.000tik gorako bezeroekin lanegiten du, horien %70 EAEkoa delarik.

Langile-kopurua asko hasi da azken urte-otan (ikus 23. irudia) eta gaur egun 290 lan-

5. Labein*

* Egilea: Arantzazu Urzelai Azkune (Labein Fundazioa. Euskara Planaren koordinatzailea).

23. irudia. Giza Baliabideen bilakaera

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

181

43 45 46 46 46 50 51 52

181 181185

195

205

224

250Giza baliabideen bilakaera 1995-2002

Langileak Bekadunak

Page 66: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

64

gile eta 17 bekadun ari dira lanean Labeinen(2004 urte amaierako datak).

AURREKARIAK

Gaur egun indarrean dagoen plana, LEAPplanaren bigarren fasea dugu, lehenengo fasea-ren jarraipen naturala eta egokitua.

Plana, berez, 1997. urtean jarri zen mar-txan. Garai hartan euskarak ez zuen inolakopresentziarik Labeinen. Lehenengo fasehorrek 2001. urtearen amaiera arte iraunzuen, eta berebiziko garrantzia izan zuenplanaren oinarriak, hau da, lan-ardatz, hel-buru eta irizpide nagusiak lantzen. Gainera,normalizazio-prozesuaren lehen pausoakzirenez, aurkako iritziei ere erantzutea egoki-tu zitzaion. Garapen-faseak hiru urte luzebeteta zuelarik, hausnarketa-prozesu batenbeharra sentitu zen eta hori eta beste faktorebatzuk zirela medio etenaldi fasea bateanmurgildu zen plana.

Etenaldia 2002. urteko hasieratik 2003koekaina arte luzatu zen, baina garai honetanere aurrez lortutakoa edo egina zegoenamantendu egiten da, neurri batean (adibi-dez, errotulazioan, barne inprimategietan

etab. euskararen presentzia mantentzen da,eta euskal hiztunen artean ahozko komuni-kazioetan sortutako ohiturak diraute).

2003ko ekainean berriz ere ekiten zaioplanari (LEAPen bigarren faseari), egoerarendiagnostiko gaurkotua eginez. Diseinuberriak hiru lan-ildo nagusi bereizi ditu epemotzerako:

• Helburu presentzialak bermatzea/gehitzea.• Erabilerazko helburuak planteatzea eta

gauzatzea.• Planari buruzko komunikazioa hobetzea.

24. eta 25. irudietan, langilegoaren hiz-kuntz gaitasunari buruzko informazioa ema-ten da.

Azpimarratzekoa da langile berrien arteaneuskal hiztunen portzentaia gero eta handia-goa dela, eta euskara idatzian eta teknikoangero eta trebatuagoa dagoela. Etorkizunaribegira bilakaera honek garrantzi eta eraginhandia izan dezake.

PLANAREN ARRAZOIAK

Plana Zuzendaritzatik bultzatu zen etaZuzendaritzaren ekimena da. Kontuan har-

21

24’1 53’8

24. irudia. Langileen hizkuntzgaitasuna

2004ko langile-taldea

Erdaldunelebakarrak

Elebidunhartzailea

Elebiduna

%34

%28 %38

25. irudia. 2003. urteko langile berrienhizkuntz gaitasuna

Ez dakitenakAlfabetatuak

Hartzaileak

Page 67: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

65

tzeko da, baita ere, hasierako urratsak ema-teko erakundearen barnean pertsona esangu-ratsu batzuen parte-hartzea eta bultzada osogarrantzitsua izan zela. LEAP Plana garatze-ko Labeinek aintzat hartu zituen arrazoiakhauek izan dira:

• Enpresak euskal gizartearen ongizate etagarapenaren aldeko duen konpromisoarenalde bat bezala.

• Bere ingurunean errotutako enpresarenirudia lantzeko modua.

• Etorkizunerako prestatzeko aukera.

HELBURUAK

LEAP planaren helburuak 4 alorretanbereiz daiteke:

Irudi korporatiboa

Ageriko osagaietan euskara erabiliz, bereinguruan errotutako enpresaren irudia lan-tzea.

• Logoa, etab. • Seinalizazioa, paper-gauza orokorrak,

e.a. • Web-gunea.

Kanpo-harremanak

Elebitasuneranzko bideak urratzea.

• Euskararen presentzia bermatu onartuta-ko irizpideak jarraituz: publizitate, dibul-gaziorako material, urteko txosten, boleti-na eta abarrean.

• Euskararen presentzia bermatu onartuta-ko irizpideak jarraituz, Labeinek antola-tzen eta parte hartzen duen azoka etamintegi teknologikoetan.

• Bezero/hornitzaileekin euskararen erabile-ra gehitzea.

Barne-harremanak

Elebitasuneranzko bideak urratzea.Ondoren aipatzen dira gaur egun Planaklantzen dituen arloak:

• Barne-inprimakiak, mezu orokorrak, bar-ne-boletina.

• Zuzendaritzako mezuak.• Atari korporatiboko berrien izenburuak.• Bestelako erabilera.• Sentsibilizazio-kanpainak.• Beste aukera batzuk.

Hizkuntz trebakuntza eta gaitasunahobetzea

• Hizkuntz gaitasuna kudeatu eta aprobe-txatzea.

• Euskara ikasteko aukerak ematea. Gauregun bi aukera daude: klaseak/multime-dia-metodoa.

• Pertsonal politikan, hizkuntz eskakizunalanpostu batzuetarako.

METODOLOGIA ETA BALIABIDEAK

LEAP planaren diseinu eta garapeneanerabili den metodologian fase hauek bereizditzakegu (ikus 26. irudia):

1. Diagnostikoa.2. Diseinu-fasea.3. Garapena eta jarraipena (betetze-mailaren

neurketa).4. Hausnarketa-fasea.

Ondorengo taulak fase bakoitzeko eragileedo parte-hartzaile nagusien zerrenda azal-tzen du, beti ere ahaztu gabe garapen etajarraipen-faseak enpresaren langile guztieizuzenduta dagoela. Bi faseetako eragileakkonparatzen baditugu, nabarmentzekoa da

Page 68: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

66

bigarren fasean enpresak autonomia gehia-gorekin (barne baliabideekin) lan egitekogaitasuna eta nahia duela eta ondorioz kan-poko euskara teknikariaren funtzioa edo iru-dia desagertzen dela, bere aldeko eta kontra-ko ondorioekin. Bigarren berezitasun naba-ria da, barne funtzionamenduan datza.Hasiera batean Hobetaldea (plana gauzatze-ko sortu zen taldea) izan zen garapen fasea-ren motorra eta bigarren fase honetarakobeharren arabera lan espezifikoak eratzeaaurreikusten da, enpresaren beste edozeinproiekturen antolamendu eredua jarraituz.

OZTOPO NAGUSIAK

Oztopoen artean bi talde bereiz ditzake-gu. Batetik egoera orokorrarekin lotutakoaketa bestetik planaren garapenarekin lotuta-koak. Lehenengoen artean ondorengo hauekdaude:

• Gaur egun enpresak ez du beharra senti-tzen (nahiz eta bezero batzuen kasuanbaliogarria izan daitekeela onartu).

• Bezero euskaldunek ez dute eskatzen.• Bezero ez euskaldunen kasuan arazo beza-

la ikusi da batzutan iraganean.• Euskal hiztunen portzentai txikia, eta

ondorioz masa kritikoaren falta. Labeinenproduktua I+G proiektuak eta zerbitzuteknologikoak direnez, produktu guztiakezberdinak dira eta lan taldeak diziplinaanitzekoak eta aldakorrak izaten ohi dira.Horrek zailagoa egiten du taldez taldekoeuskalduntze-helburu espezifikoak ezartzea.

• Ez du lehentasunik, eta ondorioz baliabi-deak murriztuak dira.

Planaren garapenarekin zerikusia dutenenartean oztopo hauek azpimarra daitezke:

• Nola mantendu motibazioa (planaren gara-penak jendearen inplikazioa eskatzen du).

26. irudia. LEAP planaren faseak

Planaren faseak Eragileak 1997-2001 Eragileak 2003-

1. Diagnostikoa Kanpoko zerbitzu enpresa bat Kanpoko zerbitzu enpresa bat

2. Diseinu fasea Diseinurako lan taldea Diseinurako lan-taldeaZuzendaritza ZuzendaritzaKanpoko zerbitzu enpresa bat

3. Garapen eta jarraipena Koordinatzailea KoordinatzaileaKontrol Batzordea Kontrol BatzordeaHobetaldea Lan-talde espezifikoakEuskara ikasten ari direnak Euskara ikasten ari direnakEuskara teknikaria (kanpoko enpresa batekoa)

4. Hausnarketa Lan-talde berezia Zuzendaritza

Bestelakoak Itzulpen-zerbitzuak (kanpoko enpresa) Itzulpen-zerbitzuak (kanpoko enpresa)

Page 69: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

67

• Ondo komunikatzearen beharra. • Euskal hiztunen portzentai txikia hainbat

ekintza gauzatzeko.

EMAITZA NAGUSIAK ETABALIO ERANTSIA

Balorazio orokorra positiboa da. Plana-ren eraginez Euskararen presentzia areagotuda Labeinen, eta naturaltasunez ikusten da.Bidea egiten hasi garela esan dezakegu.Gaur egun planaren balio erantsia euskalgizarteak euskararen normalizazio prozesuhorretan ematen dion balioari lotuta ikus-

ten du Labeinek. Etorkizuenan beste fakto-re batzuk ere eragina izan dezaketela ustedugu.

ETORKIZUNERAKOERRONKAK

Euskararen presentziari dagokionez, lor-tutakori eutsi eta esparru gehiagotara heltzeada helburua. Baina benetako etorkizunerakoerronka erabileran datza. Barne erabilera are-agotzea eta bezeroekiko harremanak euska-raz izan daitezen bideak urratzea izango lira-teke helburuetako bi. ■

Page 70: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

68

Dokumentu honetan Mondragon GoiEskola Politeknikoan (MGEP), azken

urteotan eman den Euskararen egoerarenbilakaera aztertuko da. MGEP, MondragonUnibertsitatearen (MU) hiru partaideetarikobat da. Mondragon Unibertsitatea, 1997ansortutako unibertsitatea da. Aipatu bezala,hiru bazkidek edo fakultatek osatzen duteberau:

• ETEO Kooperatiba Elkartea: EnpresaZientzien Fakultatea.

• HUHEZI Kooperatiba Elkartea: Giza etaHezkuntza Zientzien Fakultatea.

• Mondragon Goi Eskola Politeknikoa(MGEP): Ingeniaritza Eskola.

Nahiz eta MUren gaztetasuna nabarmenaizan unibertsitate bezala, MGEPk nahiko his-toria luzea dauka bizkar gainean, 1943. urte-

an sortua baita Lanbide Heziketako eskolagisa, Jose Maria Arizmendiarrieta Arrasatekokooperatiben bultzatzaile nagusiaren eskutik.1968. urtean Ingeniaritza Teknikoko Eskolarizegokion onarpen ofiziala lortu zuen. Gauregun bere jarduera nagusia Lanbide Heziketa-ko zikloen eskaintzaz gain, Ingeniaritzakoarloen irakaskuntzan zein ikerketa eta garape-nean datza. Egun jorratzen diren arlo edoberezitasunak honoko hauek dira:

• Mekanika.• Elektronika.• Informatika.• Industri diseinua.• Antolakuntza.• Telekomunikazioak.

Ingeniaritza-tituluek arlo horiekin zeriku-si zuzena daukate. Tituluak Goi Mailako

6. Mondragon Goi-Eskola Politeknikoa*

* Egilea: Ibon Serrano Lasa (Industri Antolakuntza Saila. Mondragon Goi Eskola Politeknikoa. Mondragon Uniber-tsitatea).

27. irudia. Titulazio-eskaintzaren bilakaera

1999-2000 2000-2001 2001-2002 2002-2003 2003-2004

Graduatu tituluak Graduatu ondoko tituluak

0

5

10

15

20

25

15

12

24 24

14

8

17

1918

23

Page 71: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

69

Ingeniaritza edota Ingeniaritza Teknikokoakizan daitezke, graduatu ondoko tituluakahaztu gabe (master- eta doktoretza--ikasketak). Esan beharra dago azken urteo-tan tituluen aukera zabaldu egin dela, baiMGEPn, baita MUn ere, 27. irudian ikusdaitekeen bezala.

Ikasle-kopuruari dagokionez, ikus 28. iru-dia. Esan daiteke goranzko joera berdinaeman dela.

MGEP da MUko ikasle gehien biltzendituen fakultatea; zehazki, 4.000 ikasleren%60, hau da, 2.400 ikasle inguru daudematrikulaturik bertan. Langileak, berriz,2004. ikasturteko datuei heldurik, 220 per-tsona dira, irakasle eta gainontzeko langileakkontuan izanik.

MGEP ETA ENPRESAK

Bere sustrai, historia eta eboluzioari jarrai-ki, MGEPk lotura estua dauka enpresa-munduarekin. Alde batetik, kooperatibakoerabaki-sisteman hainbat enpresak hartzen

du parte Errektore Kontseiluan; horietatik,MCC, ULMA, FAGOR eta JMA dira era-kunde adierazgarrienak. Bestalde, egunerokojardueretan harreman egonkorra ematen da100 bat enpresarekin. Harreman hau, karre-ra amaierako zein I+G proiektuen bitartez,etengabeko irakaskuntza eta ikasleen prakti-kak eta ikasketak lan-txandakatzearen bitar-tez gauzatzen da, batik bat. Enpresa horieta-tik %40k ez daukate zerikusirik koope-ratiba-munduarekin.

Harreman honek isla desberdinak dauzka,baina zenbait azpimarratzekotan, ikasketenorientabide praktikoa eta ikasleen kolokazioazkar eta ikasketetara egokitua nabarmendu-ko lirateke.

EUSKARAREN PRESENTZIA

Euskarari buruzko adierazleakMGEPn

Adierazle hitzaz datu kuantitatibo edozenbakarriak adierazi nahi dira. Datu hauekEuskola deritzan MGEP barneko talde lan

28. irudia. MUn matrikulatutako ikasle-kopuruaren bilakaera

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

4.000 3.9953.949

2.800

3.718

3.430

1999-2000 2000-2001 2001-2002 2002-2003 2003-2004

Page 72: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

70

baten laguntzaz jasoak dira. Talde iraunkorhau bere borondatez parte hartzen duenEskolako 12 bat langilez dago osatuta;horietako bat arduraduna da eta astero 3orduko liberazioa dauka. Zuzendaritzarenonespen eta bultzadaz jarduten du Euskolak.

Ondoren aurkezten diren adierazleak Esko-lako jarduera desberdinen arabera daude sail-katuta, eta arlo bakoitzeko adierazle garran-tzitsuena azalduko da. Hauek dira jarduerak:

• Ingeniaritzako 1. zikloa edo IngeniaritzaTeknikoa eta 2. zikloa edo Goi MailakoIngeniaritza.

• Ingeniaritzako proiektuak. Proiektu haue-tako gehienek urtebeteko iraupena dauka-

te eta enpresa barruan egiten dituzte ikas-leek.

• Goi-mailako hezkuntza-zikloak.• Etengabeko hezkuntza.

Azkenik, lankideen euskara ezagupenazere aztertuko da.

Ingeniaritzako 1. eta 2. zikloak

29. irudia ikus daitekeenez, Eskolakeskaintzen dituen kredituen ehuneko handibat euskaraz jaso dezake ikasleak. Unibertsi-tate pribatua izaki, kredituen eskaintzahonek batik bat, beste edozein arrazoirengainetik, ikasleen eskaria bete nahi du.

M: MekanikaD: Diseñoa

I: InformatikaE: Elektronika

T: TelekomunikazioakA: Automatika

An: AntolaketaIn: Industria

Euskara 1. zikloa 2. zikloa

M D I E T A An I In T

1999-2000 ikasturtea 68,7 50,7 42,7 73,2 58,825

2000-2001 ikasturtea 80 51 43 77 62,75

2001-2002 ikasturtea 85 51 43 77 64

2002-2003 ikasturtea 85 62 69 90 34 68 53 13,25

2003-2004 ikasturtea 85,7 95,4 78,6 99,2 53,4 82,46 3,3 92,2 21,1 22,2 34,7

2004-2005 ikasturtea 85,7 90,2 69,5 84 67 79,28 6,6 100 51,1 2,5 45,675

29. irudia. Ingeniaritzan euskaraz eskainiriko kredituen ehunekoa

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Mek

anika

Diseño

a

Infor

mati

ka

Elektr

onika

Telek

omun

ikazio

ak

Autom

atika

Antola

keta

Infor

mati

ka

Indus

tria

Telek

omun

ikazio

ak

Page 73: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

71

Azken urteotan ematen ari den euskara--eskariaren gorakadak kreditu-eskaintzarenetengabeko moldaketa eta goranzko joeraematera bultzatzen du. Moldaketa hau ez li-tzateke horren azkarra izango ez balitz MGEPeta bertako irakasleen aurreprestakuntza edoahaleginarengatik (ikus 29. irudia).

Ingeniaritzako proiektuak

Adierazle hau ikasleak urtebetez enpresaneginiko lan eta proiektua azaltzeko aurkez-ten duen dokumentazioari dagokio. Datuok30. irudian aztertuz gero, ez dirudi emaitzaona denik, baina kontuan izan behar da aur-keztu beharreko dokumentazioa Eskolarakoizateaz gain, dagokion enpresarako ere bade-la. Azken arrazoi horrek, proiektua ebaluatubehar duen tribunalaren osaeraz batera,nahiko zaila egiten du emaitza bikainaerdiestea. Edozein modutan, eta irudian age-ri denez, azken urteotan, eta kasu honetanikasle askoren bultzada eta motibazioariesker, euskaraz aurkeztutako proiektuenkopuruak goranzko joera nabarmena izanduela baiezta daiteke (ikus 30. irudia).

Goi-mailako hezkuntza-zikloak

Tradizionalki Lanbide Heziketaz ezagutuaizan den jardueraz ari gara kasu honetan.Aktibitate honetan bi adierazle aurkeztendira: alde batetik, euskaraz eskaini ohi denziklo- edo ikastaro-kopurua; bestetik, esko-lak euskaraz jasotzen dutenen talde-kopu-rua.

Lehenengo adierazlea erabat egonkortuadago; azken urteotan, 6 ziklotatik 5 dira eus-karaz eskainirikoak, %83, hain zuzen ere.Bigarren adierazleari dagokionez, berriz,azken 4 urteotan igoera jarraitua suma daite-ke euskal taldeen kopuruan; horrela, ondo-riozta daiteke ikasle gehienek goi-mailakohezkuntza-zikloen ikasketak euskaraz jasonahi dituela (ikus 31. irudia).

Enpresa-mundura zuzendurikoetengabeko hezkuntza

Eskolako jarduera garrantzitsu bat da hau.2003-2004 ikasturtean 200 bat ikastaro,master eta ikastaro aurreratu eskaini ziren

30. irudia. Euskaraz aurkezturiko karrera-bukaerako proiektuak

2000-2001 2001-2002 2002-2003 2003-2004

Txostenak 301 232 269 290Euskarazko txostenak 13 19 27 39Euskarazko txosten % 4,32 8,19 10,04 13,45

Euskaraz aurkezturiko projektu %16,00

14,00

12,00

10,00

8,00

6,00

4,00

2,00

0,002000-2001 2001-2002 2002-2003 2003-2004

Page 74: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

72

2.429 ikaslerentzat hezkuntza ez arautuarenarloan. Ikastaro hauetako ikasle gehienakenpresa-mundutik datoz eta oso zaila suer-tatzen da jatorri desberdinetako eta adin hel-duagoko jendearengandik euskarazko eska-ria jasotzea, are gehiago gai teknologikoakgaratzen direnean, batik bat. Kasuak kasu,azken urteotan bada katalogoan ikastarokonkreturen bat era egonkorrean euskarazeskaintzen dena eta arrakasta badaukana.Bestalde aipatu behar da “ïn company¨, edoeskaria luzatu duen enpresa konkretura ego-kitutako ikastaroetako zenbait euskarazeman izan direla azken urteotan.

Beraz, eta ondorio bezala, kasu honetannahiz eta MGEPk gaur egungo egoeranaskoz gehiago ezin duen egin, prestatutaegon beharko du etorkizunean eskaintza hauluzatzeko; kontuan izan behar baita azkenurteotan lan mundura murgiltzen ari den

ikasle euskaldunen kopurua ere handitzenari dela eta badirela enpresak euskara-mailannolabaiteko kontzientzia eta planak ere aridirenak osatzen.

Langileen euskara-ezagupena

Neurtu den adierazlea izan da MGEPkolangileek euskaraz elkarrizketa arrunt bateanmoldatzeko daukaten gaitasuna. Aspektuhonetako emaitzak oso onak direla esan dai-teke, irakasle zein gainerako langileen %90inguru euskalduna dela esan baitaiteke.

Honek ez du esan nahi irakasle oro gaidenik eskolak euskaraz eman ahal izateko,alfabetatze-mailak eta euskarriak (adibi-dez, dokumentazioak) bere eragina baitau-kate. Halaber, kontuan hartu behar dakopuru hau txikia dela edo txikituz doala,gainera.

31. irudia. Euskaraz eskaini den ziklo-kopurua

2000-2001 2001-2002 2002-2003 2003-2004 2004-2005

Ziklo eskaintza guztira 6 6 6 6 6Ziklo eskaintza euskaraz 5 5 5 5 5Ziklo % euskaraz 83,33 83,33 83,33 83,33 83,33Talde kopurua 19 21 19 17 17Euskal taldeak 7 12 11 10 11Euskal talde % 36,84 57,14 57,89 58,82 64,71

Hezkuntza zikloak

90,0080,0070,0060,0050,0040,0030,0020,0010,000,00

2000-2001 2001-2002 2002-2003 2003-2004 2004-2005

Ziklo % euskaraz Euskal talde %

Page 75: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

73

Kontratazio berriak egiteko orduan,euskararen ezagutza aldagai kualitatibogarrantzitsu bat izaten da; horrek, langile-en trebakuntza-planekin batera, propor-tzioa hobetzea ahalbideratu du (ikus 32.irudia).

MENDEBERRI PROIEKTUA

Mendeberri proiektua hezkuntza--sistemaren berriz diseinatzeko proiektugarrantzitsu bat da MUn. Proiektu hauMUk 2004-08 urteotarako onartu duenPlan Estrategikoan zuzenean eta ezinbesteansustraitzen da.

Mendeberri proiektuak, beste lan ildo ba-tzuez gain, PBLren (Project Based Learning)ezarpena kasu, eleaniztasunari berebizikogarrantzia ematen dio. Hau da, ikasleak bereikasketen bukaeran gai izan beharko du eus-karaz, gaztelaniaz eta ingelesez moldatzekoeta enpresa-munduan integratzeko. Beraz,eta euskarari dagokionez, hizkuntza haubultzatu eta sustatzeko plan eta aktibitateak

Mendeberri bertatik jaioko eta jarriko diraabian.

Lan-ildo eta baliabide ekonomikoeiburuzko zenbait apunte

Aipaturiko lan ildoak honoko arloetangauzatzen dira MGEPn:

• Kredituen eskaintza.• Irakasleen trebakuntza.• Dokumentazioa euskaratzea.

Kredituen eskaintzan, lehen komentatuden bezala, helburua da euskaraz Ingeniari-tza-ikasketak burutu nahi dituen ikasleenkopuru nahikoa matrikulatzen den heineanurtetik urtera lerroak irekitzen joatea, kontuizanda ingelesezko eskolak tartekatuko direlagero eta gehiago, bai gaztelaniazko lerroetan,baita euskarazkoetan ere.

Irakasleen euskarazko trebakuntza. Baioinarrizko mailan, bai alfabetatze-mailaaurreratuetan Eskolak aukera ematen dielangileei euskarazko maila hobetzeko.

32. irudia. Langileak nola modaltzen diren euskaraz

2000-2001 2001-2002 2002-2003 2003-2004

Lankide kopurua 188 199 212 220Lankide euskaldunak 156 174 185 194Euskaldun % 82,98 87,44 87,26 88,18

Langilego euskaldun %89,0088,0087,0086,0085,0084,0083,0082,0081,0080,00

2000-2001 2001-2002 2002-2003 2003-2004

Page 76: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

74

Horrela, matrikulazio-kostuen %75 Eskolakbere gain hartzen du eta lanorduak egokituegiten dira; euskaltegia aukeratzea, berriz,interesatuaren esku geratzen da. Ordu--liberazio konkretu batzuk ere eman daitez-ke urtero, sail bakoitzaren Gestio Planekotrebakuntzaaurrekontuetatik abiatuta.

Testuak edo dokumentazioa euskaratzearigagozkiolarik, nahiz eta baliabideak nahikomugatuak izan, hainbat aukera daude. Tes-tuak nolabaiteko merezimendu edo justifi-kazio bat daukanean itzulpengintza-zerbitzuen aukera zabal daiteke, baina nolaedo hala, irtenbide ohiko eta azkarrena iza-ten da eskolak emateko erabiltzen direnapunteak euskaratzearen ardura irakasleakberaien gain hartzea.

Edozein modutan, testugintzaren auzi hauez da erreza, ikasgaiak eta berauen programaketengabe aldatzen diren neurrian, itzulpen-gintzan xahututako ahalegin itzel asko ezere-zean gera baitaitezke. Libururen bat itzultze-kotan, oso argi eduki behar da bibliografiaoinarri-oinarrizkoa edo ezinbestekoa osatzenduen ala ez. Kasu honetako lan-ildoak klase-an erabili beharreko apunteen euskara-mailaeta presentzia bermatzean gehiago oinarritubeharko liratekeela uste da.

Giza Baliabideak

Lehenago aipatu den legez, giza baliabide-ak Euskola izeneko lankideen borondatezkoEuskara Batzordean daukate oinarria. Lan--talde honek Zuzendaritzaren onespena dau-ka eta bertatik jaiotzen dira euskararen alde-ko iniziatiba gehienak. Bestalde, Mendeberriproiektuak ere badauka MUn Eleaniztasunjarraipen taldea deritzon lantalde iraunkorbat, zeinak euskarazko irakaskuntzaz gainingelesaren barneraketan dauka erronkanagusi bat.

ADIERAZLE KUALITATIBOAK

Orain arte adierazle kuantitatiboei etaeuskara-plangintzaren egitura eta baliabideeiburuz hitz egin dugu, baina merezi duaspektu kualitatiboetan ere zertxobaitsakontzea MGEPn euskararen osasunaz bes-te ikuspegi bat emateko. Aspektu garrantzi-tsuenak hurrengo hauek izan daitezke.

Eskolako langileen arteko 1. harremanaeuskaraz gauzatzen da gehienbat. Horrekhasierako hesiak gainditzea dakar eta euskal-duna dena libreago sentitzen da euskaraz jar-duteko bere lan-ingurunean.

Bai MGEPn orokorrean, baita sailetanere, bilera asko bi hizkuntzetan eramatendira aurrera, eta maiz euskara soilik erabil-tzen da.

Ikasleei zuzenduriko komunikazio digitalguztia euskaraz kontsulta daiteke, Internetzein intranetean. Horren adibide izan daitezkeliburutegia kudeatzeko programak, matrikula-zioa egiteko eta notak kontsultatzeko progra-mak, MUko zein MGEPko web orriak.

Paisaia osatzen dute osagaiez ari garelarik,kartelak, informazio eta komunikazio ofizia-lak eleanitzak dira erabat.

Azkenik, azpimarratu beharra dago ikasleeneuskararekiko kontzientzia sakona. Alde bate-tik, euskara-talde baten egitura egonkorra; bes-tetik, Eskolako eguneroko bizitzan, ikasle eus-kaldun gehienek euskaraz bizitzeko daukatenohitura zabala, klase barnean zein kanpoan.

ONDORIOAK ETAETORKIZUNEKO ILDOAK

Dokumentu honetan agerian uztendenez, euskararen egoera MGEPn osasun-

Page 77: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

75

tsua da, oro har; bai alderdi kuantitatiboak,bai kualitatiboak izanik kontuan.

Hori baieztatzeko, zenbait aspektu kon-kretu kontuan izatea komenigarria litzateke:

• Debagoiena inguru euskaldunean dagokokatuta. Ikasle eta langile asko bailarahonetakoak dira; halaber, beste jatorri ezhorren euskalduneko ikasleak zein langile-ak oso ondo moldatzen eta integratzendira bertan.

• Nahiz eta kokapen geografikoaren aban-taila izan, esan beharra dago, halaber,teknologia- eta ingeniaritza-munduak ezdirela bereziki historikoki euskararen gor-dailu eta bultzatzaile izan; arlo honetan,Eskolari bere lana ere aitortu behar zaio.

• MGEPren historian euskarak izan duengarrantzia. Jatorri euskalduneko zentroaizaki, Eskola osatzen duten kolektibo guz-tiak oso kontzientziatuta daude aspektuhonetan. Egin den lan asko borondatez

izan da, baina bere saria izan du emaitze-tan eta egungo egoeran. Zuzendaritzarenonespena oso garrantzitsua izan da lanhau aurrera ateratzeko.

Puntu argiak nabariak dira eta etorkizu-nera begira positiboak izateko arrazoiakbadaude; hala ere, badaude hobeto zehaztubeharko liratekeen puntu batzuk ere, batikbat euskararen plangintza sistematizatu etaegituratua gauzatzeari dagozkionak. Hainjustu, horri ekiten eta horretan diharduegun Euskara Lantaldeak.

Hurrengo urteei begira plangintza honeknorabide bat ezartzeaz gain, helburu konkre-tu, plan eta lan ildo zehatz batzuk, eta egonbadauden baliabideak ezagutzea eta probe-txu ateratzea izan beharko luke oinarri.Horretarako argigarri eta eredugarriak izandaitezke Euskal Herriko gainerako uniber-tsitateek eginiko lan, plangintza eta espe-rientziak. ■

Page 78: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

76

TEKNIKER ikerketa teknologikoa lan-tzen duen erakundea da. Juridikoki,

irabazi-asmorik gabeko fundazioa da, 1981.urtean eratua. Fundazioaren estatutuetan eza-rrita dago konpromisotzat hartu duela indus-tri sarearen lehiakortasuna eta zerbitzuakhobetzen laguntzea teknologiaren arlotik.

Bere ibilbidean zehar, TEKNIKER fun-dazioa fabrikazioaren teknologien (manu-facturing) zentro gisa izan da ezaguna. Gauregun bere betiko eskumen-eremutik kanpohedatuta dago eta mikroteknologien zen-troa ere bada; arlo horretan arreta bereziaematen die zehaztasun-ingeniaritzari etamikrofabrikazioari.

TEKNIKERek lantzen dituen arlo nagu-siak honako hauek dira:

1. Automozioko laguntzailea.2. Makina-erreminta eta osagarriak.3. Medikuntza-kirurgia.4. Aeronautika eta espazioa.5. Ekipamendu-ondasun mekanikoak.6. Moldeak eta matrizeak.7. Elektronika industriala eta kontsumokoa.8. Ekipamendu zientifikoa.

TEKNIKERen egiturari buruz, honakohauek dira bere departamentu teknologikoak:

1. Mekatronika eta zehaztasun-ingeniaritza.2. Mikro eta Nanoteknologiak. 3. Fabrikazio-prozesuak.4. Produkzio-ingeniaritza.

Datu ekonomikoei dagokionez, 2003.urtean, 11.528 mila e fakturatu zituen.

Diru-sarrerek honako eskemari jarraitzendiote. 33. irudian ikus daitezke TEKNI-KERen bezero motak.

Pertsonalaren arloan, 2003an 199 enple-gatu zituen TEKNIKERek, horietatik 54bekadun. Azken urteotako pertsonalareneboluzioa 34. irudian agertzen da.

Langileen maila akademikoa nola banat-zen den adierazten du 35. irudiak:

AURREKARIAK

TEKNIKERen lehen urratsetan ez zegoenplan berezirik euskara sustatzeko, baina bazi-ren zenbait ekintza testimonial, adibidez,garai hartan publikatzen zen aldizkako buleti-neko editoriala euskaraz ere argitaratzearena.

1988an, eraikin berria egin zenean (Ota-ola hiribideko 20an), bi hizkuntzetan (eus-

7. Tekniker*

* Egilea: Rafael Enparantza Agirre (TEKNIKER. Produkzio-ingenieritza departamentu eta euskara-koordinatzailea).

%16

%3

%21

%41

%8

%11

33. irudia. TEKNIKERen sarrerak

Eusko JaurlaritzaGipuzkoako Foru AldundiaIkerketa eta garapena,lehiaketa bidez lortuta

Ikerketa eta garapena,kontratuarekinZerbitzu teknologiakBeste sarrera batzuk

Page 79: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

77

karaz eta gaztelaniaz) ipini ziren departa-mentu eta sailen izenak, baina euskararilehentasuna eman zitzaion.

1992an, euskaratze-plan baten lehensaioa egin zen. Horren ondorioz erabileraarrunteko inprimaki batzuk euskaratu ziren(baimen-eskaerak, bidaien deskarguak...)eta euskarazko eskolak abian ipini ziren.Plana baino, jarraipenik gabeko momentu-ko ekimen bat izan zen eta urte gutxirenburuan eskolak antolatzeari utzi zitzaion.

Ez zen egiturarik sortu euskara sustatzerenalde eta ardurak inoren gain ez zirenez,esan bezala, ahaleginak huts egin zuen.

2003an euskara sustatzeko plan bataurrera eramatea erabaki zen. Momentuhartan, TEKNIKERen zegoen euskararenegoera honelaxe labur daiteke:

• Departamentu eta sail gehienen izenak bihizkuntzetan (euskara lehenbizi). Departa-mentu edo sail berri batzuk erdara hutsez.Beste batzuk hiru hizkuntzatan (ingelesez).

• Inprimaki batzuk bi hizkuntzetan (ezbeti euskaraz lehenbizi).

• Buletinaren editoriala, euskaraz ere bai.• Euskarazko eskolarik ez.• Megafoniako abisuak bi hizkuntzetan:

lehenbizi erdaraz.

Euskararen jakite-mailari dagokionez,inkesta bat egin zen plana martxan jarri aurre-tik hura neurtzeko. Langile bakoitzari galde-tzen zitzaion euskara ba ote zekien. Hiru mai-la bereizi ziren: bazekitenak, erdi-mailakoaketa ez zekitenak. Euskara zekitenak, 2003an,%36 izan ziren eta erdi mailakoak %30.

34. irudia. TEKNIKERen langileak

1999 2000 2001 2002 2003

109

120

137142 145

63 6254 52 54

0

20

40

60

80

100

120

140

160 Bekadunak Kontratatua

78

23

41

3

35. irudia. Langileen maila akademikoa

Goi-tituludunakErdi-mailako tituludunak

Lanbide-heziketaBeste batzuk

Page 80: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

78

PLANAREN ARRAZOIAK

Esan bezala, 2003an euskara plan bataurrera eramateko nahia sortzen da. Planaaurrera eramateko ekimena TEKNIKERe-ko zuzendaritzatik etorri zen. Nolabait,Zuzendaritza jabetu da Eibarren, baita Eus-kal Herri osoan ere, euskararen aldeko ini-ziatiba ugari hartzen ari direla etengabe etaTEKNIKERek, alor horretan ere, ekarpenaegin dezakeelako. Horren ondorioz, planbaten beharra sumatu zen eta, horrela,Elhuyar Aholkularitzarekin jarri zen harre-manetan.

Zuzendaritzak langileei jakinarazi zieneuskara-plan bat abian jarriko zela eta, orohar, ideiak harrera ona izan zuela esan dai-teke. Plana diseinatzeko, esan bezala, Elhu-yar Aholkularitzaren kolaborazioa eskatuzen. Planaren diseinua garatzeko eta zehaz-teko lantalde bat bildu zen Elhuyarko tek-nikariekin, gerora, Euskara Batzordea osa-tuko zuena.

Talde hau TEKNIKEReko zuzendarilaguntzaileak gidatzen zuen eta departamen-tu gehientsuetako pertsonak zeuden bertan.

HELBURUAK ETAMETODOLOGIA

Planak helburu oso konkretuak finka-tzen ditu 4 arlo nagusiotan:

• Irudi Korporatiboa.• Barne-harremanak.• Kanpo-harremanak.• Giza Baliabideen kudeaketa.

Helburu bakoitzari epe bat ezartzen zaioeta Euskara Batzordeko pertsona multzobat arduratzen da hura betearazten.

Elhuyarrekin batera landutako planarensegimendua egiten da hilero biltzen denEuskara Batzordean.

Hasieran bost lantalde osatu ziren (lauhelburuak + dokumentazioa itzultzeko tal-dea) baina plana garatzearekin, taldeakdesegin egin dira eta helburu konkretubakoitzean arduradun indibidual bat izen-datzen da.

Beraz, hilabetez hilabete helburu konkretuhorien betetzearen segimendua egiten da.

Planaren helburu konkretuez gain, hel-buru orokorragoak zehaztu ziren eta horienartean azpimarratu zen, lehentasunei zego-kienez, ahozko erabilera handitzeak izanbehar zuela Planaren emaitza nagusia, baikanpoko harremanetan, baina, batez ere,TEKNIKER barrukoetan. Ez zaio hainbes-teko inportantziarik ematen idatzizkoari,komunikazio-muga handiagoak ezartzenbaititu.

BALIABIDEAK

TEKNIKEReko zuzendaritzak aurrekon-tu bat onartzen du urtero Euskara Planaaurrera eramateko.

• 2003. urtean: 13.000 e.• 2004. urtean: 82.000 e.

Aurrekontuan, honako hau sartzen da:• Hasierako plana egitea (Elhuyar, 2003an).• Euskara Batzordeko kideen orduak.• Euskarazko eskoletara joaten direnen

orduen erdia.• Itzulpenak.

Aurrekontuaren zatirik handiena euskarazkoeskoletara joaten direnen orduen kostua da.

Page 81: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

79

OZTOPO NAGUSIAK

Ez da plana martxan jartzeko oztopohandirik aurreikusi. Inportanteena (halauste da, behintzat) euskararen jakite-mailabaxua da. Gogoratzeko, TEKNIKEReneuskaraz dakitenak %36 dira; Eibarren,berriz, ehuneko hau %50en dago. Areago,euskararen erabilera asko jaisten da eskual-dean (%16). TEKNIKERen, pentsatutabadago ere, ez da erabilera-inkestarikegon; beraz, ezin jakin daiteke oraingozjakitearen eta erabiltzearen arteko dife-rentzia Eibarren jaso denaren antzekoa oteden ala ez.

Bestalde, badira zenbait barne-erresisten-tzia, baina ez liskarrak sortzeko modukoak.Plana abian jarri zenetik urtebete pasa ondo-ren, esan daiteke ez dela konflikto-iturri izaninongo aldetik.

EMAITZA NAGUSIAK ETABALIO ERANTSIA

Orain arte lortu diren helburuak:

• Bi hizkuntzetan egiten diren errotulazio,dokumentu, iragarki edo dena delako guz-tietan euskarari lehentasuna ematen zaio.

• Barne-errotulazioa ele bietan.• Web gunea euskaraz eta hasierako hiz-

kuntz aukera ematen da (erdarazkorazuzenean sartu gabe).

• Telefonozko eta sarrerako harrera euskarazeskaintzen da lehenbizi.

• Finkatu da, dagokion Gidan, bertan sor-tzen diren programa informatikoek hiz-kuntz aukera izan behar dutela.

• Finkatu da, dagokion Gidan, aplikazioinformatikoak bezeroei saltzerakoan,hizkuntza baten baino gehiagotaneskaintzea.

• Harrera-protokoloa euskaraz.

• Kontratazio berriak: ezaugarri berdinekineuskara baloratuko da.

• Lanpostuak: harrerako pertsonak euskarajakin behar du.

• Harrera-protokoloan Euskara Planarenberri ematen da.

• Barne-funtzionamenduko Gida euskaraz.• Gestioko intraneta euskaraz.• Euskara hobetzeko aplikazioak: hiztegien

estekak, Elhuyarren enpresa-eskuliburua.• Zuzendaritzako pertsonen komunikazio

jeneralak euskaraz. Iragarki-tauletanagertzen diren Zuzendaritzako komunika-zioak euskaraz.

• Buletin osoa euskaraz.• Memoria osoa euskaraz.• Pertsona-txartelak euskaraz.• Papeleriako osagaiak euskaratzen hasita

eta instrukzioak emanak daude.• Ferietako panelak: euskarari presentzia

ematen hasi zaio.• Euskarazko eskolak: 37 pertsona hasi dira,

maila diferentetan, euskarazko eskolakhartzen.

BALIO ERANTSIA: Euskara bultzatzeakduen funtzio sozialaz gain, langileen gogo-betetzea handitzea balio erantsi inportante-tzat jotzen da.

ETORKIZUNEKO DESAFIOAKETA PAUSOAK

Idatzian aipatu diren bezala, etorkizunekohelburuak hauek dira:• Euskararen erabiltze-maila TEKNIKER

barruan igotzea. • Langileen inplikazioa eta parte-hartzea

handitzea. Orain arte, Euskara Batzorde-ko kideek ez beste inork ez du planariburuz iritzia emateko aukerarik izan,informalki ez bazen. Hortaz, beste gai etaeztabaidak bideratzeko egin ohi dugunmoduan, foro bat jarri da abian. ■

Page 82: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

80

Ekonomia eta Enpresa Zientzien Fakul-tatea 1955. urtean sortu zen (urte bere-

ko maiatzaren 16ko Dekretua/ekainaren1eko BOE) eta urrian hasi ziren eskolak Bil-boko Elkano kalean, gaur egun EnpresaIkasketen Unibertsitate Eskola dagoen erai-kinean. Urte batzuk geroago, 1962-1963ikasturtean, Ekonomia eta Enpresa Zien-tzien Lizentziatura gaur egun Fakultateakokupatzen duen eraikin nagusira, hau da,Sarrikora, aldatu zen.

Instituzioari dagokionez, garai hartanValladolideko Unibertsitate Barrutiaren par-te zen, harik eta 1968/69 ikasturtean Bilbo-ko Unibertsitate Autonomoa sortu etaFakultatea honen barruan sartu zen arte.Azken pausoa duela 25 urte eman zen,1980ko otsailaren 25ean sortutako erakundeberrian –gaur daukagun “Universidad delPaís Vasco-Euskal Herriko Unibertsitatea(UPV-EHU)”-an– sartu zenean.

Ordutik hona, Fakultateak hazkun-de-prozesu handia izan du, eta Lizentziatu-ren bigarren zikloa eskaintzeko Irakaskun-tza Unitate berriak ireki behar izan ditu(bat Donostian eta beste bat Gasteizen).Horrela, Enpresen Administrazio eta Zu-zendaritza-ikasketak unibertsitate publiko-an egin nahi dituzten ikasle guztien eska-riari erantzuten zaio, lizentziatura osoa Bil-bon egin dezaketelako, edota Euskal Auto-nomia Erkidegoko hiriburu bakoitzeankokaturiko Enpresa Ikasketen UnibertsitateEskoletan Diplomatura lortuz, hiri horie-tan bertan lizentziatura bukatzeko aukeradaukatelako.

Euskal Herriko Unibertsitateko Ekono-mia eta Enpresa Zientzien Fakultatearengaur egungo ezaugarriak hauek dira:

• Titulazioak: graduatu ondoko ikastaro etamasterren eskaintza oso zabala izateazgain, lau lizentziatura-titulu eskaintzendira. – Bi ziklotan oinarritzen diren bi titula-

zio: - Ekonomian Lizentziatura.- Administrazio eta Enpresa Zuzenda-

ritzan Lizentziatura.– Bigarren zikloan oinarritzen diren bi

titulazio (aurrekoen lehen ziklo bat egi-nez gero egin daitezkeenak):- Aktuarial eta Finantza Zientzietan

Lizentziatura.- Merkatuko Ikerkuntza eta Teknike-

tako Lizentziatura.

Matrikulatuen kopuru handiaren ondo-rioz, titulazioetako eskola horiek guztiakgoiz eta arratsaldeko bi txandatan banatu-ta ematen dira.

• Irakasleak: ikastegiari atxikiak 284 dira. • Administrazio eta Zerbitzuetako Pertso-

nala: 46 langile.• Ikasleak: 5.473 ikasle. Euskal Herriko

Unibertsitateko zentrorik handiena da,ikasle-kopuru guztiaren %11,45 izanik.

AURREKARIAK

Euskararen erabileraren zabalkuntza etanormalizazioa guztion ardura izanik, Ekono-

8. Euskal Herriko Unibertsitatea*

* Egilea: Isabel Mugartegi Egia (Euskal Herriko Univertsitatea, UPV-EHU. Ekonomia eta Enpresa Zientzien Fakulta-teko Euskarako Dekanordea).

Page 83: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

81

mia eta Enpresa Zientzien Fakultateaeuskalduntze-prozesuari hasiera eman zionlehenetarikoa izan zen, eta horretarako xeda-pen hauetan oinarritu zen:

1. EHUko Estatutuetan.2. Euskararen Erabilera Arautzeko Oinarriz-

ko Legean.3. Euskal Autonomi Erkidegoko Estatutuan.4. Espainiako Konstituzioan.

Garai hartako Euskal Herriko Unibertsi-tateko Estatutuetan, urrats modura ulertubeharreko helburuak zeuden finkaturik:“Euskal Herriko Unibertsitatean Unibertsi-tate jarduerarentzat hizkuntz eredu elebidu-na ezartzea, euskara/gaztelania, hizkuntzaofizialak izan arte” (241.2. Art.).

Euskararen Erabilera Arautzeko Oinarriz-ko Legeak ere proposamen koherentea egi-ten zuen, beste ikuspuntu hau hartuz:“EHUk duen kokapen geografiko-adminis-tratiboa kontuan izanik, euskara onartzeaEuskal Herriko hizkuntza propio bezala” (I.eta II. Atalak, 2., 3., 4., 15., 18. eta 20.Art.).

Euskal Autonomi Erkidegoko Estatutuak,oraindik proiekzio zabalagoa ematen zuen:

“Euskal Herriko egoera soziolinguistikoezberdinak (mailaketa) ahaztu gabe, bi hiz-kuntzen erabilera bermatzea” (62. Art).

Azkenik, Espainiako Konstituzioak hiz-kuntzaren erabileraren helburuak nola beteahal izatea zehazten zuen: “Elkarte Autono-moen konpetentzia bezala onartzea, kultura,ikerketa eta hezkuntzaren bultzada, bakoi-tzaren hizkuntzan” (148.17. Art.).

Marko hau aprobetxatuz, Ekonomia etaEnpresa Zientzien Fakultateak bere eginbe-harrari ekin zion eta emaitzak oso azkar iritsiziren. Horrela, Sailen, Zentroko Zuzendari-tzaren eta Unibertsitateko Zuzendaritzarenahaleginari esker, denek babestu eta garatubaitzuten ikasketak euskaraz eskaini ahal iza-tearen proiektu berria, 1987/88 ikasturteaneuskal lerroak ofizialtasun osoa lortu zuen.

ERABILERA-PLANARENEKIMENA ETA ARRAZOIAK

Euskal Herriko Unibertsitateak, euskara-ren normalizazioaren aldeko apustua eginondoren, Euskararen Erabileraren Normaliza-ziorako I. eta II. Plangintzak zehaztu zituenhelburu orokor hau finkatuz: euskara arloakademiko guztietara heltzea, hau da, Hez-kuntza, Administrazio eta Zerbitzuak, Iker-kuntza eta Unibertsitate Luzapenetara.

I. Plangintza, bost urterako zehaztu zeneta 1990. urtean jarri zen indarrean. II.Plangintza, aldiz, ez zen lehenengoa bukatueta jarraian abiatu, baizik eta 1999-2000ikasturtea izan zuen lehenengoa, eta 2004-2005ean bukatuko da.

Bi plangintzetan jarraitu den prozeduraantzekoa izan da, eta plan bakoitzean urratshauek egin dira:

36. irudia. Ekonomia eta EnpresaZientzien Fakultatea

GasteizkoIkasgunea

DonostiakoIkasgunea

Bilbo

Donostia

Gasteiz

Page 84: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

82

• Unibertsitateak aurreproiektua burutzendu, hau da, helburu estrategikoen zehazta-pena, egutegia barne. Ikastetxe bakoitzakbere Ezarpen Plana prestatzen du etahorretarako Sailek, Dekanotza edo Zuzen-daritzak eta Euskara Batzordeak parte har-tu behar dute. Gainera, UnibertsitatekoEuskara Batzordearen ahotsa entzun beharda, Plangintza guztiz egokitu baino lehen.

• Unibertsitateak adostutakoa Eusko Jaurla-ritzak onartu eta finantzatu behar du,Plangintzari ekonomi baliabideak jarrita.

I. eta II. Plangintzen azken helburua,funtsean, berdina izan da: euskararentzat,gaztelaniak Unibertsitatean duen erabi-lera-maila eta egoera berdina lortzea.

METODOLOGIA

Unibertsitateko Ikasketa Plangintzekhainbat aldaketa izan dituzte egituran etaaldaketa horiek eragina izan dute euskararenerabileraren garapenean.

Euskara Plangintzak aplikatzerakoan era-bili beharreko metodologia Ikasketen egitu-rak berak finkatu zuen:

• I. Euskararen Normalizaziorako Plangin-tzan, euskarazko eskaintzari zegozkionhelburuak planteamendu horizontaleangauzatu ziren. Ikasturtea eta zikloa izanziren erreferentziak; hau da, mailaz mailazabaltzen zen euskara, maila bakoitzekoirakasgaiak euskaraz eskaintzen ziren.Bide hau garaian indarrean zegoen ikaske-ta-planari (“Plan Zaharrari”) egokitu eginzitzaion helburuak betez.

• II. Euskararen Normalizaziorako Plan-gintzan, goitik beherako planteamenduaerabili da. Oraingoan, ikasle batek bereikasketak bukatzeko bete behar dituenkreditu-kopuru osoa kontuan harturik,

kreditu-kopuru horren zatia edo ehunekoaizango da erreferentzia. Azken erreferen-tzia hau 1994/95 ikasturtean ezarritakoikasketa Plan Berrien kreditu bidezko egi-turarekin erlazionatuta dago.

Metodologia honi buruzko azken argibidebat: oinarria beti izan da unibertsi-tate-eskaintza eta ez horrenbeste, ikasleeneskaria. Horrela, helburuak finkatzerakoanikastetxe bakoitzerako irizpide nagusiaikasle-kopuru handiena zuten irakasgaiakeuskalduntzea izan da, talderik handienaklortzeko asmoarekin (kontratazio-kostu txi-kienekin); izan ere, ezinezkoa zen ikasleekeskatzen zuten guztia eskaintzea.

OZTOPO NAGUSIAK

Edozein motatako plangintzak hainbatarazo ditu bere bideragarritasuna aztertzera-koan. Orokortasunak alde batera utzita,gure Unibertsitateko ikastetxe handienetikbegiratuta, oztopo bezala euskararen garape-nean EHUko zentroen artean agertu denabiadura ezberdina aipatu behar da, bai I.Plangintza aplikatu baino lehen, bai II.Plangintza prestatzerakoan ere.

Bi plangintzetan, titulazioak beren euskal-duntze-mailaren arabera sailkatu ziren, pre-mia handien zutenei baliabide gehiago ema-teko helburuarekin. Horren ondorio nagusiaizan da baliabide ekonomiko gehienak eus-karaz eskainitako irakaskuntza urriagoazuten zentroetara desbideratzea. Horrela,Ekonomia eta Enpresa Zientzien Fakultatea-ren kasuan, hasierako egoera ona izanik,Plangintzaren garapena, ondoren, motelagoaizan da.

Edonola ere, gaur egungo emaitzak ikusi-ta, lorpenek oztopoak gainditu dituztelaesan dezakegu, gure Fakultatean euskarazko

Page 85: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

Euskara enpresaren kudeaketan: gakoak eta esperientziak

83

eskaintza zabala egonkortu egin dela ikusdaitekeelako.

EMAITZA NAGUSIAK ETABALIO ERANTSIA

Euskalduntze-prozesuaren bi Normaliza-zio Plangintzen emaitzen ondorioak, hiruarlotan nabari daitezke:

Irakaskuntza

Bi lizentziatura bereizi behar dira:

Enpresen Administrazioa etaZuzendaritzan Lizentziatua

Ikasleak guztira egin behar dituen kredi-tuak 309 izanik, euskaraz eskaintzen dire-nak, ikasgai-moten arabera, honakoak dira:

• Enborrezko eta derrigorrezko kredituak bizikloetan, guztiak euskaraz ematen dira:217,5 kreditu.

• Espezialitateko kredituetan: eskaintzendiren lerro kurrikularretatik euskaraz guz-tira 51 kreditu eskaintzen dira (euskaratu-rik bi espezialitate osorik daude, nahiz etalerro kurrikular batean ikasgai guztiakdauden euskaratuta eta bestean, lehenen-go urtea soilik).

• Hautazko kredituetatik, hau da, ikasleakzerrenda luze batetik aukera ditzakeenikasgaietatik, euskaraz eskaintzen direnak24 kreditu dira.

Ikasle batek enborrezko kredituak, espe-zialitatekoak eta hautazkoak euskaraz eginnahi izatekotan, guztira: 277´5 kreditu, hauda, Lizentziaturaren %90 egin dezake.

Euskaraz ikasteko eskaintza oso altua delaikus daiteke. Gainera, kontuan hartu beharda zenbatu gabe daudela Aukera Askekokredituak, beraien eskaintza-mota ezberdi-

netako irakasgai eta jardueretara zabaltzenbaita.

Ekonomian LizentziatuaIkasleak guztira egin behar dituen kredi-

tuak 320 izanik, euskaraz eskaintzen dire-nak, ikasgai moten arabera, honakoak dira:

• Enborrezko eta derrigorrezko kredituak bizikloetan, guztiak euskaraz ematen dira:274 kreditu.

• Espezialitateko kredituetan: eskaintzendiren lerro kurrikularretatik euskaraz guz-tira 52 kreditu eskaintzen dira (euskaratu-rik lerro kurrikular bakarra dago, eta gai-nontzeko lau espezialitateetan bi edo hiruikasgai eskaintzen dira euskaraz)

• Hautazko kredituetatik, hau da, ikasleakzerrenda luze batetik aukera ditzakeenikasgaietatik, euskaraz eskaintzen direnak24 kreditu dira.

Ikasle batek enborrezko kredituak, espe-zialitatekoak eta hautazkoak euskaraz eginnahi izatekotan, guztira: 288 kreditu, hauda, Lizentziaturaren %90 egin dezake.

Euskaraz ikasteko eskaintza oso altua delaikus daiteke. Gainera, kontuan hartu beharda zenbatu gabe daudela Aukera Askekokredituak, beraien eskaintza-mota ezberdi-netako irakasgai eta jardueretara zabaltzenbaita.

Irakasleak

Euskalduntze-prozesuak lanpostu berriaksortu ditu Euskal Herriko Unibertsitatean,eta Ekonomia eta enpresa Zientzien Fakulta-teko zerrenda nahiko zabala da. Fakultatekobilakaerak hurrengo emaitza hauek utziditu:

• Irakasle-kopurua: guztira 250 irakasle.• Irakasle-elebidunak: 75 irakasle (%30).

Page 86: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

7. Zortzi esperientzia praktiko

84

• Azken horietatik, irakasle elebidun finko-ak: 44 irakasle (%58).

Maila akademikoak irabazi egin du, oso-tasunean Doktore eta funtzionario elebidu-nak erdia baino gehiago baitira.

Administrazio eta ZerbitzuetakoLangileak

Lehenik eta behin, aipatu behar da arlohonetako pertsonalari Euskal AutonomiErkidegoko administrazioan ari den langile-goaren araudia aplikatzen zaiola, hau da,hizkuntz eskakizun ezberdinak lanpostuarenarabera.

Adierazitakoa kontuan hartuta, Fakultate-ko egungo egoera honakoa da: CIDIR arloakenduta (Informatika), Fakultatearen planti-lla 47 langilek osatzen dute eta hizkuntzeskakizuna egiaztatuta dutenen kopurua15ekoa da, hau da, %32. Esan genezake,ondorioz, ikasleekin harreman zuzena dute-nek, ia gehienak, euskaraz dakitela.

Datu hauen guztien atzean dagoen BalioErantsia neurtzea ez da erraza. Baina argidago, Euskal Herriko Unibertsitateak duenbezeroen zati bat, lan egiteko gizartean mur-giltzen denean, euskalduna dela, trebatutadagoela eta gai dela euskaraz lan egiteko.

Ekonomia eta enpresa Zientzien Fakulta-tea soilik hartzen badugu, neurtu egin deza-kegu euskalduntze-prozesuak utzitako BalioErantsia:

• Ikasleak guztira: 5.473 ikasle.• Euskaraz ikasten dutenak: 1.024 (%19).

ETORKIZUNEKO ERRONKAK

Etorkizunean, 2010. urtea baino lehenEuropako Goi Mailako Irakaskuntza Ere-muaren sorrera datorkigunez, Ikasketa Plan-gintza berrien eta bere ondorioz sortukodiren aldaketen zain gaude. Hala ere, Ikas-keta Plangintza berriak egiterakoan, zenbaitaldagai gure alde agertzen dira:

• Alde batetik, euskaraz irakasteko irakasle-ak irakasle trebatuak dira.

• Bestetik, euskaraz ikasi nahi duteneneskaria nahiko finkoa da.

Bestetik, aldaketa hauek baliabide edotresna teknikoen beharra dakarte dute, batezere testugintzan, eta arazoa ez da bakarriktestu-itzulpena edo materialak sortzea euskalikasle edo irakaslearentzat, baizik eta zernolako politika garatu idatzitako komunika-zioarekiko.

Unibertsitateak inguruko elementuekinduen harremanari begiratzen badiogu, ikus-ten da ikastolek ikasle-kopuru finkoa sor-tzen ari direla, eta horietariko gehienek ikas-ketak euskaraz egitea aukeratzen dutela. Bes-talde, Lizentziatura lortu ondoren lan mer-katura doazenean ez dakigu zenbateraino aridiren hizkuntza hori erabiltzen, Unibertsita-teak ez baititu lan-merkatuaren baldintzakkontrolatzen.

Edonola ere, lan-merkatu euskaldunazabaltzen baldin bada, Euskal Herriko Uni-bertsitatea, Enpresen Administrazio etaZuzendaritzaren arloan nahiz beste guztietan,baldintza onenetan dago merkatu hori langiletrebatu eta euskaldunekin betetzeko. ■

Page 87: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA 85

2003ko amaieran, Ezagutzaren Cluste-rrak, bazkideen hainbat kezka jaso

ondoren, topagune bat sortu zuen euskara-ren erabileraz jarduteko eta hori lantzekokudeaketaren arloan. Zuzendaritza Batzor-deak eta clusterraren taldeak erronka haubere gain hartu zuten; 1998tik aurrera kude-aketan aurreratutako enpresei buruzko 22kasu euskaraz idatzi zirenean eta 2001eankudeaketaren arloko euskarazko terminolo-gia-glosarioa egin genuenean irekitako ildoalantzen segitzea erabaki genuen.

Irakaskuntzan zein enpresetan erabilikodiren kasuen antzeko materiala prestatzeagarrantzitsua izan arren, eta, aldi berean,gaur egungo kudeaketarekin bat datorrenterminologia bateratzen eta argitzen joanbehar badugu ere, gure lana euskal erakun-deen benetako egoeraren arabera zabaldubehar genuen. Iruditzen zitzaigun etorkizu-nean enpresaren arloko euskararen egoeranormalizatzeko oinarriak lortuko genituelaenpresen eta erakundeen egunerokotasune-an sartuz gero. Hala, gogotsu ekin geniontopagune eta eztabaidagune gisako foro batantolatzeari: “Euskara eta Kudeaketa”.

Foroan parte hartu zutenek argi izanzuten hasiera-hasieratik oso eremu zabal etakonplexuari heldu nahi ziotela. Hainbataukera aztertu ondoren, helburu nagusiazein zen erabaki zuten: euskara kudeaketa-ren arloan erabiltzeak lanari ematen dionbalio erantsia aztertzea eta hori jakinaraztea.Helburu nagusia –asmo handikoa eta kon-plexua– hainbat helburu espezifikotan oina-rritu zen: kontzeptuak eta egoerak argitzeaeta esperientziak trukatzea. Ahalegin eta

eskuzabaltasun horri esker, emaitzak txostenhonetan jaso dira. Txostena euskal gizartea-ren esku dago.

Beste hainbat foro dinamizatu dituguazken 9 urteotan: 30 foro antolatu dira eta400 bat erakundek parte hartu dute horie-tan. Foro honetan, gainerakoetan bezalaxe,enpresaren kudeaketarekin lotutako eragileguztiak eta gai horren inguruan zeresanaduten erakunde guztiak biltzen saiatu gara,eta unibertsitatearen, enpresaren, aholkula-ritza-enpresen eta erakunde publikoen arte-ko zubi izan dadin saiatu gara. Enpresenkudeaketaren arloan ezagutzaren garapenaeta aplikazioa bultzatzeko, sustatzeko etalaguntzeko antolatu da hori guztia, euskalenpresak eta erakundeak lehiakorragoak,jasangarriagoak eta inguruko egoera sozio-kulturalarekin bat datozenak izan daitezen.

Hamabost hilabetez, elkarrizketa-lana etaezagutza trukatzeko eta garatzeko lan handiaegin da. Hasieran, eztabaidatzeko eta gauzakargitzeko bilerak egin ziren eragile askore-kin, eta, azkenean, 9 erakunderen esperien-tzia praktikoak aurkezteko prozesua jarri damartxan. Guztira, 38 pertsonak hartu duteparte, irakaskuntzaren, aholkularitzaren,enpresaren eta administrazioaren arloko 19erakundetakoak: AZTI, BATZ, EITB,ELHUYAR, EMUN, MONDRAGOI ES-KOLA POLITEKNIKOA, ESTE, EUSKOJAURLARITZA, GAIKER, IDOM, IKER-LAN, IMH, LABEIN, MCC, ROBO-TIKER, TEKNIKER, UZEI, VISESA,EHU. Erakunde horiez gain, inongo era-kunderen izenean aritu ez diren beste hain-bat pertsona ere izan dira.

8. Epilogoa

Page 88: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA

8. Epilogoa

86

Horiek guztiak kudeaketaren arloan eus-kara erabiltzeak ematen duen balio erantsiaaztertzen aritu dira. Horretarako, hainbatjarduera gauzatu dituzte. Batetik, komeniga-rria zirudien kudeaketaren arloan euskarakduen egoeraren diagnostikoa egitea. Beste-tik, beharrezkoa zen kudeaketaren inguruaneuskarak ematen duen balio erantsia defini-tzea. Eta hori guztia norabide horretan urra-tsak egiten ari diren erakundeen isileko eza-gutzarekin eta ezagutza esplizituarekin hor-nitzen joan da pixkanaka, 9 erakunderenesperientzia-trukearen bidez: BATZ, EITB,ESTE, IKERLAN, IMH, LABEIN, MON-DRAGON ESKOLA POLITEKNIKOA,TEKNIKER eta EHU.

Gainera, elkarrizketa pertsonalak eginzaizkie erakunde hauetako hainbat kideri:

• Eusko Jaurlaritza, Hezkuntza Saila.• Energiaren Euskal Erakundea-EEE.• EHUko Euskara Errektoreordetza.• Kondia.• Danobat.• Pasaiako Portuko Agintaritza.• Ekonomilarien Euskal Elkargoa.• Elkargi.• Urola Kostako HITZA.• MCC.• Euskarazko Komunikazio Taldea.• Maier Koop. E.• ABB Niessen.

Horrek izugarri lagundu digu foroarenlana garatzen eta azken emaitza aberasten.

Erakunde horien jarrera parte-hartzailearieta proaktibitateari esker, foroan euskararenerabilerari buruz sakondu ahal izan da, etaenpresetan, unibertsitateetan, zentro tekno-logikoetan eta abarretan euskara-planakezartzea aztertu da. Azterketa horretan oina-rrituta, arrakasta izateko hainbat faktore

detektatu dira. Baina, arrakasta hainbat ele-menturen araberakoa izango da, neurri han-di batean: pertsonak (horien jarrera, aldezaurretiko jarrera, motibazioa, etab.); zuzen-daritzaren inplikazio-maila, prozesua bul-tzatzeari eta emaitzen arduradun izatearidagokionez; eta normalizazio-prozesu haue-tan lortzen den profesionalizazio-maila. Ale-gia, erabiltzen diren teknika-moten, tresneneta abarren araberakoa izango da arrakasta.Azkenik, normalizaziorako barne-prozesuhoriek martxan jartzeko baliabideak kanpo-ko laguntzak dira, baina oso garrantzitsuakdira euskararen erabileraren euskarri gisa,erakundearen barneko baliabideak batez ere.

Oro har, egoera argitzeko eragiketarekinbatera, eragile eta baliabide nagusiak deskri-batu dira. Gure inguruko kanpo-baliabideeidagokienez, Bizkaiko Foru Aldundiaren etaGipuzkoako Foru Aldundiaren ordezkaribana izan da, baita Eusko Jaurlaritzako Hiz-kuntza Politikarako Sailburuordetzako or-dezkaria ere.

Eskerrak eman nahi dizkiet foro honetanparte hartu duten pertsona guztiei, sekulakoardura, gogoa eta asmo ona izan baitute.Horiei esker gauzatu dugu foroa, eragilesozial guztien ahalegina behar baita horreta-rako, eta, gainera, bokazio sozial handiadutela adierazi dute guztiek. Pertsona etaerakunde horien guztien kezkak, ahaleginaketa ardura aintzat hartu beharrekoak dira;izan ere, borondate osoz lan egiten dute,enpresetan euskaren egoera normalizatzeneta sakontzen segitzeko asmoz, eta ez dutetrukean beste ezer eskatzen. Horregatik guz-tiagatik, eskerrak eman nahi dizkiet Zuzen-daritza Batzordearen, Ezagutzaren Clusterre-ko taldearen eta nire izenean. ■

Mónica MosoEzagutzaren Clusterraren Zuzendaria

Page 89: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca

EZAGUTZAREN CLUSTERRA 87

• CRYSTAL, D. (2000): Language Death.Cambridge: Cambridge University Press.

• FISHMAN, J.A. (bildumagilea) (2001): CanThreatened Languages be saved? Clevedon:Multilingual Matters.

• NETTLE, D. eta ROMAINE, S. (2000):Vanishing voices: the extinction of theworld’s languages. Oxford: OUP.

9. Bibliografia

Page 90: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca
Page 91: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca
Page 92: Euskara enpresaren kudeaketan - UPV/EHU .pdfEuskara enpresaren kudeaketan Gakoak eta esperientziak Dinamizatzaileak Leire Arrizabalaga eta Igor Lezamiz Egileak Igor Alvarez, Blanca