8
LA VOZ DE LA ESCUELA Xornalismo na Escola Suena el timbre O Torre de Lemos, o primeiro en publicar a súa reportaxe Eladio Otero: «El director se come todos los problemas» páxina 6 página 8 ACTIVIDAD 1 ¿QUÉ ÓRGANOS SE PUEDEN DONAR? Escaneando el código QR (o tecleando bit.ly/3g0Qp9q) podrás ver una figura humana. Rellena los espacios en blanco y descubre qué órganos, tejidos y células se pueden donar para un trasplante. Intenta colocarlos en su sitio. Si lo prefieres, dibuja tú mismo el cuerpo e investiga qué se puede donar mientras una persona está viva y qué cuando muere. Las actividades de esta unidad están diseñadas por la divulgadora científica Bibiana García. LA VOZ DE GALICIA MIÉRCOLES, 26 de ENERO del 2022 N.º 1.292 Calendario de febreiro Un percorrido polas efemérides do mes máis curto do ano páxinas 4-5 Hubo que esperar hasta el siglo XX para realizar el primer tras- plante. En 1906, el francés Mat- hieu Jaboulay realizó un injerto renal de un cerdo en el codo iz- quierdo de una mujer de 50 años con problemas de riñón, pero la operación fracasó. El primer trasplante entre per- sonas que permitió al paciente rehacer su vida se hizo en 1954, en el Hospital Brigham (Estados Unidos), y se hizo con un riñón. Aunque fue el primer trasplante de corazón, en 1967, el que revo- lucionó la medicina. El paciente solo vivió 18 días, pero fue muy importante porque podemos vi- vir sin un riñón, ¡pero no sin cora- zón! La operación la hizo el doc- tor Christiaan Barnard en Sudá- frica. En España hubo que esperar hasta 1965, cuando Josep María Gil-Verat y Antoni Caralps inser- taron un riñón en un paciente. Galicia no se estrenó hasta 1981, y lo hizo con un órgano de un do- nante vivo, de un padre a su hijo. El primer trasplante de un órgano en España se hizo en 1965 HISTORIA Impresión 3D de órganos, la nueva gran esperanza de la ciencia ¿Es posible fabricar órganos arti- ficiales? Eso es lo que tratan de di- señar los científicos, aprovechan- do la tecnología de impresión 3D. Esta técnica permitiría unir mu- chas capas de tejido biológico, ex- traído de células del paciente, pa- ra recrear un órgano como los que tenemos en el cuerpo. Las máqui- nas lo imprimirían a partir de los datos introducidos en sus progra- mas de modelaje. Esta técnica ya se utiliza en otros ámbitos, como la moda o la arquitectura, y ya se ha conseguido hacer prótesis. Hay muchas esperanzas puestas en la impresión 3D, porque su uso ma- sivo podría solucionar el proble- ma de escasez de órganos que hay en el mundo. INNOVACIÓN UN HITO DE LA MEDICINA Este mes se logró por primera vez el xenotrasplante en dos pacientes de un corazón y dos riñones de cerdo genéticamente modificados Trasplantes de vida animal C. PORTEIRO ¡La medicina ha vuelto a hacer historia! En apenas tres sema- nas, cirujanos de la Universidad de Maryland y de Alabama han conseguido trasplantar a huma- nos un corazón y dos riñones de cerdo en dos pacientes dife- rentes. Un hito para la ciencia y una esperanza para quienes lle- van mucho tiempo esperando un órgano. ¿Qué es un xenotrasplante? Es una operación en la que se im- planta un órgano, tejido o células de una especie en un individuo de otra especie que no compar- te el mismo material genético. ¿Son compatibles los órga- nos de distintos animales? No. No podemos extraer un ór- gano de un cerdo sin más, aun- que compartan el 90 % de nues- tra genética —el material que determina cómo será nues- tro cuerpo—. Es necesario mo- dificar sus genes, añadiendo algu- Cirujanos de la Universidad de Alabama trasplantando dos riñones de cerdo a un paciente. Foto: Universidad de Alabama / Jeff Myers nos humanos, para conseguir que sean mucho más parecidos a los nuestros; de lo contrario, nuestro cuerpo lo rechazaría. Aun así, to- davía preocupa la posible trans- misión de enfermedades o alte- raciones genéticas. ¿Salieron bien las operacio- nes practicadas? El paciente en muerte cerebral (es decir, muerto, pero sosteni- do por máquinas) que recibió los dos riñones de cerdo tras la au- torización de su familia, Jim Par- sons (57 años), falleció a las 72 horas, pero ayudará a avanzar y a salvar muchas vidas en los pró- ximos años. Las cosas le han ido mejor a David Bennett (57 años), el hombre que recibió el corazón de cerdo. Dos semanas después, sigue vivo. ¿Qué puede salir mal? No tiene por qué haber proble- mas, aunque hay casos en los que el paciente rechaza el órgano, aun siendo humano, porque su cuer- po detecta un tejido extraño. Pa- ra evitar eso, los médicos siem- pre buscan órganos muy pare- cidos entre sí y el trasplantado tiene que tomar medicación an- tirrechazo de por vida. Por eso hay más probabilidades de que todo vaya bien si el trasplante se produce entre gemelos. Tienen una genética casi idéntica. ¿Qué hace especial al cerdo? Además de tener una genética muy parecida a la de los huma- nos, sus órganos tienen un tama- ño óptimo y tienen una esperan- za de vida de 30 años. ¿Se trasplanta el alma? «No está comprobado que el al- ma no sea trasplantada con los órganos [...]. ¿Pasa algo por lle- var dentro de ti el órgano de al- guien que ha matado a otros?», se preguntaba una presentadora de televisión hace diez años. Se trata de una creencia basada so- lo en la superstición.

Fecha: 2022/01/26. Publicación: Suplemento La Voz de la

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Fecha: 2022/01/26. Publicación: Suplemento La Voz de la

LA VOZ DE LA ESCUELAXornalismona Escola

Suena el timbre

O Torre de Lemos, o primeiro en publicar a súa reportaxe

Eladio Otero: «El director se come todos los problemas»

páxina 6 página 8

ACTIVIDAD 1

¿QUÉ ÓRGANOS SE PUEDEN DONAR?

Escaneando el código QR (o tecleando bit.ly/3g0Qp9q) podrás ver una figura humana. Rellena los espacios en blanco y descubre qué órganos, tejidos y células se pueden donar para un trasplante.

Intenta colocarlos en su sitio. Si lo prefieres, dibuja tú mismo el cuerpo e investiga qué se puede donar mientras una persona está viva y qué cuando muere.

Las actividades de esta unidad están diseñadas por la divulgadora científica Bibiana García.

LA VOZ DE GALICIAMIÉRCOLES, 26 de ENERO del 2022N.º 1.292

Calendariode febreiroUn percorrido polas efemérides do mes máis curto do ano

páxinas 4-5

Hubo que esperar hasta el siglo XX para realizar el primer tras-plante. En 1906, el francés Mat-hieu Jaboulay realizó un injerto renal de un cerdo en el codo iz-quierdo de una mujer de 50 años con problemas de riñón, pero la operación fracasó.

El primer trasplante entre per-sonas que permitió al paciente rehacer su vida se hizo en 1954, en el Hospital Brigham (Estados Unidos), y se hizo con un riñón. Aunque fue el primer trasplante de corazón, en 1967, el que revo-lucionó la medicina. El paciente solo vivió 18 días, pero fue muy importante porque podemos vi-vir sin un riñón, ¡pero no sin cora-zón! La operación la hizo el doc-tor Christiaan Barnard en Sudá-frica.

En España hubo que esperar hasta 1965, cuando Josep María Gil-Verat y Antoni Caralps inser-taron un riñón en un paciente.

Galicia no se estrenó hasta 1981, y lo hizo con un órgano de un do-nante vivo, de un padre a su hijo.

El primer trasplante de un órgano en España se hizo en 1965

HISTORIA

Impresión 3D de órganos, la nueva gran esperanza de la ciencia

¿Es posible fabricar órganos arti-ficiales? Eso es lo que tratan de di-señar los científicos, aprovechan-do la tecnología de impresión 3D. Esta técnica permitiría unir mu-chas capas de tejido biológico, ex-traído de células del paciente, pa-ra recrear un órgano como los que tenemos en el cuerpo. Las máqui-nas lo imprimirían a partir de los datos introducidos en sus progra-mas de modelaje. Esta técnica ya se utiliza en otros ámbitos, como la moda o la arquitectura, y ya se ha conseguido hacer prótesis. Hay muchas esperanzas puestas en la impresión 3D, porque su uso ma-sivo podría solucionar el proble-ma de escasez de órganos que hay en el mundo.

INNOVACIÓN

UN HITO DE LA MEDICINA

Este mes se logró por primera vez el xenotrasplante en dos pacientes de un corazón y dos riñones de cerdo genéticamente modificados

Trasplantes de vida animal

C. PORTEIRO

¡La medicina ha vuelto a hacer historia! En apenas tres sema-nas, cirujanos de la Universidad de Maryland y de Alabama han conseguido trasplantar a huma-nos un corazón y dos riñones de cerdo en dos pacientes dife-rentes. Un hito para la ciencia y una esperanza para quienes lle-van mucho tiempo esperando un órgano.

¿Qué es un xenotrasplante? Es una operación en la que se im-planta un órgano, tejido o células de una especie en un individuo de otra especie que no compar-te el mismo material genético.

¿Son compatibles los órga-nos de distintos animales?No. No podemos extraer un ór-gano de un cerdo sin más, aun-que compartan el 90 % de nues-tra genética —el material que determina cómo será nues-tro cuerpo—. Es necesario mo-dificar sus genes, añadiendo algu-

Cirujanos de la Universidad de Alabama trasplantando dos riñones de cerdo a un paciente. Foto: Universidad de Alabama / Jeff Myers

nos humanos, para conseguir que sean mucho más parecidos a los nuestros; de lo contrario, nuestro cuerpo lo rechazaría. Aun así, to-davía preocupa la posible trans-misión de enfermedades o alte-raciones genéticas.

¿Salieron bien las operacio-nes practicadas? El paciente en muerte cerebral (es decir, muerto, pero sosteni-do por máquinas) que recibió los dos riñones de cerdo tras la au-

torización de su familia, Jim Par-sons (57 años), falleció a las 72 horas, pero ayudará a avanzar y a salvar muchas vidas en los pró-ximos años. Las cosas le han ido mejor a David Bennett (57 años), el hombre que recibió el corazón de cerdo. Dos semanas después, sigue vivo.

¿Qué puede salir mal?No tiene por qué haber proble-mas, aunque hay casos en los que el paciente rechaza el órgano, aun

siendo humano, porque su cuer-po detecta un tejido extraño. Pa-ra evitar eso, los médicos siem-pre buscan órganos muy pare-cidos entre sí y el trasplantado tiene que tomar medicación an-tirrechazo de por vida. Por eso hay más probabilidades de que todo vaya bien si el trasplante se produce entre gemelos. Tienen una genética casi idéntica.

¿Qué hace especial al cerdo?Además de tener una genética muy parecida a la de los huma-nos, sus órganos tienen un tama-ño óptimo y tienen una esperan-za de vida de 30 años. ¿Se trasplanta el alma?«No está comprobado que el al-ma no sea trasplantada con los órganos [...]. ¿Pasa algo por lle-var dentro de ti el órgano de al-guien que ha matado a otros?», se preguntaba una presentadora de televisión hace diez años. Se trata de una creencia basada so-lo en la superstición.

Page 2: Fecha: 2022/01/26. Publicación: Suplemento La Voz de la

Compartir nuestra sangre una sola vez puede salvar tres vidas

Pagar por el plasma es eficaz, pero ¿es ético?

Los avances en medicina se consiguieron gracias a la experimentación con animales, hoy a debate

ACTIVIDAD 2RESERVAS DE SANGRE

ENTENDER PROFUNDIZAR

Tan importante como donar ór-ganos es donar sangre. Cada vez que entramos en un quirófano pa-ra ser operados necesitamos que nos la transfieran para recuperar la que perdemos en la interven-ción. Y para eso es necesario que los médicos tengan reservas. ¿Có-mo se consiguen? Convenciendo a los ciudadanos.

En España es un acto volunta-rio, no se paga por ello. Puedes acudir a tu centro de salud o a los autobuses medicalizados de la comunidad para hacerlo. Pero debes ser mayor de edad (más de 18 años) y no padecer ningu-na enfermedad grave. Los galle-gos somos los terceros que más sangre donamos en España, solo por detrás de extremeños y cas-tellanoleoneses. Más de cuatro de cada cien lo hacen. Y es muy im-portante, porque con cada dona-ción que hacemos podemos sal-var tres vidas.

Te preguntarás: si doy mi san-gre, ¿me quedo sin ella? ¡Claro que no! Una persona adulta tiene unos cinco litros. Cuando vas a donar solo te extraen una décima parte (¿sabes cuánto es eso?) y esta se regenera al cabo de unas cuatro o seis semanas.

Hay distintos tipos de sangre. Como curiosidad: los 0- son do-nantes universales, eso quiere de-cir que su sangre se puede trans-ferir a cualquier persona. En cam-bio, los AB+ son receptores uni-versales, es decir, pueden recibir de todos, pero solo pueden do-nar entre ellos.

■ A diferencia de España, en países como Estados Unidos se paga a quien dona sangre. Por unos 250 euros pueden hacer ocho extracciones de tu plasma, un componente con proteínas que ayudan a cortar hemorragias y ampliar nuestras defensas.

■ Hay quien defiende que el incentivo económico es más eficaz. La demanda está creciendo en el mundo y el dinero anima a donar. Pero ¿es ético? Una persona rica no sentirá la necesidad de donar si no es por altruismo, pero un joven sin fondos para pagarse la carrera, sí, porque lo necesita; pasa lo mismo con los vientres de alquiler. ¿Es correcto aprovechar su situación de vulnerabilidad?

■ En España se pagaba por la sangre hasta 1985. Hasta entonces donaban muchas personas en situación marginal, como los drogadictos. Muchas otras se contagiaron de VIH o de hepatitis C en los quirófanos, porque como no se sabía de su existencia no se controlaba si la sangre estaba contaminada.

■ Las técnicas de trasplante, los tratamientos para la diabetes o el sida (el síndrome derivado del VIH) y la vacuna de la tosferina no existirían de no ser por los animales. Los científicos han tenido que experimentar con ellos para probar su eficacia antes de utilizarlos en humanos.

■ Los griegos y los romanos ya recurrían a la experimentación con animales. Alcmeón de Crotona demostró la existencia del nervio óptico al seccionar el de un animal y dejarlo ciego. Galeno, padre de la medicina, diseccionó cerdos y cabras vivos para estudiar la anatomía y funcionamiento de los órganos.

■ ¿Te suena la expresión «conejillo de indias»? Estos mamíferos roedores, también conocidos como cobayas, se usaron con mucha frecuencia en los laboratorios, antes de convertirlos en

nuestras mascotas. De ahí que empleemos la frase cuando nos sentimos utilizados.

■ En la actualidad todavía necesitamos utilizar animales como las ratas para buscar curas de enfermedades como el alzhéimer. Aunque su uso

está muy restringido, esto suscita un debate ético: ¿es justo causarles dolor por el bien de la humanidad?

■ Piensa en un perro. Este año sacrificarán en España 32 cachorros de beagle para examinar el efecto de un fármaco en sus órganos. ¿Qué alternativas se podrían desarrollar para evitar que se repita? ¿Podría el «big data» ser una solución, como proponen algunos grupos animalistas?

Los distintos grupos sanguíneos se reparten así entre la población española: A+ 36 %, A- 7 %, B+ 8 %, B- 2 %, AB+ 2,5 %, AB- 0,5 %, 0+ 35 %, 0- 9 %. Averiguad el grupo de cada compañero y elaborad una tabla con porcentajes de clase. ¿Cuál predomina? ¿Los resultados coinciden con los de la población general, expuestos arriba?

ACTIVIDAD 3¡HAGÁMONOS DONANTES!

Pensad un eslogan que promueva las donaciones. Haced un cartel y colgadlo en vuestro centro educativo. ¡Que se vea bien! Quizá os inspire la campaña «Donar es amar», de la Federación Nacional de Asociaciones para la Lucha contra las Enfermedades de Riñón.

Cirujanos españoles realizan una operación de trasplante de órganos en un quirófano. Foto: Europa Press

un trasplante y la lista de espera es de unas 57.700 personas.

Es tal la desesperación de algu-nas personas que pueden incluso recurrir al mercado negro de ór-ganos. ¿De qué se trata? De la ven-ta ilegal. Puede ser de forma vo-luntaria: hace años un joven chino vendió un riñón para comprar un iPhone y un iPad. En la interven-ción contrajo una infección que le provocó una insuficiencia re-nal de por vida. También hay re-des criminales que obtienen ór-ganos por la fuerza.

¿Cómo vamos de trasplantes en Galicia? Los gallegos han re-

ducido el ritmo en el 2021: a 298, treinta menos. Pero hay un da-to para el optimismo: las negati-vas familiares a donar órganos de un fallecido han disminuido mu-cho. El 85 % aceptan que se extrai-gan los órganos de sus parientes muertos. Algo impensable hace dos décadas, cuando existía des-confianza y los trámites echaban a perder los órganos al pasar de-masiado tiempo sin medidas de conservación. ¿Sabes cuánto tiem-po crees que tendrías que espe-rar por pulmón o un riñón? Para el primero tres meses, para el se-gundo un año.

2 LA VOZ DE LA ESCUELAMiércoles, 26 de enero del 2022

Los xenotrasplantes po-drían resolver la escasez de órganos en el mundo.

Una carestía que, en el caso de España, es menos grave. Nuestro país lleva 29 años seguidos siendo líder mundial de donantes. En el 2021, cinco de cada 100 trasplan-tes de todo el mundo se hicieron aquí, a pesar de que representa-mos solo el 0,6 % de la población.

¿De dónde proceden los órga-nos? 1.905 donantes fallecidos y 324 donantes vivos permitieron realizar 4.781 operaciones, la ma-yoría de riñones e hígados.

Son cifras para estar orgullo-sos. España es un ejemplo de or-ganización, buen trabajo y, sobre todo, solidaridad. Ni siquiera la pandemia ha podido desbancar-la del primer puesto. Y eso que el coronavirus redujo el número de intervenciones en un 20 %. ¿Por qué? Los esfuerzos sanitarios se concentraron en frenar la propa-gación del virus, colapsando plan-tas de los hospitales y desbordan-do a los médicos.

¿Se puede comprar un órgano? Legalmente, no. Tanto en España como en los países de la Unión Europea (UE) existen listas en las que se inscriben pacientes que necesitan alguno. Nadie puede saltarse la cola poniendo dinero.

El tiempo de espera puede ser largo. De hecho, no todo el mun-do lo consigue. En la UE mueren once pacientes al día esperando

DONACIÓN DE ÓRGANOS

Lleva 29 años consecutivos encabezando la lista. ¿Cómo lo ha conseguido? Organización, buenos profesionales y mucha solidaridad

España, líder mundial

Page 3: Fecha: 2022/01/26. Publicación: Suplemento La Voz de la

Miércoles, 26 de enero del 2022

LA VOZ DE LA ESCUELA 3

JESÚS GARRIDOO vocábulo resiliencia non apa-rece nalgúns dicionarios. Pa-récese a resistencia, pero cun matiz máis suave. A psicóloga norteamericana LaRae Quy, es-pecialista na descrición de acti-tudes ante o covid, define a resi-liencia como «a capacidade que ten unha persoa para superar circunstancias traumáticas co-mo a morte dun ser querido, un accidente próximo, o covid…».

A Real Academia Galega de-fine a resiliencia como a «ca-pacidade dos seres humanos para adaptarse positivamente ás situacións adversas» e «de adaptación e recuperación fronte a unha situación adver-sa». O termo repítese con al-gunha frecuencia nos docu-mentos educativos oficiais da Xunta de Galicia. Por exemplo, «conceptos emocionais como a asertividade, a empatía e a resiliencia», «favorecer e for-talecer a autoestima, a empa-tía e a resiliencia», «púxose de manifesto a enorme resiliencia do profesorado e as habilida-des que moitas persoas crían que non tiñan»... (t.ly/7lzg). SignificadoA resiliencia é a habilidade que ten unha persoa para adaptar-se ás circunstancias. Isto supón que é capaz de deixar algo para volver ser a persoa que era. Sen-te que gañou unha batalla des-pois da crise que viviu. Cando unha persoa é capaz de adaptar-se a novas circunstancias, non só supera a crise, senón que co cambio se converte en alguén novo, que se sente máis forte, a pesar dos momentos de an-siedade e depresión. Prodúce-se un mellor coñecemento de si mesmo que achega ás relacións interpersoais. Isto recibe o no-me técnico de desenvolvemen-to postraumático.

A resiliencia non é algo gra-tuíto que se nos dá cando nace-mos. Os psicólogos aprenderon que pode cultivarse e crecer en calquera momento e idade ao mesmo tempo que xorde unha crise. E, ademais, crece e desen-vólvese unicamente a base de coraxe e duro traballo.

Catro claves Para aumentar a capacidade de resiliencia fronte ao covid-19, convén dar os seguintes pasos.1 | Construír unha forte rede so-cial de axuda aos demais. Un es-tudo recente sobre o covid su-

xire que, cando a xente está so-metida a unha forte crise, come-za a pensar se merece a pena vivir. É urxente estar preto dos que necesitan axuda para supe-ralo. Cando xorde este proble-ma, chega o tempo de demos-trar que non estamos sós.2 | Loitar por unha importante causa. A xente que ten un egoís-ta obxectivo na súa vida pasa de todo e non se interesa por na-da. Pero a madurez descóbrenos quen somos, o valor que temos e a necesidade de buscar solu-cións importantes para todos. En momentos de crise, centrá-monos en nós mesmos, vémo-nos atafegados, e invádenos o pánico. Cando poñemos a nosa vista e axuda nos demais supe-ramos os nosos temores e po-ñémonos a traballar.3 | Controlar os sentimentos ne-gativos. Un dos pensamentos negativos máis frecuentes adoi-ta ser: «E isto por que me pa-sa a min?». Sentirse vítima é un modo frecuente de non enfron-tarse á realidade. Con iso que-remos demostrar aos demais o mal que a vida se comporta con-nosco. Pero é fácil comprobar que ás veces xorden dificulta-des e vanse compensando unhas con outras. 4 | Tomarse descansos mentais. Como facer que funcione to-marse este descanso mental? O exercicio regular aumenta a neuroxénese, a produción de novas células cerebrais, no hipo-campo. Isto non só mellorará a saúde do cerebro, senón tamén o estado de ánimo. Aprende al-go novo porque pode conducir a unha reserva cognitiva, un ago-cho cerebral segredo que axu-da a manter a resistencia, as re-des neuronais. Isto pode contra-rrestar os efectos negativos do estrés. Practica a atención ple-na a outro tema ou actividade, porque isto che permite tomar nota e sentir curiosidade polo mundo que te rodea. Dálle un descanso ao teu cerebro dedi-cando tempo a outra activida-de que che guste e che impor-te, consumindo tamén agrada-blemente o teu precioso tempo.

GUÍA DO PROFESOR

Superar unha situación adversa require moitas veces coraxe e traballo duro

Resiliencia, a forza para superar as crises

PARA SABER MÁSLos suscriptores pueden ac-ceder a la Hemeroteca de La Voz desde lavozdega-licia.es/hemeroteca/. Un consejo: para tener éxito en la búsqueda, utiliza los cuadros que permiten aco-tar las fechas.

PARA SABER MÁIS■ Artigo da psicóloga LaRae Quy: t.ly/hPvO■ Perfil e listaxe doutros artigos seus en SmartB-rief: t.ly/vtUA

EL ACCIDENTE IMPOSIBLEPrimera página del día 29 de enero de 1967, con dos reportajes sobre el trágico accidente del Apolo 1

CARLOS OCAMPOEl programa Apo-lo culminó una de las aventuras más grandiosas

de la humanidad: la de llevar al hombre a la Luna. Neil A. Armstrong y Edwin E. Aldrin anduvieron sobre su superfi-cie mientras Michael Collins tripulaba el módulo de mando orbitando alrededor de nues-tro satélite. Pero este éxito no fue improvisado, sino la me-ta de un largo camino de nue-ve años con algunas sombras.

Dos años y medio antes, el proyecto Apolo se cobraba las vidas de tres astronautas: Virgil Grissom, Edward White y Ro-ger Chaffee, que eran los elegi-dos en principio para la gesta de llegar a la Luna, y para eso se es-taban preparando cuando murie-ron. La noticia ocupó la primera página de La Voz el 28 de enero de 1967, hará el viernes 55 años: «Tres astronautas norteameri-canos muertos al incendiarse el Apolo 1». Era una nota breve, ya que el accidente había ocurri-do a las 18.31, es decir, poco des-pués de la medianoche en Espa-ña. Se publicó acompañada de un reportaje sobre los tres cosmo-nautas y al día siguiente fue am-pliada con todo lujo de detalles.

El 29 de enero, al primer titu-lar de primera página, «Han si-do extraídos los cadáveres car-bonizados de los tres cosmonau-tas», lo acompañaban una ima-gen hogareña de White con su familia y un retrato del coman-dante Grissom.

La crónica de Ross Mark, «ex-clusiva para La Voz de Galicia» y

firmada en Cabo Kennedy, con-taba que la extracción de los ca-dáveres de la cápsula se había re-trasado para buscar información sobre el accidente. «El accidente era teóricamente “imposible”, se-gún los técnicos», escribe el cro-nista, lo que refleja la sorpresa y la difícil digestión del inespera-do suceso.

Una nota insertada a conti-nuación informaba de la crea-ción de la comisión de inves-tigación y trataba de explicar, de forma aún no oficial, el acci-dente. Se atribuyó a una chispa que saltó de uno de los sistemas que abastecían de oxígeno pa-ra respirar y para la refrigera-ción, pues el cohete lanzador, el Saturno 1, no estaba cargado de combustible. Estos aparatos habían provocado un retraso en el lanzamiento de prueba del Apolo 1 previsto para no-viembre del año anterior, se-gún detalla otro reportaje pu-blicado el mismo día también en primera página, subtitula-

do «Siempre se había temido que el oxígeno pudiera provocar un incendio fatal». Era el primer ac-cidente con víctimas que sufría el programa espacial.

Von BraunEntre la cancelación de las prue-bas de noviembre y el acciden-te, La Voz publicó una entrevista con Wernher von Braun, un in-geniero alemán especialista en cohetes que se nacionalizó es-tadounidense para poder parti-cipar en el proyecto espacial de la NASA, del que acabaría sien-do una de las piezas claves. «El primer vuelo a la Luna se llevará a cabo en 1968», pronosticaba el 12 de enero, quince días antes de la tragedia. Fue un hombre con-trovertido, pues había formado parte de la SS durante la Segun-da Guerra Mundial. Y en esta en-trevista afirmaba: «Si un país si-túa en órbita una bomba atómi-ca, habrá cambiado el concepto de la guerra moderna».

Los astronautas Grissom, White y Chaffee eran los elegidos para el primer viaje a la Luna

El mortal accidente que retrasó el proyecto Apolo

HEMEROTEC A

EL ACCIDENTE IMPOSIBLE

nctiddqq

Los astronautas Grissom, White y Chaffee, que murieron el 27 de enero de 1967. Foto: NASA

Page 4: Fecha: 2022/01/26. Publicación: Suplemento La Voz de la

XA

NE

IRO

LM

Me

XV

SD

MA

RT

ES

RC

OR

ES

XO

VE

SV

EN

RE

SSÁ

BA

DO

DÍA

MU

ND

IAL

23

14

5

FEB

RE

IRO

202

2

ILUST

RACIÓN

PIN

TO &

CH

INTO

DO

MIN

GO

LA V

OZ

DE

LA E

SCUEL

A

6

Page 5: Fecha: 2022/01/26. Publicación: Suplemento La Voz de la

1

2

3 4

56

78

9

10

11

12

13

14

15

1617

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

2829

30

31

MA

RZ

O

L

M

Me

X

V

S D

1

2 3

4 5

6

7 8

9 10

11

12

13

14

15

16

17

1819

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

La V

oz de

Gali

cia

LUN

S

DÍA

IN

TE

RN

AC

ION

AL

DA

LIN

GU

A

MAT

ER

NA

En

mem

oria

dos

est

udan

-te

s as

asin

ados

en

1952

en

Ban

glad

esh

por

fala

r na

a li

ngua

.

DÍA

MU

ND

IAL

CO

NT

RA

O

CA

NC

RO

En

1894

fal

eceu

en

Vig

o ao

s 73

ano

s a

ferr

olá

Con

cepc

ión

Are

nal,

pio-

neir

a do

fem

inis

mo.

DÍA

MU

ND

IAL

CO

NT

RA

A

UT

ILIZ

AC

IÓN

DO

S N

EN

OS

SOLD

AD

OS

Uni

cef

calc

ula

que

hai

300.

000

neno

s ob

riga

dos

a pa

rtic

ipar

en

guer

ras.

Ma

rca

de

rein

ad

oIs

abel

II

fai h

oxe

70 a

nos

de

rein

ado.

Na

de

Med

icin

a s

iM

arie

Cur

ie in

gres

ou n

a A

ca-

dem

ia d

e M

edic

ina

desp

ois

de

ser

rexe

itad

a po

la d

e C

ienc

ias

por

ser

mul

ler.

Día

de

san

Va

len

tín

Est

e dí

a do

am

or d

erív

ase

da

fest

a da

s lu

perc

ais

que

cele

bra-

ban

os r

oman

os p

ara

exal

tar

a fe

rtil

idad

e.

Foi e

n 1

841

O p

rim

eiro

bar

co d

e va

por

es-

paño

l bot

ouse

en

Ferr

ol. E

l Pri

-m

er C

oruñ

és p

erte

nceu

a u

nha

navi

eira

da

Cor

uña.

O m

ozo

Pic

ass

oP

rese

ntou

a s

úa p

rim

eira

exp

o-si

ción

en

Els

Cat

re G

ats

(Bar

-ce

lona

) en

190

0, a

índa

que

xa

expu

xera

ano

s at

rás

na C

oruñ

a.

Con

stru

índ

o E

uro

pa

En

1986

asi

nous

e en

Est

rasb

ur-

go a

Act

a Ú

nica

Eur

opea

, que

fa

cili

tarí

a no

fut

uro

gran

des

avan

ces

no p

roxe

cto

com

ún.

Per

ón, p

resi

den

te e

lect

oJu

an D

omin

go P

erón

é e

lixi

do

en 1

946

pres

iden

te d

e A

rxen

ti-

na. A

súa

mul

ler,

Evi

ta, c

onvé

r-te

se a

sí n

a pr

imei

ra d

ama.

O e

ntr

oid

o xa

est

á a

quí

Cam

ille

Sai

nt-S

aëns

est

reou

a

obr

a O

ent

roid

o do

s an

imai

s ne

sta

data

de

1922

en

Par

ís, h

ai

hoxe

un

sécu

lo.

O r

ei m

áis

bre

veLu

ís I

foi

pro

clam

ado

rei d

e E

s-pa

ña e

n 17

24 t

ras

abdi

car

o se

u pa

i, Fi

lipe

V, p

ero

fale

ceu

de

vexi

gas

sete

mes

es m

áis

tard

e.

Rev

olu

ción

lite

rari

aH

ai c

en a

nos

que

Jam

es J

oyce

pu

blic

ou e

n P

arís

a s

úa in

nova

-do

ra n

ovel

a U

lyss

es, o

mes

mo

día

no q

ue f

acía

40

anos

.

Xu

stiz

a in

tern

aci

ona

lH

ai u

n sé

culo

que

se

cele

brou

a

prim

eira

ses

ión

do T

ribu

nal

Per

man

ente

de

Xus

tiza

Int

er-

naci

onal

da

Hai

a.

An

tep

asa

do

info

rmá

tico

En

1946

foi

pre

sent

ado

en F

ila-

delfi

a o

prim

eiro

com

puta

dor

do m

undo

, o E

niac

.

A e

stre

la d

o R

exu

rdim

ento

Ros

alía

de

Cas

tro

nace

u en

183

7 nu

nha

casa

do

Cam

iño

Nov

o de

San

tiag

o de

Com

post

ela.

Pa

tria

rca

do

cin

eO

dir

ecto

r de

cin

e Lu

is B

uñue

l na

ceu

co s

écul

o, e

n 19

00, n

a vi

la a

rago

nesa

de

Cal

anda

.

Lun

s d

e en

troi

do

And

aluc

ía d

eter

min

ou e

n re

-fe

rend

o en

198

0 o

seu

acce

so

á au

tono

mía

pol

o ar

tigo

151

da

Con

stit

ució

n.

Pio

nei

ros

En

1960

o C

ER

N in

augu

rou

en

Mey

rin,

pre

to d

e X

eneb

ra, o

que

en

tón

foi o

mai

or a

cele

rado

r de

pa

rtíc

ulas

do

mun

do.

Lum

e en

Mei

rás

Un

ince

ndio

des

truí

u al

gunh

as

esta

ncia

s do

paz

o de

Mei

rás

en

1978

.

Tel A

viv

e O

Ca

iro

En

1980

Isr

ael e

Exi

pto

esta

ble-

cero

n re

laci

óns

dipl

omát

icas

, po

ñend

o fi

n a

40 a

nos

de p

er-

man

ente

est

ado

de g

uerr

a.

Pri

mei

ro o

uro

olí

mp

ico

Gañ

ouno

hai

50

anos

Paq

uito

Fe

rnán

dez

Och

oa n

o sl

álom

es-

peci

al d

os X

ogos

de

Inve

rno

de

Sapp

oro

(Xap

ón).

Pri

mei

ra e

spa

ñol

a n

o p

odio

olí

mp

ico

Bla

nca

Fern

ánde

z O

choa

gañ

ou

hai 3

0 an

os a

med

alla

de

bron

-ce

nos

Xog

os d

e A

lber

tvil

le.

Dom

ingo

de

entr

oid

oFe

sta

mai

or t

radi

cion

al e

es-

peci

al e

n to

da a

com

unid

ade

gale

ga.

O c

ine

épic

oE

n 19

15 e

stre

ouse

en

Os

Án-

xele

s a

pelí

cula

de

Gri

ffith

O

nace

men

to d

unha

nac

ión.

Fest

a c

hin

esa

Hox

e co

mez

a o

ano

novo

chi

-né

s, r

epre

sent

ado

polo

tig

re.

Por

fin

libr

eN

elso

n M

ande

la s

aíu

de p

risi

ón

en 1

990,

des

pois

de

perm

ane-

cer

enca

rcer

ado

inxu

stam

ente

27

ano

s.

Pa

i da

bom

ba a

tóm

ica

O f

ísic

o no

rtea

mer

ican

o R

o-be

rt O

ppen

heim

er m

orre

u en

19

67 a

os 6

3 an

os, v

ítim

a du

n ca

ncro

de

garg

anta

.

9 231615

108 22

12

21 28

11

242518

2619

13 2720

7 1417

Page 6: Fecha: 2022/01/26. Publicación: Suplemento La Voz de la

A 18.ª edición do concurso Me-llor Xornalista Infantil e Xuvenil, que organiza La Voz de Galicia en colaboración con Viaqua, xa ten aberto o prazo para enviar os tra-ballos, pero aínda hai moito tem-po, ata o 30 de abril. Os alumnos que queiran participar neste cer-tame de redacción individual de-ben contar coa axuda dun profe-sor, que tamén poderá gañar un premio. O seu traballo poden es-cribilo en castelán ou galego, o idioma que prefiran (ambos com-parten categoría).

Onde si hai diferenza é na te-mática. Por unha banda, está a categoría ambiental e por outra, o resto (na categoría xeral). Non é preciso explicar que se entende por ambiental, pero aquí van al-gunhas ideas para elixir as noti-cias, para as entrevistas ou os ar-tigos de opinión: cambio climá-tico, obxectivos de desenvolve-mento sostible da ONU (Axenda 2030), hábitos de consumo sosti-bles, impacto das nosas accións sobre o medio ambiente, a inves-tigación e innovación ambiental,

a contaminación, a xestión de re-cursos ou a biodiversidade.

A modalidade do traballo xor-nalístico presentado cambia coa idade. Todos teñen que facelo nas maquetas que hai na páxina web e a partir do segundo nivel pode ser no ordenador.

Infantil 1Para os rapaces de educación in-fantil e primeiro ciclo de prima-ria (1.º e 2.º).

Estes teñen que facer un debu-xo sobre unha noticia (ambiental ou xeral) publicada no xornal, e copiar ou pegar o titular.

Infantil 2Para os rapaces de terceiro a sex-to de primaria.

Estes deben seleccionar unha noticia (ambiental ou xeral) no xornal e escribila libremente, ao seu xeito, sen copiala literalmen-te. Deben ilustrala cun debuxo.

Xuvenil 1Categoría dos alumnos da ESO.

O traballo é unha entrevista a unha persoa que o estudante considere de interese. Serán oito preguntas como mínimo, e terá unha fotografía e un perfil.

Xuvenil 2Para bacharelato e FP.

Os maiores terán que redac-tar un artigo de opinión que sexa un traballo orixinal e individual.

MELLOR XORNALISTA INFANTIL E XUVENIL

Hai catro categorías por idade e dúas temáticas: xeral e ambiental

Xa podes descargar as maquetas para participar no concurso de redacción

Un estudante de primaria preparando o seu traballo no ordenador. Foto: Sandra Alonso

■ Escanea o QR ou teclea bit.ly/33EjqVF para atopar e descargar as maquetas. Evitarás problemas se tes instado o programa Word no ordenador.

Miércoles, 26 de enero del 2022

LA VOZ DE LA ESCUELA6

ANTONIO SANDOVAL REY

Mientras desayunas con tu fami-lia cada mañana ya hay quienes están cantando a todo pulmón. Lo hacen desde las copas de los árboles, desde las azoteas, des-de los árboles y setos de jardi-nes y campiñas... Luego, cuando vas rumbo a clase, siguen can-tando. ¿Has llegado a escuchar-los? Es también posible que sus acordes se cuelen en tu aula a tra-vés de las ventanas. Son los pri-meros cantores del año, los ma-chos de varias especies de aves que llenan de música estas ma-ñanas frías de invierno. Es su ma-nera de dejar bien claro cuál es su territorio.

Mirlos...Entre los más entusiastas de esos tenores mañaneros está, en el centro de nuestras ciudades y pueblos, el colirrojo tizón, del que hablamos hace unas sema-nas. Para escucharlo es preciso

que el tráfico no sea demasiado ruidoso: el volumen de su voz no es muy alto. Además, suele can-tar desde las azoteas, por lo que es fácil que pase desapercibido. Muy diferente es lo que sucede, en los parques de mayor tamaño y en campo abierto, con dos de nuestras aves más musicales en estas fechas: el mirlo común y el zorzal común.

El primero es de plumaje total-mente negro. De su pico de lla-mativo color amarillo anaranja-do brota desde el crepúsculo una alegre colección de silbidos aflau-tados y gorjeos melodiosos que se llegan a escuchar desde bas-tante lejos.

Cada ejemplar tiene su propio repertorio, al que incorpora, por otro lado, un estribillo que se he-reda de padres a hijos. Puede que a nosotros nos parezca que todos los de su especie suenan igual, pero no es ni mucho menos así. De hecho, esta es una de las cla-

ves de que se sirven para saber dónde están sus vecinos... ¡Y pa-ra echarlos de su propio territo-rio si se atreven a entrar en él, que el mirlo es muy territorial!

Y zorzalesMucho más variado aún es el can-to del zorzal común. Así como su silueta y tamaño son muy pare-cidos a los del mirlo, su plumaje es totalmente diferente: su dorso es marrón, y su vientre blanco y amarillento, con manchas oscu-ras color café. Muchas personas opinan que su canto está entre los más inspiradores de las aves que hay en Europa... Hasta que a gran parte del continente lle-gan desde África en primavera los ruiseñores.

Le gusta emitir sus melodías desde lugares altos pero ocultos. Por ejemplo, las copas de los ár-boles. Lo hace a todo volumen, in-corporando una asombrosa can-tidad de sonidos diferentes, que

Los primeros cantores del año

LA ESCUELA SALVAJE

[email protected] es escritor y divulgador.

se suceden sin parar a lo largo de hasta diez minutos.

Las aves cantoras emiten su música mediante un órgano lla-mado siringe: investiga cómo fun-ciona. También por qué se deno-mina así: quizá te sorprenda.

Además de para marcar su te-rritorio, el canto de los machos de estas y otras aves sirve para de-mostrar que están en buen esta-do de forma. El motivo es que las hembras solo se decidirán a crear una familia con aquellos que pa-rezcan más capaces. Así, esas me-

lodías que escuches desde tu ca-sa, camino de clase o desde el au-la, ¡son, a su manera, una versión muy antigua y natural de progra-mas como Operación Triunfo o Got Talent!

■ Para saber más. Esta aplica-ción de SEO/BirdLife es ideal pa-ra comenzar a reconocer los can-tos de nuestras especies de aves más comunes: bit.ly/3tUxiGt.

El mirlo común es uno de los más entusiastas tenores.

AVISOS

A Fundación María José Jove leva o seu museo virtual (MUV) a catro escolas rurais, e a que queira participar pode anotarse antes do 11 de febreiro. Os catro centros elixidos terán o MUV durante tres semanas, entre abril e xuño, e neste tempo mestres e alumnos poderán visitalo.

www.muv.fmjj.org

A Fundación Barrié acollerá dende o 12 de marzo, en primicia para España, unha exposición de traballos téxtiles feitos por artistas como Picasso, Matisse, Dalí, Hirst ou Warhol. Esta mostra foi organizada polo Fashion and Textile Museum de Londres. Son un centenar de obras que recollen as tendencias dos principais movementos artísticos, do fauvismo ao pop art.

A Fundación María José Jove leva o seu museo a catro escolas rurais

A Barrié trae unha exposición de téxtiles de Dalí e Warhol

Page 7: Fecha: 2022/01/26. Publicación: Suplemento La Voz de la

Comeza a publica-ción das reportaxes feitas polos estudan-tes no programa Xor-

nalismo na Escola, que organizan La Voz de Galicia e Norvento. Na primeira entrega, os alumnos de 1.º da ESO do colexio Torre de Lemos, de Monforte, fixeron un traballo sobre o tren e a vila no que investigaron a historia, a xeo-grafía e a economía da zona. A estrea da alta velocidade na ve-ciña Ourense fixo que os nenos quixeran saber máis, entender por que o ferrocarril do futuro non entra en Galicia pola súa vi-la, como hai 140 anos.

O profesor de Historia destes nenos, Luis Conde, cre que esa necesidade de saber é clave pa-ra a súa formación: «Son rapaces moi pequenos, acaban de che-gar de primaria, e para min foi

XORNALISMO NA ESCOLA

O CPR Torre de Lemos aborda as obras do tren dun xeito global

Historia, xeografía e mais economía nunha reportaxe sobre o ferrocarril

Un momento do traballo na clase por parte dos rapaces.

AS LECCIÓNS

moi interesante que se fixeran esa pregunta. Eles elixiron o te-ma e así traballamos».

Conde decidiu repartir os 22 estudantes en catro grupos. Un centrouse na historia do tren en Monforte usando a hemerote-ca de La Voz de Galicia. «Alí es-tá todo», di Conde, que tamén é profesor de Xeografía no colexio. Outro grupo saíu á zona da esta-ción para falar coa xente, cos ve-ciños, que lles contaron a histo-ria da época dourada do ferroca-rril. O terceiro grupo foi á propia

estación, a falar con traballado-res activos e xubilados. Coa in-formación fixeron unha posta en común e despois o cuarto grupo escribiu o texto.

«Malia o covid, os rapaces falaron con moita xente —di

Conde—, como un que falou cun amigo do seus avós que é fillo duns emigrantes e despedíanse na estación».

Ao traballo dedicáronlle, ade-mais do tempo fóra, tres clases de titoría, xa que Conde é o seu titor.

1

3

4

2

ESPÍRITO CRÍTICO

«Foi o que máis me gustou, que se preguntaran por que o AVE foi para Ourense e non para Monforte», di o seu profesor.

HISTORIA LOCAL«Souberon máis da súa localidade. Por min daría moitos máis temas locais, para que entendan o que lles rodea».

AUTONOMÍAOutra das grandes leccións aprendidas: «Tiveron que organizarse, falar coa xente pola rúa, presentarse e recoller as súas respostas. Son rapaces que acaban de deixar a primaria. Estou moi orgulloso deles».

SABER RESUMIR«Os rapaces falaron con moita xente, pero só publicamos as declaracións que máis nos gustaron. Iso lles supuxo un esforzo para resumir moi útil».

LE A REPORTAXE

■ Se queres ler a reportaxe do CPR Torre de Lemos escanea este QR ou teclea bit.ly/3r1QzE9. Ao final do texto hai opción para votar e compartilo.

Miércoles, 26 de enero del 2022

LA VOZ DE LA ESCUELA 7

Page 8: Fecha: 2022/01/26. Publicación: Suplemento La Voz de la

LA VOZ DE LA ESCUELA LA VOZ DE GALICIACoordinación: Sara Carreira / Asesoría: Jesús Garrido / Redacción: Cristina Porteiro, Olga Suárez, Sara Cabrero, Carlos Ocampo y Manuel Varela / Ilustración: Pinto & Chinto / Diseño: Manuela MariñoMIÉRCOLES, 26 de ENERO del 2022

M. VARELA

Afirma Eladio Otero que con la jubilación está «fantásticamen-te bien», pero un año después de empezar a disfrutar de ella sigue hablando como profesor y miem-bro del IES Sánchez Cantón, de Pontevedra, del que había sido director desde el 2011 y en el que impartió clases como profesor de Educación Física durante los úl-timos veinte años. El deporte si-gue siendo un pilar en su vida: camina varios kilómetros al día, sale en bicicleta y juega al tenis por las tardes.—Le encanta el deporte.—Es lo que siempre quise trans-mitir a los alumnos. La actividad física es fundamental. Siempre hay que estudiar, pero hay que dedicar una hora de ejercicio al día como mínimo, tanto para el equilibro psicológico como para mantenerse bien. Además, se evi-tan muchos problemas de salud, como los derivados de la obesi-dad. El otro día, por ejemplo, ve-nía de Combarro en bicicleta y me crucé con varios jóvenes con obesidad mórbida. Estoy seguro de que no son felices. El ejerci-cio ayuda a tener mejor la men-te. Estamos viviendo una pande-mia en ese sentido. La actividad física al aire libre recompone las ideas totalmente, hasta piensas mejor las cosas.—¿Cómo les transmitió esto a sus alumnos?—La Educación Física tiene unos contenidos y una programación, pero el bloque de condición físi-ca se puede trabajar de muchas maneras. Tiene que haber activi-dad física pura y dura, sin matar-se, pero que haya carreras, saltos, lanzamientos y juegos predepor-tivos. Estos son fundamentales, a nivel social integran muchísi-mo. Esta es la mejor asignatu-ra del currículo, da una sensa-ción completísima al terminar. Y en estos juegos aprovechas pa-

ra mandar consejos: que aprove-chen el día para hacer más acti-vidad. Para tonificarte no nece-sitas un gimnasio, el cuerpo se basta con unas repeticiones al día para adquirir tono.—¿Y qué hacer con los estudiantes que no quieren hacer deporte?—No les queda más remedio que entrar por el aro. Si no pueden, que bajen el ritmo, pero que par-ticipen. Cuando se intentaban es-caquear, con problemas físicos o lo que sea, los tenía en la grada y les pedía que ayudasen de alguna manera. Por ejemplo, apuntando la clase con papel y boli para que practiquen los ejercicios.—¿Con qué se queda de su eta-pa como profesor de Educación Física?—Con la actitud de la mayoría. Y es importante aprovechar los es-pacios externos al instituto. No-sotros usábamos eso: salir fue-ra. Estoy orgulloso de tenerlos esperando en clase, me metían

prisa porque ya estaban cambia-dos. Querían actividad.—Pero tenía poco tiempo para ello.—Sí, 50 minutos es muy poco. A veces llegan tarde y en otras ocasiones usan 10 minutos pa-ra cambiarse. No da tiempo. Me daba pena porque, cuando esta-ban a tope, terminaba la clase. Había otras veces que teníamos problemas con el espacio si llo-vía. Hacíamos la clase en el aula, con más de 30 alumnos, y yo in-tentaba repartir grupos y los po-nía a hacer juegos, siempre mo-viéndose. ¡Y vaya si sudan [ríe]! Lo que funciona es eso, jalear-los y animarlos a hacer deporte.—¿Es lo que más le enorgullece? —Hay que transmitir eso, si no lo vives y eres profesor de Educa-ción Física, puedes cubrir el ex-pediente, pero no es lo mismo. Me produce orgullo encontrar-me por la calle con chavales de 30 o 40 años que me paran y me

dicen: «Qué maravilla, gracias a aquellas clases hago deporte». Es el refuerzo positivo que tengo. —¿Qué consejos daría a un pro-fesor que esté empezando? —Que viva la asignatura. Hay profesores jóvenes buenísimos, cada vez con mejor formación. Les diría que intenten transmitir lo que sienten. Es la única asig-natura con recursos más que su-ficientes para hacer actividad fí-sica, seguir la programación y di-vertirse. Y les diría que recuerden a los estudiantes que la prepara-ción física esté siempre presen-te en sus vidas, que los chavales puedan amar la actividad física de forma natural y crearles el há-bito de hacer deporte. —Fue director desde el 2011 en el instituto, que cuenta con más de mil alumnos. ¿Cómo vivió esa etapa? —Yo siempre había querido ser profesor de Educación Física, pe-ro el director anterior me había

convencido para ser vicedirector. Ahí organicé viajes a la nieve e íbamos todos los años. Luego tu-ve que asumir la dirección. Tuve un equipo muy bueno, con bue-nos trabajadores que me ayuda-ron. Eso es una maravilla. Pero sufrí mucho porque es un cen-tro muy grande, con muchísimos alumnos, y estás muy expuesto. Siempre dije que los alumnos son lo mejor que tiene nuestro insti-tuto. Tienen resultados fantásti-co en selectividad todos los años, con premios extraordinarios de bachillerato. Ahora estoy recupe-rando todo lo que no podía ha-cer. Llegaba tan cansado de ca-beza y con dolor en los maxilares de apretar los dientes... El direc-tor se come todos los problemas.—¿Por eso se jubiló? —Hace tres años ni se me pasa-ba por la cabeza dejarlo porque disfrutaba mucho. Pero vino el covid, que lo complicó todo, y decidí jubilarme a los 60.

SUENA EL TIMBRE ELADIO OTERO LÓPEZDirector jubilado del IES Sánchez Cantón, de Pontevedra, y profesor de Educación Física

«El director se come todos los problemas», afirma Otero, que se retiró hace un año

«Siempre hay que estudiar, pero con al menos una hora de ejercicio físico al día»

El exdirector del instituto Sánchez Cantón, de Pontevedra, Eladio Otero. Foto: Ramón Leiro