MICHEL FOUCAULT

JAKITEAREN ARKEOLOGIA

SARRERA

Duela zenbai t ham ark a d a t a t ik hona historialarien interes a gehiago zuzend u da periodo luzeez ardura tz e r a ; emat e n du gorab e h e r a politikoak eta haue n inguruko gerta e r ak alde bater a utzi eta ahalegin tz en direla argitara emat e n oreka egonkorrak eta hauskai tzak, itzulera gabeko prozesu ak, amaiga b e k o arauket ak, mend e e t a n zehar joera bera izan eta euren gailurrera heldu ondore n usteka b e a n atzeraka egiten duten zenbai t fenom e n o, metake t a -mugim e n d u a k eta euren saturazio geldoak, oinarri handiak, higiezinak eta mutu ak, kondaira tradizionalen nahas m e n d u a k gerta er e n geruz a sendo batekin estali zituen ak. Analisi hau aurrera eram a t e ko historialariek badituz t e, alde bate tik, eurek landutako tresn ak eta, best e t ik, best e inorenga n dik jasotako ak: hala nola, hazkund e ekono mikoar e n eredu ak, elkartruke e n jarioaren azterket a kuantit a tiboa , demogr afiare n gorab e h e r e n perfilak, eguraldiari eta berare n aldaket ei buruzko ikerket ak, konsta n t e soziologikoen zehazt a p e n a , moldaer a teknikoen deskripzioa eta baita euren hedap e n eta iraupen a r e n a ere. Tresna haue n bidez historiaren alorrea n bereizi ahal izan dituzte zenbait sedime n t azio geruza ezberdin. Ordura arte ikerket ar e n gaia izan den gerta er e n segizio linealen lekua sakon eko erauzket a jokoek hartu dute. Azterket ar e n mailak biderkatu egin dira, mugikortas u n politikotik hasi eta «zibilizazio materialare n » geldota s u n e r a ino: maila bakoitzak bere hausturak ditu, bakoitzak berare n a best erik ez den aletze a , eta zenbat eta mailarik sakona go t a r a jaitsi ordua n eta luzeago ak izango dira etend ur ak . Gobernu e n , gerren eta goset e e n historia zalapar t a t s u a r e n gibeletik, itxuran mugiezineko, aldat s leuneko, historiak diseinatz e n dira: itsas bidee n historiak, gariaren edo urre -mea tz e e n historiak, lehorreko eta urezt a tu t ako laborantz a r e n historia, laboree n errotazioar e n historia, gizateriak goset e a r e n eta ugarita su n ar e n artea n lortu duen orekare n historia. Analisi tradizionalar e n galder a zaharre n ordez (esat er ako , Nola uztartu loturarik ez duten bi gerta e r a? Zein da bien arteko nahita ezko segizioa? Zer jarraipen dago euren artea n? Zer esan a hi atera tz e n da bien artetik? Defini al daiteke osotasu n bat ala kateak e t a soilak best erik ezingo ditugu burura tu?), best e mota bateko galder ak egingo dira aurreran tz e a n : Zer geruz a bereizi behar dira elkarren artea n? Zer mota t ako serieak finkatu behar dira? Zer periodizazio -irizpide hartu behar dugu serie bakoitzaren tz a t? Zer harre m a n -mota finka daiteke elkarren artea n (hierarkia, nagusit a s u n a , mailakak e t a , deter min azio unibokoa, kausalt a s u n zirkularra)? Serieen artea n zer serie ezar daiteke? Eta epe luzeko zein mailat an zehatz daiteke gerta er a bakoitzare n jarraipen a?

Alabaina, garai bere a n gutxi gorab e h e r a , historiaren izena izan arren berare n lanetik eta metodo tik aldentz e n diren diziplina horiet an , ostera, –ideien, zientzien, filosofiaren , pents a m e n d u a r e n edota literatur ar e n historia deritzen diziplinet an , alegia (euren arteko berezitas u n a k alde bater a utz daitezke une batez)– garaitza t edo mend e tz a t jotzen ziren batas u n

handiak utzi eta etet e -fenom e n o e t a n jarri dute arret a . Pentsa m e n d u a r e n segizio handien azpitik, gogo edo adime n kolektibo baten adieraz p e n masibo eta homoge n e o baten azpitik, existitzeko eta bere hasiera tik bere burua osatz eko amorra tz e n dago e n zientzia baten bilakaera seta tiare n azpitik, genero baten, forma baten , diziplina baten , jarduera teoriko baten iraupen a r e n azpitik, orain hausture n eragina antze m a t e a bilatzen da. Haustura haue n esta tu tu ak eta izaerak oso ezberdin ak dira. Batzuk G. Bachelard ek zehazt e n dituen ekintza eta atalas e episte m ologikoak izango dira: ezagu p e n e i dagokien ez euren metake t a amaiga b e a alde batera uzten dute, euren heltze geldoa mozten dute eta garai berri bate a n sarraraz t e n dituzte, euren jatorri enpirikotik eta hasierako motibazioet a t ik bana n tz e n dituzte, irudimen e zko konplizitat e ak araz te n dituzte. Horrela azterket a historikoari eskatz e n diote arrazionalt a s u n -mota berri bat bila dezala eta ez, ordea , hasiera isila iker dezala, ez bukaer a rik gabeko lehen aitzindarien bila aritzeko. Kontzeptu e n desplaz a m e n d u a eta eraldatz e a ere izango dira best e batzuk: G. Canguilhe m e n azterket ak izan daitezke honen adibide a . Hauek erakus t e n dute kontzeptu baten historia ez dela, guztiz, bere mailakako zehazke t a r e n a , eteng a b e hazten doan bere arrazoizkotas u n a r e n a , bere mailakako abstrakzioare n a , baizik eta bera non eratze n den eta baliozkoa egiten duten erem u ezberdine n a , erabilpen eko ondoz ondoko arau e n a , bera landu eta mamitu den inguru teoriko ugarien a . Bestalde , G. Canguilhe m e k berak ere egiten duen zientzien historiaren eskala mikroskopikoe n eta makroskopikoen arteko bereizket a dugu, haiet an ez baitira modu berea n bana tz e n gerta e r ak eta haue n ondorioak: aurkikuntz a bat, metodo bat mamitze a , jakitun baten lana, beraren huts egiteak, ez dute eragin bera eta ezin dira modu berea n deskribatu maila bate a n edo best e a n; ez da historia bera aurkituko idatzia leku ezberdine t a n . Birbana tz e errepikatu ak, hauek zientzia bat eta berare n tz a t , bere prese n tzia aldatz e n den neurrian, zenbait iragan agerraraz t e n dute, katea tz eko zenbait era, zenbai t hierarkia garran tzitsu, erabakitzeko zenbai t sare, zenbait teleologia; honela deskribap e n historikoak jakiteare n gaurkotas u n a r e n araber a taxutz en dira derrigor, bere eraldak e t ekin biderkatz e n dira eta euren buruar ekin haus t e n dute gelditu gabe (fenom e n o honi dagokionez , M. Serres jaunak ema n berria digu teoria mate m a t iken arloan). Sistem e n unitat e arkitektonikoak, M. Gueroltek aztertu dituen modukoak, hauek ez dute loturarik eraginen , tradizioen eta jarraipen kulturalen deskribap e n e kin, baizik eta barruko koheren tziekin, axiom ekin, kateak e t a deduktibo ekin eta bater a g a r ri t a s u n e kin. Azkene a n , zalantzarik gabe , etend ur a erradikalen ak haus tur ak dira, eraldatz e a r e n lan teoriko baten bidez gauz atz e n direnak «zientzia bat sortze a n bere iragan eko ideologiaz askatuz eta iragan hori ideologiko bezala agerraraziz 1». Honi gainera t u beharko litzaioke batasu n modur a ulertzen den azterket a literarioa, ez garai baten arima edo sentsibilitat e a , ez «talde ak », «eskolak», «belau n aldiak» edo «mugim e n d u a k », ezta ere bizitza eta bere «sorkuntz a » uztartu dituen egileare n nortasu n a , baizik eta lan baten , liburu baten testu baten egitura.

Eta azterket a historiko hauet a t ik aterako den –atera tz e n den– arazo handia ez da izango ezagu tz e a zein bidet a tik ezarri ahal izan diren jarraipen ak; nola sortu eta iraun ahal izan duen egitas m o bakarrak, ostertz bakarra , hainbes t e gogo ezberdin eta bata best e a r e n ondokoren tz a t ; zer jarduera eta zer oinarri biltzen duen trans misioen , berreskura tz e e n , ahanzture n eta errepikap e n e n jokoak; nola heda dezake e n etorburu ak bere erreinua beraren g a n d ik urrun eta sekula heltzen ez den amaierar aino; arazoa ez da aurreran tz e a n izango tradizioa edo arras to a , baizik eta zatiket a eta muga, ez da izango betikotzen den oinarria, baizik eta sorrera modura eta sorrere n berriztatz e modur a balio duten erab erritze ak. Honela ikusten dugu galder a -erem u bat zabaltzen dela, galderon artetik batzuk ezagu n ak zaizkigularik eta haue n bidez historiaren era berri honek bere teoria propioa ma mitze n ahalegintz e n da: nola zehaztu jarraitasu n- eza pents a tz e a zilegitzen duten kontzeptu ak (atalas e a , haustura , ebakidura , mutazioa, eraldak e t a )? Zer irizpideren bidez bereizi arazoak unitat e bezala: Zer da zientzia bat? Zer da lan bat? Zer da teoria bat? Zer da kontzept u bat? Zer da testu bat? Nola dibertsifikatu maila ezberdin ak norbera bertan kokatu ahal izateko eta bertara bakoitzak bere etendur ak eta bere aztertz eko erak ekar

ditzan? Zein da formalizazioare n maila legitimoa? Zein interpre t azioar e n a? Zein azterket a estrukturalare n a? Zein kausal ta s u n esleitzekoa?

Azken baten , pents a m e n d u a r e n , ezagu tz e n , filosofiaren eta literaturar e n historiak badirudi haus tur ak ugaritzen dituela eta jarraitasu n- ezaren harrotz e guztiak bilatzen dituela, historiak berez, historia hutsak, berriz, emat e n du gerta e r e n oldartze a baztertz en duela, egitura sendo a go a k bilatuz.

***

Alabaina, ez dadila inor liluratu gurutz a tz e honekin. Ez dezala inork irudikatu, itxurek naha s tu t a , historiaren diziplina batzuk jarraitasu n e t ik jarraitasu n- ezera iragan direla, eta best e ak , berriz, jarraita su n- ezen nahas m e n d u t ik etendur a rik gabeko batas u n handie t ar a iragan direla; ez da irudikatu behar politikaren , erakund e e n edo ekono miare n azterket a n gero eta arret a gehiago jarri izan zaienik muga p e n globalei eta ideien eta jakiteare n azterket a n gero eta arret a gehiago jarri zaienik jokoei eta diferentziei; ez da sinistu behar deskribap e n bi era hauek gurutz a tu direla, atzera ere, elkar aintzat hartu gabe.

Izan ere, arazo berak plant e a t u dira bi kasut a n , baina azalea n aurkako ondorioak izan dituzte. Arazook hitz batez labur daitezke: dokum e n t u a auzitan jartzea . Ez dadila gaizki -ulerturik egon: garbi dago historiaren gisako diziplina bat existitzen denetik dokum e n t u a k erabili izan direla, eurei galderak egin zaizkiela, eurei buruz galder ak egin direla; galdetu izan zaie ez bakarrik zer esan nahi zuten, baizik eta, baita ere, ea egia esat e n zuten eta zer arrazoi izan zezake t e n egia adieraz t e n dutela aldarrikatz eko, ea zintzoak edo gezurtiak ziren, ea ondo informat u ak edo ezjakinak ziren, jatorrizkoak edo aldatu ak. Baina galdera hauek guztiak eta egonezin kritiko handi hau helburu berari begira daud e: dokum e n t u e k dioten e tik edo iradokitzen duten e t ik abiatut a berreraiki nahi dute euren jatorria den iragan a , gaur egun urrunduz eta desa g er tz e n doan a euren atzea n; dokum e n t u a beti trata tu izan da, egun, isiltasun er a konde n a t u a izan den ahots baten hizkuntza bezala, honen arras to hauskor baina, beharb a d a , ulergarriare n modur a. Alabaina, mutazio bat dela- eta –oraingo a ez dena , baina oraindik inolaz ere burutu ez dena–, historiak dokum e n t u a ri buruzko bere jarrera aldatu egin du: lehen lana ez da, jada, izango bera interpre t a t z e a , ezta ebazt e a ere ea egia dioen edo zein den bere adierazp e n balioa, baizik eta dokum e n t u a r e n barrua n jardute a eta bera lantzea: bera antolatz en du, moztu, banat u, orden a t u , mailakatu , sailak finkatu, egokiaren eta ez egokiare n artea n bereizten du, elem e n t u a k bana n d u , batasu n a k definitu, harre m a n a k deskribatu. Dokum e nt u a ez da, orduan, historiaren tz ako gai inertea , historia gizon -emaku m e e k egin edo esan duten a berreraikitzen ahalegind uko da berare n bidez, kontu haue n arras to a best erik gera tz en ez den kasuet a n : dokum e n t uzko ehun e a n batasu n a k definitzea bilatuko du, hala nola multzoak, sailak, harre m a n a k. Historia askatu behar da denbor a luzez bere tz a t atse gin ez hartu duen irudiaz, justifikazio antropologiko modura balio izan diona: hots, milaka urteko memoria kolektibo baten justifikazioa, agiri materialez baliatuz oroitzap e n a k berriro burura dakartz an a . Historia beti eta nonahi, gizarte guztiet a n , iraupen a r e n forma espont a n e o a k, nola antola tu ak, erakus t e n dituen dokum e n t a zio materialak (liburuak, testu ak, konta er ak , erregis troak, batzar -agiriak, eraikuntz ak, erakund e a k, araudiak, teknikak, gaiak, ohiturak eta abar) lantze a eta baliatze a da. Dokume nt u a ez da berez eta eskubide osoz memoria izango den historiaren zorioneko tresn a; historia zera da: gizarte jakin batek bere tik bana n d u ezina zaion dokum e n t u -lantzeko eta aitorpe n a emat eko duen modu a.

Labur esan d a , historia, era tradizionale a n , iragan eko monu m e n t u a k «me m oriza tz e n » ahalegin tz en da, eurak dokum e n t u bihurtzen, eta hitz eragingo die berez sarritan hitzezkoak ez diren eta isilean dioten az best e zerbait dioten arrasto ei . Gaur egun historiak dokum e n t u a k monu m e n t u bihurtzen ditu, gizakiek utzitako arrasto ak deszifratz en ditu, lehen aztarn e t a n oinarrituz ahalegin tz en bazen

gizakiak zer izan ziren jakiten, orain osagai multzo bat agerraraz t e n du; osagai horiek bakartu behar dira, taldeka tu , egokiak bihurtu, elkarren artea n harre m a n e a n jarri, multzoak sortu. Garai baten, arkeologia monu m e n t u mutu e n , arras to bizigab e e n , testuingururik gabeko gaien eta iragan ak utzitako gauz ez ardura tz e n zen diziplina zene a n historiaran tz jotzen zuen eta bere lana diskurtso historikora itzuliz hartzen zuen bere zentzua . Esan ahal izango da, hitzekin pittin bat jokoa eginaz, gaurko historiak arkeologiara n tz jotzen duela, monu m e n t u a r e n barruko deskribap e n e r a .

Hemen dik zenbai t ondorio aterako dira. Eta lehen a aipatu den azalekot as u n -efektua izango da: ideien historian haus tur ak ugaltze a , historia hutsar e n baitan denbor a tarte luzeak sortze a . Historia huts honek, bere era tradizionale a n , egitat e e n edo data jakineko gerta er e n arteko harre m a n a k definitzea zuen helburu a (hala nola, kausalt a s u n soileko harre m a n a , muga p e n zirkularra, aurkakota s u n a , adieraz p e n a ) . Saila behin ema n d a , kontua zen osagai bakoitzaren arteko hurbiltasu n a zehazt e a . Aurreran tz e a n , arazoa sailak eratze a izango da: sail bakoitzaren tz a t bere osagai ak definitzea , bere mugak zehazt e a , berari dagokion harre m a n -mota berezia agerrar az t e a , berari dagokion legea formulatz e a eta, honet az guztiaz gain, sail ezberdine n arteko harre m a n a k deskribatz e a , honela sailen sailak, edo «koadro ak », eratz eko: hortik letorke geruz en ugalket a, euren erauzke t a , eurei dagozkien denbor e n eta kronologien berezitas u n a ; hortik gerta e r a garran tzitsu ak (ondorio kateak e t a luzea darraien a) bereizi beharra , garran tzi txikieneko ak bereizi beharra , baina baita guztiz maila ezberdin eko gerta er a -motak ere: laburrak batzuk, erdi iraupen e ko a k best e ak –esat er ako, teknika jakin baten hedap e n a edo diruare n eskas t e a– eta best e batzuk, azkenik, garap e n geldokoak, adibidez, oreka demogr afikoa edo ekonomiar e n klima aldaket a bati pausoka moldatu beharra; hortik dator sail luzeak agerrar azi ahal izateko aukera, gerta er a arraroz edo errepikatz e n diren gerta e r ez osatut ako ak. Gaur egungo historian denboraldi luzeak agertz e a ez da historiaren filosofietara itzultzea eta ezta mundu ar e n garai handie t a r a , edo zibilizazioen patue t a n aurretik idatzitako fasee t a r a , itzultzea ere, baizik eta adostu t ako metodo e n bidez sailen elaborazioare n ondorioa da. Alabaina, ideien, pents a e r e n eta zientzien historian mutazio berak aurkako ondorioa ekarri du: kontzien tziare n aurrera bid e a –edo arrazoiare n teleologia edo giza pents a e r a r e n eboluzioa– osatz en duen sail luzea bereizi du; bater a tz e a r e n eta gailurra jotzeare n gaiak auzitan jarri ditu, totalizatzeko aukerak zalantz an jarri ditu. Elkarren ondoan, elkarren segidan , bata best e a r e n gaine a n jartzen diren edo eske m a lineal batera murriztu ezinik gurutz a tz e n diren sail ezberdine n bereizket a ekarri du. Horrela, arrazoiaren eteng a b e k o kronologia honen lekuan –zeinak helezina den jatorrira, irekiera fundatz ailera, joarazt e n gaituen– agertz e n dira batzue t a n laburrak diren eskalak, elkarren artea n ezberdin ak direnak, lege bakarra onartze n ez duten ak , sarritan bakoitzak berea duen historia -mota duen a, murriztu ezin direnak berega n a t z e n duen, aurrera egiten duen eta gogora tz e n duen kontzien tzia eredu orokor batera .

Bigarren ondorioa: jarraitasu n- ezaren adigaiak leku goren a hartzen du historia diziplinet a n . Historiaren era klasikoan jarraita su n- eza ema n a eta pents a ezin a zen aldi bere a n : sakab a n a t u t a k o gerta er e n artea n agertz e n zena –erabakiak, gerta e r ak , ekimen ak, aurkikuntz ak– eta analisiaren bidez saihes tu a , murriztua , ezaba t u a izan behar zena gerta e r e n jarraipen a ager zedin. Jarraitasun-eza, denbor azko barreiake t a r e n estigm a horixe, hain zuzen, historiatik ezaba tz e a izango zen historialariaren eginbe h ar r a . Bera bihurtu da orain, berriz, azterket a historikoare n oinarrizko osagarriet ako bat. Modu hirukoitze a n agertz e n da. Hasteko, historialariak gurat a egindako eragiket a bat da (ez, ostera, berak jorratu behar duen materiale tik gogoz kontra jasotzen duen zerbait): izan ere, berak, hipotesi siste m a t iko modura gutxienez , azterket a r e n ahalezko mailak bereizi behar ditu, hala nola bakoitzari dagozkion metodo ak eta komeni zaizkion aldizkatz e ak . Bera, bigarrenik, bere deskribap e n a r e n emai tza da (eta ez azterket a r e n ondorioz deus ez t a t u behar den ezer): izan ere, aurkitu nahi duen a prozesu baten mugak dira, bihurgu n e baten inflexio -puntua , mugim e n d u erregula tz aile baten aldera nzke t a , oszilazio baten mugak,

funtziona m e n d u baten atalas e a , kausal ta s u n biribil baten haus tur a unea . Eta, hirugarre nik, lanak eten ga b e zehazt e n dihardu e n kontzeptu a da (bera alde batera utzi gabe , bi irudi positiboren artea n dago e n zuritasun uniform e a eta aiherga bailitzan); izendatz e n zaion erem u a r e n eta mailaren arab er a forma eta funtzio berezi bat hartuko du: ez dugu berba egiten jarraita su n- ez berari buruz deskribatz e n dugun e a n atalas e episte m ologiko bat edo biztanleria -kurba batek goraka egiten duen puntua edo teknika aldake t a bat. Adigai paradoxikoa jarraita su n- ezaren hau: aldi bere a n ikerket ar e n tresna eta gaia baita, berak muga tz e n baitu arlo bat zeina bera ondorioa den, esparru ak banaka tz e n baititu, nahiz eta ezin diren esparru horiek finkatu eurak aldera tuz ez bada eta, azken e a n , beharb a d a , ez delako historialariare n diskurtso a n aurkitzen den kontzep tu soila izango, baizik eta historialariak berak isilean aurresu p o s a t z e n duen zerbait: nola hitz egin ahal izango luke, best el a , historiak –eta berare n historiak– gai bezala eskaintze n dion haus tur a hori gabe? Historia berriaren ezaugarri funtsezko e n e t a k o bat jarraita su n- ezaren desplaz a m e n d u a da: oztopoa izatetik praktikara pasa tz e a , historialariare n diskurtsoa n integra tz e a , eta hem e n ez du jokatuko deus ez t a t u behar den kanpotiko ezbeh ar baten paper a , baizik eta erabiliko den kontzeptu eraginkor baten a ; eta hori guztia dela eta, zeinue n alderanzk e t a honi eskerrak, jarraitasu n- eza ez da izango gehiago irakurket a historikoare n nega tibo a (bere aldera n tzizkoa, bere porrot a, bere ahalm e n a r e n muga) baizik eta bere gaia muga tz e n duen eta bere azterket ari balioa emat e n dion osagai positiboa.

Hirugarren ondorioa: historia global baten aukera desa g er tz e n eta diseinu oso ezberdin bat zirriborratz en hast en da, historia orokorra dei daiteke e n horretx e n zirriborroa, alegia. Historia global baten egitas m o a k zibilizazio baten forma orokorra berreraikitze a bilatzen du, gizarte baten hast ap e n a (materiala nahiz espirituala), garai bateko fenom e n o guztien esan a hi bater ako a , euren kohesioa azaltzen duen legea –metafora erabiliz garai baten «aurp e gia » deritzona–. Era honet ako egitas m o a hipotesi bi edo hiruri lotuta dago: suposa tz e n da ondo definitutako espazio -denbor azko esparru bateko gerta er a guztien artea n , arrasto a aurkitu ahal izan zaien fenom e n o guztien artea n , harre m a n homoge n e o e n sistem a bat finkatu ahal izan behar dela, hauet ako bakoitza ondoriozta tz e a zilegiko duen kausal ta s u n sarea , alegia, analogia -harre m a n a k elkar nola sinbolizatze n duten erakus t e n duten ak , edo baita erakus t e n duten ak ere nola adieraz t e n duten guztiek muinare n erdi bat eta berber a ; supos a tz e n da, best alde , historikotasu n a r e n forma bakarrak eta berber ak biltzen dituela egitura ekono mikoak, gizarte egonkort as u n a k, pents a m old e e n inertzia, ohikuntz a teknikoak, jokaera politikoak, eta guztiei eraldake t a -mota bera ezartzen diela; suposa tz e n da, azkenik, historia bera artikula daiteke el a batas u n handit an –estadio edo fasee t a n– euren baitan dagokien euren kohesio -hast a p e n a biltzen duten ak. Postulatu hauet az eztab aid a tz e n du historia berriak auzitan jartzen dituen e a n sailak, zatiketak, mugak, mailen arteko ezberdin t a s u n a k , desorek ak, berezitas u n kronologikoak, irauteko modu bereziak, harre m a n e n ahalezko motak. Baina honela berak ez du bilatuko bakarrik historia ezberdin ak mamitz e a , elkarren ondoan jarrita egongo direnak eta elkarrekiko askeak izango direnak: hala nola, ekono miar e n historia erakund e e n a r e n ondoa n, hauen aldam e n e a n zientziena , erlijioena edo literatur e n a ; ez du bilatuko, ezta ere, historia ezberdin haue n artea n azpimarra tz e a datu e n arteko kointzidentziak edo formen edo zentzu e n analogiak. Orain agertz e n den arazoa –eta historia orokor baten eginbe h ar r a definitzen duen a– izango da muga tz e a sail ezberdin horien artea n zein harre m a n -mota deskriba daiteke e n legitimoki; zer siste m a bertikal era dezaket e n eurek; zer korrelazio eta mend er a t z e -joko dago e n euren artea n; zer ondorio izan dezake t e n desorek ek, denbor a t a s u n ezberdin ek, iraupe n ezberdin ek; zer multzo ezberdine t a n ager daitezke e n aldi berea n osagai jakin batzuk; laburbilduz, ez bakarrik zer sail baizik eta baita zer «sailen sail» (edo best e hitz batzue t a n , zer taula 2) osa daitezke e n . Deskribap e n global batek fenom e n o guztiak erdigun e bakar baten ingurua n biltzen ditu: hast a p e n a , esan a hi a , espiritua, mundu ikuskera , multzoar e n forma; historia orokor batek, aitzitik, sakab a n a k e t a baten espazioa agerraraziko luke.

Bukatzeko azken ondorioa: historia berriak aurrez aurre egiten du zenbait arazo metodologikorekin; hauen artetik zenbai t ek zalantz arik gabe bera baino askoz lehen a go t ik existitzen ziren eta orain euren osotasu n e a n hartu t a bera ezaugarri tzen dute. Hauen artea n honakook aipa daitezke: agirien corpus kohere n t e a k eta homog e n e o a k osatze a (corpus irekiak edo itxiak, burutuak edo burutug a b e a k); haut a tz e -hast a p e n bat ezartze a (nahi den arab er ako a: dela agiri mordoa modu sakone a n jorratzeko, dela datu -biltze esta tis tikoko metodo e n araber ako laginak atera tz eko, dela aldez aurretik osagai adieraz garrien ak zehazt e n ahalegin tz eko); azterket a mailaren eta berare n tz a t nabar m e n g a r riak diren osagai e n definizioa (ikertut ako materialea n adierazp e n numerikoak nabar m e n a r a z daitezke; nabar m e n a r a z daitezke, halaber , gerta e r ei , erakund e e i , jarduerei buruzko errefere n tziak –esplizituak nahiz ez– ; erabilitako hitzak, erabilpen eko arau ak, adieraz t e n duten erem u sem a n t ikoa eta guzti, edo, gehiago oraindik, proposizioen egitura formala eta batzen dituen katea tz e -motak); azterket a -metodo baten zehazt a p e n a (datue n lanket a kuanti t a tibo a , zehaztu daitezke e n ezaugarri batzue n araber ako deskonpos a k e t a , ezaug arri horiei buruz ikertuko da euren arteko korrelazioa, dezifrape n interpre t a t ibo a , maiztasu n e n eta banak e t e n azterket a); lantzen ari den materiala artikulatz en duten multzoen eta azpimultzoe n muga p e n a , (eskuald e ak , denboraldiak, prozesu unitarioak); multzo bat ezaug arri tze a baime n tz e n duten harre m a n e n muga p e n a (harre m a n numerikoak edo logikoak izan daitezke; eta baita harre m a n funtzional ak, kausalak, analogikoak; izan daiteke adierazle ar e n eta adieraziaren arteko harre m a n a ) .

***

Historiaren mutazio episte m ologiko hau ez dago burutua oraindik gaur egun. Alabaina, ez da atzo bertako kontua, izan ere, zalantz arik gabe Marxeng a n ain o jo ahal izango dugu haren abiapu n tu a aurkitzeko. Baina denbora luzea joan zen ondorioak izateko. Gure egunot a n oraindik, eta, batez ere, pentsa m e n d u a r e n historiari dagokione a n , ez da erregis tr a t u a izan eta ez da berari buruz hausn ark e t a rik egin, orainagoko best e eraldak e t a batzuk, berriz, bai erregis t r a tu ak eta hausn ar tu a k izan diren arren –hizkuntzalaritzare n ak esa t e r ako–. Emate n du bereziki zaila izan dela, gizakiek euren ideia eta euren ezagu p e n propioen historia hau berriro moldatz e a n teoria orokor bat formula tz e a jarraita su n- ezaz, sailez, mugez, batas u n e z , orden a espezifikoez, autono miez eta bereizitako mend e t a s u n e z . Ohikoa izan dene a n jatorriak bilatze a , aurrekarien lerroan barren a atzerak a jotzea muga p e nik gabe, tradizioak susp er tz e a , kurba ebolutiboei jarraitzea , teleologiak proiekta tz e a eta bizitzaren metafore t a r a jotzea eten gabe, badirudi higuin berezi bat sumatz e n zela diferentzia pents a tz eko, urrunket ak eta sakab a n a k e t a k deskribatz eko, berber ar e n forma lasaigarria bereizteko. Zehazkiago oraindik, badirudi atalas e , mutazio, sistem a indepe n d e n t e , sail muga tu eta era honet ako kontzept u e t a t ik –berez historialariek darabiltzat e n modu a n– nekez a dela teoria zertzea , ondorio orokorrak atera tz e a eta baita inplikazio guztiak eratortz e a ere. Ematen du beldur garela best e a pents a tz eko geure pents a m e n d u a r e n denbora berea n .

Bada honet a r ako arrazoi bat. Pentsa m e n d u a r e n historiak iraun ahal izango balu jarraitasu n eten ga b e e n baita izaten, gelditu gabe lotuko balitu kateak e t ak –inongo azterket a rik dese gin ezingo lituzkeen a abstrakziora jo gabe– ehund uko balitu, gizon -emaku m e e k esan eta egiten duten guztiaren ingurua n , bere buruaz iragarp e n a k egingo lituzket e n sintesi ilunak, bera gerta tu eta amaiga b e ki etorkizuner a n tz eram a n g o luketen ak , babe sl eku pribilegiatu a izango litzateke kontzien tziare n subiranot a s u n e r a k o. Historia jarraitua , bera da subjektu ar e n funtzio fundatz ailear e n ezinbes t eko korrelatu a , ihes egin dion guztia berriro berega n a t u ko duen berm e a ; asegur a t uko duen a denbor ak ez duela ezer barreia tuko berregind ako batas u n bater a ekarri gabe berriro, aginduko duen a subjektuak –kontzientzia historikoare n forman– ezberdint as u n a dela -eta

urrun mant e n tz e n diren gauz a guztiak berreskura t uko dituela egun bate a n eta euren nagusit a s u n a berrez arriko duela, bere bizilekua dei daiteke e n a aurkituz. Azterket a historikoa jarraituare n diskurtso bihurtze a eta giza kontzientzia bilakaer a ororen eta jardut e ororen jatorrizko subjektu bihurtze a , hauex ek biak dira pentsa m e n d u -siste m a berare n bi azalak. Denbora totalizazio modura burura tz e n da eta iraultzak kontzien tzia hartze a best erik ez dira.

Forma ezberdin ak hartuz, gai honek eteng a b e k o paper a jokatu du XIX. mend e a z geroztik: hain zuzen, desze n tr a m e n d u guztien aurrea n subjektu ar e n subiranot a s u n a eta antropologiar e n eta huma nis m o a r e n irudi bizkiak salbatz e a . Marxek –produkzio -harre m a n e n , deter min azio ekono mikoe n eta klase e n arteko borrokare n azterket a historikoare n bidez– gauz atu t ako desze n tr a m e n d u a r e n aurre a n XIX. mend e a r e n bukaer a aldera historia global bat bilatzeko bidea ema n du, honet a n gizarte bateko ezberdint a s u n guztiak forma bakar batera murriztu ahal izango lirateke, mundu ikuskera baten antolakuntz a r a , balio -sistem a bat ezartzer a , zibilizazio -mota koheren t e bater a. Genealogia nietzsch e a rr ak gauz atu t ako desze n tr a m e n d u a r e n aurrea n arrazionalt a s u n a gizateriaren telosa bihurtuko duen jatorrizko oinarriari buruzko ikerket a kontrajarri du eta pentsa m e n d u a r e n historia osoa lotu du arrazionalt a s u n horren babe s a r ekin, teleologia horri eust e a r ekin eta beti beharrezko a den oinarri horret ar a n t z itzultzearekin. Azkenik, orainago psikoan alisiare n , hizkuntzalaritzare n , etnologiare n ikerket ek subjektu a desz en t r a t u dute bere nahiaren lege ekiko, bere hizkuntzare n formekiko, bere jardut e a r e n arauekiko, bere diskurtso mitiko edo alegiazkoar ekiko; argi zegoe n e a n gizakiak, bera zenari buruz galdeka tu a , ezin zuela bere sexualit at e a r e n eta bere inkontzien t e a r e n kontu ema n, ezta bere hizkuntz ar e n forma sistem a t ikoe n a edo bere fikzioen erregulart a s u n a r e n a ere, historiaren jarraita su n ar e n gaia berpiztu egin da: etend ur azko a izango ez den historia, bilakaer azko a baino; harre m a n -jokoa izango ez dena, barruko dinamis m o a baino; siste m a izango ez dena , askat as u n a r e n lan gogorra baino; forma izango ez dena , baizik eta kontzientzia baten eten ga b e k o eginah al a bere buruari heltzen diona eta ahalegintz e n dena bere burua atze m a t e n bere baldintzarik sakon e n e t a r a ino: etend ur a rik gabeko pazientzia luzea izango litzateke e n historia bat eta, aldi berea n , muga guztiak apurtz en bukatz en duen mugim e n d u baten bizitasun a ere. Egituren «mugiezint as u n a ri», euren sistem a «itxiari», euren nahitaezko «sinkroniari» historiaren irekitasun bizia kontrajar tz en duen gai hau baliaraz t eko beharrezkoa da, jakina, azterket a historikoet a n uko egitea jarraita su n- ezaren erabilpen ari, mailen eta muge n definizioari, sail espezifikoen deskribap e n a ri , ezberdin t a s u n -joko osoare n egun er a t z e a ri . Joera dago, beraz, Marx antropologizatz eko, bera totalitat e e n historialari bihurtzeko, eta berare n g a n huma nis m o a r e n asmo a aurkitzeko; joera dago, beraz, Nietzsch e filosofia transz e n d e n t a l ar e n ikuspe gi tik interpre t a tz eko eta bere gene alogia jatorriaren bilakuntz ar e n egitas m o baten mailara jaitsaraz t eko; joera dago, azkenik, alde bater a uzteko, sekula loratu izan ez balitz bezala, historia berriak gaur egun propos a tz e n duen arazo metodologikoen erem u hori guztia. Izan ere, egiaz ta tuko balitz diziplina historiko guztiet a n plant e a tz e n dela jarraitasu n- ezen arazoa, hala nola, sistem e n a eta eraldak e t e n a , sailena eta atalas e e n a , (eta ez gutxiago ideiez edo zientziez ardura tz e n diren diziplinet a n , ekono miaz edo gizarte ez ardura tz e n direne t a n baino), ordua n nola kontrajarri ahal izango lirateke zilegitasu n zantzure n batekin «bilaka er a » eta «siste m a », mugim e n d u a eta erregulazio zirkularrak, edo arinkeriaz eta burua nekatu gabe esat e n den modu a n «historia» eta «egitura »?

Funtzio kontserb a tz aile bera egongo da ekinea n kultur totalitat e e n gaian (izan ere, hone g a t ik Marx kritikatu a eta mozorrotu a izan da), jatorriari buruzko ikerkuntz are n gaian (Nietzsch eri kontrajarri izan zaiona ondore n Nietzsche bera horret a n txerta tu nahi izan delarik), eta historia bizi, jarrai eta ireki baten gaian. Oihu egingo da asasin a tu t ako historiaga t ik ikustea n azterket a historiko bate a n –eta bereziki pents a m e n d u e z , ideiez eta ezagu p e n e z dihardu gu n e a n– modu nabar m e n e gi a n erabiltzen direla jarraitasu n- ezaren eta diferentziaren kategoriak, atalas e a r e n , haus tur ar e n eta eraldak e t a r e n adigaiak, sailen eta muge n deskribap e n a k . Salatuko da hor historiaren bazter t ezineko eskubide e n aurkako eraso a eta baita ahalezko historikotas u n ororen oinarrien aurkako a ere. Baina ez du inork bere burua naha s tu behar, hain ozen negar egiten bada ez da

historiaren desag e r p e n a g a t ik, baizik eta ezkutua n , baina oso -osorik, subjektua r e n jarduera sintetikoari uztartu a dagokion historiaren formare n ezab ak e t a g a t ik; negar egiten da kontzien tziare n subiranot a s u n a ri aterpe a ema n behar dion bilakaer a g a t ik (mitoak, ahaide t a s u n -sistem a k, hizkuntzak, sexualit at e a edo nahime n a baino seguru a g o a eta babes handiagoko a dena); negar egiten da egitas m o a r e n bidez zentzuar e n eginbe h a rr a edo totalizazioare n mugim e n d u a susper tz eko aukera g a t ik, eta baita muga p e n materialen , arau praktikoen , siste m a inkontzien t e e n , harre m a n zorrotzen baina hausn ar tu gabe e n , bizi izandako edoz ein esperien tziat a t ik at daud e n korrelazioen jokoak susp er tz eko aukera g a t ik ere; negar egiten da historiaren erabilera ideologikoa g a t ik, zeinare n bidez ahalegin a egiten den gizakiari itzultzeko mend e bat baino gehiago a n zehar eteng a b e ihes egin dion guztia. Garai bateko altxor guztiak historia honen hiri zaharre a n pilatu dira; sendo a zela uste izan da; sakralizatu izan da; pents a m e n d u antropologikoar e n azken kokalekutz a t jo izan da; uste izan da beraren kontra anker jokatu duten haiex ek harrap a t u a k izan ahal izango zirela; uste izan da eurak jagole arret a t s u a k bihurtu ahal izango zirela. Baina gotorleku zahar hau aspaldi utzi dute bertan behera historialariek eta joand a dira lanera best e leku batzue t a r a ; ezagu n zen ez zutela berm a tz e n Marxek eta Nietzsch ek bere tik espero izan zuten zaintza. Ezin zen eurekin gehiago konta tu pribilegioak gordetz eko, ezta baiezta tz eko ere berriro (eta Jainkoak daki beharrezko a izango ote den gaur egungo larritasun e a n ) historiak, berak bai gutxienez , bizirik eta jarrai dirauela, bera dela auzitan dagoe n gaiari dagokione a n ziurtasun a r e n , adiskidetz e a r e n , lo lasaituare n atsed e nl ek u a .

Puntu honet a n zehaz t e n da Histoire de la Folie, Naissanc e de la clinique, Les Mots et les Choses lanet a n , modu oso inperfektu bate a n best erik ez bada ere, diseinatu den eginkizun a. Eginkizun honen bidez ahaleginak egiten dira historiaren erem u a n oro har gauz atz e n diren mutazioak neurtz eko; eginkizun honet a n auzitan jartzen dira ideien historiari dagozkion metodo ak, mugak eta gaiak; eginkizun honen bidez ahaleginak egiten dira antropologiako azken loturak askatz eko; eginkizun honek, horren ordaine a n , agerrar azi nahiko du nola eratu ahal izango ziren lotura horiek. Lanok nolabait eko desord e n a bate a n burura tu ak izan dira eta euren artikulazio orokorra argi eta garbi definitu barik. Bazen garaia eurei kohere n tzia emat eko, edo gutxienez horret ar ako ahaleginak egiteko. Ahalegin horren emaitz a aurrea n duzun liburu hau da.

Ohar batzuk, hasi aurre tik eta edozein gaizki -ulertu saihes t eko.

— Arazoa ez da izango historiaren eremur a , eta bereziki ezagutze n historiaren e r a , metodo estrukturalis ta bat transfe ritze a , azterke t a r e n best e alor batzue t a n proba tu a izan dena. Kontua izango da jakite historikoaren eremu a n burutzea r dagoen eraldake t a autoktono baten hastap e n a k eta ondorioak zabaltzea . Nahikoa litekeen a da eraldake t a hau, berak plantea tz e n dituen arazoak, darabiltzan tresnak, beraren bidez definitzen diren kontzeptu ak, erdies t e n dituen emaitzak, ez daitezela izan, neurri bate r aino, azterke t a estrukturala deritzon horrekiko arrotzak. Alabaina ez da azterke t a hau jokoan dagoen a bereziki.

— Arazoa ez da (are gutxiago oraindik) kultur totalita t e e n (mundu ikuskerak direla, tipo idealak direla, garai ezberdinen espiritu berezia direla) kategoriak erabiltzea historiari ezar tzeko azterke t a kulturalar en formak. Deskriba tu t ako sailak, finkatu t ako mugak, ezarrit ako alderake t ak eta korrelazioak ez dira etza t en antzinako historiaren filosofietan , haatik, euren xedea teleologiak eta totalizazioak auzitan jartzea da.

— Arazoa antropologiako gaitik askea izango den metodo bat definitzea den neurrian, ikusiko da ondoan zirriborra tuko dudan teoriak harre m a n bikoitza duela orain arte egin diren ikerke t ekin. Alde bate tik, ahaleginduko da formulatzen modu orokorrean (eta zuzenke t a ugarirekin eta asko landuaz) ikerke t a horie tan erabili diren tresnak, bai euren jardune a n baliatu t akoak bai euren helburuak ezarritako premiaga t ik ma mitu t ako ak. Baina, best alde, indartu egiten da edozein mota t ako antropologis motik garbia izango den metodo a definitzean lortu diren emaitzekin. Bera datzan lurzorua berak aurkitu duen berbera da. Eromen a ri buruzko ikerket ak eta psikologia baten agerpe n a –gaixota su n a ri eta medikuntza klinikoaren sorrera ri buruzkoa, bizitzaren zientziei buruzkoa, hizkuntzari eta ekono miari buruzkoa–, neurri batea n itsuak izan diren ahaleginak izan dira, baina argitzen joango dira, ez bakarrik euren metodoa pittinka -

-pittinka zehazt en doalako, baizik eta –humanis mo ari eta antropologiari buruzko eztabaida horret an– aurkitzen dutelako euren ahalbide historikoaren puntua .

Hitz bate a n esand a , lan hau, bere aurrekoak bezala, ez da txerta tz e n –ez behintz a t zuzen e a n eta ezta lehen asmo a n ere– egiturari buruzko eztab aid a n (bera genesiari, historiari edo bilakaer a ri kontrajarrita), haatik, txerta tz e n da gizakiari, kontzien tziari, jatorriari eta subjektu ari buruzko galderak agertz e n diren, hazten diren, gurutz a tz e n diren eta zehazt e n diren arloan. Alabaina, zalantzarik gabe, ez da zentzug a b e a izango esat e a egiturare n arazoa ere plant e a tz e n dela bertan.

Lan hau ez da Histoire de la folie, Naissanc e de la Clinique edo Les Mots et les Choses lanet a n irakur daiteke e n a r e n birmoldake t a eta deskripzio zehatz a . Makinatxo bat puntu t a n ezberdina da. Aldi bere a n , zenbait zuzenket a eta barruko kritika biltzen du. Modu orokorrea n esand a , histoire de la folie lanea n zati handiegia –eta benet a n enigm at ikoa gainera– emat e n zitzaion bertan «esp eri en tzia» modura izendat u a aurki zitekee n ari , honela erakus t e n zelarik zer hurrea n nengo e n historiaren subjektu anonimo eta orokorra onartze tik; Naissanc e de la clinique lanea n behin eta berriz azterket a estrukturalera jotzeak bazekarre n berarekin plante a t u t a ko arazoa eta arkeologiari dagokion maila alde batera geratz eko arriskua; eta, azkenik, Les mots et les Choses lanea n mugarri tze metodologikoar e n faltak eram a n ahal izan du pents a tz er a nire analisiak totalitat e kulturalak balira bezala burura tu ditudala. Tristatz en nau ez naizela gai izan arrisku hauek saihes t eko, eta nire burua kontsola tz e n dut neuri esan az eurak nire eginkizune a n bertan txerta tu t a daud el a, izan ere, eginkizun honek, bere neurket ak egin ahal izateko, baztertu behar izan ditu bai metodo ezberdin horiek eta baita historiaren forma ezberdin horiek ere; eta gainer a, plant e a t u dizkidat e n galderarik gabe 3 , aurkeztu t ako zailtasunik gabe, eragoz p e nik gabe, inolako zalantza barik ez nukee n hain modu argi eta garbian diseinatz e n ikusiko ordutik aurrera, gogoz edo gogoz kontra, lotuta nauka n eginkizun a. Hortik dator testu honen kontu handiko eta duda -mudako estiloa: uneoro urruntas u n a hartzen du, alderdi guztiekiko neurrit asu n a erakus t e n du, hazta m uk a doa hauen muge t a r a ino , talka egiten du esan nahi ez duen ar ekin, lubakiak egiten ditu bere bidea definitzeko. Uneoro salatze n du gerta daiteke e n edoz ein nahas m e n d u . Uko egiten dio bere identit at e a ri , baina ez aldez aurretik zera esan gabe: ni ez naiz ez hau eta ez best e a . Ez da kritikoa, gehien e t a n ; ez dago esat erik denak, alde bateko ak nahiz best eko ak, oker daud el a . Hemen go hau, bere inguruko e t a tik kanpoa n , kokagun e propioa definitzeko lana da; gainer ako ak isiltasun er a murrizteko ahalegin a baino gehiago (euren asmo a alferrikakoa dela aldarrikatuz) aipatu duda n gune zuria definitzeko lana, eta gune honek tankera hartzen du astiro -astiro nik oraindik hain prekarioa eta ez ziurra deritzoda n diskurtso bate a n .

***

— Ez al zaude diozunaz seguru? Aldatu behar al duzu atzera ere, plant e a t u dizkizuten galdere t a t ik aldend u, esan behar al duzu kontrako arrazoiek ez diotela bene t a n begiratz en zure ikuspuntu e n jatorriari? Gerta tz e n ari al zara berriro ere esat eko ez zarela sekula izan aurpe gira tu dizuten hori? Irtenbide a atontze n diharduz u zure hurrengo liburuan, orain dagizun modu a n , best e nonbai t en berrag er tz eko eta zirikatzeko esan az: ez, ez nago niri zelatan zaude n lekuan, haatik, hem e n nago, zuri begira eta barrezka?

— Zer ba? Irudikatz en al duzu hartuko nukeel a nik hainbe s t eko oinaze a eta hainbe s t ek o plazera , uste al duzu hain temati a , hain itsua izango nintza t ek e el a idaztea n , prest a t uko ez banu –esku bero sam ar batekin– mentur a t uko naizen labirintoa, nire asmo a bertan higiaraz t eko, berare n tz a t lurpeko bideak irekitzeko, bere buruaz urruntz era behartz eko, bertan irtenak aurkitzeko bere ibilbidea murrizten eta desitxura tz e n duten ak edo nire burua galtzeko eta azken e a n berriro inoiz ikusi beharra izango ez dudan begien aurrea n agertz eko. Batek baino gehiagok, neuk bezala zalantz arik gabe, aurpe girik ez izateko idazten du. Ez galdegin niri nor

naizen ni eta ez eskatu niri beti bat irauteko: nortasu n egoer ar e n moralari dagokio hau: gure paper ez ardura tz e n da bera. Askatas u n a emat e n digu tokatz en dena idaztea dene a n .

II.ERREGULARTASUN

DISKURTSIBOAK

I.Diskurtsoar en bata sun ak

Jarraitasun -ezaren , haustura r e n , atalas e a r e n , mugar e n , sailaren, eraldak e t a r e n kontzep tu ak jokoan sartzeak prozedur a ri buruzko galder a ez ezik arazo teorikoak ere plant e a tz e n dizkio azterket a historikoari. Arazo teorikook izango dira hem e n landu nahi direnak (prozedur a ri buruzko galderak geroa go burutuko diren ikerket e t a n aztertuko dira; bai behintza t halako lan bati ekiteko aukera, gogoa eta adore a badut noizbait). Arlo berezi bate a n baino ez dira aztertuko gainera arazo teorikoak: hots, ideien, pents a m e n d u a r e n , zientzien edo ezagutz e n historia deritzen diziplinet a n , euren mugez hain ez -seguru ak eta euren edukiet a n hain zalantza tiak diren diziplinet a n alegia.

Aldez aurretik bada go lan negatibo bat bete beharra: gure burua adigai -joko oso batez aske utzi behar dugu, hain zuzen jarraitasu n a r e n gaia bakoitzak bere erara dibertsifikatzen duten adigaien jokoaz. Hauek ez dute egitura kontzeptu al zorrotz -zorrotza osatz en , ez dago honet az zalantzarik, baina euren eginbe h a rr a zehatz a da. Tradizioaren adigaia esat er ako: fenom e n o -multzo bati –guztiak aldi berea n jarraituak eta berberak direnak (edo analogo ak gutxien ez)– denborazko esta tus berezia emat e n ahalegintz e n da; berak baime n d uko du historiaren sakab a n a k e t a berriro pents a tz e a berbera r e n formare n baitan; hasiera orori berezkoa zaion diferentzia murrizteko aukera ema n go du, gelditu barik atzerak a joaz jatorria etenik gabe zehazt e n joateko; berari esker berritasu n ak bana n d u daitezke atzeald e iraunkor baten gaine a n eta meritua gizaban a ko ei dagokien orijinaltasu n ari , jenioari eta erabakiari atxiki dakioke. Esaterako, halaber , eraginar e n adigaia, trans misiozko eta komunikaziozko gerta e r ei euskarria emat e n diena, magikoegia behar den modu a n aztertu a izan ahal izateko; berak antzekot a s u n eta errepikap e n -fenom e n o a k prozesu bati lotzen dizkio, itxuran kausala dena (baina muga tz e zorrotzik gabeko a eta definizio teorikorik gabeko a), eta gizaban a ko, lan, adigai, edo teoria modura definitzen diren batasu n a k uztartzen ditu urrunetik eta denbora r e n barren a –hedap e n -ingurun e batez baliatuko balitz bezala–. Esaterako, best alde , garap e n a r e n eta bilakaer ar e n adigaiak: hauek uzten digut e sakab a n a t u t a k o gerta er a batzue n segida berriro elkarlotzen , hast a p e n antola tz aile bakar eta berbera r ekin erlaziona tz e n , bera bizitzaren ahalm e n eredu g a rriar e n menp e a n ipintzen (bere joko moldatz aileekin, bere berritzeko gaitasun a r ekin, elem e n t u ezberdin e n arteko eten ga b e k o korrelazioar ekin, bere asimilazio eta aldaket a sistem e kin), eta uzten digute deskubritzen, baita ere, koheren tzia -hast ap e n bat, hasiera guztiet a n jardune a n egongo dena, eta etorriko den batasu n baten zirriborroa, eta uzten digut e, halab er , denbor a mend er a tz e n (honet ar ako baliatuko da itzulgarriak diren abiapun t u eta xede ar e n arteko harre m a n e z , sekula ema n ak ez eta beti jardun e a n daud e n a k). Eta esa t er ako, era berea n , «pent s a m old e » edo «gogo ar e n » adigaiak, hauek baime n tz e n dute garai jakin bateko aldi bereko edo segidako fenom e n o e n artea n zentzu batas u n a ezartze a , hala nola lotura sinbolikoak eta antzekota s u n eta ispilu -jokoak, edo azalpe n -hast ap e n modura sorraraz t e a kontzientzia kolektibo baten

subiranot a s u n a . Auzitan jarri behar dira, atzera , aldez aurretik zertut ako sintesi horiek, inolako azterket a rik egin aurretik onartu ohi diren multzokatz e ak , jokoan sartu ahala euren baliagarrit a su n a onartz en zaien loturak; bazterrera t u behar dira gizakien diskurtsoak elkarren artea n lotzeko erabili ohi ditugun forma eta indar ilunak; bazterrer a t u behar dira nagusi diren gerizpe horret a t ik. Eta eurei berezko balioa ema n baino lehen a go hobe da onartz e a , metodo ak horrela eskatz e n duelako eta hast eko, eurek dihardu t el a gerta er a sakab a n a t u pila bati buruz eta ez best e ezeri buruz.

Kezka izan behar dugu, halaber , zatiketa eta multzokatz e ekin, euret ar a ohitut a gauzkat e n a k . Onar al litezke, diren horret a n tx e , diskurtso -mota handien arteko bereizket ak? Onar al litezke zientzia, literatura , filosofia, erlijioa, historia, fikzioa, etab, elkarren artea n kontrajar tze n dituzten formen edo genero e n arteko bereizket ak? Gu geu ere ez gaud e seguru bereizket a haue n erabilpen az geure a den diskurtso ar e n mund u a n , eta arrazoi gehiagor ekin, oraindik, aztertu beharreko a enuntziatu -multzo batzuk direne a n , zeintzuk formula tu ziren garaian oso modu ezberdin e a n banat u ak, zatikatu ak eta ezaug arri tuak zeude n: azken baten, «litera tur a » eta «politika» orain dela gutxiko kategoriak dira eta ezin zaizkio aplikatu erdi aroko kulturari ez eta kultura klasikoari ere, ez bada atzera begirako hipotesi baten bidez eta analogia formalen joko edo antzekota s u n sem a n tikoe n bidez; baina ez literaturak, ez politikak eta ezta filosofiak edo zientziak ere artikulatz en dute diskurtsoa r e n erem u a XVII. edo XVIII. Mende e t a n , XIX. mend e a n artikulatu duten bezala. Edozein moduta n zatiketok –geuk onartut ako ak direla, edo aztertu t ako diskurtso e n garaikideak direla– hausn ark e t a ko kategoriak izango dira berez eta beti, sailkatzeko hast a p e n a k , erregel a arau -emaileak, instituzionalizatu t ako motak: hauek, aldi bere a n , diskurtso ar e n egiteak izango dira, best e batzue n ondoan aztertu beharreko ak; hauekin, jakina, harre m a n konplexu ak dituzte, baina ez dira berezko ezaug arri, ez autoktono ak ez eta unibert s alki antze m a n daitezke e n a k ere.

Baina modu zuzena go a n ezartzen zaizkigunak izango dira guztien gainetik esekita jarri behar direnak: hots, liburuare n ak eta obrare n ak . Ezabatu al daitezke ez bada gehiegizko artifizio batez baliatuz? Ez al dira eurak eman a k modurik ziurrene a n? Liburuare n indibidualizazio materiala: leku jakin bat bete tz e n du, balio ekono miko bat du eta berez bere hasierar e n eta bukaer ar e n mugak adieraz t e n ditu zeinu kopuru zehatz baten bidez; lan oso baten finkape n a da, egile bati testu kopuru jakin bat atxikiz ezagu tu eta muga tz e n dena . Eta, hala ere, pittin bat hurrago tik begira tz e n zaione a n zailtasun ak datoz. Liburuare n batas u n unibert s al a? Gauza bera al dira poe m a antologia bat, hil osteko testu -zati batzue n bildum a, Traité des conique s lana edo Michelet en Histoire de france- ren liburuki bat? Gauza bera al dira Un Coup de dés, Gilles de Raisen epaiket a , Butoren San Marco edo meza -liburu katoliko bat? Beste hitz batzue t a n esan d a , liburukiare n batasu n materiala –berak euskarria emat e n dion batas u n diskurtsiboari dagokionez– ez al da batasu n ahula, batasu n osagarria? Baina batasu n diskurtsibo hau, best alde , homog e n e o a eta modu uniforme a n aplikagarria al da? Stend a hle n eleberri bat edo Dostoievskiren eleberri bat ez al dira indibidualizatz e n Balzace n La Comédie hum ain er e n bi liburukiak indibidualizatz e n diren bezala? Eta azken biok ez al dira bereizten elkarren artea n Joyceren Ulises eta Homerore n Odisea bereizten diren modura? Liburu baten mugak ez dira sekula garbiak eta modu zorrotz bate a n marraz tu ak: izenburu ar e n gainetik, lehen lerroez eta puntu eta amaieraz gainetik, bere barne konfigurazioaz eta autono mi a emat e n dion formare n gainetik harrap a t u a dago best e liburu, testu eta esa er ekiko errefere n tzia -sistem a bate a n: sare bateko korapilo bat da. Eta erreferen tzien joko hau ez da homologo a mate m a t ika -trata tu batez dihardu gu n e a n edo testu -iruzkin batez , kondaira historiko batez edo eleberri ziklo bateko pasar t e batez ari garen e a n ; liburuar e n batasu n a , baita bera harre m a n -multzo legez ulertut a ere, ezin da berber a izan ez bate a n eta ez best e e t a n ere. Liburua eskue t a n dugun gai bat dela baderi tzogu ere, bera biltzen duen paralelepipe d o a n osten tz e n bada ere, bere batas u n a aldakorra eta erlatiboa da. Galdatz e n zaione a n bere ebidentzia

galtzen du; berak adieraziko du eta eraikiko du bere burua bakarrik diskurtsoe n erem u konplexu baten bidez.

Obra bati dagokion e a n , berak plant e a tz e n dituen arazoak zailago ak dira oraindik. Baina, itxuran behintza t , ba al dago ezer samurra gorik? Testu -multzo bat dugu, izen berezi baten zeinuar ekin adierazi ahal izango direnak. Alabaina, adieraz t e hori (alde bater a utzita atribuzioar e n arazoak) ez da funtzio homoge n e o bat: egile baten izenak berdin -berdin adieraz t e n al du bere izenarekin argitara tu duen testu bat edo goitizen batekin aurkeztu duen a edo bera hil ondore n aurkitu dena, zirriborro modur a edo ohar naha skila best erik ez den ohar -liburua? Obra baten edo opus baten eraket ak zenbai t haut ak e t a biltzen ditu, erraz ak ez direnak ez justifikatzeko eta ezta formulatz eko ere: nahikoa al da egileak argitara tu t ako testu ei gehitze a inprimatz eko asmot a n zituen ak eta bere heriotza zela -eta bukatu gabe geratu direnak? Sartu behar al da, halaber , naha s g a r ria den guztia, lehen asmo a , nola liburuen zuzenke t a eta ezabak e t a dena? Gainera tu behar al dira bazter tu t ako zirriborroak? Zer estatu s aitortu behar zaie gutun ei, oharrei, best e norbait ek kontatu t ako elkarrizket ei , entzuleek idatziz jasotako hitzaldiei, laburbilduz, gizaba n ak o batek hiltzean bere ingurua n uzten duen hitzezko arrasto jario eskerga horri, zeinak hizkuntz a ezberdin e n zehaztu g a b e k o gurutz ak e t a bate a n berba egiten duen? «Mallarm é » izenak ez ditu modu bere a n aipatz en berak jorratu t ako gai ingeles ak , Edgar Poeren lanen egin zituen itzulpen ak, berare n olerkiak, edo galdeke t e i eran tzun a k; Nietzsch er e n izenak, halab er , ez du harre m a n bera gazte t ako autobiografiekin, eskolan eman d a ko jardunaldiekin, idazki filologikoekin, Zaratho us t r a eta Ecce Homorekin, gutun ekin, «Dionysos » edo «Kaiser Nietzsch e » modura sinatut ako postalekin, edo garbitegiko oharrek eta aforismo e t a r a ko zirriborroek ehuntz e n duten fitxa konta ezinekin. Izan ere, hitz egiten bada halako naturalt a s u n a r ekin eta gehiago galdetu gabe egile baten obraz, izango da supos a tz e n delako adierazp e n -funtzio batek definitzen duela bera. Onartzen da egon behar duela maila bat (hain sakon eko a ezen irudikatu beharra dagoe n) non lana erreb el a tz e n den bere zatiki guztiet an , baita txikienet a n eta inesen tzialen e t a n ere, egileare n pentsa m e n d u a r e n adierazp e n modura , bere esperien tziare n a , bere irudimen a r e n a , bere inkontzien t e a r e n a , edo, are gehiago, egilea harrap a t u t a zegoe n deter min azio historikoen a. Baina ikusten da, era batera , tanker a horret ako batas u n a ez dela berez emat e n baizik eta eragiket a baten bidez osatz en dela, eta eragiket a hau interpre t aziozkoa dela (izan ere, berak argitzen du testuak ezkuta tz e n duen eta aldi bere a n adieraz t e n duen zerbaiten transkripzioa), eta ikusten da, azkenik, opusa muga tz e n duen eragiket a , bere batas u n e a n , eta ondorioz lana bera, ez dela bat izango bera Le théât re et son double (Artaud) lanare n egilea bada edo Tractatus a r e n egilea bada eta, ondorioz, ez dela bi kasuota n modu bere a n hitz egingo «lan» bate t az . Lana ezingo da kontua n hartu ez berezko batasu n modura , ez bene t ako batas u n modura , ez batas u n homog e n e o modura .

Kontu izan behar da, azkenik, eta baztertu behar dira aztertu nahi ei den diskurtso a aldez aurretik antola tz e n duten hausn ar t u gabeko jarraitasu n ak: uko egin behar zaie elkarrekin lotuta eta kontrajarrit a daud e n ondoko bi gaioi. Batak eskatz en du ez dadila ahalezkoa izan, diskurtso ar e n orden a n , egiaz ta g ar ria den gerta er a rik tartekatz e a , eta eskatz en du, halab er , itxurazko abiapu n tu guztien gainetik egon dadila ezkutuko jatorri bat, hain ezkutukoa eta hain jatorrizkoa ezen ezingo den inoiz atzem a n guztiz bera den modu a n . Halabeh a rr ez , kronologien inozotas u n a r e n bidetik, beti atzera go dagoe n puntu bater aino zuzentz en bagar a ere, inongo historiat a n aurkituko ez den puntura n tz hain zuzen, puntu hori bera bere buruare n hutsa baino ez da izango, eta hortik aurrerako hasiera guztiak atzera ekitea edo ezkutak e t a baino ezingo dira izan (egia esand a , keinu bat eta berber e a n , bai bata eta bai best e a izango dira). Gai honi best e bat gehitzen zaio, honen araber a diskurtso oro «dago e n e k o -esand a » dagoe n zerbait e t a n letzake ezkutu a n; eta «dago e n e k o esan d ako » hori ez litzateke bakarrik izango honezkero ahoska tu t ako enuntziatu bat, idatzitako testu bat, baizik eta «inoiz esan gabeko a », gorputzik gabeko diskurtso a izango litzateke , putz egite bat haina isila den ahots a , bere traza tu a r e n hutsun e a . Suposa tz e n da

horrela diskurtso a n formulatu a izatera heltzen den guztia beraren aurreko den erdi- isiltasun e a n artikulatu t a dago el a eta erdi- isiltasun honek temati jarraituko duela diskurtsoa baino area go, azken hau bera estal tzen eta isilarazt en ahalegind u arren. Ageriko diskurtso a , azken baten, berak esat e n ez duen ar e n prese n tzia zapaltzailea izango da, best erik ez; eta «ez -esand ak o » hori hutsun e bat izango da, esa t e n den guztia azpitik jaten duen a. Lehene n g o gaiak ikusten du diskurtso ar e n analisi historikoa jatorri baten bilakuntz a eta errepikap e n a bailitzan, deter min azio historiko orori ihes egiten dion jatorriaren modur a, hain zuzen: best e ak ikusten du «dago e n e k o -esand a » dago e n zerbait en interpre t azioa edo entzuke t a modura , zeina aldi bere a n «ez -esand ak o » zerbait izango litzateke e n . Uko egin behar zaie funtzio bezala zera izango duten gai horiei guztiei: hots, berm a tz e a bai diskurtso ar e n amaiga b e k o jarraita su n a , bai bere buruarekiko bere ezkutuko prese n tzia ere, zeina behin eta berriz luzatzen den abse n tzia baten jokoan. Gertu egon behar dugu diskurtsoa r e n bat -bateko edozein agerp e ni arret a jartzeko, agertz e n den puntu al t a s u n e a n eta denborazko sakab a n a k e t a n ; honek baime n tz e n dio errepikatu a , ezagu n a , ahaztu a , eraldatu a izatea eta baita azken arras tor aino ezaba t u a izatea ere eta ezkuta tu a izatea liburuen hautse n artea n edozein begirad a t ik urrun. Ez da nahita ezko a diskurtsoa atzera uztartz e a jatorrizkoare n urruneko prese n tziarekin, haatik bere gerta tz e a r e n jokoan trata tu behar da.

Jarraitasun a r e n aurreko forma hauek, proble m a t iz a tu gabe onartz en diren sintesi horiek guztiak, esekita utzi behar dira. Egia esan, ez dira eurak arbuia tu behar betiko, baina astindu behar da eurak onartz eko emat e n den lasaitas u n a ; erakutsi behar da ez datoz ela berez, eraiket a baten ondorioa direla beti eta kontua izango dela eraiket a horren arauak ezagutz e a , justifikazioak egiazt a tz e a , definitzea zein baldintza t a n eta benet ako zein azterket e n arab er a diren legitimoak, eta adieraz t e a zein diren aurreran tz e a n inolaz ere onartu ezin direnak. Litekeen a da, esat er ako, «eragin» eta «bilaka er a » adigaiak kritika bate a n biltzea –denbor a luzeago edo motzagor ako– ezertarako baliorik gabeko bihurtzen dituen a . Baina gainditu behar al ditugu betiko «obra», «liburua », hala nola «zientzia» eta «literatura r e n » gisako batasu n ak ere? Jo behar al dira irudipen tz a t , legitimita t e gabeko eraikintza t edo gaizki zertut ako emaitz a tz a t? Uko egin behar al zaio eurak oinarritzat hartze ari erab a t , baita aldi bater ako ere, eta eurei buruzko definizioa sekula sant an emat e a ri? Kontua benet a n zera da: euren ia -ebidentzia euren baitatik bereizte a , plant e a tz e n dituzten arazoak askatz e a; onartze a ez direla best e zenbait galdera plant e a t z eko gune lasaia (euren egiturari buruz, euren kohere n tziaz, euren sistem a t izitat e az , euren eraldak e t ez ), baizik eta eurek berez galder a -sorta bat plant e a tz e n dutela? (Zer dira eurak? Nola defini edo muga daitezke? Zer mota t ako lege ezberdin e n esan a bete dezaket e? Zer artikulazio -mota har dezaket e? Zer azpimultzo eragin dezaket e? Zer fenom e n o berezi agerraraz t e n dute diskurtso ar e n erem u a n ?). Kontua da onartze a beharb a d a eurak, azken baten, ez direla lehen begirad a bate a n uste izan zena; laburbilduz, teoria bat eskatz e n dutela, eta teoria hori ezin dela ma mitu agertu gabe –bere araztas u n sintetikoan– eurak eraikitzeko behar den diskurtso -egitee n erem u a .

Eta nik neuk ere ez dut best erik ezer egingo: egia esan, ema n ak diren batasu n a k hartuko ditut abiapun t u bezala (hala nola psikopa tologia, medikuntz a , edo ekono mia politikoa), baina ez dut nire burua batasu n zalantz ag a rri horien baitan kokatuko euren barruko konfigurazioa edo ezkutuko kontrae s a n a k aztertzeko. Euretan etzango naiz nahikoa denbora bakarrik nire buruari galdegi t eko zer batasu n eratz en duten , zer eskubiderekin aldarrika dezake t e n badel a esparru bat espazioan eurak bereizten dituen a eta denbor a n banakotz e n dituen a , zer legeren araber a eratze n diren, gerta er a diskurtsiboz osatu t ako zer atzealde r e n kontra taxutz en diren, eta, azken e a n , ez ote diren eurak izango (onartu t ako a eta ia instituzional a den euren banakot a s u n e a n ) batas u n sendo a go e n azaleko ondorioa. Historiak propos a tz e n dizkidan multzoak bakarrik onartuko ditut eurak bereh al a auzitan jartzeko baldin bada; euren korapiloak desegi t eko eta jakin ahal izateko ea

berriz osa daitezke e n zilegitasun e z ; jakin ahal izateko, halab er , ea best e batzuk birsortu behar diren; eurak espazio orokorrago bate a n kokatzeko, beraien itxurazko etxekota s u n a desa g er r a r az iz eurei buruzko teoria mamitze n utziko digun espazioa n , alegia.

Behin esekita jare ditugula jarraita su n ar e n bereh al ako forma hauek erem u oso bat askatu a geratu da, neurriga b e ko a izango dena , baina defini daiteke e n a . Eremu hau enuntziatu efektibo guztien multzoaz osatut a dago (ahozkoez nahiz idatzizkoez), eurak gerta tz e n diren sakab a n a k e t a n eta bakoitzari dagokion mailan. Zientzia bati, eleberriei, diskurtso politikoei, egile baten obrari, edo baita liburu bakar bati, benet a n arret a jarri aurretik jorratu behar den materiala –bere jatorrizko neutralt a s u n e a n jorratu ere– diskurtso orokor baten espazioan emat e n den gerta e r e n populazioa da. Horrela gerta e r a diskurtsiboe n deskripzio baten egitas m o a agertz e n da hodeier tz modura diskurtsoa n bertan eratz en diren batasu n ak ikertzeko orduan. Deskripzio hau hizkuntzare n analisiaz bereizten da oso samur. Egia da ezin dela siste m a linguistiko bat finkatu (bera artifizialki eraiki ezea n), baliatuz ez bada enuntzia tu -corpus bate t az edo diskurtso -egitee n bildum a bate t az ; baina orain kontua da, lagin baten balioa duen multzo honet a tik abiatuz arauak definitzea , baimen d uko duten ak noiz edo noiz horiet az gain best e enuntzia tu batzuk sortze a . Hizkuntz a batek, beti ere, ahalezko enuntziatu e n tz a t sistem a bat osatze n du, bera aspaldi desag e r t u t a egon arren edo inork hitz egin ez arren hizkuntza horret a n : bera arau -multzo muga t u a da, amaiga b e k o perform a n c e kopurua baime n tz e n duen a . Gerta er a diskurtsiboe n esparru a , berriz, formula tu ak izan diren sekue n tzia linguistiko hutsen multzoa da, beti burutu t ako a eta oraine a n muga tu t ako multzoa da hain zuzen; hauek konta ezin ak izan daitezke, euren kopuru a g a t ik erregis t r a tu ak izateko ahalm e n osoa ere gaindi dezaket e , eta baita eurak gogora tz eko a edo irakurtzekoa ere, eta askotik gainditu gainera ; baina, hala ere, multzo muga tu bat osatze n dute. Hizkuntzar e n azterket ak edozein diskurtso -egiteri buruz plant e a t z e n duen galdera honakoa izango da beti: zer araure n araber a izan da taxutu a enuntziatu bat eta, ondorioz, zer araure n arab er a taxutu ahal izango lirateke antzeko best e enuntziatu batzuk? Diskurtsoko gerta e r e n deskribap e n a k best e galdera bat plant e a t z e n du: nola agertu da enuntzia tu jakin horixe eta ez da agertu best e inolako enuntziaturik bere lekuan?

Ikusten da, halaber , diskurtso ar e n deskribap e n hau pentsa m e n d u a r e n historiari kontrajar tz e n zaiola. Hemen ere ezin da pents a m e n d u a r e n sistem a bat birsortu, ez bada diskurtso -multzo definitu bate tik abiatuz. Alabaina , multzo hau trata tz e n da eginah al ak eginaz aurkitzeko, enuntziatu hutsez gaindi, subjektu mintza tz ailear e n asmo a , berare n jarduera kontzien t e a , esan gura izan ei duen a, edo, are gehiago, aurkitzeko subjektu mintzatz aile horrek esan duen horret a n , edo adierazitako hitzet an ia haut e m a n e z in a den haustura n , berak horrelakorik gura ez izanda ere agerikoa egiten den joko inkontzien t e a . Edozein modut a n kontua da best e diskurtso bat birsortze a , eta aurkitzea honela hitz mutu a , marm ar egiten duen a , agortezina, entzut e n den ahotsa ri barrutik bihotza emat e n diona; kontua da testu xehe a eta ikusiezina berrez ar tz e a , idatzitako lerroet ako irriztoak zeharkat u eta noizbehinka astintzen dituen a . Pentsa m e n d u a r e n azterket a beti da alegorikoa berak darabilen diskurtso ar ekiko. Haren galdera , ezinbes t e a n , honakoa da: zer esa t e n zen, beraz, esand a zegoen horret a n? Eremu diskurtsiboar e n azterket a oso best el a dago orient a tu a ; kontua da enuntziatu a atze m a t e a bere gerta tz e a r e n estut a s u n e a n eta singulart a s u n e a n ; zehazt e a bere existen tziare n baldintzak, bere mugak finkatze a; berarekin lotuta egon daitezke e n best e enuntziatu batzuekin izan ditzake e n korrelazioak ezartze a ; eta erakus t e a zein best e enuntziatu -formak bazter tz e n dituen berak. Ez da hem e n bilatzen, agerikoa denaz gaindi, best e diskurtso baten erdi- isileko berriket a ; erakutsi behar da zer dela eta ezin zen izan bera zena baino, zertan bereizten den best e edozeinez , nolatan hartzen duen berak best e inolako diskurtsorik bete ezin duen lekua, best e batzue n artea n eta eurekin harre m a n e a n . Era honet ako azterket a bati dagokion galdera honela formula daiteke: zein da, orduan, esat e n den horret a n , eta ez best e inon, loratzen den existen tzia berezi hori?

Galdetu behar diogu gure buruari zer azken helburu duen onartu t ako batas u n horiek guztiak esekita uzteak, azkene a n kontua baldin bada itxuran eta hasieran auzitan jarri diren batas u n a k berriro aurkitzea. Izan ere, ema n ak izan zaizkigun batas u n guztien ezaba p e n siste m a t iko ak bidea emat e n digu, lehenik, enuntzia tu a berrez ar tz eko bere gerta tz e a r e n singulart a s u n e a n , eta erakus t eko jarraitasu n- eza akzident e handi horietako bat dela, faila bat eragiten duen a historiaren geologian eta baita enuntziatu a r e n akto sinplea n ere; bera ateraraz t e n da bere oldartze historikoan; berak osatze n duen ebakidura hori da begirad a p e a n jarri nahi dena , mend er a e zin a –eta oso sarritan xume a– den azalera tz e hori. Enuntziatu bat beti izango da hizkuntzak eta zentzuak inondik ere agortu ezingo duten gerta e r a , berdin da zenbat e r a ino den hutsal a enuntzia tu hori, berdin da zer garrantzi gutxiko ondorioak izango dituen gure irudimen a r e n araber a , berdin da zer agudo ahazt e n den bera agertu ondoren , edo berdin da zer gutxi ulertu den edo gure ustez zer gaizki dezifratu a izan den. Gerta er a arraroa da benet a n: hast eko lotuta dagoel ako idazket a keinu bati edo hitz baten artikulazioari, baina, best ald e , bere buruare n tz a t irekitzen duelako hondar moduko existen tzia bat oroime n baten esparru a n edo eskuizkribue n , liburuen eta berdin da best e zein edozein mota t ako erregis t rore n material ta s u n e a n ; gainera , bera bakarra delako, edoz ein gerta er a den modu a n , baina gertu dagoel ako errepikap e n e r ak o, eraldake t a r ak o, susper tz er ako; eta, azkenik, bera lotuta dago el ako bera eragiten duten egoerei eta berak bultzatz en dituen ondorioei, baina baita, aldi bere a n , eta modalita t e guztiz ezberdin baten araber a , bere aurreko ak diren eta bere ondotik datoz en enuntzia tu ei ere.

Baina gerta er a enuntziatibo e n gauz atz e a hizkuntz a tik eta pentsa m e n d u t ik bakartze n bada, ez da egiten horrela egitee n hautsa barreiatz eko, baizik eta seguru izateko gauz atz e hori ez dela uztartz en psikologiko hutsak diren sintesi -eragileekin (hala nola egileare n asmo a , bere espirituar e n era, bere pentsa m e n d u a r e n zorroztas u n a , aztora tz e n duten gaiak, bere existen tzia zeharka tu eta berari zentzu emat e n dion egitas m o a) eta atzem a n ahal izateko best e era batzue t ako erregular t a s u n a k , best e era batzue t ako harre m a n a k : enuntziatu e n euren arteko harre m a n a k (direla egileare n kontzien tziari ihes egiten dioten ak, direla egile ezberdine n lana diren enuntziatu ak, edo direla elkar ezagu tz e n ez duten egileak), era horret ar a ezarritako enuntziatu -multzoen arteko harre m a n a k (multzo hauek ez izan arren zerikusirik erem u berdinekin, ezta gertuko erem u ekin ere, edo ez izan arren maila formal bereko ak, edo ez izan arren eurei esleitzeko moduko aldake t e t a r ak o gune a), enuntziatu e n edo enuntzia tu -multzoen eta guztiz best e era bateko gerta er e n arteko harre m a n a k (gerta e r a teknikoak, ekono mikoak, gizartekoak, politikoak). Gerta er a diskurtsibo ak euren araz tas u n e a n barreiatz e n diren espazioa agerrar az t e a , ez da izango bera inork gainditu ezingo duen bakartz e bate a n berrez ar tz e n ahalegintz e a; ez da izango bera bere baitan ixtea; haatik, izango da norberari askat as u n a emat e a harre m a n -jokoak deskribatz eko bere baitan eta bere baitatik kanpo.

Diskurtsoko egitee n era horret ako deskribap e n a k hirugarre n interes bat badu: eurak askatuz gero batasu n naturaltz a t , bereh al akotz a t eta unibert s al tz a t jotzen diren taldekatz e guztiez, bada go aukera best e batasu n batzuk deskribatz eko, baina oraingoa n kontrolpe a n daud e n erab aki pila baten bidez. Onartu t a baldintzak argi eta garbi definitzen direla, zilegi izan liteke diskurtsozko multzoak eratze a zuzen deskribatu t ako harre m a n e t a n oinarritut a, arbitrarioak izango ez diren diskurtsozko multzoak, baina, hala ere, ikusezinak iraungo duten ak. Jakina, harre m a n o k ez lirateke sekula berez formula tu ak izango aipaturiko enuntziatu horiet an (hau ez da horrela gerta tz e n diskurtso ak berak propos a tz e n eta adieraz t e n dituen harre m a n esplizitue t a n , esat er ako, diskurtso horrek eleberri forma hartzen duen e a n edo teore m a mate m a t ikoe n sail bate a n inskribatz en dene a n) . Alabaina, eurek ez dute inolaz ere osatuko nolabait eko diskurtso sekre tu bat, ageriko diskurtso ak barrutik animat uko dituen a ; ez da, beraz egite enuntzia tiboak argitu ahal izango lituzkee n interpre t azioa , gehiago da euren aldi bereko existen tziare n azterket a , euren jarraitasu n e n a , euren elkarrekiko funtziona m e n d u a r e n a , batak best e a muga tz e a r e n a , euren transform azio bakarkako ar e n a edo korrelatiboar e n a . Dena dela, ez da pents a t u behar era

horret ar a ager daitezke e n harre m a n guztiak deskribatu ahal izango direnik errefere n tzia bat gabe. Lehen hurbilket a bate a n onartu beharko da behin- behineko zatiketa bat, hasierako eskuald e bat, azterket ak dese gin eta berran tol a tuko duen a beharrezko a den hainbat alditan. Nola zedarritu eskualde hau? Alde bate tik, enpirikoki, aukera tu behar da esparru bat non arriskua dago e n harre m a n a k ugariak, dentso ak eta neurri bate a n deskribatz eko samurrak izan daiteze n: eta zein best e eskuald e t a n emat e n dute gerta e r a diskurtsiboek elkarren artea n hobeto lotuak, eta hobeto argi daitezke e n harre m a n e kin gainer a, oro har zientzia termino ar ekin deritzon eskualde horret a n baino? Baina, best alde , nola izan aukera gehiago enuntzia tu bate a n jasotzeko bere existen tziare n mom e nt u a eta bera agertz eko arau e n mom e n t u a ere, –eta ez bere egitura formalare n a eta bera eraikitzeko legee n a–, baldin eta ez baditugu kontuan hartzen gutxi formalizatu t ako diskurtso -multzoak, zeinet a n itxuraz enuntziatu ak ez diren sortzen derrigor sintaxi hutsare n lege e n arab er a? Nola egon seguru saihes tuko ditugula obrare n moduko ebakidurak, hala nola eraginar e n moduko kategoriak, baldin eta ez bada kontua n hartuz hasiera -hasiera tik eremu nahikoa luzeak eta eskala kronologiko nahikoa zabalak? Hitz batez , nola seguru egon ez garela harrap a t u a k gera tuko gutxi hausn ar t u t ako batas u n edo sintesi horieta n guztiet a n , zeintzuk zerikusia duten gizaba n ak o ar e kin, diskurtsoa r e n subjektu a r ekin, testua r e n egilearekin eta, laburbilduz, antropologi kategoria horiekin guztiekin? Nola, ez bada kontua n hartuz kategoria horiek gauza tz eko oinarria izan diren enuntzia tu e n osotasu n a ; kontuan hartuz diskurtsoa r e n subjektu a (euren subjektu a bera) «objektu » -tzat aukera t u duten enuntziatu e n osotasu n a eta ezagu tz e n arloa bailitzan zabaltzen ahalegind uz.

Honela azaltzen da diskurtso hauei «de facto» aitortu diedan pribilegioa, era honet ar a esan ahal izango delarik, oso eske m a t ikoki, eurek definitzen dituztela «giza zientziak». Baina hau hasiera bateko pribilegioa best erik ez da. Oso gogoan izan behar ditugu bi egite: alde bate tik, gerta er a diskurtsibo e n azterket a ez dela tankera horret ako erem u bater a muga tz e n inolako gaitan; eta, best e alde bate tik, erem u horretx en zatiket a ezin dela kontsider a tu definitiboa edo balio absolutukoa; lehen hurbilket a bat da, baime n d u behar diguna lehen zirriborro honen mugak ezaba dezaket e n harre m a n a k agerraraz t e n .

II.Eraketa diskurtsiboak

Enuntziatu e n arteko harre m a n a k deskribatz e n ahalegind u naiz beraz. Kontuz ibili naiz aldez aurretik propos a t u t ak o batasu n e t a t ik, hau da, ohiturak eskura jarritako batas u n e t a t ik, bat ere ez jotzeko baliagarritzat . Erabakia hartu t a nengo e n kontua n hartuko nituela jarraita su n- ezaren forma guztiak eta baita ebakidurar e n a k , atalas e a r e n a k eta mugar e n a k ere. Erabakia hartu t a nuen enuntziatu ak deskribatuko nituela diskurtsoa r e n erem u a n eta baita euren tz a t litezkeen a k ziren harre m a n e n erem u a n ere. Arazoak bereh al a agertu ziren eta nire ustez bi sailetan agertu gainer a: bata dagokio nik enuntziatu, gerta e r a eta diskurtso hitzez egin duda n erabilpen ari –sail hau alde bater a utziko dut oraingoz eta geroa go lotuko natzaio berari atzera–; best e ak zerikusia du legitimoki deskriba daitezke e n harre m a n e kin, zehatz esan d a euren behin- behineko eta ageriko taldekatz e a n utzi diren enuntzia tu e n artea n deskriba daitezke e n harre m a n e kin.

Badira, esa t e r ako , enuntziatu batzuk ekono mia politikoare n adierazle tz a t jotzen direnak –erraz zehatz daiteke e n data bate tik aurrera jo ere–, best e batzuk, halab er , biologiaren adierazle tz a t joko dira, best e batzuk psikopatologiare n a k; badira, gainer a, gram at ika eta medikuntz a deritzen jarraitasu n ei omen dagozkien ak, milaka urtet a t ik datoz en a k eta ia jaiotze datarik ez duten jarraitasu n horiei dagozkien ak, alegia. Alabaina, zer dira batas u n horiek? Zer dela eta esan daiteke Willisek egin zuen buruko gaitzen azterket a eta Charcot en a diskurtso ar e n orden a berare n zatiak direla? Zer dela eta esan Pettyren asm ak e t a k Neum a n n e n ekono m e t riare n jarraipen zuzen a direla? Zer dela eta esan erem u berekoak direla bai Port -Royaleko gram at ikarien judizioari buruzko azterket a , bai indoeurop ar hizkuntz e t a n emat e n den bokalen arteko altern a n tziaz jabetz e a? Zer dira, ordua n, medikuntz a , gram a tika, eta ekono mia politikoa? Ez al dira izango atzera begirako berriz biltze bat, horrela zientzia garaikide ek euren iragan az ilusio bat izateko? Izango al dira eurak behin eta betiko ezarri diren formak, gero denbor a n barren a modu subirano a n garatuko direnak? Estaltzen al dituzte eurek best e batas u n batzuk? Eta zer nolako loturak bereizten dira, modu baliagarri bate a n , masa enigm at iko bat –aldi berea n modu familiar eta temati an– eratz en duten enuntziatu horien guztien artea n?

Lehen hipotesi a: hast eko egiantz eko e n a eta frogatz eko erraz en a iruditu zaidan a: forma ezberdin eko eta denbora n barreia tu t ako enuntzia tu ek multzo bat osatuko dute baldin eta objektu bat eta berber ari bada gozkio. Honela, psikopa tologiari dagozkion enuntziatu ek emat e n dute guztiak lotuta daud el a objektu batekin, bera zoram e n hitzarekin izenda daiteke eta era ezberdin e t a n nabar m e n tz e n da gizaban a ko a r e n esperien tzian edo gizarte esperien tzian. Alabaina, bereh al a jabetu naiz «zora m e n a » deritzon objektuar e n batas u n a k ez duela enuntziatu e n multzo bat bereizten uzten eta ez duela enuntziatu horien artea n ezartz en uzten aldi berea n adieraz garria eta konsta n t e a izango den harre m a n a . Eta hau honela da bi arrazoiren g a t ik. Huts egingo genuke, ez dago zalantzarik, garai jakin bate a n zoram e n a ri buruz esan dena jakiteko orduan, galder a

egingo bage nio zoram e n a r e n izate berari, bere eduki sekretu a ri, bere egia mutu ari, bere baitan itxitako egiari. Buruko gaitza osatu du bera izendat u duten enuntziatu e n multzoan esan d ako guztiak, bera ebaki, deskribatu eta azaldu duten esakun e e n multzoan esan den guztiak, bere garap e n a k adierazi, bere korrelazio ezberdinak erakutsi, bera juzgatu duten enuntzia tu e t a n esan denak, eta, buruko gaitzare n izenea n , berari hitza ema n dioten enuntzia tu e t a n esan den guztiak bereak balira bezala agertuko diren diskurtsoak artikulatzeko. Baina bada gehiago oraindik: enuntziatu -multzo honek ez du adieraz t e n , ezta hurretik ere, objektu bakarra, behingo a n eta betiko eratu t ako objektu a, eta ez du, ezta hurre tik ere, objektu bakar hori iraunar az t e n mugarik gabe bere agortezineko idealta su n ar e n hodeiertz bezala. XVII. edo XVIII. mend e e t a k o medikuntz ar e n enuntzia tu e n korrelatu modur a jartzen den objektu a ez da epai juridikoet a n edo poliziak hartut ako neurriet an izenda tz e n den berbera ; era bere a n , psikopa tologiar e n diskurtsoa r e n objektu guztiak aldatu dira Pinel edo Esquiroleng a n dik Bleuleren g a n a in o: ez dituzte gaixotas u n berber ak kontua n hartzen batak eta best e ak; ez dira zoro berber ak kontua n hartzen.

Objektuen ugaritas u n honet a n oinarritut a litekee n a da, beharb a d a baita beharrezkoa ere, zera ondoriozta tz e a : alegia, ezinezkoa dela onartze a «zora m e n a ri buruzko diskurtso a » izan daiteke e nik batasu n baliagarria enuntziatu e n multzo bat osatz eko. Beharb a d a , kontua n hartu beharko lirateke e n enuntziatu -multzo bakarrak izango lirateke objektu bat eta berber a duten ak , esat er ako, malenkoniari buruzko diskurtso a edo neurosiari buruzkoa. Baina bereh al a jabetuko gara diskurtso haue t ako bakoitzak ere bere objektu a osatu duela eta bera landu egin duela guztiz eraldatz er aino. Arazoa, orduan, izango da jakitea ea diskurtso ar e n batasu n a zertzen den gehienb a t objektu ezberdin ak taxutze n diren eta eten g a b e eraldatz e n diren espazioa n , eta ez hainbes t e objektu baten iraupen e a n eta singulart a s u n e a n . Zoram e n a ri buruzko enuntziatu -multzo bat banakotz e a baimen tz e n duen harre m a n berezia ez al da izango, orduan, arau bat, bete beharreko a dena aldi berea n eta segidan azalera tz eko enuntziatu -multzo horret a n izenda tz e n , deskribatz e n , aztertze n, estima tz e n edo juzgatz en diren objektu ezberdinak? Zoram e n a deritzon objektu ari buruzko diskurtso e n batasu n a ez litzateke oinarrituko «zora m e n a » objektuar e n existen tzian , edo objektibot as u n hodeier tz bakar baten eraket a n; batas u n horren oinarria izango litzateke arau -joko bat, zeinak ahalezkoa egingo duen objektuak denbor a tarte jakin bate a n agertz e a : zokorake t a eta errepre sio neurrien bidez ebakitzen diren objektuak, egun eroko jardun e a n bereizten diren objektuak, jurisprud e n tzian bereizten direnak, kasuis tika erlijiosoan, send a gile e n diagnos tikoan , deskribap e n patologikoet a n agertz en diren objektu ak, medikatz eko, trata m e n d u e t a r a k o, zainket ar ako kode edo errez et ek zedarritzen duten objektu ak. Bestalde, zoram e n a ri buruzko diskurtso e n batasu n a izango litzateke objektu ezberdin e n eraldake t ak definitzen dituen arau e n jokoa, denbora n zehar emat e n diren objektu horien ez -identit at e a , euren artea n emat e n den haus tur a , euren iraupen a etet e n duen barruko jarraitasu n- eza. Modu paradoxiko bate a n , enuntziatu -multzo bat bere indibidualt a s u n e a n definitzea objektu horien sakab a n a k e t a deskribatz e a izango da, eurak banatz e n dituen zirrikitu guztiak atzem a t e a , euren arteko distan tziak neurtz e a , best e hitz batzue t a n esan d a , euren banak e t a -legea formula tz e a .

Enuntziatu e n arteko harre m a n e n multzo bat definitzeko bigarren hipotesia: euren forma eta eurak katea tz eko modu a. Iruditu zitzaidan, esat er ako , medikuntz a -zientzia XIX. mend e tik aurrera gehien b a t ezaugarri tzen zela nolabait eko estilo bate g a t ik, enuntzia tu a r e n nolabai t eko izaera iraunkor bateg a t ik, eta ez hainbe s t e bere objektu edo kontzept u e n g a t ik. Lehene n g oz, medikuntz a ez zuen osatuko tradizioen, behak e t e n eta era askotako erreze t e n multzo batek, baizik eta ezagu tz e n corpus bakar batek osatuko zuen; corpus honek supos a t uko zuen gauz ei modu berea n so egingo zitzaiela: pertzepzio -arloaren zatikatz e bera, gerta e r a patologikoare n azterket a bera (gorputz ar e n azalera ikusgarriare n arab er ako a), haut e m a t e n dena adieraz t eko transkripzio -sistem a bera (hiztegi bera, metafora berber ak); laburbilduz, iruditzen zitzaidan medikuntz a antola tz e n zela enuntzia tu deskriptibo batzue n modura . Baina hor ere beharrezko a

izan zen hasierako hipotesi hori alde bater a uztea, eta aitortu behar izan da diskurtso klinikoa, deskribap e n -multzo bat izateaz gain, bizitza eta heriotzari buruzko hipotesi -multzo bat ere izango dela, aukerak e t a etikoen multzo bat, erab aki terap e u t ikoe n a , araudi instituzionale n a eta irakasp e n eredu e n multzo bat; aitortu behar izan da, halaber , deskribap e n -multzo hori ezingo zela edoz ein moduta n best e multzo haue t a t ik guztiet a tik atera abst rakzioa eginez, eta enuntziazio deskriptiboa izango litzateke el a medikuntz a -diskurtso a n agertz e n diren formulazioet ako bat, best erik ez. Aitortu beharko da, gainera , deskripzio hau lekualda tz e n joan dela eteng a b e : dela Bichat en g a n dik hasita eta patologia zelularreraino eskalak eta errefere n tziak lekualdat u direlako, dela informazio -siste m a aldatu a izan delako ikuskatz e tik, auskulta tz e tik eta haztap e n e t ik mikroskopioar e n eta biologia -test en erabileraraino; dela, halaber , korrelazio anato m o -kliniko sinpletik prozesu fisiopatologikoe n azterket a fineraino zeinue n lexikoa eta eurak deszifratzeko modu a berriz eratu delako oso -osorik; dela, azkenik, medikuak berak utzi diolako pittinka -pittinka informazioa erregis tr a tz eko eta interpre t a t z eko gune a izateari eta bere alboan , berare n g a n d ik kanpo, osatu direlako dokum e n t u mas ak, korrelazio tresn ak, eta azterket a teknikak, berak, jakina, horiek erabiliko ditu, baina aldatuko dute gaixoare n aurre a n duen jarrera bera subjektu beha tz ailea den neurrian.

Aldaket a hauek guztiak, beharb a d a gaur egun medikuntz a berri baten atarira gara m a tz a t e n a k , motel -motel joan dira ezartzen medikuntz ar e n diskurtso a n XIX. mend e a n zehar. Definitu nahi izango balitz diskurtso hori adierazp e n -siste m a kodifikatu eta normatibo baten bidez, onartu beharko litzateke medikuntz a hau deus ez t a t u egin zela agertu ahala eta bakarrik Bichat en g a n eta Laenn ec e n g a n formula tu ahal izan zela. Batasunik baldin bada go, honen hast a p e n a ez da izango enuntziatu -mota zehatz bat; ez ote litzateke izango, hobe esand a , arau e n multzo bat, ahalezkoak bihurtu dituzten ak pertzepzio hutsezko deskripzioak bater a edo hurren ez hurren, ahalezkoak bihurtu dituzten ak lanab e s e n bidezko behake t ak , labora t e gi e t ako esperim e n t u e n protokoloak, kalkulu esta tis tikoak, egiaz ta p e n epide miologikoak edo demo gr afikoak, araudi instituzionalak, preskripzio terap e u t ikoak? Enuntziatu sakab a n a t u eta heterog e n e o horien arteko koexisten tzia da ezaugarri tu eta bereizi beharko litzateke e n a ; hots, ezaug arri tu eta bereizi beharko litzateke euren banak e t a n agintzen duen siste m a , enuntziatu horiek elkarri emat e n dioten sosten gu a , zer moduta n naha s t e n diren edo bazterrera tz e n diren, eurek jasotzen duten eraldak e t a , euren txand ak a t z e a r e n , banak e t a r e n eta ordezkatz e a r e n jokoa.

Ikerket ar ako best e norabide bat, best e hipotesi bat: ezin ote lirateke finkatu enuntziatu e n multzoak, jokoan jarri diren kontzeptu iraunkor eta koheren t e e n sistem a zehaztuz? Esaterako, hizkuntzare n eta gram at ika -egitee n azterket a ez datza klasikoentz a t (Lancelot en ondotik XVIII. mend e a r e n bukaer a arte) kontzep tu kopuru definitu bate a n , edukia eta erabilpen a behin eta betiko ezarria izango zuten kontzep tu kopuru bate a n alegia: judizioaren kontzep tu a edozein esaldiren forma orokor eta arau -emaile modura definitua, subjektua r e n eta atributu a r e n kontzeptu ak izenare n kategoria orokorrago a n bilduta, aditzare n kontzept u a kopula logikoare n kontzeptu a r e n baliokide bezala erabilia, hitzaren kontzep tu a errepres e n t a z io baten zeinu modura definitua, etab.? Horrela gram a tika klasikoare n arkitektura kontzeptu al a eratu ahal izango litzateke atzera. Baina hor ere, oraindik, mugak aurkituko genituzke bereh al a: ia zalantzarik gabe Port -Royaleko egileek burutu t ako azterket ak deskribatu ahal izango lirateke osagai horiekin, baina bereh al a onartu beharko litzateke zenbai t kontzeptu berriren agerp e n a ; haue n artea n batzuk lehen horieta t ik eratorrit ako ak izango dira beharb a d a , baina gainontz eko ak haiekiko heterog e n e o a k izango dira, eta batzuk eurekin bater a ezin ak. Ordena sintaktiko natural a edo alderan tzikatu a r e n adigaia, osagarriare n adigaia (Beauz é ek sartut ako a XVIII. mend e a n zehar) integra tu daitezke oraindik Port -Royaleko gram a t ikare n siste m a kontzep tu al e a n , ez dago zalantzarik honet az . Baina zenbait ideia ez dira batera g a rriak Lancelot ek edo Duclosek erabili ahal izan zuten kontzept u e n multzoar ekin: ez da batera g a rria kontzep tu -multzo horrekin hizketa -hotsek zerbait adieraz t eko berezko balioa dutela adieraz t e n duen ideia edo hitzet an jatorriz jakinduria bat

bilduta dagoel a eta hitz horiek jakinduria hori modu iluntsu bate a n trans mititzen dutela adieraz t e n duen ideia ezta ere burura tz e a kontson a n t e e n mutazioan erregulart a s u n bat dago el a edo aditza ekintza bat edo eragiket a bat adieraz t eko aukera emat e n duen izen hutsa dela. Baldintza haue t a n onartu beharko al da gram a tikak ez duela osatz en irudi koheren t e bat itxuran ez bada, eta batasu n faltsua dela izen horren pean mend e bat baino denbora luzeagoz betikotu den enuntziatu e n , azterket e n , deskribap e n e n , hast ap e n eta ondorioen eta dedukzioen multzoa? Baliteke, hala ere, batas u n diskurtsibo bat aurkitzea , baldin eta ez bada bera bilatzen kontzep tu e n koheren tziare n ingurua n , eta bilatzen bada , ordea, kontzeptu ak aldi bere a n edo jarraian sortzen diren gune a n , euren elkarren arteko urruntas u n e a n , bana tz e n dituen tarte a n eta, beharb a d a , euren bater a ezin t a s u n e a n . Ez litzateke bilatuko, orduan, nahikoa orokorrak eta abstrak tu ak izango diren kontzeptu e n arkitektura bat gainerako guztiak biltzeko eta eraikuntz a deduktibo bere a n sartzeko; euren agerp e n e n eta sakab a n a k e t e n jokoa aztertzeko ahalegin a egingo litzateke .

Azkene a n, laugarre n hipotesi a enuntzia tu ak berriz elkartzeko, euren arteko katea tz e a deskribatz eko eta eurak agertz e n diren forma bater a tu a k azaltzeko: gaien identit at e a eta iraunkort a s u n a . Ekonomia eta biologiare n gisako «zientziet a n », polemikari ema n ak direnak, aukera filosofikoet ar a eta moralet ar a irekiak, kasu batzue t a n politikoki erabiltzeko aukera emat e n duten ak, bidezkoa da suposa tz e a hast eko badel a gai -multzo bat gauza dena diskurtso zati bat lotzeko eta bera organis mo bat bailitzan animatz eko, bere premiekin, bere barruko indarrarekin eta biziraut eko bere gaitasu n e kin. Esaterako, ezingo ote litzateke batas u n modura eratu Buffonen g a n dik Darwinen g a n ai no arazo eboluzionist a osatu duen guztia? Gaia filosofikoago a da zientifikoa baino, gertua go dago kosmologiatik biologiatik baino; gai honek ikerket ak urrune tik zuzendu egin ditu, bere emaitz ak izenda tu , estali eta azaldu baino gehiago; beti berari buruz badakigun a baino gehiago supos a tz e n du eta hipotesi eta exijentzia modura zirriborratu t a zegoen a jakite diskurtsibo a bihurtzen du oinarrizko hautake t a horret a t ik abiatut a . Ezingo ote litzateke modu berea n hitz egin gai fisiokratikoari buruz? Ideia honek edozein frogap e n e n aurretik eta azterket a guztien aurretik, hiru funts -erren t e n izaera natural a postula tz en zuen; supos a tz e n zuen, ondorioz, nekaz ari tza -jabetz ar e n lehent a s u n ekono mikoa eta politikoa; baztertz en zituen industria -ekoizpen mekanis m o e n azterket a guztiak; best ald e , esta tu baten barruko diruaren zirkulazioare n deskribap e n a biltzen zuen, baita gizarte kategoria ezberdine n arteko diruaren banak e t a r e n a ere eta ekoizpen er a itzultzeko darabiltzan bidee n a ; eta, azken e a n , Ricardo eram a n zuen hausn ark e t a egitera erren t a hirukoitz hau agertz e n ez den kasuei buruz, bera sortu ahal izango litzateke e n egoera ri buruz eta, ondorioz, gai fisiokratikoare n arbitrariot as u n a ri buruz.

Baina, era honet ako ahalegin bate tik abiatut a bi egiaz ta p e n egitera behar tu t a gaud e, elkarren kontrakoak eta elkarren osagarriak. Kasu baten , gai -multzo bera artikulatze n da bi kontzeptu -jokotatik hasita, bi azterket a mota t a tik, zeharo ezberdinak diren bi objektu eremut a t ik: ideia eboluzionis t a , bere formulazio orokorren e a n , beharb a d a berbera izango da Benoit de Mailleteng a n , Bordeure n g a n , Diderot en g a n eta Darwinen g a n , baina, egitez, ahalezkoa eta koheren t e a bihurtzen duen a ez da gauz a bera haienga n eta honen g a n . XVIII. mend e a n ideia eboluzionist a espeziee n arteko ahaide go baten bidez formula tz e n zen, hasiera tik ezarritako continuu m bat eratz en zuen a (bakarrik naturar e n hond a m e n d i ek moztut ako a) edo mailaka eratuko zena denbora r e n joanar ekin. XIX. mend e a n gai eboluzionis tak zerikusi handiago a du jarraitasu nik gabeko taldee n deskribap e n a r e kin eta organism o baten (bere elem e n t u guztiak solidarioak izango dituen a) eta ingurun e (organis mo horri bizitzeko bene t ako baldintzak eskaintze n dizkiona) baten arteko interakzio modu e n azterket a r ekin, espeziee n taula jarraitu baten osaket ar ekin baino. Gai bakarra, baina bi diskurtso -mota t a n oinarritua. Fisiokraziari dagokione a n , aitzitik, Quesn a yr e n aukera eta honen aurkako iritzia, utilitaristak deituko genituzke e n e k defend a tz e n zuten a , oinarritzen da zehatz -meh a tz kontzept u -sistem a bat eta berber e a n . Garai horret a n abera s t a s u n e n azterket ak neurri bater aino muga tu a izango litzateke e n

joko kontzep tu al a biltzen zuen, denek onartu t ako a (diruari buruz definizio bera emat e n zen; salneurriaz azalpen bera emat e n zen; lan baten kostua modu berea n zehazt e n zen). Alabaina, kontzeptu -joko bakar honet a t ik abiaturik, baziren bi modu balioaren eraket a azaltzeko, truketik abiatut a aztertuz, edo lanaldiaren ordainket a tik aztertuz. Teoria ekono mikoa n eta bere joko kontzeptu al a r e n arau e t a n inskribatu t ako bi posibilitateok, bi aukera ezberdine t a r ako bidea ireki dute, elem e n t u bere t a t ik hast e n direnak.

Hutsegit e a litzateke , inolako zalantzarik gabe, diskurtso baten bereizte -hast ap e n a k gai horien existen tzian bilatze a . Ez ote lirateke bilatu beharko diskurtso horrek aske uzten dituen hauta tz e -puntu e n sakab a n a k e t a n? Ez ote lirateke bilatu beharko berak irekitzen dituen posibilitate ezberdin e t a n dagoe n e ko existitzen diren gaiak berpizteko, kontrajarrit ako estra t e gi ak sorraraz t eko, batera e zinak diren interes ei lekua egiteko, kontzep tu -joko jakin batekin partida ezberdin ak jokatzen uzteko? Gaien iraupe n a eta denbora n zeharkako irudiak eta iritziak ikertu beharre a n , adieraz p e n -multzoak bereizteko gaien arteko gatazke n dialektika atzera traza tu beharre a n , ezingo ote litzateke nabar m e n a r a zi haut a tz e -puntu e n sakab a n a k e t a eta ezingo ote litzateke definitu posibilitat e estra t e gikoe n arlo bat aukerak e t a guztien aurre tik, gaien lehent a s u n a r e n aurretik?

Lau ahalegin e n , lau hutse gi t e e n , aurrea n nago ordua n, –eta elkar ordezkatz e n duten lau hipotesiren aurrea n–. Orain beharrezkoa izango da eurak frogatz e a . Gure ohiturei ezartzen zaizkien enuntziatu -familia handi hauei dagokien ez –medikuntz a, ekono mia , edo gram at ika deritzegu n ak– nire buruari galdegin diot zeren gaine a n oinarri dezaket e n euren batasu n a . Osoa, estua, jarraitua eta geografikoki ondo muga tu a den objektu -erem u baten gaine a n? Niri agertu zaidan a izan da hutsun e a k dituzten sailak, mordoilotut ako ak, diferentzien jokoak, urrunt as u n e n a k , ordezkap e n e n a k , eraldake t e n a k . Oinarritu dezaket batas u n hori enuntziatu -mota definitu eta norm atibo baten gaine a n? Baina nik aurkitu ditut maila ezberdine gie t ako formulazioak eta heterog e n e o e gi ak diren funtzioak eurak figura bakarre a n lotzeko eta –denbor a n barren a eta lan indibiduale n gainetik– eurekin etenik gabeko testu handi baten itxurako bat egiteko. Ondo definitutako adigaien alfabe to baten gaine a n? Baina egituran eta erabiltzeko araue t a n bereizten diren kontzep tu e n aurre a n aurkituko gara, elkar kontua n hartzen ez duten ak , elkar bazter tz e n duten ak eta sartu ezin direnak arkitektura logiko baten batas u n e a n . Gaien iraupe n e a n ? Alabaina, zenbait posibilitat e estra t e giko ezberdin aurkituko dira, bidea emat e n duten ak bater a ezin ak diren gaiak aktibatz eko edo gai bera zenbai t multzo ezberdin e t a n txerta tz eko. Hortik dator sakab a n a k e t a hauek beren baitan deskribatz eko ideia; eta baita bilatzeko a ere ea elem e n t u horien artea n (zeintzuk antolatz e n ez diren eraikuntz a deduktibo -progresibo baten modura , ez denbor a n zehar pittinka -pittinka idatzitako sekulako liburu bate a n legetx e, ez subjektu kolektibo baten lanaren gisara) aurki daiteke e n erregular t a s u n bat: orden a bat euren agertz e jarraituan , korrelazioak eurak aldibereko ak diren neurrian, eurak espazio komun bate a n kokatzeko esleipen ak, elkarrekiko funtziona m e n d u a , eraldak e t a uztartuak eta hierarkikoak. Era honet ako azterket a bat ez litzateke ahalegind uko kohere n tzia uhart e txo ak bakartz en euren barruko egitura deskribatz eko; ez luke hartuko bere eginbe h ar modur a ezkutuko gatazkei susmo a hartze a eta eurak argitan ipintzea; banake t a modu ak ikertuko lituzke. Edo, inferentzia kateak berriz osatu beharre a n (zientzien eta filosofiaren historian sarritan egiten den legez), diferentzien taulak ezarri beharre a n (hizkuntzalariek egiten duten bezala), sakab a n a k e t a -siste m ak deskribatuko lituzke.

Enuntziatu kopuru jakin baten baitan era horret ako sakab a n a k e t a -sistem a bat deskribatu ahal izango litzateke e n kasua n; objektue n , enuntziatu -moten, kontzeptu e n , haut ak e t a tematikoe n artea n erregular t a s u n bat definitu ahal izango litzateke e n kasue t a n (orden a bat, korrelazioak, kokape n a k eta funtziona m e n d u a k , eraldake t ak definitu ahal izango lirateke e n kasue t a n ) konbe ntzioz esan go dugu formazio diskurtsibo batez dihardu gula –saihes tuko dira horrela zenbait baldintzez eta ondorioz zamatu t ako hitzak, zeintzuk dese gokiak izango diren sakab a n a k e t a hori «zientzia», «ideologia», teoria edo «objektibot as u n erem u » modura izenda tz eko. Eraket a -arau ak

izena eman go zaie banake t a honen osagai ak menp e a n hartzen dituzten baldintzei (objektuak, adierazp e n modalit at e ak , kontzeptu ak , haut ak e t a tematikoak). Eraket a -arauak banake t a diskurtsibo bate a n emat e n diren existen tzia -baldintzak dira (baita koexisten tziako baldintzak, iraupen e ko a k, aldake t ako ak eta desa g er p e n e k o a k ere).

Hori da orain zeharka tu behar den esparru a; adigai horiexek dira jorratu behar direnak ekin behar diren azterket e t a n eta frogatz e lanet a n . Arriskuak ez dira hutsal ak, badakit nik hori. Lehen errefere n tzia modur a erabili ditut nahikoa malgu ak eta gertukoak diren multzokatz e ak: ez dit ezerk frogatz en azterket a r e n bukaer a n eurak berriro aurkituko ditudanik, ezta ere eurak muga tz eko eta bereizteko hast ap e n a aurkituko duda nik; isolatuko ditudan formazio diskurtsibo ei dagokien ez , ez nago seguru eurek definituko ote duten medikuntz a bere batas u n globale a n edo definituko ote duten ekono mia eta gram at ika euren patu historikoare n osoko kurban; beharb a d a usteka b ek o hausturak sartuko dituzte. Era berea n , ekiteko puntu bezala hartu dituda n multzo diskurtsiboei dagokien ez –zeintzuk aldez aurretik eman a k diren eta arrazionalt a s u n zientifikoa suposa tz e n zaien– ez dit ezerk frogatz en era horret ako deskribap e n batek argitasu nik ema n ahal izango duenik multzo horien zientifikotasu n az (edo ez -zientifikotasu n az); ez dit ezerk frogatz en nire azterket a kokatuko ez denik maila guztiz ezberdin bate a n , episte m ologiar a edo zientzien historiara murriztu ezingo den deskribap e n bat osatuz. Baliteke, gainera , era honet ako eginkizun bat burutz e a n , ez berreskur a tz e a metodo ak horrela eskatu t a esekita utzi diren batas u n a k: baliteke behar tu a izatea lanak bereizter a , eraginak eta tradizioak kontuan ez hartzera , jatorriaren arazoa behin betiko alde batera uztera, egileen ezinbes t eko prese n tzia ezab ar az t e r a , ideien historiaren mamia desa g er r a r aziz horrela. Arriskua, azken bate a n , honako hau da: dagoe n e ko existitzen denari oinarria ema n beharre a n , aurretik zirriborro modur a markatu t ako lerroak berriro eta behin betiko modu a n marraz tu beharre a n , itzulera eta azken baiesp e n horrekin lasaitu beharre a n , azken e a n , makina bat amarrur e n eta makina bat gauren ondotik, dena salbatu t a dagoel a iragartz en duen zorioneko zirkulu hori osatu beharre a n , gertuko ak zaizkigun paisaie t a t ik kanpo joatera behar tu ak izatea, guretz a t ohikoak diren berm e e t a t ik urrun, oraindik laukitua izan ez den lur baten gainetik eta aurrez ikusteko zaila den helmug a bater a n tz . Ordura arte historialariari so egiten zion guztia, ilunab arre r a arte laguntz en zuen a (arrazional t a s u n a r e n xede a eta zientzien teleologia, pentsa m e n d u a r e n lan jarraitu eta luzea denbor a n barren a , kontzien tziare n iratzartz e a eta garap e n a eta bere buruaz jabetz e a eteng a b e , totalizazioen mugim e n d u bukatu ezin eko a baina eten ga b e a , beti zabalik dagoe n jatorri batera itzultzea eta, azken baten , tematika historiko -transz en d e n t a l a) , ez al dago hau guztia desa g e r tz eko arriskua azterket ar ako espazio zuri bat utziz, aiherga , barnet a s u nik eta prom e sik gabeko a?

III.Objektuen erake t a

Orain inbent aria tu egin behar dira irekitako norabide ak , eta jakin behar da edukirik eman ahal zaion «erake t a -arau ak » deritzogu n adigai honi –ozta -ozta zirriborratu t a utzi dugun a–. Hasteko kontua n hartuko dugu lehenik objektue n eraket a . Eta bera erraza go aztertz eko adibide legez hartuko dugu psikopa tologiare n diskurtsoa XIX. mend e t ik hona, erraz onar bailiteke hau etenu n e kronologiko egoki bezala lehen hurbilket a bat egin gura izanez gero. Seinale ak ugariak dira hori adieraz t e n duten ak . Har ditzagu n kontua n seinale horietako bi best erik ez: mend e hasieran zoroa bazter tz eko eta erietxe psikiatrikoan sartzeko eman zen modu berria bata, eta gaur egun darabiltzagu n zenbait adigairen aurreko ak bilatzea n Esquiroleng a n ai no , Heinro-thenga n a in o, edo Pineleng a n ai no jotzeko aukera best e a (paranoia tik mono m a ni ar aino hel gaitezke, adimen -kozient e tik ergelta s u n a r e n lehen adigairaino, paralisi orokorretik entzefalop a t ia kronikoraino, izaerare n neurositik deliriorik gabeko zorotasu n e r a ino); bitart e a n , XIX. mend e tik atzerak a zenba t eta gehiago jo gura dugun denborar e n harian, arrasto a galdu egiten da, bideak endre d a tz e n hast en dira, eta Du Laurens e n edo Van Swieten e n lanak proiekt a tz e n baditugu Kraepelinen eta Bleuleren patologiare n erem ur a , ema n go diren kointziden tziak alea torioak izango dira. Alabaina , eten horren ondotik psikopa tologia gai oso askotaz ardura t u da, neurri handi bate a n oso berriak, baina oso prekarioak ere, aldakorrak eta euren artea n batzuk bereh al a desag e r tz eko halab e h a r r a r ekin. Mugikortasu n ar e n asaldur ez , haluzinazioez eta hizketare n naha s m e n e z gain (zeintzuk kontsidera tz e n ziren zorotasu n ar e n manifest azio bezala, nahiz eta best e modu bate a n ezagutz e n , muga tz e n , deskribatz e n eta aztertze n ziren) ikusi dira agertz en best e zenbait gai, orain arte baliorik gabeko ak ziren erregis t roak nabar m e n tz e n zituzten ak: porta er ar e n naha s m e n d u arinak, sexu arazoak eta aberrazioak, suges tio eta hipnosi kontuak, nerbio -sistem a zentrala, mugim e n d uz ko moldaer a n eta moldaer a intelektu al e a n defizitak, kriminalitat e a . Eta erregis tro haue t ako bakoitze a n zenbai t objektu izendat u dira, zedarritu, azter tu , eta horren ondore n zuzend u, atzera definitu, iharde t si eta ezaba t u egin dira. Zehaz tu al daiteke zer arau direla- eta agertu diren eurak? Jakin al daiteke zer sistem a ez -deduktiboren arab er a ipini ahal izan diren objektuok bata best e a r e n ondoa n eta jarraian psikopatologiare n esparru zatikatu hori eratzeko (puntu batzue t a n hutsun e a k dituen a , best e batzue t a n osatu a dena)? Zein izan dira eurak existitzeko baldintzak diskurtso ar e n gaiak diren neurrian?

a) Hasteko adierazi behar ditugu eurak azalera tu diren lehen guneak: erakuts i behar dugu non sor daitezke e n ezberdin t a s u n indibidual horiek, ondoren eurak izenda tu eta azter tu ahal izateko eta arrazionalizatze mailaren, kode kontzeptu a l en eta teoria moten araber a eurei atxikitzeko gaixota su n a r e n esta tu s a , alienazioaren a , anomaliar en a , deme n tzia r en a , neurosi edo psikosiaren a , endeka p e n a r e n a eta abar. Azalera tze gune horiek ez dira berdinak gizarte ezberdine t a n , garai ezberdine t a n eta diskurt so forma ezberdine t a n . XIX. mend eko psikopa tologia ri dagokionez, baliteke

sendia , ger tuko gizarte taldea , lan giroa, erlijio erkidegoa izatea bera osatzen duten ak (denak norma tiboak izango dira, desbidera daitezkee n ak, denek toleran tziar ako lekua dute, baina badute baita atalase bat ere berta tik aurrer a bazte rke t a behar r ezkoa egiten dena; denek dute zorame n a izenda tzeko eta arbuiatzeko modua , denek medikuntza re n esku uzten dute gutxienez bera azaltzeko ardura, ez bada zaintzekoa eta senda tz eko a ere); azalera tze gune hauek ez dira berriak izango XIX. mend e a n , modu berezi batea n antola tuak diren arren. Bestalde, ez dago zalantzarik garai honet a n azalera tze gune berriak hast en direla funtziona tze n: artea bere araudiarekin, sexualita t e a (bere desbiderake t ak ohikoak diren debekuei dagokiene a n , lehene n goz bihurtzen dira psikiatriar en diskurt soa r e n arret a gune eta deskriba tzeko eta azter tzeko gaia) zigortzea (aurreko garaie t an zorame n a jokaera kriminale tik kontu handiz bereizten zen artean , aitzakiatza t hartzen zen artean , kriminalita t e a bera –«mono m a nia gizahiltzaile» ospet su e n ondotik– desbiderake t a modu bat bihurtzen da, nola edo hala zorame n a r ekin lotua). Hortxe, lehen bereizke t a r e n eremu horietan , hor agertzen diren distan tzie t a n , etenun e e t a n eta atalase e t a n diskurt so psikiatrikoak aurkituko du bere esparru a muga tzeko aukera , zertaz hitz egiten duen definitzekoa, berari objektuar e n esta tu tu a emat eko a –hau da, bera agerr a r az t eko eta izendaga r r ia eta deskribaga r ria bihurtzeko–.

b) Bestalde, zedarritze instan tziak deskriba tu beharko lirateke: XIX. mende a n medikuntza (arautu t ako erakund e gisara , jakite eta jardute gisara , iritzi arrunt ak, justiziak eta adminis t r azioak berari agintea onartzen dion neurrian) gizar teko instan tzia nagusiena bihurtu zen zorame n a muga tzeko , bera izenda tzeko eta objektu modura finkatzeko; baina bera ez zen bakarra izan paper hori jokatzeko orduan: justizia eta bereziki justizia penala (bere definizioekin: aitzakiaren a , arduraga b e t a s u n a r e n a , zirkuns t a n t zia aringar riena , eta zenbai t adigai erabiliz, hala nola, pasio -hilketa , heren tzia, arrisku soziala) aginte erlijiosoa (aginte bezala ezar tzen den neurrian bereizteko mistikoaren eta patologikoaren artean , espirituala r en eta korporala r en artean , naturaz gaindikoare n eta anormalare n artean , eta kontzien tzien norabide ak zuzentzen dituen ez , ekintzen eta zirkuns t a n t zien sailkapen kasuis tiko bati begira baino gehiago gizaban ako ak ezagu tzeko) kritika literarioa eta artis tikoa (honek XIX. mend e a n zehar obra trata tu zuen gero eta gutxiago epaitu behar zen objektu gozagar ri bezala eta gero eta gehiago hizkuntza bezala , interpre t a t u behar r eko a eta egilearen adierazpe n -jokoak bereiztea eska tzen zuena).

c) Bukatzeko azter tuko ditugu zehazt ap e n saret ak: hauek siste ma k dira, horien bidez zorame n ezberdinak, psikiatriaren gai diren neurrian, bana tzen dira, kontrajar tzen , elkarrekin lotzen, multzoka tzen , sailkatzen eta bata best e t ik erator tzen dira (bereizte sare t a hauek XIX. mende a n honako hauek izan ziren: arima, hierarkiza tu t ako ahalmen --multzo modura ulertu t a , ahalme n hauek elkarren ondokoak dira eta bata beste a n txerta daitezke ; gorputza , organoz osaturiko hiru diment sioko bolumen modura ulertua , organo hauek mende t a s u n eta komunikazio -eske me n bidez uztar tu t a daude; banakoen bizitza eta historia, bera ulertuko da faseen jarraita sun modura, arras toe n gurutza tze modura, berraktiba tz e birtualen multzo modura, errepikap e n zikliko modura ; korrelazio neuro -psikologikoen jokoak, proiekzio -siste ma elkarkari eta kausal t a su n -arlo zirkular legez ulertut a ).

Era honet ako deskribap e n bat berez ez da nahikoa oraindik bi arrazoireng a t ik. Seinalatu berriak izan diren azalera tz e planek, instan tzia muga tz aile horiek edo zehaz t eko forma horiek, ez dituzte eskaintze n objektuak guztiz eratuak eta munta tu a k , horren ondore n psikopa tologiar e n diskurtso ak egin beharko lukeen gauz a bakarra izango litzateke eurak inbent aria tz e a , sailkatze a , izendatz e a , aukera tz e a , hitzen eta esaldien sare batekin estal tze a ; ez dira izango familiak –euren arauekin, debeku ekin, sentikort asu n atalas e e kin– erab akiko duten ak zein den zoroa eta propos a t uko duten ak gaixoa aztertu behar dela eta psikiatrare n esku jarri behar dela; ez da jurisprud e n tzia izango buruko medikuntz ari seinala tuko diona bere kabuz hilketa baten ostea n eldarnio paranoiko bat dagoel a edo delitu sexual bate a n neurosi bat dago el a suposa t uko duen a. Diskurtsoa ez da, inondik ere ez, leku bat non aldez aurre tik finkatu t ako objektuak ipintzen diren, inprimatz eko gune soil bate a n bezala. Gainera , goiko zerrend a t z e a ez da nahikoa bigarren arrazoi bateg a t ik. Berak zehaztu ditu, bata best e a r e n ondore n , zenbai t bereizte plano ezberdin diskurtso ar e n objektuak horieta n azalera tu ahal izateko. Baina zein dira plano horien arteko erlazioak? Zergatik zerrend a t z e hau eta ez best e bat? Modu honet a n zein multzo definitua eta itxia zedarritu dela uste da? Eta nola hitz egin daiteke «form azio -sistem a » bati buruz, ezagu tz e n bada

bakarrik deter min azio ezberdin e n eta heteroge n e o e n sail bat, zeintzuk ez duten elkarren artea n loturarik eta harre m a n garbirik?

Berez, galder a sail bi hauek puntu berera dara m a t e . Puntu hau antze m a t e k o azter dezagu n atzera aurreko adibide a . XIX. mend e a n psikopatologia ardura tu den erem u a n oso goiz ikusi dugu agertz e n (Esquiroleng a n dik aurrera) delinkue n tziare n erregis t roari dagozkion objektu e n sail bat: gizahilket a (eta buru -hilketa) pasio -hilketak, sexu delituak, lapurre t a -mota batzuk, errom e s t a s u n a –eta ondore n euren bidez jarauns p e n a , inguru neuroge n o a , eraso edo autozigortze jokaerak, perber t sioak, bulkada hiltzaileak, suges tibilitate a , etab.– . Ez litzateke egokia izango esa t e a aurkikuntz a baten ondorioez dihardu gula hem e n : esat er ako jokaera hiltzaileen eta portaer a patologikoe n arteko antzekota s u n a z psikiatra batek egin zuen aurkikuntz az, edo, best e era bater a esan d a , gaizkile batzue n g a n aurkituko lirateke e n alienazioare n sintom a klasikoen aurkikuntz az . Era hauet ako egite ak gaur egun go ikerket a tik kanpo daud e: arazoa da jakitea zer dela eta izan diren ahalezkoak, eta nolatan «aurkikuntz a » horiek izan ahal izan duten jarraipen a best e aurkikuntz a batzue t a n , eurak hartu eta zuzend u, aldatu edo, halab e h a r r ez , deusez t a t u duten ak. Era berea n , ez litzateke egokia izango objektu berri haue n agerp e n a XIX. mend eko gizarte burges a r e n arau propioei leporatz e a , polizia eta zigor -egitura indartu bati, justizia kriminal kode berri baten ezarpe n a ri , zirkunst a n tzia aringarriak sartu eta erabiltzeari, kriminalitat e a r e n hazkund e a ri . Zalantz arik gabe, prozesu hauek guztiak hain zuzen indarre a n zeude n, baina berez ezin izan dute diskurtso psikiatrikoare n objekturik eratu; deskribap e n a r e n bila maila honet a n ibiltzean bilatzen denetik gertu jardungo genuk e.

Gure gizarte a n , garai jakin bate a n , gaizkilea psikologizatu a eta patologizatu a izan bada , jokaera hausle ak jakitear e n objektu e n sail oso bat sorraraz t eko bidea ema n badu, izan da diskurtso psikiatrikoa harre m a n zehatz e n multzo bat erabiltzen hasi delako. Harre m a n a , alde bate tik, kategoria penale n eta erantzukizun maila gutxitue n gisako zehaz t a p e n planoe n eta, best e t ik, ezaugarri tze psikologikoen planoe n artea n (ahalm e n a k , trebe t a s u n a k, garap e n edo inboluzio mailak, ingurun e a ri erantzut eko erak, izaera -motak, eskura tu t ako ak, jaiotzezkoak edo heren tziazko ak). Harre m a n a , alde bate tik, medikuntz a -erab akitze instan tziare n eta, best e t ik, epai -erab akitze instan tziare n artea n (harre m a n konplexu a egia esan, krimen a definitzeko ordua n medikuntz a -erabakiak eraba t onartzen baitu epai -instan tzia, eta baita krimen ar e n zirkuns t a n tziak eta merezi duen zigorra finkatzerako a n ere, baina bere jatorriaren azterket a eta erantzukizun maila neurtzeko aukera bere esku gordetz e n du). Harre m a n a , alde bate tik, epai -galdeke t ak, polizia -txosten ek , ikerket ak eta argibide juridikorako apara tu osoak osatze n duten iragazkiare n eta, best e t ik, mediku -galdeke t ek, azterket a klinikoek, aurrekarien ikerket ek eta bibliografia -errefere n tziek osatz en duten iragazkiare n artea n . Harre m a n a , alde bate tik, banako e n jokaerare n famili, sexu eta zigor arau e n eta eurek adieraz t e n duten sintom a patologikoen eta, best e t ik, gaixotas u n e n sintom e n taulare n artea n . Harrem a n a , aldea bate tik, erietxe ingurun eko murrizket a terap e u tikoar e n (bere atalas e e kin, senda tz eko bere irizpideekin, normala eta patologikoa dena zedarritzeko bere modu ar ekin) eta, best e t ik, kartzelako murrizket a zigortzaileare n artea n (azken hau zigortzeko eta irakast eko bere sistem a r ekin, eta bere irizpideekin jokaera zuzen ari buruz, hobetz e a ri buruz eta askatz e a ri buruz). Psikiatriaren diskurtso a n indarre a n daud e n harre m a n hauek, hain zuzen, zenbai t objektuz osatu t ako multzo bat eratze a zilegi dute.

Oro har esan dezake g u: psikiatriaren diskurtso a XIX. mend e a n ezaugarri tu zen ez objektu pribilegiatu batzue n g a t ik, baizik eta oso sakab a n a t u a k zeude n objektu ak eratz eko bere modu a g a t ik. Eraket a hau berm atz e n da azalera tz e , mugarritze eta zehaz t a p e n instan tzia batzue n arteko harre m a n -multzo baten bidez. Esango dugu, beraz, eraket a diskurtsibo bat definitzen dela (gutxienez bere objektu ei dagokien e a n ) modu horret ako multzo bat finkatu ahal bada; erakutsi ahal bada nola aurki dezake e n diskurtso horren edozein objektuk bere lekua eta bere

azalera tz e -legea; erakutsi ahal bada diskurtso horret a t ik jaio daitezke el a objektu batzuk euren burua aldatu gabe batera edo jarraian batak best e a bazter tz e n duten ak .

Heme n dik zenbai t ohar eta ondorio atera daitezke.

1. Diskurtsoar e n objektu bat agertz eko baldintzak, «zerb ai t esan » ahal izateko baldintza historikoak eta pertson a ezberdinek gauz a ezberdinak esan ahal izateko ak, objektu hori best e objektu batzuekin batera ahaide go esparru bate a n txerta tz eko baldintzak, best e objektu horiekin antzekota s u n , auzotas u n , urrunt a s u n , ezberdin t a s u n eta transform azio -harre m a n a k eduki ahal izatekoak –agerikoa den modu a n baldintza hauek ugariak eta pisuzkoak dira. Honek esan nahi du ezin dela edozein garaitan edozein gauzari buruz berba egin; ez da erraz a ezer berririk esat e a ; ez da nahikoa begiak irekitzea, arret a jartzea edo zer edo zertaz jabetz e a , objektu berriak izio daiteze n bat -bate a n eta lurraren mailan jar dezat e n euren lehen argitasu n a . Alabaina, zailtasun hau ez da bakarrik negatibo a; ez da lotu behar traba batekin, bere ahalm e n bakarra izango duen a itsutzea , ezkuta tz e a , aurkikuntz a eragozt e a , ebidentziare n garbita su n a edo gauz en berezko egoskort a s u n mozorrotze a ; objektu a ez dago linboan bera askatuko duen orden ar e n zain, bere burua objektibot as u n ikusgarri eta jardunts u bate a n gorpuzt e a baime n d uk o dion orden ar e n zain; ez da existitzen bere buruar e n aurretik, trabar e n batek argitasu n a r e n lehen ertzet a n atxikia. Harrem a n -sorta konplexu baten baldintza positiboen pean existitzen da.

2. Harrem a n hauek ezartzen dira erakun d e e n artea n , ekonomia eta gizarte prozesu e n artea n , jokaeren artea n , arau -siste m e n artea n , sailkap e n moten tekniken artea n , ezaug arri tze modu e n artea n , eta harre m a n hauek ez dira objektu a n prese n t e izango; ez dira eurak hedatz e n azterket a egiten dene a n ; ez dute eurek diseinatz e n bilbea, azpian datzan arrazionalt a s u n a , bere kontzeptu a r e n egiazkota s u n e a n pents a tz e n dene a n osorik edo zati bate a n berriz agertz e n den nerbiazio ideala. Eurek ez dute definitzen bere barne eraket a , baizik eta agertz e a baimen tz e n diona, best e objektu batzue n ondoa n ipintzea baime n tz e n diona, euren araber a lekua hartze a , bere diferentzia, bere mend er a-ezintas u n a , eta behin edo behin bere heteroge n e o t a s u n a definitzea baime n tz e n diona, laburbilduz, bereh al a kanpokota s u n -arlo bate a n ipintzeko modu a n egote a baime n tz e n diona.

3. Harrem a n hauek bereiziko dira, lehenik, «primarioak» dei ditzakegu n harre m a n e z eta, alde bater a utzita edozein diskurtso eta diskurtsoa r e n edozein objektu, eurak deskriba daitezke erakund e e n artea n , tekniken artea n , gizarte formen artea n , etab. Jakin ere, badakigu badirela berez azter daitezke e n harre m a n a k sendi burges a r e n eta epai -instan tzien eta epai -kategorien funtziona m e n d u a r e n artea n . Alabaina , ezin zaizkie gainjarri beti objektu ak eratz en dituzten harre m a n e i : maila primario honi eslei dakizkiokee n mend e t a s u n -harre m a n a k ez dira adieraz t e n nahitaez diskurtsoa r e n objektuak ahalezkoak egiten dituen harre m a n a k gauza tz e a n . Hala ere, diskurtso a n bertan aurki daitezke e n bigarren mailako harre m a n a k bereizi behar dira: esat er ako , XIX. mend eko psikiatrek esan ahal izan duten ak sendia eta kriminalitat e a r e n arteko harre m a n e z ez du erreproduzitzen , gauz a jakina da hori, mend eko t a s u n e n bene t ako jokoa, baina ez du erreprod uzitzen, ezta ere, psikiatriare n diskurtsoa r e n objektu a ahalezkoa egiten eta eust e n duten harre m a n e n jokoa. Horrela, ahalezko deskribap e n e n espazio artikulatu bat irekitzen da: harre m a n primarioen edo benet ako e n sistem a , bigarren mailako harre m a n e n edo harre m a n bihurkarien sistem a , eta zehatz -meha tz diskurtsiboak dei daitezke e n harre m a n e n sistem a . Arazoa da azkenon berezitas u n a eta haue n best e ekiko jokoa agerraraz t e a .

4. Harrem a n diskurtsiboak, ikusten denez, ez dira diskurtso ar e n barrukoak; ez dituzte elkarren artea n lotzen kontzep tu ak eta hitzak; ez dute ezartzen esaldi edo proposizioen artea n arkitektura deduktibo edo erretoriko bat. Baina ez dira, hala ere, diskurtso tik kanpoko harre m a n a k, diskurtso a bera muga t uko luketen ak edo forma batzuk ezarriko lizkioket en ak edo, egoer a zehatz batzue t a n , behar tuko luketen ak gauz a jakin batzuk adieraz t er a . Eurak nolabait diskurtsoa r e n muga n daud e: berari eskaintz en dizkiote objektu ak eure t az hitz egin ahal izateko, edo, are

gehiago, (eskainitako ar e n irudi honek supos a tz e n duen ez objektu ak alde bate tik eratz en direla eta diskurtso a best e bate tik) eurek muga tz e n dute diskurtso ak zertu behar duen harre m a n e n multzoa objektu honet az edo best e az hitz egin ahal izateko, eurekin tratua n jarduteko, izendatz eko, aztertzeko, sailkatzeko, azaltzeko, etab. Harre m a n ok ezaug arri tzen dute diskurtso a bera jardut e den neurrian eta ez diskurtso a n erabilitako hizkuntza, edo zer baldintza t a n hedatz e n den diskurtso a .

Azterket a itxi daiteke orain eta azter daiteke zer neurritan bete den hasierako egitas m o a eta, era berea n , zer neurrit an aldatu den bera.

Multzozko figura hauei dagokien ez –zeintzuk psikopatologiak, ekono miak, gram at ikak, medikuntz ak berega n a t z e n dituzten modu seta ti baina naha si bate a n– galdetu da zein mota t ako batasu n e t a n daud e n oinarritut a: ez al ziren izango geroagoko berregi te bat, lan berezie t a n oinarriturikoa, bata best e a r e n ondoko zenbai t teoriat an , zenbai t adigai eta gaitan, batzuk alde bater a utzita, best e batzuk tradizioak iraunar azi dituen ak eta best e batzuk aldizka ahaztu eta aldizka berriro egun er a t u a k izan direnak? Ez al ziren izango elkarri loturiko eginkizune n sail bat?

Diskurtso ar e n batasu n a bilatu genu e n objektue n baitan, euren banak e t a n , euren ezberdin t a s u n e n arteko jokoan, euren arteko hurbiltasu n e a n eta urrunt as u n e a n –hitz gutxitan, berba d u n subjektu ari eman a zaione a n– : eta, azkene a n , itzuli gara jardut e diskurtsibo a bera ezaugarri tzen duen harre m a n modura; eta horrela aurkitu dugu ez konfigurazio bat edo forma bat, baizik eta arau -multzo bat, jardut e bati inman e n t e a k zaizkion eta bera bere espezifikotas u n e a n definitzen duten arau e n multzoa alegia. Bestalde, errefere n tzia modura psikopa tologiare n gisako «bat a s u n » bat erabili dugu: jaiotze data eta erem u zehatz bat atxiki nahi izan balitzaio, beharrezko a izango zateke e n hitzaren sorrera aurkitzea eta definitzea zein azterket a estilotan erabili ahal izango litzateke e n eta nola bana tu ahal izango litzateke e n alde bate tik neurologiare n eta best e t ik psikologiare n artea n . Azalera tu dena best e mota bateko batasu n bat izan da; dirudien ez berak ez ditu data berdinak, ezta azalera berdina edo artikulazio berdinak ere, baina objektu -multzo batez argibide a eman dezake, eta objektu horientz a t psikopa tologia hitza errubrika erreflexiboa , bigarren mailakoa eta sailkap e n ez ko a da. Azkene a n , psikopa tologia agertz e n zen beti berritze bidea n zegoen diziplina bat bezala, beti aurkikuntz ek, kritikek eta zuzendu t ako hutsek markatuko luketen a; definitu den formazio -siste m ak egonkorra dirau. Baina uler dezagu n: konsta n t e diraut e n ak ez dira objektuak izango, ezta eurek taxutze n duten erem u a ere, konsta n t e diraut en a k ez dira, ezta ere, euren azalera tz e puntu ak edo ezaugarri tzeko modu ak izango; konsta n t e diraue n a , haatik, ahalegin bat izango da azalerak harre m a n e a n jartzeko, hain zuzen objektu horiek non ager daitezke e n azalerak, objektu horiek muga ditzaket e n a k edo eurak non aztertu ak eta zehaztu ak izan daitezke e n a k.

Bistan da: deskribap e n haue t a n (zeintzuei buruzko teoria emat e n ahalegindu naizen) kontua ez da diskurtso a interpre t a tz e a , honen bidez errefere n t e a r e n historia bat egiteko. Aukeratu t ako adibide a n ez da bilatzen garai bate a n zein zegoen zoroa eta zein zen bere zorotas u n a jakitea, ezta jakitea ere ea bere arazoak gaur egun gertukoak zaizkigun arazoe n berdin -berdinak ziren ala ez. Ez da galdegi t en ea sorginak zoroak ote ziren, baztertu ak eta jazarriak zirenak, ez da galdegit e n ea best e garai bate a n medikatu a izango ote zen esperien tzia mistiko edo estet iko bat beharrik izan gabe . Helburua ez da zorotasu n a zer izango litzateke e n birsortze a lehen esperien tzia primitibo, funtsezko, gor, nekez artikulatu t ako 4 bati agertuko litzaioke e n modu a n , ezta ere birsortze a zer izango litzateke e n bera ondoren bere eragiket e n diskurtsoak eta joko zeiharrak, askotan bihurriak, antolatuko (itzuliko, desitxura tuko, mozorrotuko, beharb a d a erreprimituko) zukee n modu a n . Ez dago zalantz arik era horret ako errefere n t e a r e n historia bat ahalezkoa dela; ez da baztertz en hasiera -hasiera tik esperien tzia «aurre diskurt sibo» hauek testu tik atera tz eko eta askatz eko ahalegin a . Baina, orain kontua ez da diskurtso a neutralizatze a , bera best e zerbait en zeinu bihurtze a , bere lodiera zeharkatz e a isili -isilik bere aurretik dagoe n a erdies t eko; haatik,

kontua da bera bere sendot a s u n e a n iraunar az t e a , berari dagokion konplexut a s u n e a n azaleraz t e a . Hitz batez, bene t a n gura dena da «gauz ak » alde bater a uztea . Eurak «despr e s e n t ifikatze a ». Euren bereh al ako bete t a s u n abera t s eta astun a uxatze a . Betet as u n hau diskurtso baten lege primitibotza t jo ohi da, eta bakarrik aldend uko da sines m e n e n eta tradizioen hutsegi t e a g a t ik, ahanz tur a g a t ik, irudipen a g a t ik, ezjakintasu n a g a t ik edo inertziaga tik edo ez ikusteko eta ez esat eko nahiaga tik, beharb a d a inkontzien t e a izango dena. Halaber, benet a n gura dena da diskurtso ar e n aurreko «gauz e n » altxor enigm a tikoar e n ordez diskurtso a n bakarrik diseinatz e n diren objektu e n eraket a erregularrak ipintzea . Objektuok definitzea gauz en mamiari errefere n tzia egin gabe, baizik eta eurak lotuz diskurtso baten objektu modura taxutze a baime n d uk o duten arau -multzoarekin, objektu horiek historikoki agertz eko baldintzak osatzeko. Objektu diskurtsibo e n historia bat egitea eurak jatorrizko zoru baten sakont as u n komun e a n ondora tuko ez dituen a , baizik eta euren sakab a n a k e t a arautz e n duten erregulart a s u n e n lokarria heda tuko duen a .

Dena dela, «gauz e n euren » mom e n t u a saihes t e a ez da nahitaez esan a hi ar e n azterket a linguistikoa egitea . Diskurtso baten objektu e n eraket a deskribatz e a n , ahalegintz e n gara praktika diskurtsibo bat ezaugarri tzen duten harre m a n a k kokatzen, ez da zehazt e n antolaer a lexikal bat eta ezta erem u sem a n t iko baten etendur ak ere: ez da itauntz en «malenkonia » edo «deliriorik gabeko zorotas u n a » hitzei garai bate a n ema n zaion zentzuari buruz, ezta «neurosi» eta «psikosiare n » edukien artea n dagoe n oposizioari buruz ere. Era horret ako azterket ak ez dira ez -legitimoak edo ezinezkoak kontsidera t uko; alabain a , azterket a horiek ez dira egokiak izango jakin beharreko a dene a n , esat er ako, nola bihurtu ahal izan den kriminalta su n a mediku -azterlan e n objektua , edo nola agertu ahal izan den sexu desbider a tz e a diskurtso psikiatrikoare n ahalezko objektu legez. Eduki lexikalen azterket ak definitzen ditu garai jakin bate a n subjektu berba d u n e k euren eskura dituzten adieraz p e n elem e n t u a k eta definitzen du, halab er , dagoe n e ko ebakiak izan diren diskurtsoe n azalea n agertz e n den egitura sem a n t ikoa; berak ez du kontua n hartzen jardute diskurtsiboa bera izango bailitzan objektu e n aniztasu n naha s pilatu bat –aldi berea n gainjarritako a eta osatug a b e a– eratz en eta desitxura tz e n den lekua.

Iruzkingileen ernet a s u n a k ez du hutsik egin: nik ekin duda n moduko azterket a bate a n hitzak gurat a egongo dira abse n t e gauz ak eurak absen t e egongo diren best e ; ez da hiztegi baten deskribap e nik egongo, esperien tziare n bete t a s u n biziaren errefere n tzia egongo ez den modu a n . Ez gara itzultzen diskurtso ar e n aurreko egoer ar a –ezer esan ez den egoera r a eta gauzak, nekez, argitasu n gris bate a n azalera tz e n diren lekura–; ez dugu diskurtsoaz gaindiko egoera r a jotzen, berak taxutu eta bere atzea n jare dituen formak berraurkitzeko. Diskurtsoa r e n berare n mailari eutsi diogu edo eust e n ahalegind u gara. Batzuet a n absen tziarik nabar m e n e n e i dagokien e a n ere gauz ak garbi utzi behar dira, eta horrega tik esango dut hain gutxi aurrera tu dudan ikerket a haue t a n guztiet a n nire asmo a izan dela erakus t e a «diskurt so ak » –eurak entzun ahal diren eta testu gisara irakurriak izan daitezke e n neurrian– ez direla, itxaron ziteke e n legez, gauz en eta hitzen arteko gurutza tz e huts eta soila: gauze n bilbe iluna, ageriko katea, ikusgarria eta hitzek kolorezt a tu a; erakutsi gura nuen diskurtso a ez dela kontaktu edo aurkakot as u n e r a ko azalera mehe bat, errealita t e baten eta hizkuntza baten artea n ema n go litzateke e n a , ez dela lexiko baten eta esperien tzia baten elkarren arteko nahask e t a ; erakutsi nahi nuen, adibide zehatz e t a n oinarriturik, diskurtso ak aztertze a n ikusten dela itxuran hain sendo a den hitzen eta gauz en arteko uztarket a ahultzen dela eta askatz e n dela jardun diskurtsiboari hain berezkoa zaion arau -multzo bat. Arau hauek objektu e n erregim e n a definitzen dute, eta ez errealita t e baten existen tzia mutu a eta, ezta ere, hiztegi baten erabilera kanonikoa. «Les mots et les choses », hauxe da arazo baten izenburu serioa; haux e da bere forma aldatz en duen, datuak alboratz e n dituen eta, azken er ako, oso eginbe h ar ezberdin bat ezagut a r az t e n duen lanare n izenburu ironikoa. Lan honen zeregin a da diskurtso a ez trata tz e a (gehiago) zeinue n multzo bat bailitzan (ez trata tz e a edukiei edo adierazp e n ei dagozkien osagai adierazle e n multzo bat bailitzan), baizik eta tratatz e a eurek

adieraz t e n dituzten objektuak siste m a t ikoki eratze n dituzten jardute ak bezala. Egia da diskurtsoak zeinuen bidez osatze n direla; baina diskurtso hauek egiten duten a hitzak gauzak adieraz t eko erabiltze a baino zerbait gehiago da. Zerbait gehiago horrek bihurtzen ditu hizkuntzara eta hitzera murriztezinak. Zerbait gehiago hori da agerrar azi behar dena eta deskribatu behar dena.

IV.Modalitat e enuntziatiboen erake t a

Deskribap e n kualitatiboak, konta er a biografikoak, kokap e n ak, zeinue n interpre t azioa eta erkaket a , arrazoiket a analogikoa , dedukzioa, kalkulu esta t is tikoa, egiazt ap e n esperim e n t a l a , eta enuntziatu modu askoz ere gehiago, hori da aurki daiteke e n a , XIX. mend e a n , send a gile e n diskurtso a n . Zer kateak e t a , zer beharrezko lotura dago elkarren artea n? Zergatik hauek eta ez best e batzuk? Enuntziazio ezberdin horien guztien legea eta jatorria aurkitu beharko litzateke .

a) Lehen galdera: nork egiten du hitz? Gizaban ako hiztun guztien artean zeinek du era hone t ako hizkuntzan hitz egiteko eskubide a? Zein da horre t an tituluduna? Zeinek hartzen du hizkuntza horret a t ik berezitasu n a , izen ona, eta norenga n dik, ostera , hartzen du hizkuntza horrek berme a edo gutxienez egia -presuntzioa? Zer esta tu tu dute tankera horre t ako diskurt soa ebakitzeko eskubidea duten gizaban ako ek –eurek bakarrik duten eskubidea izango dena, arauzkoa, tradizionala, juridikoki definitua edo berez onartu t ako a–? Sendagile esta tu tu a k gaitasun eta jakinduria -irizpideak biltzen ditu; biltzen ditu, halaber , erakund e a k, siste m ak, arau pedago gikoak; baldintza legalak ere biltzen ditu, jakitea ren praktikarako eta esperime n t aziorako eskubidea ema te n duten ak –hori bai, beti ere muga batzuen barruan–. Beste banako edo talde batzueng a n a ko bereizte eta harre m a n -siste ma bat ere biltzen du (eskudun tze n banake t a , mende t a s u n hierarkikoa, osagar ri ta s un funtzionala , informazio eskaer a , trans misioa eta elkart ruke a) banako edo talde horiek euren esta tu tu propioa izango dutelarik (boter e politikoarekin eta bere ordezkariekin, botere juridikoarekin, kidego profesional ezberdinekin, talde erlijiosoekin eta, behar izanez gero, apaizekin). Biltzen ditu, halaber , trazu batzuk, zeintzuek definitzen duten haren jarduera gizar tea r e n osota sun a r e kiko (definitzen dute medikuntzari aitortzen zaion papera norban ako batek deitzen dionean edo bere zerbitzuak gizar teak eskatzen dituen e a n –derrigorrea n edo ez hain derrigorre an– eta baita bere lana bete tzen dihardu en e a n edo funtzio bat bete tzen duene a n ere; kasu ezberdin horietan aitortzen zaizkion esku hartzeko eskubidea eta erabakiak hartzeko eskubide a ; biztanleria baten, talde baten, sendi baten , banako baten osasun a r e n zaintzailea eta berma tzailea den neurrian eska tzen zaiona; banakoe n ondasun e t a t ik edo ondasun publikotik berak hartzen duen zatia; ados t en duen kontra tu -mota, esplizitua edo inplizitua, lanean dihardu en taldear ekin, eginbeh a r r a eman dion botere a r ekin, edo aholkua, terapia edo osatzeko eska tzen dion bezeroarekin). Sendagileen esta tu s hau nahikoa berezia da oro har gizarte eta zibilizazio forma ezberdine t a n : bera ez da ia inoiz pert sonai a bereiztezina edo ordezkaga r ria . Mediku -berbaldia ezin da etorri edozeinen ga n dik; jardun horren balioa, eraginkort a su n a , ahalme n terapeu t ikoak eta, modu orokor batea n esand a , bere existen tzia medikuare n hitza den neurrian, ezin da banandu berba hori artikulatzeko eskubide a duen pertson az (esta tu tuz definiturikoa), aldarrika tuz sufrimen du a eta heriotza uxatzeko ahalmen a . Baina gauza jakina da, halaber , esta tu t u hori sakon -sakone tik aldatua izan dela sartaldeko zibilizazioan XVIII. mende a r e n bukaera n eta XIX. mend e a r e n hasieran , biztanleriar en osasun a gizar te industrialek eska tzen zuten arau ekonomikoe t ako bat bihurtu zenean .

b) Deskriba tu behar da, era berean , sendagileare n diskurt so ar e n jatorria den esparru instituzionala eta diskurt so honek bere jatorri legitimoa eta aplikazio -puntua aurkituko duen gunea (bere objektu espezifikoak eta bere egiazta tze tresnak). Kokapenok gure gizarte an honakoak izango dira: erietxe a ,

etenga b e ko behake t a r a ko lekua dena, kodifikatua, siste ma tikoa , sendagin tzako langile -multzo berezitu eta hierarkiza tu batek berma tu a , horrela maiztasu n e n arlo kuantifikagar ri bat osatu ahal izango dela; jardut e pribatua , honek eskaintzen du behake t a -eremu alea torioago a , eskaintzen ditu hutsune gehiago duten behake t ak, hauek kopuruz gutxiago izanik, batzue t a n aukera ema te n dute denboran luzeago joango diren egiazt ap e n a k egiteko, horrela aurrekariak eta ingurune a hobe to ezagutuz; labora t e gi a , hau leku autono mo a da, luzarotik erietxe az bereizia, bertan maila orokorreko egia batzuk zehazt e n dira giza gorputzari buruz, bizitzari buruz, gaixota sun ei eta lesioei buruz, eta diagnos tikorako elemen tu batzuk eskaintzen ditu, bilakaera re n adierazle batzuk, osatze a r e n irizpide batzuk, esperime n t u terape u t ikoak baimend uz; azkenik «biblioteka» edo dokume n t u -eremu a deitu ahal izango genuke e n a , honek biltzen ditu ez bakarrik tradizionalki baliagar ri tza t jo daitezke e n liburuak eta trata tu ak, baizik eta baita adminis t razioak, best e sendagile batzuk, soziologoek eta geografoek sendagileari eman diezaioke t e n informazio esta tis tikoen multzoa ere (gizarte ingurune a ri buruz, klimari buruz, izurriteei buruz, heriotza tasari buruz, gaixota sun e n maiztasu n a ri buruz, kutsa tze -fokuei buruz, lanbide -gaixota sun ei buruz). Hemen ere, mediku -diskurt soa r e n «kokap en » ezberdinak sakon -sakone t ik aldatuak izan dira XIX. mend e a n : dokume n t u a r e n garran tzia handitzen doa etenga b e (neurri berean liburuare n eta tradizioaren aginte a gutxitzen doalarik); erietxea gaixota sun e i buruzko diskurt soa n leku osagar ria best e rik ez zen eta bere balioa eta garran tzia jardun pribatua r e n garran tzia r en atze tik zegoen, (XVIII. mend e a n eritasun ak euren inguru me n naturalean utzita jardun pribatu horre t an agertzen ziren euren egiazkota su n bege t ale a n ) , baina XIX. mende a n behake t a siste m a t iko eta homoge n e o e n kokapen a bihurtu zen, maila zabaleko alderake t e n a , maizta sun e n eta probabilita t e e n ezarpen e n a , aldaera indibidualen deusez t a p e n e n a , laburbilduz, eritasun a r e n agerpen a r e n kokapen a bihurtu zen erietxea , ez eritasun a hartu t a espezie berezi bezala –zeinak bere ezauga r ri esen tzialak zabaltzen dituen sendagileare n begirada p e a n– baizik eta batez besteko prozesu modura bere errefer en tzia adierazga r riekin, bere mugekin eta gara tzeko aukerekin. Era berean , labora t e gi a XIX. mend e a n integra tuko da eguneroko mediku -jardune a n fisikak, kimikak edo geologiak duten arau esperime n t a l beraiekin.

c) Subjektua re n kokapen a k definitzen dira era berean eremu edo objektu -multzo ezberdine t a n bete ahal dituen egoeren araber a : galdera esplizituen multzo baten arabera subjektu galdetzailea da, eta informazio egitarau baten arabera subjektu entzulea da; subjektu begiralea da trazu berezien taula bati dagokione a n , eta ohar -hartzailea tipo deskriba tzaile bati dagokione a n; haute m a t e urrunt a s u n ezin hobe batea n dago kokatu t a , bere mugek informazio egokiaren aleak zedarritzen dituztela rik; bitart eko instrum e n t a l ak erabiltzen ditu, zeintzuek informazioare n eskala aldatzen duten, subjektu a lekualda tzen dute erdi mailako edo gertuko pertzepzioarekiko, azaleko maila bate tik sakoneko maila bate r ako iragaite a berma tz e n dute, gorputzar en barruko aldean zirkularaz t en dute –sintoma nabar m e n e t a t ik organoe t a r a , organoe t a t ik ehune t a r a eta ehune t a t ik, azkene a n , zeluleta r a–. Haute m a t e egoera hauei gehitu behar zaizkie subjektuak informazioen sarean bete ditzakee n posizioak (irakaskun tza teorikoan edo erietxeko pedagogian , ahozko komunikazio -siste m a n edo idatzizko dokume n t a zioan: behake t e n , txosten e n , datu esta tis t ikoen , proposap e n teoriko orokorren, egitas mo e n edo erabakien igorle eta hartzaile modura). Mediku -diskurt soa r e n subjektuak bete ditzake en egoera ezberdinak berriro definituak izan ziren XIX. mend e a r e n hasier an haute m a t e --eremu guztiz ezberdina antolatuz (sakonta s u n e a n jarrita, aldake t a instru me n t a l e n bidez adierazia, kirurgia -tekniken eta autopsia -metodoe n bidez gararazia , lesio guneen inguruan zentra tu a) , eta siste m a berriak ezarriz erregis t r a tz eko, oharrak hartzeko, deskriba tzeko, sailkatzeko, sail numerikoe t a n eta esta tis t ike t a n txerta tzeko , eta irakas t eko modu berriak finkatuz, baita eta informazioak zabaltzeko best e eremu teorikoekin (zientziekin edo filosofiarekin) eta beste erakund e e kin harre m a n a k izateko (adminis t r a t iboak, politikoak edo ekonomikoak) modu berriak finkatuz ere.

Diskurtso klinikoan send a gile a baldin bada aldizka galdetz aile subirano eta zuzen a, bera bada so egiten dago e n begia, ukitzen duen behatz a , zeinuak dezifratz eko organo a, aurretik egin diren deskribap e n e n integrazio -puntua , laborat e giko teknikoa, harre m a n -multzo oso bat jokoan dagoelako izango da. Harrem a n a k erietxe -espazioare n (aldi berea n sorosp e n tokia, behak e t a purifikatu eta sistem a t ikorako tokia eta hori terap e u t ikoa den heinea n , neurri bate a n probatu t ako terap e u tika, neurri bate a n terap e u t ika esperim e n t a l a) eta giza gorputz a haute m a t e k o teknika eta kode -multzo oso baten artea n (giza gorputz a anato mi a patologikoak definitzen duen modu a n kontua n hartu t a); harre m a n a k bereh al ako behake t e n esparru a r e n eta dago e n e k o eskura tu t ako

informazioen erem u ar e n artea n; harre m a n a k send a gile ar e n eginkizune n artea n , terap e u t a modura , peda go go modura , medikuntz a jakitear e n zabalkund e a n bitartekari modura eta gizarte -espazioa n herri osasu n ar e n ardura d u n modur a. Medikuntz a klinikoa berritze modur a ulertut a, alegia ikuspuntu e n berritze modur a, edukien a , deskribap e n a r e n formen eta estilo berare n berritze modura , arrazoibide induktiboen eta probabilistikoen erabilpen ar e n a , kausalt a s u n a esleitzeko modu e n a , laburbilduz, enuntziazio -modalita t e e n berritze modura ulertut a , ez da jo behar behake t a teknika berri baten emai tza tz a t –hots, ez da jo behar autopsi ar e n emai tza tz a t , XIX. mend e a baino askoz ere lehen a g o erabiltzen baitzen– ez eta kausa patoge n o a k organis mo a r e n sakonta s u n e a n ikertu izanare n emai tza tz a t ere –Morgagnik bazihardu e n honet a n XVIII. mend e a r e n erdi aldera–; ez eta erietxe -klinika deritzon erakund e berriaren emai tza tz a t ere –badira era honet ako erakund e a k, urteak direla, Italian eta Austrian–; ezta ehun kontzep tu a Bichat en Traité des Membran e s -en sartua izan zelako emai tza bezala ere. Medikuntz a klinikoa, haatik, ulertu behar da medikuntz a -diskurtso a n osagai ezberdin batzuk harre m a n e a n jartzea bezala, osagai horieta t ik batzuek lotura dute send a gilee n esta tu s a r ekin, best e batzuek eurek nondik hitz egiten zuten leku instituzional eta teknikoar ekin, best e batzuk senda gileek bete tz e n duten lekuarekin subjektu haute m ail e, behatz aile , deskribatz aile, irakasle, etab., diren neurrian. Esan daiteke diskurtso klinikoak gauza tu duela osagai ezberdinak (berriak batzuk, aurre tik badiren ak best e batzuk) harre m a n e a n jartze hau: berak, praktika den neurrian, ezartzen du osagai horien artea n harre m a n -siste m a oso bat, aldez aurretik «ben e t a n » eman a izan ez dena, ezta eratua ere; eta batasu n a baldin bada go eta berak darabiltzan enuntziazio -modalita t e a k –edo berak eragind ako ak– ez baldin badira bata best e a r e n ondoan ipintzen kontinge n tzia historiko batzuk direla- eta, harre m a n -sorta horret az eteng a b e baliatzen delako izango da.

Beste ohar bat gehiago . Diskurtso klinikoko enuntzia tu -moten ezberdin t a s u n a egiazt a tu ondore n , ez naiz bera murrizten ahalegind u agerraraziz diskurtso bate a n lanea n jarri ahal izan diren egitura formalak, kategoriak, katea tz e logikoaren modu ak, arrazoitze eta indukzio -motak, azterket a eta sintesi erak; ez dut argitu gura izan zer antola m e n d u arrazional eman diezaieke e n medikuntz ar e n tankerako enuntziatu ei , beraiekin behar intrintseko a dakart e n enuntzia tu ei alegia. Ez dut, halaber , ekintza fundatz aile bater a edo kontzientzia eratzaile batera murriztu nahi izan arrazionalt a s u n a r e n oster tz orokorra, arrazionalt a s u n orokor honet a tik askatz en direlarik pittinka -pittinka medikuntz ar e n aurrera bid e a , zientzia zehatz ekin bat egiteko bere ahalegin a , bere behak e t a -metodo e n gero eta zorrotzago ak egitea , bere baitan daud e n irudien edo mam u e n kanpora tz e geldoa eta zaila, bere arrazoitze -siste m ar e n arazket a . Azkenik, ez naiz ahalegindu medikuntz a -pents a m old e a r e n gene si enpirikoa eta osagai ezberdin ak deskribatz e n: nola mugitu den send a gilee n interes a , zer eredu teoriko edo esperim e n t a l ek izan duen eragina horret a n , zer filosofiak edo moral gaiek definitu duen euren hausn ark e t a r e n klima, zer galderei, zer eska er a ri erantzun dieten , zer ahalegin egin behar izan duten aurreiritzi tradizionalez askatz eko euren burua , zein bidet a tik zuzend u diren euren jakitear e n batas u n e r a n t z eta kohere n tziara n tz (sekula burutu ez dena , sekula eskura tu ez dena). Laburbilduz, enuntziazioare n modalita t e ezberdin ak ez dira lotzen subjektu ar e n batasu n a r ekin –subjektu a hartzen dela arrazionalt a s u n a r e n instan tzia fundatz aile modura , edo hartzen dela sintesiare n funtzio enpiriko bezala–. Ez «ezagu tz e a », ezta «ezagu p e n a k » ere.

Proposa tu riko azterket a n enuntziazio -modalita t e ezberdin ek eram a n beharre a n subjektu baten sintesira edo funtzio batera tz ailera , subjektu horren sakab a n a k e t a adieraz t e n dute 5 . Subjektu horrek diskurtso bat luzatzen dihardu e n e a n bete edo jaso ditzake e n esta tu tu ezberdinei dagokien ez , kokap e n ezberdin ei dagokien ez , posizio ezberdinei dagokien ez . Hitz egiten duen planoe n jarraita su n- ezari. Eta plano hauek uztartu t a bada u d e harre m a n -siste m a baten bidez, harre m a n -sistem a hau ez du ezartzen kontzien tzia baten jardute sintetiko batek –bere buruar e n berdin -berdina, mutu a eta edozein berbare n aurrekoa den jardute sintetiko batek– baizik eta

jardun diskurtsibo ar e n berezitas u n a k ezarriko du. Uko egingo zaio, beraz, diskurtso a n adierazp e n -fenom e n o bat ikuste ari –hots, best e nonb ai t gauz atu t ako sintesi baten hitzezko itzulpen a ikustea ri–; gehiago bilatuko da subjektibot a s u n -posizio ezberdin e n tz ako erregular t a s u n -arlo bat. Diskurtso a , horrela burura tu a , ez da pentsa tz e n duen, ezagu tz e n duen eta esat e n duen subjektu baten handikiro garatu t ako agerp e n a : haatik, multzo bat da, non muga tu ahal izango diren subjektua r e n sakab a n a k e t a eta bere buruarekiko jarraita su n- eza. Kanpokotas u n -espazio bat da, non heda tz e n den kokape n ezberdin e n sare bat. Oraintxe bertan erakutsi da ez dela beharrezko a definitzea formazio diskurtsibo bati dagozkion objektuak ez «hitzen » bidez ez eta «gauz e n » bidez ere; era bere a n , aitortu behar da orain enuntziazioen erregim e n a ez dela definitu behar ez subjektu transz e n d e n t a l baten g a n a jota eta ezta subjektibot a s u n psikologiko baten g a n a jota ere.

V.Kontzeptu en erake t a

Beharb a d a Linnae us e n lanea n taxutze n den kontzeptu familia (baina baita Ricardoren lanea n aurkitzen dena ere, edo Port -Royaleko gram a t ika n) multzo kohere n t e bate a n antola liteke. Beharb a d a berak eratze n duen arkitektura deduktibo a berreskura liteke. Edozein modut a n esperien tziak merezi du ahalegina egitea, eta zenbait alditan egin izan da ahalegin hori. Bestalde , eskala zabalago bat hartzen bada eta aukera tz e n badira errefere n tzia modura gram at ika, ekono mia , bizidune n azterket a edo modu horiet ako diziplinak, agertuko den kontzeptu e n jokoa ez da hain baldintza zorrotzen ondorioa izango: euren historia ez da harriz harri jasotako eraikin baten eraikuntz a. Utzi behar al da sakab a n a t z e hau bere itxurazko desord e n a horret a n? Ikusi behar al da bertan kontzeptu -sistem a baten jarraipen a , bakoitza bere antolakuntz a r ekin, eta bakoitza artikulatuko delarik arazoen iraupen e a n soilik edo tradizioen jarraipen e a n edo eragine n mekanis m o e t a n? Ezin aurkituko al da legerik bat ez datoze n kontzeptu ak argituko dituen a? Ezin aurkituko al da euren artea n gerta tz e -sistem a bat sistem a t ikot as u n logiko bat izango ez dena? Kontzeptu ak eraikuntz a deduktibo birtual bate a n kokatzeko nahia izan beharre a n , deskribatu beharko litzateke eurak agertz en diren eta zirkulatzen duten enuntziatu e n eremu a r e n antolakun tz a .

a) Antolakuntza honek ondorengo tz ar e n erak biltzen ditu lehenik. Eta euren artean , enuntziazio -sailen ordenake t a ezberdinak (dela inferen tzien, ondoz ondoko inplikazioen eta arrazoiket a demos t r a t iboe n ordena ; dela deskribap e n e n ordena , deskribap e n horiek muga tze n duten orokortze -eske m a k edo zehazt a p e n progre siboe n eske ma k, eurek zeharka tz en dituzten banake t a espazialak; dela kontakizune n ordena eta denborare n gerta er ak bana tze n diren modua enuntzia tu e n jarraita sun linealean) enuntzia tu e n mende t a s u n -mota ezberdinak (hauek ez dira beti berberak, eta ezin zaizkie enuntziazio -sailean agerikoak diren jarraita sun ei gainezarri: horrela da hipotesi -egiaztap e n mend e t a s u n e a n ; aser tzio -kritika mende t a s u n e a n ; lege orokorra -aplikazio zeha tza menpe t a s u n e a n) ; eske m a erretoriko ezberdinak, enuntzia tu e n multzoak konbina tze a zilegitzen duten ak (nola katea tze n diren elkarren artean deskribap e n a k, dedukzioak, definizioak, hauen jarraipen ak testu baten arkitektura ezaugar ri tzen duelarik). Har dezagu n, esa t e bate r ako, Historia naturalar e n kasua garai klasikoan: berak ez darabiltza XVI. mend eko kontzeptu berberak; zaharrak diren batzuk (generoa , espeziea, ikurra) best e erabilera bat dute orain; beste batzuk ager tzen dira (hala nola, egitura r en a ); best e batzuk geroago sortuko dira (hala nola, organis mo ar e n a ) . Baina XVII. mend e a n aldatu dena eta Historia natural osorako kontzep tu e n agerpe n a eta errepikap e n a zuzenduko duena izango da enuntziatue n banake t a orokorra eta eurak multzo zeha tze t a n sailkatuak izatea; aldatu da beha tzen dena transkriba tzeko modua eta, enuntzia tu e n haritik, pertzepzio ibilbide bat berrezar tzeko modua; deskriba tze a r e n , trazu bereizgar rie t an eratzea r e n , ezauga r ri tze a r e n eta sailkatze ar e n artean dagoen harre m a n a eta menpe t a s u n -jokoa; behake t a zehatzen eta hast ap e n orokorren arteko elkarrekiko posizioa; menp e t a s u n -siste ma ikasitakoare n , ikusitakoar en , deduzitut ako a r e n , gertakor tza t jotzen

denare n eta aldarrikatzen denaren artean . Historia naturala , XVII. eta XVIII. mend e a n , ez da ezagutzeko era soil bat, definizio berria eman diena «gene ro» edo «karakt e r e » kontzeptu e i, eta «sailkape n natural» eta «ugaz tun e n » moduko kontzeptu berriak sartu dituena ; batez ere, arau -multzo bat da, enuntzia tu ak sailetan taxutzeko, nahitaezko eske ma multzo bat da, mend e t a s u n e n a , ordena re n a , jarraitasu n e n a , hor bana tuko direlarik kontzeptu modura balio ahal izango duten osagai errepikariak.

b) Enuntziazio -eremu ar e n konfigurazioak aldi bereko existen tzia erak dakartza berarekin. Hauek presen tzia -eremu bat diseina tze n dute (eta honekin ulertu behar da best e inon formulatu t ako enuntziatu guztiak, zeintzuk diskurt so batea n errepika tzen diren onarturiko egia modura, deskribap e n zeha tz modura, oinarrituriko arrazona m e n d u modura , edo behar rezko premisa bezala; eta ulertu behar da, halaber , bai kritikatu, eztabaida tu eta epaitu diren enuntzia tu ak, bai eta arbuiatu ak edo bazte r tu ak direnak ere); presen tzia -eremu hone tan ezarritako harre m a n a k egiaztap e n esperime n t a l a r e n motakoak izan daitezke, baliozkotze logikoaren motakoak, errepikape n huts eta soilaren motakoak, tradizioaren eta agintea re n bidez justifikatu t ako onespe n e n motakoak, iruzkinekoak, ezkutuko esana hien bilakuntzako ak, hutsegi te a r e n azterke t ako ak; harre m a n hauek esplizituak izan daitezke (eta noizean behin, gainera , enuntzia tu -mota espezialdue t a n adieraziak: errefer en tziak, eztabaida kritikoak) edo inplizituak eta enuntzia tu arrunt e t a n bilduak. Erraza da egiazta tze a Historia naturalar e n presen tzia -eremu a garai klasikoan ez datorrela bat bere formeta n , aukera tzeko irizpidee t a n eta bazter tze -irizpidee t a n , Aldrovandiren garaikoarekin, zeinek testu bakarr ea n eta berean bildu zuen poetek muns troei buruz ikusi, beha tu , konta tu , makina bat bider ahoz aho aipatu eta baita irudikatu zutena ere. Presen tzia -eremu honetaz bereizita, bestalde konkomit an tzia -eremu bat ere deskriba daiteke (guztiz bestelakoa den objektuen eremu batekin zerikusia duten enuntziatuak dira, diskurt so -mota eraba t ezberdinei dagozkienak, enuntzia tu hauek euren jarduna ikertu t ako enuntziatue n artean garatzen dute , bai baiezt ap e n analogikoare n balioarekin, bai arrazona m e n d u batea n onarturiko hast ap e n orokor eta premisar e n balioarekin, beste eduki batzue t a r a transfe ri daitezke e n eredu en balioarekin, bai maila goreneko instan tzia modura funtziona tuz, baiezt a tze n diren proposizioe t a t ik gutxienez batzuk instan tzia horrekin aldera tu edo berari mende r a t u behar zaizkiolarik): horrela Historia naturala r en konkomit an tzia --eremu a Linnaeus e n eta Buffonen garaian definituko zen zenbai t harre m a n e n bidez kosmologiarekiko, lurraren historiarekiko, filosofiarekiko, teologiar ekiko, idazke t a eta exege si biblikoarekiko, mate m a t ikekiko (ordena ri buruzko zientzia oso orokor baten formare n pean); eta harre m a n hauek guztiek Historia naturala kontrajar tzen dute hala XVI. mend eko naturalis ten diskurt soar ekin nola XIX. mend eko biologis ten a r e kin. Azkenea n , enuntziazio -eremu ak biltzen du oroimen- arloa deitu ahal izango genuke e n a (hauek enuntziatuak dira onartzen ez direnak eta auzitan jartzen ez direnak eta, ondorioz, definitzen ez dutenak ez egien gorputzik ez baliotasun -arlorik, haa tik, euren arabera ezar tzen dira kidetza, genesi, eraldake t a , historiaren jarraitasu n a eta jarraita sun- eza): honela , Historia naturalar e n oroimen -eremu a , Tournefort en ondotik, bereziki estua eta bere formet an behar t su a agertzen da, aldera tzen bada XIX. mend e t ik aurrera biologiak berea egin zuen oroimen -eremu hain luze, hain meta tzaile eta hain ondo zehaztu t ako a r ekin; bestalde agertzen da askoz ere hobeto definitua eta artikulatu a errenazime n t u a n landare e n eta animalien historia ingura tze n duen oroimen -eremu a baino: izan ere, orduan nekez bereizten zen presen t zia -eremu tik; hedap e n berbera zuen eta forma berbera eta harre m a n berberak inplikatzen zituen.

c) Azkenik, enuntzia tu ei legitimoki aplika dakizkiekee n esku -hartze prozedurak defini daitezke. Prozedurok, izan ere, ez dira berdinak formazio diskurt sibo guztien tzako; formazio diskurt sibo hauek darabiltza t en prozedur ek (gainerako guztiak bazter tuz), batak best ea lotzen duten harre m a n e k eta era honet a r a osatzen duten multzoak prozedura bakoitza zehaz t e a baimen tze n dute . Prozedurok ager daitezke : berridazke t a teknike t an (esat e r ako, aro klasikoko naturalis t ei deskribap e n linealak sailkatze -taulet an berridazt e a baimen du dien teknikak, taula hauek ez dituzte erdi aroan edo errenazime n d u a n zehar ezarri ziren ahaide t a s u n zerrenda eta taldeen lege berdinak ezta konfigurazio bera ere); enuntziatuak transkriba tzeko metodoe t a n (hizkuntza naturalea n artikulatuak) gehiago edo gutxiago formalizatu t ako hizkuntza artifizial batea n (era hone t ako hizkuntza baten egitas mo a eta, neurri bate r aino, bere gauzake t a Linnaeus e n g a n eta Adanson en g a n aurki daiteke); enuntziatu kuanti ta tiboak formulazio kualita tibo eta alderan tziz itzultzeko moduak (haute m a t e z ko hutsak diren neurri eta deskribape n a k harre m a n e a n jartzea) ; enuntzia tu e n hurbilket a areago tzeko erabilitako baliabideak, baita euren zehazt a su n a zorrozteko ere (formare n araber ako egiturazko azterke t ak,

zenbakiak, osagaien kokapen a k eta handitasu n a k baimend u du, tournefor te n ga n dik aurrer a , enuntzia tu deskriptiboen gero eta hurbilketa handiagoa eta konstan t e a g o a ) ; enuntzia tu e n baliotasun -eremu a berriro muga tze n den modua –hedap e n a g a t ik edo murrizket a g a t ik– (egiturazko ezaugar rien enuntziazioa muga tu egin zen Tournefort eng a n dik Linnaeus e n-ganaino doan garaian, Buffon eta Jussieuren artekoan , ondoren, handitu egin zen); enuntzia tu -mota bat erabilpen -eremu bate tik best e r a transfe ri tzeko modua (hala nola, landare ezauga r ritze tik animali taxono miar a transferitzea ; edo azaleko ezauga r rien deskribap e n e t ik organis mo a r e n barruko osagar rie t a r a ) ; dagoen eko existitzen diren proposizioak siste m a tizaza tz eko metodoak, aurre tik formula tu ak izan direlako, baina egoera bereizi batea n; edo halaber dagoen e ko elkarren artean lotuta dauden enuntziatuak birbana t zeko metodo ak, multzo siste ma t iko berri batea n (Adansonek egin zuen modura bere aurrekoek edo berak egindako ezauga r ritze naturalak berriro jasoz deskribap e n artifizialen multzo batea n , honen eske ma aldez aurre tik eman az konbina toria abstraktu baten bidez).

Aztertzeko proposa tz e n diren osagarri hauek nahikoa heterog e n e o a k dira. Batzuek eraikitze formalare n arau ak osatze n dituzte, best e batzuek ohitura erretorikoak; batzuek testu baten barruko konfigurazioa definitzen dute, best e batzuek testu ezberdine n arteko harre m a n eta interfere n tzia modu ak; batzuk garai jakin baten ezaug arriak dira, best e batzuek urrun dute jatorria eta iraupe n kronologiko oso luzekoak dira. Alabaina, osagai ezberdin horiek elkarren artea n harre m a n e a n jartzeko modu ak baimen d uko du formazio diskurtsibo bati berez dagokion a eta berariazkoak zaizkion kontzeptu e n multzoa zedarritzea , kontzep tuok ezberdin ak izan arren: esat er ako , deskribap e n e n edo kontakizun e n orden a berridazke t a teknikekin uztartzeko modu a; oroimen -erem u a eta testu baten enuntzia tu ak arautz e n dituzten hierarkia eta mend ekot a s u n modu ak uztartzeko era; enuntzia tu ak hurbiltzeko eta gara tz eko modu ak eta kritika, iruzkina eta dagoe n e ko formula turiko enuntzia tu e n interpre t azio modu ak uztartz eko era, etab. Harrem a n -sorta honek osatuko du kontzeptu eraket a -sistem a bat.

Honelako sistem a baten deskribap e n a ezingo litzateke baliagarria izan kontzeptu e n euren deskribap e n zuzen eta bereh al ako bater ako. Kontua ez da zehazt a p e n osoa egitea, denak batu ditzake e n bereizgarria finkatze a , euren sailkape n a ri ekitea, barne koheren tzia neurtze a edo elkarren arteko batera g a rri t a s u n a egiaz ta tz e a; ez da azterket ar e n objektutz a t hartzen testu bakartu baten , banako baten lanare n edo une jakin bateko zientzia baten arkitektura kontzeptu al a ; ageriko joko kontzeptu al honen ostea n jarri behar du batek bere burua; ahalegind u behar da zehazt e n zein eske m e n arab er a (seriean jarri, aldi bereko taldeka tz e ak , aldaket a lineal edo elkarrekikoak) lotu daitezke e n enuntzia tu ak elkarren artea n diskurtso -mota bate a n; ahalegin a egin behar da ohart araz t e n enuntzia tu e n osagai errepikariak nola ager daitezke e n berriro, nola bana n daitezke e n , nola birmolda daitezke e n , nola handiago daiteke e n euren hedad ur a edo muga t a s u n a , nola izan daiteke e n harrap a t u a , atzera ere, egitura logiko berrien barrua n , eduki sem a n t iko berriak eskura tu , euren artea n antola m e n d u berriak sortu. Eskemok aukera emat e n dute deskribatz eko, ez kontzept u a k eraikitzeko barruko legeak, ez euren aurrerak ako eta banak ako genesi a giza espirituan , baizik eta euren sakab a n a t z e anonimo a testu e t a n , liburuet a n eta obret a n zehar. Sakab a n a t z e honek diskurtso -mota bat ezaugarri tuko du eta kontzep tu e n artea n definituko ditu dedukzio erak, deribatz eko ak, kohere n tziakoak, baina baita bater a ezin t a s u n e k o ak, gurutzake t ako ak, ordezkap e n e k o a k, bazterke t ako ak, elkarrekiko aldaket ako ak, lekualdake t ak o ak, etab. Antzeko azterket a nola edo hala kontzeptu a u rr eko maila bati dagokio, kontzeptu ak bater a existi daitezke e n erem u ari eta erem u a hau mend e a n duten arauei .

«Kontzept u a urr eko » -rekin zer ulertu behar den zehazt eko, les mots et les choses lanea n landu dudan «lau eske m a teorikoen » adibide a hartuko dut, zeintzuk XVII. eta XVIII. mend e a n ezaugarri tzen duten Gramatika orokorra. Lau eske m a hauek –atribuzioa, artikulazioa, adieraz t e a eta deribazioa– ez dituzte adieraz t e n gram a tikari klasikoek benet a n erabiliko dituzten kontzeptu ak; ez dute baimen tz e n , ez eta, berriro osatz e a , gram at ika lan ezberdin ez gaindi, nolabait eko siste m a orokorrago bat, abst raktu a g o a eta behart su a g o a ere, baina, horrex e g a t ik,

hain zuzen, deskubrituko du itxuran aurkako ak diren sistem a horien batera g a rri t a s u n sakon a. Eurek baime n tz e n dute deskribatz e a :

1. Nola jar daitezke e n orden a n eta nola gara daitezke e n gram at ika -azterket a ezberdin ak; zer erat ako jarraipen ak diren ahalezkoak izenare n , aditzaren , eta adjektiboar e n azterket e n artea n , fonetikari dagozkien e n eta sintaxiari dagozkien e n artea n , jatorrizko hizkuntz ari dagozkien e n eta hizkuntza artifizial bat proiekt a tz e n duten e n artea n . Ahalezko orden a ezberdin hauek atribuzioare n , artikulazioare n , izenda p e n a r e n eta deribazioar e n teoriet a n beha daitezke e n mend e t a s u n harre m a n e k mugarritzen dituzte.

2. Nola definitzen duen gram a tika orokorrak baliotasu n -erem u bat (zer irizpideren araber a eztab aid a daiteke proposizio baten egiazkota s u n a z edo faltsut as u n a z); nola osatz en duen araukota s u n -erem u bat (zer irizpidere n araber a baztertz en diren zenbai t enuntzia tu diskurtso ar e n t z a t ez egokitza t hartu t a edo ez -esen tzialtza t eta marjinaltza t edo ez zientifikotza t hartut a); nola osatze n den gaurkota s u n -erem u bat (eskura tu t ako irtenbide ak bilduta, aurre a n daud e n arazoak definituz, erabilpen a galdu duten kontzeptu ak eta baiezt ap e n a k kokatuz).

3. Zer harre m a n duen gram a tika orokorrak Mathesisar ekin (algebr a cartesiarrar ekin eta ondore n go cartesiarrekin, orden ar e n zientzia orokor baten egitas m o a r e kin), azterket a filosofikoarekin, errepr es e n t a z io ar e n eta zeinuen teoriaren azterket ar ekin, Historia naturalarekin, ezaugarri tze a r e n eta taxinomiar e n arazoekin, aberas t a s u n e n azterket ar ekin eta baita neurtzeko eta aldake t a r ako zeinu arbitrarioen abera s t a s u n e n eta arazoe n azterket ar ekin ere: harre m a n hauek markatuz muga daitezke eremu bate tik best er ako zirkulazioa asegur a t z e n duten bideak, eta baita asegur a tz e n duten ak ere lekualdatz e a , kontzeptu e n aldake t ak , euren formar e n edo aldaket a r e n erabilpen -arloa. Lau segm e n t u teorikoek osatze n duten sare ak ez du definitzen gram a tikariek erabilitako kontzep tu guztien arkitektura logikoa. Berak marraz t e n du euren eraket a r e n espazio erregularra.

4. Nola izan diren ahalezkoak aldi bere a n edo hurren ez hurren (hautak e t a altern a tibo ar e n , aldaket a r e n edo ordezkap e n a r e n forman) izan aditzare n adiera ezberdin ak, kopularen a k, aditz erroare n a k eta hondarkiare n ak (hau atribuzioare n eske m a teorikoari dagokione a n); osagai fonetikoen , alfabe to a r e n , izenare n , subst a n t ibo e n eta adjektiboen (hau artikulazioare n eske m a teorikoari dagokione a n); izen bereziare n eta izen arrunt ar e n , erakusle ar e n , izen erroare n , silabar e n edo sonorita t e adierazkorrar e n kontzept u ezberdinak (hau izenda p e n a r e n segm e n t u teorikoari dagokione a n); jatorrizko hizkuntzare n eta hizkuntza deriba tu a r e n , metaforar e n eta irudiaren eta hizkuntza poetikoar e n kontzep tu ezberdin ak (hau deribazioare n segm e n t u teorikoari dagokione a n) .

Honela askatu den kontzeptu a u rr eko mailak ez dara m a ez idealtas u n ostertz batera , ez abstrakzioen gene si enpiriko batera . Alde bate tik, ez da idealtas u n ostertz bat, keinu fundatz aile batek jarritakoa, aurkitut ako a edo ezarritako a –eta hain jatorrizkoa ezen denbor a n txerta tu a izateari uko egingo liokeen zeharo–; ez da, historiaren muge t a n , agortezineko a prioria, aldi berea n atzerak a doan a, abiapu n tu orori, lehengor a tz e gene tiko orori, ihes egingo liokeelako, eta ezingo lukeelako sekula izan bere buruare n garaikidea osotasu n esplizitu bate a n . Berez, galder a plant e a tz e n da diskurtso ar e n beraren mailan, eta hau ez da kanpotiko itzulpen a , baizik eta kontzeptu e n sorrerarako gune a; diskurtso ar e n konst an t e a k ez zaizkio lotzen kontzep tu a r e n egitura idealei, haa tik sare kontzep tu al a deskribatz e n da diskurtsoa r e n erregular t a s u n intrintseko e t a t ik irtend a; enuntziatu e n askotarikot as u n a ez zaio mend er a t z e n kontzeptu e n koheren tziari, ezta kohere n tzia hau ere idealta su n meta -historiko baten barner a biltze isilari; alderan tzizko saila ezartz en da: kontrae s a n -ezaren asmo hutsak jartzen dira bater a g a r ri t a s u n eta bater a ezin t a s u n kontzep tu al sare oso nahasi bate a n; eta nahas m e n d u hori jardun diskurtsiboa ezaugarri tzen duten arauekin lotzen da. Horrexe g a t ik, ez da beharrezkoa jotzea muga g a b e ki gibelatu t ako jatorriaren eta agortezineko ostertzare n gaiet ar a : diskurtso ar e n jardun e a n

arau -multzo baten antolaket a historiaren osagai an muga daiteke, antolaket a horrek osatu arren kokatzeko formulazio bat edo aurkikuntz a bat haina erraz a den gerta e r a bat; eta agortezina bada , honako arrazoiag a t ik da: berak deskribatz e n duen sistem a k, eraba t deskriba g arria dena , adieraz t e n du kontzeptu e n joko oso handi bat eta eraldak e t e n kopuru oso garran tzitsu bat, eta hauek aldi berea n kontzep tu e t a n eta euren arteko harre m a n e t a n eragiten dute. «Kontzep tu a u rr eko ak », horrela deskribatu a , ez du oster tz bat diseinatz e n , historiaren sakone tik letorke e n a eta bere bidea n zehar iraungo lukeen a, haatik mailarik «azalekoe n e a n » (diskurtso ar e n mailan) bene t a n erabiliak diren araue n multzoa izango da.

Hau ez da, halaber , abstrakzioen gene si bat, ahalegin tz e n dena hauek osatze a baimen d u duten eragiket e n saila berraurkitzen: hots, erakund e globalak, kasu zehatz e n aurkikund e a k, irudime n ezko gaien alborake t a , oztopo teorikoak edo teknikoak topatz e a , eredu tradizionale t a t ik mailegu ak hartze a behin eta berriz, egitura formal egokiare n definizioa, etab. Hemen propos a tz e n den azterket a n , eraket a--arauek euren lekua dute ez «pent s a e r a n » edo banako e n kontzien tzian baizik eta diskurtsoa n bertan; eurak, ondorioz, ezartzen zaizkie diskurtso -erem u honet a n hitz egiteari ekiten dioten banako guztiei, anonimot a s u n tankerako baten arab er a . Bestalde, ez dira jotzen unibert s alki baliagarritzat erem u guztiet a n; beti deskribatz e n dira diskurtso -erem u muga t u e t a n , eta ez zaizkie aitortzen hasieran heda p e n e r a k o ahalbide muga g a b e a k . Gehien jota kontzep tu ak eratzeko arauak alderak e t a sistem a t iko baten bidez erka daitezke eskualde batar e n eta best e a r e n artea n: honela ahaleginak egin dira agerian jartzeko arau -multzo horiek aurkez ditzaket e n identit at e ak eta ezberdin t a s u n a k , aro klasikoan, Gram atika orokorre a n , Historia naturale a n , eta Aberas t a s u n e n azterket a n . Arau -multzo hauek nahikoa espezifikoak dira esparru hauet ako bakoitze a n eta eure t a n formazio diskurtsibo bereziak eta banak ako ak ezaugarri tzen dituzte; alabaina , nahikoa analogia erakus t e n dute guk ikusi ahal izateko formazio hauek eratz en duten multzo diskurtsibo zabalago a eta maila goiena goko a. Era guztiet ar a , kontzep tu ak eratzeko arau ak, edozein dela euren orokortas u n a , ez dira gizaban a ko e k burutut ako eragiket e n emai tza, historian ipinitakoa eta ohikuntza kolektiboen sakonta s u n e a n jalkitakoa; ez dute osatze n lan ilun baten eske m a gordina, lan horret a n zehar kontzep tu ak azalera tuko lirateke el arik ilusioen bidez, aurreiritzien bidez, hutse gi t e e n bidez, tradizioen bidez. Kontzep-tuaurreko erem u ak agerrar az t e n ditu diskurtso ar e n erregular t a s u n a k eta beteb e h a r r ak , zeintzuek ahalezkoa egin duten kontzep tu e n ugarita su n heteroge n e o a , eta, are gehiago, ideien historia egiten dene a n gura t a gogoan ditugun gaien, sines m e n e n eta errepre s e n t a z ioe n ugarita su n a .

Objektue n eraket ar e n arau ak aztertz eko ikusi dugu ez zela beharrezkoa eurak gauz et a n sustrai tze a , ez eta hitzen erem u a ri lotzea ere; enuntzia tu -moten eraket a aztertzeko ez zen beharrezko a ez lotzea subjektu ezagu tz aileari, ez banakot a s u n psikologiko bati. Era berea n , kontzeptu e n eraket a aztertz eko, ez da beharrezkoa eurak lotzea idealta su n ostertz ari, ez eta ideien bilakaer a enpirikoari ere.

VI.Estrategien erake t a

Ekonomia, medikuntz a , gram a tika, izaki bizidune n zientzia eta tankera horret ako diskurtso ek bidea emat e n dute kontzep tu e n antolaer a batzuk, objektue n multzokatz e batzuk, enuntziazio -mota batzuk sortzeko, eta hauek gaiak edo teoriak eratz en dituzte euren koheren tzia, zorroztas u n eta egonkort a s u n mailaren arab er a : gaia, XVIII. mend eko gram at ika n jatorrizko hizkuntza bat izango zen, eta honet a t ik eratorriko lirateke gainerako hizkuntza guztiak eta hauek euren baitan eroango lukete haren oroitzap e n a , noizbehinka dezifratu ahal izango litzateke e n a ; teoria, XIX. mend eko filologian, hizkuntz a indoeurop ar guztien senidetz a –sem e -alaba t a s u n a edo lehengu s u izatea– eta euren abiapu n tu komun a izango litzateke e n hizkuntz a arkaiko bat; gaia, XVIII. mend e a n espezie e n bilakaer a , zeinak denbora n gararaz t e n duen naturare n jarraipen a eta taula taxono miko ar e n egungo hutsun e a k azaltzen dituen; teoria, fisiokrat e n g a n , nekaz ari tza ekoizpen e a n oinarritut ako aberas t a s u n e n zirkulazioari buruz. Edozein dela euren maila formala gai hauek eta teoria hauek, konbe n tzionalki, «est ra t e gi ak» deituko dira. Arazoa da jakitea nola bana tz e n diren eurak historian. Beharra al da katea tz e n dituen a , saihes t ezinak bihurtzen dituen a , bata best e a r e n ondore n euren lekura deitzen dituen a zehazt a s u n e z , eta arazo bat eta berber a r e n ondoz ondoko irtenbide a bihurtzen dituen a? Edo ahal iritzira elkartzen al dira, jatorri ezberdin eko ideiak, eraginak, aurkikuntz ak, espekulazio giroak, gizaban a ko e n eroap e n a k edo jenioak hobeto edo okerrago osatu t ako multzoet a n bana tuko lituzkee n eredu teorikoak? Beti ere, ezinezkoa ez bada euren artea n erregulart a s u n bat aurkitzea eta euren eraket a r e n siste m a komun a definitzea.

Estrat e gi a haue n azterket ari dagokione a n , nekez sar naiteke ni xehet a s u n handie t a n . Arrazoia sinplea da: diskurtso esparru ezberdine t a n (neuk inbenta ria tu dituda n ak, benet a n itsumus t uk a eta nahikoa kontrol metodikorik gabe, hasieran bereziki) kontua zen, aldi bakoitzea n , eraket a diskurtsiboa deskribatz e a bere diment sio guztiet a n eta bere ezaug arriak kontuan izanda: horrega tik beharrezko a zen aldi bakoitze a n definitzea objektu e n eraket a -legeak, enuntziatu -modalit at e ak , kontzeptu ak , aukerak e t a teorikoak. Alabaina, aurkitu da ez zela beti berdina azterket ar e n puntu zailena, arret a gehien a eskatz e n zuen a. Histoire de la Folie lanea n eraket a diskurtsibo ar e n mota batez ardura tu nintzen, bertan aukerak e t a -puntu teorikoak nahikoa samurrak ziren finkatzeko, siste m a kontzep tu al ak kopuruz gutxi sam ar ziren eta konplexut a s u nik gabeko ak eta bere erregim e n enuntziatibo a nahikoa homog e n e o a eta monotono a zen; haatik, arazoa sortzen zen objektu e n multzo baten azalera tz e a r ekin, nahiko nahas pila tu ak eta konplexu ak; nagusiki objektu haue n eraket a deskribatu behar zen, diskurtso psikiatrikoare n osotasu n a muga tz eko bere espezifikotasu n e a n . Naissanc e de la clinique lanea n ikerket are n muina zen mediku -diskurtsoa r e n enuntziazio -formen aldake t ak XVIII. mend e a r e n bukaer a n eta XIX. mend e a r e n hasieran; azterket ak gutxiago eram a n zuen kontzep tu sistem e n edo aukerak e t a teorikoen eraket ar a , eta gehiago eram a n zuen subjektu diskurtso egileare n esta tu t ur a , kokape n

instituzionalera , egoer ar a eta txerta tz e modura . Azkenik, Les mots et les choses lanea n ikerket ak, bere zatirik nagusie n e a n , kontzep tu e n sarera eta euren eraket a -arau e t a r a eram a n zuen (berberak edo ezberdinak), Gramatika orokorre a n , Historia naturale a n eta Aberast a s u n e n azterket a n muga t u ahal izango lirateke e n moduko ak. Aukerake t a estra t e giko ei dagokien e a n , euren lekua eta inplikazioak adierazi dira (esat er ako , Linnaeus eta Buffonen kasua n edo fisiokrat en eta utilitaristen e a n ); baina euren mugak e t a azalekoa izan da eta azterket a ez da ia gelditu ere egin euren eraket a n . Esan dezagu n aukerak e t a teorikoen azterket a lantzeke dagoel a oraindik, geroagoko ikerket a bat heldu arte, berari arret a osoa eskaini ahal izango diona.

Oraingoz, egin daiteke e n gauz a bakarra ikerket ar e n norabide ak adieraz t e a da. Hauek honela labur daitezke:

1. Diskurt soa re n ahalezko difrakzio -puntuak zehazt e a . Puntu hauek hast eko bate ra ezin t a s u n -puntu modura ezauga r ri tz en dira: bi objektu edo enuntziazio bi mota edo bi kontzep tu ager daitezke erake t a diskurt sibo berean , baina ezingo dira enuntzia tu e n sail berean sartu –oster an tze a n kontrae s a n nabaria edo inkontseku e n tzia egongo da eta–. Ondoren, baliokidet a s u n -puntu modura ezauga r ri tzen dira: bate ra ezinak diren bi osagaiak modu berean eratzen dira eta arau berak abiapuntu t za t hartuz; eurak agertzeko baldintzak berberak dira; maila berea n kokatzen dira; eta ez dute osatzen koheren tzia akats huts bat, haatik, alterna t iba bat sortzen dute: eurak ager tuko dira «nahiz… nahiz» formaren pean, nahiz eta kronologiaren arabera , bater a ager tu ez izan, edo garran tzi bera izan ez duten arren, edo enuntziatu eraginkorren populazioan modu berdinea n ordezka tu ak izan ez badira ere. Azkenik, eurak ezauga r ri tzen dira siste ma t izazio baten lotura -puntu modura : baliokideak eta bate r a ezinak diren osagai horietako bakoitze tik ondoriozta tu da objektue n sail koheren t e bat, forma enuntzia tiboen sail bat eta kontzep tu e n sail bat (eta sail bakoitzak bate ra ezin t a s u n -puntu berriak izango ditu). Beste hitz batzue t a n , maila horietan ikertu diren sakaba n a ke t e k ez dituzte osatzen bakarrik urruntze ak, ez -identita t e ak, jarraita sunik gabeko sailak, hutsun e a k; azpimultzo diskurt siboak eratzen dituzte –hain zuzen, normalea n garran tzi handiagoa emat e n zaien horiek, eurak izango balira bezala multzo diskurt sibo zabalago ak osatzen duten lehen batasu n a k eta lehen gaia («teoriak», «kontzepzioak», «gaiak»)–. Esater ako, era hone t ako azterke t a batea n ez da kontsidera t ze n abera s t a s u n e n azterke t a , XVIII. mend e a n , diruari buruzko zenbai t kontzepzio ezberdinen ondorioa denik (aldi bereko osake t ez edo jarraipen kronologikoaren bidez atera tze n dena), ezta premiazko objektue n aldake t a r e n ondorioa ere edo balioaren eta prezioen erake t a r e n a edo lurraldeko erren t a r e n a ; ez da kontsidera t ze n Cantillonen ideiez osatzen denik, Pettyren ak ordezka tuz, ezta osatzen denik ere Lawren esperien tziaz, zenbai t teorilarik txandaka hausn a r turikoa, eta ezta siste ma fisiokra tikoaz, kontzepzio utilitaris tei kontrajarriz. Gehiago deskriba tze n da banake t a bata sun baten modura , zeinak irekitzen duen ahalezko aukeren eremu bat eta baimen tze n dien ezberdinak eta bata best ea r ekiko bazter tzaileak diren arkitekturei bata best ea r e n ondoan edo txandaka ager tze a .

2. Baina ahalezkoak diren joko guztiak ez dira bene t an gauza tze n: badira multzo partzialak, eskualdeko bate r ag a r ri t a su n ak, arkitektura koheren t e a k bistakoak ez direnak, ager tu ahal izango zirateke e n arren. Eskura leudeke e n aukera guztien arte tik zeintzuk gauza tu ahal izan diren zehaz t eko (eta hauek bakarrik hauek), deskriba tu behar dira erabakiak hartzeko instan tzia espezifikoak. Hauen arteko lehen mailan dago ikertu den diskurt soak jokatzen duen papera bere garaikideekin eta bere gertukoekin harre m a n e a n . Hau dela eta, ikertu behar da diskurt so horri dagokion konst elazio diskurt siboare n ekonomia. Izan ere, siste ma formal baten papera joka dezake, eta beste diskurt so batzuk izango lirateke siste ma horren aplikazioa eremu seman tiko ezberdine t a n ; joka dezake , ostera , eredu zeha tz baten papera , abstrakzio maila jasoagoko diskurt soe t a n erabil daiteke e n a (XVII. eta XVIII. mend eko grama tika orokorra agertuko da eredu partikular bat bezala zeinuen eta errepre s e n t azioare n teoria orokorrar en t za t ) . Landu den diskurt soa , halaber , best e diskurt so batzuekin analogia -harre m a n batea n egon daiteke, oposiziozko harre m a n e a n edo osagar ri ta su n e zko a n (garai klasikoan, esat e r ako , bada analogia -harre m a n a abera s t a s u n e n azterke t a r e n eta Historia naturalar e n artean , lehena premiaren eta nahiar en errepre s e n t a zioari dagokio bigarren a haute m a t e a r e n eta judizioaren errepre s e n t a zioari dagokion neurri berean; oharra r az daiteke, gainera , Historia naturala eta Grama tika orokorra elkarren artean kontrajar tzen direla karakt e r e naturalen teoria bat eta konben tziozko zeinuen teoria bat kontrajar tzen diren legez; biak, era berean , abera s t a s u n e n azterke t a r i kontraja r tzen zaizkio, zeinu kualita tiboen ikerke t a neurke t azko zeinu kuantita tiboei kontrajar tzen zaien bezala; bakoitzak, azkenik, zeinu adierazga r ria r en hiru eginbeh a r osagar rie t a t ik bat garatzen du: izenda tze a , sailkatzea ,

truka tze a) . Azkenik, diskurt so ugariren artean deskriba daitezke batak best ea muga tze n duten harre m a n a k, bakoitzak bereak egiten dituelarik bere singular t a s u n a r e n seinale bereizgarriak, diferen tzia tuz bere eremu a , bere metodo ak, bere tresnak, bere erabilpen esparru a (horrela gerta tzen da psikiatriar en eta medikuntza organikoaren kasue t a n , hauek ez baitziren bereizten elkarren artean XVIII. mendeko bukaera re n aurre tik eta une honet a t ik aurrer a ezauga r ri tzen dituen aldea finkatu zen). Harre ma n e n joko honek deter min azio -hast ap e n bat osatzen du eta berak –emaniko diskurt so baten baitan– baimen tz e n ditu edo bazter tzen ditu zenbai t enuntzia tu : badira siste ma t izazio kontzeptu a l batzuk, kateake t a enuntzia tiboak, objektuen multzoak eta antolaerak, ahalezkoak izango zirateke e n a k (eta ezerk ezin du justifikatu eurak faltatzea erake t azko euren arau propioen mailan), baina eurak bazter tzen ditu maila jasoagoko eta hedap e n zabalagoko konstelazio diskurt sibo batek. Eraket a diskurt sibo batek ez du bete tzen , orduan, ahalezkoa zaion bolume n osoa, bere objektuak, bere enuntziazioak, bere kontzep tu ak eratzeko siste ma k ireki diotena ; berez hutsun e a k ditu, aukerake t a estra t e gikoak eratzeko bere siste ma g a t ik. Hori dela eta, erake t a diskurt sibo jakin batek, konstelazio berri batea n berrar tu t a , kokatu t a eta interpre t a t u t a , aukera berriak agerra r az ditzake (horrela diskurt so zientifikoen egungo banake t a n Port -Royalgo Grama tikak edo Linnaeus e n taxono miak aska ditzake t e eurekiko intrintseko ak eta berriak diren osagaiak); baina kontua ez datza eduki isil batean , inplizitua iraungo lukeena , esan gabe esango litzateke e n a , ageriko enuntziatue n azpitik nolabai t eko azpi -diskurt so bat osatuko luketen a , oinarrizkoago a , azkene a n orain agertuko litzateke e n a eguna re n argipea n; bazter tze -hastap e n a r e n eta hauta tzeko posibilita te a r e n hastap e n a r e n aldake t a batez dihardugu; eta aldake t a hau konst elazio diskurt sibo berri baten ondorioa izango da.

3. Benetan gauza tu diren hautake t a teorikoen zehaz t ap e n a k zerikusia du best e instan tzia batekin. Instan tzia hau ezaugar ri tzen da, hast eko, landu den diskurt soak bete behar duen funtzioarekin praktika ez diskurt siboen eremu batean . Horrela, Grama tika orokorrak praktika pedago gikoan paper bat jokatu du; abera s t a s u n e n azterke t ak ere paper bat jokatu du modu askoz agerikoago eta askoz ere garran tzit su a go batea n , ez bakarrik aginta rien erabaki politiko eta ekonomikoe t a n , baizik eta baita jaio berria den kapitalismo a r e n eguneroko jardune a n ere (ia kontzep tu aliza tu gabe a , ia teoriza tu gabea) bai eta garai klasikoa ezauga r ritu duten borroka sozial eta politikoan ere. Instan tzia honek biltzen du bere baitan, oroba t , diskurt soa re n jabe egiteko erregime n a eta prozesu a : izan ere, gure gizarte e t a n (eta best e askotan zalantzarik gabe) diskurt soa r e n jabetza –aldi berean ulertut a hitz egiteko eskubide modura, ulertzeko gaitasun modura, orain arte formula tu t ako enuntzia tu e n corpuse rako sarbide zilegi eta berehal ako modura , erabakie t a n , erakund e e t a n edo praktike t an diskurt so hori txerta tzeko gaitasun modura– berez gizaban ako kopuru zeha tz bater a muga tu t a dago (batzue t a n baita modu arau tu a n ere); XVI. mend e a r e n ondoren ezagutu diren gizarte burges e t a n , diskurt so ekono mikoa ez da sekula izan diskurt so arrunt a (ez mediku -diskurt soa edo litera tura -diskurt soa baino gehiago, modu ezberdinea n izan arren). Azkenik instan tzia hau ezaugar ri tzen da nahiak diskurt soa rekiko bete ditzake en ahalezko lekuen bidez; diskurt soa izan daiteke antzezp en fantas m a go rikoare n kokalekua , sinbolizatzeko osagaia , debeka t u a r e n era, aset a su n deriba tua r e n tresna (nahiar ekin harre m a n e a n izateko aukera hau ez da bakarrik diskurt so ar e n ariket a poetikoa, eleber rikoa edo irudimen ezko a : abera s t a s u n a ri buruzko diskurt soek, hizkuntzari , natura ri, erome n a ri , bizitzari eta heriotzari buruzkoek eta askoz ere abstraktu a go a k izan daitezke e n best e zenbai t ek, nahiarekiko ondo zehaztu t ako lekuak bete ditzake t e ) . Dena dela, instan tzia honen azterke t ak erakuts i behar du diskurt soak nahiarekin duen harre m a n a , beret az jabetzeko prozesu a eta jardut e ez -diskurt siboen artean berak jokatzen duen papera ez direla estrintseko ak diskurt so ar e n batasu n a r e kiko, bere ezauga r ri tze ar ekiko eta bera eratzeko legeekiko. Horiek ez dira osagai aztora tzaileak, diskurt soa r e n forma huts, neutro, intenporal eta isilari gainjar tzen zaizkionak, bera ezaba tuko luketen ak bere lekuan diskurt so trabes ti bati hitza eman az , haatik bere osagai eratzaileak izango lirateke.

Eraket a diskurtsibo bat berezituko da bertan zabaltzen diren estra t e gi a ezberdinak eratz eko sistem a definitu ahal bada; best e hitz batzue t a n esan d a , erakutsi ahal bada nola deriba tz e n diren estra t e gi a horiek denak harre m a n -joko bere tik (batzuet a n euren aniztasu n a muturreko a izan arren eta denbora n barreia tu ak izan arren). Esaterako, XVII. eta XVIII. mend e e t a k o aberas t a s u n e n azterket a ezaugarri tuko du Colbert en merkan tilismo ak eta Cantillonen neom erk a n t ilismo ak, biek bater a , eratu ahal izan duten siste m ak; Lawren eta Paris -Duverne yr e n estrat e gi ak; aukera fisiokratikoak eta utilitaristak. Eta sistem a hau definitua izango da deskribatu ahal bada nola

deribatz e n diren bata best e t ik diskurtso ekono mikoar e n difrakzio -puntuak, nola arautz e n duten batak best e a , nola inplikatzen duten elkar (nola balioare n kontzeptu a ri buruzko erabaki bate tik deriba tz e n den salneurriari buruz erab akitzeko puntu bat); nola hartut ako erab akiak zerikusia duen diskurtso ekono mikoa agertz en den konst elazio orokorrarekin (nola ikur -monet a r e n aldeko erabakia lotuta dagoe n aberas t a s u n e n azterket ak hizkuntz ar e n teoriaren ondoa n bete tz e n duen lekuarekin eta baita errepr es e n t a z io e n azterket ar e n ondoan eta math e si s ar e n ondoan eta orden ar e n zientziaren ondoan bete tz e n duen lekuarekin ere); nola aukerak e t ak lotuta dagozkion diskurtso ekono mikoak jaiotzen ari den kapitalismo ar e n jardute a n bete tz e n duen funtzioari eta baita burgesia diskurtso horren jabe egiteko prozesu ari ere eta interes e n eta nahien gauza tz e a n diskurtso horrek joka dezake e n papera ri. Diskurtso ekono mikoa garai klasikoan definitzen da harre m a n e a n jarriz modu konst an t e bate a n diskurtso baten barruko siste m a t iz azio aukerak, bere kanpoko best e diskurtso batzuk eta erem u ez diskurtsibo bat, jardut ez , jabetz ez , interes ez , eta gurariz osaturikoa.

Ohartar azi behar da horrela deskribaturiko estra t e gi ak ez direla sustrai tzen , diskurtso a urr eko aldea n , aurretiazko eta funtsezko aukerak e t a baten sakonta s u n mutu a n . Enuntziatu e n multzokatz e hauek guztiak, oraindik deskribatz eko daud e n a k, ez dira mund u ikuskera baten adierazp e n a , hitzen formarekin landutako a, eta ez dira, halaber , teoria baten aitzakiare n pean mozorrotuko litzateke e n itzulpen hipokrita: Historia natural a garai klasikoan ez da liskar bat, nabar m e n a den historiaren aurreko ak daud e n linboet a n emat e n dena eta kontrajar tz en dituen a , alde bate tik, unibert so ari buruzko ikuspe gi (Linnaeu sz al e a ) esta tiko, orden a t u , konpar tim e n t a t u eta jatorriz laukitze sailkatzaileari irekia eta, best e t ik, denbora r e n oinordeko a den natura baten haute m a t e oraindik naha si sam arra , bere akzident e e n pisuarekin eta bilakaera bati irekia, best e zerbait da; era bere a n , abera s t a s u n e n azterket a ez da interes e n arteko gatazka bat bi muturre n artea n , alde bate tik burgesia bat, lurraren jabea bihurtu dena eta bere aldarrikap e n ekono mikoak eta politikoak fisiokrat en ahotse t ik adieraz t e n dituen a eta, best e t ik, burge si a merkat a ria utilitaristen bidez neurri protekzionis tak edo liberalak eskatz en zituen a , hau ere best e zerbait da. Aberas t a s u n e n analisia eta Historia natural a galdek at u ak baldin badira euren existen tziare n mailan, euren batas u n a r e n e a n , euren iraupe n ar e n e a n , euren eraldak e t e n e a n , ezin dira, ez bata eta ez best e a , kontsider a t u aukera ezberdin horien guztien batuke t a bezala. Aukera hauek, haatik, deskribatu behar dira diskurtsoa r e n objektuak jorratzeko modu sistem a t ikoki ezberdin ak bezala (hau da, objektu horiek muga tz eko, multzokatz eko edo bana n tz eko, katea tz eko eta bata best e t ik deriba tz eko), enuntziazio -erak bana tz eko modu ak bezala (eurak aukera t u , euren lekuan ipini, sailak osatu, batas u n erretoriko handiak konpos a t u) kontzep tu ak manipula tz eko modu ak bezala (erabilera -arauak ema n, eskualdek ako koheren tziet a n txerta tu eurak, eta arkitektura kontzeptu al ak osatu horrela). Aukera hauek ez dira diskurtsoa r e n erna m uin ak (hauek aldez aurretik muga t u ak eta irudikatu ak leudeke era ia mikroskopiko bate a n); arautu t ako modu ak dira (eta neurri horret a n deskribag a rriak) diskurtso ar e n posibilitate ak lanea n jartzeko.

Baina estra t e gi a hauek ez dira aztertu behar bigarren elem e n t u bezala, arrazionalt a s u n diskurtsibo bati gainjarriko litzaizkiokee n a k, arrazional t a s u n hori, eskubidez , eurekiko askea izango bailitzat eke . Ez dago (edo gutxienez , hem e n ahalbidetz e n den deskribap e n historikoare n araber a , ezin da onetsi) diskurtso -mota ideal bat, aldi berea n azken a eta intenpor al a, jatorriz kanpotikoak diren aukerak e t ek, beharb a d a oso urrun legoke e n etorkizun bater a n tz , perber ti tuko jaurtiko, zapalduko, bultzatuko zukete n a ; esa t er ako, ez da suposa t u behar naturari buruz edo ekono miari buruz bi diskurtso daud e nik elkarri gainjarritako ak eta nahas pila tu t ako ak: bata soseguz aurrera tz e n duen a, bere lorpen ak meta tz e n dituen a eta poliki -poliki osatz en dena (bene t ako diskurtso a , baina existitzen ez dena bere garbita su n e a n , historiaren muga teleologikoet a n ez bada); best e a , beti suntsi tzeko hond a m e n di e t a n , beti berreraikitzen hasita, beti bere buruar ekin haustura n , zatiki heteroge n e oz osatu t a (iritzizko diskurtsoa , historiak, denborar e n

harian, iragan e a n bazter tz e n duen a). Ez dago zehatz a izan den taxono mia naturalik, fijismoa izan ez bada; ez dago elkartruke ar e n eta erabilgarrit a su n ar e n ekono miarik egia izango litzateke e n a , burgesia merkat a riar e n lehent a s u nik eta ilusiorik gabe . Taxono mia klasikoak edo aberas t a s u n e n azterket ak, berez existitu izan diren modu a n eta figura historikoak sortu dituzten neurrian, eurekin dakartz a t e objektuak, enuntziazioak, kontzeptu ak eta aukerak e t a teorikoak, sistem a artikulatu eta bana ezin bate a n . Eta objektue n eraket a hitzei eta gauzei egokitu behar ez zaien modu a n, enuntziatu e n eraket a ezagu er a r e n forma hutsari edo subjektu psikologikoari egokitu behar ez zaien modu a n, kontzept u e n a idealta su n ar e n egiturari edo ideien jarraipen a ri egokitu behar ez zaien modu a n, aukerak e t a teorikoen eraket a ez zaio egokitu behar ez oinarrizko egitas m o bati ezta iritzien bigarren mailako jokoari.

VII.Oharrak eta ondorioak

Orain beharrezkoa da aurre tiko azterket e t a n sakab a n a t u t a ko oharp e n batzuk atzera harira ekartz e a , eurek eteng a b e plant e a tz e n dituzten galdere t a t ik batzuk erantzut e a , eta batez ere kontua n hartze a eragozp e n batek agertz eko meha tx u a egiten duela, egin beharreko lanare n paradox a bereh al a agertz e n da -eta.

Hasteko, zalantza n jarri ditut diskurtso ar e n esparru zehaztu g a b e , monotono eta oparoa tradizionalki zatikatze n duten aurrez arri t ako batasu n a k. Kontua ez zen batas u n horiei euren balio osoa ukatze a edo euren erabilpen a alboratz e a; baizik eta erakus t e a , zehazki definituak izateko, elaborazio teoriko bat eskatz e n dutela. Hala eta guztiz ere –eta hem e n bihurtzen dira bene t a n problem a t ikoak aurreko azterket a guztiak– beharrezko a al zen, batasu n beharb a d a ez oso ziur hauei, gainjartze a batas u n e n best e kategoria batzuk ez hain ikusgarriak, abstraktu a g o a k eta seguru e nik askoz ere problem a t ikoa go ak? Euren muga historikoak eta euren antolaer a r e n espezifikotas u n a haute m a t e k o nahikoa erraz ak izanda ere (Gram atika orokorra edo Historia naturala lekuko) eraket a diskurtsibo hauek liburuak eta obrak baino kokape n arazo askoz ere zailago ak plant e a tz e n dituzte. Zerga tik hasi, orduan, halako multzokatz e zalantz ag a rriak egiten auzitan jartzen direne a n agerikoen ak diruditen ak? Zer erem u berri espero da aurkitzea? Orain arte ilun eta inplizitu izan diren zein harre m a n ? Zer eraldatz e oraindik historialarien eskura ez daud e n a k? Laburbilduz, zer eraginkort a s u n deskriptibo atxiki ahal zaie azterket a berri hauei? Arazo hauei guztiei eran tzun a emat e n ahaleginduko naiz geroa go. Baina honezkero beharrezko a da erantzun a emat e a galdera bati, zeina lehen a den bere ondokoak diren azterket a horiekiko eta bukaer ako a bere aurrekoekiko: definitzen ahalegindu naizen eraket a diskurtsibo hauei dagokien ez bene t a n bidezkoa al da batas u n e z hitz egitea? Proposa tz e n den ebakidura -multzoak banak a tz eko gai al da? Zein da horrela aurkitutako edo eraikitako batasu n a r e n izaera?

Abiapuntu a egiaz ta p e n bat izan zen: medikuntz a klinikoaren edo ekono mia politikoare n edo historia natural ar e n moduko diskurtso baten batas u n a r e kin osagai en sakab a n a t z e baten aurrea n gaud e. Hala ere, sakab a n a k e t a hauxe bera –bere hutsun e e kin, bere urratu ekin, bere naha s pilatz e ekin, bere gainjartz e ekin, bere batera ezin t a s u n e kin, bere ordezkatz e e kin eta bere aldatz e ekin– deskriba daiteke bere singulart a s u n e a n gauza bagar a zehazt eko zer arau berezien araber a eratu diren objektuak, enuntzia tu ak , kontzept u a k eta aukerak e t a teorikoak: batas u nik baldin bada go, bera ez dago eratu t ako osagai en koheren tzia ikusgarri eta horizontale a n; bera dago, hor baino lehen a g o, euren eraket a ahalezkoa egiten duen eta arautz e n duen sistem a n . Baina zer zentzut a n hitz egin dezake g u batas u n e z eta siste m ez? Nola baiezta tu multzo diskurtsiboak ondo banaka t u direla? Objektue n , enuntziatu e n , kontzeptu e n , aukerak e t e n itxurazko askotarikot as u n murriztezinar e n ondotik jokoan jarri dene a n modu nahikoa arriskutsu a n elem e n t u e n mas a bat kopuruz gutxiago izango ez zirenak ezta gutxiago sakab a n a t u a k ere, baina

elkarren artea n heteroge n e o a k izango zirenak? Elemen tu hauek guztiak lau multzo ezberdine t a n bana tu direne a n eurak artikulatz eko modu a ia definitu gabe dagoe n e a n ? Eta zer zentzut a n esan daiteke elem e n t u hauek guztiek –argitara atera direnak objektu e n , enuntziatu e n , kontzeptu e n eta diskurtso e n estrat e gi e n ondoren– ziurtatze n dutela obrak eta liburuak haina banaka daitezke e n multzoen existen tzia.

1. Ikusi dugu da eta ez da, beraz, beharrezkoa atzera itzultzea: eraket a -siste m a bati buruz hitz egiten dene a n ez da ulertzen bakarrik osagai heterog e n e o e n arteko justaposizioa, koexisten tzia edo elkarrera gi t e a (erakund e a k , teknikak, gizarte taldeak, haut e m a t e erakund e a k, diskurtso ezberdin e n arteko harre m a n a k), horrez gain ulertzen da jardute diskurtsiboar e n bidez eurak elkarren artea n harre m a n e a n jartzea , ondo zehaztu t ako forma bate a n . Baina zer gerta tz e n da best alde lau siste mokin edo, hobe esand a , harre m a n -sorta hauekin? Nola defini dezake t e euren guztien artea n eraket a -sistem a bakarra?

Horrela definitutako maila ezberdin ak ez dira bata best e a r ekiko askeak. Erakutsi da aukerak e t a estra t e giko ak ez direla zuzene a n sortzen mundu ikuskera bate tik edo berez subjektu hiztun jakin bati legozkioke e n interes batzue n gailent a s u n e t ik; baina euren ahalta s u n a bera kontzeptu e n jokoen baitako diberge n tzia -puntu ek muga tz e n dute; erakutsi da, halaber , kontzeptu ak ez zirela zuzene a n eratu oinarritut a ideien barren gutxi gorab e h e r a ko, nahasi eta bizian, baizik eta enuntziatu e n arteko koexisten tzia ereta t ik abiatu t a ; enuntziazio -modalit at e ei dagokien ez , ikusi da deskribatu zirela oinarritzat hartut a subjektuak hitz egitea n bete tz e n duen posizioa bere gaia den objektue n eremu a r ekiko. Era honet a r a , bada mend e t a s u n -sistem a bertikal bat: subjektu ar e n posizio guztiak, enuntziatu e n arteko koexisten tzia -mota guztiak, estrat e gi a diskurtsibo guztiak ez dira modu berea n ahalezkoak, bakarrik aurreko mailet ako ek baimen d u t ak o ak izango dira; esa t er ako, XVIII. mend e a n Historia natural ar e n objektu ak eratzeko indarre a n zegoe n sistem a ema n d a (objektuak ulertut a karakter e e n eram aileak eta horrega tik sailkagarriak diren banakot a s u n e n modur a; alda daitezke e n osagai estrukturale n modura; ikus eta azter daitezke e n azalere n modur a; ezberdint as u n jarraitu eta erregularre n eremu modura) enuntziazio -era batzuk bazter tu ak izaten dira (esat er ako , zeinuen deszifratze a) best e batzuk inplikatut a daud e (kode zehatz baten arab er ako deskribap e n a ) ; era berea n , diskurtso -egilea den subjektu ak bete ditzake e n posizio guztiak eman d a (tresn e n bitartekorik gabe behatz e n duen subjektu bezala, haut e m a t e aniztasu n e a n bakarrik egiturar e n osagai ak atera tz e n dituen subjektu bezala, osagai horiek hiztegi kodifikatu bate a n transkribatz e n dituen subjektu bezala, etab.) enuntziatu e n artea n badira koexisten tzia batzuk alboratz e n direnak (esa t er ako, dagon eko -esand ak o ar e n berraktiba tz e eruditua , edo sakra tu egindako testu baten iruzkin exege tikoa), best e batzuk, ostera, ahalezkoak edo beharrezko ak dira (esat er ako , eraba t edo neurri bate a n analogo ak diren enuntziatu ak sailkap e n -koadro bate a n integra tz e a ) . Mailak, beraz, ez dira batzuk best e ekiko aske ak, eta ez dira zabaltzen mugarik gabeko autono mi a baten arab er a : objektue n lehen mailako bereizte tik estrat e gi a diskurtsibo ak eratu arte bada harre m a n e n hierarkia oso bat.

Baina harre m a n a k alderan tzizko norabide bate a n ere ezartzen dira. Beheko mailak ez dira euren gainekoak diren mailekiko askeak. Aukerake t a teorikoek, eurak ma mitze n diren enuntziatu e t a n , baztertz en edo inplikatzen dute kontzep tu batzue n eraket a , hau da, enuntzia tu e n arteko koexisten tzia forma batzuk: horrela, Fisiokrat en testu e t a n , ez dira aurkituko Utilitaristek egindako azterket e t a n aurkitzen diren integrazio modu berak, datu kuanti t a tibo eta neurri berak. Kontua ez da aukera fisiokratikoak XVIII. mend eko kontzep tu ekono mikoe n eraket a berm atz e n duten araue n multzoa alda ditzake el a ; baizik eta jokoan jarri edo bazter ditzake el a arau hauet a tik batzuk edo best e batzuk eta ondorioz best e inon agertz en ez diren kontzeptu batzuk agerraraz ditzake el a (esa t er ako, produktu garbia). Kontzeptu e n eraket a ez du aukerak e t a teorikoak arautu ,

haatik, bera ekoitzi du kontzep tu ak eratz eko arau espezifikoen bidez, eta maila honekin duen harre m a n -jokoen bidez.

2. Eraket a -sistem a hauek ez dira hartu behar mugiezint as u n bloketz a t , diskurtso tik kanpo ezarriko lirateke e n forma esta tikotza t , karakt ere a k eta ahalta s u n a k behin eta betiko definituko lituzket e n ak . Eurak ez dira beteb e h a r r eko ak, euren jatorria giza pents a m e n d u e t a n edo euren errepre s e n t a z ioe n jokoan duten ak; baina ez dira, ezta ere, deter min azioak, erakund e e n eta gizarte edo ekono mia harre m a n e n mailan eratu t a , nahita ez diskurtsoa r e n azalera n transkribatz e n direnak. Sistem a hauek –esan dago behin eta berriz– diskurtsoa n bertan dautz a, edo gehiago oraindik (ez dihardu gu n e z bere barrukota s u n a z edo bere edukiaz eta bere izate bereziaz eta bere baldintzez) bere muga n, bera den modu a n existiaraz t e n duten arau bereziak definitzen diren limitean. Eraket a -sistem a r ekin ulertu behar da, beraz, arau modura jokatzen duten harre m a n -sorta konplexu a: berak agintzen du, jardun diskurtsibo bate a n , harre m a n e a n jarri behar izan dena objektu honet az edo best e az jardut eko, enuntzia tu hau edo best e az baliatzeko, kontzept u hau edo best e a erabiltzeko, estra t e gi a hau edo best e a antolatz eko. Eraket a -siste m a bat definitzea bere banakot a s u n singularre a n izango da, beraz, diskurtso bat edo enuntzia tu -multzo bat ezaug arri tze a jardut e baten erregular t a s u n a z baliatuz.

Jardute diskurtsibo bater ako arau multzoa denez, eraket a siste m a ez da denborar ekiko arrotza izango. Berak ez du batzen mend e e t a k o enuntziatu e n sail bate a n ager daiteke e n guztia hasierako puntu bate a n , aldi berea n abiapu n tu a , jatorria, oinarria, axioma sistem a izango dena, berta tik abiatu t a guztiz beharrezkoa litzateke e n modu bate a n gara tuko lirateke el arik bene t ako historiaren gerta e r ak . Berak marraz t e n du arau siste m a bat lanea n jarri behar izan dena halako objektu bat eraldatz eko, halako enuntziatu berri bat agertz eko, halako kontzep tu a landua izateko, bai itxuralda tu a bai inporta tu a , halako estrat e gi a aldatz eko –diskurtso honen berare n zati izateari utzi gabe–; eta halaber berak marraz t e n du arau siste m a bat lanea n jarri behar izan dena best e diskurtso batzue t a n jazo den aldake t a bat (gainerako jardun e t a n , erakund e e t a n , gizarte harre m a n e t a n , prozesu ekonomikoe t a n ) transkribatu ahal izateko eman a den diskurtso baten baitan, horrela objektu berria osatuz, estra t e gi berria piztuz, enuntzia tu berriak edo kontzep tu berriak sorraraziz. Eraket a diskurtsibo batek, beraz, ez du jokatzen irudi baten paper a , denbor a geldiaraz t e n eta izozten duen a ham arka edo ehunk a urtez; berak denbora prozesu ei dagokien erregular t a s u n bat zehaz t e n du; berak gerta e r a diskurtsibo sail batzue n eta best e gerta er a eraldak e t a , mutazio eta prozesu sail batzue n arteko artikulazio hast a p e n a plant e a t z e n du. Ez da denbor az kanpoko forma izango, baizik eta denbor azko sail askoren arteko elkarrekikotas u n eske m a.

Eraket a -siste m ar e n mugikort asu n hau bi erat ar a emat e n da. Lehenik, harre m a n e a n jarri diren osagai en mailan: hauek, hain zuzen, zenbai t aldaket a intrintseko jasan dezaket e , jardut e diskurtsiboa n integra tz e n direnak euren erregulart a s u n era orokorra aldatu gabe; honela, XIX. mend e a n zehar jurisprud e n tzia kriminala, presio demo gr afikoa, eskulan a , gizarte -laguntz a erak eta barrura tz e a r e n esta tu t u a eta baldintza juridikoak aldatu egin dira eten gabe; hala ere, psikiatriaren jardute diskurtsiboak jarraitu du osagai horien artea n harre m a n -multzo bera ezartzen; horrela sistem a k bere banakot a s u n a r e n ezaugarriak gorde ditu; eraket a -lege berdinen bidez objektu berriak agertz en dira (banako -mota berriak, porta er a -mota berriak patologia modura ezaugarri tzen dira), enuntziazio -modu berriak lanea n jartzen dira (oharket a kuanti t a tiboak eta kalkulu esta tis tikoak) kontzep tu berriak marraz t e n dira (dege n e r azio a , perbert sioa , neurosia) eta, jakina, eraikuntz a teoriko berriak eraiki daitezke. Baina alderan tziz, jardut e diskurtsiboek harre m a n e a n jartzen dituzten alorrak aldatz e n dituzte. Euren mailan soilik azter daitezke e n harre m a n bereziak ezartzen badituz t e ere, harre m a n horiek ez dute eragina bakarrik diskurtsoa n: bata best e a r e n gaine a n artikulatz en dituzten osagai e t a n ere irartzen dira. Erietxe -erem u a k, esat er ako , ez du aldagai tz a iraun, diskurtso klinikoak bera labora t e gi ar ekin harre m a n e a n jarri

ostea n: bere orden a m e n d u a , send a gileak jasotzen duen esta tus a , bere behak e t a r e n funtzioa, buru daiteke e n azterket a r e n maila, nahita ez aldatu egin dira.

3. «Eraket a -sistem a » modura deskribatz e n denak ez du osatze n diskurtso ar e n azken solairua, baldin eta hitz horrekin ulertzen badira euren hiztegia eta guzti eta euren sintaxia, euren egitura logikoa edo euren antola er a erretorikoa eta guzti emat e n diren testuak (edo hitzak). Azterket a ageriko maila honen aurretik dago, bukatu t ako eraikuntz ar e n mailaren aurre tik, alegia: objektuak diskurtso baten baitan banatz eko hast ap e n a definitzea n ez du lotura guztien kontu emat e n , ezta bere egitura finaren a edo bere barruko zatiket en a ere; kontzept u e n sakab a n a t z e -lege a bilatzea n ez du elaborazio -prozesu guztien kontu emat e n , ezta aurak ager daitezke e n kate deduktibo guztien a ere; enuntziazio -modalita t e guztiak lantzen baditu ez du auzitan jartzen esaldien ez estiloa ez kateak e t a ; laburbilduz, berak testua r e n azken kokatze a ondo argitu gabe uzten du. Baina gauz ak garbi utzi behar dira: azken eraiket a honekiko azterket a bere ostea n gera tz en bada, ez da diskurtso tik aldentz eko eta pentsa m e n d u a r e n lan isilera jotzeko; ez da, ezta ere, siste m a t ikatik aldentz eko eta entse g u e n , saialdien, hutse gi t e e n eta berriz hast e a r e n desord e n a «bizia» egun er a tz eko.

Honeta n , eraket a diskurtsiboe n azterket a ohiko deskribap e n ugariri kontrajar tz en zaio. Izan ere, ohikoa denez kontsidera tz e n da diskurtsoak eta euren orden azio sistem a t iko a, askota n bihurria den elaborazio baten azken egoer a best erik ez direla, bertan jokoan egongo dira hizkuntza eta pents a m e n d u a , esperien tzia enpirikoa eta kategoriak, bizi izandako a eta behar idealak, gerta e r e n kontinge n tzia eta eginbe h ar formalen jokoa. Sistem a r e n ageriko aurreald e a r e n ostea n , desord e n a r e n ziurgab e t a s u n abera t s a suposa tz e n da; eta diskurtso ar e n azalera mehe a r e n azpian, neurri bate a n isila den bilakaer a baten masa guztia: siste m ar e n orden ako a ez den «aurresis t e m a t ika »; berezko mutut a s u n a ri dagokion «diskurt so- aurreko a ». Diskurtsoa eta siste m a ez lirateke ekoitziko –eta elkarrekin– errese rb a itzel honen goren e a n baino. Baina hem e n aztertze n dena ez dira, bene t a n , diskurtso ar e n bukaer ako egoer ak; haatik eurak dira azken forma sistem a t ikoak ahalezkoak bihurtzen dituzten sistem a k; eurak dira bukaera - aurreko erregulartasuna k , haue n araber a azken egoer a bere aldaer e n g a t ik definitzen da, siste m ar e n jaiotze lekua osatu gabe . Burutut ako siste m ar e n ostea n eraket e n azterket ak aurkitzen duen a ez da bizitza bera, borborka, oraindik atze m a n gabeko bizitza; sistem a t ikot as u n e n sendot a s u n itzela da, era askotako harre m a n e n multzo estua . Eta gainer a, harre m a n o k testua r e n bilbea ez diren arren, ez dira berez diskurtsoa r ekiko arrotzak. «Diskurtso- aurrekotz a t» jo daitezke, baina diskurtso -aurreko hori diskurtsiboa dela onartz en bada , hau da, onartze n bada ez dutela zehazt e n pents a m e n d u bat, edo kontzien tzia bat edo errepre s e n t a z ioe n multzo bat (zeintzuk geroago diskurtso bate a n transkribatu ak izango lirateke e n beharrezkoa ez den modu bate a n), haatik ezaugarri tzen dituztela diskurtsoa r e n maila batzuk, zeintzuk diskurtso ak oraingotz en dituen bera jardut e singularra den neurrian. Ez da bilatzen, orduan, testutik pents a m e n d u r a pasa tz e a , berriket a tik isiltasun er a , kanpokota s u n e t ik barrukota s u n e r a , sakab a n a k e t a espaziale tik instan t e a r e n barner a biltzera, azaleko anizkoiztasu n e t ik batasu n sakoner a . Diskurtso ar e n diment sioa n irauten dugu.

III.ENUNTZIATUA ETA ARTXIBOA

I.Enuntziatua definitzea

Orain suposa tz e n dut arriskua onartu egin dela; diskurtsoa r e n azalera handia artikulatz eko suposa t u nahi izan direla eraket a diskurtsiboak deitu ditudan irudi berezi sam ar horiek, urrun sam ar horiek; liburuar e n eta obraren batasu n tradizionalak alde batera utzi direla, ez behin eta betiko baizik eta aldi baterako eta metodo kontu bate g a t ik; ez direla gehiago hartzen batasu n a r e n hast ap e n bezala diskurtso a eraikitzeko lege ak (hortik datorren antola er a formalarekin) edo hiztunar e n egoera (bera ezaugarri tzen duten testuinguru ar ekin eta nukleo psikologikoarekin); ez dela diskurtso a uztartze n esperien tzia baten lehen oinarriarekin, ezta ezagup e n baten a priorizko mailarekin ere; haatik, diskurtsoa ri berari galdek a tz e n zaiola bere eraket a -arauei buruz. Supos a tz e n dut onartu dela objektu ak azalera tz eko siste m ari buruz, bere modu enuntzia tiboak agertz eko eta banatz eko siste m ari buruz, kontzep tu ak kokatzeko eta sakab a n a t z ek o siste m ari buruz, aukerak e t a estrat e gikoak zabaltzeko sistem a ri buruz ikerket a luze horiei ekitea. Suposa tz e n dut hain abstrak tu ak eta problem a t ikoak diren batas u n a k eraiki nahi direla, kontua n hartu gabe ia haut e m a n daiteke e n gertut as u n e a n emat e n direnak, hauek guztiz nabar m e n a k ez izan arren,.

Baina zertaz egin dut hitz bene t a n orain arte? Zein izan da nire ikerket ar e n objektua? Zer deskribatz eko asmo ar ekin nengo e n? Enuntziatu ak –bai jarraita su n- ezean (eurak atzem a n ahal izango lirateke e n formez askatuko lituzkee n a) bai diskurtso ar e n erem u orokorre a n , muga g a b e a n eta itxuran eraga b e a n–. Hala ere, uko egin diot enuntzia tu a r e n aurre tiazko definizioa emat e a ri . Ez naiz ahalegindu aurrera egiten nuen neurrian definizio bat taxutze n, horrela nire abiapun t u ar e n inozotas u n a ri justifikazioa emat eko. Are gehiago –eta hau da ardura g a b e t a s u n horren arrazoia– nire buruari galdegit e n diot ea ez ote dudan orientazioz aldatu bidea n nindoala; ez ote dudan lehen ostertza best e ikerket a batez ordezkatu; «objektu ak» edo «kontz ep t u ak » aztertz e a n , gehiago oraindik, «est ra t e gi ak» aztertze a n , enuntzia tu ei buruz hitz egiten ote nuen oraindik; eraket a diskurtsibo bat ezaug arri tzeko nerabiltzan arau e n lau multzoek ondo definitzen ote zituzten enuntziatu e n multzoak. Azken bate a n , «diskurtso » hitzaren esan a hi higikorra pitinka estutz e n aritu beharre a n , nik uste dut bere zentzu a zabaldu egin dudala: batzue t a n enuntziatu guztien erem utz a t hartut a, best e batzue t a n enuntziatuz osatu t ako multzo bereizgarri tza t hartut a , best e batzue t a n zenbai t enuntzia tu argitzen dituen arautu t ako jarduntz a t ; eta «diskurtso » hitz haux e bera, balio beharko lukeen a «enun tziatu » hitzaren muga eta bilgarri bezala, ez al dut nik aldarazi nire azterket a edo bere erabilpen -puntu a lekuz aldatz en nuen neurrian, enuntzia tu bera begien bistatik ezkuta tz e n zitzaidan neurrian?

Hona hem e n orain eginbe h a rr eko a: enuntzia tu a r e n definizioa errotik hartu. Eta begira tu beharko dut ea orain arte egindako deskribap e n e t a n benet a n izan dudan bera kontua n; begiratu beharko dut ea eraket a diskurtsiboe n azterket a n enuntziatu az dihardud a n .

«Enuntzia tu » hitza erabili dut zenbait alditan «enun tziatu e n populazio» bati buruz berba egiteko (banako ez edo gerta e r a bereziez arituko banintz bezala), edo bera kontrajar tzeko «diskurtso ak» izango lirateke e n multzo horiekin (zatia osotasu n e t ik bereizten den legez). Lehen begirad a batez enuntziatu a agertz e n da azken osagai baten gisara, zatiezina, bere baitan bakartu daiteke e n a eta bere antzeko best e osagai batzuekin harre m a n -joko bate a n sar daiteke e n a . Azalerarik gabeko puntu a , baina koka daiteke e n a banak e t a -puntue t a n eta multzokatz e forma bereziet a n . Ehun baten azalera n agertz e n den alea, bertan osagai eratzailea izango delarik. Diskurtsoar e n atomo a.

Eta arazoa bereh al a agertz e n da: enuntziatu a diskurtso ar e n oinarrizko batas u n a baldin bada , zertan datza bera? Zein dira haren trazu bereizgarriak? Zer muga aitortu behar zaizkio? Batasu n hau logikoek «proposizio» hitzarekin izenda tu duten ar e n berdina al da? Gramatikariek «esaldi» izendat u zuten ar e n berdina? Edo «analistek» speech act izenburup e a n sartzen saiatu ziren berdina? Zer leku bete tz e n du berak hizkuntzare n ikerket ak azalarazi dituen batasu n horien guztien artea n (batasu n horiei buruzko teoria gehien e t a n oraindik burutu gabe dagoe n e a n , agertz e n dituzten arazoak zailak direlako eta kasu askotan eurak modu zorrotzea n muga tz e a zaila delako)?

Ez dut uste enuntzia tu a egon dadin beharrezkoa eta nahikoa den baldintza izango denik proposizio -egitura definitu bat izatea , ez dut uste enuntzia tu bati buruz hitz egin ahal izango denik proposizioa dagoe n guztiet a n eta kasu horret a n . Bi enuntzia tu erab a t ezberdinak ukan daitezke, multzo diskurtsibo oso ezberdinak adieraz t e n duten ak, proposizio bakarra aurkitzen den lekuan, balio bat eta bakarra izan dezake e n a , bera sortzeko lege -multzo bat eta berari jarraitzen diona, eta erabiltzeko aukera berber ak eskaintze n dituen a . «Inork ez du entzun» eta «egia da inork ez duela entzun » bereiztezinak dira ikuspegi logikotik eta ezin dira kontuan hartu bi proposizio ezberdin bezala. Hala ere, enuntziatu ak diren neurrian, formulazio bi horiek ez dira balio bereko ak eta elkarren artea n trukagarriak. Ezin dira leku berea n aurkitu diskurtso ar e n planoa n, eta ez dagozkio, ez eta enuntziatu -multzo berari ere. «Inork ez du entzun » formulazioa aurkitzen bada eleberri baten lehen lerroan, badakigu, agindu berri bat etorri arte, egileak edo pertson ai a batek egindako egiaz ta p e n a dela (ozenki esan d a edo barruko bakarrizket a modura); bigarren formulazioa aurkitzen bada , «egia da inork ez duela entzun», bakarrik izan daiteke barruko bakarrizket a , eztab aid a mutu a , nork bere buruari emat e n dion erantzun a osatz en duten enuntziatu -joko bate a n edo, best el a , elkarrizket a baten zatia edo galdera eta erantzun e n multzoa. Han eta hem e n proposizio -egitura bera, baina enuntzia tu -karakter e arras ezberdin ak. Haatik, egon daitezke proposizio era konplexu eta bikoiztuak edo, osteran tz e a n , zatikatu ak eta bukatu g a b e a k , arazoa dene a n , argi eta garbi, enuntzia tu bakun, oso eta autono m o bat (baita best e zenbait enuntziatur e n multzo baten zatia dene a n ere): esat er ako , «egun go Frantziako errege a burusoila da» (hau ezin da ikuspuntu logikotik aztertu, ez badira onartzen , enuntzia tu bakar baten baitan, bi enuntziatu ezberdin, bakoitza bere aldetik egia edo faltsua izan daitezke e n a k) edo, are gehiago, «nik gezurra diot» proposizioaren tanker ako adibide a , bera ezin da egia izan maila behe a g oko baiezt ap e n batekiko harre m a n e a n ez bada . Proposizio baten identita t e a definitzen uzten duten irizpideek, euren artetik batzuk bereizte a formulazio baten batas u n a r e n pean, euren autono mi a edo bete t a s u n a ezaug arri tze a , ez dute balio enuntziatu a r e n batas u n berezia deskribatz eko.

Eta esaldia? Ez al da onartu behar baliokidet as u n a esaldiaren eta enuntziatu a r e n artea n? Gramatikalki bakar daiteke e n esaldi bat dagoe n guztiet a n enuntzia tu aske baten existen tzia onar daiteke; baina, aldera n tziz, ezin da hitz egin enuntzia tu az esaldiaren berare n azpitik bere osagarrien mailara heltzen garen e a n . Ez luke ezertarako ere balioko baliokidet a s u n honen aurka, eragoz p e n modur a esa t e a enuntziatu batzuk konpos a t u a k izan daitezke el a subjektu -kopula -predikatu era kanonikotik at, hots, izen sintag m a soil batez («gizon hau!») adberbio batez («perfektuki») edo izenord ain batez (zuek!). Izan ere, gram a tikariek eurek antzer ako formulazioet a n esaldi aske ak onartz en dituzte, baita lortu badira ere subjektu -predikatu

eske m a bate tik atera t ako eraldake t a batzue n bidez. Gainera, esaldi «onarg arrien » esta tus a emat e n diete zuzen sortuak izan ez diren osagai linguistikoz osatut ako multzoei; best alde , esaldi gram a tikalen esta tus a emat e n diete interpre t a g a r riak diren multzoei, baldin eta zuzen eratu ak izan diren. Esaldiaren halako definizio zabalarekin –eta halako zentzu laxoan– zaila da ikustea nola ezagu t daitezke e n enuntzia tu ak ez diren esaldiak eta esaldiak ez diren enuntzia tu ak .

Hala eta guztiz ere, baliokidet a s u n a erab a t eko a izatetik urrun dago; eta nahikoa erraza da esaldien egiturari ez dagozkion enuntziatu ak aipatz e a . Latin -gram a tika bate a n zutab e a n jarritako hitz -sorta bat aurkitzen dene a n : amo, amas , amat , ez dugu aurre a n esaldi bat, baizik eta amare aditzare n indikatiboko orainaldiare n flexio pertson al ezberdine n enuntzia tu a . Litekeen a da adibide a eztab aid a g a r ria iruditzea; litekee n a da esat e a aurkezt eko artifizio bat best erik ez dela, enuntziatu hau esaldi eliptiko bat dela, laburtu a , ezohiko sam arr a den era bate a n espazializatu a , eta irakurri behar dela honako esaldiaren gisara: «am ar e aditzare n indikatiboko orainaldiare n lehen pertson a amo da», etab. Edozein modut a n , best e adibide batzuk ez dira hain anbiguo ak: espezie botanikoen taula sailkatzaile bat enuntziatu ek osatz en dute, ez da esaldiez osatua (Linnaeu s e n Genera Plantoru m oso osorik enuntzia tuz osaturiko liburua da, bertan ezin da aurkitu esaldien kopuru muga tu bat baino); zuhaitz gene alogikoa, kontabilitat e -liburua, balantz e komertzial baten balioztap e n a k enuntziatu ak dira: non daud e hor esaldiak? Urruna go ere joan gaitezke: n. mailako ekuazio bat edo errefrakzio -lege ar e n formula algebr aikoak enuntzia tu tz a t jo daitezke: eurek gram at ikal ta s u n oso zorrotza baldin badut e (sinboloz osatu t a daud el a -eta, hauen zentzua erabilpen -arau batzuk eta eraikitzeko lege ek eskatz e n duen jarraita su n ak zehazt e n dutelarik), hem e n ez gara ari hizkuntz a natural bate a n esaldi bat onargarri tza t edo interpre t a g a r ri tz a t hartze a baimen tz e n duten irizpide berbere t a z . Azkenik, grafiko bat, hazkund e -kurba bat, adin -piramide bat, banake t a -hodei bat enuntzia tu ak dira: laguntz e n dieten esaldiei dagokien ez , euren interpre t azioa edo iruzkina dira; ez dira euren baliokide ak: froga kasu askotan dago, esaldi kopuru amaiga b e bat bakarrik izan liteke enuntzia tu -sorta horret a n formulatz e n diren osagai guztien baliokidea . Ez du emat e n ahalezkoa denik enuntzia tu bat definitzea esaldiare n ezaug arri gram at ikal en bitart ez .

Azken aukera bat geratz e n da: lehen begirad a bate a n egiantz eko e n a . Ezin al da esan enuntziatu bat badela formulazio -ekintza bat antze m a n eta bakar daiteke e n alde guztiet a n –«spe e c h act» delakoare n antzer ako zerbait, analista ingeles ek ekintza «ilokutorioa » deitu duten antzer ako a?–. Honekin ez da adieraz t e n hitz egitea n datzan ekintza materiala (ahots ozen ala isilez) ezta idazte a n datzan a ere (eskuz edo makinaz); ez da adieraz t e n , ez eta hitz egiten dihardu e n banako ar e n asmo a ere (best e inor konbe n tzitzeko bere nahia, best e ek bere esan a bete tz eko nahia, arazo baten irtenbide a aurkitzeko ahalegina , bere berriak jakinaraz t eko nahia); ez da adieraz t e n , era berea n , berak esan duen ar e n emaitz a izan daiteke e n a (konben tzitu ote duen, mesfidantz a iratzarri ote duen; inork arret a jarri ote dion eta bere agindu ak bete ak izan ote diren; bere erregu a entzun ote den); deskribatz e n da formulak berak, bere azalera tz e a n , burutu duen eragiket a : agintzaria , agindu a , dekretu a , hitzarm e n a , egiazt ap e n a . Ekintza ilokutorioa, ez da enuntziatu a r e n une berare n aurretik garatu dena (egileare n pentsa m e n d u a n edo bere asmo e n jokoan); ez da enuntzia tu a r e n ondoren gerta tu ahal izan dena , bere ostea n utzi duen larratze a n , ezta berak eragin dituen ondorioak ere; aitzitik, bera da enuntziatu a izan denar e n ondorioz gerta tu dena –enuntzia tu horixe, gainer a , (bera ez best erik) baldintza zehatz e t a n–. Beraz, suposa daiteke enuntziatu e n banaka tz e a k zerikusia duela formulazio -ekintzak kokatzeko erabiltzen diren irizpide berber ekin: ekintza bakoitza enuntzia tu bate a n gorpuztuko litzateke eta enuntziatu bakoitzare n baitan ekintza horietako bat legoke. Bata best e a ri eskerrak existituko lirateke eta elkarrekikotas u n perfektu bate a n .

Hala ere, horrelako elkarrekikotas u n batek ezin du azterket a jasan. «Spe ec h act» bat egiteko sarritan enuntziatu bat baino gehiago behar da: zin -egiteak, erregu ak, kontra tu ak, frogap e n a k,

gehien e t a n zenbai t formula ezberdin edo esaldi banan d u eskatz en dute: zaila litzateke eure t ako bakoitzaren enuntziatu -esta tus a auzitan jartzea aitzakia modura hartuz ekintza ilokutorio berberak zeharka tz e n dituela denak. Kasu honet a n esango da, beharb a d a , ekintzak berak ez dirauel a bakarra enuntzia tu e n sail osoan zehar; erregu bate a n daud e n erregu tz eko ekintza muga tu a k , segidako ak eta ondoa n jarritakoak, enuntziatu ezberdinek formula tu t ako eska er ak hainba t direla; eta agintzari bate a n daud e n engaia m e n d u a k , sekue n tzia bereizgarriak eta enuntziatu bana n d u a k hainba t direla. Erantzun hau, halat an ere, ez da asegarria: hast eko formulazio -ekintzak ez lukeelako balioko enuntzia tu a definitzeko, aldera n tziz, berak definituko luke formulazio -ekintza –enuntziatu ak, hain zuzen, sortzen du arazoa eta eskatz en ditu banak a tz e -irizpideak–. Bestalde , ekintza ilokutorio batzuk ezin dira euren batas u n berezian bukatu tz a t jo zenbai t enuntziatu artikulatu izan ez badira, bakoitza dagokion lekuan. Ekintza hauek, beraz, enuntziatu e n sailek edo batuket ek osatze n dituzte, euren beharrezko justaposizioek; ezin da pents a t u eurak euren arteko txikiene a n prese n t e daud el a oso osorik eta horiet ako bakoitzarekin berriztatz en direla. Hemen ere ezin ezarriko litzateke harre m a n biunibokorik enuntziatu e n multzoar e n eta ekintza ilokutorioen multzoar e n artea n .

Enuntziatu ak banak a t u nahi direne a n , ezin da onartu eragozp e nik gabe gram at ika tik, logikatik edo «Analisitik» mailega tu t ak o inongo eredurik. Hiru kasue t a n jabetz e n gara eskainitako irizpideak gehiegi eta astun e gi ak direla, ez diotela enuntzia tu a ri bere hedad ur a osoa hartzen uzten, eta batzue t a n enuntziatu ak hartzen baditu deskribatu t ako formak eta zehatz -meha tz doitzen bazaie, gerta tz e n da, halab er , ez diela obeditzen: proposizio -egitura legitimorik gabeko enuntziatu ak aurkitzen dira; enuntzia tu ak aurkitzen dira esaldia antze m a n ezin den lekuan; enuntziatu gehiago aurkitzen dira isola daitezke e n «spe e c h acts» direlakoak baino. Enuntziatu a bere figura guztiak baino finago a bailitzan, deter min azio gutxiagorekin, egitura ez hain indart su a r ekin, nonahikoa go a ; karakter e ak kopuruz gutxiago eta batzeko zailago ak balira bezala; baina, arrazoi beraga t ik, deskribatz eko aukera guztiak arbuiatuko balitu bezala. Eta hau, gainera , ez da garbi ikusten zein mailat an jarri behar den eta zein metodo erabili: aipatu diren azterket a guztiei dagokien ez , bera ez da euskarria edo subst a n tzia akzident al a baino: azterket a logikoan izango da proposizioaren egitura atera eta definitu dene a n «gera tz e n » dena; azterket a gram a tikale a n izango da hizkuntzako osagai e n sail bat, non esaldi baten forma antze m a n ahal izango den ala ez; hizkuntzazko ekintzen azterket ari dagokionez , gorputz ikusgai legez agertz e n da, eta bertan azalera tz e n dira hizkuntz azko ekintza hauek agertz e n dira. Hurbilket a deskribatz aile hauei guztiei dagokien ez , hondarr eko osagai baten paper a jokatzen du, egite huts eta soilaren a , material ez berezkoar e n a .

Onartu behar al da, azkenik, enuntzia tu ak ezin duela berezko izaera izan eta ezin zaiola definizio egokia eman, hizkuntzare n azterket a guztiet ar ako materia estrintseko a den neurrian, berare n bidez eurei dagozkien objektua zehazt e n dutelarik? Onartu behar al da zeinuen , irudien, grafismo e n edo trazue n edozein zail –berdin da zein den euren antolaer a edo gertakort as u n a– nahikoa dela enuntziatu bat osatz eko; eta gram at ikari dagokiola esat e a ea esaldi bat den, logikari esat e a ea era proposizional bate a n jokatzen duen, Analisiari zehazt e a zein den eurak zeharka ditzake e n hizkuntz a -ekintza? Kasu honet a n , onartu beharko litzateke badela enuntziatu bat zenbait zeinu elkarren ondoan jarrita daud e n e a n , edo –zergatik ez?– bat bakarra dago e n e a n . Enuntziatu ar e n atalas e a zeinue n existen tziare n atalas e a izango litzateke . Alabaina , hem e n ere gauz ak ez dira hain sinpleak eta argitu egin behar da «zeinu e n existen tzia» tankerako esapid e a ri ema n behar zaion zentzua . Zer esan nahi da esat e n dene a n zeinuak badirela eta nahikoa dela zeinuak izatea enuntziatu a izateko? Zer esta tu s eman behar zaio «bad a » honi?

Izan ere, nabar m e n a da enuntziatu ak ez direla existitzen hizkuntza existitzen den zentzu berea n , eta hizkuntzarekin bater a zeinu multzo bat existitzen den zentzu berea n , zeina definituko den kontrajarrit ako trazue n eta eurak erabiltzeko araue n bidez; hizkuntza ez da sekula emat e n berez eta bere osotasu n e a n ; hori bakarrik gerta tuko litzateke bigarren mailako modu bate a n eta

saihesk a bakarrik, bera objektu gisara hartuko lukeen deskribap e n a r e n bidez; bere osagai ak osatze n dituzten zeinuak enuntziatu ei ezartzen zaizkien formak dira, bera bere barrutik antolatuko duten ak. Enuntziaturik ez balego hizkuntza ez litzateke existituko; baina ez dago inolako enuntziaturik beharrezko a denik hizkuntza existi dadin (eta beti burura daiteke, edoz ein enuntziatur e n ordea n , best e edoz ein hizkuntza aldatuko ez lukeen a). Hizkuntza existitzen da bakarrik ahalezko enuntziatu ak sortzeko siste m a bezala; baina, best ald e , bera bakarrik existitzen da deskribap e n modura (sakona edo ez hain sakon a) bene t ako enuntzia tu e n multzo bate tik atera t ako a. Hizkuntza eta enuntzia tu a ez dira maila berea n existitzen. Eta ezin da esan badirela enuntziatu ak, hizkuntzak badirela esa t e n den modu a n. Baina nahikoa al da hizkuntza baten zeinuek enuntzia tu bat osa dezat el a , eurak ekoitziak (artikulatu ak, diseinatu ak , fabrikatuak, marraz tu ak) izan badira modu batera edo best er a , denbor a n une bate a n eta espazioan puntu bate a n agertu badira, ahoskat u dituen ahotsak edo eratu dituen keinuak existen tzia materialare n diment sioak ema n badizkie? Enuntziatu tz a t jo al daitezke, zentzuz, nik, enuntziatu a ez denare n adibide modura , paper ezko horri bate a n ahal iritzira idatzi ditudan alfabe toko hizkiak, liburuak inprimatz eko berun ezko karakter e ak –ezin da ukatu euren material ta su n a , espazioa eta bolum e n a duen a–, edo erakutsi t ako ak, begi -bistakoak eta manipula ga rriak diren zeinu horiek?

Apur bat gertu a go t ik begira tu t a , adibide bi horiek (berun ezko karakt ere a k eta neuk marraz tu t ako zeinuak) ezin dira guztiz bata best e a r e n gaine a n jarri. Inprimat e giko karakt ere e n eskukad a hau, eskuan euts dezaked a n a , edo idazteko makina baten teklatua n adieraz t e n diren hizkiak ez dira enuntziatu ak: asko jota enuntziatu ak idatzi ahal izateko tresn ak izango dira. Bestalde , neuk paper ezko horri bate a n marraz t e n dituda n hizki hauek –gogora datozkidan modu a n eta euren desord e n a n– erakus t eko ezin dutela enuntziaturik osatu, zer dira? zer irudi eratze n dute, ez bada ahal iritzira aukera tu t ako hizki taula bat, sail alfabe tiko baten saila, halab e h a r r a r e n a baino best e legerik ez duen a? Era berea n , batzue t a n esta tis tikoek darabiltza t e n zenbakien taula alea torioa zenbaki -sinboloen sail bat da, zeintzuk ez diren lotzen elkarren artea n inolako egitura sintaktikoren bidez; baina, hala ere, taula hori enuntziatu bat da: zifra -multzo baten a , hauek lortzen direlarik alde bater a utziz segidako emai tzen gertakort a s u n a gehitzea eragingo duen guztia. Hel diezaiogun atzera ere adibide ari: idazteko makinar e n teklatu a ez da enuntzia tu bat; baina A, Z, E, R, T, hizkien saila daktilografiako eskuliburu bate a n zehaztu t a , makina frants es e n orden a alfabetikoar e n enuntziatu a da. Ondorio negatibo batzue n aurrea n gaud e hem e n beraz: enuntziatu bat eratz eko ez da beharrezkoa hizkuntza -eraikuntz a erregularra (bera gertakort a s u n minimoko sail batek osa dezake); baina enuntziatu bat ager dadin eta existitze ari ekin diezaion ez da nahikoa, ez eta hizkuntz a osagai e n edozein gauz atz e material ere, ez zeinuen edozein azalera denbor a n eta espazioa n . Enuntziatu a , beraz, ez da existitzen, ez hizkuntzare n modu berea n (nahiz eta bera osatze n duten zeinuek ezin diren definitu euren banakot a s u n e a n , ez bada hizkuntza -sistem a bate a n , natural a edo artifiziala) ez haute m a t e a r i eman a k zaizkion edozein modutako objektue t a n (nahiz eta beti nolabai t eko materialta s u n a z osatut a egon bera eta beti espazio -denborazko koorden a d e n arab er a esan ahal izango den non den).

Ez da oraindik garaia enuntziatu a ri buruzko galdera orokorrari erantzun a emat eko, baina dagoe n e ko arazoa muga daiteke: enuntzia tu a ez da esaldiaren , proposizioaren , hizkuntz a ekintzaren genero bereko batas u n a , ez die erantzut e n , beraz, irizpide berdinei, baina ez da objektu material baten gisako batasu n a , bere mugak eta askat as u n a eta guzti. Bera, bere izateko era berezian (ez eraba t hizkuntzazko a, ez material hutsa) ezinbes t eko a da esan ahal izateko esaldirik, proposiziorik, hizkuntza ekintzarik bada go e n ; eta ea esaldia zuzena den esan ahal izateko ere (edo onargarria, edo interpre t a g a r ria), ezinbes t eko a da ea proposizioa legitimoa eta ondo eratu t ako a den esa t eko, ekintza betekizune n arab er ako a den eta eder eta zuzen egin den esan ahal izateko. Ez da bilatu behar enuntziatu a n batasu n luzea edo laburra, sendot a s u n e z edo ahultas u n e z egitura tu t ako a , baizik eta best e ak bezala lokailu logiko, gram a tikal edo lokuziozko

bate a n hartu a. Ez da best e batzue n artea n dago e n osagai a izango, ezta azterket a r e n maila jakin bate a n aurki daiteke e n zatiket a ere, gehiago izango da funtzio bat, bertikalki baliatzen dena batasu n ezberdin horiekiko eta, zeinu sail bati dagokione a n , baimen tz e n duen a esat e a ea aurrea n daud e n edo ez. Enuntziatu a ez da egitura bat (hots, osagai aldakorre n arteko harre m a n a , zeinak baimen tz e n duen eredu muga tu e n kopuru beharb a d a amaiga b e a ) ; existen tzia funtzio bat da, berez zeinuei dagokien a , bere baitan oinarritut a erab aki ahal izango delarik, azterket a r e n edo intuizioare n bidez, «zentzurik duten » edo ez, kontua n izanda zer arau datorren bata best e a r e n atzetik edo jartzen diren elkarren ondoan, erab aki ahal izango da zeren zeinu diren, eta zer mota t ako ekintza (ahozkoa edo idatzizkoa) burutz en den eurak eratzeko. Ez da harritzekoa ezin izan badira aurkitu enuntziatu a r e n t z ako batas u n -irizpide estrukturalak; arrazoia da berez ez dela batasu n bat, funtzio bat baino, egituren erem u bat, ahalezko batas u n a k zeharka tz e n dituen a eta agerraraz t e n dituen a eduki muga t u ekin denbor a n eta espazioa n .

Funtzio hori da orain bere baitan deskribatu behar dena, hau da, bere baldintze t a n , bera mend e a n duten arau e t a n eta bera gauz atz e n den alorrea n .

II.Enuntziazio -funtzioa

Alferrik bilatuko dugu, beraz, enuntzia tu a zeinue n taldekatz e bater a tu e t a t ik at. Bera ez da ez sintag m a, ez eraikitzeko araua , ez segizio eta trukatz e era kanonikoa, enuntziatu a da zeinu -multzo horiek existiaraz t e n dituen a eta arau horiei edo era horiei egun er a tz e a baime n tz e n diena. Baina existiaraz t e n baditu modu berezi bate a n izango da, eta modu hori ezin da naha s tu zeinue n existen tziarekin eurak hizkuntz a baten osagai ak diren neurrian, eta, ezta ere, marka batzue n existen tzia materialarekin, zeintzuek zatiki bat bete tz e n duten eta denbor a tarte batez irauten duten , luzeago a edo motzago a . Existitzeko modu berezi hau da, enuntzia tu a diren zeinu sail guztien ezaugarria , orain aztertu behar dena .

a) Har ditzagu n atzera adibide modur a definitutako material ta s u n bate a n eratu t ako edo marraz tu t ako zeinuak, multzokatu t a daud e n a k gram at ikala ez den modu bate a n , arbitrarioa nahiz ez. Esaterako idazteko makina baten teklatua edo inprimat e giko karakt er e e n eskukad a bat. Nahikoa da horrela ema n d a k o zeinuak paper ezko horri bate a n kopiatze a (eta hitzik ekoitzi gabe eurek elkarri jarraitzen dioten orden a bere a n) enuntziatu bat osa dezat e n: tekla jotzea errazt en duen alfabetoko hizkien orden a baten enuntziatu a osa dezat e n , hizkien ahal iritzirako multzo baten enuntziatu a . Zer gerta tu da, ordua n, enuntziatu a egon dadin? Zer izan dezake berria bigarren multzo honek lehen e n g o a r e kiko? Bikoiztea? Kopia izatea? Inondik ere ez, izan ere, idazteko makinar e n teklatuek denek eredu jakin bat kopiatzen baitute eta ez dira, horrega tik, enuntziatu ak. Subjektua r e n esku hartze a? Erantzun a dese gokia izango litzateke bi alderdita t ik: sail bat, berez, enuntzia tu bihurtzeko ez delako nahikoa sail horren eme n d a tz e a banako baten ekimen ar e n ondorioa izan dadila; eta, edozein moduta n , arazoa ez dago el ako emen d a tz e a r e n zergatian edo jatorrian, baizik eta bi sail berdin -berdine n arteko harre m a n berezian. Izan ere, bigarren saila ez da enuntziatu a bakarrik harre m a n biunibokoa ezarri daiteke el ako lehen saileko bere osagai bakoitzarekiko (harre m a n honek ezaugarri tzen du bikoizket a, bera kopia hutsa eta bakun a bada eta, baita enuntziatu a r e n zehaz t as u n a ere, hain zuzen enuntziazioare n atalas e a zeharka tu bada; baina berak ez du baime n tz e n atalas e hau eta enuntziatu a r e n gerta tz e bera definitzea) . Zeinu sail bat enuntzia tu bihurtuko da baldin eta «bes t e gauza bat» bada uk a (harrigarria bada ere berarekiko antzekot a s u n a izan dezake e n a , eta aukera t u t ako adibide a n bezala ia berdin -berdina izan daiteke e n a ) berari dagokion harre m a n espezifikoa –eta ez bere zergatia , ez bere osagai ak–.

Esango da, zalantz arik gabe ez dagoel a ezer enigm a tikoa harre m a n horret a n ; haatik, oso gertuko a dela, bera eteng a b e aztertu a izan dela: adierazle ar e n eta adierazitakoar e n arteko harre m a n a dela, izenare n eta berak izenda tz e n duen ar e n arteko a; esaldia eta bere zentzuar e n arteko harre m a n a ; proposizioare n eta bere errefere n t e a r e n arteko a. Hala ere, nik uste dut erakuts daiteke el a

enuntziatu a r e n eta enuntziatz e n denar e n arteko harre m a n a ezin zaiola gainjarri harre m a n horieta t ik bakarrari ere.

Enuntziatu ak , baita bera izen sintagm a r a murrizten bada ere («itsason tzia!»), edo izen berezi bater a («Kepa!») murrizten bada ere, berak enuntzia tz e n duen ar ekiko duen harre m a n a ez da izenak berak izendatz e n duen ar ekiko edo esan nahi duen ar ekiko duen harre m a n bera. Izena hizkuntz osagai bat da leku ezberdinak bete ditzake e n a gram at ika -multzoet a n : bere zentzua definitzen da bere erabilpen -araue n bidez (bai berak modu baliagarrian izenda ditzake e n banako ez ari garela, bai bera zuzent a s u n e z sar daiteke e n egitura sintaktikoez ari garela); izen bat definitzen da bere burua errepikatz eko duen ahalbide a g a t ik. Enuntziatu bat existitzen da bera atzera berrager tz eko ahalbide tik at; eta berak enuntzia tz e n duen ar ekin duen harre m a n a ez da erabilpen arau -multzo baten berdin -berdina. Harre m a n berezi batez dihardu gu: eta baldintzot an berriro agertz e n bada formulazio berber a , hitz berdinak erabiliko dira, funtse a n izen berdinak izango dira, azken baten esaldi bera izango da, baina ez da derrigor enuntziatu bera izango.

Ez da, halab er , nahas t u behar enuntzia tu baten eta enuntziatz en duen ar e n arteko harre m a n a , proposizio baten eta bere errefere n t e a r e n arteko harre m a n a r e kin. Gauza jakina denez, logikariek diote «urrezko mendia Kalifornian dago» moduko proposizio bat ezin dela egiaz ta tu erreferen t e rik ez duelako: bere ukazioa ez da bere baiez ta p e n a baino egiazkoa go a eta ezta gezurrezkoa go a ere. Esan beharko al da modu berea n enuntzia tu bat ez dagokiola ezeri, berak existen tzia emat e n dion proposizioak ez badu erreferen t e rik? Kontrakoa baiezt a tu beharko litzateke. Esan beharko litzateke enuntziatu a r e n korrelatu ak –berak aipatz en duen a, berak jokoan jartzen duen a, ez berak esat e n duen a bakarrik, baizik eta bere «gaia», berak zertaz hitz egiten duen– baime n tz e n duela esat e a proposizioak errefere n t e rik duen ala ez, eta ez, ostera, errefere n t e a r e n faltak berarekin biltzen duela enuntziatu ak korrelaturik ez izatea : enuntziatu a r e n korrelatu ak baime n tz e n du behin betiko erabakitze a . Demag u n «urrezko mendia Kalifornian dago» formulazioa ez dago el a geografia eskuliburu bate a n , ezta bidaia baten kontaket a n ere, baizik eta eleberri bate a n edo edoz ein mota t ako fikzio bate a n , egia edo errore -balioa aitortu ahal izango zaio (kontua n izanda berak gogoa n duen irudime n ezko mundu ak baime n tz e n duen era horret ako fantasi geologikoa eta geografikoa ala ez). Proposizio batek erreferen t e rik duen ala ez esan ahal izateko, jakin beharra dago zeri dagokion enuntziatu a , zein den bere korrelazio -erem u a . «Oraingo Frantziako errege a burusoila da»- ri errefere n t e a falta zaio baldin supos a tz e n bada enuntzia tu ak zerikusia duela gaur egungo informazio historikoare n mundu ar ekin. Proposizioak errefere n t e a r e kin duen harre m a n a ezin da eredu a eta legea izan enuntzia tu ak berak enuntziatz e n duen ar ekin duen harre m a n a r e n t z a t . Azken harre m a n hau ez da lehen ar e n maila bereko a, baina, gainer a, bere aurreko bezala agertz e n da.

Halaber ezin zaio gainjarri esaldi baten eta bere zentzuar e n artea n egon daiteke e n harre m a n a ri . Harrem a n bi mota haue n arteko aldea argi eta garbi agertz e n da zentzurik ez duten esaldi ezagun horieta n, euren gram at ika -egitura erab a t zuzen a izan arren (esat er ako: «kolorerik gabeko ideia orlegiak lotan daud e amorra tu t a ») . Berez, horrelako esaldi batek ez duela zentzurik esat e ak suposa tz e n du zenbai t aukera baztertu direla: onartz en da ez dela amet s baten konta er a , ez dela poesia -testu bat, ez dela kodetu t ako mezua, ezta drogak hartu t a dagoe n baten hitza ere, baizik eta enuntziatu -mota bat, harre m a n a izan behar duen a , era definitu bate a n , errealit at e ikusgai batekin. Ondo egonkortu t ako enuntzia tu -harre m a n jakin baten barrua n esleitu ahal izango da esaldi batek bere zentzu ar ekin duen harre m a n a . Gainera , esaldiok, baita hartzen badira enuntziatu -mailan ere (non zentzurik ez duten) enuntziatu ak diren neurrian, ez daud e korrelazio faltan: hast eko, adibidez, korrelazio batzuek baimen tz e n dute esat e a ideiak ez direla ez koloredu n ak ez kolorega b e a k eta, beraz, esaldiak ez duela zentzurik (eta korrelazio hauek zerikusia dute errealita t e a r e n plano batekin, bertan ideiak ikusezinak izango baitira, koloreak begirad ar ako ikusgai, etab.); best e korrelazio batzuek, berriz, esaldia antolakun tz a mota sintaktiko zuzen bat bezala baliatzen dute, zentzu faltan dago e n a (korrelazio hauek zerikusia dute

hizkuntzare n planoar ekin, bere legeekin eta bere jabego ekin). Esaldi batek esan a hirik ez izan arren, enuntzia tu a den neurrian, zerbaiti dagokio.

Enuntziatu a berez ezaugarri tuko lukeen harre m a n a ri dagokion e a n –dirudien ez esaldian edo proposizioan inplizituki supos a t u t a dagoe n harre m a n a , eurei aurreko bezala agertz e n zaiena– nola definitu bera? Nola askatu berez sarritan naha s t e n den zentzu -harre m a n horietaz edo egia -balio horietaz? Enuntziatu batek, berdin da zein den eta zenbat e r a inoko sinplea irudikatz en den, ez du korrelatu bezala banako bat edo objektu berezi bat, esaldiko hitz jakin batekin adieraziko litzateke e n a : «urrezko mendia Kalifornian dago» -ren moduko enuntziatu bate a n korrelatu a ez da gauz en egoera bat edo proposizioa egiazt a dezake e n harre m a n a (aukera t u t ako adibide a n harre m a n hori izango litzateke mendi jakin bat eskuald e zehatz bate a n sartze a). Bestalde , enuntziatu a r e n korrelatu modura defini daiteke e n a eremu e n multzo bat da, non objektu horiek ager daitezke e n eta harre m a n horiek eslei daitezke e n : honen adibide a izan daiteke objektu materialen erem u bat, zenbait ezaug arri fisiko egiazt ag a rri dituzten ak eta baita haut e m a n g a r riak diren handitas u n -harre m a n a k ere –edo aldera n tziz fikziozko objektu e n multzo bat izango da, ezaugarri arbitrarioak izango dituzten ak (baita nolabait eko iraupen a eta koheren tzia ere) eduki gabe esperim e n t u edo haute m a t e -egiazt a tz e -instan tziarik; espazio eta geografia kokap e n e n erem u bat izango da, koorden a d a , distan tzia, auzo -harre m a n a k eta inklusio -harre m a n a k eta guzti –edo, ostera , partaid e izate sinbolikoen eta ezkutuko ahaidet a s u n e n erem u bat; izango da objektue n erem u bat, enuntziatu a formula tz en den une horret a n tx e eta denbor a -eskala horret a n tx e existitzen direnak edo, best el a , eraba t best elako orain baten partaide a den objektu -erem u bat izango da –enuntziatu ak berak adierazi eta osatz en duen a eta ez enuntzia tu a partaid e den erem u a . Enuntziatu batek ez du bere aurre a n (eta bekoz beko moduko bate a n) korrelatu bat –edo korrelatu falta bat– proposizio batek erreferen t e a duen (edo ez duen) bezala, izen berezi batek gizaban a ko bat (edo pertson a bat) adieraz t e n duen bezala. Gehiago dago «errefere n tzial» bati lotuta, eta hau ez dago gauz ez , egitez, errealita t ez edo «izakiz» osatu t a , baizik eta ahalbide -lege ez eta existen tzia -arauez , izendatz e n edo deskribatz e n diren objektue n tz ako baiezt a tz e n edo ukatzen diren harre m a n e t a r a k o. Enuntziatu a r e n erreferen tzialak eratze n du lekua, baldintza, azalera tz e -erem u a , bereizte -instan tzia banako e n tz ako edo objektue n tz ako, gauze n egoere n tz ako eta enuntzia tu ak berak jokoan jartzen dituen harre m a n e n tz a ko; berak agertz e eta muga tz e -aukera definitzen ditu esaldiari zentzua emat e n dionare n tz a t , proposizioari egia -balioa emat e n dionare n tz a t . Multzo hau da formulazioar e n maila enuntziatibo a ezaug arri tzen duen a , bere gram a tika mailari eta logika mailari kontrajarriz: enuntziatu ak sintagm a bat edo sinbolo sail bat esaldi bihurtzen du, eta berari zentzu a izendat u ahal (edo ezin) izango zaio, edo proposizio bihurtzen du, egia -balioa jaso ahal (edo ezin) izango duen a.

Edozein modut a n , ikusten da enuntziazio -maila honet ako deskribap e n a ezin dela egin ez azterket a formal baten bidez, ez ikerket a sem a n tiko baten bidez, ez egiazt ap e n baten bidez, baizik eta enuntziatu a r e n eta bereizte -espazioen arteko harre m a n e n azterket ar e n bidez, horrela enuntziatu ak berak ezberdin t as u n a k agerrar aziko lituzke.

b) Enuntziatu bat, best ald e , hizkuntz osagai ez osaturiko edozein sailez bereizten da subjektu batekin duen harre m a n zehatz e a n . Beharrezko a da harre m a n honen izaera zehaz t e a eta berarekin naha s daitezke e n harre m a n guztiez bereizte a .

Ez da beharrezkoa enuntzia tu a r e n subjektu a murrizte a esaldiare n baitan agerian daud e n lehen pertson ako gram at ika -osagai e t a r a . Lehenik, enuntziatu a r e n subjektu a ez dagoel ako hizkuntz a sintag m a r e n barrua n; bigarrenik, lehen pertson arik biltzen ez duen enuntziatu ak, hala ere, subjektu a badu el ako; azkenik, eta nagusiki, gram at ika -forma finkoa duten enuntzia tu guztiek (berdin da lehen pertson ako a izan edo bigarren pertson ako a izan) ez dute enuntzia tu a r e n subjektu a r ekin harre m a n -mota bat eta bera. Erraz burura tz e n da harre m a n hau ez dela berber a

«gau a erortzea r dago» motako enuntziatu bate a n eta «ondorio orok bere zergatia du» motako enuntziatu bate a n; «den bor a luzez goiz ohera tu izan naiz» motako enuntzia tu bati dagokionez , enuntziatz en duen subjektu ar ekiko duen harre m a n a ez da berdina ulertzen bada elkarrizket a baten harian artikulatu a edo irakurtzen bada A la recherch e du temps perdu deritzon liburu baten lehen lerroan.

Esalditik kanpoko subjektu hau ez al da, best erik gabe, bera artikulatu duen edo idatzi duen bene t ako subjektu a? Badakigun ez , ez dago zeinurik bera ahoska tuko duen norbait ez bada go, edo, edoz ein kasut a n , igorriko duen osagai baten gisako zerbait gabe. Zeinue n sail bat egon dadin beharrezko a da –kausalt a s u n -sistem a r e n arab er a– «egile» bat edo instan tzia ekoizle bat. Baina «egile» hau ez da enuntziatu a r e n subjektu berbera ; eta berak formulazioarekin duen ekoizpen -harre m a n a ezin zaio gainjarri subjektu enuntziatz aileari eta berak enuntzia tz e n duen a batzen duen harre m a n a ri . Ez diezaiogu n begira tu materialki eratu t ako edo marraz tu t ako zeinu -multzo bati, erraz egia izango litzateke -eta: euren ekoizpen ak egile bat biltzen du, ez dago, beraz, ez enuntziaturik ez enuntziatu a r e n subjekturik. Zeinuar e n igorleare n eta enuntzia tu a r e n subjektu a r e n arteko bereizket a erakus t eko gogora tu daiteke , halaber , hirugarre n batek irakurritako testu baten kasua, edo bere papera ozen irakurtzen duen antzezlea r e n a . Baina hauek kasu muga t u ak dira. Modu orokor bate a n badirudi –gutxienez lehen begirad a bate a n– enuntziatu a r e n subjektu a dela, hain zuzen, osagai ezberdinak ekoitzi dituen a , esan a hi a emat eko asmoz. Alabaina, gauzak ez dira hain sinpleak. Eleberri bate a n badakigu formulazioare n egilea dela bere izena liburuare n azalea n agertz en den bene t ako gizaba n ak o a (oraindik elkarrizket ar e n osagai en eta pertson ai a baten pentsa m e n d u a r i egokitut ako esaldien arazoa plante a t z e n zaigu; oraindik goitizen baten pean argitara tu t ako testue n arazoa plant e a t z e n zaigu: eta badakigu bitan bana tz e hauek zer zailtasun sorraraz t e n dizkieten azterket a interpre t a t z ailea n dihardu t e n ei , eurek formulazio hauek, denak batut a , lotu nahi dituzten e a n testua r e n egilearekin, berak esan nahi zuenar ekin, berak pents a tz e n zuen ar ekin, laburbilduz, mutua den diskurtso handi horrekin, ez agerikoa eta uniforme a , zeinaren gaine a n maila ezberdine t ako piramid e oso hau jasotzen duten); baina formulatz e instan tzia haue t a t ik at, zeintzuk ez diren gizaba n ak o -egileare n berdin -berdinak, eleberriaren enuntziatu ek ez dute subjektu bera eurek eskaintze n badituzt e , kanpotik bezala, konta tu t ako historiaren errefere n tzia historikoak eta espazialak, edo gauz ak deskribatz e n badituz t e gizaban a ko anonimo, ikusezin eta neutro batek –magikoki naha s tu rikoa fikzioaren pertson ai ekin– ikusiko lituzkee n modu a n, edo emat e n badute , barruko eta bereh al ako dezifram e n d u bate a n bezala, pertson ai a batek isilean bizi duen ar e n hitzezko bertsioa. Guztien egilea bat izanda ere, ez badizkio best e inori lepora tz e n bere buruari baino, asm atz e n ez badu ere inolako harre m a n osagarririk bere buruare n eta irakurtzen den testu ar e n artea n , enuntzia tu hauek subjektu enuntzia tz ailear e n t z a t ez dituzte suposa tz e n ezaug arri berberak; ez dute biltzen harre m a n berdina subjektu honen eta bera enuntziatz era doan ar e n artea n .

Esango da, beharb a d a , hain sarritan aipatu den eleberri -testu ar e n adibide ak ez duela baliorik froga modura; edo, gehiago oraindik, auzitan jartzen duela literatur ar e n esen tzia bera, eta ez enuntziatu e n subjektu ar e n estatu s a r e n a oro har. Literaturar e n berezkoa izango litzateke egilea aldentz e a , bere burua ezkuta tz e a , best e norbaiti esku emat e a edo bere burua zatitzea; eta bereizte honet a tik ez da ondoriozta tu behar era unibert s al bate a n enuntzia tu a r e n subjektu a formulazioar e n egileaz guztiz ezberdina dela –bere izaeran, esta tu s e a n , funtzioan, identit at e a n–. Hala ere, desdoitze hau ez dago literaturar a muga tu t a bakarrik. Guztiz orokorra da enuntziatu a r e n subjektu a funtzio zehatz a den neurrian, eta hau ez da nahitaez berdina enuntziatu bate tik best er a ; funtzio hutsa den neurrian, gizaba n ak o –neurri bateraino– ezaxolek bete ahal izango duten a enuntziatu a formula tz en duten e a n ; gizaban a ko bat eta berber ak enuntziatu -sail bate a n txand ak a leku ezberdin ak bete ditzake e n e a n , subjektu ezberdin e n paper a hartuz. Har dezagu n adibide modura mate m a t ika -trata tu bat. Hitzaurreko esaldian (non azaltzen den zergatik idatzi den trata tu

hori, zer baldintza t a n , irtenbiderik aurkitu ez zaion zer arazori edo zer kezka peda go gikori erantzut eko , zer metodo erabiliz, zer ahalegine n eta zer porrot en ondoren) subjektu enuntziatz ailear e n kokape n a bete dezaket e , bakarrik, formulazioare n egileak edo egileek: subjektu a r e n banakotz e -baldintzak bene t a n oso zorrotzak dira, oso ugariak eta kasu honet a n bakarrik ahalezko subjektu bat baime n tz e n dute. Alderantziz, tratatu baten gorputz e a n bertan aurkitzen bada era honet ako proposizio bat: «hirugarr e n kopuru baten berdinak diren bi kopuru elkarren artea n berdinak dira», enuntzia tu a r e n subjektua izango da horrelako proposizio bat formulatz eko edozein gizaban a kok bete dezake e n posizio guztiz neutroa , denbor ar ekiko, espazioar ekiko eta zirkuns t a n tziekiko ezaxola, berdin -berdina edoz ein hizkuntz a -siste m a t a n eta idazteko eta sinbolizatzeko edozein kodet a n . Bestalde «dago e n e k o frogatu da…» tankerako esaldiak enuntziatu ahal izateko testuinguruko baldintza zehatz ak dakartz a t e eurekin, bilduko ez lirateke e n a k aurreko formulazioan: kokape n a enuntzia tu e n multzo finitu batek osatut ako erem u baten barrua n finkatzen da; dagoe n e k o gerta tu diren gerta er a enuntziatibo e n sail bate a n aurkitzen da; denbor a demos t ra t ibo bate a n ezartzen da, bertan aurreko uneak ez dira sekula galtzen, eta, beraz, ez dute behar berriro ekitea eta berdin -berdinak errepikatu ak izatea atzera prese n t e a k egiteko (nahikoa da eurak aipatz e a euren jatorrizko baliotasu n e a n berpiztuak izateko); aldez aurre tiko eragiket a eraginkor batzue n existen tziak muga tz e n ditu, eragiket a hauek ezin egin izan dituelarik gizaba n ak o bakar batek (orain berbe t a n ari dena), baizik eta subjektu enuntziatz aileari dagozkiolarik eskubide osoz, bere esku daud e eta jokoan sartu ditzake berriz beharrezko a duen e a n . Era honet ako enuntziatu baten subjektu a definituko da betekizun eta aukera horien multzoar e n bidez; eta ez da deskribatuko eragiket ak bene t a n egingo lituzkeen banako a bezala, ahanz tur arik eta etendur a rik gabeko denbor a bate a n biziko litzateke e n a , egiazko proposizioen multzo oso bat barnera t uko lukeen a bere kontzien tziare n ostertze a n , eta atxikiko lukeen a, pentsa m e n d u a r e n orainaldi bizian, berrager tz e birtuala (hau gizaban a ko e n kasua n zera best erik ez da: subjektu enuntziatz aile diren neurrian euren kokape n a r e n alderdi psikologikoa eta bizia).

Era bere a n , deskribatu ahal izango litzateke zein den subjektu enuntziatz ailear e n kokape n berezia ondokoe n gisako esaldiet a n : «nik zuzena deritzot edozein puntu -multzori zeinak…» edo «de m a g u n edozein mota t ako osagai en multzo finitua»; hem e n eta han subjektua r e n kokap e n a aldi bere a n muga tu a eta oraineko a den eragiket a baten existen tziari lotuta dagokio; hem e n eta han enuntziatu a r e n subjektua eragiket ar e n subjektua da (definizioa zehazt e n duen a enuntzia tz e n duen bera da; existen tzia suposa tz e n duen a , aldi bere a n , enuntziatu a supos a tz e n duen bera da); hem e n eta han, azkenik, subjektu ak lotzen ditu, eragiket a honen eta bera hezurm a mi tz e n den enuntziatu a r e n bidez, bere enuntzia tu ak eta etorkizun eko bere eragiket ak (subjektu enuntziatz ailea den neurrian, berak onartzen du enuntzia tu hau bere lege propioa bezala). Bada, hala ere, ezberdint as u nik: lehen kasuan , enuntziatz en dena hizkuntz ar e n konbe ntzioa da, –subjektu enuntziatz aileak erabili behar duen hizkuntz ar e n a , zeinaren baitan definitzen den: subjektu enuntziatz ailea eta enuntzia tu a dena maila bereko ak dira beraz (nahiz eta azterket a formal bater ako honen moduko enuntziatu batek inplikatzen duen meta -hizkuntzari dagokion desberdintz e a); bigarren kasua n , aitzitik, subjektu enuntzia tz aileak objektu bat izanaraz t e n du bere baitatik kanpo, hau dagoe n e ko definitutako erem u bati dagokio, non ahalbide -lege ak artikulatu ak izan diren honezkero eta bere ezaugarriak erem u hori sortu duten enuntzia tu a r e n aurreko ak diren. Ikusi berria dugu subjektu enuntzia tz ailear e n kokape n a ez dela beti berbera , egiazko proposizio bat baiez ta tu behar dene a n; orain dakus a g u ez dela berber a enuntziatu a n bertan eragiket a bat egin behar dene a n .

Beraz, ez da burura tu behar enuntziatu a r e n subjektua formulazioare n egileare n berber a bezala. Ez subst a n tzialki, ez funtzionalki. Izan ere, bera ez da esaldi baten artikulazio idatzia edo ahozkoa den fenom e n o a r e n zergatia , jatorria edo abiapu n tu a ; ez da asmo esan gur a t s u a ere, hitzak, eurei

isili-isilik aurrea hartuz, orden a t z e n dituen a bere intuizioare n gorputz ikusgarria balira bezala; ez da eragiket a sail baten foku konsta n t e a , mugiezina, bere buruar e n berbera , enuntziatu ek, txand ak a, diskurtso ar e n azalea n aditzera eman go luketen a . Leku zehatz a eta hutsa da banako ezberdin ek bete dezaket e n a ; baina leku hau, behingo a n eta betiko definitua izan beharre a n eta horrelax e iraun beharre a n testu oso bate a n , liburu oso bate a n obra oso bate a n zehar, aldatz en da –edo, hobe esan d a , nahikoa aldakorra da, bai bere buruar e n berber a iraun ahal izateko zenbait esalditan zehar, bai esaldi bakoitzea n aldatu ahal izateko–. Diment sio bat da edozein formulazio enuntziatu gisara ezaugarri tzen duen a. Funtzio enuntzia tz aileari berez dagokion trazue t ako bat da, bera deskribatz e a baimen tz e n duen a. Proposizio bat, esaldi bat, zeinu -multzo bat «enun tziatu a » esan ahal badira, ez da noizbait izan delako ahoskat u dituen norbait edo lekuren bate a n euren behin -behineko arrasto a utzi duen norbait; haatik, subjektua r e n kokap e n a zehaztu ahal delako izango da. Formulazio bat enuntziatu gisara deskribatz e a ez da egileare n eta esan duen ar e n arteko (edo esan nahi izan duen ar e n edo nahi gabe esan duen ar e n arteko) harre m a n a k aztertze a , baizik eta zehazt e a zer leku bete behar edo ahal duen banako batek subjektu a izateko.

c) Enuntziatu -funtzioaren hirugarre n ezaugarria: bera ezin da gauz atu berari lotutako erem u bat gabe. Honek bihurtzen du enuntziatu a best e gauz a bat, zeinue n meta tz e hutsa (existitzeko bakarrik euskarri materiala beharko duen a –inskribatz eko azalera , akastun subst a n tzia, itxura ema n dakiokee n materia , trazu baten ebaki sakona) baino zerbait gehiago . Baina honek bereizten du, halaber eta bereziki, esalditik eta proposiziotik.

Demagu n hitzen edo sinboloen multzo bat. Erabakitzeko ea osatze n duten esaldiare n moduko batasu n gram a tikala edo proposizioaren moduko batas u n logikoa beharrezkoa eta nahikoa da zehazt e a zer arauri jarraiki eraiki diren. «Kepa atzo heldu zen» esaldi bat da, baina «heldu zen Kepa atzo» ez da esaldi bat; A + B = C + D proposizio bat da baina ABC = D ez. Osagai en eta euren banake t a r e n miaket a hutsak, hizkuntz ar e n sistem a r e n araber a –naturala nahiz artifiziala– baimen tz e n du proposizioare n eta proposizioa ez denare n artea n bereizte a , esaldiaren eta hitzen meta tz e hutsare n artea n . Are gehiago, miaket a hau nahikoa da zehazt eko zer gram a tika -egitura mota t ako a den aipatu t ako esaldia (baiezko esaldia, iragan eko a , subjektu nominala daroa n a , etab.) edo zer proposizio -mota t ako a den kontuan hartu den zeinue n saila (bi batuket e n arteko baliokidet a s u n a ) . Muturrera eram a n d a , burura daiteke bera bakarrik muga tz e n den esaldi bat edo proposizio bat, bere testuinguru modur a balioko dion best e esaldirik edo proposiziorik gabe , berari lotutako esaldi edo proposizio -multzorik gabe: baldintza hauet a n eurak alferrikakoak eta ezin erabilizkoak izateak ez du eragoz t e n eurak atzem a n ahal izatea , baita euren singulart a s u n e a n ere.

Zalantz arik gabe , zenbait eragozp e n jar daitezke. Adibidez, esan daiteke ezin dela proposizio bat berez ezarri eta banak a t u , ez bada berak obeditzen duen axiom a -siste m a ezagut u t a : definizio hauek, arau hauek, idazket a -konben tzio hauek ez al dute eratze n proposiziotik bana daiteke e n berari lotutako arlo bat (era bere a n , gram a tikare n arauak, subjektua r e n konpet e n tzian inplizituki indarre a n daud e n a k, beharrezko ak dira esaldi bat atze m a n ahal izateko, mota jakin bateko esaldia gainera)? Hala ere, ohart araz daiteke multzo hau –gauzatu a ala birtuala– ez dela proposizioare n edo esaldiare n maila berekoa, baizik eta hauen osagai e t a n , katea tz e e t a n eta ahalezko bana tz e e t a n datzala. Multzoa ez dago eurekin uztartu t a : proposizioek edo esaldiek supos a tz e n dute bera. Esan ahal izango da, gainera , proposizioak (ez tautologikoak) ezin direla egiaz ta tu euren eraikitze -araue t a n oinarritut a , eta beharrezkoa dela errefere n t e r a jotzea egiak edo faltsuak diren erabakitzeko: dena dela, egia edo faltsua izan proposizio batek proposizio iraungo du eta errefere n t e r a jotzeak ez du ebatziko bera proposizioa den edo ez. Era bere a n esaldiei dagokione a n : zenbait kasut an ezin dute euren zentzu a ekoitzi ez bada testuinguru ar e n araber a (bai egoera jakin batera dara m a t e n osagai «deiktikoak» biltzen badituz te ; bai subjektu hiztuna eta bere solaskide ak izenda tz e n dituzten izenord ainak erabiltzen badituzt e lehen edo bigarren pertson a n; bai osagai prono min al ak edo loturako partikulak erabiltzen badituz t e, lehen a g oko edo etorkizuneko esaldiei dagozkien ak); baina bere zentzua ezin bukatu izanak ez du eragoz t e n

esaldia gram a tikalki osoa eta autono m o a izatea. Egia esan, ez dakigu seguru zer esan nahi duen «hori bihar esan go dizut» tanker ako hitz -multzo batek; edozein modut a n ezin da «bihar» hori data tu, ezin dira solaskide ak izenda tu eta ezin da asm at u zer esan beharko den. Hala ere, guztiz muga tu t ako esaldia da, frants es a r e n eraikitze modu e n araber ako a . Esan ahal izango da, azkenik, testuingururik gabe batzue t a n zaila dela esaldi baten egitura definitzea («Hilda baldin bada go » honela idatz daiteke: «bere heriotza gerta tu bada , ez dut horrelakorik sekula jakingo»; edo best ela «ez dut sekula bere heriotzare n berri izango»). Baina anbiguot a s u n hau eraba t definigarria da, bere aldi bereko aukerak zenba daitezke eta esaldiare n egitura propioare n zatia dira. Modu orokor bate a n , esan daiteke esaldi batek edo proposizio batek –bai bakartu a , bai bera argitzen duen testuinguru natural e tik banan d u a , bai berak, inplizituki edo ez, igor dezake e n osagai e t a t ik askatu a edo ebakia– beti esaldi edo proposizio irauten duela eta beti antze m a n daiteke el a bere horret a n .

Aitzitik, enuntziazio -funtzioa –garbi utzita honela bera ez dela aldez aurreko osagai e t a n oinarrituriko eraikuntz a hutsa eta soila– ezin da gauza tu egoer a aske a n dagoe n esaldi edo proposizio baten gaine a n . Ez da nahikoa esaldi bat esa t e a –ez da nahikoa bera esat e a objektu -erem u batekiko harre m a n jakin bate a n edo subjektu batekiko harre m a n bate a n– enuntziatu a egon dadin, bera enuntziatu a izan dadin: inguruko arlo batekin jarri behar da. Edo hobeto esan d a , ez denez best e batzue n gaine a n inprimatu den harre m a n gehigarria, ezin zaio esaldi esan, ezin da bera enuntzia tu a r e n existen tziara ekarri, baldin eta aurkitzen ez bada alboko espazio bat jardune a n . Enuntziatu batek beti ditu bere ertzak best e enuntziatu batzuez bete t a . Ertz hauek bereizten dira arrunki «testuinguru tz a t » jotzen denaz –benet ako a edo hitzezkoa– hau da, bereizten dira formulazio bat eragiten duten eta bere zentzu a zehazt e n duten egoera edo hizkuntza osagai e n multzoaz. «Testuinguru » honet az bereizten dira ahalezkoa egiten duten neurrian: esaldi baten eta bera ingura tz e n duten e n arteko harre m a n a , testuinguru -harre m a n a , ez da berdina eleberri bate t az dihardu gu n e a n edo fisika -trata tu bate t az badihardu gu ; formulazio baten eta bere inguruar e n arteko harre m a n a ez da berdina izango solasaldi bate t az badihardu gu edo esperim e n t u baten kontu emat e n ari bagar a . Testuinguru ar e n eragina muga daiteke formulazioen arteko harre m a n orokorrago baten atzeald e a r e n gaine a n , berbazko sare baten atzeald e a r e n gaine a n . Ertz hauek ez dira berdintze n subjektu ak hitz egitea n gogoa n izan ditzake e n testu ezberdinekin, esaldi ezberdinekin; hem e n ere inguru psikologiko hau baino hedakorra go ak dira; eta puntu bateraino bera muga tz e n dute, izan ere formulazio batek gainerako e n artea n zer kokape n, estatu s , eta paper hartzen duen –literatur ar e n arloan inskribatz e n den edo hitz ezaxola baten gisara desag e r t u behar den, kontae r a baten zatia den edo frogap e n bat zuzentz e n duen– horren araber a ezberdina izango da gainerako enuntzia tu ak subjektu a r e n kontzien tzian agertz eko era. Heme n eta han ez dira jartzen lanea n ez maila bera, ez hizkuntza esperien tzia era bera, ez hitzezko oroimen ar e n edo dagoe n e ko esan d ako a oroitzeko era bera. Formulazio baten halo psikologikoa arlo enuntziatibo ar e n kokape n ak zuzentz e n du urrunetik.

Esaldi bati edo zeinuen sail bati uztartu t ako arloak –zeinak enuntziatu bihurtzen dituen eta testuinguru jakin bat eta eduki adieraz garri zehaztu a izatea baime n tz e n dien– bilbe konplexu a eratze n du. Hasteko gainer ako formulazioen sailak osatze n du uztartu t ako arlo hori, formulazio haue n barrua n inskribatz en delarik enuntzia tu a eta bere osagai bat eratuz (erantzun e n joko bat, solasaldi bat eratze n duen a, frogap e n baten arkitektura –zeina muga tuko duten alde bate tik bere premisek, ondorioak best e t ik– kontakizun bat osatz en duten baiez ta p e n e n saila). Gainera, enuntziatu ak (inplizituki edo ez) kontua n dituen formulazioen multzoak osatuko du uztartut ako arlo hori, bai formulazio horiek errepikatz eko, bai eurak aldatz eko, bai egokitzeko, bai eurei kontrajar tz eko, bai eurei buruz hitz egiteko; enuntzia tu guztiek, era batera edo best er a , best e enuntziatu batzuk gaurkotz en dituzte (kontakizun bateko errituzko osagai ak, frogap e n bate a n dagoe n e ko onartut ako proposizioak, solasaldi bateko esaldi konben tzion al ak). Uztartut ako arlo hori, gainera , formulazio -multzo batek osatuko du, zeintzuen enuntzia tu ak bere ondoko

posibilitate ak prest a tz e n dituen, bere, enuntziatu a r e n , ondoren etor daitezke el arik bere ondorio gisara, bere jarraipen natural gisara, edo berari eman d ak o erantzun gisara (orden a batek ez ditu irekitzen proposizio axiom atiko batek edo kontakizun baten hasierak irekitzen dituzten enuntziatu -aukera berberak). Azkenik, uztartut ako arloa formulazio -multzo batek osatze n du, formulazio horiek eurei dagokien enuntziatu a r e n esta tu s berekoak dira eta euren artea n lekua hartzen du enuntziatu ak kontuan hartu gabe orden a lineala, eurekin ezab a t uko da, edo, aitzitik, eurekin baliozta tuko, sakratu egingo eta ahalezko objektu bezala eskainiko da etorkizuneko diskurtso bater ako (enuntziatu bat ezin da bereizi jaso dezake e n esta tu s e t ik «litera tur a » modur a, edo oinarrizkoa ez den eta ahazt e a dagoe n esaldi modura , edo betiko erdietsi t ako egia zientifiko modura , edo profet a hitz modur a, etab.). Era orokor bate a n esan daiteke hizkuntza osagai e n sekue n tzia -enuntziatu a dela, bakarrik enuntziazio -arlo bate a n murgildut a bada go eta bertan bera osagai berezi bezala agertz e n bada .

Enuntziatu a ez da egoer a jakin baten edo errepre s e n t a z io -multzo baten proiekzio zuzen a hizkuntzare n mailara. Ez da subjektu batek zenbai t hizkuntza osagai eta arau lanea n jartzea bakarrik. Hasiera -hasiera tik, bere sustraie t a t ik, enuntziazio -arlo bate a n nabar m e n tz e n da eta bertan lekua eta esta tu s a ditu; arlo horrek iragan ar ekin ahalezko harre m a n a k eskaintze n dizkio eta balizko etorkizuna irekitzen dio. Enuntziatu oro honela dago zehaz tu a: ez dago enuntzia tu orokorrik, enuntziatu askerik, neutro eta burujab erik; baina enuntzia tu bat beti sail baten edo multzo baten zati da, best e enuntziatu batzue n artea n paper bat jokatzen du, eure t a n oinarritzen da eta euret az bereizten da: horrela enuntziazio -joko bate a n integra tz e n da beti eta bertan bere zatia du, oso arina, oso txikia izan arren. Eraiketa gram a t ikalak gauz atz eko osagai ak eta arau ak best erik behar ez duen artea n , esaldi bakarra eraikitzeko balioko lukeen hizkuntza bat (artifiziala, jakina) burura tu ahal izango litzateke e n artea n , alfabe to a eta siste m a formal bat eraikitzeko eta eraldatz eko arauak ema n d a hizkuntz a horren lehen proposizioa inolako arazorik gabe definitu ahal izango den artea n , ez da gauza bera gerta tz e n enuntziatu a r ekin. Ez dago gainer ako guztiak suposa tz e n ez dituen enuntziaturik; ez dago enuntzia turik bere ingurua n ez duenik koexisten tzia -arlo bat, sail eta jarraipen eko ondorioak, funtzioen eta paper e n banake t a . Enuntziatu batez hitz egin ahal bada, izango da esaldi bat (proposizio bat) puntu jakin bate a n agertz en delako, kokap e n jakin bat bete tz e n duelako, bera gainditzen duen enuntziazio -joko bate a n .

Enuntziazio -koexisten tzia atzealde honen gaine a n askatz en dira, maila autono m o eta deskriba g arri bate a n , esaldien arteko harre m a n gram a tikalak, proposizioen arteko harre m a n logikoak, hizkuntza objektu baten eta bere arauak definitzen duen hizkuntz ar e n arteko harre m a n metalinguis tikoak, esaldien multzoen (edo osagai e n) harre m a n erretorikoak. Litekee n a da, noski, harre m a n hauek guztiak aztertz e a gai modura hartu gabe enuntziazio -arloa bera, hau da, enuntziazio -funtzioa gauza tz e n den koexisten tzia -erem u a . Baina bakarrik existi daitezke eta bakarrik azter daitezke esaldi horiek enuntziatu ak izan diren neurrian; best e hitz batzuet a n esand a enuntziazio -arlo bate a n heda tz e n diren neurrian, arlo horrek baimen tz e n dielarik bata best e a r e n ondore n etortze a , orden a t z e a , koexistitze a eta elkarrekiko harre m a n e a n paper bat jokatze a . Enuntziatu a multzo esan gur a t s u e n banak a tz e -hast a p e n a izan beharre a n («atom o » esan gur a t s u a , zentzua egoteko beharrezko minimu m a) , batas u n esangur a t s u horiek espazioa n kokatzen duen a da, bertan biderkatu eta meta tu ahal izango direlarik.

d) Azkenik, hizkuntz a osagai e n sekue n tzia bat enuntziatu tz a t jo eta aztertu a izan ahal izateko beharrezkoa da laugarre n baldintza bat bete dezala: existen tzia materiala izan behar du. Hitz egin ahal izango al litzateke ahots batek ahoskat u izan ez balu, azalera batek eram a n g o ez balitu bere zeinuak, osagai sentigarri bate a n gorpuztu izan ez balitz eta arras to a utzi izan ez balu –une batez best erik ez bada– oroime n bate a n edo espazio bate a n? Hitz egin ahal izango al litzateke enuntziatu batez irudi ideial eta isil batez bezala? Enuntziatu a beti emat e n da bitart eko material baten bidez, bai bitarteko hori disimula tu t a egon arren, bai ia agertu gabe ere desa g er tz e r a

konde n a t u t a egond a . Eta ez da enuntziatu a bakarrik materialta s u n hori behar duen a; baina berari ez zaio emat e n gehigarri modura , behin bere muga p e n guztiak ondo zehaztu ondore n: alde bate tik, material ta s u n hori berezko zatia zaio enuntziatu a ri. Hitz berberek osatut a , zentzu berber az hornitut a, sintaxi eta sem a n t ikare n aldetik berbera iraund a, esaldi batek ez du enuntziatu bera osatuko baten batek solasaldi bate a n ahoska tz e n badu edo eleberri bate a n inprimatu t a baldin bada go; egun bate a n idatzi bazen , mend e a k direla edo orain agertz en bada berriz ahozko formulazio bate a n . Enuntziatu a r e n koorden a d a k eta esta tu s materiala bere berezko ezaugarrien artekoak dira. Hori nabar m e n a da. Edo ia. Izan ere, arret a apur bat jartzen bazaio, gauz ak naha s t e n dira eta arazoak ugaritzen dira.

Jakina, tent azioa dago esa t eko enuntziatu a ezaugarri tzen bada bere esta tus materialare n bidez, zati bate a n behintza t , eta bere identita t e a alda badai teke esta tu s horren aldake t a r ekin, gauza bera gerta tz e n dela esaldie t a n eta proposizioet a n ; zeinuen material ta s u n a , izan ere, ez da guztiz aiherga gram a tikar ekiko edo logikarekiko. Gauza jakina da erabilitako zeinuen iraunkort as u n a k logikari agertz en dizkion arazoak (nola definitu sinbolo bat bera gauz a daiteke e n subst a n tzia ezberdin ez eta berak onartze n dituen forma aldaket ez baliatuz? Nola antze m a n eta segur t a t u berber a dela, definitu behar bada «gorputz fisiko zehatz bat» bezala?) Gauza jakina da, halaber , zer arazo agertz e n dizkion logikari sinboloen sailaren nozioak (zer esan nahi du aurreko izateak eta ondokoa izateak? «Aurretik» eta «ondore n » etortze ak? Zer espaziot a n kokatzen da tanker a horret ako orden a?). Askoz hobeto ezagu tz e n dira oraindik material ta s u n a r e n eta hizkuntz ar e n harre m a n a k –hobeto ezagu tz e n dira idazket ar e n eta alfabeto a r e n paper ak, hobeto ezagu tz e n da idatzizko testu bate a n eta solasaldi bate a n , egunkari bate a n eta liburu bate a n , eskutitz bate a n eta horm a -irudi bate a n lanea n jartzen diren sintaxia eta hiztegia ez direla berdin -berdinak–; badira, gainera , hitz sailak esaldiak eratze n dituzten ak ondo banan d u t a ko a k eta guztiz onargarriak izango direnak baldin eta agertz e n badira egunk ari baten izenburu e t a n , eta, haatik, zentzu a duen esaldi baten balioa izango ez duten ak , sekula ere ez, solasaldi baten harian. Hala ere, material ta s u n a k askoz ere paper garran tzitsu a g o a jokatzen du enuntziatu a n : bera ez da bakarrik aldaket a -hast ap e n a , antze m a t e k o irizpidee n aldake t a edo hizkuntz a azpimultzoen zehazt a p e n a . Enuntziatu ar e n berare n osatzailea da: beharrezko a da enuntziatu batek subst a n tzia bat, euskarri bat, leku bat eta data bat izatea . Betebe h a r hauek aldatz en direne a n identit at e a bera aldatz en da. Bereh al a sortzen da galdera pila bat: esaldi bat, ozenki eta isilik errepikatu t ako esaldi bat, enuntziatu bakarra al da edo enuntziatu ugari al dira? Testu bat buruz ikasten bada , bere errezitazio bakoitza enuntzia tu bat al da ala enuntziatu berare n errepikap e n a dela kontsider a tu behar da? Esaldi bat fidelki itzulita atzerriko hizkuntza bater a: bi enuntzia tu ezberdinak al dira ala bakarra da? Eta talde errezitazio bate a n –otoitza ala irakasp e n a–, zenbai t esaldi konta tu behar dira? Nola finkatu enuntziatu a r e n identita t e a era askotako gerta tz e haue n bidez, errepikap e n eta transkribap e n haue n bidez?

Arazoa iluntzen da, zalantzarik gabe, sarritan maila ezberdinak naha s t e n direla- eta. Hasteko, alde bater a utzi behar da enuntziatu e n ugarita su n a . Esango da badel a enuntzia tu bat zeinu -multzo bat adierazi dene a n . Artikulazio haue t ako bakoitzak espazio -denborazko bere banakot a s u n a du. Bi pertson ek gauz a bera esan dezaket e denbor a berea n; eurak bi direnez bi enuntziazio ezberdin izango dira. Subjektu bat eta bakar batek esaldi bera errepika dezake zenbait alditan; best e horrenb e s t e enuntziazio izango dira denbora n barren a . Enuntziazioa errepikatz e n ez den gerta er a da; kokatut ako eta data tu t ako berezitas u n bat dauka eta hau ezin da murriztu. Berezitasu n honek, hala ere, konst an t e batzuk pasa tz e n uzten ditu: gram a t ikalak, sem a n t ikoak, logikoak, eta hauen bidez esaldi baten, esan a hi baten, proposizio baten, forma orokorra atzem a n daiteke , enuntziazioare n unea eta bera banakotz e n duten koorden a d a k neutralizatuz. Enuntziazioare n denbor a eta lekua, berak darabilen oinarri materiala, aiherga bihurtzen dira neurri handi bate a n behintza t : eta nabar m e n tz e n dena forma bat da, errepika daiteke e n a amaier a gabe eta enuntziatu

heda tu e n a k sorraraz ditzake e n a . Alabaina , enuntziatu a bera ezin da murriztu enuntziazioare n gerta tz e hutsera , izan ere, bere material ta s u n a g a t ik ere, errepika daiteke: ez dago arazorik esat eko esaldi berak, bi pertson a ezberdin ek ahoska tu t a eta egoer a ezberdin sam arr e t a n , enuntziatu bakarra osatze n duela. Eta, hala ere, enuntziatu a ez da murrizten gram at ika edo logika -forma batera , materia, subst a n tzia, denbora eta lekuzko ezberdin t a s u n e k eragina baitut e bere baitan, forma horrek baino eragin handiago a eta best e modu bateko a. Zein da, orduan, enuntziatu a ri dagokion material ta su n hau, errepikap e n modu berezi batzuk baimen tz e n dituen a? Zer dela- eta hitz egin daiteke enuntzia tu bere t az enuntzia tu ugari ezberdin daud e n lekuan –forma, egitura, eraiket a -arau eta asmo berdin -berdinak antze m a n ahal direne a n enuntziatu ugariz hitz egin behar dene a n? Zein da, hortaz, enuntziatu a ezaugarri tzen duen material ta su n errepikag arriare n erregim e n hori?

Zalantz arik gabe hori ez da materialta s u n sentigarria, kualitatiboa, emat e n dena koloreare n , hotsar e n edo sendot a s u n a r e n formare n pean, haut e m a t e -espazioar e n kokape n espazio -denbor al berak zatitzen duen a. Har dezagu n adibide oso erraza: zenbait alditan errepikatu t ako testuak, liburu baten ondoz ondoko argitarap e n a k , hobe oraindik, tirada baten liburuki ezberdin ek, ez dakartz a t e best e horrenb e s t e enuntziatu ezberdin: Les Fleurs du Malen argitarap e n guztiet a n (alde batera utzita arbuia tu t ako aldake t ak eta testu ak) enuntzia tu e n joko bera aurkitzen da; hala eta guztiz ere, ez dira berdinak ez karakt ere a k , ez tinta, ez paper a eta ezta testu ar e n kokap e n a eta zeinuek bete tz e n duten lekua ere: material ta su n a r e n egiturake t a osoa aldatu egin da. Baina hem e n ezberdin t a s u n «txiki» hauek ez dira eraginkorrak enuntziatu a r e n identita t e a aldatz eko eta best e bat sorraraz t eko ordua n: denak neutralizatu t a gera tz e n dira «liburuak» osatz en duen elem e n t u orokorre a n –materiala , zalantzarik gabe , baina, halab er , instituzional a eta ekono mikoa–: liburu bat, berdin da zenbait liburuki eta zenbait argitarap e n izan dituen, eta zeintzuk diren berak erabili ahal izan dituen subst a n tzia ezberdinak, enuntziatu e n tz ako baliokidet as u n doiaren lekua da, identit at e a aldatu gabe enuntziatu a errepikatz e n den instan tzia da. Lehen adibide honekin ikusten da enuntziatu a r e n material ta su n a ez dela definitzen bete tz e n duen espazioarekin edo bera formulatu den datarekin, baizik eta gauza edo objektu esta tus a g a t ik. Estatus hori ez da sekula ere ez behin betikoa, alda daiteke, erlatiboa da eta beti jar daiteke berriro zalantza n: gauz a jakina da, esa t e r ako , literatur ar e n historialarien tz a t ez dutela esta tu s bera egileare n begirad a p e a n argitara t u t ako liburuak eta bera hil osteko argitara p e n a k , hartan enuntzia tu ek balio berezia dute, eurak ez dira multzo berare n adierazp e n a k, horrela dira errepikap e n a dagoe n eta egon behar den neurrian. Modu bere a n ezin da esan baliokidet as u nik dago e nik konstituzio baten edo testa m e n t u baten edo erreb el azio erlijioso baten testu ar e n eta eurak zehazt as u n e z (idazket a berarekin, karakt ere berdinekin, subst a n tzia analogo ekin) erreprod uzitzen dituzten eskuizkribu edo inprimakien artea n: alde bate tik enuntziatu ak eurak daud e eta best e t ik euren erreprod ukzioa. Enuntziatu a ez da identifikatzen materia pusket a batekin; baina bere identita t e a aldatz e n da erakund e materialen erregim e n konplexu batekin.

Izan ere, enuntziatu bat berdina izan daiteke bai eskuz idatzita paper ezko horri bate a n , bai liburu bate a n argitara tu a ; enuntzia tu bat berdina izan daiteke ahoska tu a , txartel bate a n inprimatu a edo magn e t ofono bate a n erreprod uzitu a ; best alde , eleberrigile batek egun eroko bizitzan edozein esaldi ahoskatz e n badu eta ondore n bera idazten ari den eskuizkribu bate a n ipintzen badu bere horret a n , pertson ai a baten ahoan jarriz, edo egileare n tz a t jotzen den ahots anonimo ari ahoskar az t e n badio, ezin da esan bi kasue t a n enuntziatu bera denik. Enuntziatu ak derrigorre a n mend e a n dituen materialta s u n e n erregim e n a erakund e e n mailakoa da, kokape n espazio -denboralar e n mailakoa baino gehiago; erregim e n horrek definitzen ditu berrirartz eko eta transkribatz eko aukerak (baita atalas e ak eta mugak), banakot a s u n muga tu eta iragankorrak baino gehiago.

Enuntziatu baten identita t e a baldintzen eta muga p e n e n bigarren multzo baten mend e a n ere bada go: bera tartea n dago e n gainer ako enuntzia tu e n multzoak ezartzen dizkion baldintzen eta

muga p e n e n mend e a n , bera erabili eta aplikatu ahal den erem u a k ezartzen dizkionak, berak jokatu behar dituen paperak eta funtzioek ezartzen dizkioten ak. Lurra borobila dela edo espezie ek eboluziona tz e n dutela baiezt a tz e a ez da enuntziatu bera Copernicoren aurre tik eta ondore n , Darwinen aurre tik eta ondoren; formulazio hain sinple horietan aldatu dena ez da hitzen zentzua izan; aldatu da baiezt ap e n horien eta best e proposizio batzue n arteko harre m a n a , aldatu dira eurak erabiltzeko eta berriz txerta tz eko baldintzak, esperien tzia -arloa, ahalezko egiazt ap e n a k, eurei dagozkien konpond u beharreko arazoak. «Amets ek nahiak bete tz e n dituzte» esaldia behin eta berriz esan daiteke mend e e t a n zehar; bera ez da enuntziatu bera Platone n g a n eta Freude n g a n . Erabilera -eske m e k, euret az baliatzeko arauek, eurek paper bat jokatu ahal izango duten konst elazioek, euren birtualta s u n estra t e gikoek enuntziatu e n tz ako egonkortze -arlo bat osatze n dute, honek baimen tz e n duelarik eurak errepikatz e a euren identit at e a n , alde batera utzita enuntziazio ezberdin t a s u n guztiak: baina arlo honek berak, era berea n , identit at e sem a n t iko, gram a tikal edo formal agerikoen e n azpitik, atalas e bat defini dezake, eta atalas e honet a t ik aurrera ez da egongo baliokidet as u n gehiagorik, eta beharrezkoa izango da onartz e a enuntziatu berri bat agertu dela. Baina, zalantz arik gabe, ahalezkoa da urruna go joate a: kontsider a daiteke enuntzia tu bakarra dago el a , hitzak, sintaxia, hizkuntz a bera berberak ez diren lekuan. Dema gu n diskurtso bat eta bere aldi bereko itzulpen a ; dem a g u n testu zientifiko bat ingeles ez eta bere itzulpen a frantse s e r a ; dem a g u n iritzi bat hiru zutab e t a n eta hiru hizkuntza ezberdin et a n idatzita: ez dago hor hizkuntz ak hainba t esaldi ezberdin, haatik, enuntzia tu -multzo bakarra dago hizkuntza era ezberdin e t a n . Are gehiago: informazio jakin bat best e hitz batzuekin jakinaraz daiteke, sintaxi sinplifikatu batekin edo adostu t ako kode baten bidez; eduki informatibo a eta erabiltzeko aukerak berdinak badira, esan ahal izango da hura eta hau enuntziatu bera direla.

Hemen ez dihardu gu enuntziatu a banaka tz eko irizpide bati buruz, baizik eta bere aldaket a -hast ap e n a r i buruz: batzue t a n esaldiaren egitura baino askotarikoago a da (eta bere identita t e a finagoa da, hauskorra go a , erraz ago alda daiteke e n a , multzo sem a n tiko edo gram at ikal baten a baino), best e batzue t a n egitura hori baino konsta n t e a g o a da (eta ordua n bere identita t e a izango da luzeago a , egonkorrago a , aldaket a r ako aukera gutxiagokoa). Gehiago oraindik: enuntziatu a r e n identita t e hau ezin da esaldiare n identita t e a r ekin lotu behin eta betiko, baina honet az gain identita t e hori erlatiboa da eta enuntzia tu a nola erabiltzen den eta nola manipula tz e n den, horren arab er a gorab e h e r a k ditu. Enuntziatu bat erabiltzen dene a n agerian jartzeko egitura gram at ikala, konfigurazio erretorikoa edo berak berarekin dara m a tz a n konnotazioak, garbi dago ezin dela berdintz a t jo bere jatorrizko hizkuntz an eta bere itzulpen e a n . Aitzitik, bera egiazt ap e n esperim e n t a l prozedur a bate a n sartu nahi bada , testuak eta itzulpen ak enuntziatu -multzo bera osatze n dute. Edo, gehiago oraindik, makro -historiaren maila jakin bate a n kontsidera daiteke «esp ezie ek eboluziona tz e n dute» moduko baiezt ap e n batek enuntziatu bera eratze n duela Darwineng a n eta Simpson e n g a n ; maila finago bate a n eta erabilpen -erem u muga tu a g o a kontua n hartuz («neo -darwinismo a » Darwinen bene t ako siste m ari kontrajarrit a) bi enuntziatu ezberdinez dihardu gu . Enuntziatu ar e n iraupen a , bere identita t e a gordetz e a gerta er a berezien bidez, enuntziazioen bidez, eurak bitan banatz e a r e n bidez formen identit at e az baliatu t a , hau guztia erabilera -arloaren lana da, non bera txerta tu a dagoe n.

Ikusten da enuntziatu a ezin dela trata tu gerta e r a bat bailitzan, denbora eta leku jakin bate a n ekoitzitakoa , ozta -ozta gogora tu (eta urrunetik ospatu) ahal izango litzateke e n a oroitzap e n -ekintza bate a n . Baina ikusten da bera ez dela forma ideala, beti gaurko daiteke e n a edoz ein gorputz e t a n , berdin da zein multzot an eta axolarik ez duten baldintza materialet a n . Errepikarriegia bere jaiotzeko espazio -denborazko koorden a d e kin guztiz bater a g a r ria izateko (bere agerp e n a r e n data eta lekua baino zerbait gehiago da), bere inguruari eta bera eust e n duen ari lotuegia (osagai e n multzo bati aplikatut ako eraikitzeko lege bat baino zerbait gehiago da), alda daiteke e n astunt a s u n batez hornitua dago, pisu erlatibo batez bera kokatut a dago e n arloare n araber ako a den pisu batez , erabilpen ezberdinak baime n tz e n dituen jarraitasu n batez , denborazko iraunkort as u n batez

hornitua ere (zeinak ez duen marra baten inertzia, zeinak ez duen lorik egiten bere iragan ar e n gaine a n). Enuntziazio bat berriz -ekin, berriz -oroitu ahal dene a n , forma bat (hizkuntz azkoa edo logikoa) berriz -gaurkotu ahal dene a n , enuntzia tu a berez errepika daiteke , baina beti baldintza zorrotzen pean .

Funtzio enuntzia tz ailea ezaugarri tzen duen material ta su n errepikagarri honek enuntzia tu a agerraraz t e n du objektu zehatz eta paradoxiko modur a, baina baita gizakiek ekoizten dituzten objektu guztien arteko bat bezala ere, edo, halaber , gizakiek manipula tz e n , erabiltzen, eraldatz e n , trukatz en , konbinatz e n , deskonpos a t z e n eta berriro konpos a tz e n eta, beharb a d a , suntsitzen dituzten objektue n arteko modura . Behin eta betiko esand ak o zerbait izan beharre a n –iragan e a n galdurikoa, bataila baten emai tza, honda m e n di geologiko bat edo errege baten heriotza bezala– enuntziatu a , bere material ta su n e a n sortzen den aldi berea n , esta tus batekin agertz e n da, saree t a n sartzen da, erabilera -arloet an kokatzen da, transfer e n tziak eta ahalezkoak diren aldaket ak jaso ditzake, txerta tz e n da bere identita t e a gordetz e n edo ezaba tz e n den eragiket e t a n eta estrat e gi e t a n . Horrela enuntziatu ak zirkulatz en du, balio du, saihes t e n du, gurari bat gauz atz e a baime n tz e n edo eragoz t e n du, interes e n aurre a n apala edo bihurria da, erantzun e n eta borroken orden a n sartzen da, jabetz er ako edo lehiarako gaia bilakatze n da.

III.Enuntziatuen deskribap e n a

Azterket ar e n frontea nabar m e n aldatu da lekuz; hasieran eskegit a gera tu zen enuntziatu a r e n definizioari berrekin nahi izan nion. Dena gerta tu zen eta dena adierazi zen enuntziatu a erraz finka ziteke e n batasu n a izango balitz bezala, kontua izango bailitzan multzokatz e a r e n legeak eta aukerak deskribatz e a . Hala ere, nik ema n d a ko urrat se t a r a itzuliz, jabetu nintzen ezin nuela enuntziatu a definitu batas u n linguistiko bat bezala (fenom e n o a r e n eta hitzaren gainetik legoke e n a , testua r e n azpitik legoke e n a); jabetu nintzen gehiago nihardu el a funtzio enuntzia tibo bati buruz, batasu n ezberdin ak jokoan jarriz (eurak bat etor daitezke batzue t a n esaldiekin, best e batzue t a n proposizioekin; baina batzue t a n osatz en dira esaldien zatiekin, zeinuen sailekin edo taulekin, proposizio -jokoekin edo baliokideak diren formulazioekin); eta funtzio honek, batasu n horiei «zentzu a » eman beharre a n , objektu -arlo batekin harre m a n e a n jartzen ditu; eurei subjektu bat eman beharre a n , ahalezkoak diren posizio subjektibo -multzo bat irekitzen die; euren mugak zehaztu beharre a n , koordinak e t a eta koexisten tzia -erem u bate a n kokatzen ditu; euren identit at e a muga tu beharre a n , espazio bate a n sartzen ditu, bertan txerta tu ak, erabiliak eta errepikatu ak izango direlarik. Laburbilduz, aurkitu dena ez da enuntzia tu atomikoa –berak eragiten duen zentzu ar ekin, bere jatorriarekin, bere banakot a s u n a r e kin–, aurkitu dena funtzio enuntzia tiboa jarduteko arloa da eta berak batas u n ezberdinak agerraraz t eko behar dituen baldintzak (izan daitezke e n a k, baina ez derrigorre a n , gram at ikar e n edo logikaren orden ako ak). Baina orain nire burua aurkitzen dut bi galderari erantzun beharre a n : zer ulertu behar da aurreran tz e a n enuntzia tu a deskribatz eko zeregin az , hasiera n propos a t u a izan dena? nola doitu daiteke enuntziatu a r e n teoria hau bera gabe zirriborra tu diren eraket a diskurtsibo e n azterket a r ekin?

A1. Lehen eginbe h ar r a : hiztegia finkatu. Hizkuntza natural bate tik (edo artifizial bate tik) sortzen den edozein zeinu -multzori hitzezko perform a n tzia deitzen badiogu, edo hobe, beharb a d a , hizkuntza perform a n tzia, zeinu -multzo hori (edozein materialen bidez eta forma muga tu baten bidez) agerrar az t e n duen banako ekintza formulazio deitu ahal izango dugu: formulazioa gerta e r a bat da, aurrez behintza t , beti ere koka daiteke e n a espazio -denborazko koorden a d e n arab er a , beti ere egile batekin lotu daiteke e n a , eta, behar izanez gero, ekintza berezi bat osa dezake e n a berez (ekintza «perform at ibo a », analista ingeles ek dioten ez); gram at ikak edo logikak zeinu -multzo bate a n antze m a n ditzaket e n batas u n a k esaldi edo proposizio deituko dira: batasu n horiek ezaugarri tu ahal izango dira beti bertan agertz en diren osagai e n bidez eta hauek batzen dituzten eraiket a -araue n bidez; esaldiari eta proposizioari dagokien ez , jatorriaren , denbor ar e n , lekuare n

eta testuinguru ar e n arazoak bigarren mailakoak dira; erabakiga rria den arazoa euren zuzenta s u n a r e n a da («onarg arri t a su n a » -ren eran best erik ez bada). Zeinu -multzo honi dagokion existitzeko modu bereziari deituko zaio enuntzia tu: modu honek baime n tz e n dio marra -sail batez ezberdin a izatea , subst a n tzia baten gaineko arras to -segida batez ezberdina , gizaki batek egindako objektu batez ezberdina; modu honek baimen tz e n dio objektu -erem u batekin harre m a n e a n izatea, ahalezkoa den edozein subjekturi kokape n zehatz a izenda tz e a , hizketazko best e perform a n tzia batzue n artea n jartzea, azken baten , material ta s u n errepikagarri batez hornitua izatea. Diskurtso hitzari dagokion e a n , hem e n bera gehiegikeriaz erabili delarik zentzu oso ezberdinekin, orain uler daiteke bere adiera ekibokoa: modurik orokorren e a n eta ezaba t u e n e a n hitzezko perform a n tzia -multzo bat adieraz t e n du; diskurtso hitzarekin ulertuko da zeinu -multzoen bidez ekoitzi den zerbait (beharb a d a horrela ekoitzi den guztia). Baina berarekin ulertzen da, halab er , formulazio ekintzen multzoa, esaldien edo proposizioen saila. Azkenik –eta hau da azken e a n hobet si den zentzua (lehengo ar e kin batera , ostertz modura balio izan diona)– diskurtsoa zeinu segiden multzo batek osatz en du, hauek enuntziatu ak diren neurrian, hau da, existitzeko modu partikularrak izendat u ahal zaizkien neurrian. Eta frogatz e a lortzen badut , segida n ahalegind uko naizen modu a n, tanker a horret ako sail bati dagokion lege a nik orain arte eraket a diskurtsibo a deitu dudan a dela hain zuzen, frogatz e a lortzen badut eraket a diskurtsibo hau sakab a n a k e t a eta banak e t a -hast ap e n a dela, ez esaldien a , ez proposizioen a , enuntzia tu e n a baino (nik hitz honi ema n diodan zentzu a n), diskurtso hitza honela zehaztu ahal izango da: eraket a -sistem a berari dagokion enuntziatu e n multzoa; horrela hitz egin ahal izango dut nik diskurtso klinikoari buruz, diskurtso ekono mikoari buruz, historia natural ar e n diskurtso ari buruz, diskurtso psikiatrikoari buruz.

Ondo dakit nik jakin definizio hauek ez datoz ela bat hitzaren egun eroko erabilerarekin: hizkuntzalariek diskurtso hitzari zentzu eraba t ezberdina eman ohi diote; logikoek eta analistek best e modu bate a n darabilt e. Baina nire asmo a ez da honelako argita su n baten zain dago e n erem u bati transferitzea kontzeptu -joko bat, azterket a era bat, teoria bat, best e inon eratu direnak; nire asmo a ez da eredu bat, bere eraginkort a s u n osoarekin, eduki berriei aplikatz e a . Ez dut, inondik ere, zalantz an jarri nahi horrelako eredu baten balioa; ez dut nora hel daiteke e n muga tu gura ere, bera probatu aurre tik, eta ez dut gura gainditu behar ez lukeen atalas e a adierazi ere. Baina aukera deskriptibo bat agerrarazi nahi nuke, beraren tz a t ahalezkoa den erem u a zirriborratz e a , bere autono mi ar e n mugak definitzea. Aukera deskriptibo hau best e batzue n gaine a n artikulatze n da, ez da eure t a t ik eratortze n .

Bereziki ikusten da enuntziatu e n azterket ak ez duela izan nahi «hizkuntz are n » edo «esan d a ko a r e n » deskribap e n oso eta sakon a. Hitzezko perform a n tzian bilduta dagoe n sendot a s u n osoan, azterket a hori maila partikular bate a n jartzen da, berau best e e t a t ik askatu behar delarik, euren araber a ezaug arri tua eta abst raktu a izanik. Berak, bereziki, ez du hartzen proposizioen azterket a logikoaren lekua, ezta esaldien azterket a gram a tikalar e n a eta formulazioen azterket a psikologikoar e n edo testuinguruko ar e n a ere: berak hitzezko perform a n tziei ekiteko best e era bat osatze n du, euren konplexuta s u n a aletzeko, euren baitan gurutz a tz e n diren hitzak bakartz eko, eurak mend e a n dituzten erregulart a s u n ezberdinak seinala tz eko. Enuntziatu a esaldiarekin edo proposizioarekin aurrez aurre ipintzea n , ez naiz saiatu osotas u n galdu bat bilatzen, ezta berpizten ere hitzaren bete t a s u n bizia, berbare n aberas t a s u n a , logosare n batas u n a r e n sakona, isildu gura ez duten hainba t eta hainba t nostalgikok honet ar a konbidatz e n duten arren. Enuntziatu e n azterket ak deskribap e n maila berezi bati dagokio.

2. Enuntziatu a , hortaz, ez da funtsezko batas u n bat, gram a tikak eta logikak deskribatu t ako batasu n ei gehitu behar zaiena . Ezin da bakartu esaldia, proposizioa edo formula tz eko ekintza bakar daiteke e n modu berea n . Enuntziatu bat deskribatz e a ez da segm e n t u horizontal bat bakartz e a eta ezaug arri tze a , haatik zeinu -sail bati existen tzia, existen tzia espezifikoa gainera , ema n dion funtzioak lan egiten duen baldintzak definitzea da (zeinu -sail hori ez izan arren derrigor egitura tu t a ez gram a tikalki ez logikoki). Existentzia horrek sail hori agerrar az t e n du ez arras to

hutsa bezala, baizik eta objektu e n erem u batekiko harre m a n bezala; ez banako -ekintza edo eragiket a baten emaitz a bezala, baizik eta subjektu baten tz a t ahalezkoak diren kokape n -joko bezala; ez osotasu n organiko autono m o bezala, bere baitan itxia eta zentzu a izateko gai dena , baizik eta koexisten tzia -arlo baten osagai bezala; ez gerta er a iragankor edo objektu bizigab e bezala, baizik eta material ta s u n errepikagarri bezala. Enuntziatu e n deskribap e n a zuzentz e n zaie multzo adierazle ezberdine n existen tzia -baldintzei, nola edo hala bertikala den diment sio bati jarraiki. Hortik paradox a bat dator: enuntziatu e n deskribap e n a ez da saiatze n hitzezko jardute ak saihes t e n euren ostea n edo euren itxurazko azalerar e n azpian gordet ako osagai bat aurkitzeko, ezkutuko zentzu bat aurkitzeko, zeina hitzezko jardute horien baitan giltzap er a tz e n den edo euren bidez azalera tz e n den ezer ez esan gabe; eta, halata n ere, enuntziatu a ez da ikusgai bereh al a, ez da emat e n gram at ika edo logika -egitura adinako modu nabar m e n e a n (baita hau guztiz argia ez izan arren edo azaltzeko oso zaila izan arren ere). Enuntziatu a aldi berea n ez ikusgai eta ez ezkutukoa da.

Ez ezkutuko a, definizioz, berak ezaug arri tzen dituelako benet a n ekoitzitako zeinu -multzo baten berezko existen tzia -modu ak. Enuntziazio -azterket ak esan d ako gauz et a r a dara m a betik, bene t a n ahoska tu ak edo idatziak izan diren esaldiet ar a , marraz tu ak edo artikulatu ak izan diren osagai adierazle e t a r a –eta zehazkiago esan d a existiaraz t e n dituen singulart a s u n horret ar a– berak eskaintze n ditu ikusteko, irakurtzeko, balizko berraktiba tz e baterako, ham aikatxo erabilera eta eraldak e t a ahalezkot ar ako, best e gauza batzue n artea n , baina ez best e gauz ak bezala. Bera bakarrik dagokie gauz atu t ako hitzezko jardute e i , euren existen tzia mailan aztertze n baititu: esan d ako gauz en azterket a , esan ak izan diren neurrian hain zuzen. Enuntziazio -azterket a , beraz, azterket a historikoa da, edozein interpre t aziotik at diraue n a : esan diren gauz ei ez die galdegit e n zer ezkuta tz e n duten, zer den eurekin esan dena eta zer den, euren gogoz kontra, eurek osten tz e n duten ez -esan d ako a , euren baitan bizi diren pentsa m e n d u e n , irudien edo mam u e n ugaritas u n a ; haatik berak galdegi t en die eurak existitzeko modu ari buruz, ea zer den euren tz a t adieraziak izatea , zer den eurentz a t arrasto ak uztea eta hor iraun ahal izatea, beharb a d a atzera erabiliak izateko; zer den euren tz a t agertz e a , best e ezer agertu ezin delarik euren lekuan. Ikuspuntu honet a t ik ez da ezagu tz e n enuntzia tu ezkuturik, gauz atu t ako hizkuntzari zuzentz en gatzaizkio eta.

Eusteko zaila, tesia. Gauza jakina da –gizakiak hitz egiten duen e t ik beharb a d a– sarritan gauz a bat esan beharre a n best e a esa t e n dela; esaldi berak bi esan a hi ezberdin dituela aldi bere a n; ageriko zentzu batek, mund u guztiak ulertzen duen a zailtasunik gabe , bigarren bat ezkuta dezake el a , esoterikoa edo profetikoa, argitze lan burutsu batek edo denbora r e n higadur ak agerrar az dezake e n a ; ikusgai den formulazioare n azpian egon daiteke el a best e bat bere gaine a n agintzen duen a, bera estutz e n duen a , asalda tz e n duen a , berari bakarrik dagokion artikulazioa ezartzen diona; laburbilduz, era bater a edo best er a , esan d ak o gauzek eurek dioten a baino zerbait gehiago diotela. Baina, berez, bikoizte edo bitan bana tz eko ondorio hauek, esand a aurkitzen den ez -esan d ako honek, hala eta guztiz ere, ez du enuntziatu a n eragiten, ez behintz a t hem e n definitua izan den modu a n. Polisemia –herm e n e u t ika eta best e zentzu bat aurkitzea baime n tz e n duen a– esaldiari dagokio, eta baita lanea n ipintzen duen arlo sem a n t ikoari ere: hitzen multzo bakar batek zentzu asko eta ahalezko eraiket a ugari eragin dezake; berak, beraz, esan a hi ezberdin ak izan ditzake, elkarren artea n gurutza tu ak edo txand ak a t u a k , baina berbera diraue n enuntziazio -oinalde baten gaine a n . Hitzezko jardute batek best e bate tik jasotzen duen errepr esio a , euren ordezkap e n a edo euren interferen tzia, formulazioar e n mailari dagozkion fenom e n o a k dira (baita eragina badut e ere egitura logikoet a n edo hizkuntzazko e t a n ); baina enuntzia tu a ri berari ez dio eragiten bitan bana tz e horrek edo zapaltze horrek: hitzezko jardute a r e n existen tzia modu bat da -eta, bera gauz atu a izan den legez. Enuntziatu a ezin da kontsider a tu zenbait enuntzia tu flotatzailere n meta tz e -emai tza edo zertzea , ia artikulatu gabe ak eta elkar arbuia tz e n duten ak. Enuntziatu ak ez du ez -esan d ako a r e n , esan a hi ezkutu e n , errepr esio e n , prese n tziar e n erasoa jasotzen; haatik, osagai ezkutu hauek funtzionatz eko eta eurak berriz gauz atz eko modu a modu enuntzia tiboar e n

mend eko a da: gauza jakina da «ez -esan d ako a », «erreprimitu t ako a », ez dela berber a –ez bere egituran ez bere ondorioan– enuntzia tu mate m a t iko batez edo enuntzia tu ekono miko batez dihardug u n e a n , eta autobiogr afia batez edo amet s baten kontae r az dihardug u n e a n .

Halatan bere, ez -esand ak o ar e n modu ezberdin hauei guztiei, zeintzuk aurki daitezke e n enuntziatu -arloare n atzealde a n , gabezia bat gehitu behar zaie zalantzarik gabe , barrukoa izan beharre a n eremu horrekiko korrelatibo a litzateke e n a , eta erem u horren existen tziare n zehazt a p e n e a n bere papera izango lukeen a. Enuntziatu e n azalera tz e -baldintze t a n egon daitezke egon ere –eta zalantzarik gabe bada u d e beti– baztertz e ak , mugak edo hutsun e a k , zeintzuek euren errefere n tziala ebakitzen duten, modu e n sail bakarra baliozkotzen duten, koexisten tzia talde ak zedarritzen eta ixten dituzten eta erabilera batzuk eragoz t e n dituzten. Baina ez dira nahas t u behar, ez bere esta tus e a n ez bere ondorioan, erregulart a s u n enuntzia tibo baten gabezia berezia eta formula tu t a dagoe n horret a n ezkuta tu t a daud e n esan a hi ak.

3. Baina enuntziatu a ezkuta tu a ez egon arren, ez da horrega tik ikusgai; ez dago haute m a t e a r i irekia, honen muge n eta ezaug arrien eram aile nabar m e n a bailitzan. Beharrezko a da begirad a eta jarrera aldatz e a neurri bate a n , enuntziatu a bere baitan ezagut u eta kontuan hartu ahal izateko. Beharb a d a ezagu n e gi a denez bera eten ga b e saihes t e n da; beharb a d a oso gertuko ak zaizkigun gardenkien gisakoa da, zeintzuk, euren sendot a s u n e a n ezer ezkuta tz e n ez duten arren, ez diren agertz e n euren argitasu n osoan. Maila enuntzia tiboa bere gertu t a s u n e a n bertan zirriborratz en da.

Honetar ako arrazoi ugari daud e. Lehene n g o a esan da dego e n e ko: enuntziatu a ez da esaldiaren edo proposizioaren albo batera –gainetik edo azpitik– geratz e n den batas u n a ; beti dago txerta tu a genero horret ako batasu n e t a n edo best el a euren lege ei obeditzen ez dien zeinuen sekue n tzie t a n (zerrend ak, ahal iritzirako sailak, koadroak); berak ez du ezaugarri tzen horietan emat e n dena , edo nola diren eurak muga t u ak , baizik eta eman a k izatea, eta eurak ema n ak izateko era. «Bada go » delakoare n ia -ikusezint as u n a du, eta hau ezaba tz e n da hain zuzen esan ahal dene a n: «bad a g o hau edo best e a ».

Beste arrazoi bat: hizkuntz ar e n egitura adierazle ak beti best e zerbaitera igortzen du; objektu ak egitura horret a n izenda tu t a daud e; zentzua bertan seinalatu t a dago; subjektu a adieraz t e n da zenbait zeinuren bidez, baita bertan ez bada go ere. Beti emat e n du hizkuntz a best e zerbaitek jendezt a tz e n duela, best e nonbai t delakoak, urruneko ak; gabeziak zulatut a dagoel a. Ez al da bera ez best e zerbait agertz e n den lekua? Eta funtzio honet a n ez al du emat e n bere existen tzia bera ezaba tz e n dela? Baina enuntziazio -maila deskribatu nahi bada, existen tzia horixe bera hartu behar da kontua n; hizkuntza galdeka t u behar da, ez berak igortzen duen norabide a ri begira, baizik eta berari emat e n dion dimen t sioan; arret a kendu behar zaio adieraz t eko, izendatz eko, erakus t eko , agerraraz t eko , zentzuar e n eta egiaren lekua izateko duen ahalm e n a ri eta, haatik, begiratu behar zaio bere existen tzia berezi eta muga tu a zehaz t e n duen uneari –bereh al a solidotzen dena, bereh al a harrap a t u a geratz e n dena adierazle ar e n eta adierazitakoar e n jokoan. Kontua da, hizkuntzare n azterket a n , eskegi tze a ez bakarrik adieraziaren ikuspuntu a (dagoe n e ko badauk a g u horret ar ako ohitura), baizik eta adierazlea r e n a , horrela agerrar az t eko badela hizkuntza, han eta hem e n, ahalezko objektue n eta subjektu e n eremu e kiko harre m a n e a n , best e formulazio batzuekiko eta balizko berrera bilpen batzuekiko harre m a n e a n .

Bukatzeko, azken arrazoia enuntziatu a r e n ia -ikusezint as u n honet ar ako: hizkuntzari buruzko gainerako azterket a guztiek suposa t u egin dute enuntziatu a , baina ez dute sekula argitu. Hizkuntza maila ezberdine t a n deskonpos a t u t a ko objektutz a t hartu, deskribatu eta aztertu ahal izateko beharrezkoa da «datu enuntziatibo a » egote a , beti muga tu a eta ez amaiga b e a izango dena: hizkuntza baten azterket a beti gauz atz e n da hitzen eta testu e n corpus baten gaine a n ; esan a hi inplizituen interpre t azioa eta gaurkotz e a oinarritzen da esaldi -multzo murritz bate a n ; sistem a baten azterket a logikoak proposizioen multzo jakin bat biltzen du, berridazke t a n ,

hizkuntza formale a n . Enuntziazio -mailari dagokion e a n aldi oro neutralizatu a dago: bai bera definitzen bada bakarrik lagin esan gur a t s u modura , muga g a b e ki erabil daitezke e n egiturak askatz e a baimen tz e n duen a; bai bera ezarian badoa itxura huts bate a n , honen atzetik best e hitz baten egia agertu behar delarik; bai subst a n tzia aiherga baten balioa hartzen badu, zeinak harre m a n formalen oinarri bezala balioko duen. Azterket a gauza tu ahal izateko bera ezinbes t eko a izateak desegokia bihurtzen du azterket a r ako . Honi gehitzen bazaio deskribap e n horiek guztiak gauz a daitezke el a enuntzia tu -multzo muga t u ak osatuz, ulertuko da aldi bere a n zer dela -eta enuntziazio -arloak ingura tz e n dituen alde guztiet a t ik, zer dela -eta ezin diren askatu eta zer dela -eta ezin duten bera gai bezala hartu zuzen e a n . Enuntziatu ak euren baitan kontuan hartze a ez da izango azterket a horiek guztiak alde bater a uztea eta maila sakon a go bate a n sekre tu bat edo hizkuntzare n sustrai bat bilatzea , haiek aipatu ez duten a . Haatik, enuntzia tu e n posibilitat e a r e n osagai a den garde n t a s u n hurbil hori ikusgai eta azterga rria egiten ahalegintz e a da.

Ez ezkuta tu a , ez ikusgai, enutziazio maila hizkuntz ar e n muga n dago: bera ez da, berez, bereh al ako esperien tziari modu ez siste m a t iko a n eskainitako karakter e -multzoa; baina ez da, ezta ere, bere ostea n , berak itzultzen ez duen hondar enigm a tikoa eta isila. Berak hizkuntza agertz eko modu a definitzen du: bere periferia bere barne antolaer a baino gehiago, bere azalera bere edukia baino gehiago. Baina enuntziazio -azalera hori deskribatu ahal izateak erakus t e n du hizkuntz ar e n «datu »- a ez dela funtsezko mutut a s u n baten urraket a ; hitzak, esaldiak, adierak, baiezta p e n a k , proposizioen katea tz e ak ez zaizkiola zuzene a n itsast e n isiltasun baten lehen gauari; horrek erakus t e n du, haatik, esaldi baten bat -bateko agerp e n a , zentzu ar e n oinazt argi a, izendap e n a r e n keinu bortitza, beti sortzen direla enuntziazio -funtzio baten jardute -erem u a n ; hizkuntz ar e n (irakurria eta ulertua den neurrian, baina baita mintzatu a den neurrian ere) eta edonolako formulazio faltaren artea n , ez dagoel a apen a s esan diren gauza guztien algara, eskegi tako esaldi guztien a , hitzez erdizka adierazitako pents a m e n d u guztiena , bakarrik zatiki batzuk azalera tz e n dituen bakarrizket a amaiga b e a r e n a ; baizik eta hor daud el a ezer baino lehen a g o –edo edozein kasut an bere aurretik (bere mend eko a baita)– enuntziazio -funtzioak azaltzeko behar dituen baldintzak. Honek frogatz e n du, gainera , alferrik dela, hizkuntz ar e n egiturazko, formazko edo interpre t aziozko azterket e n gainetik, bilatze a erem u bat azkene a n positibota s u n oroz libre izango dena , non heda tu ahal izango litzateke e n subjektu a r e n askat as u n a , gizakiaren lana edo halab e h a r transz en d e n t a l baten irekiera. Metodo linguistikoen eta azterket a logikoen aurka ez da honako a objekta tu behar: «Zer egiten duzu zuk –hainbe s t e esan ondore n berare n eraiket a -arau ei buruz– hizkuntzarekin berarekin, berare n gorputz biziaren bete t a s u n e a n ? Zer egiten duzu zuk askat as u n a r e kin, edo esan a hi ororen aurretiko zentzu ar ekin, hauek gabe egongo ez litzateke el a rik inolako gizaba n ak orik elkar ulertuko luketen ak beti berriro ekiten den hizkuntz ar e n lanare n bidez? Ez al duzu gogoan behin gainditut a diskurtso ar e n amaiezint as u n a ahalezkoa egiten duten siste m a amai tu ak (ezgai direnak, hala eta guztiz ere, bera oinarritzeko eta azaltzeko) aurkitzen dela transz en d e n tz ia baten arras to a , edo gizakiaren lana? Ba al dakizu deskribatu dituzula hizkuntza baten ezaugarriak bakarrik, zeinare n sorrera eta modu ak, zure azterket e n arab er a , guztiz murriztezinak diren? ». Objekzio hauek bazter tu behar dira: izan ere, egia bada badel a dimen t sio bat ez dagokiona ez logikari ez hizkuntzalaritzari, bera ez da, hala ere, berrez arrit ako transz en d e n tz ia , ez da, ezta ere, helezina den jatorrirako bidea , berriz irekitakoa , eta ezta gizakiak gauz atz e n dituen bere esan a hi propioen eraket a ere. Hizkuntza, bere agerp e n a r e n eta bere izaerare n mailan, enuntzia tu a da; neurri horret a n bera deskribap e n bate tik sortzen da, ez dena ez transz en d e n t a l a ez antropologikoa. Azterket a enuntziatibo ak ez die ezartzen hizkuntz a azterket ei eta azterket a logikoei muga bat, berta tik aurrera hauek euren izaerari uko egin beharko lioketelarik euren ezintas u n a onartuz; berak ez du marraz t e n euren erem u a ixten duen lerroa; eurak gurutza tz e n dituen best e norabide bate a n hedatz e n da. Finkatzen bada azterket a enuntziatibo ar e n aukera, berak baimen d u behar du muga transz e n d e n t a l bat jasotze a , eta hau

diskurtso filosofikoare n era jakin batek hizkuntzare n azterket a guztiei kontrajar tz en die, hizkuntz a horren izatear e n eta bere oinarria izan beharko lukeen jatorriaren izenea n .

BGaldere n bigarren multzoari begiratu behar diot orain: nola doitu ahal zaio horrela deskribatu t ako enuntziatu a eraket a diskurtsibo e n (honen hast a p e n a k nik gorago zirriborratu ditudalarik) azterket a ri? Eta alderan tziz, zer neurritan esan daiteke eraket a diskurtsiboe n azterket a enuntziatu e n (neuk hitz honi ema n berri diodan zentzu a n) deskribap e n a dela? Garrantzitsu a da galdera honi erantzun a emat e a ; izan ere, puntu honet a n tx e itxi behar du bere zirkulua ni hainba t urtez ardura tu naue n lanak, itsumus t uk a -edo gara tu duda n a eta orain modu orokor batez atze m a t e n ahalegintz e n naizen a –berriro doitu beharra duelarik, bere hutse gi t e ak edo arinkeriak zuzendu beharra dutelarik–. Dagoe n eko ikusi ahal izan da: ez dut hem e n esan gura izan zer egin nahi izan dudan azterket a jakin honet a n edo best e a n , zer egitas m o nuen buruan , zer oztopo aurkitu duda n, zeri egin behar izan diodan uko, erdiet si ahal izan dituda n emai tzak aseg arriak edo ez hain aseg arriak izan diren; ez dut jardunbide eraginkor bat deskribatu adieraz t eko bera zer izan behar izango zateke e n eta aurrera n tz e a n zer izango den: saiatu naiz argitzen bere baitan –bere neurriak hartzeko eta bere eskakizunak zehazt eko– nik erabili duda n deskribatz eko aukera bat, ondo ezagut u gabe berak ezartzen dituen beteb e h a r r ak eta bere baliabide ak; esan dudan a eta esan nezake e n a ikertzen baino gehiago ahalegin tz en naiz agerraraz t e n nik esat e n nuen a ahalezkoa egiten zuena, berari dagokion eta nik oker mend er a tz e n nuen erregular t a s u n e a n . Baina era bere a n ikusten da ez dudala hem e n teoria bat garatz e n , hitzaren zentzu estu eta gogorre a n : alegia, axioma kopuru jakin bate tik atera t ako eredu abstraktu baten dedukzioa, aplika dakioke e n a deskribap e n enpirikoen zehaztu g a b e k o kopuru bati. Era horret ako eraikin baten garaia, bera inoiz ahalezkoa izango bada, ez da oraindik heldu. Eraket a diskurtsibo e n azterket a ez dut atera tz e n enuntziatu e n definizio bate tik, oinarri gisara balioko lukeen a; enuntzia tu e n izaera ez dut atera tz e n , ez eta eraket a diskurtsibo e n izaera tik ere, hau deskribap e n honen edo best e a r e n abstrakziotik ondoriozta tu a; haatik, ahalegin tz en naiz erakus t e n nola antola daiteke e n , hutsik gabe, kontrae s a nik gabe, barruko arbitrariot as u nik gabe, erem u bat non auzitan jartzen diren enuntziatu ak, eurak multzokatz eko hast a p e n a , eurek osa ditzaket e n batasu n historiko handiak, eta eurak deskribatz e a baime n tz e n duten metodo ak. Ez dut dedukzio linealaren bidez jokatzen , zirkulu zentrokide e n bidez baino, eta orain kanpokoe t a r a n t z orain barrukoe t a r a n t z jotzen dut: diskurtso ar e n jarraita su n- ezaren eta enuntzia tu a r e n singulart a s u n a r e n arazotik abiatu t a (gai zentrala), periferian, multzokatz e enigm at ikoe n forma batzuk aztertze n ahalegind u naiz; baina agertu zaizkidan batera tz e -hast ap e n a k ez dira ez gram at ikalak, ez logikoak, ez psikologikoak, eta ondorioz ezin dute eram a n ez esaldie t ar a , ez proposizioet ar a , ez errepr es e n t a z io e t a r a , eta behar tu naute erdi -puntura itzultzera, enuntzia tu a r e n arazora; enuntzia tu az zer ulertu behar den argitzen ahalegintz er a . Eta «zirkulua itxi» ahal izan badut eta erakutsi ahal izan badut eraket a diskurtsiboe n azterket a ondo zentra tu t a dago el a enuntziatu a r e n berare n deskribap e n baten ingurua n (laburbilduz, erakutsi ahal izan badut enuntzia tu a r e n berezko diment sioak direla jokoan daud e n a k eraket a diskurtsibo e n kokape n e a n) , orduan kontsider a tuko dut ez eredu teoriko zorrotz bat eraiki dudala, baizik eta deskribap e n -erem u koheren t e bat askatu dudala, eta honen eredu a finkatu ez badut, gutxienez bere ahalbide a ireki eta egokitu dudala. Teoria bat bere eskubide osoan oinarritu beharre a n –eta hori egin ahal izan aurre tik (ez dut esango sentitzen ez dudala oraindik lortu ez izanak)– kontua da oraingoz bere ahalbide a finkatze a .

Enuntziatu a aztertze a n aurkitu dena izan da zeinu -multzoet ar a dara m a n funtzioa, zeina ez den identifikatzen ez «onargarri t a su n » gram at ikalarekin, ez zuzenta s u n logikoarekin, eta zeinak gauz atz eko zera behar duen: errefere n tzial bat (ez dena zehazki gerta e r a , ez gauz en egoer a , ez

objektua , baizik eta bereizte -hast a p e n a ) ; subjektu a (ez hiztunar e n kontzien tzia, ez formulazioar e n egilea, baizik eta posizioa, baldintza jakin batzue n pean bete dezake e n a edozein gizaba n ak o ezberdin ek); berari lotutako arloa (formulazioar e n benet ako testuinguru a ez dena , ezta bera artikulatu a izan den egoer a ere, baizik eta best e enuntziatu e n tz ako izankidet a s u n -erem u a) ; material ta s u n a (ez dena subst a n tzia bakarrik edo artikulazioare n euskarria, baizik eta estatu tu a , transkribatz e -arauak, erabilpen eta berrerabilpen aukerak). Alabaina , eraket a diskurtsibo ar e n izenare n pean deskribatu dena , zentzu estua n , enuntzia tu -multzoak dira. Hots, hitzezko jardute -multzoak, elkarren artea n uztartzen ez direnak esaldien mailan lotura gram a tikalen bidez (sintaktikoak edo sem a n t ikoak); uztartz en ez direnak elkarren artea n proposizioen mailan lotura logikoen bidez (koheren tzia formalekoak edo kateak e t a kontzep tu al eko ak); uztartz en ez direnak lotura psikologikoen bidez (bai kontzien tzia formen berber a t a s u n a , bai ment alit a t e e n konst an tzia edo egitas m o baten errepikap e n a) ; baizik eta uztartz en direnak enuntziatu e n mailan. Honek inplikatzen du definitu ahal dela bere objektu ek obeditzen duten erregim e n orokorra, sakab a n a k e t a era bat, eurek zertaz hitz egiten duten banatz e n duen a erregularki, eta euren errefere n tzialen sistem a; honek inplikatzen du enuntziazio -modu ezberdinek obeditzen duten erregim e n orokorra definitzea , baita definitzea ere jarrera subjektiboe n ahalezko banake t a eta eurak definitzen dituen eta derrigortze n dituen siste m a; honek inplikatzen du definitzen dela berarekin uztarturiko erem u guztien erregim e n komun a , erem u horiek guztiek har ditzaket e n ondore n go tz a , aldiberekot a s u n eta errepikap e n erak, eta izankidet a s u n -arlo hauek guztiak elkarren artea n uztartz en dituen siste m a; honek inplikatzen du, azkenik, definitu ahal dela enuntziatu horien estatu s a mend e a n duen erregim e n orokorra, eurak instituzionalizatz eko modu a, eurak hartzeko, erabiltzeko, berrera biltzeko, elkarren artea n konbinatz eko modu a, eurak jabetz eko objektuak bihurtzeko modu a eta baita gurariaren edo interes a r e n tresn ak estrat e gi a baten osagai ak bihurtzeko modu a ere. Enuntziatu ak deskribatz e a , eurek daroat e n enuntziazio -funtzioa deskribatz e a , funtzio hau zer baldintza t a n gauza tz e n den aztertz e a , berak suposa tz e n dituen erem u ezberdin ak eta eurak artikulatz en diren modu ak zeharkatz e a izango da eraket a diskurtsibo modura banakotu ahal izango denari argitasu n a emat e n ahalegintz e a . Edo gauz a bera adieraz t eko, baina kontrako norabide a n , zera esan go dugu: eraket a diskurtsiboa izango da hitzezko jardute -multzo batek obeditzen duen enuntziazio -siste m a orokorra –ez da siste m a hau multzo horret a n agintzen duen bakarra, best e batzuei ere obeditzen die -eta, bere best e diment sioe n araber a sistem a logikoari, hizkuntz azkoari eta psikologikoari–. «Eraket a diskurtsibo» modura definitu denak esan d ako gauz en plan orokorra zatikatz en du enuntzia tu e n maila espezifikoan. Bera aztertu a den lau norabide ak (objektue n eraket a , jarrera subjektiboe n eraket a , kontzeptu e n eraket a , haut ak e t a estra t e giko e n eraket a) enuntziazio -funtzioa gauza tz e n den lau erem u ei dagozkie. Eraket a diskurtsiboak testua r e n edo liburuar e n batasu n erretoriko handiekiko askeak badira, ez badut e lege modura arkitektura deduktiboar e n zorroztasu n a , ez badira identifikatzen egile baten obrarekin, zeraga t ik da: jokoan sartzen dutelako enuntziazio -maila bera ezaugarri tzen duten erregular t a s u n e kin, eta ez, ordea, esaldien gram at ika maila, edo proposizioen maila logikoa, edo formulazioen maila psikologikoa.

Hortik abiaturik, aurrera daitezke azterket a hauen guztien bihotze a n daud e n proposizio batzuk.

1. Esan daiteke eraket a diskurtsibo e n kokap e n ak, kontua n izan gabe litezkee n best e bater a tz e -hast ap e n a k , argitasu n a emat e n diola enuntziatu a r e n berezko mailari; baina esan daiteke , halaber , enuntziatu e n deskribap e n a k eta enuntziazio -maila antolatz en den modu ak eraket a diskurtsiboak banakotz er a dara m a t e l a . Bi ikuspegiak berdin dira justifikagarriak eta alderanz g a rriak. Enuntziatu ar e n azterket a eta eraket a r e n a biak elkarrekikotas u n e a n gauza tz e n dira. Azkene a n , historia oinarritzeko egun a etorriko dene a n , orden a deduktibo bat definitu beharko da.

2. Enuntziatu a eraket a diskurtsiboari dagokio, esaldia testua ri dagokion bezalax e , eta proposizioa osotas u n deduktiboari dagokion bezalax e . Baina esaldi baten erregulart a s u n a

hizkuntzare n legee n bidez definitzen den artea n , eta proposizioare n a logikaren legee n bidez, enuntziatu e n erregulart a s u n a eraket a diskurtsibo ar e n berare n bidez definitzen da. Bere parte -izatea eta bere legea gauza bera dira; hau ez da paradoxikoa, eraket a diskurtsibo a ez delako ezaugarri tzen eraikitze -hast ap e n e n bidez, baizik eta bene t ako sakab a n a k e t a baten bidez, bera ez baita enuntzia tu a r e n tz a t ahalbide -baldintza, baizik eta izankidet a s u n -lege a, eta enuntziatu ak, berriz, ez baitira elkar trukagarriak diren osagai ak, baizik eta euren izateko modu ak ezaugarri tzen duten multzoak.

3. Gorago iradoki den «diskurtso a r e n » definizioari zentzu osoa ema n ahal zaio orain. Diskurtso izena ema n go zaio enuntzia tu -multzo bati eurak eraket a diskurtsibo berari dagozkion neurrian; berak ez du eratze n batasu n erretoriko edo formal bat, amaiga b e errepika daiteke e n a eta bere agerp e n a eta historian egiten den bere erabilpen a zehaztu daiteke e n a (eta behar izanez gero azaldu daiteke e n a ); bera enuntziatu e n kopuru muga tu batek osatze n du, euren bidez izateko baldintza -multzo bat definitu ahal izango delarik. Diskurtsoa horrela ulertut a ez da era ideal eta intenpor al a, historia ere badu e n a ; arazoa ez da nork bere buruari galdegit e a nola eta zergatik azalera tu eta gorpuztu ahal izan den denborar e n une honet a n tx e ; bera hasi eta bukatu arte historikoa da –historiaren zatikia, historian bertan emat e n den batas u n a eta jarraitasu n- eza, bere buruare n muge n arazoak plant e a t uz , bere zatiket e n arazoa , bere eraldake t e n a , batik bat bere denbor a t a s u n a r e n modu berezien a eta ez hainbes t e bere bat -bateko azalera tz e a r e n a denborar e n konplizitat e a r e n erdian.

4. Azkenik, «jardute diskurtsibo» deritzon a zehatz daiteke orain. Ezin da nahas t u ideia bat, nahi bat, irudi bat formulatz eko banako baten eragiket a adierazkorrarekin; ezin da nahas t u ere inferentzia -siste m a bate a n jardune a n egon daiteke e n ekimen arrazionalarekin; ezin da nahas t u ere subjektu hiztun baten «gaita s u n a r e kin »; araue n siste m a bat da, arau anonimo ak, historikoak, garai jakin bat definitu duten denbora n eta espazioa n muga tu t ako ak beti, eta gizarte , ekono mia , geografia eta hizkuntza esparru bater ako enuntziazio -funtzioare n jardute -baldintzak.

Azterket a iraultzea best erik ez zait geratz e n eta, eraket a diskurtsiboak eurek deskribatz e n duten enuntziatu ei uztarturik, bilatzea best e norabide bate a n , kanporan tz orain, adigai horien erabilera legitimoa: zer den haue n bidez aurki daiteke e n a , nolatan txerta daitezke e n deskribatz eko best e metodo batzue n artea n , zer neurrit an alda eta birban a dezake t e n ideien historiaren eremu a . Baina iraulket a hau zertu aurre tik eta segurt a s u n handiagoz gauza tz eko bera, pittin bat luzatuko naiz ikertu berria duda n erem u a n , eta ahaleginduko naiz zehazt e n enuntziazio -arloaren eta bera etet e n duten eraket e n azterket ak zer eskatz e n duen eta zer bazter tz e n duen.

IV.Bakanta sun a , kanpokota su n a , metake t a

Azterket a enuntzia tiboak bakant a s u n -efektua hartzen du kontua n .

Gehien e t a n , diskurtso ar e n azterket a osotas u n a r e n eta pletorar e n zeinuen artea n kokatzen da. Erakust e n da kontuan hartzen diren testu ezberdinak nola daud e n elkarren artea n uztartu t a , nola antolatz e n diren irudi bakar bate a n , nola bater a tz e n diren erakund e e kin eta jardut e ekin, eta nola diren garai oso baten bereizgarriak izan daitezke e n esan a hie n eram aileak. Kontuan hartut ako osagai bakoitza atzem a n da osotasu n baten adierazp e n gisara, zeinare n zatia den eta gainditzen duen. Honela, esan d ak o gauz en aniztasu n a r e n ordez nolab ai t eko testu uniforme handi bat ipintzen da, orain arte sekula artikulatu ez dena eta lehen e n g o aldiz dara m a n a gizon -emaku m e e k «esan nahi» izan duten er a ez bakarrik euren hitzet an eta testu e t a n , euren diskurtso e t a n eta idazkieta n , baizik eta erakund e e t a n , jardut e e t a n , eurek ekoizten dituzten tekniket a n eta objektue t a n . «Zentzu» inplizitu, subirano eta komunitario honi dagokion e a n enuntziatu ak modu oparoa n ugaritzen dira, zentzu horret ar a bakarrik igortzen dute -eta guztiek, eta berak bakarrik osatze n du euren bene t ako esan a hi a: osagai esan gur a t s u e n pletora esan a hi bakar horrekin harre m a n e a n . Baina lehen a eta azken a den zentzu hau ageriko formulazioen bidez sortzen denez , bera ezkuta tz e n denez agertz e n denar e n ostea n , sekretuki bera bitan bana tz e n duen ar e n ostea n , honex e g a t ik diskurtso orok esat e n zuenaz best e zerbait esat eko ahalm e n a gordetz e n zuen bere baitan, zentzu askotas u n a bilduz horrela: adieraziaren pletora adierazle bakarrar ekiko. Ikuspe gi honet a t ik jorratut a diskurtso a aldi bere a n bete t a s u n eta aberas t a s u n muga g a b e a da.

Enuntziatu e n eta eraket a diskurtsibo e n azterket ak norabide guztiz kontrakoa irekitzen du: berak zehaztu nahi du enuntzia tu diren multzo adierazle bakarrak azaldu ahal izateko hast a p e n a . Bakan-tasun -hast ap e n a finkatze a bilatzen du. Eginbeh ar honek zenbai t as-pektu ezberdin biltzen ditu:

– Dena ez dela sekula ere esat e n , hori da bere oinarrian dagoen hastap e n a ; enuntziatuek (berdin da eurak asko izanda ere) beti defizita dute hizkuntza osagaien konbina toria mugag a b e a r i dagokionea n ; garai jakin baten esku dagoen grama tika t ik eta hiztegia ren altxorre tik abiatu t a esa t en diren gauzak gutxi samar dira guztira. Beraz, bakant a s u n -hast ap e n a bilatuko da, edo gutxienez bilatuko da ahalezko formulazioen arloa osorik ez -bete tze a r e n hastap e n a , arlo hori hizkuntzak irekitzen duen gisakoa izanik. Eraket a diskurt siboa aldi berean ager tzen da etendur a -hastap e n bezala diskurt so en nahaske t a n , eta hust a su n -hast ap e n bezala hizkuntzar en eremu a n.

– Enuntzia tuak jorratzen dira esat en ez denaz banan tze n diren mugan, eurak sorrar az t e n dituen instan tzian gainerako enuntzia tu guztiak bazte r tuz. Kontua ez da ingura tzen dituen mutu t a s u n a ri hitz egin erazte a , ezta berre skur a tz e a ere euret a n edo euren inguruan isildu dena edo isilarazi dena. Kontua ez da azter tze a aurkikuntza hori eragotzi duten trabak, formulazio hori atxiki dutenak, enuntziazio -

-era jakin bat errefusa t u duten ak, ezta adierazpe n inkontzien t e jakin bat, edo bilaka tzen den arrazional t a su n jakin bat azter tze a ere; kontua da, haatik, presen tzien siste m a muga tu bat definitzea . Eraket a diskurt siboa ez da, hortaz, gara tzen doan osotasu n a , berezko dinamis mo a eta inertzia duena, berarekin dara m a n a (formula tu gabeko diskurt so batea n) berak ez dioena, baita oraindik esan ez duena ere eta baita mome n t u a n bertan berarekin kontrae s a n e a n dagoen a ere; ez da erne tze abera t s a eta zaila, baizik eta hutsun e e n , ez egotee n , mugen, ebakiduren banake t a da.

– Hala eta guztiz ere, «bazte r tze » hauek ez dira lotzen arbuio batekin edo errepre sio batekin; ez da suposa tze n ageriko enuntziatue n azpitik badela zerbait ezkutua n dagoen a eta azpian datzan a . Enuntziatu ak azter tu dira ez best e enuntziatu batzuen ordez baleude bezala , azalera tze lerroaren azpitik, baizik eta beti eurei dagokien lekuan baleude bezala . Berriro jartzen dira guztiz zabalduko den espazio batea n , berarekin inolako emen d a tz e rik ekarriko ez duen espazioan. Ez dago testurik azpian. Beraz, ez dago pletora rik. Enuntziazio -eremu a berari dagokion azaleran dago oso -osorik. Enuntziatu bakoitzak berari bakarrik dagokion lekua bete tzen du. Enuntzia tu baten deskribap e n a ez da, beraz, zein ez -esandakor en lekua bete tzen duen aurkitzea ; ezta aurkitzea ere nola murriz daitekee n bera tes tu isil eta komun bate ra ; haatik, aurkitu behar da zer leku berezi bete tzen duen, zer adarkadurak baimen tze n duen erake t a -siste ma n bere kokapen a zehaz t e a , nola bakar tze n den enuntzia tu e n sakaba n a t z e orokorrean .

– Enuntzia tue n bakan ta s u n a k , enuntziazio -arloaren era zatikatu eta xeha tuak, denera gauza gutxi batzuk esan ahal izateak, horrek guztiak azaltzen du enuntzia tu ak ez direla, arnas t e n den airearen gisara , amaigab e ko garden t a s u n a ; baizik eta trans mi ti tzen eta gorde tze n diren gauzak direla, balio bat dutenak eta gureak egin gura ditugun ak; errepika tzen dira, erreproduzi tzen dira, eta eralda tzen dira; aurrez ezarritako zirkuituak gerta tze n dira gauza horientza t eta erakund e a n esta tu s bat atxikitzen zaie; bitan bana tzen dira ez bakarrik kopiaren edo itzulpena re n bidez, baizik eta exegesi a r e n bidez, iruzkinaren bidez eta barruan zentzua ugarituz. Enuntziatu ak bakanak direnez, batzen dituzten osotasu n e t a n biltzen dira, eta bakoitzaren baitan dagoen zentzua biderka tu egiten da.

Enun tz i a t u e n bak a n t a s u n efektibo a n oina rri t urik erak e t a diskur t s ib o e n az t e rk e t a k bak a n t a s u n a r i ber a ri begir a t z e n dio bak ar rik, exis t i dai t ez k e e n inter p r e t a z i o e z ber e iziz , inter p r e t a z i o hau e n t z a t bak a n t a s u n hori ez ez a g u n a izan arre n et a gai mod ur a har tz e n dut e n arre n es a n d a k o a r e n ab er a s t a s u n trinko a ; ber a sist e m a ber e z i a mu g a t z e n ah al e gi n t z e n da; et a aldi ber e a n az alp e n a em a t e n dio ber ak interp r e t a z io a eduki ah al izat e a r i . Inter p r e t a t z e a , enu n t z i a t u a r e n pobr ez i a ri era n t z u t e k o mod u a da, et a bai t a ber a konp e n t s a t z e k o a ere zen tz u e n biderk e t a r e n bidez; hitz egi t ek o mod u bat pobr ez i a horr e t a t ik abi a t u t a et a bai t a ber a ri aurr e egin d a ere . Baina erak e t a diskur t s ib o bat az t e r t z e a pobr ez i a horr e n lege a bilatz e a da, ber a neur t z e a et a ber e ber e z ko form a mu g a t z e a . Horre g a t ik , neu r ri ba t e a n , enu n t z i a t u e n «b alio a » pisa t z e a da. Balio hori ez da definitz e n en u n tz i a t u horien egi azko t a s u n a g a t ik , ez da juzga t z e n ezkut u k o ed uki ba t dago e l a k o ; ha a t ik , eur e n leku a ez a u g a r r i t z e n du, eur e n zirkula t z e k o et a alda t z e k o gai t a s u n a , eur e n erald a t z e k o ah al m e n a , ez bak a r rik diskur t s o a r e n ekon o m i a n , baizik et a , oro har , iturri bak a n e n kud e a k e t a n . Horrel a buru r a t u a , diskur t s o a ez da ge hi a g o izan go jarrer a ex e g e t ik o a r e n t z a t de n a : ale gi a , agor t e z i n e k o altxorr a , be ti ab e r a s t a s u n berriak, be ti ust ek a b e k o a k , em a n ditz ak e e n a ; be ti aldez aurr e t ik hitz egin due n probid e n t z i a , atz e r a be gir ak o orak ulu a k uler t a r a z t e n ditu e n a , ber a ri en tz u t e n baldi ba d a kig u : ond a s u n ba t e n mod ur a ag er t z e n da –am ai t u a , mu g a t u a , nahig a r r i a , era b ilga r r i a– ag er t z e k o ber e ara u a k ditu e n a et a bai t a eskur a t z e k o et a era bil tz ek o ber e baldin tz a k ere ; ondorioz ber e izat e t ik (et a ez ber e «er a bi lp e n prak tiko e t a n » bak ar rik) bot e r e a r e n araz o a plan t e a t z e n du e n ond a s u n a ; ber e z borrok a bat e n gai a , borrok a politiko bat e n gai a , den ond a s u n a .

Beste ezaugarri berezi bat: enuntziatu e n azterket ak kanpokot as u n a r e n forman jorratzen ditu eurak. Oro har, barrukot as u n a r e n eta kanpokota s u n a r e n kontrakot as u n a k esan d ako gauze n deskribap e n historikoa zeharka tz e n du oso -osorik; eta kanpokot as u n horret a t ik –zeina izango litzateke e n kontinge n tzia edo premia materiala , gorputz ikusgai a edo egia ez den itzulpen a ,

best erik ez– barrukota s u n esen tzialera n tz itzultzeko eginbe h ar r a ri mend er a t uko zaio oso -osorik. Esan izan denar e n historiari ekitea adieraz p e n a r e n lana berriro zeharkatz e a da, baina kontrako norabide a n : denbor ar e n harian eta espazioa n barreiatu t a gordet ako enuntziatu e t a t ik bueltan itzultzea euren aurreko a izan den barrukotas u n ezkuturan tz , euret a n txerta tu a izan den barrukota s u n e r a n t z , eurek traizionatu duten a (hitzaren zentzu osoan). Horrela askatu a gera tz e n da subjektibot a s u n fundatz ailear e n korapiloa. Subjektibot as u n honek beti bigarren mailan iraungo du ageriko historiarekiko; gerta e r e n azpian best e historia bat aurkitzen du, serioago a, ezkutukoa go a , oinarrizkoago a , jatorritik gertua go, bere azken ostertz ari hobeto lotua (eta ondorioz, hobeto jabetu t a bere muga p e n guztiez). Beste historia hau, historiaren azpian lasterka doan a, berari aurre a hartzen diona eten g a b e eta iragan a biltzen duen a muga g a b e ki, pents a m old e e n bilakaera modur a deskriba daiteke –era soziologiko edo psikologiko bate a n–; esta tu s filosofikoa atxiki dakioke Logosar e n bilketan edo arrazoiaren teleologian; ahaleginak egin daitezke, azkenik, bera arazt eko arras to baten problem a t ika n , hau izango litzateke el arik, batez ere, hitza, inskripzioaren irekidura eta denbora gerora tu a r e n urrunke t a ; beti gai historiko--transz en d e n t a l a da jokoan dago e n a .

Gai honet a n azterket a enuntzia tiboa bere burua askatz e n ahalegintz e n da. Enuntziatu ak euren sakab a n a t z e hutser a bihurtzeko. Eurak aztertzeko kanpokot as u n bate a n , kanpokot as u n hau zalantzarik gabe paradoxikoa izango da ez dara m al ako, inolaz ere ez, bere kontrako barrukot as u n forma batera . Eurak kontsidera tz eko euren jarraitasu n- ezean , eurak lotu gabe (zirkuitutik kanpo uzten dituen eta funtsik gabeko bihurtzen dituen desdoitze bate g a t ik) oinarrizkoago a den irekidura edo ezberdint a s u n bati. Eurak bat -bate a n sartzen direla antze m a t e k o, gerta tz e n den lekuan eta unea n bertan . Eurak gerta tz e ak zer eragin duen aurkitzeko berriro. Zalantz arik gabe, kanpokota s u n a z baino hitz egin beharko litzateke «neut ralt a s u n a z »; baina hitz horrek berak erraze gi dara m a sines m e n a eskegitz er a , edozein existen tzia posizio ezab a tz er a edo paren t e si artea n jartzera, berriro aurkitu behar dene a n nola banatz e n diren gerta e r a enuntzia tiboak hor kanpoa n , euren bakan t a s u n e a n , euren hutsun e e n arteko auzota s u n e a n , heda tu t ako euren espazioan .

– Eginbeha r honek suposa tze n du enuntziatue n arloa ez dela deskriba tu behar beste inon (gizakien pentsa m e n d u a n , konsti tuzio transzen d e n t a l e n eremu a n) garatzen diren eragike t e n edo prozesue n «itzulpen» gisara; baizik eta onartu behar dela, bere apalta sun enpirikoan, gertae r e n , erregula r t a s u n e n , harre m a n e n , aldake t a zehatz batzuen , eraldake t a siste m a tikoe n gune legez; laburbilduz, trata tu behar dela ez beste zerbai ten emaitza edo arras to bezala , baizik eta eremu praktiko bezala, autono mo a dena (mend eko a den arren) eta bere mailan deskriba daitekee n a (nahiz eta bera ez den beste zerbai ten baitan artikulatu behar).

– Suposa tze n du, gainera , enuntziazio -eremu a ez dagokiola ez subjektu banako bati, ez kontzien tzia kolektiboaren gisako zerbaiti, ez subjektibo t a s u n transzend e n t a l bati; baizik eta deskriba tze n dela eremu anonimo baten modura , non konfigurazioak definitzen duen subjektu hiztunen ahalezko lekua. Ez da behar rezkoa enuntzia tu a kokatze a subjektibot a su n subirano batekin uztar tua , haatik subjektibot a su n hiztunar en forma ezberdine t a n ezagutu behar dira enuntziazio -eremu ari berezkoak zaizkion ondorioak.

– Beraz, suposa tz en du bere eraldake t e t a n , bere segidako sailetan, bere deribazioe t an , enuntziatue n arloak ez diola obeditzen kontzien tziaren denbora t a s u n a ri bere beharr ezko eredua bailitzan. Ez da itxaron behar –maila honet a n eta deskribap e n era hone t an gutxienez– esandako gauzen historia bat idatzi ahal izango dela, eskubide osoz izango litzateke e n a , bere forman, bere erregula r t a s u n e a n eta bere naturan , kontzien tzia banako edo anonimo baten historia, egitas mo baten a , asmoe n siste ma batena , asmo en multzo batena . Diskurt soe n denbora ez da pentsa m e n d u a r e n denbora ilunaren itzulpena , kronologia ikusgai bate r a .

Enuntziatu e n azterket a , beraz, cogitoare n aipam e nik gabe gauz atz e n da. Ez du plant e a tz e n hitz egiten duen ari buruzko arazoa , zeina agertz e n den edo ezkuta tz e n den esan duen horret a n , bere askat as u n subirano a gauz atz e n duen a hitzaz baliatuz, jabetu gabe gaizki haut e m a t e n dituen

eginbe h ar r e t a r a makurtz en dena . Berez «esa t e n da» delakoar e n mailan jartzen du bere burua, eta horrekin ez da ulertu behar iritzi komun baten modura , banako orori ezartzen zaiona talde errepre s e n t a z io baten modur a; ez da ulertu behar ahots handi anonimo baten gisara, nahita ez bakoitzaren diskurtsoa r e n bidez hitz egingo lukeen a; haatik, berarekin ulertu behar da esan d ako gauz en multzoa, beha daitezke e n harre m a n a k, erregular t a s u n a k eta eraldake t ak, erem u bat non irudi batzuek, gurutz a tz e batzuek, adieraz t e n duten subjektu hiztunar e n leku berezia, egileare n izena jaso dezaket el arik. «Ez du axolarik zeinek hitz egiten duen », aitzitik garrantzitsu a da ez duela axolarik nondik esat e n duen esa t e n duen hori. Bera kanpokot as u n a r e n jokoan dago harrap a t u a nahita ez .

Enuntziazio -azterket a r e n hirugarre n ezaugarria: bera meta tz e forma berezi batzuei zuzendu t a dago, eta hauek ezin diren identifikatu ez oroimen ar e n moduko barner a tz e batekin, ez agirien orohar tz e aiherga batekin. Ohikoa denez , dago e n e k o zertu diren diskurtso ak aztertz e a n , eurek inertzia esentzial baten eragina dutela kontsider a tz e n da: eurak gorde ditu halab e h a r r ak edo gizon -emaku m e e n arret ak eta euren hitzen balioaz eta duintas u n hilezkorraz egin ahal izan dituzten ilusioek; baina aurrera n tz e a n grafismo ak baino ez dira izango, liburut egi en hautse n artea n pilatut ako ak, amet s bate a n lo, eten g a b e amet s horret ar a n t z labaintze n joan direlarik ahoska tu ak izan direne tik, ahaztu ak izan direnetik eta euren eragin ikusgarria denbor a n galdu dene tik. Asko jota, eta zorionez, berriz har daitezke kontua n irakurket a n berriro aurkitzen direne a n ; asko jota, aurki daiteke euren baitan ikurrak dara m a tz a t e l a eurak enuntzia tu zireneko unera igortzen duten ak; asko jota, behin deszifratu t a ikur hauek, denbor a zeharka tz e n duen oroimen moduko baten poderioz, aska ditzaket e esan a hiak, pents a m e n d u a k , nahiak, lurpera tu t ako mam u a k. Lau hitz hauek: irakurket a , ikurra, deszifram e n d u a , oroimen a (berdin da zein pribilegio emat e n zaion haue t ako batari edo best e a ri , berdin da zer heda d ur a metaforiko atxikitzen zaion, best e hirurak berriz kontuan hartze a baimen tz e n diona) sistem a bat definitzen dute, zeinak baime n tz e n duen ohiturarekin iragan eko diskurtso a bere inertziatik atera tz e a eta une batez galdut ako bere bizitasun a berraurkitze a .

Baina, azterket a enuntzia tiboari dagokion a ez da testu ak iratzartz e a euren oraingo amet s e t ik, berriz aurkitzeko euren jaiotzaren argita su n a , euren azaleran oraindik ikusgai diren arras to ak xarm atuz; kontua da, haatik, eurei jarraitze a euren amet s e a n zehar, edo, are gehiago, amet s a r e n , ahanztura r e n , galdut ako jatorriaren gaiak batze a eta bilatzea zer existen tzia moduk ezaugarri tzen dituzten enuntziatu ak, kontuan izan gabe euren enuntziazioa denbor ar e n sendot a s u n e a n , non eurek irauten duten, non eurak gordetz e n diren, non eurak susper tu ak eta erabiliak diren, non eurak ahaztu ak eta beharb a d a suntsitu ak diren, baina ez jatorrizko patu baten g a t ik.

– Azterke t a honek suposa tze n du enuntziatuak kontuan hartzen direla eurei dagokien reman e n tzian (réma n e n c e ) eta reman e n tzia hau ez da beti egunera daitekee n iragand ako formulazioaren gerta er a r a jotzea. Enuntzia tuak reman e n t e a k direla esat e a ez da esat e a oroimen a r e n eremu a n gera tzen direla edo berriro aurki daitekeel a eurek zer esan gura duten; haatik, honek esan nahi du gorde tzen direla euskar ri eta teknika material batzuei esker (hauen artean liburua adibide bat best e rik ez da) mota batzue t ako erakund e e n araber a (best e askoren artean liburutegi a) eta zenbai t eratako esta tu tu e kin (hauek ez dira berdinak izango erlijio -testu batez dihardugun e a n edo zuzenbide -araudi batez edo egia zientifiko batez dihardugu n e a n) . Honek esan gura du, gainera , eurak hornitut a daudela jardune a n jartzen dituzten teknikez, eure t a tik erator tzen diren praktikez, eurek osatzen edo aldatzen dituzten gizarte -harre m a n e z . Honek esan nahi du, azkenik, gauzek ez dutela guztiz existen tzia modu berdina, ez dutela harre m a n -siste m a bera euren inguruarekin, ez dituztela erabiltzeko eske m a berdinak, ezta esanak izan ondoren eraldake t a r ako aukera berdinak ere. Remane n-tzia eskubide osoz enuntzia tu a ri dagokio, denbora n zehar iraute hori bakarrik une bate rako egindako existen tzia baten luzapen akzidental a edo zorionekoa izan arren; ahanz tura eta suntsike t a zentzu batea n rema n e n tzia horren zero maila dira. Berak osatzen duen atzealde a r e n gainean barreia daitezke oroimen a r e n eta oroitzapen e n jokoak.

– Azterke t a honek suposa tze n du, era berean , enuntziatuak berezkoa zaien eranske t a ( additivité ) forman jorratzen direla. Izan ere, ondoz ondoko enuntzia tu e n arteko multzoka tze -motak ez dira beti berdinak eta ez dute jokatzen, sekula ere ez, segidako osagaien pilatze edo justaposizio hutsez. Enuntziatu mate m a t ikoak ez dira euren artean erans t e n erlijio -testuak edo jurisprude n tzia -testuak bezala (batzuek eta best eek modu bereziak dituzte osatzeko, baliogab e t zeko , bazte r tzeko, bete tzeko, taldeak eratzeko, neurri handiago a n edo txikiagoan banaezinak dira eta ezauga r ri bereziez hornituak). Gainera , eranske t a forma hauek ez dira ema te n behingoan eta betiko eta enuntziatu -kategoria jakin bate rako: gaur egungo medikuntza -behake t ek corpus bat osatzen dute , eta ez dituzte obeditzen XVIII. mend e a n kasuak jasotzeko bete behar ziren lege berdinak; egungo mate m a t ikek ez dituzte meta tze n euren enuntziatuak Euklidesen geome t r iar e n eredu berari jarraituz.

– Azkenik, azterke t a enuntziatiboak suposa tz en du kontuan hartzen direla errekurr en tzia (récurrence ) fenome no ak. Enuntzia tu guztiek euren aurrekoak diren osagaien arlo bat dakar t e beraiekin, arlo horren arabera kokatzen da bakoitza, baina bera berran tola eta birbana dezake harre m a n berriak kontuan hartuz. Bere iragana sortzen du, bere seme -alaba t a s u n a definitzen du bere aurrekoak kontuan hartuz, bera ahalezkoa edo beharr ezkoa bihurtzen duena birdiseina tzen du, bazter tzen du berarekin bate ra ga r r ia izan ezin dena. Eta iragan enuntziatibo hori eskura tu t ako egiatza t hartzen du, jazo den gertae ra baten modura , alda daitekee n forma modura, eralda tu behar den materia modura, edo hizketa r e n gaia izan daiteke e n objektu modura, etab. Errekurren tzia -aukera hauei guztiei dagokienez, oroimen a eta ahanz tura , zentzua berriro aurkitzea edo bera zapaltzea irudi bereziak best e rik ez dira, oinarrizko legeak izan barik.

Enuntziatu e n eta eraket a diskurtsibo e n deskribap e n a k bere burua askatu behar du itzulerare n iruditik, hain ohikoa eta temati a den iruditik alegia. Bere nahia ez da une fundatz ailera itzultzea (erorket a , sortasu n a , ahanz tur a , berreskura p e n a edo noraez e a n ibiltzea best erik ez den denbor a bate tik gaindi), non hitza oraindik edoz ein material ta s u n e kin uztartu gabe zegoen, non oraindik ez zegoen inolako iraunkort a s u n e r a zuzendu a , non bera atxikita zegokion irekidurar e n diment sio zehaztu gabe ari . Dagoe n eko esand ak o ar e n t z a t ez zen ahalegin tz e n bigarren jaiotzaren une paradoxikoa sortzen; ez zuen eskatz en itzulera punturako eguns e n t i a . Haatik, enuntzia tu ak trata tz e n ditu eurak harrap a t u t a daud e n metake t a r e n sendot a s u n e a n , enuntzia tu ek metak e t a hori eten ga b e aldatz en dutelarik, egonezina eragiten diotelarik, naha s t a r az t e n dutelarik eta tarteka suntsi tzen dutelarik.

Enuntziatu -multzo bat deskribatz e a irudi zatikatu eta xehatu bezala eta ez esan a hi baten total ta su n itxi eta pletoriko bezala; enuntziatu -multzo bat deskribatz e a kanpokot a s u n sakab a n a k e t a r e n araber a eta ez asmo baten , pents a m e n d u baten , subjektu baten , barrukota s u n a r ekin harre m a n e a n ; enuntziatu -multzo bat deskribatz e a metak e t a baten forma bereziak aurkitzeko eta ez berraurkitzeko jatorriaren unea eta arrasto a; hau guztia ez da, egia esan, interprezio bat egun e a n jartzea , oinarri bat aurkitzea , egintza eratz aileak askatz e a; ez da, ezta ere, arrazional t a s u n bati buruz erabakitze a edo teleologia bat zeharka tz e a . Gurat a positibota s u n a deituko nukee n a ezartz e a da. Eraket a diskurtsibo bat aztertze a izango da, beraz, hitzezko jardute--multzo bat jorratze a , enuntziatu e n mailan eta eurak ezaug arri tzen dituen positibota s u n erakoak; edo, laburrago esan d a , eraket a diskurtsibo bat azter tz e a diskurtso baten positibota s u n -mota definitzea da. Bakant as u n a r e n azterket a totalitat e e n ikerket ez ordezkatz e a n , kanpokota s u n -harre m a n e n deskribap e n a oinarri transz e n d e n t a l a r e n gaiaz ordezkatz e a n , metak e t e n azterket a jatorriaren arazoaz ordezkatz e a n norber a positibista baldin bada , ni, ordua n, zorioneko positibista naiz, ez dut arazorik hori onartzeko. Eta, gainer a, ez da niretza t atsek a b e a izan, zenbai t alditan (apur bat itsumu s tuk a izan den arren), positibot as u n hitza erabiltzea urrunetik adieraz t eko askatu nahi izan duda n mataz a .

V.A priori historikoa eta artxiboa

Diskurtso baten positibotas u n a k –hala nola historia natural ar e n a k , ekonomia politikoare n ak edo medikuntz a klinikoare n ak– bere batas u n a ezaugarri tzen du denbora n zehar eta banako e n ekintzez, liburuez eta testuez gaindi. Batasu n honek, egia esan, ez du baimen tz e n erab akitze a zeinek zioen egia, zeinek arrazoitzen zuen zorroztas u n e z , zein lotzen zitzaien ondoen bere postula tu ei , Linnna e u s ala Buffon, Quesn a y ala Turgot, Brouss ai s ala Bichat; ez du baime n tz e n , halaber , esat e a euren lanet a tik zein zegoe n lehen xedetik, edo azken e tik, hurren a , zeinek formulatz e n zuen modu errozkoen e a n zientzia baten egitas m o orokorra. Baina baimen tz e n du agerraraz t e a zer neurrit an Buffonek eta Linnaeu s ek (edo Turgotek eta Quesn a ye k edo Broussais ek eta Bichat ek) hitz egiten zuten «gauz a berari» buruz, euren buruak «maila bere a n » jarriz, edo «urrunt a s u n bere a n », «kontze pt u -arlo bera» heda tuz , «gat azka -arlo bere a n » kontrajarriz elkarri; eta agerrar az t e n du, haatik, zergatik ezin den esan Darwinek eta Diderotek gauz a berari buruz hitz egiten zutela, Laenn ec ek Van Swieten eri jarraitu ziola, edo Jevonsek Fisiokrat esi eran tzut e n ziola. Berak komunikazio -espazio muga t u bat definitzen du. Neurri bateraino murritza den espazioa izango da, urrun dago -eta zientzia baten zabalta s u n a izatetik, baldin eta zientzia hori bere bilakaer a historikoan kontua n hartzen badugu, bere jatorri urrune tik hasita eta gaur egungo bete t a s u n -puntura arte; baina espazio hori egileen arteko eragine n jokoa baino zabalago a izango da edo eztab aid a esplizituen eremu a baino zabalago a ere. Obra ezberdinak, sakab a n a t u t ak o liburuak, eraket a diskurtsibo berari dagokion testu e n masa osoa –eta best e hainbat egile, elkarren artea n ezagun a k eta ezez agu n a k, elkar kritikatu, elkar baliogab e t u , batak best e a ri zerbait kendu, elkar berriz aurkitu eta kontura tu gabe euren diskurtso bereziak gurutz a tz e n duten ak bilbe bate a n (trebe ak ez diren, osotasu n az jabetz e n ez diren, bere luzera gaizki neurtze n duten bilbe bate a n)–, irudi horiek guztiek eta banakot a s u n ezberdin horiek ez dute zerbait komunikatz e n bakarrik eurek aurrera tz e n duten proposizioen kateak e t a logikoa dela -eta, ezta gaiak errepikatz e n direlako ere edo trans miti tut ako, ahaztu t ako , berriro aurkitutako esan a hi baten tem ak eri ar e n g a t ik; haatik, euren diskurtso ar e n positibota s u n eraga t ik trans miti tzen dute. Edo zehazkiago esan d a positibota s u n era honek (eta enuntziazio -funtzioa gauz atz eko baldintzek) arlo bat definitzen dute, non beharb a d a heda daitezke e n identit at e formalak, jarraita su n tem atikoak, kontzeptu e n traslazioak, joko polemikoak. Horrela, positibota s u n a k a priori historikoa deitu ahal izango genuk e e n a r e n papera jokatzen du.

Hitz biok elkarren ondoan jarrita ondorio aztoragarri xamarr a izaten dute; esa m old e horrekin a priori bat adierazi gura dut izango dena ez irizpene n baliotasu n -baldintza, baizik eta enuntziatu e n errealit at e -baldintza. Kontua ez da berriz aurkitzea zerk bihurtuko lukeen legitimoa baiezt ap e n bat, baizik eta bakartz e a enuntziatu ak sortzeko baldintzak, eurak best e batzuekin

existitzeko legea , euren izateko eraren modu berezia, eurak irauteko, transform a tz eko eta desag e r tz eko hast ap e n a k. A priori, baina ez beharb a d a sekula esan ezingo ziren egiena , esperien tzian sekula ema n go ez zirenen a; baizik eta ema n a den historia baten a , benet a n esan d ako gauze n historia delako. Esamold e barbaro xamar hori erabiltzeko arrazoia zera da: a priori honek enuntzia tu e n kontua eman behar duela euren sakab a n a k e t a n , euren kohere n tzia ezaga t ik irekitako faila guztiet an ; euren elkarrekiko gainjartze a n eta elkarren ordez jartzean , euren aldiberekot a s u n e a n , bater a g a r ria ez dena, eta euren jarraitasu n e a n , deduzigarria ez dena; laburbilduz, ez du bakarrik argitu behar diskurtso ak ez duela zentzu bakarra edo egia bakarra , baizik eta historia bakarra duela, eta berezko historia bat, ez dara m a n a arrotza zaion bilakaer a baten legee t a r a . Erakutsi behar du, esa t e r ako , gram a tikare n historia ez dela orokorra izango den historia baten (arrazoiaren edo pentsa m old e baten historiaren) proiekzioa hizkuntzare n eta bere arazoe n arlora, edozein kasut a n medikuntz ar ekin, mekanikar ekin edo teologiarekin partek at uko lukeen historia; haatik, erakutsi behar du berak historia -mota bat dara m al a berarekin –denbor a n barreiatz eko era bat, jarraitasu n , egonkort as u n eta berpizte era bat, garap e n edo errotazio -abiadur a bat– berezkoa zaiona, baita harre m a nik ez badu ere best e mota batzue t ako historiekin. Gainera, a priori honek ez du saihes t e n historikotasu n a : ez du egitura intenporal bat osatze n, gerta e r e n gainetik eta aldatz en ez den zeru bate a n ; bera definitzen da jardute diskurtsibo bat ezaug arri tzen duten arau -multzoa bezala; baina arau hauek ez zaizkie kanpotik ezartzen harre m a n e a n jartzen dituzten osagai ei; eurak nahas t u t a daud e uztartze n duten horret a n tx e; eta ez badira aldatz en euren arteko txikienar ekin, eurak aldatz e n dituzte, eta eurekin bater a atalas e erabakiga rria bihurtzen dira. Positibotas u n e n a priori ez da bakarrik denbor azko sakab a n a k e t a baten sistem a; bera eralda g ar ria den multzo bat da.

A priori formal batzue n aurre a n , hauen eskum e n a kontinge n tziarik gabe hedatz e n delarik, bera irudi enpiriko hutsa da; baina best ald e , berak baime n tz e n duen ez diskurtso ak euren bene t ako bilakaer a r e n lege a n antze m a t e a , argitu ahal izan behar du nolat an era horret ako diskurtso batek, une jakin bate a n , abegi dezake e n eta jardune a n ipini dezake e n , edo, alderan tziz, alboratu , ahaztu, edo kontuan ez hartu, honako edo halako egitura formala. Ezin ditu argitu (genesi psikologiko edo kultural baten bidez edo) a priori formalak; baina aukera emat e n du ulertzeko nolatan a priori formalek topo egiteko uneak izan ditzaket e n historian, nola izan ditzaket e n txerta tz e tokiak, oldarka sartzeko edo azalera tz eko tokiak, jardune a n ekiteko erem u a k edo aukerak, eta baita ulertzeko ere historia hau ezin dela izan erab a t estrintseko a den kontinge n tzia eta ezta bere dialektika heda tz e n duen formar e n beharra ere, baizik eta erregular t a s u n espezifikoa dela. Ez litzateke ezer izango ez gozagarriago a , baina ezta zehaztug a b e a g o a ere, a priori historiko hau a priori formal baten modura burura tz e a baino, historia batez hornitut a legoke e n a gainer a: irudi handi, geldia eta hutsa, egun bate a n sortuko litzateke e n a denborar e n azaleran , gizakien pents a m e n d u a n tirania bat ezarriko lukeen a, inork ezingo lukeen a saihes tu eta ondoren bat -bate a n eklipse bate a n desa g e r tuko litzateke e n a bere aurretik inolako gerta e r a rik egon gabe; sinkope transz en d e n t a l a , kliska egiten duten formen jokoa. A priori formala eta a priori historikoa ez dira ez maila berekoak ez izaera berekoak: gurutza tz e n badira, bi dimen t sio ezberdin bete tz e n dutelako izango da.

A priori historikoen araber a artikulatu t ako enuntzia tu e n eremu a k, positibot as u n -mota ezberdin e n arab er a ezaugarri tu a , eta eraket a diskurtsibo ezberdine n arab er a zatikatu a , ez dauka lautad a monotono eta mugarik gabe luzatu t ako ar e n itxura, hasiera n atxiki diodan itxura, hain zuzen «diskurt so ar e n azaleraz » hitz egin duda n e a n ; Era bere a n , bera ez da dagoe n e ko agertz e n osagai inerte, lau, eta neutro bezala, non agertz en diren gaiak, ideiak, kontzeptu ak , ezagu p e n a k, bakoitza bere higidurar e n arab er a edo dina mika ilun batek bultzatu a . Bolumen konplexu bat da orain gogoan dugun a, bertan bereizten direlarik erresu m a heterog e n e o a k , eta bertan hedatz e n direlarik gainjarri ezin diren jardute ak, arau bereziei jarraiki. Ikusi beharre a n , historiaren liburu mitikoan, lerrokatz e n diren hitzak, zeintzuek euren aurretik eta best e leku bate a n sortut ako

pents a m e n d u a k itzultzen dituzten ikur ikusgarrie t ar a , jardut e diskurtsibo e n sendot a s u n e a n baditugu sistem a batzuk enuntziatu ak gerta e r a modur a (euren baldintzak eta agertz eko erem u a dutelarik) eta gauz en modura finkatzen dituzten ak (euren ahalbide a eta erabilpen -arloa dara m a t e l arik eurekin). Hauek guztiak enuntziatu -sistem a k dira (gerta er ak, alde bate tik, eta gauz ak, best e t ik) eta eurak artxibo deitze a propos a tz e n dut.

Hitz honekin ez dut nik ulertzen kultura batek gorde dituen testu guztiak bere iragan ar e n agiri modur a edo iraun duen bere identit at e a r e n lekuko modura; ez dut horrekin adieraz t e n , ez eta gizarte jakin bate a n daud e n erakund e a k ere, zeintzuek baime n tz e n duten erregis tr a tz e a eta gordetz e a oroimen e a n gorde nahi diren eta askat a s u n e z eskurag a rri eduki nahi diren diskurtso ak. Hobeto esan d a , haatik, berak eragiten du esan d ak o hainbes t e gauz a, hainbe s t e gizon -emaku m e k hainbe s t e milurtekotik hona esand ak o ak, ez sortzea pentsa m e n d u a r e n lege hutse t a t ik edo zirkuns t a n tzien joko hutse tik, berak eragiten du hauek ez izatea , hitzezko jardute a r e n mailan, espirituar e n edo gauz en orden a n gara tu ahal izan den seinalez t a p e n soila; haatik, eurak agertu dira maila diskurtsiboa berez ezaugarri tzen duten harre m a n -joko oso bati eskerrak; irudi arrotzak izan beharre a n , prozesu mutue t a n pittin bat ahal iritzira txerta tu t ako ak edo, berariazko erregular t a s u n e n araber a sortzen dira; laburbilduz, esand ak o gauzak baldin bada u d e –eta bakarrik hauek– euren arrazoi zuzena ez da bilatu behar esan d ak o gauz et a n edo eurak esan dituzten gizon -emaku m e e n g a n , baizik eta diskurtsibot as u n -siste m a n , berak gerta tz e n duen ahalta s u n edo ezintas u n enuntzia tiboe t a n . Artxiboa, hast eko, esan daiteke e n a r e n lege a da, sistem a bat da enuntziatu ak gerta er a berezi modura agertz e a arautz en duen a . Baina artxiboa da, halab er , eragiten duen a esand ak o gauz a horiek guztiak ez daitez e n meta tu mordo amorfo bate a n , ez daiteze n inskribatu etend ur a rik gabeko linealta su n bate a n , eta ez daitez e n desa g e r t u kanpotiko akzident e batzue n zori hutsaz; eta multzoka daiteze n , ostera , irudi ezberdine t a n , era askotako harre m a n e n bidez osa daitez e n elkarren artea n , iraun dezat e n edo ezab a daitez en berariazko erregular t a s u n e n araber a ; berak eragiten du denbor ar ekin eurek ez dezat e n atzera egin, eta distira egin dezat e n batzuk oso biziki, gertuko izarrak balira bezala, berez oso urrunetik datoze n arren, eta best e batzuk, garaikide ak izanda ere, oso argitasu n eskas a r ekin. Artxiboa ez da enuntziatu a r e n gerta er a babes t e n duen a (nahiz eta berak bereh al a ihes egin) eta gordetz e n duen a (etorkizun eko oroimen e n tz ako) bere iheslari -egoer a zibila; bera da, enuntzia tu -gerta er a r e n sustraian bertan eta emat e n den gorputz e a n , definitzen duen a hasieran bere enuntziag arri t a s u n -sistem a . Artxiboa ez da, ezta ere, berriz inerte ak bilakatu t ako enuntziatu e n hauts a jasotzen duen a , beharb a d a euren berpiztea ere baime n tz e n duen a; bera da enuntziatu -gauzare n gaurkota s u n a baime n tz e n duen a; bere funtziona m e n d u a r e n siste m a da; bera da diskurtso ak ezberdin tz e n dituen a euren existen tzia anizkune a n eta euren berezko iraupen e a n zehazt e n dituen a eta ez diskurtso baten zurrum urru naha si handian esan den guztia batzen duen a, ezta zertut ako diskurtso ar e n erdian izatea berm atz e n diguna best erik ez.

Ahalezkoak diren esaldien eraiket a -siste m a definitzen duen hizkuntzare n eta ahoskat u t ako hitzak modu pairakorre a n jasotzen dituen corpusa r e n artea n , artxiboak maila berezi bat definitzen du: enuntzia tu e n aniztasu n a sorraraz t e n duen jardute baten maila alegia, best e horrenb e s t e gerta er a erregular balira bezala, trata tz eko eta manipula tz eko eskaintze n diren best e horrenb e s t e enuntziatu balira bezala. Berak ez dauka tradizioare n astunt a s u n a ; eta berak ez du osatz en denbor arik gabeko liburut egi a, ezta liburute gi guztien lekua ere; baina bera ez da, ezta ere, ahanz tur a abegi tsu a , hitz berri guztiei bere askat as u n a r e n jardute -erem u a irekitzen diena; tradizioare n eta ahanztura r e n artea n jardute baten arauak agerraraz t e n ditu eta jardut e honek baimen d uko die enuntzia tu ei , aldi bere a n , iraute a eta erregularki aldatz e a . Bera enuntziatu ak eratzeko eta eraldatz eko sistem a orokorra da.

Agerikoa da ezin dela oso -osorik deskribatu gizarte baten , kultura baten edo zibilizazio baten artxiboa; ezta, ez dago zalantzarik, garai oso baten artxiboa ere. Bestalde , ezinezkoa zaigu geure

artxiboa deskribatz e a , arau horien baitan hitz egiten dugu -eta guk, bera da -eta esan dezake gu n a ri –eta berari, gure diskurtso ar e n objektuari– agertz eko bere modu ak emat e n dizkiona, bere existen tzia eta koexisten tzia erak emat e n dizkiona, bere meta tz e -sistem a , historikotasu n a r e n a eta desag e r tz e a r e n sistem a . Bere osotasu n e a n artxiboa ez da deskribag a rria , eta saihes t ezin a da bere gaurkota s u n e a n . Bera emat e n da zatika, eskualdek a eta mailaka, zenbat eta gehiago urruntz en gaitue n denborak artxibotik, orduan eta hobeto eta zehazt as u n handiagoz ema n go da, ez dago horret az zalantz arik: gauz a muturrer a eram a n d a , agirien bakan t a s u n a g a t ik izango ez balitz, bera aztertzeko beharrezkoa izango litzateke denbor a n albait eta gehien a atzerak a jotzea. Eta, hala ere, nola justifikatu ahal izango litzateke artxiboare n deskribap e n hau, nola argitu zerk egiten duen bera ahalezkoa, nola zehaztu berak zer lekuta tik egiten duen hitz, nola kontrolatu bere eginbe h ar r ak eta eskubide ak, nola ahalegind u bere kontzept u a k mamitz en –gutxien ez ikerket ar e n estadio bate a n non berak bere ahalbide ak definitu ahal dituen bakarrik euren ekiteko unea n–, tematz e n bada eta deskribatz e n baditu urrune n daud e n ostertzak? Ez al zaio beharrezko a albait eta gehien hurrera tz e a berak obeditzen dion positibot as u n horri eta gaur egun artxiboaz orokorki hitz egitea baime n tz e n duen artxibo -siste m ari? Ez al zaio beharrezko a izango, zeiharka best erik ez bada , argitzea berak partek atz e n duen enutziazio -arlo hori? Artxiboare n azterket ak, beraz, pribilegio eskuald e bat dakar berarekin. Aldi berea n gurega n dik gertu, baina gure gaurkota s u n a z ezberdin a, gure oraina ingura tz e n duen denbora r e n ertza da, bera mend er a t z e n duen a eta bera bere best e t a s u n e a n adieraz t e n duen a; bera da, gurega n dik at, gu muga tz e n gaitue n a . Artxiboare n deskribap e n a k bere ahalbide ak heda tz e n ditu (baita bere ahalbide e n gaineko nagusit a s u n a ere), hain zuzen gure ak izateari utzi berri dioten diskurtso e t a t ik abiatu t a ; bere existen tziare n atalas e a ezartzen du esan ezin dugun az bereizten gaitue n ebakidurak, eta ezartz en du, baita ere, gure jardut e diskurtsibotik at jauste n denaz bereizten gaituen ebakidurak; geure hizkuntz ar e n kanpokota s u n e a n ekiten da; bere lekua gure jardut e diskurtsiboe n arteko tartea da. Zentzu honet a n baliagarria da gure diagnos tikorako. Ez baime n d uko digulako gure ezaug arri bereizlee n taula egitea eta etorkizune a n izango dugun irudia zirriborra tz e a . Haatik, berak gure jarraitasu n e t a t ik banan tz e n gaitu, berak ezaba tz e n du denbor azko identit at e a , non gustukoa dugun gure buruari begira tz e a historiaren hausturak aienatz eko; berak teleologia transz en d e n t a l e n haria apurtze n du; eta pents a m e n d u antropologikoak gizakiaren izateaz edo bere subjektibot a s u n a z galdegi t en duen e a n , bortizki irekitzen du best e a eta kanpoa. Horrela ulertut a diagnos tikoak ez du ezartzen gure identita t e a r e n konsta t azioa bereizket e n jokoen bidez. Berak finkatzen du gu ezberdin t as u n a garela, gure arrazoia diskurtsoe n bereizket a dela, gure historia denbore n bereizket a , gure nia mozorroen bereizket a . Ezberdint a s u n a , ahaztu t ako eta berriz estalitako jatorria izatetik urrun, gu garen eta guk egiten dugun sakab a n a k e t a dela.

Artxiboare n gaurkotze ak, sekula bukatu gabeko a, sekula guztiz eskura tu t ako a , oster tz orokorra osatze n du, zeinari dagozkion eraket a diskurtsibo e n deskribap e n a , positibota s u n e n azterket a , enuntziazio -arloaren kokape n a . Hitzen eskubide ak –bat ez datorren a filologoen ar ekin–, beraz, baimen tz e n du ikerket a hauei guztiei arkeologia izena emat e a . Hitz honek ez du bultzatz en inolako hasierar e n bilakuntz ar a ; ez du azterket a ahaidetz e n inolako indusket a r ekin edo inolako zundak e t a geologikorekin. Deskribap e n baten gai orokorra izendatz e n du, dagoe n e ko esan denari galdeka tz e n diona bere existen tziare n mailan: bere baitan gauz atz e n den enuntziazio -funtzioan, berak parteka tz e n duen eraket a diskurtsiboar e n e a n , berari dagokion artxibo -sistem a orokorrare n e a n . Arkeologiak diskurtsoak deskribatz e n ditu artxiboar e n ingurun e a n emat e n diren jardute bereziak bezala.

IV.DESKRIBAPEN

ARKEOLOGIKOA

I.Ideien arkeologia eta historia

Orain ikuspun tu a alderan tzika daiteke; erreka n behera joan gaitezke atzera , eta behin eraket a diskurtsiboe n eta enuntzia tu e n erem u a zeharka tu t a , behin zirriborratu a euren teoria orokorra, eurak erabiltzeko ahalezko erem u e t a r a zuzen dezake gu gure burua. Begira dezake gu pittin bat zer erabilpen atera dezake gu n azterket a honet a t ik, beharb a d a modu handiki sam ar bate a n «arkeologia » deitu dudan a . Bestalde , beharrezkoa da horrela deitze a: izan ere, bene t a n esat eko gauzak oraingoz nahikoa kezkagarriak dira. Arazo sinple sam ar bate tik abiatu nintzen: diskurtso ar e n batasu n handien arab er ako etendur ak , baina ez obren, egileen , liburuen edo gaien araber ako ak. Eta hara non eurak finkatzeko asmo hutsar ekin, harira ekarri behar izan ditudan zenbait adigai (eraket a diskurtsiboak, positibota s u n a , artxiboa), erem u bat definitu dut (enuntziatu ak, enuntziazio -arloa, diskurtso -jardute ak), metodo baten berezitas u n a sorraraz t e n ahalegind u naiz, izango ez dena ez formalizatz ailea , ez interpre t a tz aile a; laburbilduz, gogora ekarri dut apara tu oso bat, bere astunt a s u n a eta, zalantz arik gabe, bere makineria bitxia traba g ar riak izango direlarik. Bi edo hiru arrazoi direla -eta: badira nahikoa metodo hizkuntza deskribatz eko eta aztertz eko gai direnak, best e bat gainera t u nahi izatea handikeria tz a t jo beharra egon ez dadin. Eta, best ald e , susm a g a r riak egiten zitzaizkidan «liburua » edo «obrare n » moduko diskurtso ar e n batasu n ak, izan ere, supos a tz e n nuen ez zirela emat e n zuten haina bereh al ako ak eta nabar m e n a k : arrazoizkoa al da eurei kontrajar tz e a halako ahalegin handiarekin ezarri diren batasu n a k, halako kontuarekin, eta hain hast a p e n ilunekin, ehunka orrialde behar izan duten ak argitzeko? Eta tresna hauek guztiek azken e a n muga tz e n duten a , euren identita t e a zehazt e n duten «diskurtso » ospet su horiek, nire abiapu n tu enpirikoa izan diren irudien berdinak al dira («psikiatria», «ekono mi a politikoa» edo «historia natural a» deituak), hau da, mordo xelebre hau puntua n jartzeko aitzakia modura erabili dituda n irudien berdinak? Behar- beharrezkoa da orain definitzen ahalegind u naizen adigaien eraginkort a s u n deskriptiboa neurtz e a . Jakin behar dut ea makina dabilen, eta zer ekoitz dezake e n . Zer eskain dezake, beraz, «arkeologia» honek best e deskribap e n batzuek ema n ezingo luketen a? Zein da halako astun a den eginbe h ar baten saria?

Eta bereh al a lehen susmo bat datorkit. Eremu berri bat aurkituko banu bezala egin dut itxura, eta, bere inbent arioa egiteko, neurket a eta errefere n tzia berriak beharko banitu bezala. Baina berez ez al naiz egon aspalditik «ideien historiaren » izenarekin ondo ezagun a den espazioan? Ez al dut berari buruz hitz egin inplizituki, baita bi edo hiru bider horret a t ik urruntz en ahalegind u naizen e a n ere? Benet a n saiatu izan banintz begirad a ez urruntze n , ez al nuen bere baitan aurkituko honezkero gerta tu a , honezkero aztertu t a , bilatzen nihardu e n guztia? Azken bate a n , ideien historialari bat best erik ez naiz. Baina herab e a batzue n tz a t , handius t e a best e e n t z a t . Bere diziplina goitik hasi eta beher aino eraberri tu nahi izan duen historialaria; nahikoa antzeko zenbai t deskribap e n e k erdiet si duten zorroztasu n a eman gura izan diona; baina

azterket a -mota zahar hau aldatz eko ezindurik, zientifikotasu n a r e n atalas e a gainditzera eram a t e ko ezindurik (bai horrelako meta m orfosia guztiz ezinezkoa delako, bai ez duelako izan eraldake t a hau gauz atz eko indarra), adieraz t e n duen a , irudipen huts baten modura , beti egin duela eta egin nahi izan duela best e zerbait . Laino berri oso hau paisaia berea n iraun dugula ezkuta tz eko, agortzer aino landut ako lur -sail zahar bati lotuta. Ez nuke lasai egoteko eskubiderik izango «ideien historiatik» banan tz e n ez naizen artea n , erakus t e n ez duda n artea n zertan bereizten den azterket a arkeologikoa «ideien historiaren » deskribap e n e t a t ik.

Ez da erraza ideien historiaren moduko diziplina bat ezaug arri tze a : seguru a ez den objektua , gaizki marraz tu t ako mugak, alde bate tik eta best e t ik mailega t u t ako metodo ak, zuzenik eta finkotasu nik gabeko bidea . Badirudi bi eginkizun aitortu ahal zaizkiola. Alde bate tik oharren eta ertzen historia konta tz en du. Ez zientzien historia, baizik eta ezagu p e n inperfektu e n a , gaizki oinarritut ako e n a , sekula lortu ez duten ak bizitza temati bate a n barren a zientifikotasu n ar e n forma (alkimiaren historia kimikaren a baino gehiago, arimad u n espirituen a edo frenologiare n historia fisiologiare n a baino gehiago, gai atomistikoen historia eta ez fisikaren a). Gerizpeko filosofia horien historia. Literaturari, arteari, zientziei, zuzenbid e ari, moralari eta baita gizakiaren egun eroko bizitzari ere eraso tz e n diona. Mende e t ako gaien historia, sekula siste m a zorrotz eta banakako bate a n zertzen ez diren gaiak, baizik eta filosofatze n ez duten e n berezko filosofia eratu duten ak. Ez literaturar e n historia, baizik eta alboko zurrum urru ar e n a , egun eroko idazket ar e n a , hain arin iraungitzen dena , ezen obraren estatu s a ez duen sekula berega n a t z e n edo bereh al a galtzen duen; azpilitera ture n azterket a , alman ak a e n a , aldizkari eta egunk arien a , arrakas t a iheskorren a , egile aitorrezinen a . Horrela definituta –baina bereh al a ikusten da zer zaila den bere muga zehatz ak finkatze a– ideien historiak kontua n du gizakien artea n anonimoki mugitzen den pents a m e n d u amarru t s u osoa, errepre s e n t a z io -joko osoa; berak monu m e n t u diskurtsibo galant e n zirrituan eurak oinarritut a daud e n zoru xehag a rria agerraraz t e n du. Flotatzen duten hizkuntze n diziplina da, eratu gabeko lanen a , lotu gabeko gaien a . Iritzien azterket a jakiteare n a baino gehiago, hutse gi t e e n a egiaren a baino, ez pents a tz eko modu e n a , baizik eta pentsa m old e e n moten a .

Baina, best alde , ideien historiak dago e n e k o existitzen diren diziplinak zeharka tz eko lana hartzen du, eurak jorratzeko a eta berriz interpre t a tz eko a . Berak orduan osatz en du, erem u marjinal bat baino gehiago, azter tz eko estilo bat, perspektib a n jartze bat. Zientzien, literatur e n eta filosofien arlo historikoak hartuko ditu gogoan: baina berak deskribatz e n ditu ondoren go formalizazioen oinarri enpiriko eta hausn ar t u gabeko modura balio izan duten ezagup e n a k ; diskurtso a transkribatz e n duen bereh al ako esperien tzia berraurkitzen ahalegin tz en da; jasotako edo eskura tu t ako errepres e n t a z io e t a t ik abiatu t a sistem ei eta obrei jaiotza ema n go dien genesi ari jarraitzen dio. Berak erakus t e n du, best alde , nola dese gi t en diren pittinka -pittinka horrela osatut ako irudi handi horiek: nola banatz e n diren gaiak, nola bilatzen duten euren bizitza bakartu a , nola eurak erabiltze ari uzten zaion edo nola osatze n diren atzera ere modu berri bate a n . Ideien historia, ordua n, hasiere n eta bukaer e n diziplina da, jarraitasu n ilunen eta itzuleren deskribap e n a , garap e n e n birsortze a historiaren forma lineale a n . Baina berak halab er , eta aldi berea n , deskriba dezake , eremu bate tik best er a , aldaket e n eta bitartekarien joko osoa: berak erakus t e n du nola hedatz e n den jakite zientifikoa, nola sorraraz t e n dituen kontzeptu filosofikoak eta literatur lanet a n aldi baterako forma hartzen duen; berak erakus t e n du nola joan daitezke e n zenbait arazo eta adigai, filosofiaren arlotik –eurak formula tu diren arlotik, alegia– diskurtso zientifiko eta politikoet ar a n tz ; harre m a n e a n jartzen ditu lanak erakund e e kin, ohitura edo gizarte jokaerekin, teknikekin, premiekin eta jardut e mutu ekin. Bera saiatzen da diskurtsoa r e n formarik landu e n a k berpizten paisaia zehatz e a n , jaiotzen ikusi dituen handitze eta gara tz e ingurun e a n . Bera orduan bihurtzen da interferen tzien diziplina, obrak ingura tz e n dituzten zirkulu zentrokide e n deskribap e n a , hauek obra horiek azpimarra tz e n dituztelarik, elkarren artea n uztartu eta eurak ez diren guztian txerta tz e n dituztelarik.

Ondo ikusten da nola ideien historiaren bi paper hauek artikulatze n diren bata best e a r e n gaine a n . Bere formarik orokorren e a n esan daiteke ideien historiak eteng a b e –eta bera gauza tz e n den norabide guztiet an– deskribatz e n duela ez -filosofiatik filosofiarako iragait e a , ez -zientifikotasu n e t ik zientziara, ez- literatura tik obrara. Bera da jaiotza gorren azterket a , urrutiko elkarrekikotas u n e n a , itxurazko aldaket e n azpitik tematz e n diren iraupen e n a , ham aika konplizitate itsuez aprobe tx a t z e n diren eraket a geldoak, pittinka -pittinka korapilatz en diren eta bat -bate a n lanaren punta finean konden t s a tz e n diren irudi globalen a . Genesia, jarraita su n a , orohar tz e a : hauek dira ideien historiaren gai handiak, eta honeg a t ik lotzen zaio azterket a historikoare n era jakin bati, gaur tradizionala dena . Baldintza haue t a n ohikoa da historia, bere metodo ak, bere eskakizun ak eta bere ahalbide ak horrela burura tz e n dituen ak –honezkero ideia zimel sam arr a dena– ezin burura dezala bertan beher a uzten dela ideien historiaren moduko diziplina bat; edo, hobeto esand a , kontsidera dezala diskurtso ar e n best e edozein azterket a -mota historiari berari traizioa egitea dela. Hala ere, deskribap e n arkeologikoa ideien historia alde batera uztea da, bere postula tu ei eta prozedur ei uko egitea modu siste m a t iko a n , gizakiek esan duten ari buruz guztiz best e den historia bat egitea . Batzuek ez badut e antze m a t e n eginkizun honet a n euren haurtz aro a r e n historia, negar egiten badut e haurtzaro honeg a t ik, gogora badak ar t e best e garai bateko gerizpe hori, berare n tz a t egina ez dagoe n garai bate a n , honek frogatz en du benet a n euren muturrerainoko fideltasu n a . Baina grina kontserb a tz aile honek nire asmo a indartzen du eta segur t a s u n a emat e n dit egin nahi izan duda n ari buruz.

Azterket a arkeologikoare n eta ideien historiaren artea n lotune ak ugariak dira. Orain ahalegind uko naiz funtsezko ak deritzed a n lau ezberdint as u n zehazt e n: zerikusia dute berritasun a aitortzea r ekin; kontra e s a n e n azterket a r ekin; deskribap e n konpar a tibo ekin; eta, azkenik, transform azioe n kokap e n ekin. Itxarope n a daukat puntu ezberdin haue t a n antze m a n ahal izango direla azterket a arkeologikoar e n berezitas u n a k eta, beharb a d a , neurtu ahal izango dela bere ahalm e n deskribatz ailea. Oraingoz hast ap e n batzuk zehaz tu best erik ez dut egingo.

1. Arkeologiak ez du bilatzen definitzea diskurtsoa n ezkuta tz e n edo agertz en diren pents a m e n d u a k , errepre s e n t a z ioak, irudiak, gaiak, obsesioak; baizik eta diskurtso ak eurak, diskurtso horiek arau ei obeditzen dien jardute ak diren neurrian. Berak ez du diskurtso a jorratzen agiri bat bailitzan, best e zerbaiten zeinu modura , garde n a izan beharko lukeen osagai modur a, zeharka tu beharko litzateke e n a bere zoritxarreko opakut a s u n e a n esen tzialare n sakont as u n a r ekin bat egiteko, bera gordet a dagoe n leku horret a n ; diskurtsoa gogoa n hartzen du bere berezko bolum e n e a n , monu m e n t u gisara. Ez da diziplina interpre t a tz aile a: ez du bilatzen ezkutu a go a n dagoe n «bes t e diskurtso» bat. Uko egiten dio «alegorikoa» izateari.

2. Arkeologiak ez du bilatzen diskurtsoa bere aurreko ar ekin, ingurukoar ekin eta bere ondokoar ekin, aldat s samurre a n , harre m a n e t a n jartzen duen trantsizio jarraitu eta sum a e zina . Ez du begira tz e n zer unet a n bihurtu diren eurak orain direna, oraindik ez zirenetik abiatu t a ; ezta ere zer unet a n galduko duten pittinka -pittinka euren identita t e a , euren irudiaren sendot a s u n a desegin az . Bere arazoa, haatik, diskurtsoa bere berezita su n e a n definitzea da; erakus t e a zer neurrit an ezin zaion murriztu best e edozeini lanea n jartzen dituen arau e n jokoa; arau horiei jarraitzea euren kanpoko muga guztiet a t ik hauek hobeto azpimarr a tz eko. Bera ez doa, aurrera p e n geldo bate a n , iritziaren arlo nahasitik berezita su n er a edo zientziaren behin betiko egonkort a s u n e r a ; bera ez da «doxologia» bat; baizik eta diskurtsoa r e n modalita t e e n azterket a diferentziala.

3. Arkeologia ez dago taxutu t a obrare n irudi subirano ar e n araber a ; berak ez du bilatzen antze m a t e a obra oster tz izenga b e t ik erauzia den unea . Berak ez du aurkitu nahi puntu enigm at iko bat, non indibidualak eta sozialak batak best e a ordezkatz e n duten . Bera ez da ez psikologia, ez soziologia, eta ezta oro har sorket ar e n antropologia ere. Obra ez da arkeologiare n tz a t zatiketa egoki bat, ezta bere testuinguru orokorrea n jarri behar bada ere edo berari eust e n dioten kausalt a s u n e n sarea n jarri behar bada ere. Berak definitzen ditu banako e n obrak zeharka tz e n

dituzten jardute diskurtsiboe n arauak eta motak, noizbehinka euren gaine a n agintzen duelarik eraba t eta mend er a t z e n dituelarik batak ere ihes egin gabe, nahiz eta batzue t a n zati baten gaine a n agintzen duen bakarrik. Arrotza zaio subjektu sortzaileare n maila, obra baten izateko arrazoia eta bere batasu n a r e n hast ap e n a den neurrian.

4. Azkenik, arkeologiak ez du bilatzen atzera harira ekartze a gizakiek pents a t u , nahi, kontua n izan, egiaz ta tu, gogokoa izan ahal izan duten a diskurtso a ahoskat u duten unea n bertan; ez da bere asmo a biltzea korapilo iheslari bat, non egileak eta obrak identit at e a aldatz en duten; non pents a m e n d u a k bere buruaz albait eta gertue n dirauen , berber a r e n forma ez aldatu a n , eta non hizkuntz a ez den oraindik diskurtsoa r e n sakab a n a k e t a espazial eta jarraitua n zabaldu a . Beste hitz batzue t a n esand a , ez da ahalegintz e n errepikatz e n bere identita t e a n bertan bilduz esan dena. Ez da bere asmo a bere burua ezaba tz e a irakurket a baten apalta su n anbiguo a n, zeinak etorraraziko lukeen , bere garden t a s u n e a n , jatorriaren argitasu n urruna , behin -behineko a, ia ezaba t u a . Bera ez da berridazket a bat baino gehiago ezta ezer ezberdina ere: alegia, ez da kanpokota s u n a r e n forma iraunarazia, dagoe n e ko idatzitako ar e n arautu t ako eraldak e t a . Ez da jatorriaren berare n sekretur ako itzulera; diskurtso -objektu baten deskribap e n siste m a t iko a da.

5. II.Orijinala eta erregularra

Oro har ideien historiak diskurtsoa r e n arloa jorratzen du bi balio dituen eremu a bailitzan; bertan kokatu t ako edoz ein osagai ezaug arri daiteke zahar edo berri modura , ezeza gu n a edo errepikatu modur a, tradizional edo original modur a; mota ertaineko edo desbider a t u modura . Bereiz daitezke, beraz, formulazio bi kategoria; alde bate tik, lehen e n g o aldiz agertz en direnak, asko balioztatu t ako ak eta gutxi sam ar direnak, euren antzeko aurrekaririk gabeko ak, best e e n t z a t behin -behineko eredu izango direnak, eta neurri horret a n sorkaritzat jotzea merezi duten ak; eta, best e t ik, euren buruar e n jabe ez direnak, hutsalak, egun eroko ak, masibo ak, dago e n e k o esan dene tik eratortze n direnak, batzuet a n bera errepikatuz hitzez hitz. Multzo bi hauet ako bakoitzari ideien historiak esta tus bat emat e n die; eta ez du biez azterket a bera egiten: lehen e n g o a deskribatz e a n asm ak e t e n , aldake t e n , meta m orfosien , historia konta tz en du atzera ere, berak erakus t e n du nola erauzt e n den egia erroretik, nola iratzartze n den kontzientzia bata best e a r e n ondoko bere amet s e t a t ik, nola jasotzen diren forma berriak, bata best e a r e n ondoren , gaur egun gurea den paisaia emat eko guri; historialariari dagokio aurkitzea eboluzio baten lerro jarraitua , puntu bakartu horieta t ik eta bata best e a r e n ondoko haus tur a haue t a tik abiatuz. Beste multzoak, aitzitik, historia agerrar az t e n du inertzia eta astunt a s u n modur a, iragan ar e n metak e t a geldo modura eta esan d ak o gauz en sedime n t azio isil modura; enuntziatu ak trata tu behar dira mas a modura eta eurak bat egiten dituen ar e n arab er a ; gerta er a singularra diren neurrian neutraliza daitezke; euren garran tzia galtzen dute, baita euren egileare n nortasu n a ere eta agertz e n diren unea eta lekua; haatik, euren hedad ur a neurtu egin behar da: noraino eta noiz arte errepikatz e n diren, zer bidet a tik hedatz e n diren, zer ostertz orokor marraz t e n duten gizakien pents a m e n d u a r e n t z a t , zer muga ezartz en dioten; eta nola baimen tz e n duten garai bat best e e n artetik bereizte a bera ezaugarri tuz: ondore n irudi globalen sail bat deskribatz e n da. Lehen kasuan , ideien historiak pents a m e n d u z ko gerta er e n jarraita su n bat deskribatz e n du; bigarren e a n , ondorioen eteng a b e k o geruzak daud e; lehen e n go kasuan , egien edo formen azalera tz e a birsortzen da; bigarren e a n , ahaztu t ako elkart asu n a k berrez ar tz e n dira, eta diskurtso ak euren erlatibot a s u n e r a itzularaz t e n dira atzera ere.

Egia da bi instan tzia haue n artea n ideien historiak harre m a n a k muga tz e n dituela eteng a b e ; ez da sekula azterket a horieta t ik bata ere ez aurkitzen bere egoer a garbian: berak zaharrare n eta berriaren arteko gatazkak deskribatz e n ditu, erdietsi t akoar e n erresis t e n tzia, oraindik sekula esan ez denare n gaine a n ezartzen duen errepr esio a , bera ezkuta tz eko darabiltzan estaldurak, bera batzue t a n bazter tu t a utzi ahal duen ahanztura ; baina berak deskribatz e n ditu, halaber , etorkizuneko diskurtso ak iluntzen eta, urrune tik, gerta tz e n dituzten baldintzak; berak deskribatz e n du aurkikuntz e n oihartzun a , euren heda p e n a r e n abiadur a eta zabalkund e a , ordezkatz e -prozesu geldoak edo etxeko hizkuntza ikaratze n duten bat -bateko astindu ak; berak deskribatz e n du nola

integra tz e n den berria dago e n e k o egitura tu t ako erdiet si t ako ar e n arloan, berak deskribatz e n du orijinalare n erorket a tradizionalar e n esparrur a , edo, berriro, dagoe n e ko -esan d ako a r e n berrager p e n a , eta jatorrizkoare n egun er ak e t a . Baina gurutz ak e t a honek ez du eragoz t e n zaharrar e n eta berriaren azterket a bipolarrari eust e a beti. Azterket a honek jatorriaren problem a t ika txerta tz e n du berriz historiaren osagai enpirikoan, eta bere une guztiet a n: obra bakoitzea n , liburu bakoitzea n , testurik txikiene a n arazoa da, ordua n, etendur a -puntu a berraurkitze a , ahalik eta zehazt as u n handien ar ekin finkatze a dagoe n e k o -hor dagoe n a r e n sendot a s u n inplizitoari dagokiona, finkatze a , halaber , bereg a n a t u t a ko iritziarekiko fideltasu n agian nahiga b ek o a , halabe h a r diskurtsibo e n lege a, eta sorket ar e n bizitasun a , ezberdin t as u n murriztezinar e n gaineko jauzian. Orijinaltasu n e n deskribap e n honek, nabar m e n a dirudien arren, bi arazo metodologiko oso korapilatsu plant e a tz e n ditu: antzekota s u n a r e n a eta prozesioar e n a . Berak suposa tz e n du, hain zuzen, finka daiteke el a nolabait eko sail handi bakarra, non formulazio bakoitzak data bat hartuko lukeen erreferen tzia kronologiko homoge n e o e n arab er a . Baina apur bat gertua go tik begiratu t a , gerta tz e n al da hau Grimm, bere bokal -mutazioe n legear ekin, Boppen aurreko a den modu berea n eta denborazko lerro berea n (honek Grimm aipatu, beraz baliatu, erabilpen berriak ema n eta doikuntzak ezarri dizkiolarik)? eta Coeudoux eta Anquetil -Duperron ek (grezierare n eta sanskritoare n arteko analogiak egiazt a tz e a n) indoeurop a r hizkuntz en definizioa aurrera t u duten legez eta gram a tika konpar a tz aile ar e n sortzailee n aurreko ak diren bezala? Ez al dira Saussur e n aurrekoak Pierce eta bere semiotika, Arnauld eta Lancelot eta euren zeinuari buruzko azterket a klasikoa, estoikoak eta adierazle ar e n teoria -sail bere a n eta aurrekot a s u n modu berea n? Aurrekotas u n a ez da murriztezina eta lehen a den datu a; berak ezin du jokatu neurri absolutu ar e n paper a , diskurtso oro epaitze a eta orijinalare n eta errepikatz e n denar e n artea n bereizte a baime n d uko duen a . Aurrekarien kokap e n a ez da nahikoa, berez, orden a diskurtsibo bat muga tz eko: haatik, azter tz en den diskurtsoa r e n mend e a n dago, aukera t u t ako mailaren mend e a n , ezarritako eskalaren mend e a n . Diskurtso a egute gi bate a n gararaziz, eta bere osagai bakoitzari data bat ema n az , ez da lortzen aurrekota s u n e n eta orijinaltasu n e n behin betiko hierarkia; hierarkia hau baliozta tz e n ahalegin tz en den diskurtso sistem e n araber ako a izango da beti.

Elkarren ondokoak diren bi formulazio edo gehiagore n antzekot a s u n a ri dagokione a n ere zenbait arazo plant e a tz e n ditu. Zer zentzut a n eta zer irizpideren arab er a baiezta daiteke zera: «hori dagoe n e ko esan d a dago»; «gauz a bera aurkitzen da delako testu honet a n »; «proposizio hau best e horren oso antzeko a da», etab.? Diskurtsoar e n orden a n, zer da identita t e a , partziala edo osoa? Bi enuntziazio guztiz berber ak izateak, zentzu berber e a n erabilitako hitz berber ez eginak izateak, ez du baimen tz e n , jakina denez, eurak erab a t identifikatz e a . Diderot e n g a n eta Lamarcken g a n , edo Benoît de Mailleteng a n eta Darwinen g a n hast a p e n ebolutiboar e n formulazio berber a aurkitzea n , ez da burura tu behar batzue n g a n eta best e e n g a n gerta er a diskurtsibo berberaz ari garenik, denbor a n zehar zenbait bider errepikatuko litzateke e n a . Sakona izanik, identit at e a ez da, hala ere, irizpide bat; eta arrazoi gehiagorekin, oraindik, bera partziala bada , hitzak erabiltzen ez badira beti zentzu berea n , edo nukleo adierazkor bera hitz ezberdin e n bidez atze m a t e n dene a n : zer neurrit an baiezt a daiteke gai organizista bera dela argitara atera tz e n dena Buffonen, Jussieuren eta Cuvieren diskurtso eta hiztegi hain ezberdine n bidez? Eta, aldera n tziz, esan al daiteke antolaer a modu berak zentzu bera duela Dauben to n e n g a n , Blumen b a c h e n g a n eta Geoffroy Saint -Hilaireng a n? Modu orokor bate a n , antzekota s u n bera al da Cuvieren g a n eta Darwinen g a n aurkitzen dena eta Cuvieren g a n eta Linnaeu s e n g a n (edo Aristolese n g a n ) aurkitzen dena? Ez dago formulazioen artea n berezkoa den eta bereh al a ezagu tz e n den antzekot a s u nik: euren analogia bera kokatu t a dagoe n arlo diskurtsiboar e n ondorioa da.

Ez da, beraz, legitimoa jorratzen ari garen testu ei , supitua n , euren orijinalta su n titulua eskatz e a , eta galdegit e a ea noblezia mailarik badut e n , haux e neurtze n baita hem e n arbaso e n faltan. Arazoak zentzua bakarrik izan dezake zehazt as u n osoz definitutako sailetan, muga eta agindup eko gune ak zehaztu diren multzoet a n , nahikoa homoge n e o a k diren arlo diskurtsiboak muga tz e n

dituzten zedarriet a n 6 . Baina dago e n e k o -esand ak o ar e n pilaket a handian testu bat bilatzea geroagoko testu baten antza duen a «aldez aurre tik», historian zehar arakatz e a berriro aurkitzeko aurrekarien eta oihartzun e n jokoa, atzerak a jotzea lehen iturriet ar aino edo berriro jaistea azken arras to e t a r aino, obra bati dagokion e a n bere tradizioei fideltasu n a edo bere murriztezineko singulart a s u n a r e n zatia agerian jartzea , bere orijinaltasu n maila igoaraz t e a edo jaitsaraz t e a , Port -Royaleko gram at ikariek ez dutela ezer ez asm at u esat e a , edo deskubritze a Cuvierek uste baino aurreko gehiago zituela, hauek guztiak fraka motzet a n dabiltzan historialarien dibertsio atseginak, baina berantiarrak, dira.

Deskribap e n arkeologikoak gogoa n dituen jardute diskurtsibo ei uztartu t a egon behar dute jarraitasu n -gerta er ek, ez bada gura hauek modu basa tian eta inozoan finkatze a , hots, meritue n araber a . Bera kokatzen den mailan ez da egokia orijinaltasu n -hutsalkeria kontrakota s u n a : berak ez du inolako balio hierarkiarik ezartz en jatorrizko formulazio baten eta urteak eta mend e a k geroa go zehazt as u n handiagoz edo txikiagoz errepikatuko den esaldiare n artea n; ez du errozko alderik gauz atz e n . Berak bakarrik bilatzen du enuntzia tu e n erregulart a s u n a ezartze a . Erregular t a s u n a ez zaio hem e n kontrajar tz en enuntziatu desbider a tz aile a (ez -ohikoa, profetikoa, berand u tz ailea , jeniala edo patologikoa) ezaug arri tuko lukeen irregulart a s u n a ri iritzi arrunt ar e n ertze t a n edo ohikoago ak diren testue t a n ; berak izendatz e n du bere existen tzia segurt a tz e n duen eta definitzen duen funtzio enuntziatibo a gauz atz e n den baldintzen multzoa, edozein hitzezko jardute e t a r a ko eta edoz ein dela bera (ezohikoa edo hutsala, bakarra bere genero a n edo ham aika bider errepikatu t ako a). Horrela ulertut a irregulart a s u n a k ez du ezaugarri tzen erdiko kokape n jakin bat kurba esta t is tiko baten muge n artea n –berak ezin izango du balio, beraz, maiztasu n edo gertakort a s u n -indize legez; berak agertz eko arlo efektibo bat zehazt e n du. Enuntziatu orok erregular t a s u n bat dara m a berarekin eta ezin da beraz bana n d u . Ez zaio kontrajarri behar enuntziatu baten erregular t a s u n a best e baten irregulart a s u n a ri (gutxiago esperoko zena, singularra go a , berrikuntz e t a n abera t s a g o a izango zena), baizik eta best e enuntzia tu batzuek ezaugarri tzen dituzten enuntziatu ei . Arkeologiak ez dihardu asm ak e t e n bila; eta soraio da baten bat lehen e n g o aldiz egia jakin bate t az seguru egon den uneaz (une zirraragarria, onartze n dut nik hori); berak ez du bilatzen jai giroko goiz horien argitasu n a berrez ar tz e a . Baina honen helburua ez da kontua n hartze a iritziaren fenom e n o ertainak eta mundu guztiak, garai bate a n , errepika zezake e n tonu tristea. Linnaeus e n edo buffone n, Pettyren edo Ricardore n , Pinelen edo Bichat en testu e t a n bilatzen duen a ez da santu fundatz ailee n zerrend a zehaz t e a ; jardut e diskurtsibo baten erregular t a s u n a egun er a t z e a bilatzen du. Jardute hau indarre a n dago, modu berea n , orijinaltasu n gutxien a duten bere ondore n go guztieng a n , edo bere aurreko batzue n g a n ; eta kontua emat e n du ez bakarrik baiezt ap e n orijinalen e n a k (best e inork ames tu ez dituen a aurretik) baizik eta baita eurek hartu eta kopiatu egin dituzten ak euren aurrekoe n g a n dik ere. Aurkikuntza bat, ikuspe gi enuntziatibotik, ez da erregular t a s u n txikiagokoa bera errepikatz e n eta zabaltzen duen testua baino; erregulart a s u n a ez da jardut e txikiagokoa, eraginkort as u n eta ekimen txikiagokoa, hutsalkeria bate a n eraket a bakan bate a n baino. Horrelako deskribap e n bate a n , ezin da onartu izaeren ezberdint as u n a enuntziatu sortzailee n (zerbait berria agerrar az t e n duten ak , argitara tu gabeko informazioa emat e n duten ak eta nolabai t «aktiboak» direnak) eta enuntzia tu imitatzaileen artea n (informazioa jaso eta errepikatz e n duten ak , nolab ai t esa t e a g a t ik «pasiboak» diraut e n a k). Enuntziatu e n arloa ez da hondar tz a geldoen multzo bat, une emankorrek etet e n duten a ; burutik burura aktiboa den erem u a da.

Enuntziazio -erregulart a s u n e n azterket a hau norabide askota n zabaltzen da, eta hau egun e n bate a n , agian, arakatu beharko da.

1. Erregular t a s u n era batek ezaugarri tuko du, hortaz, enuntzia tu -multzo bat, eta ez da beharrezko a izango, ezta ahalezko a ere, bereizte a berria izango denare n eta izango ez denar e n artea n . Baina erregular t a s u n hauek –itzuliko gara gero hona– ez dira emat e n behin eta betiko; ez da erregulart a s u n bera aurkitzen Tournefort en g a n eta Darwineng a n , edo Lancelot en g a n eta

Saussur e n g a n , Pettyren g a n eta Kaynes e n g a n . Badira, beraz, arlo homog e n e o a k eta enuntziazio -erregular t a s u n a k (eurek eraket a diskurtsibo bat ezaug arri tzen dute), baina arlo hauek bereizten dira elkarren artea n . Alabaina , ez da beharrezkoa enuntziazio -erregulart a s u n e n arlo berri bater a iragait e ar ekin bater a horien pareko aldaket ak emat e a diskurtso ar e n best e maila guztiet a n . Aurki daitezke hitzezko jardute ak, berberak direnak gram at ikare n ikuspe gi tik (hiztegiare n e t ik, sintaxiaren e t ik, eta modu orokorre a n hizkuntzare n e t ik); berberak direnak, era berea n , logikaren ikuspe gi tik (proposizio -egiturare n ikuspegi tik, edo bera kokatut a dagoe n dedukzio -siste m ar e n e t ik); baina ezberdinak direnak enuntziazio legez. Horrela, salneurrien eta zirkulazioan dagoe n mone t a masar e n arteko harre m a n a r e n formulazioa hitz berekin gauza daiteke –edo hitz sinonimo ekin– eta arrazoiket a berarekin lor daiteke; enuntziatiboki ez da berber a Gresha m edo Lockeren g a n eta XIX. Mendeko marginaliste n g a n ; bera ez dago lotuta han eta hem e n objektuak eta kontzep tu ak eratz eko sistem a berarekin. Bereizi behar da, beraz, hizkuntz a analogiare n (edo itzulgarrit as u n ar e n ), berber a t a s u n logikoare n (edo baliokidet a s u n a r e n ) eta enuntziazio -homog e n e o t a s u n a r e n artea n . Homoge n e o-tasun haue t az , eta hauet az bakarrik, ardura tz e n da arkeologia. Berak, hortaz, agertz en ikus dezake jardute diskurtsibo berri bat hizkuntzaz analogo ak edo logikoki baliokide ak diraut e n formulazioen artea n (esaldi -atribuzio eta aditz -kopula teoria zaharra berrartze a n , Port -Royaleko gram a tikariek enuntziazio -erregulart a s u n bat ireki dute, arkeologiak bere espezifikotasu n a deskribatu behar duelarik). Alderantziz, berak hiztegi ezberdint as u n a k alde bater a utz ditzake, arlo sem a n t ikoen edo antola er a deduktibo ezberdine n gainetik pasa daiteke , bera gauz a bada errekonozitzeko han eta hem e n, eta heterog e n e o t a s u n hori eta guzti, nolabai t eko erregulart a s u n diskurtsibo bat (ikuspunt u honet a t ik, ekintzazko hizkuntz ar e n teoria, hizkuntz en jatorriei buruzko ikerket a, jatorrizko sustraien ezarp e n a , XVIII. mend e a n aurkitzen diren erara, ez dira «berriak» Lancelot ek egindako azterket ekiko).

Ikusten dugu marraz t e n direla horrela zenbai t lotura -hauske t a eta artikulazio. Ezin da gehiago esan aurkikuntz a batek, hast a p e n orokor baten formulazioak, edo egitas m o baten definizioak hasiera emat e n dionik, era masibo bate a n gainer a, diskurtso ar e n historiaren aro berri bati. Ez da gehiago bilatu behar eraba t ek o jatorria edo iraultza osoa emat e n den puntua , nondik dena antolatz en den, nondik dena ahalezkoa eta beharrezko a bihurtzen den, nondik dena deus ez t a tz e n den atzera ekiteko. Mota eta maila ezberdine t ako gerta er ez ardura tz e n gara, bilbe historiko ezberdine t a n harturikoak; ezartz en den enuntziazio -homog e n e o t a s u n batek ez dakar berarekin inondik ere, aurrera n tz e a n eta ham arka d e t a r ak o edo mend e e t a r ak o , gizakiek gauza bera esan eta pentsa t uko dutela; ez dakar berarekin, ezta ere, zenbait hast a p e n e n definizioa –esplizitua edo ez– gainer ako guztiak horieta t ik eratorriko lirateke el arik ondorio modur a. Enuntziazio -homoge n e o t a s u n a k (eta heteroge n e o t a s u n a k) hizkuntz a jarraita su n e kin (eta aldaket ekin) gurutz a tz e n dira, baita identit at e (eta ezberdint a s u n) logikoekin ere, batzuek eta best e ek pauso bere a n joan beharra izan gabe , batak best e a r e n gaine a n agindu gabe . Hala ere, egon behar dute euren artea n harre m a n batzuk eta elkarren mend eko t a s u n batzuk, eta haue n esparru a inbenta ria tu beharko da.

2. Ikerket ar ako best e norabide bat; enuntziazio -erregular t a s u n e n barruko hierarkiak. Ikusi da enuntziatu guztiek erregulart a s u n e n batekin dutela zerikusia –ondorioz bata ere ezingo da kontsidera t u sorket a huts bezala, edo jeinuar e n desord e n a zoragarri gisara–. Baina ikusi dugu, halaber , enuntzia tu bakarra ere ezingo dela ez- aktibotza t jo, ez dela joko lehen enuntzia tu baten ia irreala den kalko edo gerizpetz a t . Enuntziazio -arlo osoa aldi bere a n erregularra da eta erne dago: ez du loak hartzen; enuntziaturik xume e n a k –neurtue n a k edo hutsalen ak– lanea n jartzen ditu bere objektua , bere modalit at e a , erabiltzen dituen kontzeptu ak eta berak partek a tz e n duen estra t e gi a eratzeko darabiltzan arau -joko guztiak. Arauok ez dira sekula emat e n formulazio bate a n , formulazioak zeharkatz e n dituzte eta koexisten tzia -espazio bat osatz en dute eurentz a t ; ezin da, beraz, aurkitu eurak artikulatuko lituzkeen enuntzia tu singularra. Hala ere,

enuntziatu -multzo batzuek arau hauek erabiltzen dituzte euren formarik orokorren e a n eta eurak aplikatzeko erarik zabalen e a n ; euret a t ik ekinda ikus daiteke nola era daitezke e n best e objektu batzuk, best e kontzeptu batzuk, best e enuntziazio -modalita t e batzuk, edo best e aukerak e t a estra t e giko batzuk (aplikazio -erem u zehatz a goko ak) orokortas u n txikiagoko arau e t a n oinarritut a . Horrela enuntziazio -deribazio zuhaitz bat deskriba daiteke: bere oinarrian, eraket a -arauak euren heda d ur a zabalen e a n lanea n jartzen dituzten enuntzia tu ak; gailurrea n , zenbai t adarka d ur a r e n ostea n , erregular t a s u n bera, modu finagoa n artikulatu a , hobeto zedarritua eta kokatu a bere heda d ur a n , lanea n jartzen duten enuntziatu ak.

Arkeologiak horrela diskurtso baten deribazio -zuhaitza osa dezake –eta hau da bere gai nagusien e t ak o–. Esaterako, historia natural ar e n a . Berak sustraiare n aldea n jarriko ditu, enuntziatu nagusien modur a, egitura beha g a rrien eta ahalezko objektue n arloaren definizioari dagozkionak, balia daitezke e n deskribap e n -erak eta haut e m a t e -kodeak agintzen dituzten ak, ezaugarri tze -aukerarik orokorren ak agerraraz t e n dituzten ak eraiki beharreko kontzeptu e n esparru bat irekiz horrela, azkenik, haut ak e t a estra t e giko bat osatuz euren ondoko aukera kopuru handiago bati lekua egiten dieten ak . Eta adarren muturre a n , edo gutxien ez sasiart e oso baten zeharka tz e a n , berraurkituko ditu «aurkikuntz ak» (fosilen sailak, esa t e r ako), eraldake t a kontzeptu al ak, (esat er ako , genero ar e n definizio berria), adigai ezezagu n e n azalera tz e a (esa t er ako, ugaztun e n a edo organis mo a r e n a ) , tekniken hobekun tz ak (bildum e n antolaer a -hast ap e n a k , sailkatzeko eta nome nkla tur a -metodo a). Enuntziatu nagusie t a n oinarritut ako deribazio hau ezin da naha s tu axiomet a n oinarritut ako dedukzio batekin; bera ezin da berdindu ideia orokor baten erneke t a r ekin, ezta filosofia muin baten a r ekin ere, zeinare n esan a hiak hedat uko diren poliki -poliki esperien tziet a n eta kontzep tu alizazio zehatz e t a n ; azkenik ez da hartu behar gene si psikologikotza t , aurkikuntz a bate a n oinarritut ako a, pittinka--pittinka bere ondorioak garatuko eta bere aukerak irekiko dituen a . Bere jarduer a guztiez bereizten da eta bere autono mi a n deskribatu behar da. Horrela historia natural ar e n deribazio arkeologikoak deskriba daitezke frogaezinak diren axiomet a t ik edo bere oinarrizko gaiet a t ik (esa t er ako, naturar e n jarraitasu n a) ekin gabe, eta abiapun t u tz a t eta hari nagusitz a t hartu gabe lehen aurkikuntz ak edo lehen hurbilketak (Tournefort e n ak Linnaeus e n e n aurretik, Jonston e n ak Tournefort en e n aurretik). Arkeologia orden a ez da ez sistem a t ikot as u n e n orden a, ezta jarraipen kronologikoen a ere.

Baina ikus daiteke ahalezko galder e n esparru oso bat zabaltzen dela. Izan ere, orden a ezberdinok espezifikoak izan eta bakoitzak bere autono mi a duten arren, elkarren artea n harre m a n a k eta mend e t a s u n a k izan behar dituzte. Eraket a diskurtsibo batzuei dagokien e a n , orden a arkeologikoa ez da beharb a d a orden a sistem a t iko az oso ezberdina izango, best e batzue t a n berak, beharb a d a , jarraitasu n kronologikoen haria jarraitzen duen legez. Paralelismo hauek (best e leku batzue t a n aurkitzen diren distortsioen kontra) aztertu ak izatea merezi dute. Garrantzizkoa da, edozein modut a n , ez nahas t e a orden a ezberdin horiek, ez bilatze a hasierako «aurkikuntz a » bate a n edo formulazio baten orijinaltasu n e a n dena ondoriozta tu eta atera tz eko hast ap e n a ; ez bilatze a lehen hast a p e n orokor bate a n enuntziazio -erregulart a s u n e n edo banako e n asm ak e t e n legea; ez eskatz e a deribazio arkeologikoari denbor ar e n orden a erreproduzitu dezala edo eske m a deduktibo bat azalaraz dezala.

Ezer ez litzateke faltsua go a izango eraket a diskurtsiboe n azterket a n aldizkatze totalitario baten ahalegina ikuste a baino: mom e nt u bate tik aurrera eta aldi bater ako, mundu guztiak pents a t uko luke modu berea n , azaleko ezberdin t a s u n a k izan arren, gauz a bera esan go luke, hiztegi polimorfo baten bidez, eta diskurtso handi baten moduko bat sortuko luke, zentzu guztiet a n zeharka tu ahal izango litzateke e n a berdin berdin. Haatik, arkeologiak deskribatz e n du enuntziazio -homog e n e o t a s u n maila bat, bere denbor azko ebakidura duen a eta biltzen ez dituen a berarekin hizkuntza n aurki daitezke e n identit at e eta ezberdin t a s u n gainerako forma guztiak; eta

maila honet a n , berak ezartzen du orden a bat, hierarkiak, ernetz e bat, zeintzuek bazter tz e n duten sinkronia masibo bat, amorfo bat, behin eta betiko ema nikoa globalki. «Garai» deritzen batasu n naha si horiet an berak sorraraz t e n ditu, euren espezifikotas u n a r ekin, garai enuntzia tiboak, zeintzuk artikulatz en diren, baina eurekin naha s tu gabe, kontzeptu e n denbora r e n gaine a n , aro teorikoen gaine a n , formalizatz e estadioe n gaine a n eta hizkuntza eboluzioare n etap e n gaine a n .

III.Kontraes a n a k

Ideien historiak kohere n tzia kreditua ema n ohi dio berak aztertz en duen diskurtso ari. Egiaztatuko al ditu berak irregulart a s u n e n bat hitzen erabileran , batera ezin ak diren zenbait proposizio, elkarri egokitzen ez zaizkion esan a hi ak, batera sistem a t iza tu ezin diren kontzept u a k? Kasu horret a n , maila sakona go edo azaleko a go bate a n , kohesio -hast ap e n bat bilatu beharra dauka, diskurtso a antola tz eko eta berari itzultzeko ezkutuko batasu n a . Koheren tzia -lege hau arau heuristikoa da, prozedur azko eginbe h ar r a , ikerket ar e n ia behar morala: hots, ez biderkatz e a alferrik kontrae s a n a k ; ez harrap a t u a geratz e a ezberdint as u n txikietan ; ez emat e a pisu gehiegi aldaket ei , damu ei , iragan er a itzultzeari, polemikei; ez supos a tz e a gizakien diskurtsoa bere barruan beti eta beti dago el a azpitik janda, kontrae s a n a g a t ik, euren nahien g a t ik, jaso dituzten eraginen g a t ik edo bizi diren baldintzen g a t ik; eta, aitzitik, onartz e a , hitz egiten badute eta elkarrizket an badihard u t e euren artea n , kontrae s a n horiek gainditzeko dela eta aurkitzeko zer puntutik aurrera izan daitezke e n mend er a t u a k . Baina koheren tzia hauxe bera bada , baita ere, ikerket ar e n emai tza: berak definitzen ditu azterket a burutze n duten azken batas u n a k; berak aurkitzen du testu baten barruko antolaer a , banako baten obraren garap e n era, edo diskurtso ezberdin e n topaleku a. Bera berregit eko supos a t u egin behar da bera, eta ez da segur t as u nik egongo aurkitua izan denaz, ez bazaio jarraitzen nahikoa urrun eta nahikoa denbora . Bera optimu m bat bezala agertz en da: irtenbide a eman zaien albait eta kontra e s a n kopuru handien a albait eta baliabide bakun e n e kin.

Alabaina, lanea n jartzen diren baliabide ak oso ugariak dira eta, horrex e g a t ik, aurki daitezke e n koheren tziak oso ezberdinak izan daitezke. Proposizioen egia eta batzen dituzten harre m a n a k aztertu t a ez -kontra e s a n logikoen arlo bat defini daiteke: sistem a t ikot as u n bat aurkituko da ordua n; esaldien gorputz ikusgarri bate t ik igoko da arkitektura huts ideal bater a, zeina gram at ikare n anbiguot a s u n a k, hitzen gainkarga adierazleak ezkuta tu egin duten bere itzulpen a egin duten neurri berea n . Baina guztiz kontra, analogien eta sinboloen hariari jarraituz, aurki daiteke gai -multzo bat, diskurtsiboa baino gehiago irudizkoa dena , arrazional a baino gehiago afektiboa , nahitik gertu a go kontzep tu tik baino; bere indarrak adore a emat e n die irudirik kontrajarrien ei , baina eurak bereh al a nahas t uko ditu geldiro eralda daiteke e n batas u n bate a n; horrela aurkitzen dena jarraitasu n plastiko bat da, zenbait irudi eta metafora ezberdin. Tematikoak

edo siste m a t iko ak, kohere n tziok esplizituak izan daitezke ala ez: errepre s e n t a z ioe n mailan bila daitezke, hauek subjektu hiztunar e n baitan kontzient e ak izango lirateke el arik baina bere diskurtso ak –zirkunst a n tziak direla -eta edo bere hizkuntzare n formari lotuta legoke e n ezgait a s u n bateg a t ik– huts egin du eurak adieraz t eko ordua n; bila daiteke, halaber , egilea muga t u duten egiture t a n (egileak eraikitako egiture t a n baino gehiago), eta muga horiek ezarriko lizkioket e, bera kontura tu gabe, postulatu ak , eragiket a -eske m a k, hizkuntza -arauak, baiez ta p e n e n eta oinarrizko sines m e n e n multzo bat, irudi -motak, edo fantas m a r e n logika oso bat. Azkenik, gizaba n ak o baten mailan ezarrit ako kohere n tzia izan daiteke gaia –bere biografia, bere diskurtso ar e n zirkuns t a n tzia bereziak– baina ezar daitezke, era berea n , erreferen tzia zabalago e n araber a , eta ema n ahal zaizkie garai baten dimen t sio kolektiboak eta diakronikoak, kontzien tzia era orokor baten ak , gizarte -mota baten ak , tradizio -multzo baten ak , kultura oso bat batera tz e n duen irudime n ezko paisaia baten a . Forma hauen guztien pean, horrela aurkitut ako kohere n tziak beti paper bera jokatzen du: hots, bereh al a ikusgai diren kontra e s a n a k azaleko isla direla erakus t e a , best erik ez; eta erakus t e a beharrezko a dela argitasu n sakab a n a t u e n joko hau foku bakar batera murrizte a . Kontrae s a n a , osten tz e n den edo ostend u a den batasu n baten irudipen a da: berak kontzient e a r e n eta inkontzien t e a r e n , pentsa m e n d u a r e n eta testua r e n , idealtas u n a r e n eta adieraz p e n a r e n gorputz kontinge n t e a r e n arteko desdoitze a n du lekua, best e inon ez. Edozein modut a n azterket ak kontra e s a n a ezab a t u behar du, ahal den neurrian.

Lan honen amaiera n hond ar -kontrae s a n a k geratz e n dira –akzident e ak , akatsak, hutse gi t e ak–, edo, haatik, oinarrizko kontra e s a n a sortzen da, azterket a osoak isil-isilean eta berare n gogoz kontra eram a n izan balu bezala bertara : batera e zinak diren postulatu ak jokoan jartzea, sistem a r e n jatorrian bertan, adiskidetu ezin diren eragine n gurutzake t a , nahiare n lehen difrakzioa, gizarte bat bere buruari kontrajar tz e n dion gatazka politikoa eta ekono mikoa, hau dena , deus ez t a t u behar diren best e horrenb e s t e azaleko osagai bezala agertu beharre a n , hast ap e n antola tz aile modura agertz en da, lege fundatz aile eta sekre tu modura , kontra e s a n txiki guztien kontu emat e n duen a eta eurei oinarri sendo a emat e n diena: laburbilduz, best e kontrajar tz e guztien eredu a . Era horret ako kontra e s a n a k (diskurtso ar e n itxura edo akzident e izatetik urrun, heda tu t ako bere egia askatz eko gainditu behar dena izatetik urrun) bere existen tziare n legea bera osatz en du: horrelako kontra e s a n bate tik sortzen da diskurtso a , aldi berea n kontrae s a n a gainditzeko eta itzultzeko hast en da diskurtsoa hitz egiten; kontrae s a n a ri ihes egiteko jarraitzen du diskurtso ak eteng a b e eta hast e n da behin eta berriz, nahiz eta kontrae s a n honen bidez jaiotzen den bera gelditu gabe; bera aldatz e n da, eraldatz e n da, bere buruari, bere jarraitasu n a ri ihes egiten dio, beti kontra e s a n a r e n azpian dagoel ako eta sekula ezin duelako bera guztiz saihes tu. Kontraes a n a k , ordua n, diskurtsoa r e n harian dihardu , bere historikotas u n a r e n hast ap e n a k bezala.

Ideien historiak, beraz, kontra e s a n a r e n bi maila ezagutz e n ditu: itxuren a , diskurtsoa r e n batasu n sakon e a n ; eta oinarrien a , diskurtsoa ri berari lekua egiten diona. Kontraes a n a r e n lehen mailari dagokione a n , diskurtso a irudi ideiala da erauzi behar dena euren prese n tzia akzident al e t ik, euren gorputz ikusgarriegi tik. Bigarren mailari dagokion ez , diskurtso a kontrae s a n e k har dezaket e n irudi enpirikoa da, bere itxurazko kohesioa suntsi tu behar delarik euren oldartze a n eta euren indarkerian. Diskurtsoa kontrae s a n bate tik best er ako bidea da: lekua egiten badie ikus daitezke e n kontra e s a n ei , ezkuta tz e n duen ari obeditzen diolako da. Diskurtsoa aztertze a kontra e s a n a k desag e rr a r az t e a eta berriro agerraraz t e a da; kontrae s a n e k diskurtsoa n jokatzen duten jokoa erakus t e a ; nola adieraz ditzake e n aldarrikatz e a , gorputz a emat e a eurei, edo itxura iheskor bat emat e a .

Azterket a arkeologikorako kontra e s a n a k ez dira ez gainditu beharreko itxurak, ez erauzi beharreko hast a p e n sekretu ak. Berez deskribatu behar diren objektu ak dira, bilatu gabe zer ikuspuntu tik aiena daitezke e n edo zer mailata n erradikalizatze n diren eta efektu izatetik kausa

bihurtzen diren. Dema gu n adibide sinple bat, hem e n zenbai t aldiz aipaturikoa: Linnae us e n hast ap e n fixista kontra e s a n a izan da, ez bakarrik Peloriaren aurkikuntz a g a t ik, bakarrik aplikazio modu ak aldatu dituen a , baizik eta, baita ere, zenbai t baiezt ap e n «eboluzionis t en g a t ik», Buffonen g a n , Diderote n g a n , Bordeur e n g a n , Mailleten g a n eta best e zenbait e n g a n aurki daitezke e n a k . Azterket a arkeologikoa ez datza erakus t e a n aurkakot as u n honen azpitik, eta funtsezko a go maila bate a n , mundu guztiak onartz en dituela oinarrizko tesi batzuk (naturar e n jarraitasu n a eta bere bete t a s u n a , duela gutxiko formen eta klimaren arteko harre m a n a , ez -bizidun e tik biziduner ako iragaite ia suma ezin a); bera ez datza erakus t e a n horrelako kontrakot as u n batek islatzen duela gatazka orokorrago bat, historia natural ar e n esparru berezian, XVIII. mend eko jakite eta pentsa m e n d u osoaz parte hartzen duen gatazka (sorket a orden a t u baten gaiaren eta natura oparo baten gaiaren artea n behin eta betiko eskura tu t ako a , murriztezineko sekre turik gabe heda tu a lehen a, bigarren a , berriz, botere enigm at ikodu n a , historian soseguz heda tz e n dena eta orden a espazial guztiak ikaratze n dituen a denbor ar e n bultzad a handiare n araber a) . Arkeologia saiatze n da erakus t e n nola baiezta p e n biek, fixistak eta «eboluzionist ak», badut e n batera tz e n dituen leku bat espeziee n eta genero e n deskribap e n jakin bate a n: deskribap e n honek organo e n egitura hartzen du gaitza t (hau da, euren forma, euren handit asu n a , euren kopuru a eta euren kokape n a espazioa n); eta berak muga dezake bi erat ar a (organis mo a r e n osotasu n e a n , edo osagai batzue t a n , muga tu a k bai euren garrantzia kontua n izanda edo euren erosot a s u n taxono mikoa kontuan izanda); bigarren kasuan taula erregular bat agerrar az t e n da, definitutako hainbat kasuz hornitua, eta nolabai t litekeen edozein sorket ar e n egitara u a osatze n duen a (horrela espezie e n eta genero e n orden ak e t a betiko finkatu a geratz e n da, oraingo a dela, etorkizuneko a dela edo honezkero desa g e r t u t a ko a dela); eta lehen e n g o kasua n , berriz, agerraraz t e n dira ahaidet a s u n taldeak, zehaztu g a b e a k eta irekiak, bata best e a r e n g a n dik bana n d u a k , forma berriak onartuko dituzten ak, kopuruz mugarik gabe , berdin izango delarik zenba t e r aino daud e n aurrez existitzen diren formet a tik gertu. Bi tesien arteko kontra e s a n a ez da ebazt e n objektu esparru jakin bate tik aterar aziz, edo objektu horien muga p e n e t a t ik eta euren zatikete t a t ik ateraraziz; ez da aurkitzen adiskidetz e -puntu a . Baina ez da bera transferi tzen , ezta ere, oinarrizkoago maila batera ; bera kokatut a dagoe n lekua definitzen da; alterna tiba txerta tz e n den gune a agerrar az t e n da; diberge n tzia eta bi diskurtso ak elkarren ondoa n ipintzen diren lekua finkatzen da. Egituraren teoria ez da postula tu komun bat, ez da sines m e n e n funtsa orokor bat, Linnaeus e k eta Buffonek parteka tz e n zuten a , ez da baiezt ap e n sendo eta oinarrizkoa, eboluzionismo ar e n eta fixismoare n gatazka atzera botako lukeen a eztab aid a osagarri baten mailara; euren batera ezin t a s u n a r e n hast ap e n a , euren deribazioa eta bater a izatea arautz e n duen lege a. Azterket a arkeologikoak, kontra e s a n a k deskribatu beharreko objektu tz a t hartze a n , ez du bilatzen euren lekuan forma eta gai komun bat aurkitzea, baizik eta euren formar e n eta aldear e n neurria zehazt e n ahalegintz e n da. Ideien historia bati dagokionez , zeinak kontrae s a n a k batu nahiko lituzkeen irudi global baten erdi -gaueko batasu n bate a n edo interpre t a tz eko edo azaltzeko hast ap e n orokor, abst raktu eta uniform e a bihurtu nahiko lituzkee n , arkeologiak desakordio -espazio ezberdinak deskribatz e n ditu.

Berak, hortaz, uko egiten dio kontra e s a n a trata tz e a ri funtzio orokor baten gisara, diskurtso ar e n maila guztiet an eta modu berea n dihardu e n a eta azterket ak erab a t ezab a t u beharko lukeen a edo lehen a eta osatz ailea litzateke e n forma batera bidera tu beharko lukeen a : kontra e s a n a r e n joko handiare n ordez –mila aurpe girekin agertz e n dena , gero ezaba t u a dena eta azkenik berriz ezartzen dena bera burutz en den gatazka nagusia n– berak ipintzen du kontra e s a n -mota ezberdin e n azterket a , eurak kokatu ahal izateko maila ezberdin ak, berak gauz a ditzake e n funtzio ezberdin ak.

Mota ezberdin ak hast eko. Kontrae s a n batzuk aurkitzen dira proposizioen edo asertzioen maila hutse a n , ahalezko ak egin dituen enuntziazio -erregim e n a ri inolako eraginik egin gabe: horrela XVIII. mend e a n fosilen animali izaerare n tesiari kontrajar tz e n zitzaion euren mineral

izaerare n tesi tradizionalago a; bi tesi horieta t ik atera ahal izan diren ondorioak benet a n ugariak dira eta urrun iristen dira; baina erakuts daiteke eraket a diskurtsiboa n bertan jaiotzen direla, enuntziazio -funtzioa gauz atz eko baldintza bere t a n ; kontrae s a n hauek arkeologikoki deriba tu ak dira eta egoera terminal bat osatze n dute. Beste batzuek, haatik, eraket a diskurtsibo baten mugak gainditzen dituzte, eta enuntziazio -baldintza berdinei ez dagozkien tesiak kontrajar tz e n dituzte: honela Linnaeu s e n fixismoari Darwinen eboluzionismo a kontrajar tz en zaio, baina Historia naturalare n eta biologiaren arteko aldea neutralizatze n den neurrian, eta lehen ari , historia naturalari, fixismoa dagokio eta bigarren ari , biologiari, eboluzionismo a . Hauek kontra e s a n estrintseko ak dira, berriro dara m a t e n a k forma diskurtsibo ezberdine n arteko kontrajar tz er a . Deskribap e n arkeologikorako (eta kontua n izan gabe hem e n prozedur ar e n ahalezko joan etorriak), kontrajar tz e honek azterket ar e n terminus a quo delakoa osatze n du, kontra e s a n deribatu ek terminus ad que m delakoa osatz en duen artea n . Bi mutur hauen artea n , deskribap e n arkeologikoak kontrae s a n intrintseko ak dei genitzake e n a k deskribatz e n ditu: eraket a diskurtsiboa n bertan heda tz e n direnak eta, eraket a -siste m ar e n puntu bate a n jaiota, azpi -siste m ak sorraraz t e n dituzten ak: esat er ako , XVIII. mend eko historia naturalare n adibide ari eutsiz, azterket a «meto dikoak» eta azterket a «siste m a t ikoak » kontrajar tz en dituen kontrakota s u n a . Kontrakotas u n a hem e n ez da azken muturreko a: ez dira bi proposizio kontra e s a l e objektu berari buruz, ez dira kontzeptu berare n bi erabilera bater a ezin ak, gehiago dira enuntzia tu ak eratz eko bi modu, batzuk eta best e ak objektu jakin batzue n bidez ezaugarri tzen direnak, subjektibot as u n -posizio batzue n bidez, kontzeptu batzue n eta aukerak e t a estra t e giko batzue n bidez. Hala ere, siste m a hauek ez dira lehen ak: izan ere, erakuts baitait eke zer puntut a n eratortze n diren biak positibot as u n bat eta beretik, historia naturalare n a dena. Hauek kontrakot a s u n intrintseko ak dira, egokiak azterket a arkeologikorako.

Maila ezberdinak ondoren . Kontrae s a n arkeologikoki intrintseko bat ez da egite huts eta bakun bat, nahikoa lukeen a hast a p e n modura agerrarazita edo ondorio modur a azaldut a . Fenom e n o konplexu a da eraket a diskurtsibo ar e n plano ezberdine t a n bana tz e n dena . Horrela, Historia natural sistem a t ikorako eta Historia natural metodikorako, elkarri kontrajarri zaizkionak eten ga b e XVIII. mend e a r e n zati bate a n zehar, ezagu n daiteke: objektue n dese gokitas u n a (kasu bate a n deskribatz e n da landar e a r e n itxura orokorra, best e a n aurretik muga t u t ak o aldagai ak, kasu bate a n landar e a r e n osotas u n a deskribatz e n da, edo gutxien ez bere zatirik garran tzitsu e n a k, best e a n euren komen e n tzia taxono mikoar e n g a t ik ahal iritzira aukera tu t ako zenbai t osagai, batzue t a n kontua n hartzen dira landar e a r e n hazkund e eta heldut a s u n egoera ezberdinak, best e batzue t a n une batera eta ikusgarri t as u n hobezin estadio bater a muga tz e n da); enuntziazio -modalita t e e n diberge n tzia (landar e e n azterket a sistem a t ikoe n kasua n haute m a t e eta hizkuntza kode zorrotza erabiltzen da eskala konst an t e baten arab er a ; deskribap e n metodikorako kodeak nahikoa libreak dira eta kokape n er a ko eskalek oszila dezaket e); kontzeptu e n bater a ezin t a s u n a («siste m e t a n » ezaugarri generikoe n kontzept u a seinale arbitrarioa da, nahiz eta ez den nahas g a rri a genero ak izenda tz eko orduan; metodo e t a n kontzept u horrex ek genero ar e n bene t ako definizioa estali behar du); azkenik aukera teorikoen bazterket a (taxono mia sistem a t ikoak «fixismo a » ahalezkoa egiten du –baita bera zuzentz e n badu ere denbor ar e n baitako eten ga b e k o sorket ar e n ideiak, zeinak taulen osagai ak pittinka -pittinka gararaz t e n dituen, edo baita bera zuzentz e n badu ere honda m e n di naturale n ideiak, zeinak auzotas u n linealen orden a asalda tu duen gure oraingo ikuspegiare n zioz– baina bazter tz e n du transform a zio baten ahalbide a , metodo ak onartze n duen a nahiz eta ez duen bera erab a t biltzen bere baitan).

Funtzioak. Kontrakota s u n era hauek guztiek ez dute paper bera jokatzen jardute diskurtsiboa n: eurak ez dira, modu homoge n e o bate a n , gainditu beharreko oztopoak edo hazkuntz a -hast ap e n a k . Ez da nahikoa, edoz ein modut a n , horieta n bilatzeko ez historia geldotzeko arrazoia ezta bera azkartzeko a ere; denbor a ez da sartzen diskurtso ar e n egiat a s u n e a n eta

idealtas u n e a n kontrakot as u n a r e n forma huts eta orokorretik abiatu t a . Kontrakotas u n hauek, beti ere, mom e nt u funtzional muga tu a k dira. Batzuek asegur a t z e n dute enuntziazio -arloare n garap e n gehigarri bat: eurek irekitzen dituzte argudia tz e , esperien tzia, egiaz ta tz e , inferentzia ugariren sekue n tziak; eurek baime n tz e n dituzte objektu berriak muga tz e a , enuntziazio -modalita t e berriak sorraraz t e n dituzte, kontzep tu berriak definitzen dituzte edo existitzen direne n erabilpen -arloa aldatz e n dute: baina diskurtso ar e n positibot as u n -sistem a n ezer aldatu gabe (horrela izan zen XVIII. mend eko naturalistek izan zituzten eztab aid e t a n mineral ar e n eta bege t al ar e n arteko mugari buruz, bizia eta naturare n eta fosilen jatorrien arteko zedarriei buruz); gehitze -prozesu hauek irekiak iraun dezake t e , edo itxiak aurki daitezke, modu erabakigarrian, eurak errefus a tz e n dituen frogap e n baten bidez edo alboratz e n dituzten aurkikuntz a baten bidez. Beste batzuek arlo diskurtsiboar e n berran tol ak e t a bat bultzatz en dute: eurek plant e a t z e n dute nola itzul daiteke e n enuntziatu -multzo bat best e bate a n , kontuan izanda bata best e a r e n gaine a n artikulatu ahal izango lukeen koheren tzia -puntua eta euren integrazioa espazio orokorrago bate a n (horrela XVIII. mend eko naturaliste n g a n aurkitzen den sistem a -metodo kontrakota s u n a k zenbait saialdi bultzatz en ditu bi mutur horiek deskribap e n forma bakar bate a n berridazt eko, horrela metodo ari sistem a r e n zorroztas u n a eta erregulart a s u n a emat eko, siste m ar e n arbitrariot as u n a metodo ar e n azterket a zorrotzekin bat etorraraz t eko); hauek ez dira objektu berriak, ez kontzept u berriak, ezta enuntziazio -modalita t e berriak ere, zaharrei gehitzen zaizkienak linealki; haatik, best e maila bateko objektuak dira (orokorrago ak edo partikularrago ak) best e egitura bat eta erabilpen best e arlo bat dute, best e mota bateko enuntziatu ak, eta, hala ere, eraket a -arau ak ez dira aldatz e n . Beste kontrakot a s u n batzuek paper kritikoa jokatzen dute: jardun diskurtsiboar e n existen tzia eta «onargarri t a su n a » jokoan jartzen dute; definitzen dute euren eragin ezintasu n ar e n eta euren gibelatz e historikoare n puntu a (horrela historia naturalare n baitan egiten diren deskribap e n a k, elkart asu n organikoen eta aldagai anato miko e n bidez gauza tz e n diren funtzioei buruz, hau da, definitutako existen tzia -baldintze t a n gauz atz e n diren funtzioei buruz, ez du baime n tz e n –gutxien ez eraket a diskurtsibo autono m o a r e n izene a n– historia natural bat egitea izakien zientzia taxono miko a izango litzateke e n a eta izaki haue n ezaug arri ikusgarrie t a n oinarrituriko litzateke e n a) .

Eraket a diskurtsibo bat ez da, beraz, testu ideiala, jarraitua eta samurra , lasterka egiten duen a kontra e s a n e n ugarita su n ar e n azpitik, kontra e s a n horiek pents a m e n d u koheren t e baten baret a s u n batu a n ebatziz; ez da, ezta ere, kontrae s a n bat, ham aika aspektu ezberdin e t a n , islatuko den azalera , beti atzerak a , baina alde guztiet an nagusi izango den kontrae s a n a . Gehiago izango da desad o s t a s u n ugariko espazio bat; kontrakota s u n ezberdin e n multzo bat da, bere mailak eta paper ak definitzea beharko duen a. Azterket a arkeologikoak kontrae s a n baten nagusigo a goratz en du, kontra e s a n honek bere eredu a izango duelarik proposizio bakar eta berare n aldi bereko baiezt ap e n e a n eta ukazioan . Baina hau ez da kontrakot a s u n guztiak maila bere a n jartzeko pents a m e n d u a r e n forma orokorre t a n eta eurak indarre a n baketz eko a priori itogarri batera joz. Kontua da, haatik, jardun diskurtsibo muga tu bate a n kokatze a eurek osatze n diren puntua , definitzea eurek hartzen duten forma, euren artea n dituzten harre m a n a k eta euren agindup ek o erem u a . Laburbilduz, kontua da diskurtso a bere laztasun ugarie t a n gordetz e a; eta ezaba tz e a , ondorioz, uniformeki galdut ako eta berriro aurkitutako kontra e s a n baten gaia, logosare n ezberdindu gabeko elem e n t u a n erabakitzen dena eta berriz jaiotzen dena beti.

IV.Gertaera konpara tiboak

Azterket a arkeologikoak eraket a diskurtsibo ak banakotz e n eta deskribatz e n ditu. Hau da, eurak aldera tu behar ditu, bata best e a ri kontrajarri eurak agertz en diren aldiberekot a s u n e a n , egute gi bera ez duten e t a t ik bereizi, harre m a n e a n jarri behar ditu ingura tz e n dituzten eta elem e n t u orokor modur a balio dien jardute ez diskurtsiboekin, berariazkoa izan dezaket e n horret a n . Ikerket a arkeologikoa beti pluralea n dago, honet a n ere garbiro bereizten da teoria baten barruko egitura aztertz en duten deskribap e n episte m ologiko edo «arkitektonikoez »: bera erregis t ro ugarie t a n gauza tz e n da; zirritu eta tarteak zeharka tz e n ditu: bere erem u a du batasu n ak elkarren ondoa n jartzen diren lekuan, bana tz e n diren lekuan, euren hegiak finkatzen dituzten e a n , elkarri aurre egiten dioten e a n eta elkarren artea n tarte hutsak nabar m e n tz e n dituzten e a n . Diskurtso -mota berezi bat hartzen duen e a n kontua n (psikiatriaren a Histoire de la Folie lanea n edo medikuntz ar e n a Naissanc e de la clinique lanea n) muga kronologikoak konparazioen bidez ezartzeko da; halaber , aldi berea n eta eurekin harre m a n e a n , arlo instituzional bat finkatzeko da, gerta er e n multzo bat, jardut e ak, erabaki politikoak, prozesu ekono mikoe n katea tz e bat, non agertz e n diren gorab e h e r a demo gr afikoak, sorosp e n teknikak, eskulan premiak, langab e zi a maila ezberdin ak, etab. Baina berak halab er , saihet s eko hurbilketa baten bidez -edo (Les Mots et les Choses lanea n esat er ako), jokoan jar ditzake zenbai t positibot as u n ezberdin, eta haue n egoer a konkomit an t e a k aldera tuko ditu garai jakin bate a n , eta ema n d a ko aro bate a n lekua hartu duten best e diskurtso -mota batzuekin erkatze n ditu.

Baina azterket a hauek guztiak sarritan egin ohi diren horietaz oso ezberdinak dira.

1. Alderake t a beti muga t u a eta eskualdeko a da. Arkeolo-giaren forma orokorrak agerrar az t e t ik urrun dago eta konfigurazio bereziak marraz t e a bilatzen du. Gramatika orokorra, abera s t a s u n e n banake t ak eta garai klasikoko historia natural a kontrajar tz e n direne a n , helburu a ez da XVII. eta XVIII. mend e a n orokorra izango litzateke e n pentsa m old e baten hiru agerp e n multzokatz e a –bereziki balio adierazg arriz horniturikoak eta harrigarriki ahaztu ak egun arte–; ez da, eredu murritz bate tik eta erem u berezi bate tik abiatuz, zientzia klasiko osoan lanea n egon diren arrazional t a s u n formak berriro eratze a ; ez da, ezta ere, gertuko a iruditzen zaigun aurpe gi kultural baten profil ezeza gu n e n a argitzea . Ez da erakutsi nahi izan XVIII. mend eko gizon -emaku m e a k modu orokorrea n interes a t u a g o a k zeudel a orden a n historian baino, sailkap e n e a n bilakaer a n baino, zeinue t a n kausal ta s u n mekanis m o e t a n baino. Kontua zen eraket a diskurtsiboe n ondo zehaztu t ako multzo bat agerraraz t e a , euren artea n zenbait harre m a n deskriba g arri dituzten eraket a diskurtsibo e n multzo bat alegia. Harre m a n hauek ez dira zabaltzen inguruko erem u e t a r a eta ezin dira poliki -poliki transferi tu diskurtso garaikide e n multzora, ez eta arrazoi gehiagoz «espiritu klasikoa» deitu ohi dener a ere: eurak zorrozki konfinatu ak daud e landutako triadan , eta ez dute baliorik hor zehazt e n den eremu a n ez bada . Diskurtso arteko

multzo haux e, bere multzo forman, best e diskurtso -mota batzuekin harre m a n e a n dago (errepr es e n t a z ioa r e n azterket ar ekin, zeinue n eta «ideologien » teoria orokorrarekin, alde bate tik; eta mate m a t ikekin, azterket a algebr aikoar ekin, eta math e si s bat ezartzeko ahalegina r ekin, best e t ik). Barruko eta kanpoko harre m a n hauek historia natural a, abera s t a s u n e n azterket a eta gram a tika orokorra ezaugarri tzen dituzte berariazko multzo modur a, eta euren baitan diskurtso arteko konfigurazio bat ezagutz e a baimen tz e n dute.

Batzuek esan go lukete: «Zer dela eta ez da hitz egin kosmologiari buruz, fisiologiari buruz edo exege si biblikoari buruz? Lavoisere n aurreko kimika edo Euleren mate m a t ika, edo Vicoren historia ez al ziren gauz a izango, eurak jokoan sartuz gero, Les Mots et les Choses e n aurki daitezke e n azterket a guztiak baliogab e tz eko? Ez al daud e XVIII. mend eko asm a m e n e z ko aberas t a s u n e a n arkeologiare n koadro estua n sartzen ez diren best e zenbait ideia?». Horiei, bidezkoa den euren pazientziarik ezari, eurek eman ditzaket e n kontra -adibide guztiei nik zera erantzun go nieke: ez dago zalantz arik. Nik onartzen dut nire azterket a muga tu a dela, baina ez hori bakarrik, nik horrela nahi dut eta horrela ezarri dut. Niretza t kontra -adibide bat honako a esat eko ahalbide a izango litzateke hain zuzen: hiru eraket a bereziri buruz deskribatu dituzun harre m a n horiek guztiak, atribuzioare n , artikulazioare n , izenda p e n a r e n eta deribazioar e n teoriak elkarren artea n artikulatz en diren sare horiek guztiak, jarraita su n- ezaren ezaug arriket a n eta orden ar e n jarraitasu n e a n datzan taxono mi hori guztia, hau dena aurkitzen da uniform eki eta modu berea n geom e t ri an, mekanika arrazionale a n , humor e e n eta germ e n e n fisiologian, historia sakra tu a r e n kritikan eta jaiotzen ari den kristalografian. Honek frogatuko luke, hain zuzen, nik ez nuela deskribatu , nahi izan duda n modu a n , interpositibot as u n eskuald e bat; nik garai bateko espiritua edo zientzia ezaugarri tuko nukee n – eta honen kontra ahalegindu naiz, hain zuzen, nire eginkizun osoan–. Nik deskribatu dituda n harre m a n e k balio dute konfigurazio jakin bat definitzeko; hauek ez dira kultura baten aurpe gia bere osotasu n e a n deskribatuko duten zeinuak. Weltansch a u u n g --aren lagunak egongo dira etsipen ak jota; garran tzitsu a da nik ekin dudan deskribap e n a ez izatea euren ar e n mota berekoa. Eurentz a t hutsun e a , ahanz tur a , hutsegi t e a litzateke e n a , niretza t bazter tz e a izango da, gura t ako a eta metodikoa .

Baina honakoa ere esan ahal izango da: Gram atika orokorra Historia natural ar ekin eta Aberas t a s u n e n azterket ar ekin aldera tu duzu. Baina zergatik ez duzu aldera tu Historiarekin bera garai berea n praktikatz en den modu a n kontua n hartut a, kritika biblikoarekin, erretorikarekin, arte ederren teoriarekin? Ez al zenuke aurkituko interpositibot a s u n guztiz best el ako arlo bat? Zer pribilegio du, orduan, zuk deskribatu duzunak? Pribilegiorik bat ere ez; multzo deskribag a rrien artea n bat best erik ez da; gram a t ika orokorra hartuko balitz berriro eta ahaleginak egingo balira definitzeko berak dituen harre m a n a k diziplina historikoekin eta testue n kritikarekin, harre m a n -sistem a guztiz ezberdin bat diseinatz e n ikusiko genuke zalantz arik gabe; eta deskribap e n a k diskurtso arteko sare bat agerrar aziko luke, lehen ari gainjarriko ez litzaiokee n a , baina bera gurutz a tuko lukeen a puntu batzue t a n . Era bere a n , naturalist en taxono mia aldera tu ahal izango litzateke ez gram at ikarekin eta ekono miar ekin, baizik eta fisiologiarekin eta patologiarekin: hor interpositibot as u n berriak diseinatuko lirateke (konpara daitezke taxinomia -gram at ika -ekono mia harre m a n a k Les Mots et les Choses lanea n aztertu ak, eta taxono mia -patologia harre m a n a k Naissanc e de la Clinique lanea n aztertu ak). Sareon kopuru a ez dago aldez aurretik definitua; azterket a r e n frogak bakarrik erakuts dezake ea existitzen diren eta zeintzuk existitzen diren (hau da, zeintzuk diren deskribag arriak). Gainera, eraket a diskurtsibo bakoitza ez da (edo edozein kasut a n ez dagokio nahita ez) sistem a horietako bakar bati; bera zenbait harre m a n -arlotan sartzen da aldi bere a n eta ez du horieta n leku berdina bete tz e n eta ez du funtzio bera gauz atz e n (taxono mi a -patologia harre m a n a k ez dira taxono mi a -gram a tika harre m a n e n isomorfoak; aberas t a s u n e n gram at ika -azterket a harre m a n a k ez dira gram a tika -exege si harre m a n e n isomorfoak).

Arkeologiak gogoa n duen ostertz a, ez da zientzia bat, pents a m old e bat, kultura bat, interpositibot a s u n e n naha sk e t a da, non mugak eta gurutza tz e -puntu ak ezin diren bat -bate a n finkatu. Arkeologia azterket a konpar a tibo bat da eta bere eginbe h a rr a ez da diskurtso e n askotarikot as u n a murriztea eta eurak orobatu behar dituen batasu n a diseinatz e a , baizik eta euren aniztasu n a banatz e a irudi ezberdine n artea n . Konparake t a arkeologikoak ez du ondorio bater a tz ailea , baizik eta biderkatz ailea.

2. XVII. eta XVIII. mend e e t a k o Gramatika orokorra, Historia natural a eta aberas t a s u n e n Azterket a kontrajar tz e a n , galdetu ahal izango litzateke zein ideia parteka t uko zuten, garai hartan , hizkuntzalariek, naturalist ek eta ekono miar e n teorikoek; galdetu ahal izango litzateke zer postula tu inplizitu suposa tz e n zuten guztiek bater a , teoria ezberdin ak izan arren, zer hast a p e n orokorri obeditzen zioten, isiltasun e a n beharb a d a ; galdetu ahal izango litzateke zer eragin zuen hizkuntzare n azterket ak taxono mi ar e n gaine a n , edo zer paper jokatuko zuen natura orden a t u baten ideiak aberas t a s u n a r e n teorian; ikertu ahal izango litzateke , era berea n , diskurtso -mota ezberdin hauet ako bakoitzaren hedap e n a , bakoitzari aitorturiko ospea , bere zahar t as u n a ri (edo aitzitik berria izateari) dagokion balioesp e n a , baita bere zorroztas u n handiago ari dagokion a ere, komunikazio kanalak eta argibide e n trukeak gauza tz eko balio duten bideak; erab a t tradizionalak diren azterket e t a r a itzuliz, galdetu ahal izango da azkenik zer neurritan transferituko zuen Rousse a uk hizkuntze n eta euren jatorriaren azterket ar a botaniko modura izan zuen jakite eta esperien tzia; galdetu ahal izango da zer kategoria komun erabili zuen Turgotek diruare n azterket a n eta hizkuntzare n eta etimologiare n teorian; nolatan Linnae us eta Adanson e n moduko sailkatzaile batzuk birmoldatu eta erabili zuten hizkuntza unibert s al , artifizial eta perfektu baten ideia. Egia da, galder a hauek guztiak legitimoak izango ziren (gutxienez euren artetik batzuk). Baina ez batzuk eta ez best e ak dira egokiak arkeologiare n mailan.

Arkeologiak, lehenik askatu gura du –eraket a diskurtsibo ezberdine t a n mante n d u t a ko espezifikotas u n e a n eta urrunt a s u n e a n– analogien eta ezberdint a s u n e n jokoa, eraket a -araue n mailan agertz e n diren modu berea n . Honek bost eginbe h ar ezberdin biltzen ditu berarekin:

a) Nola era daitezke e n osagai diskurt sibo eraba t ezberdinak arau analogoe t a t ik abiatuz (grama tika orokorrar en kontzep tu ak, esa t e bater ako aditza , subjektu a , osagar ria, erroa, eta Historia naturalar e n eta ekonomiare n a k, enuntziazio -eremu ar e n xedape n beret a t ik sortzen dira –atribuzioaren teoriak, artikulazioaren a k, izendap e n a r e n a k , deribazioare n ak– oso ezberdinak, erro -errotik heteroge n e o a k diren arren); erake t a ezberdinen artean isomorfismo arkeologikoak erakus t e a .

b) Erakus t e a zer neurritan erabiltzen diren edo ez diren arau hauek modu berean , ea katea tze n diren ordena berean edo ez, diskurt so -mota ezberdine t a n eredu beraren arabera kokatzen diren ala ez (Grama tika orokorrak bata beste a r ekin lotzen du eta ordena horret an txe atribuzioaren teoria, artikulazioaren a , izendap e n a r e n a eta deribazioaren a ; Historia naturalak eta abera s t a s u n e n azterke t ak lehenen go biak eta azken biak multzoka tze n dituzte , baina batak beste a r e n kontrako ordenan); erake t a bakoitzaren eredu arkeologikoa definitzea .

c) Erakus t e a guztiz ezberdinak diren kontzeptu e k (balioaren a eta ezauga r ri espezifikoaren a , edo salneur riaren a eta ezauga r ri orokorrar en a , esa t e r ako) leku analogoa bete tzen dutela euren positibota s u n -siste ma r e n adarka tze a n –isotropia arkeologiko batez hornituak daudela erakus t e a , alegia– nahiz eta euren erabilpen eremu ak, euren formalizazio mailak, eta nagusiki euren genesi historikoak elkarrekiko arrotzak bihurtzen dituen.

d) Erakus t e a , ostera , nola adigai bakarr ak eta berberak (hitz bakar eta berbera rekin izenda tu a) estal ditzakee n arkeologikoki ezberdinak diren bi osagai (jatorriaren eta bilakaera re n adigaiek ez dute bete tzen ez paper bera, ez leku bera, ez erake t a bera Grama tika orokorrar en eta Historia naturalar e n positibota s u n -siste ma n) ; desdoi tze arkeologikoak zehaz t e a .

e) Erakus t e a , azkenik, nola positibota s un e n artean mende t a s u n edo osagar ri ta su n -harre m a n a k ezar daitezke e n (horrela , abera s t a s u n e n eta espezieen azterke t ei dagokiene a n , hizkuntzaren deskribap e n ak , aro klasikoan, paper mend er a t z ailea jokatzen du, eratze zeinuen teoria den neurrian, zeinu horiek errepre s e n t a zio bera bitan bana tu, marka tu eta errepre s e n t a t z e n duten neurrian): korrelazio arkeologikoak finkatzea .

Deskribap e n haue t a n guztiet a n ez du ezerk oinarria hartzen eragine n , aldaket e n , jakinarazitako argibide e n eta komunikazioen esleipen e a n . Kontua ez da bera ukatze a , eta ezta erantzut e a ere deskribap e n baten gaia izan ezin direla. Baizik eta atzera pausu bat egitea neurriz, azterket a ri ekiteko best e maila bate a n jartzea gure burua, ahalezko ak egin dituen a egun er a t z e a ; kontzeptu bat best e a r e n gaine a n proiekt a tz e a ahalezkoa egin duten puntuak zehazt e a , metodo ak edo teknikak transferitzea baimen d u duen isomorfismo a finkatze a , orokortze ak baimen d u dituzten auzota s u n a k, simetriak edo analogiak; laburbilduz, bektore e n eta harm e n diferentzialare n (iragazkort a s u n a r e n eta iragaz gaiz t as u n a r e n ) arloa deskribatz e a , arlo hau, aldake t e n jokoaren tz a t , ahalbide -baldintza historikoa izan delarik. Interpositibot a s u n konfigurazio bat ez da auzokoak diren diziplinen multzoa; ez da antzekota s u n -fenom e n o beha g a rri hutsa ; ez da zenbait diskurtsore n diskurtso jakin honekiko edo best e a r e kiko harre m a n hutsa; euren komunikazioare n lege a da. Ez da honakoa esa t e a : Rousse a uk eta berarekin best e batzuek espezien orden a m e n d u a z eta hizkuntze n jatorriaz hausn ark e t a egin dutela -eta, taxono miar e n eta gram at ikar e n arteko harre m a n a k gauz atu egin dira; Trugotek, Law eta Pettiten ondotik, dirua zeinu bezala trata tu gura izan duelako, ekono mia eta hizkuntzare n teoria gertura t u egin dira eta euren historiek ahalegin e n arras to a biltzen dute oraindik. Haatik, honakoa esat e a da –deskribap e n arkeologiko bat egitea nahi bada gutxienez–: hiru positibot as u n haue t ako bakoitzari dagozkion jarrerak diren moduko ak direlako antzeko aldaket ak aurkitu ahal izango lirateke obren mailan, egileen e a n , banako e n existen tzien e a n , egitas m o e n e a n eta ahalegin e n e t a n .

3. Arkeologiak, horrela, harre m a n a k agerrar az t e n ditu eraket a diskurtsibo e n eta eremu ez diskurtsiboe n (erakund e a k, gerta er a politikoak, jardut e ak eta prozesu ekono mikoak) artea n . Gertura tz e hauek ez dute helburu modur a jarraitasu n kultural handiak egun e a n jartzea edo kausalt a s u n meka nis mo a k bakartze a . Gertaer a enuntzia tiboe n multzo baten aurre a n arkeologiak ez du galdegi t en zerk eragin ote dituen (hau formulazio -testuinguru ei buruzko ikerket a litzateke); berak ez du bilatzen euren bidez adieraz t e n dena aurkitzea ere (herm e n e u t ikar e n lana); bera ahalegintz e n da zehaz t e n nola uztar daitezke e n sistem a ez diskurtsibo ekin bere gaine a n agintzen duten eraket a -arauak –zeintzuek ezaugarri tzen duten berari dagokion positibot as u n a–: berak definitu nahi ditu artikulazio -sistem a espezifikoak.

Har dezagu n adibide modura XVIII. mend e a n ezarri zen medikuntz a klinikoa, zenbai t gerta er a politikoren, fenom e n o ekono mikore n eta erakun d e aldake t e n garaikide a dena . Erraza da, modu intuitiboan gutxien ez , loturak suposa tz e a gerta e r a haue n eta erietxe -medikuntz ar e n antolakun tz ar e n artea n . Baina nola aztertu lotura horiek? Azterket a sinboliko batek medikuntz a klinikoare n antolakuntz a n eta prozesu historikoet a n bi adieraz p e n ikusiko lituzke, aldi bereko ak, elkar islatzen eta sinbolizatze n duten ak, batak best e a ispilu modura darabilen a , eta esan a hi ak batak best e a islatzeko amaiga b e ko joko bate a n ulertuko direlarik: bi adierazp e n , zeintzuek adieraz t e n duten biek duten forma berdina best erik ez. Horrela, elkart asu n organikoar e n , kohesio funtzionalare n , ehun e n arteko komunikazioare n ideia medikuak –eta gaixotasu n a k sailkatzeko hast ap e n a alde bater a uztea gorputz elkarrekintz a hobes t eko– zerikusia izango lukete (eurak islatzeko baina baita euren bidez bere buruari begira tz eko ere) jardut e politiko batekin, zeinak aurkitzen dituen, oraindik feudalak diren geruz ap e n e n azpian, tanker a funtzionaleko harre m a n a k , elkart asu n ekono mikoak, gizarte bat asegur a t u beharko lukeen a bere mend e t a s u n e n eta bere elkarrekikotas u n e n bidez, kolektibita t e a r e n eran, bizitzaren analogon a . Azterket a kausal bate a n , berriz, bilatuko litzateke zer neurrit an muga t u ahal izan duten zientzia -gizon -emaku m e e n kontzien tzia aldake t a politikoek, edo prozesu ekonomikoek, –euren interes e n ostertza eta norabide a , euren balio -sistem a , gauz ak haute m a t e k o euren modu a, euren arrazionalt a s u n a r e n estiloa–; horrela, kapitalismo industriala bere eskulan premien kontuak atera tz e n ekiten zen garai bate a n , gaixotas u n a k gizarte dimen t sioa hartu du: osasu n zaintze a , osaket a , gaixo behar t s u ei arret a eskaintze a , zergatiei eta foku patoge n o ei buruzko ikerket a, zama kolektiboa bihurtu dira, esta tu ak bere gain hartu behar duen a , alde bate tik, eta, best e t ik, jagon behar duen a . Hortik dator

gorputz a lanerako tresna modura balioes t e a , medikuntz a best e zientzien eredu e n araber a arrazionaliza tz eko kezka, biztanleriaren osasun mailari eust eko ahalegin ak, terap e u t ikari eskainitako arret a , bere ondorioen iraupe n ari eta iraupen luzeko fenom e n o a k erregis t ra tz e a ri.

Arkeologiak bere azterket a best e maila bate a n kokatzen du: adierazp e n , islapen eta sinbolizatze -fenom e n o a k berare n tz a t irakurket a global baten ondorioak dira analogia formal baten edo zentzu translazioen bila dihardut e n a k , best erik ez; harre m a n kausal ei dagokien ez , eurak esleitzen dira bakarrik testuinguru ar e n mailan edo egoer ar e n eta eurek subjektu hiztunar e n g a n duten eraginar e n mailan. Bai batzuk eta bai best e ak koka daitezke bakarrik behin definituta zer lekutan agertz e n diren euren positibot as u n a k eta positibot as u n hauek eratz eko behar izan diren arauak. Eraket a diskurtsibo bat ezaug arri tzen duen harre m a n -arloa da sinbolizazioak eta ondorioak haute m a t e a , kokatze a eta muga tz e a ahalezkoa egingo duen lekua. Arkeologiak mediku -diskurtso a jardute kopuru jakin batera hurbiltzen badu, horren helburu a da adierazp e n a baino «bereh al ako t a s u n » gutxiagoko harre m a n batzuk aurkitzea, baina harre m a n hauek izan behar dute subjektu hiztune n kontzientziak ordezkatz e n duen kausalt a s u n baten harre m a n a k baino askoz ere zuzena go a k. Berak ez du erakutsi nahi nola jardut e politikoak muga tu duen diskurtso medikuar e n zentzua eta forma, baizik eta nola eta zer dela -eta hartzen duen parte bere azalera tz e , txerta tz e eta funtziona tz e -baldintzez. Harre m a n hau zenbait mailari eslei dakioke. Hasteko, objektu medikua ebakitzeko eta zedarritzeko mailari: honek ez du esan nahi, jakina, XIX. mend e a r e n hasiera tik aurrera jardut e politikoak ezarri dizkiola medikuntz ari objektu berriak, esat er ako ehun e t ako lesioak edo harre m a n anato m o -fisiologikoak; haatik, berak arlo berriak ireki ditu mediku -objektu ak kokatzeko (arlo hauek adminis tra t iboki batut a eta zainpe a n dago e n biztanleria mas ak osatze n ditu, bizitza eta osasu n -arau jakin batzue n arab er a balioet sia , erregis t r a tz e era dokum e n t a l eta esta tis tikoen arab er a aztertu a ; aro iraultzaileko eta napoleonikoko herri arma d a handiek ere osatz en dute, euren mediku -kontrol era berezia eta guzti; ospitale -sorosp e n erakund e e k ere osatze n dute, halaber , eta hauek definituak izan dira, XVIII. mend e a r e n bukaer a n eta XIX. mend e a r e n hasieran , garaiko premia ekono mikoe n araber a eta gizarte klasee n elkarrekiko kokape n a r e n arab er a ) . Jardute politikoak diskurtso medikuar ekin duen harre m a n hau medikuntz ari eman d ak o esta tus e a n ere ikusiko dugu agertz en; esta tus hau diskurtso honen jabe pribilegia tu a bihurtuko da, baina baita ia bakarra ere, harre m a n instituzionalare n forman, eta hau medikuak izan dezake ospitalera tu t ako gaixoarekin edo bere bezero pribatu ekin jakite horrek preskribitzen edo baimen tz e n duen irakasp e n edo heda p e n modu e t a n . Azkenik, harre m a n hau atze m a n daiteke diskurtso medikuari esleitzen zaion funtzioan edo berari eskatz en zaion paper e a n , kontua dene a n gizaba n ak o ez epaia emat e a , erabaki adminis tra tibo ak hartze a , gizarte baten arauak ezartze a , best e maila bateko gatazkak itzultzea –eurak ebazt eko edo ezkuta tz eko–, gizarte a ri buruzko azterket ei eta berarekin zerikusia duten jardute ei eredu naturalak eskaintz e a . Kontua ez da, ordua n, erakus t e a nola eratu dituen edo aldarazi dituen kontzep tu medikuak eta patologiare n egitura teorikoa gizarte jakin baten jardute politikoak; baizik eta erakus t e a nola diskurtso medikua (bera ulertut a objektue n arlo zehatz bat gogoa n hartzen duen jardute modura , esta tu tuz izendat u t ako zenbai t gizaban a ko e n eskue t a n dagoe n a eta gizarte a n funtzio batzuk bete beharra duen a) artikulatz en den kanpoko ak zaizkion eta berez diskurtso izaera ez duten jardute e n gaine a n .

Azterket a honet a n arkeologiak eskegi ta uzten badu adieraz p e n a r e n eta islapen a r e n gaia, uko egiten badio diskurtso a n ikuste ari best e nonb ai t en kokatut ako gerta e r e n edo prozesu e n proiekzio sinbolikoaren azalera , hori ez da izango berriz aurkitzeko katea tz e kausal bat, deskribatu ahal izango litzateke e n a puntuz puntu eta baime n d uko lukeen a harre m a n e a n jartzea aurkikuntz a bat eta gerta er a bat edo kontzept u bat eta gizarte -egitura bat. Baina, best alde , eskegit a uzten badu horren antzeko azterket a kausal bat, saihes tu nahi badu subjektu hiztun nahitaezko errelebo a, ez da diskurtsoa r e n indep e n d e n tzi a subirano a eta bakartia berm a tz eko; jardut e

diskurtsibo baten existen tzia eta funtziona m e n d u -erem u a aurkitzeko da. Beste hitz batzue t a n , diskurtso e n deskribap e n arkeologikoa historia orokor baten dimen t sioan zabaltzen da; bera ahalegintz e n da aurkitzen erakund e e n erem u oso hori, prozesu ekono mikoe n a , eraket a diskurtsibo bat artikulatu ahal den gizarte -harre m a n e n a ; bera ahalegin tz e n da erakus t e n diskurtsoa r e n autono miak eta espezifikotas u n a k ez diola emat e n diskurtso horri idealta su n hutsar e n esta tus a ezta eraba t ek o indepe n d e n tzi a historikoare n estatu s a ere; egun e a n jarri nahi duen a zera da: maila berezi bat non historiak definitut ako diskurtso -mota ezberdin et a r ak o aukera emat e n duen, eta diskurtso hauek euren historikotasu n -mota berezia dute eta historikotas u n ezberdine n multzo oso batekin harre m a n e a n daud e.

V.Aldaketa eta transformazioak

Zer es a n dez ak e g u orain ald ak e t a r e n desk rib a p e n arke olo giko a z ? Ideien his tori a tradizion al a ri da gokio n e a n na hi edo ah al izango diren kritikak egin ah al izang o dira: ber e lana izan go da gutxi e n e z funt s e z k o gai tz a t har tz e a jarrai t a s u n -feno m e n o a k et a de n b o r a z k o kat e a t z e a k , eur ak az t e r t z e a eboluzio a r e n esk e m e n ara b e r a , et a deskrib a t z e a horr el a diskur t s o e n zab alp e n his toriko a . Arkeologi ak , ha a t ik , em a t e n du his tori a jorra tz e n du el a bak a r rik ber a izozt ek o . Alde bat e t ik , erak e t a diskur t s ib o a k deskrib a t u z , alde bat e r a uzt e n ditu ber t a n age r dai t ezk e e n den b o r a z k o sailak; ara u orokorr ak bilatz e n ditu , den b o r a r e n pun t u guz ti e t a n balio dut e n a k unifor m e ki et a mod u ber e a n : ber a k , ordu a n , ez dio ez ar tz e n gar a p e n beh a r b a d a geldo et a hau t e m a n e z i n bat i sinkroni a ba t e n irudi es tu g a r r i a . Berez hain labain a den «idei e n mu n d u » hon e t a n , non ego nk o r r e n a k dirudi t e n irudiak hain agu d o ez a b a t z e n dire n , non , ost e r a n t z e a n , em a t e n dire n hain b e s t e irregul a r t a s u n gero behin bet iko es t a t u s a jasoko dut e n a k , non etorkizun a k aurr e a har tz e n dion beti ber e buru a ri , irag a n a et e n g a b e geror a t z e n de n art e a n , ez al du arke olo gi a k pen t s a m e n d u geldi ba t e n balioa izan go? Eta, bes t a l d e , ber ak kronolo gi a r a jotz e n due n e a n , em a t e n du bak ar rik dela eusk a r r i ak dire n bi pun t u zeh a z t e k o , posi tibo t a s u n e n mu g e t a n : eur a k jaiotz e n diren une a et a eur ak des a g e r t z e n dire n un e a , em a t e n du irau p e n a bak a r rik era biliko litza t ek e e l a land u ga b e k o egu t e gi hori zeh az t e k o , bain a ber a ez litza t ek e e l a kontu a n izan go az t e rk e t a oso a n zeh ar , em a t e n du den b o r a bak a r rik ego n g o litza t ek e e l a hau s t u r a r e n une hut s e a n , pitz a d u r a zuri et a par a d o x ikoki inten p o r a l ba t e a n , non bat -bat e a n erak e t a ba t e k bes t e a ord ezk a t z e n du e n . Positibo t a s u n e n sinkro ni a , ordez k a p e n e n bat -bat e k o t a s u n a izanik den b o r a saih e s t e n da, et a ber a r e kin deskrib a p e n his toriko bat e n auk er a des a g e r t z e n da. Diskur t s o a gar a p e n a r e n lege t ik era u z t e n da et a jarrai t a s u n ik gab e k o inte n p o r a l t a s u n bat e a n ez ar tz e n da. Bera zatika ger a r a z t e n da: be tiko t a s u n a r e n bad a e z p a d a k o zatikiak. Baina ez dago zer egi t e r ik: elkarri jarrai tz e n diot e n hain b a t be tikot a s u n , irudi finkoe n sort a , elkar eklips a t z e n dut e n a k txan d a k a , hon e k ez du mu gi m e n d u r ik egi t e n , ez den b o r a r ik, ez his tori a rik. Beh ar r e z k o a da, hal a ere , ga uz ei hurra g o t ik begir a t z e a .

AEta hast eko, eraket a diskurtsiboe n itxurazko sinkronia. Gauza bat egia da: arau ak enuntzia tu

guztiet a n sartut a ere, eta, ondorioz, enuntziatu bakoitzarekin erabiltzen badira ere, ez dira aldi bakoitzea n aldatz en; berriro topa daitezke jardune a n enuntzia tu e t a n edo denbor a n zehar oso sakab a n a t u t ak o enuntzia tu -multzoet a n . Ikusi dugu, esa t e r ako , Historia naturalare n objektu ezberdin ak, ia mend e bate a n zehar –Tournefort e n g a n dik hasita Jussieure n g a n a i no– eraket a -arau berdinen arab er ako ak zirela; ikusi dugu atribuzioare n teoria berdina dela eta paper bera jokatzen

duela Lancelot en g a n , Condillacen g a n eta Destut t de Tracyren g a n . Are gehiago, ikusi dugu enuntziatu e n orden ak deribazio arkeologikoar e n arab er a ez duela erreprod uzitzen derrigor jarraitasu n e n orden a: arkeologikoki Beauz é er e n g a n zenbait enuntzia tu aurki daiteke Port -Royaleko Gramatikan aurkitzen diren enuntzia tu e n aurrekoak direnak. Hortaz, era horret ako azterket a bate a n bada denbor azko jarraitasu n e n eskegi tze bat –zehazkiago esan d a formulazioen egute gi ar e n eskegitz e a–. Baina eskegitze honen helburua da eraket a diskurtsibo e n denbor azkota s u n a ezaug arri tzen duten harre m a n a k agerraraz t e a , eurak artikulatuko dituztelarik azterket a eragotziko ez duten sailetan .

a) Arkeologiak enuntzia tu -multzo baten erake t a -arauak definitzen ditu. Berak erakus t e n du horrela nola bihur daiteke e n gertaer e n jarraitasu n bat, bera ager tzen den modu horret an txe , diskurt soa re n objektu, nola erregis t r a tu daitekee n , deskriba tu , azaldu, nola elabora tu a izan daitekee n kontzeptu e t a n eta nola eman dezakee n hautake t a teoriko bate r ako aukera. Arkeologiak diskurt so baten iragazkor t a s u n a r e n maila eta era azter tzen ditu: berak hast ap e n bat emat e n du diskurt so hori artikulatzeko jarraitut ako gertae r e n kateake t a batean; halaber definitzen ditu ger tae rak enuntziatue t a n transkriba tzeko operadore ak. Berak, esa t e r ako, ez du auzitan jartzen egon daiteke e n harre m a n a abera s t a s u n e n azterke t a r e n eta diruaren gorabe h e r a handien artean XVII. eta XVIII. mend e e t a n . Bera ahalegintzen da erakus t e n krisi horietan diskurt soar e n objektu tza t jo daiteke e n a , nola aurki daitezkee n kontzep tu aliza tu t a krisi horiek, nola prozesu horietan zehar kontraja r tzen ziren intere sek euren estra t e gi ak erabil zitzake t en bertan . Edo, gehiago oraindik, berak ez du aldarrika tzen kolera izango ez zenik gertae ra bat medikuntzar e n t z a t : berak erakus t e n du nola diskurt so klinikoak jarri zituen lanean arau batzuk, bidera tu zutenak objektu medikuen eremu oso bat berran tola tze a , erakus t e n du, gainera , erregis t r a tzeko eta oharrak hartzeko metodo -multzo oso bat erabili ahal izan dela, hantura r e n kontzep tu a alde bate r a utzi ahal izan dela eta behin betiko bazter tu ahal izan dela sukarren arazo teorikoa. Arkeologiak ez du ukatzen «kanpoko» gertae rekin korrelazioan dauden enuntziatu berriak izateko aukera . Bere lana da erakus t e a zer baldintza t a n egon daitekee n euren artean era horre t ako korrelazioa, eta zertan datzan hain zuzen korrelazio hori (zein diren bere mugak, bere era, kodea, ahalbidear e n legea) . Berak ez du saihes t e n diskurt soen mugikort a su n a , eurak gerta er e n arabera higiaraz t en dituena ; bera ahalegintzen da mugikorta s u n hori pizten den maila aska tzen , ger tae re n lozagia jartzeko maila dei daiteke e n a . (Erake t a diskurt sibo bakoitzaren t za t berezia den lozagia jartzea, ez dituen a ez arau berdinak, ez eragile berdinak, ezta sentsibilita te berdina ere, esat e r ako abera s t a s u n e n azterke t a n , ekonomia politikoan, garai bateko «gorpuzker en » medikuntzan eta egungo epide miologian)

b) Gainera , arkeologiak positibota s un bati esleitu dizkion erake t a -arauak ez dute orokort a su n bera: batzuk partikularrago ak dira eta beste batzue t a t ik erator tzen dira. Mendekota s u n hau hierarkikoa izan daiteke bakarrik, baina denborazko bektore bat ere ekar dezake berarekin. Horrela Grama tika orokorrean aditza -atribuzioaren teoria eta ez -artikulazioaren a bata best ea r i lotuta daude ; eta bigarren a lehenen go t ik erator tze n da, baina ezin da zehaztu euren artean jarraitasu n ordenarik (alde bate ra utzita azalpen e r ako aukera tu dena, bai deduktiboa , bai erre torikoa dela). Aitzitik, osagar riar en azterke t a edo sustr aien ikerke t ak ezingo lirateke ager tu (edo berrage r tu) , ez bada behin garatu t a atribuzio esaldiar en azterke t a edo izenari buruzko ikuskera, bera errepre s e n t azioar e n zeinu analitikotza t jota. Beste adibide bat: garai klasikoan, egiturazko ezauga r rien araber ako espezieen sailkapen ak inplikatzen du izakien jarraitasu n a r e n hastap e n a ; eta zentzu hone t an aldi berekoak dira biak; oster a , behin sailkapen klasiko hau ekinda interpre t a t u ahal izango dira hutsun e a k eta gabeziak natura re n , lurraren eta espezieen historiaren kategorien bidez. Beste hitz batzue t a n , erake t a - arauen adarkad ur a arkeologikoa ez da aldi berekoa modu uniforme a n : badira denboran neutroak diren harre m a n a k, adarrak, deribazioak; badira beste batzuk denborazko norabide muga tu a inplikatzen dutenak. Arkeologiak, beraz, ez du eredutza t hartzen ez aldiberekota s u n eske ma logiko hutsa , ezta gerta er e n jarraitasu n lineala ere, baina bera ahalegintzen da erakus t e n nahitaez elkarren ondokoak diren eta ez diren harre m a n e n arteko gurutzake t a . Ez da sinetsi behar, beraz, positibota s u n -siste m a bat irudi sinkroniko bat izango denik, zeina haute m a n daiteke e n bakarrik prozesu diakronikoaren osotasu n a parent e si artean jarriz gero. Jarraitasun a r e kiko aiherga izan barik, arkeologiak deribazioa denborazko bektore ak kokatzen ditu.

Arkeologiaren asmo a ez da aldi berekotz a t jotzea elkarren ondoko modur a emat e n dena; ez da ahalegin tz en denbor a geldiaraz t e n eta ezta gerta er e n denborazko jarioa ordezkatz e n ere irudi geldi bat diseinatz e n duten korrelazioekin. Berak honako gaia eskegi tzen du, hots, jarraita su n a absolutu tz a t jotzea: lehen a eta bana ezin a den kateak e t a tz a t jotzea, diskurtsoa jarraita su n horren mend eko a izango lukeen a bere amaikorta s u n a r e n lege a g a t ik; eskegi tzen du, halaber , diskurtso a n forma bakarra eta jarraitasu n maila bakarra baino ez duen gaia. Gai haue n ordez berak ipintzen ditu azterket a batzuk, agerrar az t e n duten ak aldi berea n elkarri gainjartzen zaizkion jarraita su n forma ezberdinak (eta formekin ez da ulertu behar bakarrik erritmoak edo kausak, baizik eta sailak eurak) eta horrela zehaztu t ako jarraitasu n a k artikulatz en diren erak. Jarraitu beharre a n jatorrizko egute gi baten haria, zeinare n arab er a ezarriko litzateke e n prozesu laburren edo iraunkorren egute gi a, une bateko fenom e n o e n a eta iraupen e n a , ahaleginak egiten dira erakus t eko nola egon daiteke e n jarraitasu n a , eta zer maila ezberdin et a n aurkitzen diren jarraita su n ezberdin ak. Beharrez-koa da, beraz, diskurtsoa r e n historia arkeologiko bat eratzeko, gure burua askatz e a aspaldian euren irudia ezarri duten bi eredu ez : hitzaren eredu lineala (eta, alde bate tik, gutxien ez idazket ar e n a ) non gerta e r a guztiak elkarren ondoa n emat e n diren, kointziden tzia eta gainjartz e ondorioak gerta tu ezik; eta kontzien tzia jarioaren eredu a, non orainak eten g a b e ihes egiten dion bere buruari etorkizunar e n irekiduran eta iragan ar e n atxikipen e a n . Paradoxikoa dirudien arren, eraket a diskurtsiboek ez dute kontzien tziare n ibilbideak duen historikotas u n eredu bera, ezta hizkuntzare n linealta su n ak duen a ere. Diskurtsoa , gutxienez arkeologiak aztertz en duen gisara, hau da bere positibot as u n mailan, ez da bere egitas m o a hizkuntz ar e n kanpoko forman aterp e tz er a datorren kontzien tzia; ez da hizkuntza bat gehi bera berba egingo duen subjektu bat. Kateatz e eta jarraitasu n forma propioak dituen jardute bat da.

BArkeologiak hausturez berba egiten du, eta failez, ebakiez, positibot as u n era guztiz berriez

eta bat bateko birban a tz e ez ere, ideien historiak baino errazt as u n handiagoz. Ekonomia politikoare n historia egitea tradizionalki zen Ricardore n aurrekoa izan ziteke e n guztia bilatze a , baita bere azterket ak aldez aurre tik diseinatu ahal izango zukeen guztia bilatzea ere, euren metodo ak eta adigai nagusi en ak , bere aurkikuntz ak gertakorra go ak bihur zezake e n guztia; gram a tika konpar a tz aile ar e n historia egitea zen hizkuntze n sem e -alaba t a s u n a ri eta ahaide go a ri buruzko aldez aurre tiko –Boppen eta Rasken aurretiko– arras to a berraurkitze a ; Anquetil --Duperron ek erem u indoeurop a rr ar e n sorreran izan ahal izan zuten ekarp e n a zehazt e a ; 1769a n egin zen sanskritoare n eta latinare n konjugazioe n arteko lehen alderake t a berriro egun er a t z e a ; Harrisen g a n a eta Ramus e n g a n a jotzea, behar izanez gero. Arkeologiak aldera n tziz jokatzen du: historiaren pazientziak luzatu dituen hari guztien korapiloak askatz e a bilatzen du; ezberdint as u n a k biderkatz e n ditu, komunikazio lerroak naha s t a r az t e n ditu, eta saiatz en da zailago egiten bate tik best erako iragaite ak; ez da ahalegin tz en frogatz en ekoizpen ar e n azterket a fisiokratikoak Ricardoren a gerta tz e n zuela; ez du egokitzat jotzen bere azterket e t a r ako esat e a Coeurdoux Boppen aurrekaria izan zela.

Zer ekin da go lotut a be hin et a berriz jarrai t a s u n - ez ei buruz jardu t e hau? Egia es a n , par a d o x iko a da bak a r rik his tori al a r i e n ohitur e i da goki e n e a n . Historial a r i e n ohitur a ha u da –ber e kezk ekin jarrai t a s u n e i buruz , iragai t e e i buruz , aurr e r a p e n e i buruz , aurr e t iko zirriborro ei buruz– sar ri t a n par a d o x a jokatz e n due n a . Daub e n t o -nen g a n d ik Cuvier e n g a n a i n o , Anqu e t i l e n g a n d ik Bopp e n g a n a i n o , Graslin , turgo t edo Forbon n a i s e n g a n d i k Ricard or e n g a n a i n o , urru n t a s u n kronolo giko a oso txikia izan arre n , ezb er d i n t a s u n a k kont a e z i n a k et a oso izaer a ezb er d i n e k o a k dira: ba tz uk koka t u t a dau d e , bes t e

batz uk orokorr ak dira; ba tz u e k met o d o e t a r a dar a m a t e , bes t e ba tz u e k kontz e p t u e t a r a ; ba tz u e t a n objekt u e n ere m u a har tz e n da kontu a n , bes t e ba tz u e t a n hizkun tz -tres n a oso a . Deigarr i a g o a orain dik izan go da me dik u n tz a r e n adibid e a : me n d e laurd e n bat e a n , 179 0 e t ik 181 5 e r a diskur t s o me diku a ald a t u egin da XVII. me n d e t ik baino gehi a g o , erdi a aro tik baino ge hi a g o zala n t z a r ik ga b e , et a beh a r b a d a Grezi ako me diku n t z a t ik baino gehi a g o : aldak e t a hon e k objek t u a k age r r a r a z i zitue n (lesio orga niko a k , foku sako n a k , eh u n e t a k o aldak e t a k , orga n o e n art eko hed a t z e bide a k et a erak, zeinu et a korrel az io an a t o m o -klinikoak), foku patolo giko a det e k t a t z e k o et a beh a k e t a teknik ak erre gi s t r a t z e k o ; hau t e m a t e k o bes t e sailka tz e bat et a desk rib a t z e k o hizt e gi ia guz tiz berri a ; kontz e p t u -jokoak et a ba n a k e t a noso gr a fiko berri ak (des a g e r t z e n dira ba tz u e t a n eh u n k a urt e et a bes t e ba tz u e t a n milak a urt e dituz t e n kontz e p t u a k , sukar r a r e n a et a gorp uz k e r a r e n a es a t e r a k o , et a agi a n mu n d u a hain a zah ar r a k dire n gaixo t a s u n a k –tub erk ulo si a– ban a k o t u a k et a izend a t u a k dira) . Utz diez ai e g u n , ber az , ohark a b e t a s u n a g a t i k Nosogr a fi a filosofiko a et a mintz ei buruzko tra t a t u a sekula ireki ez dituz t e n e i arke olo gi a k ezb e r d i n t a s u n a k nahi e r a r a as m a t z e n ditu el a es a t e k o ardur a . Bera sai a tz e n da eur e t a z ben e t a n ard ur a t z e n , bes t e r ik ez: eur e n mat a z a ask a t z e n , nola ban a t z e n dire n zeh az t e n , nola biltz e n dut e n elkar , nola agin tz e n dut e n bat a k bes t e a r e n gain e a n et a nola egi t e n diren bat a bes t e a r e n me n p e k o , zer kat e g o r i a ezb e r d in e n zati dire n ; labur bild uz , kontu a da ezb er d i n t a s u n horiek deskrib a t z e a , eur e n art ek o ezb e r d in t a s u n e n sis t e m a finkat uz . Arkeolo gia r e n par a d o x a , ego t e z gero t a n , ez da ber a k ezb er d i n t a s u n a k biderk a t z e n ditu el a , baizik et a eur ak murriz t e a r i uko egi t e n diola –et a hau ohiko balioe n kontr a doa–. Ideie n his tori a ri dago kio n e z ezb e r d in t a s u n a , ber a ag er t z e n den legez , hu t s e gi t e a edo azpikeri a da; az t e rk e t a r e n ern e t a s u n a , ber e aurr e a n geldi tu be h a r r e a n , ber e kora pilo ask a t z e n sai a t u be h a r da: ber e azpi a n ezb er d i n t a s u n txikiago a aurki tz e n , et a hon e n azpi a n bes t e ba t , mu g a t u a g o a orain dik, et a horr el a mu g a r ik gab e heldu art e mu g a ideal e r a i n o , jarrai t a s u n perfek t u a r e n ez -ezb e r d in t a s u n e r a i n o , alegi a . Arkeologi ak , aitzi tik, ber e deskrib a p e n a r e n objekt u t z a t har t uk o du trab a t z a t jo ohi den a : ber e egi t a s m o a ez da ezb er d i n t a s u n a k gain di tz e a , baizik et a eur a k az t e r tz e a , es a t e a , zeh a t z -me h a t z , zert a n dau tz a n , et a eur ak ezb e r d in t z e a . Nola egi t e n du lan ezb e r d in t a s u n hon e k?

1. Arkeologiak, kontsidera tu beharr e a n diskurt soa gerta er a homoge n e o e n sail batez osatua dagoela (banakako formulazioak), bereizten ditu, diskurt soa r e n sendota s u n e a n bertan , ahalezko gerta er e n zenbai t plano: enuntziatue n planoa euren banakako azalera tze a n; objektuak agertzen diren planoa, enuntziazio -motak, kontzep tu ak, haut ake t a estra t e gikoak (edo dagoen e ko badiren horiei eragi ten dien transformazioak) agertzen diren planoa; erake t a -arau berriak deriba tzeko planoa, dagoen eko lanean dihardu te n araue t a n oinarritu ta –baina beti positibot a su n bakar eta berbere a n–; azkenik, laugarr en maila batean , erake t a diskurt sibo bat best e batekin ordezka tzen den planoa (edo positibota s un ager tze edo desage r t ze hutsa ). Gertaerok, bitxienak direnak, askotik gainera , arkeologiaren tz a t garran tzit su e n a k dira: berak bakarrik agerra r az ditzake, edozein kasu ta n . Baina ez dira eurak bakarrik bere deskribap e n a r e n objektu esklusiboa; huts egingo da sines t en bada berak best e guztien gainean agintzen duela eraba t eta bereizi ahal izan diren plano ezberdine t a n antzerako eta aldi bereko haus turak eragi ten dituela . Diskurtsoar e n sendota s u n e a n emat e n diren gerta er a guztiak ez daude batzuk beste e n gainean . Egia esan, erake t a diskurt sibo baten agerpen ak berarekin dakar objektue n berritze zabala, enuntziazio -erena , kontzeptu e n a eta estra t e gi en a (hast ap e n hau ez da, hala ere, unibert s ala : Grama tika orokorra XVII. mend e a n ezarri zen grama tikar en tradizioan aldake t a askorik ekarri barik); baina ezinezkoa da finkatzea bat -batea n bere presen tzia adieraz t en duen kontzeptu muga tu a edo objektu partikularr a . Ez da beharr ezkoa , beraz, era horret ako gertae ra bat deskriba tze a formulazio baten azalera tze a r i edo hitz berri baten ager tze a r i komeni dakizkiokeen kategorien araber a . Alferrik da horrelako gerta er a baten aurrean honelako galderak egitea: «zein da egilea? zeinek egin du hitz? zer egoera t a n eta zer tes tuingurure n barruan? zer asmok bultza tu t a zer egitas mor ekin?». Positibota s un berri baten agerpe n a ez da adieraz t en esaldi berri baten bidez –ustekab eko a , harrigarria , logikoki aurre tik jakin ezin dena, estiloaren aldetik desbidera tz ailea– testu batean txer ta tuko litzateke e n a eta iragarriko lukeena bai kapitulu berri baten hasier a , bai esat a ri berri baten parte hartzea . Mota guztiz ezberdineko gerta er a da.

2. Era horre t ako gertae rak azter tzeko, ez da nahikoa aldake t ak egiazt a tze a , eta eurak lotzea bai sorket a r e n eredua ri , teologikoa edo este tikoa (bere transzen d e n tzia eta guzti, bere orijinaltasun e n eta bere asmake t e n joko osoarekin), bai kontzien tzia hartzea re n eredu psikologikoari (bere aurreko ilunekin, bere aurrer ap e n e kin, bere zirkuns t an tzia lagunga r riekin, berregi tura tzeko bere ahalmen ekin) baita eboluzioaren eredu biologikoari ere. Beharrezkoa da definitzea zehazt a su n ez zertan dautzan aldake t a hauek: hau da, ezberdindu gabeko aldake t a ri erreferen t zia –aldi berean gertae ra guztien edukitzailea eta euren jarraitasu n a r e n hast ap e n abstr aktu a– ordezka tze a transformazioen aldake t a r ekin. Positibot a su n baten desage rp e n a k eta best e baten azalera tze ak biltzen du zenbai t transformazio mota ezberdin. Partikularren e t ik orokorren e r a joanda deskriba tu ahal eta behar da: nola transforma tz e n diren erake t a -siste m a baten osagai ezberdinak (esat e r ako, zein izan diren langab ezia tasen eta lan eskakizune n aldake t ak, zein izan diren korporazioei eta unibert si t a t e a r i buruzko erabaki politikoak, zein izan diren premia berriak eta sorospe n aukera berriak XVIII. mende a r e n bukaera n –osagai hauek guztiek medikuntza klinikoaren erake t a -siste m a n sartzen dira–); nola transforma tz e n diren erake t a -siste ma baten berezko harre m a n a k (esa t e r ako, XVII. mende a r e n erdian pertzepzio -arloaren , hizkuntza kodeare n , artekaritza instru me n t a l a r e n eta informazioaren arteko harre m a n a , bizidunei buruzko diskurt soan erabilitakoa, aldatua izan zen Historia naturala r en objektuak definitzea baimen duz); nola izan diren transforma t u a k erake t a -arauen arteko harre m a n a k (esat e r ako, nola aldatu zuen biologiak Historia naturalak ezarria zuen ordena eta mend e t a s u n a ezauga r ri tze ar e n teoriaren eta denbora deribazioen azterke t a r e n artean); azkenik nola transform a t u ziren positibot a su n ezberdinen arteko harre m a n a k (nola Filologia, Biologia eta Ekonomiaren arteko harre m a n e k transforma tz e n dituzten Grama tikaren , Historia naturala r en eta abera s t a s u n e n Azterke t a r e n arteko harre m a n a k; nola deskonpos a t z e n den hiru diziplina hauen harre m a n pribilegiatu ak diseina tzen zituen diskurt so arteko konfigurazioa; nola aurkitzen diren aldatuak eure t ako bakoitzaren harre m a n a k mate m a t ikekin eta filosofiarekin; nola diseina tzen den leku bat beste erake t a diskurt sibo batzuen tz ako eta bereziki giza zientzia deituko den interposi tibo ta su n hone t a r ako) . Aldaket a r en indar bizia aipatu baino (bere hast ap e n a bailitzan) bere zerga tiak bilatu baino (bera ondorio huts eta soila best e rik ez bailitzan), arkeologia ahalegin tzen da zehaz t en «aldake t a r e n » oinarria den transformazioen siste m a ; ahalegintzen da lantzen adigai huts eta abstraktu hori berari transformazioar en esta tu s aztergar ria ema teko . Ulertzen da zenbai t espirituk –mende oso batean zehar historia (aldake t a , jarioa, eboluzioa) irudikatzeko erabili diren metafora zahar horiei atxikita– bertan bakarrik dakusa t el a historiaren ukazioa eta jarraita sun- ezaren baieztap e n zapuztua ; honega t ik, izan ere, eurek ezin dute onartu aldake t a eredu arrotz horietaz guztie t az gabe tze a , berari kentzea aldi berean lege uniber t s al gisa dagokion lehenta s u n a eta ondorio orokorra izateko esta tu s a eta bere ordez transform azio ezberdinen azterke t a jartzea.

3. Erake t a diskurt sibo bat beste batekin ordezka tze n dela esat e a n , ez da esa t en objektue n , enuntziazioen, kontzeptu e n , aukerake t a teoriko eraba t berrien mundu oso bat, guztiz arma tu a eta antola tua , sortzen dela behingoa n eta betiko bera bere lekuan jarriko duen testu batea n; esa t en da harre m a n e n transfor mazio orokor bat gerta tu dela, baina honek ez dituela nahitaez aldatzen osagai guztiak; esa t en da enuntzia tu ek erake t a -arau berriei obeditzen dietela, ez da esat en objektu edo kontzep tu guztiak, enuntziatu edo aukerake t a teoriko guztiak desage r t ze n direla. Aitzitik, arau berri haue t a t ik abiatu t a deskriba eta azter daitezke jarraita sun , itzulera eta errepikape n- fenome n o a k: ez da ahaztu behar , hain zuzen, erake t a -arau bat ez dela ez objektu baten muga p e n a , ez kontzep tu baten era edo edukia, baizik eta euren ugarita sun a r e n eta sakab an ak e t a r e n hast ap e n a . Osagai haue t ako batek –edo euren arteko askok– berbera iraun dezake (ebake t a bera gorde, ezauga r ri berdinak, egitura berdinak) baina sakaba n a ke t a -siste ma ezberdinen zati izan daiteke eta erake t a -lege ezberdinen mend eko ere. Ondokoen moduko fenome n o a k aurki daitezke beraz: zenbai t positibot a su n ezberdine t a n zehar irauten duten osagaiak, euren formak eta edukiak berdina diraut elarik, baina euren erake t a hete roge n e o a izanik (aurki daiteke horrela monet a zirkulazioa objektu tza t hartu t a lehenik abera s t a s u n e n Azterke t an eta ondoren Ekonomia politikoaren e a n ; karakte r e a r e n kontzep tu a lehenik Historia naturalean eta ondoren Biologian); erake t a diskurt sibo batean sortzen, aldatzen, antolatzen diren osagaiak, azkene a n egonkortu t a best e batea n agertzen direlarik (esa t e r ako , erreflexuare n kontzep tu a , honi dagokionez G. Canguilhe m e k erakutsi du Willisen eta Prochaskar e n arteeko zientzia klasikoan eratu dela eta gero zientzia modernoa n sartu dela); berandu agertzen diren osagaiak, erake t a diskurt sibo baten azken deribazio modura, eta ondoko erake t a batea n lehen lekua bete tze n dutenak (horrela organis mo ar e n adigaia XVIII. mend e a r e n bukaera n agertu zen, ezaugar ri tze eginkizun

taxono miko osoaren emaitza bezala , Cuvieren garaiko biologian kontzeptu nagusiena bihurtuz; lesio fokuaren adigaia ere, Morgagnik eguner a t u zuena eta medikuntza klinikoaren kontzep tu nagusiene t a ko a bihurtu dena); denboraldi bat erabili gabe, ahaz tu t a edo baliagab e t u a egon eta gero atzera agertzen diren kontzep tu ak (hala nola, Linnaeus e n fixismora itzulera Cuvieren moduko biologo baten aldetik edo jatorrizko hizkuntzare n ideia zaharr a r e n susper tze a XVIII. mende a n) . Arkeologiaren arazoa ez da fenome no hauei uko egitea , ezta eurei garran tzia kentze a ere; baizik eta eurei neurria hartzea eta azaltzen ahalegin tze a : nola egon daitezke iraupen horiek edo errepikape n horiek, katea tz e luze horiek edo denbora saihes t e n duten bihurgun e horiek? Arkeologiak ez du jarraitasu n a hartzen lehen eta azken datu tza t , gainerako guztiak azalduko dituena ; aitzitik, kontsidera tz e n du berberak, errepika tze n denak eta etenga b eko a k ez dutela haus turek baino arazo gutxiago emat e n; arkeologiaren t za t berbera eta jarraitua ez dira azterke t a r e n bukaeran berraurki tu behar dena; jardute diskurt siboare n ingura m e n e a n ager tzen dira; positibota s u n e n erake t a - arauen agindup e a n daude eurak ere; inertzia oinarrizko eta lasaigarri hori adierazi gabe (zeina aldake t a r e n erreferen tzia egiteko joera dugun) eurak aktiboki eta erregula rki eratuak izaten dira. Eta arkeologiari jarraita sun- ezaren azterke t a lehenes t e a aurpegira tzen diotenei, historiaren eta denborare n agorafobiko horiei guztiei, haus tura eta irrazionalt a su n a nahas t e n duten horiei guztiei, nik zera erantzun go diet: «zeuek baliogabe tz e n duzue jarraita sun a , beret az egiten duzuen erabilerar ekin, zeuek trata tzen duzue bera osagai -euskar ri modura , gainerako guztiaren erreferen tzia izan behar duena , zeuek bihurtzen duzue bera jardut e diskurt sibo ororen lehen legea, funtsezko astunt a s u n a ; zeuek gura duzue aldake t a oro inertzia honen arloan azter tze a , higidura oro grabitazioare n arloan azter tzen den legez. Baina zuek esta tu s hori ema te a n bera neutralizatu egiten duzue eta bultzatzen duzue denborar en kanpoko muge t a r a , jatorrizko pasibot a s u n bate r an tz . Arkeologiaren asmoa jarrera hori alderan tzika tze a da, edo hobe esand a (kontua ez baita jarraitasu n- ezari atxikitzea orain arte jarraitasu n a ri eman zaion papera) jarraitasu n a ri eta jarraita sun- ezari elkarren aurka jokarazt e a : erakus t e a jarraitasu n a sakaba n a ke t a r e n baldintza beret a n eta arau berdinekin eratzen dela; eta jardut e diskurt siboar en arlo berean sartzen dela –ezberdin t a s u n a k, asmake t ak, berritasun ak edo desbiderake t ak baino ez gehiago eta ez gutxiago»–.

4. Positibota su n e n agerpen ak eta ezabap e n a k, eurek eragi ten duten ordezkap e n e n jokoak, ez dute prozesu homoge n e o bat osatzen , alde guztie ta t ik modu berean gara tuko litzateke e n a . Ez da pentsa t u behar haus tur a izango denik erake t a diskurt sibo guztiak aldi berean mend e a n dituen deriba orokor handi baten gisako zerbai t: haus tura ez da denbora eten bat, bereizi gabe a , tarteka tuko litzateke e n a –une batez best e rik ez bada– bi aldi nabar m e n e n artean; ez da iraupenik gabeko lapsus a , bi garai bereiziko lituzkeen a eta faila baten alde bate r a eta beste r a bi denbora heteroge n e o zabalduko lituzkeen a ; transform azio kopuru jakin batek zehaztu t ako jarraitasu n- eza da, definituriko bi positibota s u n e n artean dagoen a . Horrela, haus tura arkeologikoen azterke t ak helburu tza t du finkatze a , hainbes t e aldake t a ezberdinen artean , hierarkiak, osagar ri ta su n a k, bat etortzeak eta desdoi tzeak: laburbilduz, jarraitasu n- ezen sakaba n a ke t a deskriba tze a .

Erake t a diskurt sibo guztiak bat -batea n eta une jakin batea n zatituko lituzkeen haus tur a bakar baten ideia, eurak mugime n d u bakar batea n moztuz eta arau berberen araber a eratuz berriz –ideia hau ezin da eutsi–. Zenbai t transformazio garaikide izateak ez dakar euren aldiberekota s u n a : transformazio bakoitzak denborazko «biskosita t e » indize berezia du. Historia naturala , grama tika orokorra eta abera s t a s u n e n azterke t a modu analogoan osatu dira eta hirurak XVII. mende a n zehar; baina abera s t a s u n e n azterke t a r e n erake t a -siste ma lotuta zegoen baldintza eta jardute ez diskurt siboen kopuru handi bati (salgaien joan -etorria, monet a manipulazioa eta bere ondorioak, merka t a r i tza r e n eta manufakture n babes -siste ma , mone ta bihurtu t ako metal kopuruar en oszilazioa); hortik dator mend e bat baino gehiagoz garatu den prozesu baten geldota s un a (Grammo n-tengan dik Cantillonenga n a ino), bien bitar te a n Grama tika eta Historia naturala ezarri zituen transformazioak ez ziren luzatu hogei ta bost urte baino askoz gehiagoz. Alderantziz, garaikideak, analogoak eta lotutakoak diren transformazioek ez dara ma t e eredu bakar bater a , ugalduko litzateke e n a zenbai t aldiz diskurt soe n azaleran eta guztiei ezarriko liekeen a haus tur a era guztiz berbera : deskriba tu denea n filologia, biologia eta ekonomia sorrarazi duen haus tura arkeologikoa, kontua zen erakus t e a nola zeuden uztar tu t a hiru positibota s u n horiek (zeinuare n azterke t a r e n eta errepre s e n t a zioare n teoriaren desage rp e n a g a t ik) zer ondorio simetriko ekoitz zezakee n berak (izaki bizidunen osota sun a r e n eta moldake t a organikoaren ideia; hizkuntzen koheren tzia morfologikoare n eta eboluzioaren ideia; bere barruko legeak eta eboluzio mugak dituen ekoizpen eraren ideia); baina kontua zen, halaber , erakus t e a zein ziren transformazio hauen ezberdin t a s u n espezifikoak (nola

sartzen den historikota su n a bereziki hiru positibota s un hauen modu zeha tz batea n , nola, beraz, euren harre m a n a historiarekin ezin den izan berdina, guztiek berarekin harre m a n definitua duten arren).

Azkenik, badira haus tura arkeologiko ezberdinen artean desdoitze garran tzi tsuak, –eta batzue t a n baita oso gertukoak eta harre m a n ugariz lotutakoak diren erake t a diskurt siboen artean ere–. Horrela da hizkuntzare n eta azterke t a historikoaren diziplinet an : XIX. mendeko lehen urtee t a n grama tika historikoa eta konpara t u a jaiotzera ekarri zuen transformazio handia mend e erdi pasa txoan aurrera tu zaio diskurt so historikoaren mutazioari: horrela, filologia sartu t a zegoen interposi tibo ta su n -siste ma sakonki birmolda tu zen XIX. mend eko bigarren erdian, filologiaren positibot a su n a auzitan jarri gabe. Hortik datoz «zatikako desdoitze ar e n » fenome no ak, hone t az best e adibide nabari bat eman daiteke : gainbalioa, irabazien tasa ren jaitsiera , Marxenga n aurkitzen diren legez, dagoen eko Ricardoren lanean dagoen positibota s un -siste m ar e n bidez deskriba daitezke ; alabaina, kontzeptuok (berriak direnak, eurak eratzeko arauak ez diren arren) ager tzen dira –Marxenga n bertan– aldi berean jardute diskurt sibo guztiz ezberdin bati uztar tu ak: eurak eratu dira lege berezien araber a , best e leku bat bete tzen dute, ez dira agertzen kateake t a berdine t a n : positibota s un berri hau ez da Ricardoren azterke t e n transform azioa ; ez da ekonomia politiko berria; diskurt soa da, eta bere ezarpen a etorri da zenbai t kontzep tu ekono mikoren deribazioarekin, baina, hala ere, berak definitzen ditu ekono mis t en diskurt soa gauza tzeko behar diren baldintzak eta balio dezake ekono mia politikoaren kritikaren teoria eta kritika modura.

Arkeologiak desegi t en du haus ture n sinkronia, aldake t a r e n eta gertae ra r e n arteko bata sun abstraktu a banand uko zituzkeen modura. Garaia ez da ez bere oinarrizko bata sun a , ez bere oster tza ez bere objektua : arkeologiak hitz egiten badu, beti ere izango da jardute diskurt sibo zehatzen ga t ik eta bere azterke t e n emaitza bezala. Aro klasikoa, sarrit an aipatua izan zena azterke t a arkeologikoe t a n , ez da denbora -irudia, bere bata sun a eta era hutsa ezar tzen diena diskurt so guztiei; jarraita sun e n , ez -jarraitasu n e n , positibota s un e n barruko aldake t e n , ager tzen eta desage r tz en diren erake t a diskurt siboen gurutza tze a r i eman dakiokeen izena da. Era berean , haus tur a , ez da arkeologiaren tz ako bere azterke t e n topea, urrune tik adieraz t en duen muga, bera muga tu ezinik, berari espezifikota sun a eman ezinik; haus tura izena da, emat e n zaiena erake t a diskurt sibo bat edo ugariren erregime n orokorra dara m a t e n transformazioei. Horrela Iraultza frantse s ak –orain arteko azterke t a arkeologiko guztiak berari zuzendu zaizkionez– ez du diskurt so tik kanpoko gertae ra baten papera jokatzen , behar den modua n pentsa tz eko diskurt so guztie tan aurkitu beharko genuke el a rik gertae r a horrek lukeen diskurt so guztiak zatikatzeko efektua; Iraultza frantse s a k funtziona tzen du multzo konplexu baten gisara , artikulatua , transformazio deskribaga r rien multzo gisara , zeintzuek ukitu gabe utzi duten zenbai t positibot a su n , best e zenbai t en tza t oraindik gureak diren arauak finkatu dituztela rik, eta, halaber , desegin berriak diren edo gure begien aurrea n desegi t en ari diren positibot a su n ak ezarri dituztela rik.

VI.Zientzia eta Jakite

Zedarritze isil bat ezarri zaie aurreko azterket a guztiei, euren hast a p e n a eman gabe, bere zirriborroa zehaztu a izan gabe. Aipatut ako adibide guztiak, salbues p e nik gabe, erem u oso muga t u bati dagozkio. Urrun gaud e ez bakarrik diskurtso ar e n erem u eskerga horren inbenta rioa egitetik, baita bera zunda tz e tik ere: zergatik ez ditut inondik ere kontua n hartu literatur testu ak, eta ezta testu filosofikoak edo politikoak ere? Eskualde hauet a n , ez al dute lekurik eraket a diskurtsibo ek eta positibot as u n sistem e k? Eta zientzien esparru hutsa kontua n hartuz, zergatik utzi ditut isilpean mate m a t ikak, fisika edo kimika? Zerga tik ekarri ditut harira zenbait diziplina zalantz a g ar ri, oraindik eraga b e a k eta, beharb a d a , betik zientziare n atalas e a r e n azpitik iraungo duten ak? Hitz bate a n esand a , zer harre m a n dago arkeologiare n eta zientzien azterket a r e n artea n?

a) Positibotasu na k, diziplinak, zientziak.

Lehen arazoa: arkeologiak ez al ditu deskribatz e n bakarrik pseudozientziak (psikopatologia, esat er ako) «erake t a diskurtsibo» eta «positibot a s u n » hitz ausart xamarrekin, hau da, euren historiaurreko egoera n daud e n zientziak (hala nola historia naturala) edo ideologiak eraba t barren d u t a ko zientziak (hala nola ekonomia politikoa)? Ez al da beti ia -zientifikoa iraungo duen ar e n azterket a pribilegia tu a? «Diziplina» baderitzegu euren antolaer a eredu zientifikoet a tik mailega tu dituzten enuntzia tu -multzoei, koheren tziarako, frogag arri t a s u n e r a ko joera duten ei , zientzia modur a jasotzen, instituzionalizatz e n , trans mititzen eta batzue t a n irakast e n direnei , ezin izango dugu horrega t ik esan arkeologiak deskribatz e n dituela bene t a n zientziak ez diren diziplinak eta, haatik, episte m ologiak deskribatz e n dituela existitzen diren diziplinet an oinarritut a eratu ahal izan diren zientziak.

Galdera hauei ezezkoarekin erantzun ahal izango zaie. Arkeologiak ez ditu diziplinak deskribatz e n . Gehien jota, hauek positibot as u n e n deskribap e n a r e n abiapu n tu tz a t har daitezke; baina eurek ez dituzte mugak zehazt e n; ez dituzte behin betiko ebakidurak ezartzen; ez dira atzera aurkitzen azterket ar e n bukaer a n lehen go egoera bere a n; ezin da ezarri finkatut ako diziplinen eta eraket a diskurtsibo e n artea n harre m a n biunibokorik.

Hona hem e n distortsio honen adibide bat. Histoire de la Folie -ren lotura -puntu a zen diziplina psikiatriko baten sorrera XIX. mend e a r e n hasiera n . Diziplina honek ez zuen XVIII. mend eko trata tu e t a n aurkitzen diren «buruko gaitzen » edo «nerbio gaixotasu n e n » eduki bera, eta ezta barruko antola er a bera, ez leku bera medikuntz a n , ez funtzio praktiko bera, ez erabilera bera ere. Alabaina, diziplina berri honi galdatz e a n bi gauz a aurkitu dira: harre m a n -joko batek egin du bera ahalezkoa agertu den garaian eta berak muga t u du kontzeptu e n , azterket e n eta frogap e n e n ekono mia n aldaket a handi hori, tarte a n ospitalera tz e ak daud el a , eroetx er a tz e ak , gizarte -baztertz e e n baldintzak eta prozedur ak, jurisprud e n tziar e n arauak, lan industrialare n eta

moral burge s a r e n arauak, labur esand a , jardut e diskurtsibo honen tz a t enuntzia tu e n eraket a ezaugarri tzen duen multzo osoa; baina jardute hau ez da bakarrik agertz en esta tus eta asmo zientifikoa duen diziplina bate a n; jardune a n aurkitzen da, halaber , testu juridikoet a n , literatur adierazp e n e t a n , hausn ark e t a filosofikoet a n , politika mailako erabakie t a n , egun eroko bizitzaren asmo e t a n , iritzietan. Diziplina psikiatrikoak eta diziplina honi eskerrak kokatu ahal den eraket a diskurtsiboak ez dute heda d ur a bera, ezta hurretik ere ez: bera gainditzen du askotik eta alde guztiet a tik ingura tz e n du. Baina bada gehiago: denbor a n atzera jo eta bilatuz gero, XVII. eta XVIII. mend e e t a n , psikiatriaren ezarpe n ar e n aurrekoa izan ahal izan dena , jabetuko gara ez dago el a bere aurreko inolako diziplinarik: garai klasikoko send a gile ek eldarnioei buruz, malenkoniei buruz, nerbio gaixot asu n ei buruz esan d ako guztiak ez zuen osatze n inolaz ere ez diziplina autono m orik, gehien jota izango zen sukarren , humore e n aldake t e n edo burmuinar e n eritasun e n azpian egindako iruzkina. Hala ere, finkatu t ako diziplina baten falta egond a ere, bazen lanea n jardute diskurtsibo bat, bere erregular t a s u n e kin eta bere trinkotas u n a r e kin. Jardute diskurtsibo hau txerta tu t a zegoe n medikuntz a n , baina baita administrazio -arau e t a n ere, literatur edo filosofia testu e t a n , kasuis tikan, behar t s u ei zuzend u t ako derrigorrezko lan edo laguntz a teoriet a n edo egitas m o e t a n . Garai klasikoan bada go, beraz, eraket a diskurtsibo bat eta positibotas u n bat, hauek deskribatz eko guztiz eskura daud e, baina ez dagokie psikiatriarekin pareka daiteke e n inolako diziplinarik.

Baina egia bada positibotas u n a k ez direla ezarritako diziplinen bikoizket a hutsa, ez al dira izango etorkizun eko zientzien zirriborroa? Eraket a diskurtsibo ar e n izenare n azpian ez al da adieraz t e n zientzien atzera begirako proiekzioa euren iragan er a n t z , gerizpe bat euren aurreko a izan denar e n gainer a zuzentz en duten a , alegia itxuran aurre tik eurak zirriborra tu dituen ar e n gainera zuzentz e n duten a? Esaterako, aberas t a s u n e n azterket a edo gram at ika orokor modur a deskribatu dena (eurei ema n az beharb a d a guztiz artifiziala izango den autono mi a) ez al da izango, best erik gabe, ekono mia politikoa bere hasierako egoer a n edo hizkuntzare n zientzia bene t a n zorrotza ezarri baino lehen a goko aroa? Mugimen d u atzerakoi baten bidez, bere legitimota s u n a ezartze a zaila izanik, ez al da arkeologia ahalegin tz e n berriro multzokatz e n jardute diskurtsibo indepe n d e n t e bate a n zientzia bat ezartzeko beharrezko ak diren osagai heteroge n e o eta sakab a n a t u guztiak, derrigor euren konplizitat e a eskaini behar duten osagai a guztiak?

Heme n ere erantzun ak ezezkoa izan behar du. Historia natural ar e n izenare n azpian aztertu a izan den guztiak ez du batzen, irudi bakar bate a n , XVII. eta XVIII. mend e e t a n , bizitzaren zientziare n zirriborro modura balio izan zezake e n guztia, bere gene alogia legitimoan ager daiteke e n guztia. Horrela egun er a t u t a ko positibotas u n a k, benet a n , ondo argitzen ditu zenbait enuntziatu, zerikusia duten ak izakien arteko antzekota s u n e kin eta ezberdint a s u n e kin, euren egitura ikusgarriarekin, euren ezaugarri espezifiko eta generikoekin, euren ahalezko sailkap e n ar e kin, banatz e n dituen jarraita su n ezekin eta uztartz en dituen trantsizioarekin; baina alde bater a uzten ditu best e zenbait azterket a , garai berekoak direnak, hala ere, eta eurek ere diseinatz e n dituzte biologiare n antzinako irudiak: mugim e n d u erreflexuar e n azterket a (nerbio -siste m ar e n anato m o -fisiologia osatzeko hain garrantzitsu a izango dena), germ e n e n teoria (itxuran bilakaer ar e n eta genetikar e n arazoei aurrea hartzen diena), animalien edo landar e e n handitze a ri buruzko azalpe n a (organis mo e n fisiologia orokorrare n gai nagusie n e t ak o a izango dena). Gehiago oraindik: Historia natural ak –diskurtso taxono mikoa, zeinue n teoriari eta orden ar e n zientziare n egitas m o a ri loturikoa– etorkizuneko biologiari aurrea hartu beharre a n baztertu egiten zuen, bere sendot a s u n a g a t ik eta bere autono mia g a t ik, bizitzari buruzko zientzia batera t u baten osaket a . Era berea n , Gram atika orokor modura deskribatz e n den eraket a diskurtsiboak ez du argitzen, ezta hurre tik ere ez, garai klasikoan hizkuntzari buruz esan ahal izan den guztia, hau da, ez du argitzen geroago, filologian, horren jarauns p e n edo arbuio modura , garap e n edo kritika modura aurkitu ahal izango dena: alde batera uzten ditu exege si biblikoare n metodo ak eta Vicok edo Herderrek formula tu zuten hizkuntzare n filosofia. Eraket a diskurtsiboak, beraz, ez dira

etorkizuneko zientziak, eurak isilpean osatuko diren unea n bertan, oraindik euren buruaz jabetu gabeko ak: eurak ez daud e, izan ere, mend e t a s u n egoera bate a n zientzien ortogen e s i a r ekiko.

Esan behar al da, ordua n, ezin dela zientziarik egon positibota s u n a dagoe n lekuan, eta positibota s u n a k, eurak aurkitu ahal diren lekuan, beti zientziari dagozkiola? Suposa tu behar al da zientziarekin harre m a n kronologikoan egon beharre a n ordezko egoer a n daud el a? Eurak al dira akats episte m ologiko jakin baten nola edo halako irudi positiboa? Baina, baita kasu honet a n ere, kontra -adibide a ema n daiteke . Medikuntza klinikoa ez da bene t a n zientzia bat. Ez bakarrik bete tz e n ez dituelako irizpide formalak eta fisikatik, kimikatik, edo fisiologiatik ere, espero daiteke e n zorroztas u n maila; baizik eta berak ia antolatu gabeko pilaket a bat dakarrel ako berarekin, behake t a enpirikoen a , saio eta emaitz a gordinen a , errezet e n a , agindu terap e u t ikoe n a , araudi instituzionalen a . Eta, hala ere, ez -zientzia hau ez dagokio zientziari bakarrik. XIX. mend e a n zehar, guztiz eratu t ako zientzien artea n harre m a n a k ezarri ditu: fisiologia, kimika, edo mikrobiologia kasu; gainera , anato mia patologikoare n gisako diskurtsoak sorrarazi ditu, eta handikeria litzateke , zalantzarik gabe , hauei sasi zientzia izena emat e a .

Beraz, ezin dira eraket a diskurtsiboak parea n jarri ez zientziekin, ez etorriko diren zientziek diseinatz e n dituzten irudiekin, ezta, azkenik, hasiera tik zientifikotasu n oro baztertz en duten er ekin. Zer gerta tz e n da ordua n positibota s u n e n eta zientzien arteko harre m a n a r e kin?

b) Jakite.

Positibotas u n e k ez dituzte ezaug arri tzen ezagu tz eko erak –bai a priorizko eta beharrezko baldintzak badira, bai historiak txand ak a lanea n jarri ahal izan diren arrazional t a s u n erak badira–. Baina eurek ez dute definitzen ezagu p e n e n egoer a denbor ar e n une jakin bate a n : ez dute balantz e a egiten ordutik aurrera frogatu ahal izan denari buruz, behin betiko eskura tu t ako ezagu p e n a r e n esta tus a hartu duen ari buruz, frogarik gabe eta nahikoa frogap e nik gabe onartu denari buruz, edo sines m e n arrunt ar e n indarrez edo irudime n ar e n indarrak horrela eskatu t a onartu denari buruz. Positibot asu n a k aztertze a da erakus t e a zer araure n araber a era ditzake e n jardute diskurtsibo batek objektu taldeak, enuntziazio -multzoak, kontzeptu -jokoak, aukerak e t a teorikoen sailak. Horrela eratut ako osagai ek ez dute zientziarik osatze n , idealta su n -egitura definitu batekin; euren harre m a n -siste m a , zalantz arik gabe, ez da hain zorrotza; baina hauek ez dira bata best e a r e n ondoan pilatut ako ezagu p e n a k, esperien tziat ik, tradizioet a tik edo aurkikuntz a heterog e n e o e t a t ik datoze n ak, bere tz a t dituen subjektua r e n nortasu n ar e n bidez loturikoak bakarrik. Proposizio kohere n t e a k (edo ez) mamitz eko oinarria dira, deskribap e n zehatz a go ak edo zehazt as u n txikiagokoak gararaz t eko , egiaz ta p e n a k gauz atz eko, teoriak heda tz eko. Ezagup e n modura edo irudipen modur a, onartut ako egia edo salatu t ako hutse gi t e a r e n modura , behin betiko lorpen edo gainditut ako trabare n modura agertu eta funtzionatuko duen ar e n aurreko a eratz en dute. Garbi ikusten da aurreko hau ezin dela aztertu datu baten modur a, bizi izandako esperien tzia modura , irudimen e zko a n edo haute m a t e a n txerta tu t ako a , gizateriak bere historian zehar arrazionalt a s u n a r e n eran berrartu behar izan duen a, edo gizaban a ko bakoitzak zeharkatu beharko lukeen a bere aldetik berriz ere aurkitu gura baditu bertan bilduta edo ezkuta tu t a daud e n esan a hi idealak. Gogoan dugun a ez da aurrez a gu tz a bat edo bereh al ako ezagu tz a tik apodiktikora doan egoera arkaikoa; gogoa n dugun a da jardute diskurtsibo ak eratu behar dituen osagai ak diskurtso zientifikoa osatu ahal izateko eta bera bereizteko ez bakarrik bere eraz eta bere zorroztas u n a z , baizik eta, baita ere, ardura tz e n den objektuez , jokoan ipintzen dituen enuntziatu -motez, manipula tz e n dituen kontzep tu ez eta erabiltzen dituen estrat e gi ez . Hontara, zientzia ez dagokio bizi behar izan denari edo bizi behar denari, horrela berezkoa zaion idealtas u n asmo a oinarritzeko; baizik eta esan behar izan denari –edo esan behar denari– dagokio, berak diskurtso bat eduki ahal dezan, behar izanez gero, zientifikotasu n -irizpide formal eta esperim e n t a l ei eran tzun go diena.

Osagaien multzo haux e dei daiteke jakite, alegia, jardut e diskurtso batek modu erregularre a n eratu dituen osagai en multzoa, zientzia bat osatz eko ezinbes t eko ak direnak, euren helburu a ez izan arren zientzia hori sorraraz t e a . Jardute diskurtsibo bate a n zertaz hitz egin daiteke e n , horixe da jakite bat, eta jardut e diskurtsibo a era horret ar a zehaztu a gera tz en da; jakite bat eremu bat da, esta tus zientifikoa berega n a t u ko duten ala bereg a n a t uk o ez duten objektu ezberdin ek osatze n duten a (XIX. mend eko psikiatriaren jakite ez da egiatz a t jo denar e n batuke t a , aitzitik diskurtso psikiatrikoan mintzag ai izan daitezke e n jokaeren , berezitas u n e n , desbider ak e t e n multzoa da); jakite, halaber , espazio bat da, non subjektuak lekua har dezake e n bere diskurtsoa n gogoa n dituen objektuez jardun egiteko (zentzu honet a n medikuntz a klinikoaren jakite da diskurtso medikoare n subjektuak zer ditzake e n funtzioen multzoa, hau da, begiratz e, galdetz e , deszifratze, erregis tr a tz e , erabakitze funtzioen multzoa); jakite, halab er , koordinazio eta mend er ak u n tz a -arlo bat da, non enuntziatu ak edo kontzep tu ak agertz en diren, definitzen diren, erabiltzen diren eta transform a tz e n diren (maila honet a n , Historia natural ar e n jakite, XVIII. mend e a n , ez da esand a ko guztiaren batuke t a , aitzitik modu e n eta deien multzoa da, zeintzue n araber a enuntziatu berri oro dago e n e k o esan dene a n sartu ahal den); azkenik jakite bat definitzen da diskurtso ak eskaintz en dituen erabilpen eta eskura tz e aukere n bidez (horrela, ekono mia politikoare n jakite, garai klasikoan, ez da eutsi t ako tesi ezberdinei buruzko tesia, baizik eta jakite hori best e diskurtso batzuekin edo diskurtsiboak ez diren best e jardut e batzuekin artikulatze n den puntue n multzoa). Badira zientziez indepe n d e n t e a k diren jakitek (ez direnak ez zirriborro historikoa, ez bizi izan den atzealde a ) , baina ez dago jakiterik jardut e diskurtsibo definitu bat barik; eta jardut e diskurtsibo oro berak eratze n duen jakiteaz defini daiteke .

Kontzientzia -ezagutz a -zientzia ardatz a zeharkatu beharre a n (zeina ezin den askatu subjektibot a s u n a r e n adierazleaz) arkeologiak jardute diskurtsibo -jakite -zientzia ardatz a zeharka tz e n du. Eta ideien historiak bere azterket ar e n oreka -puntua ezagu tz ar e n osagai a n aurkitzen duen e a n (berriro galdeke t a transz e n d e n t a l a aurkitzera behar tu a dagoel arik, bere gogoz kontra izan arren), arkeologiak bere oreka -puntu a jakiteare n azterket a n aurkitzen du –hau da, subjektu a nahitaez jarrita dago e n eta derrigor mend eko a den erem u bate a n , non berak sekula ezingo duen titular modura agertu (dela jardut e titular modura , dela kontzientzia enpiriko modura)–.

Baldintza hauet a n ulertzen da beharrezkoa dela arret az bereizte a erem u zientifikoak eta esparru arkeologikoak: euren hausturak eta antolaer a -hast a p e n a k guztiz best elako ak dira. Zientifikotasu n -erem u bate a n sartzen dira bakarrik eraiket a -arau jakin batzuk bete tz e n dituzten proposizioak; zentzu bera izango luketen baiezt ap e n a k, gauza bera esango luketen ak , haiek bezain egiazkoak izango lirateke e n a k, baina siste m a t ikot a s u n ezberdin e n araber ako ak izanik, erem u honet a tik bazter tuko lirateke: espezie e n bilakaer ari buruz Le rêve d’Alamb er t- en esa t e n denak ondo itzul ditzake garai hartako kontzept u jakin batzuk edo hipotesi zientifiko batzuk; honek, gainer a, etorkizuneko egiaren bat aurrera dezake; honek ez du zerikusirik Historia naturalare n zientifikotasu n -erem u a r ekin, aitzitik, bere esparru arkeologikoari dagokio, behintza t , bertan aurki badait ezke lanea n Linnaeu s e n g a n , Buffonen g a n , Daube n to n e n g a n edo Jussieuren g a n aurki daitezke e n eraket a -arau berber ak. Esparru arkeologikoek «litera tur» edo «filosofia» testuak zeharka ditzaket e testu zientifikoak zeharka ditzaket e n bezalax e. Jakite ez dago sartut a frogap e n e t a n bakarrik, bera egon daiteke, halab er , fikzioeta n, hausn arke t e t a n , kontaket e t a n , araudi instituzionale t a n , erab aki politikoet a n . Historia naturalare n esparru arkeologikoak biltzen ditu Palingén é si e philosophiqu e edo Telliame d lanak, nahiz eta eurek ez duten bete tz e n oso neurri handian garai hartan onartze n ziren arau zientifikoak, eta, gutxiago oraindik, zalantz arik gabe, geroago eskatuko zirenak. Gram atika orokorrare n esparru arkeologikoak Fabre d’Oliveten ame sk eri ak biltzen ditu (sekula jaso ez duten ak esta tus zientifikoa eta gehiago sartzen direnak pents a e r a mistikoare n erregis tro a n) ez atribuzio -proposizioen azterket a baino gutxiago (orduan

egia nabari tza t hartzen zena, eta bertan gram at ika gener a tibo ak gaur egun aurki dezake prefigura tu a bere egia).

Jardute diskurtsibo ak ez du bat egiten berak eragin dezake e n elaborazio zientifikoarekin; eta berak eratz en duen jakite ez da gauz atu t ako zientzia baten ez zirriborro zimurtu a , ez egun eroko azpiproduktu a . Zientziak –gutxi axola oraingoz zer ezberdin t a s u n dago e n zientifikotasu n esta tus a edo horren ustea duten diskurtsoe n eta benet ako irizpide formala erakus t e n duten diskurtsoe n artea n– agertz e n dira eraket a diskurtsibo baten inguru m e n a r e n baitan jakitezko atzealde baten gaine a n . Honek arazoe n bi sail zabaltzen ditu: zein izan daiteke zientifikotasu n -erem u baten lekua eta paper a bera diseinatz e n den esparru arkeologikoa n? Zer orden ar e n eta zer prozesur e n araber a bete tz e n da zientifikotasu n -erem u baten sorrera ema n d a ko eraket a diskurtsibo bate a n? Arazo hauei ezingo zaie hem e n eta orain erantzun a ema n: helburua da adieraz t e a zer norabidet a n aztertu ahal izango den, beharb a d a , ez best erik.

c) Jakite eta ideologia.

Behin eratu t a , zientzia batek ez du berriz hartzen, bere aldetik eta berezkoak zaizkion katea tz e e t a n , bera agertz e n den jardute diskurtsibo a eratze n zuen guztia; gainera , berak ez du desag e rr a r az t e n –hutsegit e e n , aurreiritzien edo irudimen a r e n historiaurrer a bidaltzeko– ingura tz e n duen jakite. Anatomia patologikoak ez du murriztu eta zientifikotasu n a r e n araue t a r a itzularazi medikuntz a klinikoaren positibot as u n a . Jakite ez da lantoki episte m ologiko bat, deus ez t a t uko litzateke e n a bera burutu duen zientzian. Zientzia (edo zientziatz a t jotzen dena) jakite -arlo bate a n kokatzen da eta paper bat jokatzen du bertan . Paper hau aldatz en da eraket a diskurtsibo ezberdin e n araber a eta euren mutazioekin. Garai klasikoan espirituare n gaixotasu n ei buruzko ezagu tz a medikutza t jotzen zenak oso leku muga tu a bete tz e n zuen erom e n a ri buruzko jakitean: nekez osatz en zuen loratze azalera bat baino gehiago, best e zenbait e n artea n (jurisprud e n tzia, kasuistika, polizia -araudia, etab.); aitzitik, XIX. mend eko azterket a psikopa tologikoek, hauek ere buruko gaixotasu n e n ezagu tz a zientifiko bate tik atera tz e n zirenak, paper oso ezberdina eta askoz ere garran tzitsu a g o a jokatu dute erom e n a r e n jakitean (eredu eta erabakitz e mailaren paper a). Era bere a n , diskurtso zientifikoak (edo ustez zientifikoak) ez du asegur a tz e n funtzio bera ekono mia jakitear ako XVII. mend e a n eta XIX. mend e a n . Eraket a diskurtsibo guztiet a n , zientzia eta jakiteare n arteko harre m a n zehatz a aurkitzen da; azterket a arkeologikoak, horien artea n bazterke t a edo kenket a -harre m a n a definitu beharre a n (bilatuz zer den jakitean zientziari ebas t e n zaiona eta kontra egiten diona, zer dago e n zientzian oraindik jakitear e n auzota s u n a r ekin eta eraginar ekin konpro m e ti tu t a dagoe n a) , erakutsi behar du positiboki nola txerta tz e n den eta nola funtziona tz e n duen zientzia batek jakiteare n ingurum e n e a n .

Zalantz arik gabe hor, joko -espazio horret a n , ezartzen dira eta zehazt e n dira ideologiak zientziekin dituen harre m a n a k. Ideologiaren nagusi tze a diskurtso zientifikoaren gaine a n eta zientzien funtziona m e n d u ideologikoa ez dira artikulatz en euren egitura idealare n mailan (baita ikusteko modu erraza go a n edo zailagoa n itzuli ahal badira ere egitura horret ar a) , ezta gizarte bate a n eure t az egiten den erabilpen teknikoare n mailan ere (nahiz eta gizarte horrek bere eragina jaso ahal izan), eta ezta bera jasotzen duten subjektue n kontzientziaren mailan ere; eurak artikulatze n dira zientzia jakitean oinarritut a ebakitzen dene a n . Ideologiari buruzko galder a zientziari egin ahal bazaio, hau jakitean kokatzen den neurrian izango da, bere objektue t ako batzuk egitura tz e n dituen neurrian, enuntziatu jakin batzuk siste m a t iz a tz e n dituen neurrian, bere kontzeptu e t a t ik eta estra t e gi e t a t ik batzuk formalizatze n dituen neurrian, hau guztia zientzia jakitear ekin identifikatu gabe , baina bera ezab a t u eta bazter tu gabe; hau horrela izango da lantze honek jakite moldatz e n duen neurrian, alde bate tik bera aldatuz eta birban a t uz eta, best e t ik, bera baiezt a tuz eta berari balioa izaten utziz; hau horrela izango da zientziak bere lekua erregular t a s u n diskurtsibo bate a n aurkitzen duen neurrian, non, hori dela eta, bera hedatz e n den eta

funtzionatz e n duen jardute diskurtsibo e n , edo ez diskurtsiboe n , arlo oso bate a n . Laburbilduz, ideologiari buruzko galder a zientziari eginda , ez da berak (modu kontzient e a n edo ez hain kontzien t e a n) islatzen dituen egoer ei edo jardute ei buruzko galdera ; ez da ezta bere balizko erabilerari buruzko edo egin ahal izan diren erabilera txarrei buruzko galder a ere; jardut e diskurtsibo gisako euren existen tziari buruzko galder a da, eta euren funtziona m e n d u a r i buruzkoa best e jardut e diskurtsibo e n artea n .

Oro har esan daiteke , alde bater a utzita bitart ekotz a eta espezifikotas u n guztiak, ekono mia politikoak bere paper a duela gizarte kapitalistan, burge s klase ar e n interes ei zerbitza tz en diela, berak eta berare n tz a t egindako a dela, azkenik bere jatorrien estigm a dara m al a , baita bere kontzeptu e t a n eta bere arkitektura logikoan ere; baina ekonomiar e n egitura episte m ologikoare n eta bere funtzio ideologikoare n arteko harre m a n e i buruzko edoz ein deskribap e n zehatz a gok pasa beharko du bera sorrarazi duen eraket a diskurtsibo ar e n azterket a tik eta baita berak landu eta sistem a t iz a tu behar izan dituen objektu e n , kontzeptu e n aukerak e t a teorikoen azterket a t ik ere; eta erakutsi beharko da, ordua n, nola, positibot as u n hori sorrarazi duen jardute diskurtsibo ak funtzionatu duen best e jardut e batzue n artea n , eta hauek, beharb a d a , orden a diskurtsibokoak izan zitezkee n baina baita orden a politiko edo ekono mikoko ak ere.

Honek guztiak zenbai t proposizio aurrera tz e a baime n tz e n du:

1. Ideologia ez dagokio zientifikota sun a ri bakarrik. Diskurt so gutxik egin dio diskurt so klinikoak edo ekonomia politikoak hainba t leku ideologiari: hau ez da nahikoa arrazoi euren enuntziatue n multzoei hutsegi te a , kontrae s a n a , objektibot a s u n falta atxikitzeko.

2. Kontrae s a n e k , hutsune ek, akats teorikoek zientzia baten funtziona m e n d u ideologikoa adieraz dezake t e (edo zientifikoa izan nahi duen diskurt so batena); aukera eman dezake t e zehaz t eko eraikinaren zein puntu t a n izan ditzake en bere ondorioak funtziona m e n d u honek. Baina funtziona m e n d u honen azterke t a egin behar da positibota s un a r e n mailan eta erake t a -arauen eta zientifikotasu n egituren arteko harre m a n e n mailan.

3. Bere burua zuzenduz, hutsegi t e ak arteztuz, bere formalizazioak estutuz, ezta horrela ere ez da aska tzen diskurt soa ideologiar ekin duen harre m a n a z . Honen papera ez da gutxitzen zorrozta su n a hazten den eta faltsut a su n a ezaba tze n den neurrian.

4. Zientzia baten funtziona m e n d u ideologikoari aurre egitea bera agerra r az t eko eta aldatzeko, ez da bere baitan egon daitezkee n aurresu posizio filosofikoak eguner a t ze a ; ez da bera ahalezkoa egin duten eta legitimatz en duten oinarrie ta r a itzultzea : aitzitik, bera , atzera ere, auzitan jartzea da erake t a diskurt siboa den neurrian; bere objektuak, bere enuntzia tu -motak, bere kontzep tu ak, bere aukerake t a teorikoak eratzeko siste ma ri aurre egitea da, bere proposizioen kontrae s a n formalei aurre egitea baino. Bera berriro gogoan hartzea jardut ee n arteko jardute legez.

d) Atalase ezberdinak eta euren kronologia.

Eraket a diskurtsibo bati buruzko zenbai t azalera tz e ezberdin deskriba daitezke. Positibot asu n atalas e deitu ahal izango da jardute diskurtsiboa banakotz e n den eta autono mia hartzen duen unea , eta ondorioz, jardun e a n enuntziatu ak eratz eko sistem a bat eta bakarra dagoe n unea, edo, are gehiago, siste m a hau transform a tz e n den unea . Eraket a diskurtsibo baten jokoan enuntziatu e n multzo bat ebakitzen dene a n , horren helburua da egiaz ta tz e eta kohere n tzia -arauak balioest e a (baita lortu gabe bada ere) eta jakiteare n gaine a n funtzio mend er a tz aile a bete tz e n badu (eredu , kritika edo egiaz ta p e n funtzioa), ordua n esango da eraket a diskurtsibo ak episte m ologizazio atalas e a iragan duela. Horrela diseinatu t ako irudi episte m ologikoak irizpide formal kopuru jakin bati obeditzen dionea n , bere enuntzia tu ak erantzut e n dieten e a n ez bakarrik eraket a -arau arkeologikoei, baizik eta baita proposizioak eratzeko arau jakin batzuei ere, esan go da eraket a diskurtsiboak zientifikotasu n atalas e a iragan duela. Azkenik, diskurtso zientifiko honek, best ald e , definitu ahal dituen e a n beharrezko ak zaizkion axiom ak, erabilitako osagai ak, berare n tz a t legitimoak diren proposizio -egiturak eta onartz en dituen transform a zioak, horrela,

bere burutik hasita, zabaldu ahal duen e a n berak osatze n duen eraikin formala, formalizazio atalas e a iragan duela esan go da.

Atalase ezberdin e n banake t a denbora n , euren jarraita su n a , euren desdoitze a , euren balizko kointzidentzia, elkarren gaine a n agindu edo elkar inplikatu ahal duten modu a, eurak ezartzen diren baldintzak, horrek guztiak osatz en du arkeologiare n miaket a -erem urik nagusi en e t a ko a . Euren kronologia, izan ere, ez da ez erregularra, ez homog e n e o a . Ez dute bera eraket a diskurtsibo guztiek urrat s berea n eta aldi berea n iragait en, giza ezagu p e n e n historia aro ezberdin et a n taxutuz horrela: zenbai t positibotas u n e k formalizazioare n atalas e a iragan duten garaian, best e zenbait ez dira heldu oraindik zientifikotasu n a r e n e r a edo ezta episte m ologizazioar e n e r a ere. Gehiago oraindik: eraket a diskurtsibo bakoitza ez da iragaiten atalas e bate tik best era jarraian, heltze biologikoare n estadio natural e t a t ik legez, non aldagai bakarra izango zen sortasu n denbor a edo tartee n iraupen a . Sakab a n a k e t a ebolutiboa ez duten gerta er ez dihardugu : euren orden a berezia eraket a diskurtsibo bakoitzare n ezaugarrie t ako bat da. Hona hem e n ezberdin t as u n horien adibide batzuk.

Zenbait kasut an , positibot as u n atalas e a episte m ologizazioare n a baino askoz lehen a go iragait en da: horrela psikopa tologiak, zientifikoa izateko nahia duen diskurtso legez, bera baino askoz lehen a goko a zen jardute diskurtsibo bat episte m ologiza tu zuen XIX. mend e a r e n hasieran , Pinel, Heinroth eta Esquirolekin, eta jardut e diskurtsibo honek bere erregulart a s u n -sistem a eta bere autono mi a eskura tu zuen denbor a asko pasa ondoren . Baina gerta daiteke, halab er , bi atalas e hauek denbor a n nahas t u ak izatea , eta positibota s u n baten ezarp e n a eta irudi episte m ologiko baten azalera tz e a era batera gerta tz e a . Batzuet a n zientifikotasu n atalas e a k positibota s u n bate tik best e baterako iragait e ari lotuta daud e; batzue t a n ezberdin ak dira; horrela Historia naturale t ik (berezkoa zaion zientifikotasu n ar e kin) biologiarako iragaite a (organis mo ezberdin e n korrelazio espezifikoen zientzia modura eta ez izakien sailkatz e ar e n zientzia modura) ez zen gauza tu Cuvieren garaian positibot as u n bat best e bat bihurtu arte; aitzitik, Claude Bernard e n medikuntz a esperim e n t a l ak, eta Pasteur e n microbiologiak ondore n , aldatu egin dute anato mi ak eta fisiologia patologikoak behar duten zientifikotasu n a , jokotik kanpo geratu gabe medikuntz a klinikoare n eraket a diskurtsibo a , bera bere garaian ezarria izan zen modu a n kontua n hartut a. Era bere a n , eboluzionismo ak diziplina biologikoet a n ezarri zuen zientifikotasu n berriak ez zuen aldatu Cuvieren garaian definitua izan zen positibot as u n biologikoa. Ekonomiar e n kasuan loturen hausturak oso ugariak dira. XVII. mend e a n positibot as u n atalas e bat ezagut daiteke: berak bat egiten du merkantilismo ar e n teoria eta jardun ar ekin; baina bere episte m ologizazioa pittin bat geroago gerta tuko da, mend e a r e n bukaer a n , edo hurren go mend e a r e n hasiera n , Lockerekin eta Chantillonekin. Hala eta guztiz ere, XIX. mend e a k , Ricardorekin, aldi berea n positibot as u n -mota berria markatz e n du, hau da, episte m ologizazio modu berria, (Cournotek eta Jevonsek ere aldatuko duten a , Marxen beraren garaian , ekonomia politikotik abiatu t a) zeinak agerrar aziko duen jardute diskurtsibo guztiz berria.

Zientzi a n egi e n met a k e t a lineal a onar t z e n ba d a bak a r rik, ez ba d a ber t a n onar tz e n , ber e mail ak, ber e at al a s e a k , ber e ha u s t u r a ezb e r d in a k ditu e n jardu t e diskur t s ib o a , zatike t a his toriko bak a r r a baino ezingo da deskrib a t u , et a ber a har t uk o da ere d u mod u r a den b o r a n barr e n a et a jakit e era guz ti e t a r a k o : orain dik zien t ifiko a ez den a r e n et a be tiko den a r e n art eko zatike t a . Lotur a ha u sk e t e n sen d o t a s u n oso a , hau s t u r e n sak a b a n a k e t a oso a , eur e n ondorio e n des d oi t z e oso a et a eur e n elkarr e n me n d e t a s u n a r e n jokoa bet i murriz tu t a aurki tuko da erre p ik a t u beh a r de n sorr e r a r e n ekin tz a mon o t o n o r a .

Zalantz arik gabe zientzia bakar bati dagokione a n bakarrik ezingo dira bereizi atalas e ezberdin hauek eta ezingo da atalas e haue n artea n deskribatu antzer ako desdoitze -multzo bat: mate m a t ikak, bera da zientzia bakarra behingo a n iragan duen a positibota s u n atalas e a , episte m ologizazioare n a , zientifikotasu n ar e n a eta formalizazioare n a . Bere existen tziare n

ahalbide ak berak eskatz e n du aldez aurre tik ema n a izan dadila gainer ako zientzia guztiet an barreiatu t a dago e n a historia osoan zehar: mate m a t ike n lehen positibota s u n a k eratu beharra zuen dagoe n e ko formalizatu t ako jardute diskurtsiboa (baita ondoren best e formalizazio batzuk gauza tu behar baziren ere). Hortik dator bere ezarp e n a izan dadila aldi bere a n hain enigm at ikoa (azterket ar ako hain eskura g ai tz a, ekinaldi absolutu a r e n eran hain estutu a) eta hain baliozta tu a (aldi bere a n sorrera eta oinarri modur a balio du eta); Hortik dator ezen lehen mate m a t ikariare n lehen keinuan ikusi zela idealtas u n baten osaket a , historia osoan zehar heda tu dena eta ez dena auzitan jarri ez bada izan bera errepikatz eko eta garden tz eko; hortik dator ezen mate m a t ike n hasiera ikertzen dela gutxiago gerta er a historiko bezala eta gehiago historikotas u n -hast ap e n gisara; hortik dator, azkenik, ezen gainer ako zientziei dagokien ez , euren sorrera historikoare n deskribap e n a , euren hazta m uk a ibiltzeen a , euren porrot en a , euren beran d uko azalera tz e e n a lotzen dela geom e t riar e n eredu meta his torikoarekin, bat -bate a n eta betiko agertz en dena lur -neurket a r e n lan arrunt e t a t ik. Baina diskurtso mate m a t iko ar e n ezarp e n a best e zientzien jaiotza eta bilakaer a r e n eredu modur a hartuz gero, arriskua dago historikotasu n era guztiak homog e n eiz a tz eko, jardut e diskurtsibo batek iragan ditzake e n atalas e ezberdinak murrizteko haus tur a bakar baten mailara, eta baita jatorriaren arazoa denbor ar e n une guztiet an erreprod uzitzeko muga g a b e ki ere: horrela azterket a historiko -transz e n d e n t a l a r e n eskubide ak birbidera t u t a aurkituko lirateke . Matem a tikak eredu a izan dira diskurtso zientifiko gehien e n tz ako, zorroztas u n formal eta demost r a tibor a heltzeko euren ahalegine a n ; baina zientzien bilakaer a ri buruz galdegit e n duen historialariare n tz a t , eredu txarra dira, edozein moduta n orokortu ezingo litzateke e n eredu a .

e) Zientzien historia - mota ezberdinak.

Kokatu ahal izan diren atalas e ugariek era askotako azterket a historikoak baimen tz e n dituzte. Hasteko formalizazioare n mailako azterket ak: mate m a t ikek euren buruaz eteng a b e konta tz en dihardut e n historia da, euren burua lantzen duten heinea n . Une jakin bate a n izan direna (euren erem u a , euren metodo ak, eurek definitzen dituzten objektuak, darabilt en hizkuntza) ez da sekula jaurtitzen ez -zientifikotasu n a r e n kanpoko arlora; baizik eta beti eta beti birdefinitut a aurkitzen da (best erik ez bada ezohikoa bihurtu den edo denbor a bater ako antzut as u n e a n erori den esparru a n) eurek osatze n duten eraikin formale a n ; iragan hau agertz e n da teoria abst raktu baten, teoria botere t s u edo maila goiena goko baten, kasu berezia bezala, teoria inozo gisara, modu partzialea n eta ez nahikoa orokortua n; mate m a t ikek euren bene t ako ibilbide historikoa birtranskriba tz e n dute auzotas u n e n , depen d e n tzi en , mend eko t a s u n e n , mailakako formalizazioen, biltzen dituzten orokorket e n hiztegian. Matem a tiken historia honet a r ako (eurek osatze n duten a eta eurek kontatz e n duten a eurei buruz) Diofant ere n aljebra ez da eskegi ta gera tu den esperien tzia; aljebrare n kasu berezia da bera Abel eta Galoisen ondotik ezagu tz e n den modura gogoa n hartu t a ; exauzioen greziar metodo a ez da izan kale itsu bat, beharrezko a egiten duen a berta tik irtete a ; kalkulu integral ar e n eredu inozoa da. Gorab e h er a bakoitzak bere maila eta bere kokape n formala du. Azterket a errekurren tziala da eta bera bakarrik zientzia osatu baten barrua n gauz a daiteke eta behin bere formalizaket a atalas e a iragand a 7 .

Beste alde bate tik zientifikotasu n a r e n atalas e a n kokatzen den azterket a historikoa dago eta honek galdegi t en du nola iragan daiteke e n bera irudi episte m ologiko ezberdin et a t ik abiatu t a . Kontua da jakitea, esa t e baterako, nola kontzep tu bat –metaforaz eta irudime n ezko edukiz bete a oraindik– garden d u den eta hartu ahal izan duen kontzept u zientifikoare n esta tus a eta funtzioa. Kontua da jakitea nola esperien tzia esparru batek, dago e n e k o kokatua , dago e n e ko neurri bater aino artikulatu a , baina bereh al ako erabilpen praktikoz edo balioesp e n eraginkorrez zeharka tu a , osatu ahal izan duen erem u zientifikoa. Jakitea, modu orokorrago a n , nola zientzia bat ezarria izan den zientziaurreko maila baten gainetik eta aurka, zientziaurreko maila honek aldi berea n hura prest a t uko zuelarik eta aurka egingo ziolarik, nola iragan ahal izan dituen berari

kontrajar tz e n zitzaizkion trabak eta muga p e n a k . G. Bachelard ek eta G. Canguilhe m e k historia honen eredu ak ema n dituzte. Berak ez du beharrik, azterket a errekurren tzialak aitzitik badu e n modu a n , zientziare n barrua n ipintzeko bere burua , gerta er a guztiak atzera bana tz eko berak osatut ako eraikine a n eta bere formalizazioa konta tz eko orain berea den hiztegi formale a n: nola egin ahal izango luke horrelakorik best ela , kontua n izanda berak erakus t e n duela zertaz askatu duen zientziak bere burua eta zer bota behar izan duen bere baitatik kanpo zientifikotasu n a r e n atalas e r a heltzeko. Horrexe g a t ik deskribap e n honek osatu t ako zientzia hartzen du arau modura; berak konta tz en duen historia egiaren eta hutse gi t e a r e n arteko kontrakot as u n a k taxutze n du, arrazionalare n eta irrazionalare n artekoak, trabar e n eta ema nkort a s u n a r e n arteko ak, araz tas u n a r e n eta ez -araz tas u n a r e n arteko ak, zientifikoaren eta ez zientifikoare n artekoak. Hemen zientzien historia episte m ologiko batez dihardug u.

Azterket a historikoare n hirugarre n mota: honek episte m ologizazio -atalas e a hartzen du eraso -puntu modur a –alegia, euren positibot as u n a k definitzen duen eraket a diskurtsibo e n arteko zatiketa -puntua eta baita nahitaez zientziak ez diren irudi episte m ologikoe n a ere (zeintzuk best ald e ez diren sekula zientziak izatera helduko)–. Maila honet a n zientifikotasu n ak ez du balio arau modura: historia arkeologiko honet a n jardute diskurtsibo ak biluzten ahalegindu gara, eurek jakite bat sorraraz t e n duten neurrian eta jakite honek zientziare n esta tus a eta paper a hartzen duen neurrian. Maila honet a n zientzien historia bat ekitea ez da eraket a diskurtsiboak deskribatz e a egitura episte m ologikoak kontuan izan gabe; baizik eta erakus t e a zientzia baten ezarpe n a eta, beharb a d a , bera formalizatu a bihurtze a , ahalezkoa eta eraginkorra egin dela eraket a diskurtsibo baten baitan eta honen positibota s u n a r e n aldake t e t a n . Kontua da, beraz, era horret ako azterket a bater ako, zientzien historia perfilatze a jardut e diskurtsiboe n deskribap e n bate tik abiatuz, definitzea nola egin ahal izan dien lekua episte m ologiz azio -prozesu ei , zer erregular t a s u n a r e n araber a eta zer aldake t a ri eskerrak, nola eskura tu ahal izan dituen zientifikotasu n -arauak, eta, agian, nola heldu ahal izan den formalizatze -atalas er aino. Zientzien sendot a s u n historikoan jardute diskurtsiboar e n maila bilatzea n , ez da gura jardut e hori maila sakon eta jatorrizko bater a ekartze a berriro, ezta bizi izandako esperien tziare n mailara ekartze a ere (edozein geom e t riare n aurre tik emat e n den lur irregular eta txikitura, astrono mi a laukitu guztiet a n zehar distiratz en duen zerura); positibot as u n e n , jakiteare n , irudi episte m ologikoen eta zientzien artea n agerrar azi nahi da ezberdint as u n e n joko osoa, harre m a n e n a , desbider ak e t e n a , desdoitze e n a , indep e n d e n tz ie n a , autono mi e n a , eta nola artikulatze n diren elkarren artea n euren historikotas u n bereziak.

Eraket a diskurtsiboe n , positibotas u n e n eta jakitear e n azterket a eurek irudi episte m ologikoekin eta zientziekin dituzten harre m a n e t a n , honi deritzo episte m e a r e n azterket a , bera bereizteko zientzien historien ahalezko best e formez. Beharb a d a supos a t uko da episte m e hau mundu ikuskera baten antzeko zerbait dela, ezagutz a guztien historiaren pusket a , bakoitzari ezarriko lizkiokeen a arau berak, postula tu berak, arrazoiare n maila orokor bera, garai bateko gizon -emaku m e e k saihes tu ezingo luketen pents a tz eko egitura jakin bat, –izenga b e ko esku batek idatziko lukeen a behin eta betiko. Epistem e r ekin ulertzen da, hain zuzen, garai jakin bateko harre m a n e n multzoa, zeintzuek batu ditzaket e n irudi episte m ologikoak, zientziak eta, behar izanez gero, formalizatu t ako sistem a k sorraraz t e n dituzten jardute diskurtsibo ak; ulertzen da, halaber , episte m ologizaziorako, zientifikotasu n er a ko, formalizaziorako iragait e ak eraket a diskurtsibo hauet ako bakoitze a n kokatzeko modu a; atalas e hauen banake t a , batera gerta daitezke e n a k , batzuk best e e n mend eko izan daitezke e n a k edo denbor a n desdoituak egon daitezke e n a k; irudi episte m ologikoe n edo zientzien artea n egon daitezke e n alboko harre m a n a k, hauek elkarren ondokoak baina ezberdinak diren jardute diskurtsiboak adieraz t e n dituzten artea n . Episte m e a ez da ezagu p e n era bat edo arrazionalt a s u n -mota bat, zeinak adieraziko lukeen subjektu baten , espiritu baten edo garai baten batasu n subirano a , horret ar ako zientzia

ezberdin e n ak zeharka tuz; garai jakin bate a n zientzien artea n aurkitu ahal izango lirateke e n harre m a n e n multzoa da, eurak erregulart a s u n diskurtsibo e n mailan aztertz en direne a n .

Epistem e a r e n deskribap e n a k oinarrizko zenbai t ezaugarri agertz e n ditu: berak agort ezineko arloa irekitzen du, sekula itxi ezingo dena; ez du helburu gisara garai jakin bateko ezagup e n e k obeditzen duten postula tu -siste m a berriz eratz e a , baizik eta harre m a n -arlo zehaztu g a b e bat zeharka tz e a . Bestalde , episte m e a ez da irudi geldia, egun bate a n agertu t ako a eta bat bate a n eta modu zakarre a n ezabar aziko dena: etend ur ak, desdoitze ak , kointzidentziak ezartzen eta dese gi t e n diren multzo mugikor zehaztu g a b e a da. Gainera , zientzien, irudi episte m ologikoen, positibota s u n e n eta jardut e diskurtsibo e n arteko harre m a n -multzo den legez, episte m e a k baimen tz e n du garai jakin bate a n diskurtso ari ezartz en zaizkion beteb e h a r r e n eta muga p e n e n jokoa antze m a t e a : baina muga p e n hau ez da muga p e n nega tibo bat zeinak ezagu p e n a ri ezjakintas u n a kontrajar tz e n dion, arrazoim e n a ri irudimen a , esperien tzia armat u ari itxurekiko leialtasun a , eta inferentziei eta dedukzioei amesk eria; episte m e a ez da garai bate a n jakin daiteke e n a , kontua n izanda gabezia teknikoak, adime n ohiturak edo tradizioak jarritako mugak; episte m e a jardute diskurtsibo e n positibotas u n e a n irudi episte m ologikoak eta zientziak ahalezkoak egiten dituen zera da. Azkenik, ikusten da episte m e a r e n azterket a ez dela galdera kritikoa atzera kontua n hartzeko modu bat («zientzia baten gisako zerbait eman e z gero, zein da bere eskubide a edo legitimotas u n a ? »); galder a bat da, zientziaren datu ak jasotzen dituen a bakarrik galdegit eko zer den zientzia horrentz a t zientzia gisara ema n a izatea. Diskurtso zientifikoaren enigm a n berak jokoan jartzen duen a ez da zientzia izateko bere eskubide a , bera existitzen dela baizik. Eta bera zientziare n filosofia guztiet a tik banatz eko arrazoia honako a da: ez duela lotzen gerta e r a hori jatorrizko emat e batekin, zeinak subjektu transz e n d e n t a l bate a n oinarrituko lukeen gerta er a eta eskubide a , baizik eta jardut e historikoare n prozesu ekin.

f) Beste arkeologia batzuk.

Badago oraindik galder a bat eskegi ta: burura tu ahal izango litzateke azterket a arkeologiko bat, jakite baten erregulart a s u n a agerrar aziko lukeen a baina asmorik izango ez lukeen a bera aztertzeko irudi episte m ologikoei eta zientziei begira? Episte m er a n tz ako orientazioa al da arkeologiari ireki ahal zaion bakarra? Arkeologia izan behar al da –eta esklusiboki– zientzien historiei buruz galdegit eko modu a bat? Beste hitz batzue t a n , arkeologiak, gaur egun arte diskurtso zientifikoen esparrura muga t u t a , gainditu ezin duen behar bati obeditu al dio, ala zirriborratu al ditu berak, adibide partikular baten gaine a n , guztiz best e hedap e n bat izan dezake t e n azterket a erak?

Oraingoz gutxiegi aurrera tu dut galder a honi behin betiko erantzun a emat eko. Baina erraz irudikatz en ditut nik –saiatu beharko diren makina bat froga eta hazta m u ugari salbu– norabide ezberdin e t a n gara tuko lirateke e n arkeologiak. Har dezagu n , esat er ako , «sexu alit a t e a r e n » deskribap e n arkeologikoa. Oraindik berta tik garbi ikusten dut nola orient a tu litekee n bera episte m e r u n tz ; erakutsiko litzateke zer modut a n XIX. mend e a n eratu diren biologia edo sexualit at e a r e n psikologiaren gisako irudi episte m ologikoak; eta zer haus tur ar e n g a t ik ezarri zen Freudekin tanker a zientifikoa duen diskurtso a . Baina nik haute m a t e n dut, halaber , azterket a r ako best e aukera bat. Gizon -emaku m e e n jokaera sexual a garai zehatz bate a n landu beharre a n (bere lege a bilatuz gizarte -egitura bate a n , inkontzien t e kolektibo bate a n , edo jarrera moral jakin bate a n), gizon -emaku m e e k sexualit at e a ri buruz pents a t u ahal izan duten a deskribatu beharre a n (zer interpre t azio erlijioso ema n zioten berari, zer balioesp e n edo gaitzesp e n atxikitzen zioten, zer iritzi edo arazo moral izio zezake e n), galdegingo da ea, jokaera hauet a n , nola errepr es e n t a z io haue t a n , ez al den aurkituko sartut a jardut e diskurtsibo oso bat; ea sexualita t e a , diskurtso zientifiko batera n tz ako orient aziotik kanpo, ez ote den izango bere t az hitz egin ahal izango den objektu -multzo bat (edo beret az hitz egitea debeka t u a izango den objektu -multzoa) ahalezko enuntziatu e n arlo bat (bai adierazp e n lirikoak direla, bai preskripzio juridikoak direla), kontzep tu e n multzo bat (ager daitezke e n a k, zalantz arik gabe, adigaien edo gaien oinarrizko eran), aukerak e t e n

joko bat (ager daiteke e n a jokaere n koheren tzian edo preskripzioen sistem a n). Era horret ako arkeologiak, bere eginbe h a rr e a n arrakas t a izango balu, erakutsiko luke nola daud e n jardute diskurtsibo jakin bati lotuta debeka p e n a k, bazterke t ak, muga p e n a k, balioesp e n a k , askat as u n a k , sexualit at e a r e n arau -hausturak eta bere hitzezko, edo ez hitzezko, agerp e n guztiak. Berak agerraraziko luke «hitz egiteko modu» bat, ez, egia esan, sexualit at e a r e n azken egia bezala, baizik eta bera deskribatz e a bidera tuko duen dimen t sioet ako bat bezala; eta erakutsiko da berba egiteko era hau nola dago e n sartut a , ez diskurtso zientifikoet a n , baizik eta debeka p e n e n eta balioen siste m a bate a n . Azterket a hau egingo da horrela ez episte m e a r e n norabide a n , baizik eta etika dei genez ak e e n a r e n e a n .

Baina hona hem e n ahalezko best e orient azio baten adibide a . Margo bat azter tz eko margolariare n ezkutuko diskurtsoa eratu behar da berriz; asmo a egon daiteke aurkitzeko bere asmo e n zurrum urru a , transkribatz e n ez dena hitzet an , baizik eta lerroet a n , azalere t a n eta koloree t a n ; saia gaitezke bere mund u ikuskera eratz en duela suposa tz e n den filosofia inplizitoa atera tz e n . Litekeen a da, halab er , garaiko zientziari edo, gutxienez , iritziari, galdegi t e a eta bilatze a ea zer izan den margolariak berta tik mailega tu ahal izan duen a. Azterket a arkeologikoak best e helburu bat izango luke: berak bilatuko luke ea espazioa, urrunt as u n a , sakont as u n a , koloreak, argitasu n a , proportzioak, bolume n a eta profila ez ote ziren garai hartan kontua n hartu ak izango, ez ote ziren izendat uko, enuntziatuko, kontzep tu alizatuko jardute diskurtsibo bate a n; eta ea jardut e diskurtsibo honet a tik aterako zen jakite ez ote zen sartuko beharb a d a teoriet an eta espekulazioet a n , irakas t eko eret an eta erreze t e t a n , baina baita prozedur e t a n , tekniket a n , eta ia margolariare n keinua n bertan. Kontua ez litzateke izango erakus t e a margolan a adieraz t eko edo «esa t eko » modu a dela, bere berezitas u n a izango litzateke el arik hitzak alde bater a utzi ahal izango lituzkeel a. Erakutsi beharko litzateke ezen bere diment sioe t a tik bate a n gutxien ez jardute diskurtsibo bat dela, tekniket a n eta ondorioet a n gorpuzt e n dena . Horrela deskribatu a , margolan a ez da ikusm e n hutsa, ondoren espazioar e n material ta su n e a n transkribatu beharko litzateke e n a ; ez da, halaber , keinu biluzia ere, non esan a hi mutuak eta hutsak mugarik gabe askatu beharko lirateke e n geroa goko interpre t azioe n bidez. Bera jakite baten positibota s u n a k zeharkatz e n du eraba t –eta kontua n izan gabe ezagu p e n zientifikoak eta gai filosofikoak–.

Niri iruditzen zait mota bereko azterket a egin ahal izango litzateke el a , halab er , jakite politikoari buruz. Saiatuko gara ikusten ea gizarte baten, talde baten edo klase baten jokaera politikoa ez ote duen zeharkatz e n jardute diskurtsibo muga tu eta deskriba g arri batek. Positibot asu n honek ez du bat egingo, jakina, ez garaiko teoria politikoekin ez muga p e n ekono mikoekin: berak definituko luke politikan enuntziazioare n objektu bihur daiteke e n a , enuntziazio horrek har ditzake e n erak, bertan lanea n aurkitzen diren kontzeptu ak eta hartzen diren aukera estra t e giko ak. Jakite hau berak eragin dezake e n episte m e a r e n norabide a n aztertu beharre a n –beti ere ahalezkoa dena–, aztertuko litzateke jokaeren norabide a n , borroken e a n , gatazken e a n , erab akien e a n eta taktikene a n . Horrela agerraraziko da jakite politiko bat eta hau ez da jardut e a r e n bigarren teorizazio baten mailakoa eta ez da teoriaren erabilpen a ere. Izan ere, bera erregularki eratu du jardute diskurtsibo batek, heda tz e n dena best e jardut e diskurtsibo batzue n artea n eta euren gaine a n artikulatz en dena , ez da adieraz p e n bat, zeinak «islatuko» lukeen modu egokiago a n edo dese gokiago a n «datu objektiboe n » edo benet ako jardute e n kopuru jakin bat. Bera inskribatz e n da, hasiera hasiera tik, jardut e ezberdin e n arloan, non berak aurkitzen duen, aldi berea n , bere espezifikazioa, bere funtzioa eta bere mend e t a s u n e n sarea . Era horret ako deskribap e n a ahalezkoa balitz, agerikoa da ez litzateke el a beharrezkoa izango banako ar e n kontzien tzia baten edo kontzien tzia kolektibo baten mailatik pasa tz e a jardut e eta teoria politiko baten artikulazioare n gune a antze m a t e k o; ez litzateke beharrezko a izango bilatzea zer neurrit an kontzien tzia horrek adieraz ditzake e n , alde bate tik, baldintza mutu ak eta best e t ik egia teorikoekiko sentiber a t a s u n a r e n erakus t e a ; ez litzateke plante a t u beharko kontzientzia hartze a r e n

arazo psikologikoa; aztertu beharko lirateke jakite baten eraket a eta transform azioak. Esate bater ako, arazoa ez litzateke izango zer unetik aurrera agertz en den kontzien tzia iraultzailea, ezta zer paper jokatu ahal izan duten baldintza ekono mikoek eta argitze teorikoare n lanak kontzien tzia horren sorreran . Kontua ez litzateke izango gizon iraultzailear e n biografia orokorra berriz marraz t e a edo bere egitas m o a r e n sustraiak aurkitze a; baizik eta erakus t e a nola eratze n diren jokaere t a n eta estra t e gi e t a n jartzen diren jardute diskurtsiboa eta jakite iraultzailea, gizarte a ri buruzko teoria bat sorraraz t e n duten ak eta batzue n eta best e e n arteko interferen tzia eta elkarrekiko transform a zioa eragiten duten ak.

Egin berri dugun galder ari: arkeologia zientziez baino ez da ardura tz e n? Ez al da bera diskurtso zientifikoen azterket a baino? erantzun dakioke orain. Eta bi ezezkorekin erantzun. Arkeologia deskribatz e n ahalegintz e n dena , ez da zientzia bere egitura espezifikoan, baizik eta oso gauz a ezberdina den jakiteare n erem u a . Gainera , jakiteaz ardura tz e n bada irudi episte m ologikoekin eta zientziekin harre m a n a k dituen neurrian, era berea n , jakiteaz galdegin dezake norabide ezberdin bate a n eta deskriba dezake bera best e harre m a n -sorta bate a n . Orain arte episte m e a r e kiko orient azioa izan da esplora tu dena. Honen arrazoia honako a da: zalantz arik gabe gure kulturak ezaugarri tzen dituen gradien t e baten g a t ik, eraket a diskurtsiboek ez diote uzten euren burua episte m ologiza tz e a ri. Positibot asu n e n erem u a agertu ahal izan da zientziei galdeka tuz euren historiari buruz, euren batas u n bitxiari buruz, euren sakab a n a k e t a eta euren haus tur ei buruz; eraket a diskurtsibo e n jokoa antze m a n ahal izan da diskurtso zientifikoen zirrituan. Ez da harritzeko a baldintza hauet a n esparru ema nkorre n a , deskribap e n arkeologikoari irekiena , izan dadila berpizkund e t ik XIX. mend er a arte hainbat eta hainbat positibota s u n e n episte m ologizazioa gararazi duen «garai klasikoa»; ez da harritzekoa, era berea n , eraket a diskurtsiboak eta jakitear e n erregular t a s u n espezifikoak diseinatu ak izatea zientifikotasu n a r e n eta formalizazioare n maila lortzea zailena izan den lekuet a n . Baina hau ez da erasorako lehent a s u n e z ko puntua; hau ez da arkeologiare n tz ako nahita ezko erem u a .

V.

– Liburu honet a n zehar, ahalegindu zara, ondo edo gaizki, zeure burua «estrukturalismo az » edo hitz horrekin ulertu ohi denaz bereizten. Nabar m e n d u duzu ez darabiltzazula ez bere metodo a eta ezta bere kontzep tu ak ere; ez dituzula aipatz e n hizkuntza deskribap e n a r e n prozedur ak; ez duzula inolako kezkarik formalizazioarekin. Baina zer esan gura dute ezberdint a s u n hauek? Ez bada zuk huts egin duzula egitura azterket ek positibotza t izan dezake t e n a z baliatze a n , zorroztas u n e z eta eraginkort a s u n demost ra t iboz ekar dezaket e n a z baliatze a n? Ez bada gogoa n hartzen ahalegind u zaren erem u a bihurria zaiola era honet ako ekimen ari eta bere aberas t a s u n a k ihes egin diela gelditu gabe zuk itxi gura zenituen eske m ei? Eta aiset a s u n handiarekin, mozorrotu egin duzu zure metodo ar e n ezintas u n a ; orain zu beti bene t ako azterket a estruktural bate tik bana tu t a zaituen eta izango zaituen garaiezineko urruntas u n a nahitako ezberdint as u n a bailitzan erakus t e n diguzu.

Izan ere, zuk ez duzu lortu gu nahas t e a . Egia da ezen, erabili dituzun metodo ek utzi duten hustas u n e a n , zuk sartu duzula adigaien sail oso bat, itxuran arrotzak direnak orain hizkuntzak edo mitoak, literatur lanak edo ipuinak deskribatz e n dituzten ek onartzen dituzten kontzeptu e n tz a t . Eraket ez , positibot as u n e z , jakiteaz , jardut e diskurtsibo ez hitz egin duzu: hitzen panoplia oso bat, zuk harrot as u n e z euren berezita su n a eta euren ahalm e n harrigarriak azpimarra tz e n dituzularik une oro. Baina asm at u beharko ote zenue n zuk hainbe s t e xelebrek eria , ahalegind u izan ez bazina estrukturalismo ar e n oinarrizko gai batzuk –postula tu ihardukigarrien ak , filosofikoki zalantza g ar rien ak osatz en dituzten ak, gainera– baliozkoak egiten euren tz a t arrotza den erem u bate a n? Emate n du hau guztia gerta tz e n dela zuk hartu duzulako azterket a -metodo garaikidee t a t ik, ez lan enpirikoa eta serioa, baizik eta bi edo hiru gai, estrapolazioak direnak beharrezko hast a p e n a k baino gehiago.

Horrela nahi izan dituzu zuk diskurtso ar e n berezko diment sioak murriztu, bere berezko irregulart a s u n a ahaztu, ekimen edo askat a s u n kutsua ekar dezake e n a ezkuta tu , hizkuntz an ezartzen duen desorek a berdindu: irekidura hau itxi nahi izan duzu berriz. Hizkuntz alaritza era jakin baten antzera , zuk bilatu duzu subjektu hiztuna albora tz e a ; uste izan duzu diskurtso ari bere antropologia erreferen tzia guztiak kendu ahal izango zenizkiola eta landu ahal izango zenuela sekula inork formula tu izan ez balu bezala, zirkuns t a n tzia berezie t a n jaio izan ez balitz bezala, errepre s e n t a z ioek zeharka tuko ez balute bezala, inori zuzenduko ez balitzaio bezala. Azkenik aldiberekot a s u n -hast a p e n bat ezarri diozu: uko egin diozu diskurtsoa (beharb a d a hizkuntza ez bezala) funtse a n historikoa dela ikuste ari, ez dago el a osatu t a eskura daud e n osagai ez , baizik eta bene t ako ak eta elkarren ondokoak diren gerta e r ez , ezin dela bera aztertu hedat u t a dagoe n denbor a tik at.

– Arrazoia duzu: ez dut gogoa n hartu diskurtso ar e n transz e n d e n tzi a; bazter tu egin dut, bera deskribatz e a n , subjektibot as u n bati egokitze a; ez diot lehen balioa eman bere izaera diakronikoari, bere era orokorra izan beharko balu bezala. Baina honen guztiaren helburua ez zen luzatze a , hizkuntz ar e n erem u az gaindi, frogatu ak izan ziren kontzep tu ak eta metodo ak. Diskurtsoaz hitz egin badut, ez da izan erakus t eko hizkuntz ar e n meka nis mo e k edo prozesu ek oso -osorik diraut el a bertan ; baizik eta agerrar az t eko, hitzezko jardute e n sendot a s u n e a n , azterket a ahalezko mailen aniztasu n a ; erakus t eko hizkuntz a egiturak e t a r e n alboan (edo interpre t azioar e n e a n ) , gauza tu ahal izango zela enuntziatu e n , euren eraket a r e n eta diskurtso ari berezkoak zaizkion erregular t a s u n e n deskribap e n zehatz a . Baztertu baditut subjektu hiztunari buruzko aipa m e n a k , ez zen subjektu hiztun guztiek era berea n erabili beharko zituzten eraikitze -legeak edo erak aurkitzeko, ez zen diskurtso unibert s al handiari, garai bateko gizon -emaku m e guztien tz a t bat izango litzateke e n a ri , hitz eragiteko. Kontua zen, aitzitik, zertan oinarritzen ziren ezberdint a s u n a k , nola litekeen gizon -emaku m e e k , jardut e diskurtsibo berare n baitan, hitz egin dezat e n objektu ezberdin ei buruz, nola izan ditzaket e n aurkako iritziak, nola egin ditzaket e n hautak e t a kontrae s a n korr ak; kontua zen, halab er , erakus t e a zertan bereizten ziren jardute diskurtsibo ak elkarren artea n; laburbilduz, ez dut bazter tu nahi izan subjektua r e n arazoa , subjektu ak diskurtsoa r e n aniztasu n e a n bete zitzakee n lekua eta funtzioak definitu gura izan dut. Azkenik, zeuk egiazt a tu ahal izan duzu: ez dut historia ukatu, aldaket a r e n kategoria orokorra eta hutsa eskegi ta eduki dut maila ezberdine t ako transform azioak agerraraz t eko; uko egiten diot denbor al tz e eredu uniforme a ri deskribatz eko, jardut e diskurtsibo bakoitzari dagokione a n , bere meta tz e , baztertz e, berpizte, arauak, bere berezko deribazio erak eta lozagia sartzeko jarraitasu n ezberdin e n gaine a n .

Ez dut, beraz, eginkizun estrukturalista bere muga legitimoe t a tik haran tz a go eram a n nahi izan. Eta erraz onartuko didazu ez dudala ezta behin ere ez erabili egitura hitza Les Mots et les Choses lanea n . Baina utz ditzagu n, ondo baderi tzozu, «est ruktur alismo ari» buruzko eztab aid ak; hauek irauten baitut e gaur egun lanea n dihardut e n e k alde batera utzi dituzten eskuald e e t a n , eta nekez iraun gainera ; emankorra izan ziteke e n borroka honet a n bakarrik mimoek eta ferietako salerosleek jarraitzen dute.

– Eztabaida horiek saihes tu gura izan dituzun arren, ezingo diozu arazoari ihes egin. Izan ere, ez gara estrukturalismo az berba egiten ari. Gogo onez onartze n dugu bere zuzenta s u n a eta eraginkort a s u n a : aztertu behar dene a n hizkuntz a bat, mitologiak, herri kondairak, olertiak, amet s ak , literatur lanak, filmak beharb a d a , deskribap e n estruktural ak zenbai t harre m a n agerraraz t e n ditu, bera gabe ezin izango lirateke e n a k bakartu; osagai errepikariak definitzea baimen d uko luke, euren kontrakota s u n motekin, eta euren banakotz e -irizpideekin; berak, gainera , eraiket a -lege ak, baliokidet as u n a k eta transform azio --arauak ezartze a baimen tz e n du. Eta hasiera n zenbai t aitzakia nabar m e n d u ahal izan diren arren, onartze n dugu orain inolako trabarik gabe gizon -emaku m e e n hizkuntz a, inkontzien t e a eta irudime n a egitura -lege e n arab er ako ak direla. Baina erab a t errefusa tz e n dugu zuk egiten duzuna: hots, diskurtso zientifikoak eta euren jarraitasu n a k aztertu ahal izatea eurak lotu gabe eginkizun eratzaile gisako zerbaitekin, onartu gabe , baita euren zalantze t a n ere, jatorrizko egitas m o baten edo oinarrizko teologia baten irekitasun a , aurkitu gabe eurak lotzen dituen eta guk eurak atzera antze m a t e a bidera tuko digun jarraita su n sakona; biluztu ahal izatea arrazoiare n bilakaer a , eta pents a m e n d u a r e n historia subjektibot as u n edozein arrastoz askatz e a . Zehatz dezagu n eztab aid a gaia: onartze n dugu hitz egin daiteke el a osagai ei buruz, eraikitze -arauei buruz hizkuntzari buruz orokorki, best e leku bateko a eta garai batekoa den mitoen hizkuntz ari buruz, edo, baita ere, edoz ein modut a n ere arrotz xamarra egiten zaigun gure inkontzien t e a r e n edo gure ekintzen hizkuntzari buruz; hala ere, guk murriztezintza t jotzen dugu, bere sendot a s u n historikoan , gure jakitear e n hizkuntz a, guk hem e n eta orain darabilgun hizkuntz a hau, best e hizkera batzuk aztertze a bidera tz e n digun diskurtso estruktural horixe bera. Zuk ezin duzu ahaztu, jakina, hortik

abiatut a –bere gene si geldotik, gaur egungo egoera r a ekarri duen bere bilakaer a ilunetik abiatu t a– hitz egin ahal dugula best e diskurtso ei buruz eurak egiturak balira bezala; berak eman digu horret ar ako aukera eta eskubide a; berak eratze n du orban ilun bat, gure ingurua n daud e n gauzak gaur egun ikusten ditugun modur a jartzen dituen a . Ontzat jotzen dugu osagai ekin, harre m a n e kin, jarraitasu n- ezekin jokatze a aztertz en direne a n elezah ar indoeurop arr ak edo Racineren trage diak; onartze n dugu ere subjektu hiztunari buruzko galder a albora uztea, ahal den neurrian; baina auzitan jartzen dugu burutut ako ahaleginak erabil daitezke e nik azterket a jarioan ipintzeko atzera ere, harik eta eurak ahalezkoak egiten dituen diskurtso ar e n eretar a heldu arte eta zalantza n jartzeko guk gaur egun nondik hitz egiten dugun lekua bera ere. Subjektibot a s u n a saihes t e n den azterket a haue n historiak bere transz en d e n tz ia bera gordetz e n du.

– Niri iruditzen zait horixe dela, hain zuzen (eta hainbe s t e jorratu t ako estrukturalismo ar e n arazoa n baino askoz ere gehiago) eztab aid a -puntua , eta baita zuk aurka egiteko arrazoia ere. Utzidazu –joko modur a, jakin ere badakizu ez dauka d al a nik interpre t aziorako joera– zuri esat e n nola ulertu dudan nik zuk oraintxe ema n d a ko diskurtso a . «Zalantz arik gabe , esan duzu isilean, aurreran tz e a n onartu beharra dauka gu diskurtso deduktibo ak formalizatz e a , atzeald e a n izan ditugun liskar guztiak izanda ere; zalantz arik gabe jasan behar dugu sistem a filosofiko baten arkitektura deskribatz e n dela, eta ez hainbe s t e arima baten historia edo existitzeko egitas m o bat; zalantzarik gabe, eta edozein gauz a pentsa tz e n dugula ere, begi onez hartu behar ditugula literatur lanak hizkuntzare n egiturekin uztartze n dituzten azterket ak , eta ez banako ak bizi izan duen esperien tziarekin uztartze n dituzten ak . Zalantz arik gabe bertan behera utzi behar izan ditugu best e garai bate a n kontzientziaren subiranot a s u n a r e kin lotzen genitue n diskurtso horiek guztiak. Baina mend e erdia baino gehiago pasa ondoren galdu dugun a , orain bigarren mailan berreskura tz eko itxarop e n a dugu, azterket a horiek guztiak aztertuz edo gutxien ez guk eurei zuzentz en diegun oinarrizko galdek et a r e n bidez. Guk galdegingo diegu ea nondik datoz en , zein den eurak, kontura tu ere egin gabe, zeharka tz e n dituen halab e h a r historikoa, zer inozotasu n ek bihurtzen dituen itsuak eurak ahalezkoak egiten dituen baldintze t a r ako , zer itxidura metafisikot an dagoe n bilduta euren oinarrizko positibismo a . Eta, ondorioz, ez du azken e a n garrantzirik edukiko inkontzien t e a ez dadila izan kontzien tziare n ertz inplizitua, guk uste izan dugun eta baiezt a tu izan dugun bezala; ez du garran tzirik izango mitologia bat ez dadila izan mundu ikuskera bat eta eleberri bat izan dadila bizi izan den esperien tzia baten kanpoko alderdia; izan ere, «egia» berri hauek guztiak ezartzen dituen arrazoia zaintza zorrotz baten pean daukagu : ez berak, ez bere iragan ak, ez bera ahalezkoa egiten duen ak eta ezta bera gure a egiten duen ak ere ez dio ihes egiten esleipen transz e n d e n t a l ari . Orain berari –eta erab aki sendo a hartua dugu ez diogula honi uko egingo– galdegingo diogu jatorriari buruz, lehen eraket a ri buruz, oster tz teleologikoari buruz, denbor azko jarraita su n ari buruz. Bera da, gurea bailitzan gaurkotz en den pentsa m e n d u hori, guk mant e n t z e n dugun a eremu historiko -transz en d e n t a l e a n . Horrega t ik, nahita ez onartu behar baditugu, gogo onez edo txarrez, estrukturalismo guztiak, ezin onartuko genuke ukitzea pents a m e n d u a r e n historia hau, geure historia dena; ezin onartuko genuk e askatz e a hari transz en d e n t a l horiek guztiak, hain zuzen bera XIX. mend e a r e n ondotik jatorriaren eta subjektibot a s u n a r e n problem a t ikarekin lotu duten ak . Gu babe s t e n gaituen eta sendo defend a t z eko asmo a dugun gotorleku honet a r a hurbiltzen denari, behin eta berriz esan go diogu, profanazioa geldiaraz t e n duen keinuar ekin: « Noli tangere ».

Hala ere, aurrera jarraituko dut temati . Ez ziur ez nago el ako garaipe n ar e kin ezta seguru ere nire armekin, baizik eta iruditu zaidalako, oraingoz behintza t , hori dela funtsezkoa: hots, pents a m e n d u a r e n historia bere lotura transz e n d e n t a l az askatz e a . Arazoa ez zen niretza t , inondik ere ez, bera egitura tz e a , jakiteare n bilakaer ari edo zientzien sorrerari aplikatuz zenbait kategoria, hizkuntzare n erem u a n probatu ak izan direnak. Kontua zen historia hau aztertz e a jarraitasu n- ez bate a n , lehen a go tik murriztu ez duen a inolako teleologiak; bera sakab a n a k e t a bate a n kokatze a ,

lehen a goko ostertzik bilduko ez lukeen a inondik ere ez, bera heda tz e n uztea anonim a t u bate a n , zeinari ez dion subjektua r e n era ezarriko inolako konstituzio transz en d e n t a lik; bera denbor azkota s u n bati irekitzea, zeinak ez duen aginduko eguns e n t i are n itzulerarik. Kontua zen bera nartzisismo transz en d e n t a lik gabe uztea eraba t ; beharrezko a zen bera askatz e a bera itxita zegoen zirkulutik, jatorri galduar e n eta berraurkituar e n zirkulutik alegia; beharrezkoa zen erakus t e a pents a m e n d u a r e n historiaren eginbe h a rr a ezin zela izan ezagut a r az t e a honako une transz en d e n t a l ak: hots, Kanten ondotik mekanika arrazional ak gehiago izan ez duen unea, Husserlen ondotik idealtas u n mate m a t iko e n gisara eta Merleau -Pontyren ondotik haute m a n d a k o mundu a r e n esan a hie n gisara, eginah al ak egin diren arren eurak aurkitzeko.

Eta nik uste dut azken baten , estrukturalismo ar e n azaleko eztab aid ak sartu duen naha s t e a eta guzti, oso ondo ulertu dugula elkar; zera esan nahi dut: oso ondo ulertzen dugu batzuek eta best e ek egin nahi dugun a . Oso normala zen zuk defend a t z e a historia jarraitu baten eskubide ak , irekia izango litzateke e n a aldi berea n teleologia baten lanari eta kausalt a s u n a r e n prozesu zehaztug a b e a ri ; baina ezagu tu ez bada bere mugim e n d u a , berezkota s u n a eta barruko dinamis m o a , ez da izan bera inbasio estruktural bate tik babe s t eko; zuk bene t a n kontzientzia eratzaile baten ahalm e n a k berm a t u nahi zenituen , eurak zirelako auzitan zeude n a k. Baina defents a hau best e leku bate a n gerta tu behar zen, eta ez eztab aid a r e n berare n lekuan bertan; izan ere, aitortuko bazenio ikerket a enpiriko bati, historiako lan xume bati, dimen t sio transz en d e n t a l ari eran tzut eko eskubide a , ordua n oinarrizkoan amore eman go zenuke e n . Hortik lekualdake t a batzuk datoz. Arkeologia tratatz e a jatorriari buruzko ikerket a modur a, a priori formalen a , ekintza fundatz ailee n a , laburbilduz fenom e n ologia historiko baten modur a (bere lana dene a n , aitzitik, historia eginkizun fenom e n ologikoaz askatz e a) eta objekta tz e a berak huts egin duela bere lanea n eta bakarrik gerta e r a enpiriko batzuk aurkitzen dituela. Ondoren deskribap e n arkeologikoari eta atalas e ak , haus tur ak eta transform azioak ezartz eko bere nahiari kontrajar tz e a historialarien bene t ako lana, hau da, jarraitasu n a erakus t e a (ham ar n ak a urtetik hona hori ez dene a n historiaren asmo a); eta enpirikotasu n ekiko axolaga b e t a s u n a aurpe gira tz e a . Ondoren bera kultur osotas u n a k deskribatz eko eginkizuntz a t jotzea, ezberdin t a s u n nabar m e n e n a k homog e n eiz a tz eko eta forma hertsa g a rrien ak aurkitzeko (bere asmo a dene a n jardute diskurtsiboe n espezifikotas u n berezia definitzea), eta berari objekta tz e a ezberdint as u n e kin, aldaket ekin eta mutazioekin. Azkenik bera kontua n hartze a estrukturalismo ar e n inportazioa bailitzan historiaren erem u a n (nahiz eta bere metodo ak eta kontzept u a k ezingo duten inolaz ere ez naha sk e t a sortu) eta erakus t e a , orduan, ezingo lukeela funtzionatu benet ako egiturazko azterket a bezala.

Lekualda tz e e n eta ez -ezagutz e n joko hau guztia eraba t koheren t e a eta beharrezko a da. Bigarren mailako onura zekarren berarekin: toleratu behar diren estrukturalismo ar e n era hauei guztiei, hainbe s t e gauz at a n amore ema n behar izan zaien erei, diagon ale a n begiratu ahal izatea; eta eurei esat e a : «begira zer arrisku hartuko zenuket e n oraindik gureak diren eremu hauek ukituko bazeni tuz t e , zuen prozedur ak, best e nonb ai t en beharb a d a baliagarriak izan daitezke e n a k, hem e n bereh al a aurkituko lituzket e euren mugak; aztertu nahiko zenuke e n eduki osoari ihes egiten utziko liokete; zuen enpirismo zuhurrari uko egin beharko zenioket e ; eta, zuen gogoz kontra, ontologia eta egitura bitxi bate a n eroriko zinateke t e . Izan ezazue , beraz, nahikoa zuhurtas u n geratz eko zalantz arik gabe konkista tu ak dituzue n lurralde horiet an , euren mugak geuk zehazt e n ditugun ez aurrera n tz e a n itxura egingo dugu geuk eman dizkizuegula ». Onura nagusien a ri dagokione a n , zeran datza, jakina, aspalditik nahas t u t a gaitue n eta eteng a b e hazten doan krisia mozorrotze n dela: krisi honek zerikusia du Kanten ondoren filosofia identifikatu duen hausn ark e t a transz en d e n t a l a r ekin; zerikusia du gure orainare n ezberdint a s u n a saihes t eko balio digun jatorriaren gaiekin, itzulerare n agintzariarekin; zerikusia du galder a horiek guztiak gizakiaren izateari buruzko galderar e n ingurua n orden a tz e n dituen antropologi pents a e r a r e kin,

jardut e a r e n azterket a saihes t e a baime n tz e n duen a; zerikusia du ideologia hum a nis t a guztiekin; zerikusia du –azkenik eta batez ere– subjektu ar e n estatu s a r ekin. Eztabaida hau da zuk mozorrotu gura zenuke e n a eta, nire ustez, berta tik arret a aldend u gura zenuke genesi ar e n eta sistem a r e n joko gozagarriak bilatuz, sinkroniaren a eta bilakaer a r e n a , harre m a n a r e n a eta zergatiare n a , egiturare n a eta historiaren a . Seguru al zaude ez duzula meta t e s i teoriko bat gauz atz e n?

– Demagu n , hortaz, eztab aid a dago el a zuk diozun lekuan hain zuzen; dem a g u n kontua dela pents a m e n d u transz e n d e n t a l a r e n azken gordeleku a defend a t z e a edo eraso tz e a , eta onar dezagu n gure gaurko eztab aid a ondo egokitzen dela zuk hitz egiten duzun krisi horret a n : zein da orduan zure diskurtsoa r e n izenburu a? Nondik dator bera eta nondik jaso lezake hitz egiteko eskubide a? Nola legitima liteke bera? Ikerket a enpiriko bakarra baino ez baduzu egin diskurtsoe n agerp e n a ri eta transform azioari buruz, deskribatu badituzu esaldien multzoak, irudi episte m ologikoak, jakite baten forma historikoak, nola egin diezaiokez u ihes positibismo guztien inozotas u n a ri? Eta nola izan liteke baliozkoa zure eginkizuna jatorriaren arazoar e n aurre a n eta subjektu eratz aile batera jo beharrar e n aurrea n? Baina zure asmo a bada errozko galdera bat agertz e a , zure diskurtsoa ipini gura baduzu gu geu ipinita gaud e n mailan bertan, orduan badakizu jakin bera gure jokoan sartuko dela eta luzatu egingo duela bere t az askatz eko ahalegin e t a n dihardu e n dimen t sioa. Edozein moduta n , esan behar diguzu nahita ez zer diren diskurtso horiek, zeintzue n atzetik ibili zaren temati orain dela ia ham ar urtetik hona, euren egoer a zibila zein den zehaz t eko arret a hartu gabe. Hitz bate a n esand a , zer dira eurak: historia ala filosofia?

– Onartu behar dut galdera honek naha s t e n nauel a, lehentx e a g o jarri berriak dituzun eragoz p e n a k baino gehiago. Ez nau harritzen inondik ere ez; baina nahiago nuen bera eskegit a uztea oraindik denbora pixka bat luzeagoz. Izan ere, oraingoz, eta ezin dut esan noiz arte, nire diskurtso ak (nondik hitz egiten duen zehazt er a oraindik heldu gabe dagoel arik) saihes t e n du berak euskarri tza t hartu ahal izango lukeen zorua. Diskurtsoei buruzko diskurtsoa da: baina ez du horien baitan bilatzen leku ezkutu bat, estalitako jatorria, berak askatu egin beharko lukeen a best erik ez; bere asmo a ez da berez eta bere baitatik hasita teoria orokor bat ezartz e a , diskurtso horiek bere eredu zehatz ak izango lirateke el arik. Kontua da sakab a n a k e t a bat zabaltze a , murriztu ezingo dena , sekula ere ez, ezberdint a s u n e n siste m a bakar bater a, barreiap e n bat zabaltze a , uztartuko ez dena errefere n tzia ardatz absolutu ekin; kontua da desz en t ra m e n d u bat gauz atz e a , pribilegiorik utzi gabe inongo erdigun eri . Era horret ako diskurtso baten lana ez da ahanz tur a ezab a tz e a , ezta ere aurkitzea , esand a ko gauz en sakon sakone a n , eurak isiltzen diren tokian, euren jaiotze -unea (berdin da euren sorket a enpirikoa den, edo jatorria emat e n dien ekintza transz e n d e n t a l a den); ez ditu ahalegin ak egiten bera izateko jatorrizkoare n bilketa edo egiaren oroitzap e n a . Berak, aitzitik, ezberdin t a s u n a k egin behar ditu: objektu bezala eratu behar ditu, eurak aztertu eta euren kontzeptu a definitu behar du. Diskurtsoa r e n arloa zeharkatu ordez, berregi teko bere kontura eskegi ta utzitako orohartz e ak , esand a ko a n bilatu beharre a n best e den diskurtso ezkutua , berber a dirauen a (ondorioz, alegoriare n eta tautologiare n jokoa egin beharre a n gelditu gabe) berak ezberdin tz e ak gauz atz e n ditu gelditu gabe, bera diagnos tikoa da. Filosofia oroitzap e n a bada, jatorrira itzultzea, nik egiten dudan a ezin da, inondik ere ez, filosofiatza t jo; eta pents a m e n d u a r e n historia baldin bada erdi ezab a t u t ako irudiei berriz bizitza emat e a , nik egiten duda n a ez da historia.

– Esan berri duzun e tik gorde behar da, gutxienez , zure arkeologia ez dela zientzia. Hor airean uzten duzu bera, deskribap e n a r e n esta tu s ez ziurrarekin. Oraindik, zalantzarik gabe, zirriborro egoera n dago e n diziplinatz a t jotzea nahiko lukeen diskurtso horietako bat da; honek diziplina haue n egileei abant aila bikoitza emat e n baitie, alde bate tik, ez dutela bera oinarritu behar zientifikotasu n esplizitu eta zorrotz bate a n eta, best e t ik, bera irekitzen dutela etorkizun eko orokortas u n baten gaine a n , bere jaiotzaren halab e h a r r ez askatz en dituen a ; XIX. mend e a r e n ondore n iragarri ziren hainbat eta hainbat oinarritzet ako bat: izan ere, ondo dakigu jakin, arlo teoriko moderno a n , gustukoa dugun a ez dela siste m a frogag arriak asm atz e a , baizik eta aukerak

irekitzen dituzten diziplinak asm atz e a , egitas m o a diseinatuz , euren etorkizuna eta xede a best e e n esku uzten delarik. Baina euren marrazke t a r e n zirriborroa bukatu ahala desa g er tz e n dira euren egileekin. Eta eurek gerta tu beharko zuket en arloa antzua geratz e n da betiko.

– Egia zehatz a da nik ez dudala sekula aurkeztu arkeologia zientzia modur a, eta ezta etorkizuneko zientziaren lehen oinarri modur a ere. Eta ikerket a zehatz e n bidez atera dudan a jasotzen ahalegind u naiz –beti ere zuzenke t a ugari egiteko gertu– etorkizuneko eraikin bat egiten baino. Arkeologia hitzak ez du balio aurrera p e n gisara; berak hitzezko jardute a r e n azterket a ri ekiteko lerro bati izena emat e n dio, best erik ez: maila baten zehazt a p e n a da: enuntziatu a r e n a eta artxiboar e n a ; erem u baten muga p e n a eta argitzap e n a : jokoan jartzen ditu erregulart a s u n enuntziatibo ak eta positibota s u n a k; eraket a -arauak, deribazio arkeologikoa, a priori historikoa eta era horret ako kontzeptu ak . Baina bere diment sio ia guztiet a n eta bere ertz ia guztiet an , eginkizun ak zerikusia du zientziekin, tankera zientifikoko azterket ekin edo zorroztasu n -irizpideei erantzut e n dien teoriekin. Hasteko zerikusia du arkeologikoki deskribatu t ako jakitean oinarritut a osatze n diren eta euren arauak hartan oinarritut a osatz en dituzten zientziekin: hauek dira berare n tz a t objektu -zientziak, dagoe n e z gero anato mi a patologikoa, filologia, ekonomia politikoa, biologia izan ahal izan diren legez. Harre m a n a du, halab er , azterket ar e n zenbai t era zientifikorekin eta hauet a tik bereiziko da bai mailaga tik, bai erem u a g a t ik, bai metodo e n g a t ik, eta mugak ditu eurekin zatiket a lerro berezien araber a ; esan d ako gauze n mas a n , eraso egiten zaione a n enuntziatu a ri bera definituta hitzezko jardute a gauz atz eko funtzio modur a, enuntziatu hau bereizten da arlo pribilegia tu modur a hizkuntz a konpet e n tzia izango lukeen ikerket a bate tik: era horret ako deskribap e n batek, enuntziatu e n onargarri t a s u n a definitzeko, eredu sortzaile bat osatze n duen artea n , arkeologia ahalegin tz e n da eraket a -arau ak ezartzen , horrela eurak gauz atz eko baldintzak definitzeko; horrela, azter tz eko bi modu hauen artea n badira zenbai t analogia, baina baita ezberdint as u n a k ere (bereziki, formalizatz e a r e n ahalezko mailari dagokione a n); edozein modut a n , arkeologiare n tz a t , gram a tika gener a tibo ak azterket a lotu baten paper a jokatzen du. Bestalde, deskribap e n arkeologikoak, euren garap e n e a n eta zeharka tz e n dituzten arloet a n , best e diziplina batzue n gaine a n artikulatz en dira: arkeologiak, enuntzia tu ek inplika ditzaket e n subjektua r e n kokape n ezberdinak definitzeko ahalegin e a n , gaur egun psikoan alisiak plant e a tz e n duen arazo bat zeharkatz e n du, alde batera utziz subjektibot as u n psikologiko edo eratzaile batekiko errefere n tzia oro; objektue n eraket a aztertze a n , eurak azalera tz e n diren eta zehazt e n diren arloak eta diskurtsoaz jabetz eko baldintzak aztertze a n , berak aurkitzen du gizarte eraket e n azterket a . Hauek dira arkeologiarako best e horrenb e s t e espazio korrelatibo. Azkenik, ekoizpen e n teoria orokor bat eratze a ahalezkoa den neurrian, arkeologiak jardute diskurtsibo ezberdine n berezko araue n azterket a denez, teoria ingura tz ailea dei daiteke e n a aurkituko du.

Nik arkeologia ipintzen badut honezkero eratut a daud e n best e zenbai t diskurtsore n artea n , honen arrazoia ez da, hurbiltasun a g a t ik eta kutsa tz e tik, onura atera nahi dudala eta berak bere buruari ema n ezingo dion estatu s a ema n gura diodala; ez da berari lekua emat eko, behin betiko diseinatu a , konst elazio geldi bate a n ; baizik eta, artxiboarekin batera , sorraraz t eko eraket a diskurtsiboak, positibot as u n a k, enuntziatu ak, euren eraket a -baldintzak, erem u berezi bat. Eremu hau ez da oraindik inolako azterket a r e n gaia (gutxien ez berezko a izan dezake e n horret a n , berezkoa eta interpre t aziora eta formalizaziora murriztu ezina izan dezake e n horret a n); baina ez du ezerk aldez aurre tik berm atz e n erem u honek –ni orain nagoe n kokap e n -puntu landu gabe honet a n– iraunkor eta autono m o iraungo duenik. Hala eta guztiz ere, litekeen a da arkeologiak zera baino ez dezala egin, tresn a baten papera joka dezala, artikulatuko duen a iragan e a n baino modu zehaztug a b e a g o a n , gizarte eraket e n eta deskribap e n episte m ologikoen azterket a ; edo aukera ema n dezala zehazt eko ekoizpen ar e n teoria orokor baten eta enuntziatu a r e n azterket a gener a tibo ar e n arteko gurutz ak e t a gune a . Azkenik, gerta liteke arkeologia izatea gaur egungo a den abagu n e teorikoare n zatia. Nik oraingoz ezin dut erabaki abagu n e honek banaka daiteke e n diziplina bat gauz atz e n ote duen, honen lehen ezaug arriak eta muga orokorrak hem e n

zirriborratz en direlarik, edo iziotzen ote duen arazo -sorta bat, zeintzue n oraingo kohere n tziak eragoz t e n ez duen geroago eurak atzera ere gogoa n hartu ahal izatea , best e nonb ai t en , best e modu bate a n , maila goragoko a n edo metodo ezberdin ez baliatuz. Eta egia esan, seguru e nik ez dagokit niri hori erab akitze a . Onartzen dut nire diskurtso a ezaba tz e n dela, bera honaino ekarri ahal izan duen irudia bezala.

– Zuk zeuk best e e i ukatzen diezun askat as u n a r e n erabilpen bitxia egiten duzu. Izan ere, kualifikatu nahi ez duzun espazio aske baten arlo osoa hartzen duzu zeuretz a t . Baina ahazt e n al duzu zer arret a jarri duzun best e batzue n diskurtsoa arau siste m e t a n ixteko? Ahazten al dituzu kontu handiz deskribatu dituzun eginbe h ar horiek? Ez al diezu gizaba n ak o ei kendu euren diskurtso ar e n kokagu n e a diren positibota s u n e t a n pertson alki parte hartzeko eskubide a? Zuk euren hitzeta tik txikiena lotu egin duzu eginbe h ar batzuekin, zeintzuek konformism or a konde n a t z e n duten euren berrikuntz arik txikiena . Erraza duzu iraultza zure buruaz diharduz un e a n , baina zaila best e ez diharduz un e a n . Hobe litzateke, zalantz arik gabe , kontzien tzia argiago a bazen e uk a zuk hitz egiten duzun baldintzei buruz, eta, ostera , konfiantza handiago a gizakien bene t ako ekintze t a n eta euren aukere t a n .

– Beldur naiz ez ote duzun hutse gi t e bikoitza egin: definitzen ahalegind u naizen jardute diskurtsiboei dagokien e a n , alde bate tik, eta giza askat as u n a ri zuk zeuk gordetz e n diozun atalari dagokione a n , best e t ik. Ezartzen ahalegindu naizen positibot as u n a k ez dira ulertu behar gizaban a ko e n pentsa m e n d u a r i kanpotik ezartzen zaizkion ebazp e n --multzo bat bezala, ezta barrutik eta aldez aurretik bertan bizi den ebazp e n -multzo bat bezala ere; eurek gehiago osatze n dute baldintzen multzo bat, baldintza hauen araber a jardut e bat zertzen den, euren araber a jardut e honek neurri bate a n edo guztiz berriak izango diren enuntziatu ak sorraraz t e n ditu eta, azkenik, euren arab er a jardut e hori aldatu a izan daiteke. Subjektu e n ekimen ari ezarritako mugak baino gehiago izango da bera artikulatze n den erem u a (bere erdigun e a izan gabe), berak darabiltzan arauak (ez berak asm at u t ako ak eta berak ezta formulatu t ako ak ere) bere oinarria diren harre m a n a k (izan gabe bera azken emai tza edo batera tz e gune a). Kontua da jardut e diskurtsiboak agerrar az t e a euren konplexut a s u n e a n eta euren sendot a s u n e a n ; erakus t e a hitz egitea zerbait egitea dela, –pentsa tz e n dena adieraz t e az best e zerbait, badakigun a itzultzeaz best e zerbait, hizkuntz a baten egiturei jokaraz t e az best e zerbait–; erakus t e a keinu zaila eta nekoso a dela enuntziatu bat aldez aurre tik existitzen den enuntziatu -sail bati gainera tz e a , honek baldintza batzuk eskatz en dituela (eta ez bakarrik egoer a bat, testuinguru bat, zio batzuk) eta arau batzuk dakartzal a berarekin (eraikitzeko arau logiko eta hizkuntz azko ezberdin ak); erakus t e a aldaket a batek, diskurtsoa r e n orden a n, ez dakarrel a berarekin ez «ideia berririk», ez asm ak e t a eta sorme n apur bat, ez buruera ezberdinik, baizik eta jardut e baten baitako transform azioak dakartzal a, beharb a d a bere ingurukoe t a n eta euren artikulazio komun e a n . Ez diot uko egin diskurtsoa aldatz eko aukerari, ezta urretik ere ez: kendu egin diot subjektu a r e n gaineko subiranot a s u n a r e n eskubide berezia eta bereh al ako a .

«Nire aldetik, eta bukatz eko, galdera bat egin nahi nizuke: zer ideia duzu aldake t a ri buruz, eta, esan dezagu n, iraultzari buruz, gutxienez orden a zientifikoan eta diskurtsoa r e n arloan, bera lotzen baduzu subjektu eratz ailear e n zentzuar e n , egitas m o a r e n , jatorriaren eta itzulerare n gaiarekin, laburbilduz, historian logosar e n prese n tzia unibert s al a berm a tz e n duen gai -multzoar ekin? Zer aukera emat e n diozu bera aztertz en baduz u metafora dinamikoe n, biologikoen, eboluzionis t en , ikuspe gi tik, hauet a n deus ez t a t u ohi delarik aldaket a historikoare n arazo zail eta berezia? Zehazkiago esan d a oraindik: zer esta tus politiko ema n diezaiokezu diskurtso ari ez baduz u horret a n ikusten dir -dir egiten duen garde n t a s u n xume a baino, hau da, gauz en eta pentsa m e n d u e n muge t a n dagoe n unea? Europako diskurtso iraultzaileare n eta diskurtso zientifikoaren jardute ak, ia berreh u n urtetik hona, ez al zaitu askatu zerako ideiaz: alegia, hitzak haizea direla, kanpotiko marm arr a , hegal en hotsa, nekez entzut e n dena historiaren

seriotasu n e a n ? Ala irudikatu behar al da, irakasp e n hau arbuia tz eko, zuk uko egiten diozula, temati , jardut e diskurtsibo ak euren berezko existen tzian gogoan hartze ari eta irakasp e n horren aurka eutsi gura duzula espirituar e n , ezagup e n e n , arrazoiare n , ideien edo iritzien historia bat? Zein beldurrek, beraz, behartz e n zaitu kontzien tziare n mailan erantzut e r a , hitz egiten zaizune a n jardute batez, bere baldintzez, bere arauez , bere transform a zio historikoez? Zein beldurrek, beraz, behar tz e n zaitu bilatzera, muga guztien gainetik, haus tur e n , astindu e n , etend ur e n gainetik, mend e b ald e a r e n halab e h a r historiko -transz en d e n t a l handia?

Nik uste dut galdera honet a r ako erantzun politikoa best erik ez dagoel a. Utz dezagu n, gaurkoa g a t ik, airean eskegit a bera. Beharb a d a berriz gogoa n hartu beharko da laster best e modu bate a n .

Liburu hau atariko zenbai t zailtasun baztertz eko egin da, best erik ezert ar ako ere ez. Badakit nik jakin, best e edozein ek bezala, zer neurrit an izan daitezke e n «eskerg a b e k o a k » –hitzaren zentzu zorrotze a n– aipatz e n ari naizen eta orain dela ham ar urte ekin nituen ikerket ak. Badakit zer neurrit an izan daiteke e n mikatz xamarr a diskurtso ak jorratze a arau anonimo e n multzo ilun bate tik abiatut a , eta ez euren bidez adieraz t e n den kontzien tzia gozo, mutu eta minetik. Zer neurritan den ezats e gin a jardute baten mugak eta beharrak agerrar az t e a , jeinuare n eta askat a s u n a r e n jokoak, garden t a s u n hutse a n , heda tz e n ikusteko ohitura zegoe n lekuan bertan. Zer neurrit an den probokatz ailea transform azioe n sorta bezala trata tz e a diskurtso ar e n historia hau, adore tuko luketen a bizitzaren meta m orfosi lasaigarriek edo bizi izandako ar e n gurat ako jarraitasu n a k. Zer neurrit an den jasan ezin a azkenik –kontuan izanda zer ipini behar duen bakoitzak bere diskurtsoa n , hitz egiten ahalegin tz e n dene a n , kontuan izanda ere zer pents a tz e n duen bakoitzak ipintzea «bere buruaz »– zer neurritan den jasan ezina ebakitzea , aztertze a , konbinatz e a eta berrosa tz e a testu horiek guztiak, zeintzuk orain, atzera ere, isiltasun er a ekarri diren egileare n aurpe gi antzaldat u a diseinatu gabe inoiz ere ez: «baina zer! pilatut ako hainbe s t e hitz, hainbe s t e paper e t a n ipinitako hainbe s t e marka, kontaezineko hainbe s t e begirad ari eskainitakoak, halako ardura handia eurak gordetz eko artikulatz en dituen keinuaz apart e , halako erruki sakon a eurak gordetz eko eta gizakien oroimen e a n irartzeko – eta hau guztia ez gera tz eko eurak marraz tu dituen eskuar e n arras torik, ezta euren baitan bare t a s u n a bilatzen zuen egonezinar e n a , eta ezta amai tu t ako bizitza honen a ere, biziraut eko hitz horiek baino ez dituen bizitza bukatu honen a?–. Diskurtsoa , bere muga p e nik sakone n e a n ez al da «arras to a » izango? Bere zurrum urru a ez al da izango subst a n tziarik gabeko hilezkortasu n e n lekua? Onartu beharko litzateke diskurtsoa r e n denbor a ez dela kontzien tziare n denbor a , azken hau historiaren dimen t siot ar a eram a n d a , edo kontzientziaren eran dago e n historiaren denbor a? Beharrezkoa ote litzateke supos a tz e a nire diskurtso a n ez dago el a nire biziraup e n a ? Eta supos a tz e a hitz eginaz ez dudala nire heriotza konjuratz e n , baizik eta bera ezartzen dudala, edo, gehiago oraindik, deus ez t a tz e n dudala barrukota s u n oro nire bizitzaz hain ezberdin a den kanpokot as u n horret a n , hain neutroa ezen bereizten ez duen nire bizitzaren eta nire heriotzare n artea n? »

Hauei guztiei dagokien ez ulertzen dut euren ezinegon a . Nekez onartu dute, ez dago zalantzarik, euren historia, euren ekono mia, euren gizarte jardut e a , eurek hitz egiten duten hizkuntza, euren arbaso e n mitologia, euren haurtzaro a n konta tu zizkieten alegiak, arau batzue n mend eko ak direla, euren kontzientzian emat e n ez direnak euren osotasu n e a n ; eurek ez lukete gura, gainera , ken diezaie t e n euren diskurtso a , gogokoa duten a esan ahal izateko, bereh al a , urrunt as u nik gabe, eurek pents a tz e n duten a , sines t e n duten a , irudikatze n duten a; gurago dute ukatu diskurtso a jardute konplexu a eta berezitua dela, azter daitezke e n arau ei eta transform azioei obeditzen diena, honako ziurtasu n kontsolag arria galdu baino: alegia, mund u a edo best ela bizitza aldatu ezin badut e , gutxienez euren «zentzu a » aldatu ahal izango dutela, horret ar ako hitz baten freskotas u n hutsaz baliatuz, euren baitatik letorke e n hitza, jatorritik gertu iraungo lukeen a mugarik gabe. Hainbes t e gauzak egin die ihes dago e n e z gero euren hizkuntz an! Ez dute nahi ihes

egin diezaiela baita eurek esat e n duten ak ere, diskurtso ar e n zatiki honek –hitza edo idazket a, ez du axolarik– euren bizitza urruna go eta luzaroa go eram a n behar duen a bere existen tzia hauskor eta ez ziurrea n . Ezin dute jasan (eta apur bat ulertzeko a da) inori entzut e a zera esa t e n : «diskurtso a ez da bizitza: bere denbora ez da zuen a; bere baitan ez zaret e heriotzarekin adiskidetuko; litekee n a da zuek Jainkoa hil izana esan duzue n guztiaren pisuare n azpian, baina ez ezazue pents a zuek, esan duzuen horrekin guztiarekin, egingo duzuenik bera baino gehiago biziko den gizakia.»

AurkibideaHITZAURREA......................................................................................... 7

BIBLIOGRAFIA.......................................................................................

I SARRERA

II ERREGULARTASUN DISKURTSIBOAK

I DISKURTSOAREN BATASUNAK

II Erake t a diskurt siboak

III Objektuen erake t a

IV Modalita t e enuntziatiboe n erake t a

V Kontzeptu e n erake t a

VI Estrate gien erake t a

VII Oharrak eta ondorioak

III ENUNTZIATUA ETA ARTXIBOA

I Enuntzia tua definitzea

II Enuntziazio -funtzioa

III Enuntzia tue n deskribape n a

IV Bakanta su n a , kanpokota s u n a , metake t a

V A priori historikoa eta artxiboa

IV DESKRIBAPEN ARKEOLOGIKOA

I Ideien arkeologia eta historia

II Orijinala eta erregular ra

III Kontrae s a n a k

IV Gertaera konpara t iboak

V Aldake ta eta transfor mazioak

VI Zientzia eta Jakite

V

OHARRAK