Gazteen adierazleak 2008 - eustat.eus · markadan sartu ziren Grezia (1981eko urtarrila-ren 1ean), Espainia eta Portugal (1986ko urtarri-laren 1ean), eta guztira hamabi estatuko Erkidegoa

2

Gazteen adierazleak 2008

Argitaraldia: 1.a, 2008ko iraila

Ale-kopurua: 2.000 ale

© Euskal Autonomia Erkidegoko AdministrazioaKultura Saila

Argitara tzailea: Eusko Jaurlari tzaren Argitalpen Zerbi tzu Nagusia Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco Donostia-San Sebastián, 1 – 01010 Vitoria-Gasteiz

Internet: www.euskadi.net

Egilea: Consultora Emic-Etic, S.L.

Koordinazioa: Bakarne Zuazua Astarloa

I tzulpena: Lierni Landa eta Asier Irizar

Diseinua eta diagramazioa:

Fotokonposizioa: Composiciones Rali, S.A.

Inprimaketa: Estudios Gráficos Zure, S.A.

ISBN: 978-84-457-2750-8

Lege Gordailua: BI-2951-08

Lan honen bibliografia-erregistroa Eusko Jaurlaritzako Liburutegi Nagusiaren katalogoan aurki daiteke: http://www.euskadi.net/ejgvbiblioteka

3

Argitalpen hau Euskadiko Gazteen Panoramika ize-neko bildumaren hurrengo alea da, Gazteen Euskal Behatokiak 2007an abiarazia Euskadiko gazteen bereizgarri diren adierazle ekonomiko, sozial eta demografi korik nagusienetako ba tzuk gizartean ezagu tzera emateko asmoz.

Gazteen kolektiboari buruzko informazio bilketan dabil tzanean, gazteen errealitatean interesa duten profesionalek eta per tsonek dituzten zailtasunetako bat talde horri buruz sistematikoki bildutako datu falta izaten da. Adierazleak defi ni tzeko garaian erabil tzen diren irizpide ani tzak —erabilitako iturri estatistikoen araberakoak—, datuen sakabanaketa edo adinaren araberako xehekapen desegokiak dira gazteen errealitatea uste eta susmoetatik hara-tago ezagutu nahi dituztenek aurkitu ohi dituzten oztopoetako ba tzuk.

Oraingoan aurkezten dugun dokumentuak kezka hori du abiaburu. Bertan adierazle sorta zabala bil-tzen da, kasu honetan, Euskadiko gazteen egitura demografi koaren ingurukoak. Gazteen adierazleak 2007 lanaren asmoa askotariko gai ugari lan tzea zen —biztanleriaren eboluzioa, hezkun tza, jarduerarekiko harremana, e txebizi tza eman tzipazioa, osasuna eta abar—; bigarren ale honetan xedea desberdina da nolabait. Euskadiko gazteen egitura demografi koari eta jardueraren harremanari buruz dugun informa-zioa garatu, eguneratu eta aberasteko asmotik abia-tuta, Gazteen adierazleak 2008 lanak aurkezten duen panoramikaren bidez datu horiek guztioriek eta Eu-ropar Batasuneko gazteei dagozkienak aldera tzen dira. Horrela, bada, azterlanaren eremu geografi koa zabaldu egiten da, eta gaiak demografi aren eta en-pleguaren esparrura zedarri tzen dira.

Lan horren emai tzaz sortu den obrak Euskadiko gazteen bizi tzaren alderdi garran tzi tsuak ezagu-

tzera ematen ditu, eta Euskadiko gazteak Europar Batasuneko beste herrialde ba tzuetako gazteen al-damenean koka tzen ditu. Ondorioetako ba tzuk ha-rrigarriak dira, eta gugan eragina duten inguruko aldaketa sozial eta ekonomikoei buruz hausnar-tzeko bidea ematen diote irakurleari. Gogora deza-gun baita azterlana ez dela aldagai estatistiko kuan-titatiboak zerrenda tzera muga tzen: datu numerikoak bil tzeko premiatik haratago, datuak testuinguruaren interpretazioan txertatuta datoz, datuen izaera azal-tzen eta ulerterrazago egiten lagun tzen duen inter-pretazioan.

Ikuspuntu metodologikotik, Gazteen Euskal Beha-tokiaren datu-basea zabal tzeko aukera eman du azterlan honek, adierazle berriak sortuta, ba-tzuetan, edo jadanik existi tzen zirenak eguneratuta, besteetan. Halaber, Gazteen adierazleak 2007obran hasitako lanari jarraipena ematen dio, an-tzeko beste organismo edo entitate ba tzuek darabil tzaten adierazleekin harmoniza daitezkeen adierazle berriak taxutu direlako. Azkenik, irakur-leak beti izango du lana presta tzeko erabili den in-formazioa jatorrizko datu-basean kon tsulta tzeko aukera eta argitalpen honetan egiten diren ekarpe-nak bere kabuz balora tzeko.

Amai tzeko, gure esker ona adierazi nahi diogu Con-sultora Emic-Etic, S.L. enpresari egin duen lan bikainagatik, eta, era berean, eraku tsi duen profe-sionaltasuna gore tsi nahi dugu hemendik.

Ikerketa hau gizartearen tzat, erakundeen tzat eta gazteei eragiten dieten alderdirik esangura tsuenak ezagutu nahi dituzten per tsonen tzat tresna baliaga-rria izango delakoan gaude.

MIREN AZKARATE VILLARKULTURA SAILBURUA

Aur

kezp

ena

4

00. SARRERA

01. BIZTANLERIAREN EBOLUZIOA ETA DENTSITATEA1. Biztanleriaren eboluzioa2. Biztanleriaren dentsitatea3. OndorioakBibliografia

02. EGITURA, SEXUAREN ETA ADIN TALDE HANDIEN ARABERA1. Infadoleszentzia-indizeak eta eboluzioa2. Zahartze-indizeak eta horien eboluzioa3. 60 urtekoen eta hortik gorakoen ordezpen-

eta mendekotasun-tasak4. Feminitate-tasak5. OndorioakBibliografia

03. 15 ETA 29 URTE BITARTEKOEN KOHORTEA1. 15 eta 29 urte bitartekoen kohortearen bi-

lakaera2. 15 eta 19, 20 eta 24 eta 25 eta 29 urte bitar-

teko adin-taldeen eboluzioa3. Gazteria-indizeak4. Gazteen banaketa, hiru adin-taldeen arabera5. Feminitate-tasak6. OndorioakBibliografia

04. EGOERA ZIBILA1. Ezkongabetasun-indizeak2. Ezkonduen indizeak3. Ezkontza-tasak4. Bananduen eta dibortziatuen indizeak5. Alarguntza indizeak6. OndorioakBibliografia

05. JAIOTZA, AMATASUNA ETA UGALKORTASUNA1. Jaiotza- eta amatasun-tasak2. Ugalkortasuna3. OndorioakBibliografia

06. MIGRAZIO SALDOA ETA ATZERRITARREN POPULAZIOA1. Migrazio-saldoak2. Biztanleria eta atzerritar gazteak3. OndorioakBibliografia

07. BIZI ITXAROPENA ETA HILKORTASUNA1. Bizi itxaropena jaiotzean2. Hilkortasun tasak3. OndorioakBibliografia

08. JARDUERAREKIKO HARREMANA1. Jarduera-tasak2. Enplegu-tasak3. Behin-behinekotasun tasak4. Langabezia-tasak5. OndorioakBibliografia

Aurkibidea

Sarrera

5

Txosten kuantitatibo hau egitean, gure xedea izan da ezagutaraztea Euskal Autonomia Erkidegoak (EAE) orokorki, eta bertako 15 eta 29 urte bitarteko gazteen kohorteak bereziki, hainbat adierazle so-ziodemografi kotan ager tzen dituzten an tzekotasun eta desberdintasunak, Eurostatek1 plazaratutako 25 estatudun Europar Batasunaren (EB-25) datue-kiko. Bulgaria eta Errumania 2007ko urtarrilaren 1etik Europar Batasuneko kide diren arren (horrela, bada, Batasuna 27 estatuk osa tzen dute), «Popula-zioa eta baldin tza sozialak» atal tematikoan Euros-taten datu-baseak ematen duen informazio estatis-tikoak u tsuneak ditu, EBn sartu berri diren estatu bi horiei dagokiela behinik behin. Horrenbestez, txosten honetan 25 estatudun Europar Batasunaz (EB-25) arituko gara. EB-25 eta Euskadi ez ezik, Europar Batasuneko hamabi estatu kide ere hartu ditugu ain tzat: azterlana gizarte eta lurralde jakinei loturiko beste hainbat errealitate jasoz aberasteko jomugaz hautatu ditugu azken horiek. Laburbilduz, hainbat adierazle soziodemografi koren azterketa konparatiboa egingo dugu, eta, horretarako, hiru lurralde-mailatara hedatu dugu:

— 25 estatudun Europar Batasuna (EB-25): 2004komaia tzaren 1ean Europar Batasunean 10 estatu

sartu ziren, guztira 25 kide izaki. Orduan EB osa-tzen zuten hamabost estatuei (Alemania, Austria, Belgika, Danimarka, Espainia, Finlandia, Fran-tzia, Grezia, Irlanda, Italia, Luxenburgo, Herbe-hereak, Portugal, Erresuma Batua eta Suedia) beste hauek elkartu zi tzaizkien: Zipre, Eslovakia, Eslovenia, Estonia, Hungaria, Letonia, Lituania, Malta, Polonia eta Txekiar Errepublika.

— Europar Batasuneko 12 estatu: Alemania, Dani-marka, Eslovenia, Espainia, Fran tzia, Hungaria, Irlanda, Italia, Letonia, Polonia, Erresuma Batua eta Suedia.

— Euskal Autonomia Erkidegoa (EAE).

Lurralde-perspektibatik ez ezik, denbora-eboluzioa ere ain tzat hartuz aztertuko ditugu adierazle sozio-demografi koak, eta 1980. eta 2005. urteen arteko tarteari zuzenduko diogu arreta. Adierazleak prozesa tzeko, informazio estatistiko ofi ziala jaso dugu Eurostaten webgunetik eta informazio estatis-tikoaren ekoizpen eta hedapenean espezializaturiko beste hainbat herri-erakundetatik, Espainiako Esta-tistika Institutu Nazionaletik (INE) eta Euskal Estatis-tika Erakundetik (EUSTAT), bereziki.

http://epp.eurostat.ec.europa.euhttp://www.ine.eshttp://www.eustat.es

Txosten kuantitatibo hau zor tzi kapitulu tematikotan egituratu dugu; horietako bakoi tzaren hasieran, unean uneko aztergaiari dagozkion azalpen-faktore eta joera berriei buruzko aurkezpen orokor eta teo-riko bana txertatu dugu, eta oinarri tzat hartu dugu espezializatutako bibliografi an irakurritakoa. Kapitu-luari amaiera emateko ondorioak txertatu ditugu eta bertara, jakina, atal horretan garatutako azterketa konparatiboaren emai tzarik nabarmenenak bildu dira.

Sexuak eta adin-taldeek agindutako an tzekotasun eta desberdintasunak ez ezik, denbora-perspektiba ere —ho ts, denbora-tarte jakin batean adierazle horiek nozitu dituzten aldaerak— ain tzat hartu da.

Biztanleriaren eboluzio eta den tsitatea azter tzeari eskaini diogun lehen kapituluan sartu aurretik, eza-gutu di tzagun zeha tz-meha tz Europar Batasunaren eraikun tzan 1980. urteaz geroztik gertatu diren al-daketa politiko-ekonomiko nagusiak2:

1 Europako Ba tzordearen erakundea, Europar Batasunari eta bertako estatu kideei buruzko estatistikak ekoi tzi eta heda tzeko ardura duena.2 EUROPAKO BATZORDEA, La historia de la Unión Europea [on line] [Kon tsulta: 2007ko maia tzaren 13a]. Interneten eskuragarri: http://europa.eu/abc/history/index_es.htm.

6


— Europako Ekonomia Erkidegoan (EEE) 80ko ha-markadan sartu ziren Grezia (1981eko urtarrila-ren 1ean), Espainia eta Portugal (1986ko urtarri-laren 1ean), eta guztira hamabi estatuko Erkidegoa osatu zen.

— 1989an Berlingo Harresia eraitsi zen, eta, ondo-rioz, Alemania Mendebaldeko eta Ekialdekoak batu egin zirenez 1990eko urrian, antzinako Ale-mania Demokratikoa EEEn sartu zen.

— 1992ko otsailaren 7an Maastrichten Europar Ba-tasunaren Ituna sinatu zen. Testu horrek estatu guztientzako kanpo-arazo eta segurtasun-poli-tika komuna, justizia eta barne-aferetan elkarlan hertsiagoa arautzeaz gainera, Ekonomia eta Diru Batasunaren (EDB) sorrera erregulatzen du; ho-rrek, indarrean zegoen erkidego-sistemari gehi-turik, Europar Batasuna (EB) sorrarazi zuen.

— 1993ko urtarrilaren 1ean merkatu bakarra (merkantzien, zerbitzu batzuen, pertsonen eta kapitalen zirkulazio askea) indarrean sartu zenez geroztik, Austria, Finlandia eta Suedia ere Euro-par Batasunean sartu ziren 1995. urtearen has-tapenean. Horrela, bada, hamabost estatu kide ziren erkidegoan.

— 1995eko martxoaren 26an Schengengo akordio-ak indarrean sartu ziren EBko zazpi estatutan: Alemania, Belgika, Espainia, Frantzia, Luxenbur-go, Herbehereak eta Portugalen. Naziotasun ho-rietako bat zuten bidaiariek herrialde horiek guz-tiak bisita zitzaketen aurrerantzean, mugan pasaportearen kontrolik nozitu gabe.

— 1999ko urtarrilaren 1ean EDBren hirugarren eta-pari ekin zitzaion: finantza merkatuetan euroa sartu eta, geroztik, diru-politikaren erantzuleaEuropako Banku Zentrala (EBZ) izan zen.

— 2002ko urtarrilaren 1ean euroa, txanponak eta billeteak, zirkulazioan ipini zen Alemania, Belgika, Espainia, Frantzia, Grezia, Irlanda, Italia, Luxen-burgo, Herbehereak, Austria, Portugal eta Fin-landia estatuetan, eta, jakina, tokian tokiko au-rreko diru nazionalak desagertu egin ziren.

— 2004ko maiatzaren 1ean Europar Batasunarekin bat egin zuten Txekiar Errepublika, Estonia, Zi-pre, Letonia, Lituania, Hungaria, Malta, Polonia, Eslovenia eta Eslovakia estatuek; beraz, ordura arte 15 estatuk osatua bazegoen ere, harrezkero 25 estatu kide izan zituen Europar Batasunak.

— Hogeita bost estatu kideek sinatu zuten Itunaren bitartez Europar Batasunaren Konstituzioa xe-datu zen, hogeita bost estatu edo gehiago izan zitzakeen Europaren funtzionamendua eta erabakitze-prozesu demokratikoa soiltzeko xe-dez. Ituna —besteak beste, Kanpo Aferetarako europar Ministroaren kargua sortzea aurreikus-ten duena— ezingo da indarrean sartu estatu kide denek berretsi ezean.

— 2005eko maiatzaren 29an eta ekainaren 1ean, Frantziako eta Herbehereetako herritarrek erre-ferendumean Konstituzioaren testua ezetsi egin zuten. Emaitza horiek ikusirik, berrespenen egoera aztertzeko hasieran ezarria zen data (2006ko azaroaren 1a) errealista ez zela delibe-

ratu zuen 2005eko ekainaren 16ko eta 17ko Eu-ropako Kontseiluak, onespena eman ez duten herrialdeek 2007. urtearen erdialdean baino le-henago ezingo baitute erantzunik eman. Hausnartze, azaltze eta eztabaidatze-aldia za-baldu zen orduan estatu kide denetan (Konsti-tuzioa berretsia izatea gorabehera). Egun hama-bost estatuk berretsia dute: Austria, Belgika, Zipre, Alemania, Espainia, Estonia, Grezia, Hun-garia, Italia, Letonia, Lituania, Luxenburgo, Mal-ta, Eslovakia eta Eslovenia estatuek.

— 2007ko urtarrilaren 1ean EBn sartu ziren Europa Ekialdeko beste bi herrialdeekin (Bulgaria eta Errumania) EBk 27 estatu kide ditu. Egun, berriz, sartzeko hautagai dira Kroazia, antzinako Maze-doniako Errepublika Jugoslaviarra eta Turkia.

Bibliografia

EUROPAKO BATZORDEA: La historia de la Unión Europea [on line]. Interneten eskuragarri: <http://europa.eu/abc/history/index_es.htm>. [Kontsulta: 2007ko otsailaren 6a.]

7

Portugal

Suedia

Herbehereak

Alemania

Danimarka

Polonia

Letonia

Italia

Eslovenia

IrlandaErresumaBatua

Frantzia

BelgikaLuxemburgo

Espainia

Espainia

Europar Batasuneko12 estatuakEAE

Hungaria

Portugal

Suedia

Finlandia

Herbehereak

Alemania

Danimarka

Polonia

Estonia

Letonia

Lituania

Grezia

Italia

Austria

Txekiar ErrepublikaEslovakia

Eslovenia

Zipre


Frantzia

Belgika

Malta

Luxenburgo

Espainia

Hungaria

EB-25EAE

EB-15EAE

Portugal

Suedia

Finlandia

HerbehereakAlemania

Danimarka

Grezia

Italia

Austria


Frantzia

BelgikaLuxenburgo

1. mapa. Azterketaren mailak lurraldeari dagokionez

2

Gazteen adierazleak 2008Liburuxka hau Euskadiko Gazteen Panoramika bildumaren 2. argitalpenaren, alegia, Gazteenadierazleak 2008ren 1. kapitulua da.

05. Jaiotza, amatasuna eta ugalkortasuna

06. Migrazio saldoa eta atzerritarren populazioa

07. Bizi itxaropena eta hilkortasuna

08. Jarduerarekiko harremana

Sarrera

01. Biztanleriaren eboluzioa eta dentsitatea

02. Egitura, sexuaren eta adin talde handien arabera

03. 15 eta 29 urte bitartekoen kohortea

04. Egoera zibila












ISBN: 978-84-457-2750-8

Lege Gordailua: BI-295108

2

3

Europar Batasunaren eboluzio demografi koan ere jazo dira aldaketa nabarmenak aldakun tza politiko-ekonomiko horiek gertatu diren bitartean. Hona he-men, laburbildurik:

— 1970eko hamarkadaren kondarretik, 25 estatu-dun Europar Batasuneko demografi ak lehen tran tsizio demografi koaren azken fasea osatu du. Tran tsizio horren bereizgarriak hauek dira: hazkunde natural edo begetatibo urria, ugalkor-tasun- eta hilkortasun-tasa apal eta iraunkorren ondorioz. Izan ere, ugalkortasun-indize sinte-tikoak belaunaldien ordezpen-atalasetik dezente behera (2,1) amildu ziren: 1,79 seme-alaba emakume bakoi tzeko 1980-1985 aldian eta 1,49, berriz, 2004. urtean; bitartean, hilkortasun-tasa gordina 1.000 biztanleko 10,6tik (1980) 9,5era jai tsi zen 2004. urtean. Horrenbestez, eboluzio demografi koan saldo natural edo bege-tatiboek (bizirik jaiotakoak ken hildakoak) baka-rrik parte hartu balute, EB-25eko populazioa zer txobait haziko zen, dinamika demografi ko moteletik («zero hazkundetik», ia) oso gertu1.Adiera horretan, 1980-1984 aldian, saldo natu-ralaren urteko tasa gordina 2,7 kidekoa zen 1.000 biztanleko; 2000. urtean 0,7ra jai tsi zen, eta 2004. urtean, pixkanaka igo zen: 1,0 gizakira 1.000 biztanleko2.

— Hala ere, EB-25eko populazioa 1980tik 2005era arte %7,8 hazi zen, motel samar, alegia. Horrela

gerta tzen da, hain zuzen, migrazio bidezko ha-zkundeak (herrialdera datozen eta bertatik kan-pora doazen migra tzaileen arteko aldea) eboluzio demografi koan ere eragina duelako. Hogeita bost estatudun Europar Batasunean, 1980ko hamarkadaren erdialdetik, migrazio-saldoa posi-tiboa izan da, ho ts, EB-25 horretatik alde egin zuten herritarrak baino gehiago dira etorri dire-nak. Zehazkiago, 1990eko hamarkadaren amaiera arte migrazio-saldo positiboak saldo natural positibo urria handi tzen lagundu zuen arren, XXI. mendearen lehen bost urteetan Euro-par Batasuneko biztanleriaren hazkunde positi-boa argi tzen duen faktore demografi korik behi-nena bihurtu da. Horrela, 1980-1984 aldian, migrazio saldoaren urteko tasa gordina 0,0 izan zen 1.000 biztanleko, sartu ziren migra tzaileak bertatik irten zirenak bezainbeste izan bai tziren; 2000 urtean, berriz, tasa handitu zen: 1,5 gizaki 1.000 biztanleko; eta 2004. urtean migrazio sal-doaren urteko tasa gordina 4,0 kideraino igo da, 1.000 biztanleko3.

— Saldo naturalaren eta migrazio-saldoaren tasa gordinak erlazioan jar tzean, biztanleriaren ha-zkundearen tasa gordinak (BHTG) kalkula tzen ditugu (saldo naturalaren TG gehi migrazio-sal-doaren TG). 1980-84 epean, urteko BHTG 2,8 gizaki izan zen, 1.000 biztanleko; 2004. urtean 5,0ra igo da EB-25ean. Hi tz batez, immigrazioa

1 Areago, Europako herrialde zenbaitetan hazkunde begetatiboa urteren batean negatiboa izan da, biztanleriaren zahar tze-prozesuak aurrera egin ahala, hil-kortasun-tasak berriro ere gora egiten duelako.2 Europako Ba tzordea eta Eurostat: Population Statistics 2006, Luxenburgo: Europako Erkidegoetako Argitalpen Ofi zialen Bulegoa, 2006.3 Europako Ba tzordea eta Eurostat: Population Statistics 2006, Luxenburgo: Europako Erkidegoetako Argitalpen Ofi zialen Bulegoa, 2006.

4


areagotzeari esker, azkenaldian EB-25eko po-pulazioa erritmo biziagoan handitzen ari da.

Mundu zabalean, berriz, nola eboluzionatu du biz-tanleriak? 1980tik 2004ra arte, munduko popula-zioa %43,8 ugaldu zen, hots, 4.442.300.000 biz-tanletik 6.389.300.000 izatera igaro zen4. Areagotzehori, ehunekotan, EB-25ek izan duena baino sei al-diz handiagoa da (%7,3). Bestelako eboluzio horren ondorioetako bat hau da: EB-25eko populazioak, ehunekotan, presentzia urriagoa izateko joera hartu du, munduko populazioaren aldean: %9,6tik (1980) %7,2ra jaitsi da (2004. urtean).

Lehen kapituluko orri hauetan geure analisia alderdi interesgarri batera zuzenduko dugu: 1980. eta 2005. urteen artean EAEko biztanleriak izan duen eboluzioa 25 estatuk osaturiko Europar Batasunean eta bertako 12 estatu kideetan (Alemania, Dani-marka, Eslovenia, Espainia, Frantzia, Hungaria, Ir-landa, Italia, Letonia, Polonia, Erresuma Batua eta Suedia); era berean, biztanleriaren dentsitateak (ho-ts, biztanle kopurua kilometro koadroko) epe horre-tan nozitu duen eboluzioa ere aztertuko dugu.

4 Europako Batzordea eta Eurostat: Population Statistics 2006, Luxenburgo: Europako Erkidegoetako Argitalpen Ofizialen Bulegoa, 2006.

1. Biztanleriaren eboluzioa

5

nistak sakoneko krisi estrukturala bizi baitzuen. Horrela, bada, 1989ko urrian alderdi bakarreko go-bernu komunistari amaiera emanik, Varsoviako Itu-neko kide izateari utzi zion, eta, horren ordez, erre-publika parlamentarioa sortu zen bertan. Izan ere, 1985etik 1989 arteko migrazio-saldoa negatiboa izan zen Hungarian, etorkinak baino dezente ge-hiago izan baitziren bertatik alde egin zutenak. 1990eko hamarkadan, merkatu-ekonomia edo ekonomia kapitalista sortzeko xedez egin ziren erreforma politiko-ekonomikoek nekazaritza eta in-dustriaren ekoizpena biziki eraitsi zuten; horren on-dorioz, langabezia eta pobrezia areagotu ziren8.Ekonomia kapitalistak berehala abian jartzea hel-buru zuten liberalizazio-prozesuei ekin ondoren, plangintza komunista zentralizatuan oinarritutako ekonomiak eta COMECON izeneko erakundea osatzen zuten estatu komunisten arteko truke-ha-rremanak desagertzeak9 krisi ekonomiko larri-la-rriak ekarri zituen, beren ondorio eta guzti (langa-bezia masiboa eta, horrenbestez, populazioaren pobrezia erlatiboa eta latza areagotzea, besteak

liberalizatzeak ekarri zuen pobretze-prozesuarekindago lotua. Independentziaren aldarrikapena 1990eko maiatzean egin eta 1991ko irailean berre-tsi zuen SESBko Estatu Kontseiluak. Orduan, jatorri errusiarreko populazioa berriro etxe aldera itzultzenhasi zen: militarrak eta beste hainbat funtzionario,beren familia eta guzti, baizik ez ziren joan hastape-nean. Ondoren, baina, migrazio mugimendua jatorri errusiarreko populazio-geruza zenbaitetara hedatu zen (Letoniako guztirako populazioaren %34 ingu-ru), nozitzen zuten diskriminazio politiko-soziala eta langabezia zirela medio7. Bestalde, jaiotze-tasa ere nabarmen jaitsi zen, batez besteko ume-kopurua, emakumeko, arras urritu zelako: ugalkortasun-tasa 1,9tik (1980) 1,24ra (2004 urtean) amildu zen. La-burbilduz, Letoniaren despopulazio-prozesuan faktore politiko-sozial, ekonomiko eta demogra-fikoek batera izan dute eragina.

1980ko hamarkadaren hasieratik ugaritu eta indar-tu ziren Hungarian erreforma politiko eta ekono-mikoak eskatzeko herri-protestak, sistema komu-

1980tik 2005era arte, 25 estatudun Europar Bata-suneko (EB-25) populazioa %7,8 handitu zen, hots,426.081.000 biztanle izatetik 459.488.400 izatera pasatu zen. Tarte horretan, Euskadiko populazio egoiliarrak bestelako eboluzioa izan zuen, pitin bat urritu egin zelako (2.141.300 biztanletik 2.124.800ra); hori ehunekotan adierazteko, esan dezagun %-0,8 bilakatu zela. Urritze hori, fun-tsean, jaiotza-tasaren murrizte latzaren ondorio da, seme-alaben batez besteko kopurua, emaku-meko, 1,85etik (1980) 1,18ra (2004) jaitsi baitzen.

EB-25etik hautatu ditugun 12 estatuetan popula-zioak nozituriko eboluzioa 1. grafikoan ikustean konturatuko gara eboluzio demografikoak Letonian5

eta Hungarian bakarrik egin zuela atzera6 baina, hori bai, EAEn baino dezente nabarmenago: %–8,1 eta %–5,7, hurrenez hurren.

Letonian, biztanleriaren galera latz hori herrialdea independente bihurtzearekin, langabezia-tasa la-rriarekin eta ekonomia (Errusiaren menpekoa)

5 Hiru estatu baltikoetatik, Letonia eta Estonian biztanleria urritu egin zen 1980. eta 2005. urteen artean (%–8,1 eta %–8,5, hurrenez hurren), Lituanian ez bezala: bertan pittin bat ugaritu zen (%0,6). Hiru errepublika horiek SESB izan zenetik independente egin ziren 1990. urtean.6 Adieraz dezagun EB-25eko lau estatutan soilik jaitsi zela biztanleria 1980. eta 2005. urteen artean: Letonia eta Hungarian ez ezik, Txekiar Errepublikan (%–0,9) eta Estonian ere (%–8,5).7 Hirugarren Munduaren Institutua: Guía del Mundo 2007, Madril, Ediciones SM, 345. or.8 Ibidem, 291-292. orr.9 Elkarren Laguntza Ekonomikorako Kontseilua (COMECON) Sobietar Batasunaren ekimenez 1949an sortutako gobernu arteko erakundea izan zen. Garai hartan Ameriketako Estatu Batuen eta ohiko SESBen arteko nazioarteko harremanak okerrera zihoazen eta 1948an Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Antolakundea (ELGA) eratzeko tratatua sinatu zen; testuinguru horretan sortu zen COMECON. Nagusiki Sobietar Batasunaren inguruko Europako herrialde sozialisten

6


beste). Nolanahi ere, motibo politiko eta ekono-mikoen ondoriozko emigrazioa ez zen izan 1980. eta 2005. urteen artean Hungariak nozitu zuen biz-tanleriaren galeraren eragilerik behinena; aitzitik, ugalkortasunaren atzerakada latzak eraginiko jaio-tze-tasa jaistea izan zen erruduna: 1980an emaku-meak batez beste 1,92 ume zekarren eta 2004. urtean, berriz, 1,28 baizik ez.

Herrialde bi horien beste muturrean eboluzio pro-gresiboa bizi izan zuten hamar estatuak daude, ho-rietan populazioa handitu egin baitzen10. Horiek hiru kategoriaren arabera bereiziko ditugu, bizi izaniko hazkunde-proportzioaren arabera —ikus 1. taula eta 1. grafikoa—:

— Hazkunde txikia (%5,0 baino txikiagoa): Italia (%3,7). Ugalkortasun apal-apaleko testuingu-ruan, XXI. mendearen lehen hamarkadaren hasie-ran etorritako immigrazio handiari esker ugaldu zen biztanleria.

— Hazkunde ertaina (%5,0tik %10,0ra): Alemania (%5,5), Danimarka (%5,6), Eslovenia (%5,5), Po-lonia (%7,8), Erresuma Batua (%6,7) eta Suedia (%8,5). Hazkunde demografiko hori eragin duten kausen arabera, hiru taldetan bana dezakegu multzo hau:

Erresuma Batuan eta Suedian.-

nian (1995 arte).

— Hazkunde nabarmena (%10,0tik gorakoa): Fran-tzia (%12,7), Espainia (%18,4) eta Irlanda (%21,1). Hazkunde hauen kausak era askotakoak dira:

-ren bigarren erditik).

-markadaren bigarren erditik) Irlandan.

Epe laburreko perspektibara —hots, 2000tik 2005era arte— begiratuz gero, Euskal Autonomia Erkidegoko biztanleria zertxobait ugaldu zela (%2,1) ikusiko dugu: ehuneko hori eta EB-25 osoari dago-kiona (%2,0) berdinak dira (ikus 2. taula). Azterturiko Europako hamabi estatuei dagokiela, horietako bederatzitan eboluzio positiboa gertatu bada ere, kontuan hartu behar dira berezitasun batzuk:

— Alemanian (%0,4) eta Eslovenian (%0,5) hazkun-dea arina izan zen eta biztanleriak, ia zeroko haz-kundea izan zuen. Bi estatuetan saldo naturalak negatiboak izan dira, baina horien atzerako era-ginak migrazio saldo positiboek konpentsatu di-tuzte.

1. grafikoa. Biztanleriaren eboluzioa 1980tik 2005-1-1era (%)

–25 –15 –5 5 15 25

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

Erresuma Batua

Suedia

EAE

EB

21,12

18,44

5,53

5,65

5,52

12,71

–5,71

3,68

–8,07

7,79

6,66

8,53

–0,77

7,84

arteko lankidetza ekonomikora bideratutako erakundea izan zen, eta bere sorkuntzak zenbait ondorio ekarri zituen. Batetik, Europako Ekialdeko herrialde batzuek jada azaleratuta zeukaten nahia, alegia, batasun ekonomiko bat garatzekoa,baina Sobietar Batasunaren nagusitasuna kaltetzearen eragozpenik gabe. Eta, bestetik, Lankidetza Ekonomikorako Europar Erakundeari, Marshall Plana garatzeko ardura zuen erakundeari erantzun politikoa ematea posible egitea. Hauek dira COMECON kide fundatzaileak: SESB, Bulgaria, ohiko Txekoslovakia, Hungaria, Polonia eta Errumania. Gerora Albania (1949-1961) eta Alemaniako Errepublika Demokratikoa (1950eko iraila) txertatu ziren. Jugoslaviak kide elkartuaren kategoria zuen, eta Txina eta Ipar Korea herrialde behatzaileak izan ziren. Europatik kanpoko herrialde batzuk ere erakunde honetako kide izan ziren: Kuba, Mongolia eta Vietnam. 1991n Sobietar Batasunak COMECON desegitea onartu zuen. (Rodríguez Santos, 2005: 19-21. orr.)10 EB-25eko 21 estatutan biztanleria 1980tik 2005era arte handitu egin zen: Alemania (%5,5), Austria (%8,8), Belgika (%6,0), Zipre (%46,9), Danimarka (%5,6), Eslovakia (%8,5), Eslovenia (%5,5), Espainia (%18,4), Finlandia (%9,7), Frantzia(%12,7), Grezia (%15,6), Holanda (%15,7), Irlanda (%21,1), Italia (%3,7), Lituania (%0,6), Luxenburgo (%25,2), Malta (%24,9), Polonia (%7,8), Portugal (%8,4), Erresuma Batua (%6,7) eta Suedian (%8,5).

7


1. taula. Biztanleriaren eboluzioa 1980-1-1etik 2005-1-1era (x 1.000 biztanle) (1980 = 100)

1980 1985 1990 1995 2000 2005

Alemania 78.179,7 77.709,2 79.112,8 81.538,6 82.163,5 82.500,8

Aldakuntza 100,00 99,40 101,19 104,30 105,10 105,53

Danimarka 5.122,1 5.111,1 5.135,4 5.215,7 5.333,0 5.411,4

Aldakuntza 100,00 99,79 100,26 101,83 104,12 105,65

Eslovenia 1.893,1 1.936,8 1.996,4 1.989,5 1.987,8 1.997,6

Aldakuntza 100,00 102,31 105,46 105,09 105,00 105,52

Espainia 37.241,9 38.353,0 38.826,3 39.343,1 40.049,7 44.108,5

Aldakuntza 100,00 102,98 104,25 105,64 107,54 118,44

Frantzia 53.731,4 55.157,3 56.577,0 57.752,5 58.796,5 60.561,2

Aldakuntza 100,00 102,65 105,30 107,48 109,43 112,71

Hungaria 10.709,5 10.657,4 10.374,8 10.336,7 10.221,6 10.097,5

Aldakuntza 100,00 99,51 96,87 96,52 95,44 94,29

Irlanda 3.392,8 3.544,3 3.507,0 3.597,6 3.777,8 4.109,2

Aldakuntza 100,00 104,47 103,37 106,04 111,35 121,12

Italia 56.388,5 56.588,3 56.694,4 56.845,9 56.929,5 58.462,4

Aldakuntza 100,00 100,35 100,54 100,81 100,96 103,68

(.../...)

8


1980 1985 1990 1995 2000 2005

Letonia 2.508,8 2.570,0 2.668,1 2.500,6 2.381,7 2.306,4

Aldakuntza 100,00 102,44 106,35 99,67 94,93 91,93

Polonia 35.413,4 37.063,3 38.038,4 38.580,6 38.653,6 38.173,8

Aldakuntza 100,00 104,66 107,41 108,94 109,15 107,79

Erresuma Batua 56.284,9 56.481,6 57.157,0 57.943,5 58.785,2 60.034,5

Aldakuntza 100,00 100,35 101,55 102,95 104,44 106,66

Suedia 8.303,0 8.342,6 8.527,0 8.816,4 8.861,4 9.011,4

Aldakuntza 100,00 100,48 102,70 106,18 106,73 108,53

EAE 2.141,3 2.142,0 2.104,8 2.099,1 2.079,2 2.124,8

Aldakuntza 100,00 100,03 98,30 98,03 97,10 99,23

EB-25 426.081,0 431.993,0 438.410,0 445.871,2 450.378,8 459.488,4

Aldakuntza 100,00 101,39 102,89 104,64 105,70 107,84

Iturria: Population Statistics 2006, Eurostat eta EUSTAT.

1. taula (jarr.). Biztanleriaren eboluzioa 1980-1-1etik 2005-1-1era (x 1.000 biztanle) (1980 = 100)

9


Frantziak EBko bigarren ugalkortasun handiena agertzen du eta migrazio saldo positiboak biga-rren mailakoak dira. Italiako ugalkortasuna apa-lenetako bat da Europar Batasunean, baina biz-tanleria handitu egin zen, migrazio-saldo positibo nabarmenei esker.

— Hazkunde erlatibo handienak Irlandan (%8,8) eta Espainian (%10,1) gertatu dira, eta EB-25eko bi estatu horiek dira biztanleria 2000tik 2005era arte gehien hazi direnak11. Irlandan ugalkortasun handienak utziriko etekinei, EBko bigarren mi-grazio-saldo erlatibo handiena erantsi behar zaie. Espainiaren kasuan, bertako hazkunde de-mografiko nabarmenaren eragile nagusiak mi-grazio-saldo positiboak dira.

Testuingurua ugalkortasun apalekoa izanik, saldo naturalak (jaiotzak ken heriotzak) zertxobait positi-bo (edo, inoiz, pitin bat negatibo) direnean, migra-zio-saldoa (etorkinak ken emigranteak) da biztanle-ria ugaltzea eragiten duen faktore behinena. Ildo horretatik, Euskadin atzerritar etorkinen fluxuek12

orain arte nagusi zen ugalkortasun urriaren (1,04 ume emakumeko 2000n eta 1,18 2004an)13

atzerako ondorioak handitu dituztenez, bertako biztanleria %2,1 handitu da 2000tik 2005erako epean.

Alderdi negatiboan, aldiz, hiru estatutan biztanleria urritu egin zen: %–3,2 Letonian, %–1,2 Hungarian

kandinaviako bi estatuetan eta Erresuma Batuan saldo naturalak eta migrazio saldoak positiboak eta antzekoak direnez, elkar indartzen dute.

— Bost estatutan hazkunde erlatiboa txikia izan da: Danimarka (%1,5), Suedia (%1,7), Erresuma Ba-tua (%2,1), Italia (%2,7) eta Frantzian (%3,0). Es-

2. taula. Biztanleriaren aldakuntza 1980-1-1etik 2005-1-1era eta 2000-1-1etik 2005-1-1era (%)

%2005/1980

%2005/1980

Herrialdeak – EB-25

%2005/2000

%2005/2000

Herrialdeak – EB-25

Alemania 5,53 –2,31 0,41 –1,61

Danimarka 5,65 –2,19 1,47 –0,55

Eslovenia 5,52 –2,32 0,49 –1,53

Espainia 18,44 10,60 10,13 8,11

Frantzia 12,71 4,87 3,00 0,98

Hungaria –5,71 –13,55 –1,21 –3,23

Irlanda 21,12 13,28 8,77 6,75

Italia 3,68 –4,16 2,69 0,67

Letonia –8,07 –15,91 –3,16 –5,18

Polonia 7,79 –0,05 –1,24 –3,26

Erresuma Batua 6,66 –1,18 2,13 0,11

Suedia 8,53 0,69 1,69 –0,33

EAE –0,77 –8,61 2,19 0,17

EB-25 7,84 0,00 2,02 0,00


11 EB-25eko 18 estatutan handitu zen biztanleria 2000tik 2005era arte: Alemanian (%0,4), Austrian (%2,5), Belgikan (%2,1), Zipren (%8,5), Danimarkan (%1,5), Eslovenian (%0,5), Espainian (%10,1), Finlandian (%1,3), Frantzian (%3,0), Grezian (%1,6), Holandan (%2,8), Irlandan (%8,8), Italian (%2,7), Luxenburgon (%4,9), Maltan (%5,9), Portugalen (%3,3), Erresuma Batuan (%2,1) eta Suedian (%1,7).12 INEren Egoiliarren Aldaketen Estatistikaren arabera, 2000. urtean 6.310 atzerritar erroldatu ziren eta 2004. urtean 13.808; hor dago %118,8ko hazkundea.13 INEren arabera, Euskadin saldo natural edo begetatiboak pitin bat negatibo izan dira 2000 (–0,45), 2001 (–0,21), 2002 (–0,24) eta 2003 (–0,02) urteetan, baina positibora jo dute 2004. urtean (0,43).

10


nak: Alemania (%17,9), Frantzia (%13,2), Erresuma Batua (%13,1), Italia (%12,7) eta Espainia (%9,6) —ikus 2. grafikoa—.

Epe luze eta laburreko bilakaera demografikoa zein izan den jakin ondoren, jakin dezagun zein ehuneko duen Euskadiko populazioak EB-25en barruan. 3. taulan ikusten denez, 2005ean 2.124.800 biztanle ziren Euskadin, EB-25eko %0,5, izan ere Bata-sunean 459.488.400 lagun bizi ziren. Alderatutako hamabi estatuetatik, Euskadik duen antzeko pisua dute Esloveniak (%0,4) eta Letoniak (%0,5). Beste muturrean daude EB-25eko bost estatu populatue-

eta %–1,2 Polonian. Azpimarra dezagun EB-25ean biztanleria gehien galdu zuen estatua Letonia izan zela14, 2000tik 2005era arte. Hiru estatu horiek desagerturiko SESBeko kide izatea dute bereizga-rri nagusia. Kontuan izan dezagun, gainera, Leto-nian eta Polonian nekazaritzan diharduen biztanle-ria oraino ere ugaria dela: Letonian, ekonomikoki aktibo diren emakumeen %12 eta gizonezkoen %18 dabiltza laborantzan; Polonian, ekonomikoki aktibo diren gizon eta emakumeen %19k dihardute nekazaritza eta abeltzaintzan. Sektorearteko krisi eta birmoldaketa-testuinguru honek biztanleria emigratzera bultzatzen du, zergati ekonomikoak direla medio. 2000 eta 2005 artean Letonia, Hun-garia eta Poloniak nozituriko gainbehera demogra-fikoen kausa behinenak, hala ere, ez dira berdinak hiruretan:

— Letonian, saldo natural negatiboak (jaiotako gi-zakiak baino ugariago dira hildakoak) sortarazi dituen ugalkortasun apal-apalaren ondorio izan da gainbehera; bigarren mailan, emigrazioa im-migrazioa baino zertxobait handiagoa da.

— Hungarian saldo natural negatiboak sortarazi di-tuen ugalkortasun motelaren ondorio izan da; saldo horiek migrazio-saldo positibo txikiak bai-no dezente handiagoak dira.

— Polonian, biztanleriaren galera herrialdeak ha-markada honen hasieran nozitu duen emigra-zioaren ondorio da.

14 EB-25eko zazpi estatutan biztanleria urritu zen 2000tik 2005era: Txekiar Errepublikan (%–0,6), Eslovakian (%–0,3), Estonian (%–1,8), Hungarian (%–1,2), Letonian (%–3,2), Lituanian (%–2,5) eta Polonian (%–1,2).

3. taula. Biztanleriak osatzen duen ehunekoa EB-25 osoarekiko, 2005-1-1ean

Biztanleria 2005 EB-25aren biztanleriaren ehunekoa

Alemania 82.500,8 17,95

Danimarka 5.411,4 1,18

Eslovenia 1.997,6 0,43

Espainia 44.108,5 9,60

Frantzia 60.561,2 13,18

Hungaria 10.097,5 2,20

Irlanda 4.109,2 0,89

Italia 58.462,4 12,72

Letonia 2.306,4 0,50

Polonia 38.173,8 8,31

Erresuma Batua 60.034,5 13,07

Suedia 9.011,4 1,96

EAE 2.124,8 0,46

EB-25 459.488,4 100,00


11


2. grafikoa. Biztanleriak osatzen duen ehunekoa EB-25eko biztanleria osoarekiko, 2005-1-1ean

0 5 10 15 20

0,89

2,20

8,31

0,50

0,46

13,07

12,72

1,96

0,43

17,95

1,18

13,18

9,60

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

Erresuma Batua

Suedia

EAE

2. Biztanleriaren dentsitatea

12

Lehen-lehenik, EB-25ak bete tzen duen lurraldearen %0,2 baizik ez da Euskadiren azalera. EAEren an-tzeko garran tzi demografi koa duten bi estatuak (Es-lovenia eta Letonia) handixeagoak dira: %0,5 eta %1,7. Eta EB-25en lurralde zabalena daukaten sei estatuak hauek dira: Fran tzia (%14,0), Espainia (%13,0), Suedia (%10,6), Alemania (%9,2), Polonia (%8,1) eta Italia (%7,7) —ikus 4. taula—.

Biztanleria eta azalera elkarrekin erlaziona tzean ha-ren den tsitatea kalkula dezakegu, alegia, biztanleen kopurua kilometro koadroko. 5. taulan ikusten de-nez, EB-25ekiko biztanleriaren den tsitatea hein txiki batean handitu da: kilometro koadroko 109,5 biz-tanletik (1980) 118,1 biztanlera (2005 urtean) igaro da, ho ts, +8,6 biztanle/km2. Euskadin ez bezala, beraz; berton adierazle hori pitin bat jai tsi zen, kilo-metro koadroko 294,9tik (1980) 292,6ra (2005) iga-ro zen (–2,3 biztanle/km2). Bistan denez, beste ho-rrenbeste gertatu da azter tzen ari garen denboraldi horretan biztanleria urritu zen bi estatuetan: Hunga-rian (–6,6 biztanle/km2) eta Letonian (–3,1 biztanle/km2). Aztertutako gainerako estatuetan, ai tzitik, biz-tanleriaren den tsitatea hazi egin da 1980tik 2005era arte, baina tamaina desberdinetan. Horietan, ha-zkunde handiena Erresuma Batuak nozitu zuen —ikus 5. taula eta 3. grafi koa—:

— Hein txiki batean Suedian (+1,7 per tsona/km2).

4. taula. Azalera-propor tzioa EB-25 osoarekiko, ehunekotan

Azalera km2

EB-25arenazalerarenehunekoa

Alemania 357.020,20 9,17

Danimarka 43.094,40 1,11

Eslovenia 20.273,00 0,52

Espainia 504.790,00 12,97

Fran tzia 543.964,60 13,97

Hungaria 93.029,00 2,39

Irlanda 70.273,10 1,81

Italia 301.333,30 7,74

Letonia 64.589,00 1,66

Polonia 312.685,00 8,03

Erresuma Batua 243.820,00 6,26

Suedia 410.934,20 10,56

EAE 7.261,00 0,19

EB-25 3.892.682,80 100,00

Iturria: Eurostat eta EUSTAT.

3. grafi koa. Biztanleriaren dentsitatea 2005ean (biztanleak/km2)

118,04

58,47

108,54

122,08

35,71

292,63

246,22

194,01

21,93

98,53

231,08

125,57

111,33

87,38

0 40 80 120 160 200 240 280

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

13


— Neurri ertainean Danimarka (+6,7 pertsona/km2),Eslovenia (+5,1), Italia (+6,7) eta Polonian (+8,8).

— Nabarmenago Alemania (+12,1 pertsona/km2),Espainia (+13,6), Frantzia (+12,6), Irlanda (+10,2) eta Erresuma Batuan (+15,4).

Biztanleriaren dentsitatea konparatzean, 2005eko urtarrilaren 1ean badakigu, adibidez, azterturiko lu-rralde guztietatik EAE dela dentsitate handienekoa: 292,63 biztanle/km2, hots, EB-25eko adierazlea (118,1 biztanle/km2) baino 174,6 kide handiagoa. Bestela esateko, EB-25 osoari dagokion dentsitatedemografikoaren %247,9. Ondotik kontzentraziodemografiko handieneko hiru estatuak datoz: Erre-suma Batua (246,2 biztanle/km2), Alemania (231,1) eta Italia (194,1), EB-25eko populazio-den-tsitatearen %208,6, %195,8 eta %164,4 izaki —ikus 6. taula eta 4. grafikoa—.

Beste muturrean, biztanleria urrieneko lurraldeen artean alegia, hiru estatu agertzen dira: Irlanda (58,5 biztanle/km2), Letonia (35,7) eta Suedia (21,9). Eta erdi parean, kilometro koadroko 87 eta 125 biztanle arteko dentsitateak dituztela, sei estatu ditugu: Es-painia (87,4 biztanle/km2), Eslovenia (98,5), Hunga-ria (108,5), Frantzia (111,3), Polonia (122,1) eta Da-nimarka (125,6).

5. taula. Biztanleriaren dentsitatea 1980-1-1ean eta 2005-1-1ean (biztanleak/km2)

Azalera(km2)

Biztanleria 1980(x 1.000)


Dentsitatearenaldakuntza2005-1980

Alemania 357.020,2 78.179,70 82.500,80

Dentsitatea 218,98 231,08 12,10

Danimarka 43.094,4 5.122,10 5.411,40

Dentsitatea 118,86 125,57 6,71

Eslovenia 20.273,0 1.893,10 1.997,60

Dentsitatea 93,38 98,53 5,15

Espainia 504.790,0 37.241,90 44.108,50

Dentsitatea 73,78 87,38 13,60

Frantzia 543.964,6 53.731,40 60.561,20

Dentsitatea 98,78 111,33 12,56

Hungaria 93.029,0 10.709,5 10.097,5

Dentsitatea 115,12 108,54 –6,58

Irlanda 70.273,1 3.392,80 4.109,20

Dentsitatea 48,28 58,47 10,19

Italia 301.333,3 56.388,50 58.462,40

Dentsitatea 187,13 194,01 6,88

(.../...)

14


Azalera(km2)



Dentsitatearenaldakuntza2005-1980

Letonia 64.589,0 2.508,80 2.306,40

Dentsitatea 38,84 35,71 –3,13

Polonia 312.685,0 35.413,40 38.173,80

Dentsitatea 113,26 122,08 8,83

Erresuma Batua 243.820,0 56.284,90 60.034,50

Dentsitatea 230,85 246,22 15,38

Suedia 410.934,2 8.303,00 9.011,40

Dentsitatea 20,21 21,93 1,72

EAE 7.261,0 2.141,30 2.124,80

Dentsitatea 294,90 292,63 –2,27

EB-25 3.892.682,8 426.081,00 459.488,40

Dentsitatea 109,46 118,04 8,58


5. taula (jarr.). Biztanleriaren dentsitatea 1980-1-1ean eta 2005-1-1ean (biztanleak/km2)

15


6. taula. Biztanleriaren dentsitatearen konparazioa hainbat herrialdetan eta EB-25ean, 2005-1-1ean

Dentsitatea2005

Dentsitate diferentziaEB-25arekiko

DentsitateaHerrialdeak/EB-25

(EB-25 = 100)

Alemania 231,08 113,04 195,76

Danimarka 125,57 7,53 106,38

Eslovenia 98,53 –19,51 83,47

Espainia 87,38 –30,66 74,03

Frantzia 111,33 –6,71 94,32

Hungaria 108,54 –9,54 91,92

Irlanda 58,47 –59,57 49,53

Italia 194,01 75,97 164,36

Letonia 35,71 –82,33 30,25

Polonia 122,08 4,04 103,42

Erresuma Batua 246,22 128,18 208,59

Suedia 21,93 –96,11 18,58

EAE 292,63 174,59 247,91

EB-25 118,04 0,00 100,00


4. grafikoa. EB-25eko biztanleriaren dentsitatearekiko diferentzia 2005-1-1ean

(EB-25 = 118,0 biztanle/km2)

113,04

7,53

–59,57

75,97

–82,33

4,04

128,18

–96,11

–30,66

–19,51

–6,71

174,59

–9,54

–120 –100 –80 –60 –40 –20 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

Erresuma Batua

Suedia

EAE

3. Ondorioak

16

— 1980tik 2005era arte, Euskadiko biztanleriak be-herako eboluzio motela nozitu zuen (%–0,8), EB-25ek (%7,8) ezagutu duen aurrerako ebo-luzioarekin biziki kontrastatuz. Azterturiko hamabi estatuetatik, Letonian eta Hungarian bakarrik izan da eboluzioa a tzerakoa, argi eta garbi: %–8,1 eta %–5,7 —ikus 7. taula—.

— Gainerako hamar estatuetan eboluzioa progresi-boa izan da, biztanleria hazi egin baita. Areago-tze handienak Irlanda (%21,1), Espainia (%18,4) eta Fran tzian (%12,7) gertatu dira; Italiak, berriz, %5etik beherako hazkunde por tzentuala izan zuen (%3,7).

— Epe laburrera aztertuta (2000tik 2005era arte), EB-25eko populazioa zer txobait handitu egin da (%2,0), Euskadik nozitu zuen hein ber tsuan (%2,2). Azterturiko hamabi europar estatuetatik bedera tzik eboluzio positiboa izan dute, batetik besterako aldeak nabarmenak izan badira ere: handienak gertatu dira Espainian (%10,1) eta Ir-landan (%8,8); beraz, EB-25eko estatuen artean horiek biek izan dute hazkunderikndiena 2000tik 2005era arte. Alemaniak (%0,4) eta Esloveniak (%0,5) ez bezala, hauetan hazkun tza hu tsaren hurrena izan baita (zeroko hazkundea, ia).

— Alderdi negatiboan Letonia (%–3,2), Hungaria (%–1,2) eta Polonia (%–1,2) daude, estatu haue-tan biztanleria 2000tik 2005era arte urritu egin baita. Propor tzioz, Letoniako biztanleria urritu da gehien EB-25 osoan.

— 2005. urtean, EB-25eko 459.488.400 biztanle horien %0,5 baizik ez da Euskadiko biztanleria; Euskadiko garran tzi demografi koaren an tzean dabil tza Eslovenia (%0,4) eta Letonia (%0,5). De-mografi koki, EB-25eko estatu garran tzi tsuenak hauek dira: Alemania (%17,9), Fran tzia (%13,2), Erresuma Batua (%13,1), Italia (%12,7) eta Es-painia (%9,6).

— Azalerari dagokionez, Euskadiko lurraldea 25 es-tatudun Europar Batasunekoaren %0,2 baizik ez da. Eslovenia eta Letonia handiagoak dira, propor tzioz: %0,5 eta %1,7. Fran tzia (EB-25en %14,0), Espainia (%13,0), Suedia (%10,6), Ale-mania (%9,2), Polonia (%8,1) eta Italia (%7,7), ai tzitik, azalera handienekoak dira (kilometro koadro gehienekoak).

— 2005eko urtarrilean, EAE da azterlan honetako den tsitate handieneko lurraldea: 292,6 biztanle kilometro koadroko; EB-25en adierazlea (118,1) baino 174,6 handiagoa da hemengoa. Euskadi-ren ondotik datoz Erresuma Batua (246,2), Ale-

7. taula. Biztanleriaren eboluzioa 1980-1-1etik 2005-1-1era eta 2000-1-1etik 2005-1-1era (%)

%2005/1980

%2005/2000

Alemania 5,53 0,41

Danimarka 5,65 1,47

Eslovenia 5,52 0,49

Espainia 18,44 10,13

Fran tzia 12,71 3,00

Hungaria –5,71 –1,21

Irlanda 21,12 8,77

Italia 3,68 2,69

Letonia –8,07 –3,16

Polonia 7,79 –1,24

Erresuma Batua 6,70 2,13

Suedia 8,53 1,69

EAE –0,77 2,19

EB-25 7,84 2,02


17


— EB-25eko ugalkortasun handiena izatearren, Ir-landan, saldo natural positiboak dira 1994ra arte bertako biztanleria ugaltzearen kausa bakarra, baina, 1995etik aurrera, migrazio-saldo positi-boak ere agertzen dira kausa onuragarrien ar-tean. Izan ere, 2003-2004 aldian, saldo naturala migrazio-saldoak gainditu zuen: 9,8 eta 8,2 giza-ki, 1.000 biztanleko. Batzuengatik eta besteen-

saldo natural eta migrazio saldoetara —ikus 8. eta 9. taulak—.

— Frantziako biztanleriak 1980. eta 2005. urteen artean izan duen portzentajezko hazkundea —%12,7koa, hain zuzen— saldo natural positi-boek (EB-25eko ugalkortasun handienetakoa) argitzen dute.

mania (231,1) eta Italia (194,1 biztanle/km2). Irlan-da (58,5 biztanle/km2), Letonia (35,7) eta Suedia (21,9), aitzitik, populazio urrienekoak dira.

Kapitulu honen hasieran genioenez, biztanleriaren eboluzioa saldo naturalaren eta migrazio-saldoaren interakzioaren ondorioa da: saldo naturala, bizirik jaiotakoen eta hildako pertsonen arteko aldea da; migrazio-saldoa, berriz, etorkinen eta emigranteen arteko aldea. EB-25 osoari dagokiola, 1980 eta 2005 urteen arteko eboluzio demografiko positiboa (%7,8) saldo natural positiboen (1990eko hamarka-dako lehen bost urteak arte, batez ere) eta migra-zio-saldo positiboen (1990eko hamarkadaren kon-darretik aurrera, bereziki) ondorioa da. Adieraz dezagun, bide batez, saldo naturalak zertxobait po-sitiboak izan direla, EB-25eko herrialde gehienetan nagusi ziren ugalkortasun apalek ekarritako jaiotze-tasak hilkortasun-tasa gainditu egin baitu (azken horrek gorako joera agertzen zuen, adin-taldeen araberako egitura zahartzearen ondorioz). 2000tik 2005era arte, EB-25eko biztanleria hazten (%2,0) gehien lagundu dutenak migrazio-saldo positiboak izan dira, kanpotik etorritakoak dezente ugariago izan baitira EB-25eko mugetatik kanpora joan dire-nak baino.

Eboluzio demografikoa, ordea, ez da positiboa izan azterturiko hamahiru lurraldeetan: 1980. eta 2005. urteen artean, Euskadin zertxobait bat jaitsi zen (%–0,8) eta behera egin zuen Letonian (%–8,1) eta Hungarian (%–5,7). Dena den, azter dezagun zeha-zkiago zer gertatu den tarte horretan herrialde bakoitzean, eboluzio demografikoa baldintzatzenduten bi osagai horietara begirada ekarrita, hots,

8. taula. Saldo naturalaren urteko batez besteko tasa gordinak 1980-1984, 1985-1989, 1990-1994, 1995-1999 eta 2003-2004 tarteetan (1.000 biztanleko)

1980-1984 1985-1989 1990-1994 1995-1999 2003-2004

Alemania –1,2 –0,7 -1,0 –1,0 –1,6

Danimarka –0,6 –0,3 1,1 1,4 1,4

Eslovenia 4,5 2,9 0,7 –0,3 –0,7

Espainia 5,8 3,0 1,4 0,3 1,6

Frantzia 4,3 4,2 3,7 3,4 3,9

Hungaria –1,0 –1,7 –2,5 –3,9 –3,9

Irlanda 10,6 7,2 5,5 5,5 8,2

Italia 1,2 0,4 0,1 –0,6 –0,2

Letonia 2,3 5,7 –2,4 –1,0 –5,0

Polonia 9,8 6,3 3,2 0,7 –0,3

Erresuma Batua 1,3 2,0 2,4 1,5 1,8

Suedia 0,3 1,5 2,9 –0,1 0,9

EAE 5,2 1,7 -0,3 –0,8 0,2

EB-25 2,7 2,0 1,4 0,6 0,7

Iturria: Population Statistics 2006, Eurostat, INE eta EUSTAT.

18


saldo positiboek bakar-bakarrik eragin dute, saldo naturalak negatiboak edo, gehienez ere, apur bat positiboak baizik izan ez zirelako.

— Alemaniak 1980. eta 2005. urteen artean izan zuen eboluzio demografiko positibo txikia (%5,5) 1985ez geroztik gertatu ziren migrazio-saldo po-sitiboen zuzeneko ondorio izan zen; izan ere, saldo naturalak negatiboak izan ziren 8. taulan adierazitako bost denbora-segmentuetan (1980-1984, 1985-1989, 1990-1994, 1995-1999 eta 2003-2004).

— Danimarkako eboluzio demografiko positiboa (%5,6), 1990ez geroztik zertxobait goraka doa-zen saldo naturalen eta migrazio-saldoen batue-raren emaitza da.

— Esloveniako saldo naturalak eta migrazio-sal-doak noraezean ibili dira, hots, negatiboak eta positiboak tartekatu dira denboran. Nolanahi ere, saldo positiboak negatiboak baino handia-goak izan direnez, bertako eboluzio demogra-fikoak gora egin du 1980tik 2005era arte: %5,5.

— Suedian eta Erresuma Batuan migrazio saldoek eta saldo natural positiboek neurrizko hazkunde demografikoak ekarri dituzte: %8,5 eta %6,7, 1980tik 2005era arte.

— Poloniako biztanleriaren gehikuntza (%7,8, 1980tik 2005era arte) saldo natural positiboaren ondorio da, hemen azterturiko bost denbora-tarteetan migrazio-saldoak negatiboak izan bai-tziren. Dena den, 2003-2004 urtebikoan, migra-

riek dira, izan ere, Espainiako demografiak bizi-tako hazkunde handiaren eragile 1980tik 2005era, % 18,4ko hazkundea, alegia.

— Italiako biztanleriak 1980. eta 2005. urteen ar-tean izan duen gehikuntza txikia (%3,7) XXI. men-deko hamarkada honen hastapeneko migrazio-

gatik, Irlandako biztanleria 1980 eta 2005 urteen artean %21,2 ugaldu zen.

— Espainian biztanleriak gora egin zuen 1994 arte, saldo natural positibo txikiei esker. Baina 1990eko hamarkadaren amaieratik hona migra-zio saldo positiboak nabarmen igo dira eta, ho-

9. taula. Migrazio-saldoaren urteko batez besteko tasa gordinak 1980-1984, 1985-1989, 1990-1994, 1995-1999 eta 2003-2004 tarteetan (1.000 biztanleko)

1980-1984 1985-1989 1990-1994 1995-1999 2003-2004

Alemania 0,0 4,2 7,0 2,5 1,3

Danimarka 0,2 1,2 2,0 3,0 1,1

Eslovenia 0,0 3,2 –1,4 0,1 1,3

Espainia 0,0 –0,5 1,3 3,2 14,6

Frantzia 1,0 0,9 0,4 0,1 1,9

Hungaria 0,0 –3,7 1,8 1,7 1,6

Irlanda –1,9 –9,3 –0,4 4,3 9,8

Italia –0,5 0,0 0,4 0,9 10,1

Letonia 2,5 4,3 –10,5 –3,5 –0,4

Polonia –0,7 –1,1 –0,4 –0,4 –0,3

Erresuma Batua –0,6 0,4 0,4 1,4 3,2

Suedia 0,6 2,9 3,7 1,1 3,0

EAE (*) – – –2,1 –0,8 3,6

EB-25 0,1 0,9 1,9 1,4 4,1

(*) Euskadi: EUSTATek urteko migrazio-saldoei buruzko datuak 1991tik aurrera ematen ditu.


19


biztanleriaren hazkunde-tasa gordinak positiboak izan ziren hemen azterturiko bost denbora-tartee-tan bost estatutan (Espainian, Frantzian, Italian, Erresuma Batuan eta Suedian); hiru estatutan lau denbora tartetan (Danimarkan, Irlandan eta Polo-nian); edo hiru tartetan Alemaniaren eta Eslovenia-ren kasuan. Alderantziz, atzerako eboluzio demo-grafikoa nozitu zuten bi estatuen biztanleriaren

Saldo naturalen eta migrazio-saldoen urteko batez besteko tasa gordinen batura egitean, 1980-1984, 1985-1989, 1990-1994, 1995-1999 eta 2003-2004 tarteetako urteko batez besteko biztanleria-ren hazkunde-tasa gordinak izango ditugu. Ondo-ren, 10. taulan ikusten dugunez, 1980tik 2005era arte eboluzio demografiko progresiboa izan zuten hamar estatuei dagokienez, urteko batez besteko

zio-saldoa ez ezik, saldo naturala ere negatibo izan denez, Poloniak atzerapen demografikoa nozitu du hamarkada honetako lehen bost urte-koan (%–1,2).

— Letonian, 1990tik aurrera (SESBetik independen-tzia erdietsitakoan), saldo naturalen eta migrazio-saldoen norabidea erabat aldatu zen, positibo izatetik negatibo izatera igaro baitziren. Horrega-tik bertako biztanleria urritu zen 1980. eta 2005. urteen artean: %–8,1.

— Hungarian saldo naturalak negatibo izan ziren hemen azterturiko bost denbora-tarteetan eta 1990 urteaz geroztik izan diren migrazio-saldo positibo arinak hein batez orekatu dituzte. Ho-rrenbestez, Hungariako biztanleria neurrian urritu zen (%–5,7) 1980 eta 2005 urteen artean.

— Euskadiko biztanleria ere zertxobait urritu zen (%–0,8) 1980. eta 2005. urteen artean. Tarte ho-rretan, saldo naturalak (bizirik jaiotakoak ken hil-dakoak) ezegonkor ibili ziren: laurogeigarrenetan positibo izan ziren, negatibo 1990eko hamarka-dan eta, praktikan, zeroren parekoak 2003-2004 urtebikoan (jaiotze-tasa berdin hilkortasuna). Mi-grazio-saldoak negatibo izan ziren 1990eko ha-markadan eta positibo, aitzitik, 2003-2004 urte-bikoan. Laburbilduz, arestiko migrazio-saldo positiboei esker, euskal biztanleriak ia ez du ga-lerarik izan 1980. eta 2005. urteen artean, eta, areago, hazi egin da (%2,2) 2000. eta 2005. ur-teen artean.

10. taula. Urteko batez besteko biztanleriaren hazkunde-tasa gordinak 1980-1984, 1985-1989, 1990-1994, 1995-1999 eta 2003-2004 tarteetan (1.000 biztanleko)

1980-1984 1985-1989 1990-1994 1995-1999 2003-2004

Alemania –1,2 3,6 6,0 1,5 –0,3

Danimarka –0,4 0,9 3,1 4,3 2,5

Eslovenia 4,6 6,1 –0,7 –0,2 0,6

Espainia 5,9 2,5 2,6 3,6 16,2

Frantzia 5,2 5,1 4,1 3,6 5,8

Hungaria –1,0 –5,4 –0,7 –2,2 –2,3

Irlanda 8,7 –2,1 5,1 9,8 18,0

Italia 0,7 0,4 0,5 0,3 9,9

Letonia 4,8 7,5 –13,0 –9,7 –5,4

Polonia 9,1 5,2 2,8 0,4 –0,6

Erresuma Batua 0,7 2,4 2,7 2,9 5,0

Suecia 1,0 4,4 6,7 1,0 3,9

EAE (*) – – –2,4 –1,6 3,8

EB-25 2,8 2,9 3,4 2,0 4,8

(*) Euskadi: EUSTATek urteko migrazio-saldoei buruzko datuak 1991tik aurrera ematen ditu.


20


Alemania eta Hungarian biztanleria 2003-2004 urtebikoan urritu egin zen.

hazkunde-tasa gordinak negatiboak izan ziren bost denbora-tarteetan (Hungarian) edo horietako ge-hienetan (hirutan Letonian, 1990tik aurrera). Eus-kadiri dagokionez, ez daukagu 1991 baino lehena-goko migrazio-saldoen gaineko daturik. Hortik aurrera ikusten denez, biztanleriaren hazkunde-ta-sa gordinak negatiboak izan ziren 1990eko ha-markadako bi bosturtekoetan baina azken tartean (2003-2004) biztanleriaren hazkunde-tasa gordin horiek positibo bihurtu dira.

Kapitulu honi amaiera emateko, sailka ditzagun Eu-ropako hamahiru herrialdeak 2003-2004 urtebiko saldo natural eta migrazio-saldoak (positibo zein negatibo) aintzat harturik osatuko dugun koordenada-ardatz batean. Lau koadrante ager-tuko zaizkigu —ikus 1. eskema—:

— Saldo natural positiboa eta migrazio-saldo nega-tiboa: inon ere ez.

— Saldo natural positiboa eta migrazio-saldo posi-tiboa: Irlanda, Espainia, Frantzia, Erresuma Ba-tua, EB-25, Suedia, EAE eta Danimarka. Lurral-de horietako biztanleria 2003-2004 urtebikoan hazi egin zen.

— Saldo natural negatiboa eta migrazio-saldo ne-gatiboa: Polonia eta Letonia. Lurralde horietako biztanleria 2003-2004 urtebikoan urritu egin zen.

— Saldo natural negatiboa eta migrazio-saldo posi-tiboa: Italia eta Eslovenia. Lurralde horietan biz-tanleria 2003-2004 urtebikoan hazi egin zen.

Bibliografia

EUROPAKO BATZORDEA eta EUROS-TAT: Population Statistics 2006[Biztanleriari buruzko estatistikak] [on line], Luxenburgo: Europako Erkide-goetako Argitalpen Ofizialen Bulegoa, 2006. Interneten eskuragarri: <http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-BP-04-001/EN/KS-BP-04-001-EN.PDF>. [Kontsulta: 2007ko otsailaren 6a.]

EUROSTAT (Europar Batasuneko Estatis-tika Bulegoa): Population and Social Conditions: Data [Biztanleria eta gizarte baldintzak: datuak] [on line]. Interneten eskuragarri: <http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page?_pa-geid=0,1136184,0_45572595&_dad=portal&_schema=PORTAL>.[Kontsulta: 2007ko otsailaren 15a.]

EUSTAT (Euskal Estatistika Erakundea = Instituto Vasco de Estadística): Estatistika informazioa [on line]. Interneten eskuragarri: <http://www.eustat.es/informacion_e.html>.[Kontsulta: 2007ko otsailaren 16a.]

1. eskema. 2003-2004 urtebiko saldo naturaletan eta migrazio-saldoetan oinarritutako koordenada-ardatza15

Saldo natural positiboa

Migrazio-saldo negatiboa Migrazio-saldo positiboa

Saldo natural negatiboa

IRLANDA (18,0/1.000 biztanle)ESPAINIA (16,2)FRANTZIA (5,8)

ERRESUMA BATUA (5,0)EB-25 (4,8)SUEDIA (3,9)

EAE (3,8)DANIMARKA (2,5)

POLONIA (–0,6)LETONIA (–5,4)

ITALIA (9,9)ESLOVENIA (0,6)

ALEMANIA (–0,3)HUNGARIA (–2,3)

15 Parentesi artean agertzen da 2003-2004 urtebikoan izaniko biztanleria-ren batez besteko hazkunde-tasa (pertsonak 1.000 biztanleko).

21


INE (Estatistikako Institutu Nazionala = Instituto Nacional de Estadística): INEbase [on line]. Interneten eskuraga-rri: <http://www.ine.es/inebmenu/indice.htm>. [Kontsulta: 2007ko otsailaren 19a.]

INSTITUTO DEL TERCER MUNDO: Guíadel mundo 2007, Madril: Ediciones SM, 2007.

RODRIGUEZ SANTOS, M.ª Ángeles: Laintegración monetaria en los países del Este y Centro de Europa, Madril:Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordea = Consejo Económico y Social, 2005.

22

Portugal

Suedia(8,53)

Alemania(5,53)

Danimarka(5,65)

Polonia(7,79)

Letonia (–8,07)

Italia(3,68)

Eslovenia(5,52)

Irlanda(21,12)

ErresumaBatua(6,66)

Frantzia(12,71)

Hungaria (–5,71)

Islandia

Jaitsiera

Hazkunde txikia(%5,0 baino txikiagoa)

Hazkunde ertaina(%5,0tik %10,0ra)

Hazkunde handia(%10,0tik gorakoa)

EAE(–0,77)

(18,44)

* EB-25: %7,84ko hazkundea

Espainia

1. mapa. Biztanleriaren eboluzioa 1980-1-1etik 2005-1-1era (%)

2






Sarrera




04. Egoera zibila












ISBN: 978-84-457-2750-8


2

3

Bigarren kapitulu honetan adin-taldeen arabera egi-turatutako biztanleriaren mutur bietako kohorteek (ho ts, 20 urtez beherako per tsonek eta 60 urtetik gorakoek) nozitu duten eboluzioa aztertuko dugu. Horri esker EB-25eko eta Europan hautaturiko lu-rraldeetako zahar tze-prozesuaren inpaktua nolakoa den jakin ahal izango dugu; prozesu hori, ongi daki-gunez, ugalkortasuna luze amil tzearen eta hirurogei urte bete ondorengo zahar tzaroa biziki luza tzearen emai tza izan da. Beste aldetik, adin-talde handien arabera eginiko egiturari dagokionez, ondorengo adierazle kuantitatiboak kalkulatu eta aztertuko di-tugu:

— Infadoleszen tzia-indizea 1980an eta 2005ean: biztanleria osoarekiko, 20 urtez beherakoek osa-tzen duten ehunekoa.

— Zahar tze-indizea 1980an eta 2005ean: biztanle-ria osoarekiko, 60 urteko eta hortik gorako per-tsonek osa tzen duten ehunekoa.

— Ordezpen-tasak 1980an eta 2005ean: 60 urteko eta hortik gorako gizakiak, 0-19 urte bitarteko 100 gizakiko.

— 60 urteko eta hortik gorakoen mendekotasun-tasak, 1980an eta 2005ean: 60 urteko eta hortik gorako per tsonak, 20 eta 59 urteen bitartekoe-kiko.

Sexuen arabera taxuturiko egiturari dagokionez, 100 gizoneko zenbat emakume dagoen kalkulatuko dugu (feminitate-tasa deri tzo koziente horri). Adie-razle hori 1993. eta 2005. urteei dagokiela kalkula-

tuko dugu, Eurostatek ez baitu sexuen arabera xe-hakaturiko informazio estatistikorik EB-25eko estatu bakoi tzerako bereizi, 1993 baino lehenagoko urteez ari garela.

Aurreko kapituluan, eboluzio demografi koaz ari gi-nela, EB-25eko populazioa 1980 eta 2005 urteen artean %7,8 ugaritu zela genioen. Hazkunde neurri-tsu positibo hori migrazio-saldo positiboen (etorkin gehiago emigranteak baino) emai tza izan zen, saldo natural positiboarena (bizirik jaiotakoak hildako per-tsonak baino gehiago) baino, 1990eko hamarka-dako bigarren erditik aurrera, batik bat. Saldo natu-ral positibo arineko testuinguru demografi ko horretan, 1970eko hamarkadaren erdialdeaz ge-roztik haur-kohortea etengabe urri tzen ari da, eta, ai tzitik, adinekoen kohortea hazten. Horrenbestez, Europar Batasuneko biztanleria zahar tze prozesua nozi tzen ari da, argi eta garbi. Ikus di tzagun motiba-zio-faktoreak:

— 20 urtez beherakoen kohortea urritu egin zen (%–20,4) EB-25ean, 1980tik 2005era arte. Uga-lkortasunaren gainbehera da a tzerakada la tz ho-rren fun tsezko arrazoia. EB-25ean, adibidez, 1975ean seme-alaben batez besteko kopurua, emakumeko, 2,02 zen, baina 1,88raino jai tsi zen 1980an eta ugalkortasun-adierazle sintetiko hori 1,49 ume izateraino amildu zen 2004. urtean.

— Horrekin batera, 59 urtez aurrerakoen kohortea EB-25 osoan izugarri gehitu da (%36,5) 1980tik 2005era arte. EB-25ean adineko per tsonek du-ten ongizate sozioekonomiko handiagoan oina-rriturik, bizi-i txaropena luza tzeari esker, batik

4


sunaren geroratzea eta ikasketa-maila zuzenean lotuta daudela hautematen da argiro: zenbat eta ikasketa-maila altuagoa izan, orduan eta handia-goa da gerorapena. Ildo horretatik, EBko esta-tuetan, emakumeen artean ikasketa-maila handi-tzeko joera nabaria atzematen da. Margarita Delgadoren hitzetan:

Horrek denak hipotesi ezagun bat sendotzen du, hots, arras geroratutako amatasun hori nekez es-kura badaiteke eta ikasketa-maila zenbat eta ga-raiagoa izan orduan eta ama izatea gehiago atzera-tzen bada, etorkizuneko belaunaldiei dagokienez, goi-mailako ikasketak eginak izango dituzten emakumeak ugariago izango direnez, ama izateko aukera gutxiago izango dutela esan dezakegu he-mendik.3

— Hitz batez, ama izateko adina atzeratze latz hori ugalkortasunaren amiltze larriagoa eragiten ari da, «egutegi efektua» dela medio.

Mundu zabalari dagokionez, zahartze prozesua hor ere aurrera doa? Halaxe da, baina ez hemen bezain bizi, eta, gainera, oraino ere aski gaztea den pirami-de demografikoa erreferentzia izaki.4

— 1980an, 60 urtekoek eta hortik gorakoek osatu-riko biztanleria %8,6 zen; 2004. urtean %10,3ra-ino altxa du bere garrantzi demografikoa. EB-25ean, berriz, %17,4tik %21,8raino igo zen.

tzitik, 4,6 puntuz handitu zen: %17,3tik 1980an %21,9era 2005. urtean.

— Egun nagusi diren joera soziodemografikoek zahartze prozesuak aurrera tinko segituko duela adierazten digute, Europar Batasuneko biztanle-riaren adinen araberako egitura gero eta gehiago desorekatuz. Migrazio-saldo positiboa (emigran-te baino immigrante gehiago) horren inpaktu kuantitatiboa murrizten laguntzen ari da, etorki-nen kolektiboan gazteak eta 45 urtez beherako helduak gehiengoa direlako. Nolanahi ere, etor-kizuneko ama-kohorteak EB-25ean jaioak dira honezkero, eta, ugalkortasun apala den joera nagusia medio (2,02 ume emakumeko 1975an eta 1,49, berriz, 2004. urtean), bertako kideak urterik urte urritu direnez, ugalkortasun-joera ze-haro aldatzen ez bada, 20 urtez beherakoen eta 60 urteko eta hortik gorakoen proportzioak gero eta nabarmenago egingo du bigarrenen aldera.

— Kontuan izan dezagun EB-25eko emakumeak ama izateko batez besteko adina biziki geroratu dela (26,9 urte 1980an eta 29,3 urte 2004an)2

eta amatasunaren atzerapen horrek ugalkorta-suna handitzeko aukerak dezente mugatzen di-tuela, amak urte gutxiago izango baitu ama bitan edo gehiagotan izateko. Bestetik, potentzialkiugalkor den kohorteko emakumeen (15-49 urte-koak) hezkuntza-maila kontuan izaki, amata-

bat, gertatu da hori: 1980. urtean, 60 urteko gi-zonezkoen bizi-itxaropena 16,5 urte zen eta adin horretako emakumeena 20,9 urte; 2004. urtean, berriz, 20,1 urte eta 24,2 urte, hurrenez hurren. Beste nolabait esanda, 1980tik 2004ra arte itxaropen hori 3,6 urtez luzatu zen gizonezkoen-tzat eta 3,3 urtez emakumeentzat1. Hala, bada, osasun kontuetan eta adinekoen artapenera bi-deratutako zerbitzuetan (etxez etxeko lagun-tzaileak, zaharren egoitzak, etab.) emaniko au-rrerapausoak eta adin handiko gehien-gehienek gutxieneko diru-sarrera ohikoak jasotzea (erreti-roa, pentsioa, bestelako laguntzak) orain adine-ko pertsonek gozatzen duten ongizate sozioeko-nomiko handiago horren adierazpen garbiak dira; dudarik gabe, hortxe datza zahartzaroarenluzapenaren klabeetako bat.

— Laburbilduz, 20 urtez beherako kideak urritzeaketa 60 urteko eta hortik gorakoak ugaritzeak EB-25aren piramide demografikoaren egituraketan zuzeneko eragina izan dute: oinarrian estutu eta gailurrean zabaldu da, hots, adin-taldeen egitu-raren zahartze prozesuaren erakusgarri grafiko garbia. Horrela, 1980tik 2005era arte, EB-25eko infadoleszentzia-indizea (20 urtez beherakoak biztanleria osoarekiko) 7,9 puntuz jaitsi zen: %30,2tik %22,3ra. Zahartze-indizea (60 urteko eta hortik gorakoak biztanleria osoarekiko), ai-

1 Bizi-itxaropena jaiotzean ere handiagoa da EB-25ean: 1980an 69,8 urte zen gizonezkoentzat eta 76,8 urte emakumeentzat; 2004. urtean, berriz, 75,6 urte eta 81,7 urte. 1980tik 2004ra arte, 5,8 urtez luzatu zen gizonezkoentzat eta 4,9 urtez emakumeentzat (Europako Batzordea eta Eurostat, 2006).2 Europako Batzordea eta Eurostat: Population Statistics 2006, Luxenburgo: Europako Erkidegoetako Argitalpenen Bulegoa, 2006.3 Margarita Delgado (koord.): Familia y reproducción en España a partir de la Encuesta de Fecundidad de 1999, Madril, Centro de Investigaciones Sociológicas, 2006, 81-82. orr.4 Europako Batzordea eta Eurostat: Population Statistics 2006, Luxenburgo: Europako Erkidegoetako Argitalpenen Bulegoa, 2006.

5

02. Egitura sexuaren eta adin talde handien arabera

— EB-25ari eta EAEri.

— Hautaturiko Europako 12 estatuei: Alemania, Danimarka, Eslovenia, Espainia, Frantzia, Hun-garia, Irlanda, Italia, Letonia, Polonia, Suedia eta Erresuma Batua.

2004 urtean, EB-25eko zahartze-indizea mundu osokoa baino 11,5 puntu handiagoa zen.

— 0-19 urtekoen kohortearen presentzia erlatiboak behera egin zuen munduko biztanleriaren pira-midean %45,2etik (1980) %37,9raino (2004. ur-tean). EB-25ean, berriz, agerpen erlatibo hori %30,1etik %22,4raino jaitsi zen. Eta 2004. ur-tean, munduko infadoleszentzia-indizea EB-25ekoa baino 15,5 puntu handiagoa da.

— Seme-alaben kopurua, emakumeko, jaitsi da 3,58tik (1980-1984) 2,63ra (2004. urtean); bai-na, hala ere, munduko ugalkortasun-indize sin-tetikoa EB-25koaren bikoa da, kasik, 2004. ur-tean: 1,49 ume emakume bakoitzeko.

— Jaiotzean bizi-itxaropena handitu egin da mun-duan: gizonezkoentzat 59,5 urtetik (1980) 63,6raino (2004an); emakumeentzat, 63,3 urte-tik 68raino. EB-25ean, gizonezkoentzat indize hori 69,8tik 75,6ra igaro zen, eta, emakumeen-tzat, 76,8 urtetik (1980) 81,7 urtera, 2004. ur-tean. Hala eta guztiz ere, jaiotzean bizi-itxaropena2004 arte, EB-25ean, mundu osoko parekoena baino 12 urte handiagoa zen gizonezkoentzateta 13,7 urte emakumeentzat.

Sarrera gisako iruzkin hauek eginik, azter ditzagunxehetasunez 0-19 urtekoen kohortearen eta 60 ur-teko eta hortik gorakoen kohortearen eboluzioak, infadoleszentzia- eta zahartze-indizeak, ordezpen-, mendekotasun- eta feminitate-tasak 1980. eta 2005. urteen artean; adierazle horiek guztiak hu-rrengo lurraldeei dagozkiela ikertuko ditugu:

1. Infadoleszentzia-indizeaketa eboluzioa

6

Hogeita bost estatuk osaturiko Europar Batasunean (EB-25), 1980tik 2005era arte, 0-19 urtekoen ko-hortea %–20,4 urritu zen, baina murrizte hori bikoiz-tu zuen erraz Euskadiko demografiak (%–52,0). Izan ere, azterturiko Europako herrialde guztietatik, atzerakada agerikoena Euskadin gertatu da. Ikertu ditugun estatuetan, 20 urte artekoen kohortea urritu egin zen 1980. eta 2005. urteen artean; gutxitzehorren bi muturretan zeuden Suedia (%–1,7) eta Italia (%–34,9) —ikus 1. taula—.

Estatuak hiru multzotan sailkatuko ditugu, murrizte horien izarien arabera:

— EB-25eko batez bestekotik gorako murrizketak (ehunekotan): sei estatutan, 20 urtez beherako pertsonen atzerako eboluzioa %–20,4 baino handiagoa izan zen; handienetik hasita, horrela agertu ziren: Italia (%–34,9), Hungaria (%–34,1), Espainia (%–31,7), Eslovenia (%–28,7), Letonia (%–24,9) eta Alemania (%–21,2).

— %10,0tik %20,0ra bitarteko jaitsierak (ehuneko-tan): Polonia (%–17,7), Erresuma Batua (%–10,7) eta Danimarka (%–10,2).

1. taula. 0 eta 19 urte bitarteko biztanleriaren eboluzioa 1980-1-1etik 2005-1-1era (x 1.000 biztanle)

1980 2005 % 2005/1980

Alemania 21.264,9 16.747,7 –21,2

Danimarka 1.470,0 1.320,4 –10,2

Eslovenia 577,4 411,5 –28,7

Espainia 12.848,5 8.777,6 –31,7

Frantzia 16.441,8 15.079,7 –8,3

Irlanda 946,6 899,9 –4,9

Hungaria 4.273,1 2.817,2 –34,1

Italia 17.254,9 11.224,8 –34,9

Letonia 699,9 525,8 –24,9

Polonia 11.367,7 9.352,6 –17,7

Erresuma Batua 16.604,0 14.828,5 –10,7

Suedia 2.200,3 2.162,7 –1,7

EAE (*) 732,3 351,7 –52,0

EB-25 128.676,5 102.465,9 –20,4

(*) 1981eko Biztanle Errolda, INE eta EUSTAT.


7


— %10,0 baino jaitsiera txikiagoak (ehunekotan): Fran-tzia (%–8,3), Irlanda (%–4,9) eta Suedia (%–1,7).

Infadoleszentzia-indizeak direla-eta (hau da, 20 ur-tez beherako pertsonen eta biztanleria osoaren ar-teko erlazioa, ehunekotan) (2. taula), argi eta garbi jaitsi dira 1980. eta 2005. urteen artean. EB-25eko indizea 7,9 puntu jaitsi zen, %30,2tik (1980) %22,3ra (2005. urtean). EAEn atzerakada dezente larriagoa izan zen, 17,7 puntu jaitsi baitzen adierazlea: %34,2tik (1980) %16,5era (2005ean). Azterturiko hamabi estatuetatik nabarmentzen dira hurrengo herrialdeetako infadoleszentzia-indizeen atzerapenhauek: Espainia (–14,6 puntu), Irlanda (–12 puntu) eta Italia (–11,4 puntu). Zerrendaren beste mutu-rrean ditugu Suedia (–2,5 puntu), Danimarka (–4,3 puntu) eta Erresuma Batua (–4,8 puntu), jaitsieraaskoz apalagoa izan baitute (ikus 2. taula eta 1. gra-fikoa).

Begirada 2005. urtera biltzen badugu, Euskadiko infadoleszentzia-indizea (%16,5) EB-25eko batez bestekoa (%22,3) baino 5,8 puntu apalagoa dela ikusiko dugu; azterturiko Europako herrialde dene-tatik gureak du txikiena. Kontrako muturrean Irlanda agertzen da: hango indizea (%27,9). 2005. urteko garaiena da. Estatu horren atzetik beste bostek ere EB-25eko adierazlea (%22,3) erraz gainditu dute: Frantzia (%24,9), Erresuma Batua (%24,7), Dani-marka (%24,4), Polonia (%24,5) eta Suedia (%24,0). Letoniakoa EB-25ekoa baino altuxeagoa da (%22,8) eta beste bost estatutako adierazlea zertxobaittxikiagoa da: Eslovenia (%20,6), Alemania (%20,3), Espainia (%19,9), Italia (%19,2) eta Hungariakoa (%21,9), alegia.

2. taula. Infadoleszentzia-indizeak(0 eta 19 urte bitartekoak) 1980-1-1ean

eta 2005-1-1ean

1980 2005Indizeen

diferentzia2005-1980

Alemania 27,2 20,3 –6,9

Danimarka 28,7 24,4 –4,3

Eslovenia 30,5 20,6 –9,9

Espainia 34,5 19,9 –14,6

Frantzia 30,6 24,9 –5,7

Hungaria 27,9 21,9 –6,0

Irlanda 39,9 27,9 –12,0

Italia 30,6 19,2 –11,4

Letonia 27,9 22,8 –5,1

Polonia 32,1 24,5 –7,6

Erresuma Batua 29,5 24,7 –4,8

Suedia 26,5 24,0 –2,5

EAE (*) 34,2 16,5 –17,7

EB-25 30,2 22,3 –7,9



1. grafikoa. Infadoleszentzia-indizeak 1980an eta 2005ean (lurralde bakoitzean, 20 urtetik beherakoen % biztanleria osoarekiko)

30,2

20,3

24,4

20,6

19,9

24,9

21,9

27,9

19,2

22,8

24,5

24,7

24

16,5

22,3

39,9

27,9

32,1

27,9

34,2

29,5

30,6

26,5

30,5

27,2

28,7

30,6

34,5

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2005 1980

2. Zahartze-indizeak eta horien eboluzioa

8

1980. eta 2005. urteen artean, 60 urtekoek eta hortik gorakoek osaturiko biztanleria hazi egin zen hemen azter tzen ari garen Europako lurralde denetan (ikus 3. taula); EB-25 osoan %36,5 handi tze hori, Europar Batasuneko demografi ak nozitu duen zahar tze-prozesuaren aurrerakada geldiezinaren adierazle begi-bistakoa da. Euskadik, berriro ere, batez beste-ko indize hori gainditurik (%83,0), gainerako lurral-deen gainetik jalgi da, 60 urteko eta hortik gorako gizakiak propor tzio handienean ugaritu diren herrial-dea baita. Espainia da Euskadik bizi duen eboluzio horretatik gertueneko indizea daukana (%70,6).

Europako hamabi estatuak hiru mul tzotan sailka di-tzakegu, 60 urteko eta hortik gorakoek osaturiko biz-tanleriaren gehikun tza erlatiboen izariaren arabera:

— %20z beherako gehikun tzak: Erresuma Batua (%13,7), Danimarka (%14,4), Suedia (%15,5) eta Hungaria (%18,6).

— %20 eta %37 arteko gehikun tzak (EB-25eko ba-tez bestekoa: %36,5): Letonia (%23,7), Irlanda (%25,2) eta Alemania (%36,9).

3. taula. 60 urteko eta hortik gorako biztanleriaren eboluzioa 1980-1-1etik 2005-1-1era (x 1.000 biztanle)

1980 2005 %

2005/1980

Alemania 15.010,5 20.542,7 36,9

Danimarka 988,6 1.131,0 14,4

Eslovenia 268,8 411,5 53,1

Espainia 5.586,3 9.527,4 70,6

Fran tzia 9.134,3 12.596,7 37,9

Hungaria 1.813,2 2.150,7 18,6

Irlanda 502,13 628,71 25,2

Italia 9.473,3 14.615,6 54,3

Letonia 413,9 512,0 23,7

Polonia 4.674,6 6.527,7 39,6

Erresuma Batua 11.144,4 12.667,3 13,7

Suedia 1.810,1 2.090,6 15,5

EAE (*) 274,1 501,5 83,0

EB-25 73.712,0 100.628,0 36,5



9


— %37z gorako gehikuntzak: Frantzia (%37,9), Po-lonia (%39,6), Eslovenia (%53,1), Italia (%54,3) eta Espainia (%70,6).

1980. eta 2005. urteen artean gertatu den 60 urte-ko eta hortik gorakoen kohortearen eboluzio pro-gresibo horrek zahartze indizeak (60 urteko eta hor-tik gorako pertsonen ehunekoa guztirako biztanleriarekiko, alegia) igotzen ari direla adierazten du (ikus 4. taula eta 2. grafikoa). Igoera handienak gertatu dira EAEn (10,8 puntu), Italian (8,2), Espai-nian (6,6), Eslovenian (6,4) eta Letonian (5,7 puntu). Horrez beste aldera agertzen dira Irlanda (0,5 pun-tu), Erresuma Batua (1,3 puntu), Suedia (1,4) eta Danimarka (1,6), indize horiek dezente gutxiagohazi baitira.

2005. urtean, EB-25eko zahartze-indizea %21,9 izan da, eta Euskadik 1,7 puntu altuagoa du, ber-toko biztanleriaren %23,6k 59 urte baino gehiago baititu. Europako gainerako hamabi estatuekin al-deratuz, hemengo indizea baino handiagoa bi lu-rraldek bakarrik daukate: Italiak (%25,0) eta Alema-niak (%24,9); Suediako zahartze-indizeahemengoaren ia pare-parekoa da (%23,2).

Espainiak (%21,6), Hungariak (%21,3) eta Erresu-ma Batuak (%21,1) EB-25eko batez bestekoa (%21,9) baino indize apalxeagoak agertzen dituzte. Indize apalenak dituzten herrialdeen artean Polo-nian (%17,1) eta Irlandan (%15,3) izan du biztanle-riaren zahartze prozesuak eragin txikiena.

4. taula. Zahartze-indizeak (60 urtekoak eta hortik gorakoak) 1980-1-1ean eta 2005-1-1ean

1980 2005Diferentzia2005-1980

Alemania 19,2 24,9 5,7

Danimarka 19,3 20,9 1,6

Eslovenia 14,2 20,6 6,4

Espainia 15,0 21,6 6,6

Frantzia 17,0 20,8 3,8

Hungaria 17,1 21,3 4,2

Irlanda 14,8 15,3 0,5

Italia 16,8 25,0 8,2

Letonia 16,5 22,2 5,7

Polonia 13,2 17,1 3,9

Erresuma Batua 19,8 21,1 1,3

Suedia 21,8 23,2 1,4

EAE (*) 12,8 23,6 10,8

EB-25 17,3 21,9 4,6



10


2. grafikoa. Zahartze-indizeak 1980an eta 2005ean (lurralde bakoitzean, 60 urtekoen eta

hortik gorakoen % biztanleria osoarekiko)

17,3

24,9

20,9

20,6

21,6

20,8

21,3

15,3

22,2

17,1

21,1

23,2

23,6

21,9

15,0

17,0

19,3

19,2

14,2

21,8

16,8

19,8

12,8

16,5

13,2

17,1

14,8

25,0

0 5 10 15 20 25 30 35

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2005 1980

3. 60 urtekoen eta hortik gorakoen ordezpen- eta mendekotasun-tasak

11

60 urtekoen eta hortik gorakoen kohortea 20 urtez beherakoenekin erka tzean, ordezpen-tasen adiera-zlea egingo dugu, horri esker jakin ahal izango bai-tugu 60 urteko eta hortik gorako per tsonak zenbat diren 0-19 urte bitarteko 100 biztanlerekiko. Adiera-zle hori biziki baliagarria da biztanleria jakin batean zahar tze prozesua nolako inpaktu kuantitatiboa eragiten ari den jakiteko: horren balioa 100eko ata-lasea baino garaiagoa izateak argi eta garbi adie-razten digu demografi a zahartua dugula. Kalkula dezagun adierazle hori 1980 eta 2005 urteei dago-kiela —ikus 5. taula eta 3. grafi koa—.

1980. urtean EB-25eko ordezpen-tasa 60 urtetik gorako 57,3 per tsona zen 20 urtez azpiko 100 biz-tanlerekiko. Azter tzen ari garen lurraldeei dagokie-nez, muturretako ordezpen-tasak Euskadik (37,4) eta Suediak (82,3) erakusten zituzten; 2005. urtean, aldiz, EB-25eko ordezpen-tasa 40,9 puntu igo zen 1980 urtekoarekiko, eta, horrela, 98,2an geratu zen. Bestela esateko, 60 urtetik gorako per tsonen eta 20 urtez beherakoen kopuruak ia berdinak dira. Ordezpen-tasak lurralde guztietan dezente igo ba-dira ere, EAEn jazo da igoera handiena: 105,2 pun-

5. taula. Ordezpen-tasak (60 urtekoak eta hortik gorakoak/0 eta 19 urte bitartekoak) 1980-1-1ean eta 2005-1-1ean

1980 2005Tasen arteko diferen tzia

2005-1980

Alemania 70,6 122,7 52,1

Danimarka 67,3 85,7 18,4

Eslovenia 46,6 100,0 53,4

Espainia 43,5 108,5 65,0

Fran tzia 55,6 83,5 27,9

Hungaria 42,4 76,3 33,9

Irlanda 53,0 69,9 16,9

Italia 54,9 130,2 75,3

Letonia 51,3 88,6 37,3

Polonia 41,1 69,8 28,7


Suedia 82,3 96,7 14,4

EAE (*) 37,4 142,6 105,2

EB-25 57,3 98,2 40,9

(*) 1981eko Biztanleen Errolda, INE eta EUSTAT.


12


da (69,9) eta Hungaria (76,3). Hau da, aztertzenari garen lurraldeetako batzuetan zahartze-prozesuak eragin kuantitatibo ahulagoa du bes-tetan baino.

Jarraian, eta 2005. urteari dagokionez, 60 urteko eta hortik gorako pertsonen mendekotasun-tasak hartuko ditugu aztergai (ikus 6. taula). Adierazle ho-rri esker, 20 eta 59 urte bitarteko pertsonekiko (lan-jardueran bete-betean ari direnak, alegia5), 60 urte-ko eta hortik gorako zenbat diren jakingo dugu. EB-25ean, 59 urtetik gorako 39,2 pertsona daude 20 eta 59 urte bitarteko 100 biztanlerekiko. Euska-diko tasa (39,5) EB-25ekoaren oso antzekoa da.

Aztertzen ari garen hamabi estatuetatik, zeinetan hautematen dira 60 urtetik gorako pertsonen men-dekotasun-tasa handienak, EB-25eko batez beste-koaren gainetik (39,2)?

— Zehatz-mehatz, Alemanian (60 urteko eta hortik gorako 45,5 pertsona, 20 eta 59 urte bitarteko 100 biztanlerekiko), Italian (44,8), Suedian (44,0) eta Letonian (40,3).

— Beste muturrean, indize apalenak agertzen di-tuzten estatuen multzoan Irlanda (60 urteko eta hortik gorako 27 pertsona, 20 eta 59 urte bitar-teko 100 biztanlerekiko) eta Polonia (29,3) ikusi ditugu.

tu. Horregatik, bada, 2005. urtean Euskadiren be-reizgarria tasarik garaiena izatea da: 60 urtetik gorako 142,6 gizakiraino dira 20 urtez azpiko 100 pertsonako. Horrek esan nahi du, inolako dudarik gabe, euskal demografia zahartze prozesu biziagoa nozitzen ari dela.

Hamabi estatuei dagokienez, hurrengo berezita-sunak hauteman ditugu:

— Ordezpen-tasarik garaienak, EB-25eko batez bestekoaren (98,2) gainetik daudenak, Italian (130,2), Alemanian (122,7), Espainian (108,5) eta Eslovenian (100,0) antzeman dira. Hitz batez, europar lurralde horietan zahartze-prozesuainpaktu kuantitatibo handiagoa izaten ari da.

— Tarteko posizioetan bost estatu agertzen dira; horietako tasak 80 eta 98 balioen arteko tartean (EB-25eko batez bestekoa) agertzen dira, baina 60 urtetik gorako pertsonak ez dira 20 urtez be-herakoak baino ugariagoak, gerturatzen ari badi-ra ere: Frantzia (83,5), Erresuma Batua (85,4), Danimarka (85,7), Letonia (88,6) eta Suedia (96,7) dira estatuok.

— Zahartzeak adierazitako testuinguru demogra-fiko horretan, dena den, hiru estatutan 20 urtez beherako pertsonak 59 urtetik gorakoak baino dezente ugariagoak dira; honakoak nabarmen-tzen dira: Polonia (59 urtetik gorako 69,8 per-tsona 20 urtez azpiko 100 biztanlerekiko), Irlan-

5 Eskuarki, aktiboen kohortekotzat hartzen dira 16 urtetik 64 urte bitarteko gizakiak. Dena den, guk 20-59 urteko tartea hobetsi dugu, 16 urte betetakoan ere sexu bietako gazte gehien-gehienek ikasten segitzen dutelako eta aktibo askok 65 urte bete baino lehenago erretiroa hartzen dutelako.

3. grafikoa. Ordezpen-tasak 1980an eta 2005ean (lurralde bakoitzean, 59 urtetik gorakoak/0-19 urte

bitartekoak)

57,3

122,7

85,7

100

108,5

83,5

76,3

69,9

130,2

88,6

69,8

85,4

96,7

98,2

53

42,4

41,1

51,3

37,4

67,1

54,9

82,3

46,6

70,6

67,3

55,6

43,5

142,6

0 20 40 60 80 100 120 140

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espinia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2005 1980

13


— Mutur bi horien artean, EB-25eko batez beste-koa (39,2) baino tasa apalxeagoak dituzte gaine-rako sei estatuek: Eslovenia (60 urteko eta hortik gorako 35,1 pertsona, 20 eta 59 urte bitarteko 100 biztanlerekiko), Espainia (36,9), Hungaria (37,5), Danimarka (38,3), Frantzia (38,3) eta Erre-suma Batua (38,8).

60 urtekoen eta nagusiagoen mendekotasun-tasa garaienak dituzten herrialdeetan, Ongizate Estatua-ren etorkizuneko bideragarritasunean eta, zehaz-kiago, pentsioetan eta osasun-kontuetan egingo den gastu publikoan zahartze prozesuak izan di-tzakeen ondorio ekonomikoez gero eta eztabaida politiko eta sozial zabal eta sutsuagoa hautematen ari da6. Izan ere, Europako gizarte-segurantza siste-mak, hein handi batean, aktiboek egiten dituzten kotizazio sozialen mende daude, baina zahartze-prozesuaren eragin biziena nozitzen duten herrial-deetan lanean dihardutenak baino dezente gehiago hazten ari da adineko mendekoen kolektiboa, eta lanean dihardutenak dira, hain zuzen, EBko esta-tuek kudeatzen dituzten babes-sistemen euska-iluak. Erretreta eta pentsioetara ez ezik, osasun eta gizarte ongizatera ere bideratzen den gastuak handitzeko joera erakusten du, zahartutako biztan-leriak adin-taldeen arteko orekaz egituratutakoak baino osasun- eta gizarte-zerbitzu gehiago eska-tzen eta kontsumitzen dituelako. Laburbilduz, zahartze prozesuaren geldiezineko aurrerapen ho-rren aurrean, fenomenoak eragin biziena duen Eu-ropako herrialdeetako ingurune politiko eta sozia-

4. grafikoa. 60 urtekoen eta hortik gorakoen mendekotasun-tasak 2005ean (lurralde bakoitzean,

59 urtetik gorakoak/20-59 urte bitartekoak)

6 Encarnación Cereijo eta Francisco Velázquez: Cambios en la estructura de la población en la Unión Europea: envejecimiento y extranjería, Madril, Fundación de las Cajas de Ahorros (FUNCAS), 2005, 14. or.

6. taula. 60 urtekoen eta hortik gorakoen mendekotasun-tasak 2005-1-1ean

(60 urtekoak eta hortik gorakoak/20 eta 59 urte bitartekoak)

2005Diferentzia

Herrialdea – EB-25

Alemania 45,5 6,3Danimarka 38,3 –0,9Eslovenia 35,1 –4,1Espainia 36,9 –2,3Frantzia 38,3 –0,9Hungaria 37,5 –1,7Irlanda 27,0 –12,2Italia 44,8 5,6Letonia 40,3 1,1Polonia 29,3 –9,9Erresuma Batua 38,8 –0,4Suedia 44,0 4,8EAE (*) 39,5 0,3EB-25 39,2 0,0

(*) 1981eko Biztanleen Errolda, INE eta EUSTAT.


45,5

38,3

35,1

36,9

38,3

37,5

44,8

40,3

29,3

38,8

39,5

39,2

44,0

27,0

0 10 20 30 40 50

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

lean kezka larrituz doa: auzia da adineko ez-aktibo eta mendekoen kolektiboak sortarazten duen kostu ekonomiko gero eta handiago hori nola ordain dai-tekeen, osasun-alorreko aurrerapenei eta bizi-kali-tateari esker kolektibokoen bizi-itxaropena etenga-be igotzen ari dela kontuan izaki.

4. Feminitate-tasak

14

Biztanleriaren sexukako banaketari dagokionez, orain feminitate-tasak (ho ts, emakumeen kopurua eta gizonezkoena erlazioan ipin tzearen ondoriozko zatidura bider 100) zein diren jakingo dugu. Ondo-rengo taulan, 1993. eta 2005. urteetako feminitate-tasak jaso ditugu (Eurostatek 25 estatuetako EBko datuak sexuka xehekatuta ematen ditu 1993. urte-tik aurrera, ez lehenago). Ikusten dugunez, EB-25ean feminitate-tasa zer txobait jai tsi da (–0,4 pun-tu), baina EAEn apur bat igo da (0,7 puntu). Ikus dezagun nolako eboluzioa izan duen hemen azter-turiko estatuetako bakoi tzak —ikus 7. taula eta 5. grafi koa—.

— EB-25 osoak nozituriko eboluzio negatiboaren norabidean sei herrialde ditugu: Alemania (–1,6), Danimarka (–0,7), Eslovenia (–1,9), Espainia (–1,1), Irlanda (–0,5) eta Suedia (–0,7 puntu).

— Feminitate-tasak egonkor samar mantendu dira Italian (–0,1) eta Erresuma Batuan (–0,1).

— Euskadin bezala, beste lau estatutan ere haute-man zen feminitate-tasen eboluzio positiboa: Fran tzia (0,4), Letonia (1,3), Polonia (1,3) eta Hungaria (1,9).

Eboluzio horiek gorabehera, 2005. urtean haute-man zen Irlandan bakarrik daudela bi sexuen kohor-

teak orekaturik, 100,5 emakume baitira 100 gizo-neko. EB-25 osoan (105) eta Euskadin (104,5), azterturiko gainerako herrialde guztietan bezala,

emakumeak ugariagoak dira gizonezkoak baino; hala ere, emakumeen gehiengoaren magnitudeetan aldeak hautematen dira toki batetik bestera:

7. taula. Feminitate-tasak (emakumeak/gizonak) 1993-1-1ean eta 2005-1-1ean

1993 2005Diferentzia2005-1993

Alemania 106,0 104,4 –1,6

Danimarka 102,8 102,1 –0,7

Eslovenia 106,2 104,3 –1,9

Espainia 104,2 103,1 –1,1

Francia 105,5 105,9 0,4

Hungaria 108,7 110,6 1,9

Irlanda 101,0 100,5 –0,5

Italia 106,1 106,0 –0,1

Letonia 115,7 117,0 1,3

Polonia 105,4 106,7 1,3


Suedia 102,4 101,7 –0,7

EAE 103,8 104,5 0,7

EB-25 105,4 105,0 –0,4

Iturria: Eurostat, INE eta EUSTAT.

15


— Emakumeen gehiengo txikia (105 emakume bai-no gutxiago 100 gizoneko): Suedia (101,7), Da-nimarka (102,1), Espainia (103,1), Eslovenia (104,3), Erresuma Batua (104,3), Alemania (104,4) eta EAE (104,5).

— Emakumeen gehiengo handia (105-109 emaku-me 100 gizoneko): Frantzia (105,9), Italia (106) eta Polonia (106,7).

— Emakumeen gehiengo oso handia (109 emaku-me baino gehiago 100 gizoneko): Hungaria (110,6) eta Letonia (117).

Dena dela, zergatik dira gizonezko baino emakume gehiago, jaiotzen diren 100 gizakitik ia 52 gizonezko badira? Eskuarki, europar populazioetan zahartze-prozesuak aurrera egitearen ondorio da, emaku-meak gizonezkoak baino zaharrago izatera iritsi bai-taitezke, izatez: 2004an bizi-itxaropena jaiotzean75,6 urte zen gizonezkoentzat eta 81,7 urte emakumeentzat; hots, 6,1 urte luzeagoa emaku-

meen kasuan7. Horrenbestez, biztanleria zahar-tzean, feminitate-tasa 100etik (sexuen arteko ore-katik) gora joateko joera agertzen du: Italia, Alemania, EAE eta Suedia nabarmentzen dira, zahartze-indize handienekoak baitira; aitzitik, gu-txien zahartu den biztanleria Irlandak dauka. Nola-nahi ere, migrazio-mugimenduen eragina nozitu duten europar estatuetan joera hori areagotu edo konpentsatu egin dezake migrazio-fluxuetan emakumeak duen presentzia handi edo txikiagoak:1993tik 2005 urtera arte biztanleriarik galdu duten estatu bakarrak Hungaria (%–2,5), Letonia (%–10,0) eta Polonia (%–0,7) dira; herritik emakume baino gizonezko gehiagok alde egin izana oso litekeena denez, hortxe ikusten dugu aipaturiko herrialde ho-rietako biztanlerietan emakumeen presentzia kuan-titatibo handiagoa. Irlandan eta Espainian, aitzitik,biztanleria dezente hazi zen (%14,9 eta %12,6), baina feminitate-tasa txikitu egin zen (1993tik 2005era arte), seguruenik iritsi diren immigranteen artean gizonezkoak gehiago direlako emakumeak baino —ikus 8. taula—.

5. grafikoa. Feminitate-tasak 1993an eta 2005ean (lurralde bakoitzean, emakume

kopurua ehun gizoneko)

2005 1993

105,4

104,4

102,1

104,3

103,1

105,9

110,6

100,5

106,7

104,3

101,7

104,5

104,2

105,5

102,8

106,0

106,2

102,4

106,1

104,4

103,8

115,7

105,4

108,7

101,0

105,0

117,0

106,0

50 60 70 80 90 100 110 120 130

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

7 Europako Batzordea eta Eurostat: Population Statistics 2006, Luxenburgo: Europako Erkidegoetako Argitalpenen Bulegoa, 2006.

16


8. taula. Biztanleriaren hazkundea 1993-1-1etik 2005-1-1era (%)

1993 2005 %

2005/1993

Alemania 81.156,3 82.500,8 1,7

Danimarka 5.188,6 5.411,4 4,3

Eslovenia 1.991,7 1.997,6 0,3

Espainia 39.189,4 44.108,5 12,6

Frantzia 57.467,0 60.561,2 5,4

Hungaria 10.357,5 10.097,5 –2,5

Irlanda 3.576,2 4.109,2 14,9

Italia 56.832,7 58.462,4 2,9

Letonia 2.563,2 2.306,4 –10,0

Polonia 38.461,4 38.173,8 –0,7

Erresuma Batua 57.718,6 60.034,5 4,0

Suedia 8.718,5 9.011,4 3,4

EAE 2.127,9 2.124,8 –0,1

EB-25 444.236,8 459.488,4 3,4

Iturria: Eurostat eta EUSTAT.

5. Ondorioak

17

— 1980tik 2005era arte, 0-19 urtekoen kohorteak behera egin zuen (%–20,4) EB-25ean baina jai-tsiera horren halako bi baino handiagoa gertatu zen Euskadin (%–52). Azterturiko hamabi esta-tuetan ere 20 urtez beherako pertsonak urritu egin ziren: beherakada arinena Suedian (%–1,7) eta larriena Italian (%–34,9) jazo ziren. Azpimarra dezagun atzerapen erlatibo biziena Euskadin gauzatu dela.

— Aurreko kapituluan ikusi dugunez, azterturiko hamabi estatuetatik hamarretan8 biztanleria ugaldu egin zen 1980tik 2005era arte. 20 urtez beherako pertsonek osaturiko biztanleriak epe horretantxe nozitu zuen atzerakako eboluzio je-neralizatuak adierazten digu, argi eta garbi, ha-zkunde demografiko hori ez dela jaiotza-tasarenondorio, migrazio-saldo positiboarena baizik, hots, europar estatu horietan immigranteen fluxuak emigranteenak baino handiagoak izan direla eta horrek orekatu duela, hein batean, 20 urte artekoen kohorteak —ugalkortasun-tasa apalen eraginez— nozitu duen atzerakada jene-ralizatua.

— 2005. urtean, azterturiko europar lurralde dene-tatik infadoleszentzia-indize apalena (%16,5)

EAEkoa da: EB-25eko indizea (%22,3) baino 5,8 puntu apalagoa da. Europako batez besteko in-dize apalen muturrean agertzen dira Italia (%19,2) eta Espainia (%19,9). Indize garaienak dituzten herrialdeen artean, aldiz, Irlanda (%27,9) dabil buruan.

— 0-19 urteko bitartekoen kohortea ez bezala, 59 urtetik gorakoek osaturiko biztanleria hazi egin zen azterturiko lurralde guztietan: horrek, Euro-par Batasunak nozitzen duen zahartze proze-suaren aurrerakada geldiezina erakusten digu, inondik ere. EB-25ean %36,5 igo bazen ere, ba-tez besteko hori aise gainditu zuen Euskadikoak (%83): 59 urtetik gorakoak gehien ugaritu ziren lurralde guztietatik nabarmentzen da geurea. Es-painiak (%70,6), nolanahi ere, Euskadik bizi izan duen eboluzio erlatiboaren antzekoa agertzendu. Aitzitik, Erresuma Batuan (%13,7), Dani-markan (%14,4) eta Suedian (%15,5) atzemanziren ugaltze erlatibo apalenak 1980tik 2005erako epean.

— 2005. urtean, Euskadiko zahartze-indizea biz-tanleriaren %23,6 zen, hots, EB-25eko indizea (%21,9) baino 1,7 puntu altuagoa. EAEko 60 ur-tekoen eta nagusiagoen ehunekoa Italiak (%25,0)

eta Alemaniak (%24,9) bakarrik gainditzen dute. Zahartze-indize txikienak dituzten herrialdeen ar-tean, berriz, Polonia (%17,1) eta Irlanda (%15,3) nabarmentzen dira.

— 20 urte artekoen eta 59 urtetik gorakoen kohor-teen eboluzio horietan hautematen da ordezpen-tasak erruz gehitu direla azterturiko europar lu-rralde guztietan 1980. eta 2005. urteen artean. Gehikuntza handiena EAEn gertatu da (+105,2 puntu) eta, horrela, 2005 urtean tasarik garaie-nera iritsi da: 60 urteko eta hortik gorako 142,6 pertsona, 20 urtez azpiko 100 biztanleko: horrek argi eta garbi erakusten du zahartze-prozesuaEuskadiko demografia are eta intentsitate bizia-goz desorekatzen ari dela. 2005. urtean, EB-25eko ordezpen-tasa 40,9 puntu igo zen 1980. urtekoarekiko eta 98,2an kokatu zen. Horrek esan nahi du 60 urteko eta hortik gorako per-tsonen kopurua eta 20 urtez beherakoena berdintsua dela. Italia (130,2) eta Alemania (60 urteko eta hortik gorako 122,7 lagun, 20 urtez beherako 100 pertsonako) dira ordezpen-tasa garaienak dituzten estatuak, zahartze-prozesualurralde horietan ari baita gehien garatzen. Polo-nia (69,8), Irlanda (69,9) eta Hungarian (76,3) ez bezala: hauetan, 20 urtez beherako pertsonak

8 Italia (%3,7), Alemania (%5,5), Danimarka (%5,6), Eslovenia (%5,5), Polonia (%7,8), Erresuma Batua (%6,7), Suedia (%8,5), Espainia (%18,4), Frantzia (%12,7) eta Irlanda (%21,1).

18


aktibo potentzial dagoen galdetuz gero, hau dugu errealitatea: EB-25ean, Euskadin eta Letonian, 2,5 baino ez —ikus 6. grafikoa—.

— Erlazio apalenak Alemanian eta Italian atzematendira (20 eta 59 urteko 2,2 pertsona baizik ez, 60 urtetik gorako biztanle bakoitzeko) eta, ondoren, Suedian (2,3).

— Eslovenia, Espainia, Hungaria, Danimarka, Fran-tzia eta Erresuma Batuan 20 eta 59 urte bitarte-ko 2,8 eta 2,6 bitarteko aktibo potentzial dituzte 60 urtetik gorako biztanle bakoitzeko.

— Potentzial aktiboen aldeko erlazio hoberenak Ir-landak eta Poloniak agertzen dituzte: 20 eta 59 urte bitarteko 3,7 eta 3,4 aktibo potentzial, hu-rrenez hurren, 60 urtetik gorako biztanle bakoi-tzeko.

60 urteko eta hortik gorako biztanle bakoitzeko 20 eta 59 urte bitarteko 3 aktibo potentzial baino gu-txiagoko erlazioa, oro har, epe ertainetik aurrera erretiratze eta pentsio-sistema publikoen eta Ongi-zatearen estatuaren beste hainbat zerbitzu eta prestazioren (osasuna, adibidez) bideragarritasun ekonomikoa bermatzeko urritzat jo ohi da. Kontuan izan dezagun 2010. urtetik aurrera 60 urte betetzenhasiko direla 1950eko hamarkadan jaiotakoak, hots, baby boom izeneko fenomenoan sorturiko belaunaldietako pertsonak, Europako historian inoiz izan diren ugarienak. Izan ere, belaunaldi horie-takoak 1950. eta 1970. urteen artean9 jaio ziren,

oraino ere 60 urteko eta hortik gorakoak baino ugariago direnez, intentsitate apaleneko zahar-tze-prozesua agertzen da herrialde horietan.

— 2005. urtean, mendekotasun-tasek erakutsi digu-tenez, EB-25ean, 60 urtetik gorako 39,2 pertsona daude 20 eta 59 urte bitarteko 100 biztanlerekiko, hau da, Euskadin (39,5) bezainbeste, gutxi gora-behera. Alderdi horretako tasa garaienak Alema-nia (45,5), Italia (44,8) eta Suedian (44) ikusten dira eta, bitartean, Polonian (29,3) eta Irlandan (27) dira 60 urtetik gorako pertsona gutxien, 20 eta 59 urte bitarteko 100 biztanlerekiko.

— Feminitate-tasez ari garela, Euskadik (104,5) EB-25ekoa baino tasa apalxeagoa zuen (105) 2005. urtean; egoera berean zeuden Eslovenian (104,3), Erresuma Batuan (104,3) eta Alemanian (104,4). Hungarian (110,6) eta Letonian (117) emakumeak ugariagoak dira, Irlandan ez bezala: herrialde honetan sexu bien arteko oreka kuanti-tatiboa hautematen da: 100,5 emakume 100 gizoneko. Laburbilduz, zahartze-prozesuarenaurrerakadak feminitate-tasaren hazkundea eka-rri du, emakumeren bizi-itxaropena pareko mas-kulinoena baino handiagoa delako. Nolanahi ere, migrazio-mugimenduek eraginiko europar esta-tuetan joera horren mesedetan edo kaltetan joka dezake migrazio-fluxuetan emakumeak duen presentziak.

Adierazle horiek begiraturik, 59 urtetik gorako biz-tanle bakoitzeko 20 eta 59 urte bitarteko zenbat

6. grafikoa. 20 eta 59 urte bitarteko aktibo potentzialak 60 urteko eta hortik gorako bakoitzeko, 2005ean (lurralde bakoitzean, 20-59 urtekoak/60 urte eta

hortik gorakoak)

9 Estatu espainiarrean baby boom delakotik sorturiko belaunaldiak geroxeago etorri dira: 1960tik 1975era arte jaiotakoak halakotzat hartzen dira, izan ere.

2,2

2,6

2,8

2,7

2,6

2,7

3,7

2,2

2,5

3,4

2,6

2,3

2,5

2,5

0 1 2 3 4

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

19


leriaren parte bat10. Etxeek bultzatuko duten kon-tsumoaren eraispen horrek sekulako ondorioak izango ditu zahartze-prozesuak biziki eraginiko eu-ropar herrialdeetako ekonomietan.

Beste alde batetik, biztanleria zahartua eta geldialdi (edo gainbehera) sozioekonomikoa identifikatu ohi dira, mekanikoki adin handiko pertsonak berritzeko gaitasunik eta bizkortasun ekonomikorik ezarekin lotzen direlako gehienetan. Ikusmolde estereotipa-tu horrek adinekoez proiektatzen duen ikuspegi negatiboak pertsona horiek diskriminatzen lagun-tzen du, eta horrek ahalbidetzen du hezkuntza, lana, boterea eta ordainsari materialak gazteek eta, batik bat, helduek osaturiko adin-taldeen monopo-lio izan dadin11.

Zahartze-prozesuak biztanleria aktiboaren baitan duen inpaktua ere kezkatzeko eta eztabaidatzeko gaia dugu. Alde batetik, lan-merkatuan oso gaz-teak ez diren pertsonak sartzea eskuragarri da-goen giza kapitalaren kalterako izango dela uste ohi da, gazteriaren bereizgarri nagusietako bat heziketa eta prestakuntza hobeez jantzirik egotea delako12. Era berean, lanbide-profil batzuk ugaria-go izango direla esaten da, izan ere horietan orain-go langileek erretiroa hartzean utziko dituzten hu-tsuneak ezingo dituzte bete, ugalkortasun-tasa apalen ondorioz, gazteak gero eta urriagoak izan-go baitira.

Bigarren Mundu Gerraren ostean Ameriketako Es-tatu Batuek sustaturiko Marshall Plana bultzatuzuen ekonomiaren susperraldiaren testuinguruan.

Laburbilduz, gizarte-segurantza sistema publikoe-tara 60 urteko eta hortik gorako gero eta pertsonagehiago iristea eta, bestetik, 1990eko hamarka-dako ugalkortasun-tasa apalen ondoriozko gazteen fluxu urriagoak lan-merkatuan sartzea batera gerta-tuko dira. Horrenbestez, gehiegi zaharkitu eta des-orekatutako testuinguru demografiko horretan erretiratze-sari eta pentsioetara zein adinekoen osasun- eta gizarte-laguntzara bideratutako gastu publikoa etengabe handituko da, baina, bestetik, Europar Batasuneko estatuetako gizarte-seguran-tza sistema ekonomikoki elikatzen duten ordain-tzaile berrien kopurua urritu egingo da.

Horrez gain, badirudi EBko biztanleriaren zahartze-prozesuak aurrera egitean kontsumoaren eraispena ekarriko duela, pertsona heldu eta adinekoek osa-turiko etxeak ugarituko baitira; horiexek dira habia hutsak (emantzipatutako seme-alabak) eta bizirik geldituriko habiak (bananduak, dibortziatuak eta, batez ere, bakarrik bizi diren alargunak). Honelako etxeek, oro har, seme-alabak dituztenek (habia be-teak) baino gutxiago kontsumitzen dutenez, biztan-leriaren zahartzeak epe ertainera osorako gastua urritzea ondorioztatuko du, habia beteetatik habia hutsetara eta bizirik geldituriko igaroko baita biztan-

10 Ildefonso Grande Esteban: «Influencia del cambio demográfico sobre la estructura del consumo, ahorro y endeudamiento de los hogares», in La evolución demográfica: impacto en el sistema económico y social, Vitoria-Gasteiz, Federación de Cajas de Ahorros Vasco-Navarras, 2005, 109-110. orr.11 Anthony Giddens: Sociología, Madril, Alianza Universidad, 1993, 635. or.12 Encarnación Cereijo eta Francisco Velázquez: Cambios en la estructura de la población en la Unión Europea: envejecimiento y extranjería, Madril, Fundación de las Cajas de Ahorros (FUNCAS), 2005, 174. or.

1. eskema Europar Batasuneko zahartze-prozesuarenbalizko ondorio ekonomiko eta sozialak

Mendekotasuna duen 60 urteko eta hortik gorako populazioa haztea

Erretiro, pentsio, osasun eta gizarte zerbitzuetan gastu publikoa handitzea

Ongizate Estatuaren ekonomia-bideragarritasuna arriskuan jartzea

Gelditze edo amiltze sozioekonomikoa, kontsumoaren jaitsieraren eta adineko pertsonen

«ustezko berritze eta dinamismo urriaren» ondorioz

Lan-merkatuan giza kapitala gutxiestea eta erretiroak ordezteko arazoak

EUROPAR BATASUNEKO ZAHARTZE PROZESUAK EKAR LITZAKEEN ONDORIO

EKONOMIKO ETA SOZIALAK

Populazio aktiboaren erabateko enplegua eta lan-baldintzak hobetzea

20


gero; hauekin batera, noski, sexuen arteko berdin-tasuna eta jarraikortasuna sustatuko dutenak ere praktikan seriotasunez ipini behar dira hainbat es-parrutan (ekonomikoa, politikoa, etab.). Beste ho-rrenbeste esan daiteke familiak sostengatzea hel-muga izango duten politikez ere. Adiera horretan, politika publiko horiek ugalkortasuna susta dezake-tela ederki frogatzen du Suediak: bertan, seme-alaben kopurua emakumeko (1,75), 2004. urtean, ez da ia batere aldatu 1975etik hona (1,77). Euska-din ez bezala, adibidez, hemen, umeen kopurua emakumeko –1,59 urritu zen: ugalkortasun-indize sintetikoa 1975. urtean 2,77 bazen ere, 1,18 baizik ez zen 2004an.

Nolanahi ere, EBko herrialdeetako estruktura de-mografiko zahartuetan gaztetze-eragina lehenbaile-hen izan dezakeen faktorea atzerritarren immigra-zioa da. Neurri edo baliabide hori erabili zuten europar estatu zenbaitek (Erresuma Batua, Suedia, Alemania, Frantzia, Belgika eta Holanda) Bigarren Mundu Gerra amaitutakoan, kolonia izandakoetatik eta eragin-zonetatik (Afrika Iparraldea, Turkia, Ju-goslavia eta Commonwealthetik) zetorren kualifika-zio urriko lan-eskua atzematea sustatu zuten migra-zio-politiken bitartez; dena den, fluxu ugarienak beste zenbait europar estatutatik (Finlandia, Irlanda, Italia, Espainia, Portugal eta Grezia) zetozen15. Be-rrikiago, atzerritarren immigrazioa baliabide gisa erabiltzeak biziki eragin mesedegarria izaten ari da estatu espainiarraren demografian, adibidez, auto-

Beste alde batetik, aditu batzuen iritziz, piramide zahartuak lan-merkatuan —partaidetza-tasetan,produktibitatean, soldatetan eta lan-baldintzetan,batik bat— ondorio onuragarriak izan ditzake. Ho-rrela, bada, gazteek eta helduek osaturiko biztanle-riaren karga txikiagoa izango duen ekonomia horre-tan, okupazio-tasa ia-ia enplegu beteraino ugaltzeaeta lanean diharduten aktiboen lan-baldintzak hobe-tzea espero da13.

Laburbilduz, lan-merkatuarekiko, behin betiko eta urte gehiagotan ez-aktibo izango diren gero eta pertsona ugariago horiek sortarazten duten kostu ekonomiko handiago hori nola ordain litekeen14

kezka nagusia eta beti bera duen diskurtso ekono-mizista nagusitu ohi da, zahartze-prozesuaren on-dorioei buruzko eztabaida politiko eta sozialean. Dena dela, mendekotasuna nozitzen duen 60 urte-koen eta nagusiagoen biztanleria ugaritzeari, arazo bada ere, hel dakioke erretiroa hartzeko adina gero-ratuz, hots, langile-bizitza —eta, horrenbestez, gizarte-segurantzaren sistema publikoa elikatzenduten herritarren kotizazio-aldia— luzatuz. Aukera hori hasiak dira praktikan ipintzen Europako hainbat estatu (Alemania, adibidez).

Horrekin batera, Europar Batasuneko estatuetan (mediterranearretan bereziki, egun dituzten tasa apalak bereizgarri nagusi izanik) ugalkortasun-tasak areagotzea espero daiteke, familia eta lana uztar-tzea erraztuko duten politika publikoak aplikatuz

13 Encarnación Cereijo eta Francisco Velázquez: Cambios en la estructura de la población en la Unión Europea: envejecimiento y extranjería, Madril, Fundación de las Cajas de Ahorros (FUNCAS), 2005, 14. or.14 Graciela Sarrible eta Javier Martínez: La población europea, Madril, Editorial Síntesis, 2002, 136. or.15 Encarnación Cereijo eta Francisco Velázquez: Cambios en la estructura de la población en la Unión Europea: envejecimiento y extranjería, Madril, Fundación de las Cajas de Ahorros (FUNCAS), 2005, 94. or.

nomia erkidegoetan zehar berdintasunez barreia-tzen ari ez den arren. Horrenbestez, atzerritar langi-leak eta senideak atzeman eta gizartean zein lanean integratzea jomuga duten immigrazio-politika akti-boak martxan jartzea, europar estatuek balia de-zaketen neurri estrategikoetako bat da zahartze-prozesua aurrera eramateko eta honek adinkako egituran izan ditzakeen ondorio kaltegarriak neutralizatzeko; epe laburrean eraginkorrena, agian.

21


Bibliografia

CEREIJO, Encarnación eta VELÁZQUEZ, Francisco: Cambios en la estructura de la población en la Unión Europea: envejecimiento y extranjería, Madril: Fundación de las Cajas de Ahorros (FUNCAS), 2005.

EUROPAKO BATZORDEA eta EUROS-TAT: Population Statistics 2006[Biztanleriari buruzko estatistikak] [on line], Luxenburgo: Europako Erkide-goetako Argitalpen Ofizialen Bulegoa, 2006. Interneten eskuragarri: <http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-BP-04-001/EN/KS-BP-04-001-EN.PDF>. [Kontsulta: 2007ko martxoaren 1a.]

DELGADO, Margarita (koord.): Familia y reproducción en España a partir de la Encuesta de Fecundidad de 1999, Madril: CIS (Centro de Investigaciones Sociológicas), 2006.

EUROSTAT (Europar Batasuneko Estatis-tika Bulegoa): Population and Social Conditions: Data [Biztanleria eta gizarte baldintzak: datuak] [on line]. Interneten eskuragarri: <http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page?_pa-geid=0,1136184,0_45572595&_dad=portal&_schema=PORTAL>.[Kontsulta: 2007ko martxoaren 2a.]

EUSTAT (Euskal Estatistika Erakundea = Instituto Vasco de Estadística): Estatistika informazioa [on line]. Interneten eskuragarri: <http://www.eustat.es/informacion_e.html>.[Kontsulta: 2007ko martxoaren 9a.]

GIDDENS, Anthony: Sociología, Madril:Alianza Universidad Textos, 1993.

GRANDE ESTEBAN, Ildefonso: «Influencia del cambio demográfico sobre la estructura del consumo, ahorro y endeudamiento de los hogares (X)», in La evolución demográfica: impacto en el sistema económico y social,Vitoria-Gasteiz: Hego Euskal Herriko Aurrezki-Kutxen Federazioa = Federa-ción de Cajas de Ahorros Vasco-Nava-rras, 2005.

INE (Estatistikako Institutu Nazionala = Instituto Nacional de Estadística): INEbase [on line]. Interneten eskuraga-rri: <http://www.ine.es/inebmenu/indice.htm>. [Kontsulta: 2007ko martxoaren 13a.]

SARRIBLE, Graciela eta MARTÍNEZ, Javier: La población europea, Madril: Editorial Síntesis, 2002.

22

EAE

41,1

Polonia142,6

82,3

Suedia85,4

ErresumaBatua

51,3

Italia

Irlanda

55,6 46,6

Eslovenia

67,3

AlemaniaEB-25

1980

2005

57,3

98,2

69,9

53,0 67,1

37,4108,5

43,5

83,5

130,2

54,9

42,4

76,3

Hungaria

100,0

70,6

122,7

85,7

Danimarka

96,7

88,6

Letonia69,8

Espainia

Frantzia

1. mapa. Ordezpen-tasak 1980an eta 2005ean (lurralde bakoitzean, 59 urtetik gorakoak/0-19 urte bitartekoak)

2






Sarrera




04. Egoera zibila












ISBN: 978-84-457-2750-8


2

3

Hirugarren kapituluan 15 eta 29 urte bitartekoen kohorteko kideen eboluzioa aztertuko dugu 1980 eta 2005, 1990 eta 2005, eta 2000 eta 2005 urteen artean. Eurostatek EB-25ari eta bertako kide diren Hungaria, Letonia eta Poloniari buruz kohorte ho-rretaz 1980. urteari dagokionez inolako informazio-rik ematen ez duenez, urte hartako eboluzioaz ari garela, hamabost estatuk osaturiko Europar Bata-suna eta Alemania, Danimarka, Eslovenia, Espainia, Fran tzia, Irlanda, Italia, Erresuma Batua eta Suedia estatuak hartuko ditugu aztergai. Ondoren, gazteen kohortea osa tzen duten bosturteko hiru taldeak (15-19, 20-24 eta 25-29 urte artekoak) 1990. eta 2005. urteen artean bizi izaniko eboluzioa aztertuko dugu. Hurrengo adierazleak ere iruzkinduko ditugu kapitulu honetan:

— Gazteria-indizea: biztanleria osoan 15 eta 29 urte arteko gazteek duten presen tzia urte jakin batean.

— Gazteen banaketa erlatiboa bost urteka sailkatu-riko hiru taldeetan: bost urteka sailkaturiko talde bakoi tzak (15-19, 20-24 eta 25-29) osa tzen duen ehunekoa 15 eta 29 urte bitartekoen ko-horte osoarekiko eta urte jakin batean.

— Feminitate-tasa: datu honek adierazten du emakumeen kopurua 100 gizoneko, urte jakin batean.

Aurkezpen gisa, adieraz dezagun 15 eta 29 urte ar-teko gazteek beherako eboluzioa izan dutela bai EB-15ean, baita EB-25ean ere. Horrela, 1980tik 2005era arte, EB-15ean %–10,6 jai tsi zen eta,

1990etik 2005era, EB-15eko jai tsiera %–12,9koa izan zen eta EB-25ekoa %–10,4koa. Gainbehera horiek 15 eta 29 urte arteko gazteak biztanleria osoarekiko gu txiago direla esan nahi du: gazteria-indizea %23,1 izatetik (1990) %18,9 izatera (2005. urtean) jai tsi zen EB-15ean eta %22,8tik %19,3ra EB-25ean. Zerk eragin du, ordea, Europar Bata-suneko gazteen kohorteko kideen murrizketa hori? Kontuan har tzen badugu 1980ko urtarrilean zeuden 15 eta 29 urte arteko gazteak 1950. eta 1965. ur-teen artean jaio zirela (egun baby boom deri tzogun horretako belaunaldiak) eta 2005eko urtarrilean erregistratutakoak 1975. eta 1989. urteen artean jaio zirela, belaunaldi ba tzuetatik besteetara Euro-par Batasuneko jaio tza- eta ugalkortasun-tasen testuinguru demografi koetan aldaketa garran-tzizkoak jazo direla hautemango dugu berehala, hara:

— Jaio tza-tasa gordinak jai tsi ziren 1.000 biztanle-ko 18,3tik (1960. urtean EB-15ean) eta 18,5etik (EB-25ean) bizirik jaiotako 11,9ra eta 12,7ra, 1985ean, hurrenez hurren.

— Batez besteko ume kopurua emakumeko 2,59tik (1960, bai EB-15ean, bai EB-25ean) 1,60raino jai tsi zen EB-15ean eta 1,70eraino EB-25ean, 1985. urtean.

Hi tz batez, ugalkortasuna belaunaldien ordezpen-atalasetik (2,1 ume emakume bakoi tzeko) behera amil tzeak eragin duen jaio tza-tasaren beherakada-ren ondorioz nagusiki urritu da Europar Batasunean eta azter tzen ari garen aldian, 15 eta 29 urte bitar-teko kideen kopurua.

4


nagusi honetan biztanleriaren hazkunde handi eta bizia gertatu da, hilkortasunaren beherakada azkarra jaiotza- eta ugalkortasun-tasaren gainbe-hera baino lehenago gertatu izanari esker2.

3. Hirugarren fasea: trantsizio demografikoaren azken une honen bereizgarria hutsaren hurrengo hilkortasuna eta, ugalkortasun apalaren ondo-rioz, argi eta garbi goitik behera datorren jaiotza-tasa; horren ondoriozko hazkunde demografikoa urria, zeroren parekoa edo, areago, pittin bat ne-gatiboa izango da. Estadio honetan bizi dira Eu-ropar Batasuneko herrialde gehienak, gutxi-asko, 1970eko hamarkadaren hastapenetik.

Gutxi-asko, 1950. eta 1965. urteen artean (1980ko urtarrilean erregistraturiko 15 eta 29 urte bitarteko gazteak) jaiotako belaunaldi masiboak trantsizio de-mografikoaren bigarren fasearen kondarreko tes-tuinguru demografikoan sortu ziren: jaiotza- eta ugalkortasun-tasa handiak, haurren heriotza-tasaaski apala eta bizi-itxaropena luzatzeko joera. 1975. eta 1989. urteen artean jaiotako belaunaldiak (2005eko urtarrilean erregistraturiko 15 eta 29 urte bitarteko gazteak) ez bezala, horiek trantsizioarenhirugarren fasearen testuinguruan agertzen baitira: jaiotza-tasaren dezenteko jaitsiera; ugalkortasun-tasa belaunaldien ordezpen-atalasea (2,1 ume emakume bakoitzeko) baino askoz beherago iza-tearen ondorioz; haurren heriotza-tasa urria; eta bizi-itxaropen handia. Horrela, bada, trantsizio de-mografikoaren ereduak diosku aurrerantzean se-me-alabek koste handiagoa izango dutela eta balio

negatibo izatekoa (biztanleriaren zahartze-prozesuahilkortasun-tasaren handitze txiki bat eragiten ari da). Erregimen bi horietan elkarrekin kateaturik garatzen diren fase edo estadioak hiru multzotansailkatzen dituzte demografo gehienek:

1. Lehen fasea: industriaurreko gizarteek ugalkor-tasun- eta jaiotza-tasa altuen premia zuten hi-lkortasun-tasa handiak orekatzeko. Industrializa-zioa garatzen hastean trantsizio demografikoari ekin zitzaion eta, horrela, hilkortasuna biziki jaitsizen elikaduran, higienean eta osasun publikoan egin ziren hobekuntzen ondorioz. Lehen fase honetan jaiotza- eta ugalkortasun-tasek bere horretan iraun edo, areago, gora egin zuten, haurdun zeuden emakumeen artapenean lortu-riko hobekuntzen eraginez eta haurren hilkorta-suna urritzeari esker (erditzean eta bizitzako le-hen urtean, batik bat).

2. Bigarren fasea: hilkortasuna beheraka ari zen etengabe eta nabarmenki eta bitartean, jaiotza-eta ugalkortasun-tasak zertxobait jaisten hasten dira, hainbat faktorek eraginik: heziketa jeneralizatzeak eta gizartea sekularizatzeak gi-zartearen pentsamoldea aldarazten ari dira, emakumearen nortasuna eta berak lan-merka-tuarekin zuen erlazioa aldatzen hasi dira, sexua-litatean eta sorkuntzan gertaturiko aldaketak (antisorgailuak eskuragarri daude, badira familia plangintza egiteko bideak), Ongizatearen Esta-tuaren garapena, indibidualismoaren aurreraka-da, etab. Trantsizio demografikoaren estadio

Frank Notensteinek 1940ko hamarkadan sortu zuen trantsizio demografikoaren eredu teorikoak Europar Batasuneko gazteen kohorteko kideen ga-lera ulerrarazteko aukera ematen digu. Trantsiziodemografikoaren inplikazioak sekulakoak dira euro-par gizarteentzat: Europako historian gizarte-aldakuntza gutxik izango dute horrek bezainbeste-ko garrantzia. Epe labur batean europarren kopurua bikoiztu duen biztanleriaren hazkunde azkarra de-lakoa sortzeko bidea emateaz gainera, trantsiziodemografikoak, bizi-itxaropena ia hirukoiztea, jaio-tza-tasa eta familiaren tamaina herenera edo laur-denera murriztea eta biztanleriaren zahartzea ekarri du berekin1.

Funtsean, aldakuntza demografikoen eta ekono-mikoen interakzioa azaltzeko proposizio multzo bat da, europar gizarteak antzinako erregimen demo-grafikotik modernoa den beste batera igarotzean,gizartean gero eta indartsuagoak diren urbanizazio-ak, industrializazioak eta sekularizazioak sustaturiko aldakuntza eta modernizatze sozioekonomikoaren testuinguruan. Antzinako Erregimena, izan, jaiotza-,ugalkortasun- eta heriotza-tasa handiak zituzten in-dustriaurreko gizarteen bereizgarrietako bat zen. Hazkunde natural edo begetatiboa urria izaten zen, haurren hilkortasunak eta hilkortasun katastrofikoak (gizartea behin eta berriro astintzen zuten goseteek, izurriteek, gerrateek, eta abarrek) zuten eragin ne-gatiboaren ondorioz. Erregimen Modernoa, berriz, bestelakoa da: jaiotza-, ugalkortasun- eta heriotza-tasa urriak dituenez, saldo natural edo begetatiboak joera positiboa du ozta-ozta edo, bestela, pittin bat

1 Salvador Giner, Emilio Lamo de Espinosa eta Cristóbal Torres (editoreak): Diccionario de Sociología, Madril: Alianza Editorial, 1998, 800. or.2 Ibidem, 799. or.

5


txikiagoa, termino ekonomikoetan, eta, era berean, oraingo umeek eska tzen duten lana eta arreta (den-bora) gurasoei umerik ez ekar tzeko erabakia harra-razten diela. Halaber, beste umerik ekar tzeko balioa eta desira apaldu egiten dira, jaioko denak bizirik iraungo dela gauza seguru samarra baita, Europar Batasuneko gizarteetan nagusi diren haurren herio-tza-tasa urri-urriek eta bizi-i txaropen luzeak eraku tsi duten bezala —ikus 1. eskema—.

1. eskema. 15 eta 29 urte bitartekoen kohorteko kideen gainbeheraren arrazoiak 1980. eta 2005. urteen artean

15 ETA 29 URTE BITARTEKOEN

KOHORTEKO KIDEEN GAINBEHERAREN ARRAZOIAK

1980. ETA 2005. URTEEN ARTEAN

1950 eta 1965 artean jaiotakoak (15-29

urte 1980ko urtarrilean); trantsizio demografi koaren 2. fasearen

bukaerako aldia.Jaiotza- eta ugalkortasun-tasa

handiak; haur-hilkortasun txikia eta bizi-itxaropen

luzeagoa

1975 eta 1989 artean jaiotakoak (15-

29 urte 2005eko urtarrilean): trantsizio demografi koaren 3. fasea.

Jaiotza- eta ugalkortasun-tasa txikiak; haur-hilkortasun urria eta bizi-

itxaropen handia

1. 15 eta 29 urte bitartekoen kohortearen bilakaera

6

Ikus dezagun orain 15 eta 29 urte arteko gazteek 1980. eta 2005. urteen artean nozitu duten ebo-luzioa. Lehenik eta behin, gogoan izan dezagun Eurostat estatistika-erakundeak, 1980. urteari da-gokionez, kohorte honi buruzko informaziorik ez duela eskaintzen EB-25az, ezta Hungaria, Letonia eta Polonia estatu-kideez ere. Horrenbestez, 1980tik 2005era arteko eboluzioa aztertuko dugu, 15 estatuk osaturiko Europar Batasunaz (EB-15) eta Alemania, Danimarka, Eslovenia, Espainia, Fran-tzia, Irlanda, Italia, Erresuma Batua, Suedia eta EAEri dagokienez.

EB-15ean, 1980 eta 2005 urteen artean, 15 eta 29 urte arteko gazteen kopurua nabarmen urritu zen: %–10,6, zehatz-mehatz (ikus 1. taula). Epe horretan-txe, 15 eta 29 urte arteko pertsonen jaitsiera are eta larriagoa izan zen Euskadin, EB-15eko indizearen bikoitza, hain zuzen: %–24,4. Datuak utzi dizkigu-ten bederatzi estatuetatik bitan bakarrik hauteman zen gehikuntzarik: Irlandan (%19,0) eta Espainian

(%6,3). Gainerako zazpi estatuetan gazteen kohor-tearen eboluzioa atzerakakoa izan zen, argi eta gar-bi, baina hein desberdinetan: horrela, bada, mutur batean Suedia (%–3,1) agertzen da eta bestean Alemania (%–20,6) —ikus 1. grafikoa—.

— %–10,6rainoko jaitsiera (EB-15): Suedia (%–3,1), Erresuma Batua (%–8,0), Frantzia (%–9,0) eta Eslovenia (%-9,0).

— %–10,6tik gorako jaitsiera (EB-15): Danimarka (%–17,5), Italia (%–18,5) eta Alemania (%–20,6).

Azpimarra dezagun EAEn bizi zen 15 eta 29 urte bitartekoen kohortearen jaitsiera erlatiboa (%–24,4), hemen aztertzen ari garen europar lurralde guztie-tan gertaturiko jaitsierarik handiena izateaz gainera, EB-15ekoa baino 13,8 puntu handiagoa eta Alema-niakoa (%–20,6) baino 3,8 puntu handiagoa dela. Zergatik gertatu ote da, ordea, jaitsierarik latzenaEuskadin? Batez ere, Euskadin bizi diren emaku-

meen ugalkortasun-tasa bizikiago jaitsi delako, Eu-ropar Batasuneko mailarik apalenen artean kokatu arte. 1950. eta 1965. urteen arteko epeari dagokio-nez3 (epe horretan jaio baitziren 1980ko urtarrilean erroldaturiko 15 eta 29 urte arteko gazteak) Euska-diko emakume bakoitzeko umeen batez besteko kopuruaz ez dugu informazio ofizialik baina, hala ere, Euskadin ugalkortasunak nozitu zuen atzerakada latza zertan izan zen argi hauteman de-zakegu 1975. eta 1990. urteen arteko epeko (hots2005eko urtarrilean erroldatutako 15 eta 29 urte ar-teko gazteak jaio zirenean) eboluzioa aztertzean.Egiazta dezakegunez, 1975. urtean, Euskadin, umeen kopurua emakume bakoitzeko 2,77 izan zen; 1980an, 1,85; 1985ean, 1,28 eta 1990 urtean, 0,98. Bien bitartean, EB-15 ugalkortasun-indize sintetikoak hauek izan ziren: 1,96 1975ean; 1,82, 1980an; 1,60, 1985ean eta 1,57 1990ean. Labur-bilduz, ugalkortasuna Euskadin dezente gehiago urritu zen EB-15ean baino, 1975. eta 1990. urteen artean4.

3 EUSTATek eta INEk informazioa 1975 urtetik aurrera ematen dute soilik.4 Alemania epe horretan EB-25eko UISen azpitik egon zen: 1,48 ume emakume bakoitzeko 1975ean; 1,56 1980an; 1,37 1985ean; eta 1,45 1990ean.

7


1. taula. 15 eta 29 urte bitarteko gazteen eboluzioa 1980tik 2005era (1980 = 100)

1980 1990 2000 2005

Alemania 18.229.638 17.848.551 14.284.502 14.482.502

Aldakuntza 100,0 97,9 78,4 79,4

Danimarka 1.140.990 1.164.286 997.333 940.920

Aldakuntza 100,0 102,0 87,4 82,5

Eslovenia (*) 459.184 450.881 435.294 417.764

Aldakuntza 100,0 98,2 94,8 91,0

Espainia 8.694.119 9.644.298 9.221.806 9.245.420

Aldakuntza 100,0 110,9 106,1 106,3

Frantzia 12.807.521 12.844.307 11.810.027 11.651.239

Aldakuntza 100,0 100,3 92,2 91,0

Hungaria Daturik gabe 2.093.176 2.271.589 2.144.171

Aldakuntza – – – –

Irlanda 838.488 843.604 932.667 998.055

Aldakuntza 100,0 100,6 111,2 119,0

Italia (*) 12.402.497 13.441.019 11.030.845 10.105.613

Aldakuntza 100,0 108,4 88,9 81,5

Letonia Daturik gabe 578.105 504.816 518.997


Polonia Daturik gabe 7.993.599 9.268.058 9.321.463


Erresuma Batua 12.687.805 13.061.652 11.202.279 11.676.200

Aldakuntza 100,0 102,9 88,3 92,0

Suedia 1.708.516 1.775.419 1.618.842 1.656.219

Aldakuntza 100,0 103,9 94,8 96,9

(.../...)

1. grafikoa. 15 eta 29 urte bitarteko gazteen eboluzioa 1980tik 2005era (%)

–10,6

19,0

–24,4

–8,0

–18,5

–3,1

–9,0

–20,6

–17,5

–9,0

6,3

–30 –20 –10 0 10 20 30

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

Erresuma Batua

Suedia

EAE

EB-15

EB-25

8


1990. urteen artean, 2,1 tasaz gainetik irautea izan da, adibidez, Irlandan gazteen kohortea 1980tik 2005era arte ugaritu izanaren arrazoi nagusia. Biga-rren mailan, dena den, kontuan hartu behar ditugu atzerritar etorkinen fluxuak: fenomeno horrek, 1990eko hamarkadaz geroztik, inpaktu kuantitatibo nabarmena izan du demografia irlandarrean, ber-tako ekonomiak bizi duen hazkunde izugarriak erakarri baititu etorkin horiek.

Espainiari dagokionez, 1980. eta 2005. urteen ar-tean kide gazteak ugaritzea (%6,3), batik bat, atzerritarren immigrazioa den arestiko fenome-noaren ondorioa da: migrazio horren urteko fluxu ugariak, 1990eko hamarkadaren kondarretik hona, bertako piramide demografikoa gaztetzen lagun-tzen ari dira, kolektibo horretan pertsona gazteak ugariak baitira. Horrela, bada, erroldaturiko atzerritarren ehunekoa, 1996ko urtarrilean %1,4 zen eta 2005eko urtarrilean, berriz, %8,4; gehikun-tza absolutua, hortaz, 3.188.296 pertsona eta erla-

tiboa %587,9 izan dira. Aitzitik, 1975. eta 1990. urteen artean, ugalkortasuna nabarmen erori da Es-painian, belaunaldien ordezpen-atalaseaz beherako balioetara (2,1) amilduta: 1975ean 2,79 ume ziren emakumeko; 1980an 2,20; 1985ean 1,64; eta, 1990ean, 1,36 baizik ez.

Ikus dezagun, bada, 15 eta 29 urte arteko gazteen eboluzioa 1990etik 2005era. Epe horri dagokionez, baditugu datu estatistikoak EB-25az eta hautatu-riko hamabi estatuez (2. taula eta 2. grafikoa). EB-25ean, 15 eta 29 urte arteko gazteak %–10,4 urritu egin ziren eta EB-15ean %–12,9 puntu; EAEn, be-rriz, jaitsiera Europako batez besteko balio horien bikoitza izan zelarik, erroldaturiko lau gaztetik baten galera gauzatu zen (%–25,7). Azterturiko hamabi estatuetatik bederatzitan, 15 eta 29 urte arteko gazteek atzeraka eboluzionatu zuten, hara:

— EB-25eko jaitsieraren parekoa (%–10,4) edo txikiagoa: Espainia (%–4,1), Suedia (%–6,7), Es-lovenia (%–7,3), Frantzia (%–9,3), Letonia (%–10,2) eta Erresuma Batua (%–10,6).

— EB-25eko jaitsiera (%–10,4) baino handiagoa: Alemania (%–18,9), Danimarka (%–19,2) eta Ita-lia (%–24,8).

Gazteen kohortea hiru estatutan bakarrik hazi zen 1990. eta 2005. urteen artean: Hungarian (%2,4), Polonian (%16,6) eta Irlandan (%18,3). EB-25ean 15 eta 29 urte bitarteko gazteak jeneralean urritzen ari diren testuinguru horretan, beraz, Polonia eta Irlan-dako gehikuntza handi horiek azpimarratzeko mo-dukoak dira. Hein handi batean, horietako eboluzio

1980 1990 2000 2005

EAE (*) 524.334 533.402 466.003 396.135

Aldakuntza 100,0 101,7 88,9 75,6

EB-15 (*) 81.842.264 84.029.758 73.323.256 73.167.267

Aldakuntza 100,0 102,7 89,6 89,4

EB-25 (*) Daturik gabe 99.880.247 91.220.968 89.522.037


(*) Eslovenia: 1982; Italia: 2004; EAE: 1981 eta 1991; EB-15 eta EB-25: 2005; Belgika eta Italiako datuak 2004koak dira.


1. taula (jarr.). 15 eta 29 urte bitarteko gazteen eboluzioa 1980tik 2005era (1980 = 100)

Aitzitik, 1980. eta 2005. urteen artean, Irlandan 15 eta 29 urte arteko gazteen populazioa dezente hazi egin zen (%19,0). Ugalkortasuna hemen ere apaldu den arren, balio garaietan mantendu da, oro har: 1960 urtean, 3,76 seme-alaba emakume bakoi-tzeko; 1975ean 3,40; eta 1990ean 2,11 ume emakumeko. Hein handi batean, 2005eko urtarri-lean erroldatutako 15 eta 29 urte arteko gazteen amak, 1980ko urtarrilean erregistratutako 15 eta 29 urte bitartekoen kohorteko neska gazteak izan zi-ren, beraz, 1950. eta 1965. urteen artean jaioak. Epe horretako ugalkortasun-tasa handia (3,76 ume emakume bakoitzeko 1960an) izatearen ondorioz dira emakume horiek hain ugariak. 1950. eta 1965. urteen artean jaiotako belaunaldiak amatasunera iri-tsi zirenean, berriz, ugalkortasuna goitik beherakoan hasia zegoen baina, dena den, belaunaldien ordez-pen-tasaz gainetiko balioei helduz (2,1): 4,03 ume emakume bakoitzeko 1965ean; 3,93 1970ean; 3,40 1975ean; 3,25 1980an; 2,47 1985ean; eta 2,11 1990ean. Ugalkortasun-tasak, 1975. eta

9


2. taula. 15 eta 29 urte arteko gazteen eboluzioa 1990etik 2005era (1990 = 100)

1990 2000 2005

Alemania 17.848.551 14.284.502 14.482.502

Aldakuntza 100,0 80,0 81,1

Danimarka 1.164.286 997.333 940.920

Aldakuntza 100,0 85,7 80,8

Eslovenia 450.881 435.294 417.764

Aldakuntza 100,0 96,5 92,7

Espainia 9.644.298 9.221.806 9.245.420

Aldakuntza 100,0 95,6 95,9

Frantzia 12.844.307 11.810.027 11.651.239

Aldakuntza 100,0 91,9 90,7

Hungaria 2.093.176 2.271.589 2.144.171

Aldakuntza 100,0 108,5 102,4

Irlanda 843.604 932.667 998.055

Aldakuntza 100,0 110,6 118,3

Italia (*) 13.441.019 11.030.845 10.105.613

Aldakuntza 100,0 82,1 75,2

Letonia 578.105 504.816 518.997

Aldakuntza 100,0 87,3 89,8

Polonia 7.993.599 9.268.058 9.321.463

Aldakuntza 100,0 115,9 116,6

Erresuma Batua 13.061.652 11.202.279 11.676.200

Aldakuntza 100,0 85,8 89,4

Suedia 1.775.419 1.618.842 1.656.219

Aldakuntza 100,0 91,2 93,3

(.../...)

2. grafikoa. 15 eta 29 urte bitarteko gazteen eboluzioa 1990etik 2005era (%)

–18,9

–19,2

–9,3

2,4

18,3

–24,8

–10,2

16,6

–10,6

–6,7

–25,7

–12,9

–10,4

–7,3

–4,1

–30 –20 –10 0 10 20 30

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

Erresuma Batua

Suedia

EAE

EB-15

EB-25

10


ez zen horrelakorik gertatu: gazteen kohorteko ki-deak %–15,0 gutxitu ziren. Beraz, aztertzen ari garen lurralde guztietatik Euskadi da gazteen urritze erlati-bo handienekoa —ikus 3. grafikoa eta 3. taula—.

— Atzerako eboluzioa nozitu dute bost estatuk ere; murrizketa handienetik txikienera: Italia (%–8,4), Danimarka (%–5,7), Hungaria (%–5,6), Eslovenia (%–4,0) eta Frantziak (%–1,3).

— Aitzitik, beste bost estatutan eboluzioa positiboa izan da; portzentajezko alde txikienetik handiene-ra: Alemania (%1,4), Suedia (%2,3), Letonia (%2,8), Erresuma Batua (%4,2) eta Irlanda (%7,0).

— Gazteen kohorteak, ia aldaketarik gabe segitu du bi estatutan: Espainian (%0,3) eta Polonian (%0,6).

Gorago azaldu dugun bezala, hautematen diren gazteen kohortearen eboluzioan lurraldeen arteko alde horiek ugalkortasun-tasa eta migrazio-saldo desberdinen ondorio dira6. Horrela, bada, 1975. eta 1990. urteen artean (garai horretan jaio ziren 2005. urtearen hastapenean erroldatuta zeuden 15 eta 29 urte arteko gazteak) ugalkortasun-tasa handienak izan zituzten EBko herrialdeek XXI. mendearen lehen bosturtekoan ere migrazio-saldo positiboak izan di-tuzte; etorkin horien artean gazteak ugariak dira eta horrelaxe hautematen da Irlandan (gazteen kohor-tea %7,0 handitu zen 2000tik 2005era arte), ber-tako ugalkortasun-indize sintetikoa 3,40 ume izan zelarik emakume bakoitzeko 1975ean, 2,47 1985ean eta 2,11 1990ean, eta migrazio-saldoaren tasa gordina (MSTG) 11,8 pertsonakoa izan zen 1.000 biztanleko, 2004. urtean.

Erresuma Batuan (%4,2ko gehikuntza 15 eta 29 urte arteko gazteen artean, 2000tik 2005era arte), UIS 1,81 izan zen 1975ean, 1,79 1985ean eta 1,83 1990ean; migrazio-saldoaren tasa gordina, bestal-de, 3,4 lagun izan zen 1.000 biztanleko, 2004. ur-tean. Suediak honako ugalkortasun indize sinte-tikoak eman zituen: 1,77 1975ean, 1,68 1985ean eta 2,13 1990ean; migrazio-saldoaren tasa gordi-na: 2,8 lagun 1.000 biztanleko, 2004. urtean.

Alemanian, aztertu dugun garaian, migrazio-sal-doaren tasa gordina positiboa izan da baina, hori bai, 1990ez geroztik gainbehera dator eta behere-neko balioa 2004. urtean (lagun bakarra mila biz-

1990 2000 2005

EAE (*) 533.402 466.003 396.135

Aldakuntza 100,0 87,4 74,3

EB-15 (*) 84.029.758 73.323.256 73.167.267

Aldakuntza 100,0 87,3 87,1

EB-25 (*) 99.880.247 91.220.968 89.522.037

Aldakuntza 100,0 91,3 89,6

(*) Italia: 2004; EAE: 1991; EB-15 eta EB-25: 2005; Belgika eta Italiako datuak 2004 urtekoak dira.


2. taula (jarr.). 15 eta 29 urte arteko gazteen eboluzioa 1990etik 2005era (1990 = 100)

5 Hungarian, UIS 2,35 eta 1,87 ume izan zen emakume bakoitzeko 1975ean eta 1990ean, hurrenez hurren. EB-25eko UIS baino 0,33 eta 0,23 handiagoak izan ziren.6 Kapitulu honetan ugalkortasunari eta migrazio-saldoei buruz baliatu ditugun datuak bi iturritatik hartu ditugu: INEren Indicadores Demográficos Básicos eta Eurostaten Population Statistics 2006.

progresiboen kausa ugalkortasun-tasa batetik bes-terako aldean datza: Irlandan, ugalkortasun-indize sintetikoa 3,40 izan zen 1975ean eta 2,11 ume emakume bakoitzeko 1990. urtean; Polonian, 2,27 1975ean eta 2,04 ume emakume bakoitzeko 1990ean; eta EB-25ean, 2,02 1975ean eta 1,64 ume emakume bakoitzeko 1990ean. Hots, Irlandako ugalkortasun-indize sintetikoak EB-25eko batez bestekoak baino, 1,38 (1980) eta 0,47 (1990) han-diagoak izan ziren. Era berean, Poloniako ugalkorta-sun indize sintetikoa EB-25ekoa baino 0,25 handia-goa izan zen 1975ean eta 0,40 handiagoa 1990ean5.

Epe laburrerako eboluzioaz ari garela, 2000tik 2005era arte 15 eta 29 urte arteko gazteak urritu egin ziren (%–1,9) EB-25 osoan eta aurreko ko-puruari eutsi zioten ia EB-15ean (%–0,2). Euskadin

11


tanleko) izan du. Bestela ere, ugalkortasun indize sintetikoa egonkor eta nabarmen mantendu ziren: 1,48 1975ean; 1,37 1985ean; eta 1,45 1990ean.

Letonian, 2000 eta 2005 urteen artean gazteen ko-hortearen gehikuntza emakumeen ugalkortasun garaiaren emaitza baizik ez da (2,2 1975ean; 2,1 1985ean; eta 2,03 1990ean), migrazio-saldoak ne-gatiboak izan baitira independente bihurtu zen urte-tik, alegia, 1990etik hona: 2004. urtean, migrazio-saldoaren tasa gordina –0,5 pertsona izan zen 1.000 biztanleko.

3. taula. 15 eta 29 urte arteko gazteen eboluzioa 2000tik 2005era (2000 = 100)

2000 2005

Alemania 14.284.502 14.482.502

Aldakuntza 100,0 101,4

Danimarka 997.333 940.920


Eslovenia 435.294 417.764


Espainia 9.221.806 9.245.420


Frantzia 11.810.027 11.651.239


Hungaria 2.271.589 2.144.171


3. grafikoa. 15 eta 29 urte bitarteko gazteen eboluzioa 2000tik 2005era (%)

1,4

0,3

–8,4

2,8

0,6

4,2

2,3

7,0

–1,3

–5,6

–5,7

–4,0

–0,2

–1,9

–15,0

–30 –20 –10 0 10 20 30

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

Erresuma Batua

Suedia

EAE

EB-15

EB-25

(.../...)

2000 2005

Irlanda 932.667 998.055


Italia (*) 11.030.845 10.105.613


Letonia 504.816 518.997


Polonia 9.268.058 9.321.463


Erresuma Batua 11.202.279 11.676.200


Suedia 1.618.842 1.656.219


EAE (*) 466.003 396.135


EB-15 (*) 73.323.256 73.167.267


EB-25 (*) 91.220.968 89.522.037


(*) Italia: 2004; EAE: 1991; EB-15 eta EB-25: 2005; Belgika eta Italiako

datuak 2004koak dira.


3. taula (jarr.). 15 eta 29 urte arteko gazteen eboluzioa 2000tik 2005era

(2000 = 100)

12


alaba emakume bakoitzeko 1990ean. Eroriko ho-rren eragin horri ezin izan zioten aurka egin 2000tik 2004ra arteko migrazio-saldoek, zertxobait positibo baino ez baitziren izan (migrazio saldoaren tasa gor-dina 0,9 kide izan zen mila biztanleko, 2004an).

Hungarian (gazteak %–5,6 gutxitu dira 2000. eta 2005. urteen artean), migrazio saldoaren tasa gor-dinak ere apalak izan dira 2000tik 2004 arte (1,8 gizaki 1.000 biztanleko 2004 urtean) eta ugalkorta-sun indize sintetikoak ordezpen-indizetik behera erori ziren (2,1): 2,35 1975ean, 1,85 1985ean eta 1,87 seme-alaba emakume bakoitzeko 1990ean.

Italian (%–8,4 gutxitu dira gazteak 2000. eta 2005. urteen artean), arestiko migrazio-saldoaren tasa gordinak biziki positiboak izan diren arren (10,6 2003. urtean eta 9,6 pertsona 1.000 biztanleko 2004. urtean), ez dituzte neutralizatu ugalkortasun-tasa apal-apalen eragin murriztaileak (2,20 1975ean; 1,42 1985ean; eta 1,33 seme-alaba emakume bakoitzeko 1990ean).

Euskadin (15 eta 29 urte bitartekoen kohorteko ki-deen %–15,0ko murrizketa, 2000. eta 2005. urteen artean), ugalkortasun-tasa apal-apalekin batera (2,77 1975ean; 1,28 1985ean; eta 0,98 seme-alaba emakume bakoitzeko 1990ean) oso migrazio-saldo urriak izan dira 2000tik 2004 arte (migrazio-sal-doaren tasa gordina: batez beste 3,6 pertsona1.000 biztanleko urtean, 2003-2004 urtebikoan) eta, noski, ugalkortasun apalaren efektu murriztai-lea orekatzeko ez dira gauza izan.

Espainiari dagokionez (2000. eta 2005. urteen ar-tean gazteen kohortea %0,3 handitu zen), ugalkor-tasun-tasa apalen emaitza negatiboak migrazio-saldo arras positiboek orekatu dituzte, eta, horrela, 2000. eta 2005. urteen artean 15 eta 29 urte bitar-teko kideen kopurua bere horretan gelditu da: mi-grazio-saldoaren tasa gordina mila biztanleko 14,3 gizaki izan da 2004. urtean, eta ugalkortasun indize sintetikoak, berriz, 2,79 1975ean, 1,64 1985ean eta 1,36 1990ean.

Urritu diren gazteen kohorteak dituzten europar he-rrialdeetan esplikazioak bitara eman daitezke: bate-tik, ugalkortasun-tasa txikiagoak eta migrazio-saldo negatiboak, edo, positiboa izatekotan, horren izaria ez da gauza izan aurrekoen eragin negatiboei aurka egiteko edo horiek neutralizatzeko. Danimarkan (gazteen kohortea %–5,7 urritu zen 2000tik 2005era arte) ugalkortasun indize sintetikoa goitik behera joan ziren (1,92 1975ean; 1,45 1985ean; eta 1,67 seme-alaba emakume bakoitzeko 1990ean) eta, bestetik, migrazio-saldoaren tasa gordina urria izan da 2000tik 2004 arte: 0,9 pertsona baino ez mila biztanleko 2004. urtean. Frantzian (gazteak %–1,3 urritu dira 2000tik 2005era arte) migrazio-saldoaren tasa gordina ere urria izan da 2000tik 2004 arte (1,7 gizaki mila biztanleko 2004 urtean), eta ugalkorta-sun indize sintetikoak jaitsi ziren (1,93 1975ean; 1,81 1985ean; eta 1,78 seme-alaba emakume bakoitzeko 1990ean).

Eslovenian (gazteen kohortea %–4,0 gutxitu zen 2000. eta 2005. urteen artean), ugalkortasun indize sintetikoak ordezpen-indizetik (2,1) behera joan zi-ren: 2,16 1975ean; 1,72 1985ean; eta 1,46 seme-

13

2. 15 eta 19, 20 eta 24 eta 25 eta 29 urte bitarteko adin-taldeen eboluzioa

1990. eta 2005. urteen artean, EB-25ean gazteen kohorteko kideak urritu ziren hiru adin-taldeetan (ikus 4. taula): 15-19 urtekoenean, %–10,4; 20-24 urte-koenean, %–11,4; eta 25-29 urtekoen taldean, %–9,5. Beste horrenbeste gertatu zen EB-15ean ere: 15 eta 19 urte bitartekoan, %–11,2; 20 eta 24 urte bitartekoan, %–15,5; eta 25 eta 29 urte bitartekoan, %–11,9. Euskadin, lehen eta bigarren adin-taldeetako gazteak gu txitu ziren baina bertoko ehunekoak Euro-pakoak baino askoz handiagoak izaki: %–47,8 15 eta 19 urte bitarteko taldean eta %–27,9 20 eta 24 urte bitartekoan. Hirugarren taldean murrizketa arina izan zen, EB-25 eta EB-15eko batez bestekoak baino de-zente txikiagoa: %–0,8 baizik ez. Azterturiko europar herrialdeekiko, 15 eta 19 urte bitartekoen taldean, Euskadik nozitu zuen gu txi tze erlatibo la tzena; 20 eta 24 urte bitartekoen taldean, urri tze erlatiboetan biga-rren ager tzen da, Italiaren ondotik (%–29,7); eta 25 eta 29 urte bitartekoen taldean, gu txi tze erlatibo ari-nena izan zuen —ikus 4. grafi koa—.

— Bost estatutan hiru adin-taldeetako kideak gu-txitu ziren: Danimarka, Eslovenia, Fran tzia, Italia eta Letonian, hain zuzen.

— Alemanian, Erresuma Batuan eta Suedian 15 eta 19 urte bitarteko gizakiak ugaritu ziren, baina 20

eta 24 urte bitartekoak eta 25 eta 29 urte bitar-tekoak, aldiz, urritu.

4. taula. 15 eta 19, 20 eta 24 eta 25 eta 29 urte bitarteko gazteen eboluzioa 1990etik 2005era

15-19 20-24 25-29

1990 2005 1990 2005 1990 2005

Alemania 4.491.686 4.811.827 6.420.577 4.872.012 6.936.288 4.798.663

% 2005/1990 7,1 –24,1 –30,8

Danimarka 367.475 309.398 395.899 291.954 400.912 339.568

% 2005/1990 –15,8 –26,3 –15,3

Eslovenia 145.125 124.096 149.166 140.789 156.590 152.879

% 2005/1990 –14,5 –5,6 –2,4

Espainia 3.320.133 2.371.423 3.239.338 3.031.633 3.084.827 3.842.364

% 2005/1990 –28,6 –6,4 24,6

Fran tzia 4.269.024 3.920.296 4.265.989 3.933.654 4.309.294 3.797.289

% 2005/1990 –8,2 –7,8 –11,9

(.../...)

14


15-19 20-24 25-29

1990 2005 1990 2005 1990 2005

Hungaria 788.704 630.776 689.225 681.564 615.247 831.831

% 2005/1990 –20,0 –1,1 35,2

Irlanda 330.708 295.965 266.661 342.347 246.235 359.743

% 2005/1990 –10,5 28,4 46,1

Italia 4.344.306 2.888.282 4.590.352 3.226.972 4.506.361 3.990.359

% 2005/1990 –33,5 –29,7 –11,5

Letonia 184.430 183.168 185.337 176.914 208.338 158.915

% 2005/1990 –0,7 –4,5 –23,7

Polonia 2.848.513 2.924.879 2.467.487 3.311.393 2.677.599 3.085.191

% 2005/1990 2,7 34,2 15,2

Erresuma Batua 3.891.493 3.983.300 4.52.789 3.932.850 4.644.370 3.760.050

% 2005/1990 2,4 –13,1 –19,0

Suedia 564.884 586.539 606.747 524.790 603.788 544.890

% 2005/1990 3,8 –13,5 –9,8

EAE (*) 180.789 94.326 177.146 127.753 175.467 174.056

% 2005/1990 –47,8 –27,9 –0,8

EB-15 (*) 25.765.149 22.889.590 28.884.077 24.393.757 29.380.532 25.883.920

% 2005/1990 –11,2 –15,5 –11,9

EB-25 (*) 31.433.584 28.171.000 33.864.019 29.998.000 34.582.644 31.291.000

% 2005/1990 –10,4 –11,4 –9,5

(*) Italia: 2004; EAE: 1991; EB-15 eta EB-25: 2005; Belgika eta Italiako datuak 2004koak dira.


4. taula (jarr.). 15 eta 19, 20 eta 24 eta 25 eta 29 urte bitarteko gazteen eboluzioa 1990etik 2005era 4. grafikoa. 15 eta 19, 20 eta 24 eta 25 eta 29 urte

bitarteko gazteen eboluzioa 1990etik 2005era (%)

7,1

–28,6

–10,5

–33,5

–0,7

2,7

2,4

3,8

–24,1

–26,3

28,4

–29,7

34,2

–13,5

–27,9

–15,5

–11,4

–30,8

–15,3

–2,4

24,6

–11,9

35,2

–11,5

–23,7

15,2

–19,0

–9,8

–0,8

–11,9

–9,5

–8,2

–20,0

–15,8

–14,5

–11,2

–10,4

–47,8

–6,4

–1,1

–13,1

–4,5

–7,8

–5,6

46,1

–50 –30 –10 10 30 50

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

Erresuma Batua

Suedia

EAE

EB-15

EB-25

25-29 20-24 15-19

15


artean jaio ziren; bosturteko horretan ugalkorta-sun-indize sintetikoa Polonian 2,21 seme-alaba izan zen emakume bakoitzeko. 2005eko urtarri-lean erroldatuak izan diren 15 eta 19 urte bitarte-ko gazteak 1985. eta 1989. urteen artean jaio ziren; epe hartan ugalkortasun-indize sintetikoa 2,18 seme-alabakoa izan zen emakume bakoi-tzeko. Horrenbestez, bi aldi haietan belaunaldien ordezpen-indizez (2,1) gainetik egon zen; horre-gatik ugaldu zen zertxobait (%2,7) 15 eta 19 urte bitartekoen taldea 1990. eta 2005. urteen ar-tean.

— 1990eko urtarrilean erroldaturik zeuden izan zi-ren 20 eta 24 urte bitarteko gazteak 1965. eta 1969. urteen artean jaio ziren; bosturteko hartan Poloniako ugalkortasun-indize sintetikoa 2,36 seme-alaba izan zen, emakume bakoitzeko.2005eko urtarrilean erroldatuta zeuden 20 eta 24 urte bitarteko gazteak 1980. eta 1984. urteen artean jaio ziren; epe hartan UIS 2,31 seme-ala-bakoa izan zen, emakume bakoitzeko. Ugalkor-tasun-indize sintetikoa mantendu egin zen ia, baina bigarren aldian 15 eta 44 urte bitarteko ama-kopuru handiagoa egotea izan zen 1990. eta 2005. urteen artean 20 eta 24 urte bitarte-koen taldean kide gehiago (%34,2) izatearen arrazoi nagusia.

— 1990eko urtarrilean erroldatuta zeuden 25 eta 29 urte bitarteko gazteak 1960. eta 1964. ur-teen artean jaio ziren; bosturteko hartan Polo-niako ugalkortasun-indize sintetikoa 2,75 seme-alabakoa izan zen emakume bakoitzeko. 2005eko urtarrilean erroldaturik zeuden 25 eta

maniko urritze horren (%–10,4) arrazoi nagusia, 1990. eta 2005. urteen artean, EB-25ean.

— 1990eko urtarrilean erroldatu diren 20 eta 24 urte bitarteko gazteak 1965. eta 1969. urteen artean jaio ziren; bosturteko horretan ugalkortasun-indi-ze sintetikoa EB-25ean 2,5 seme-alaba izan zen emakume bakoitzeko. 2005eko urtarrilean errol-datuta zeuden 20 eta 24 urte bitarteko gazteak 1980. eta 1984. urteen artean jaio ziren eta aldi horretan UIS 1,8 seme-alaba izan zen emakume bakoitzeko. Egiaztatu dugun bezala, UIS –0,7 seme-alaba murriztu zen emakume bakoitzeko eta horixe izan zen EB-25eko 20 eta 24 urte bitar-teko kideek 1990. eta 2005. urteen artean nozitu-riko atzerakadaren (%–11,4) arrazoi nagusia.

— 1990eko urtarrilean erroldatuta zeuden 25 eta 29 urte bitarteko gazteak 1960. eta 1964. urteen artean jaio ziren; bosturteko horretan UIS 2,6 seme-alaba zen emakume bakoitzeko, EB-25ean. 2005eko urtarrilean erroldatuta zeuden 25 eta 29 urte bitarteko gazteak 1975. eta 1979. urteen artean jaio ziren; bosturteko horretan UIS 1,9 izan zen EB-25ean. Horrenbestez, EB-25ean 25 eta 29 urte bitarteko gazteen taldeak nozitu duen murrizketa (%–9,5), hein handi batean, emakume bakoitzeko batez beste –0,7 seme-alaba gutxiago izatearen ondorio da.

Polonian bost urteko hiru taldeek gorako eboluzioa izan dute:

— 1990eko urtarrilean erroldatuta zeuden 15 eta 19 urte bitarteko gazteak 1970. eta 1974. urteen

— Espainian eta Hungarian 15 eta 24 urte bitarteko gazteak gutxitu ziren, baina 25 eta 29 urte bitar-tekoak ugaritu.

— Irlandan 15 eta 19 urte bitarteko gazteak baka-rrik urritu diren arren (%–10,5) dezente ugaritu dira 20 eta 24 bitarteko (%28,4) eta 25 eta 29 urte bitarteko (%46,1) kideak.

— Hiru adin-taldeetako gazteak Polonian bakarrik ugaritu ziren: 15 eta 19 urte bitartekoak, %2,7; 20 eta 24 urte bitartekoak, %34,2; eta 25 eta 29 urte bitartekoak, %15,2.

Grosso modo, eboluzio horiek ugalkortasunean atzemaniko gora-beheren zuzeneko ondorio izan dira, nahiz, eskuarki, belaunaldien arteko ordezpen-indizetik (2,1 seme-alaba emakume bakoitzeko) be-hera jaitsi diren. Esate baterako, ikus dezagun EB-25 osoan zer gertatu den, bertako demografiak urritu egin baitira hiru bost urteka sailkaturiko tal-deetan:

— 1990eko urtarrilean erroldatuta zeuden 15 eta 19 urte bitarteko gazteak 1970. eta 1974. urteen ar-tean jaio ziren; bosturteko horretan EB-25ean ugalkortasun-indize sintetikoa 2,2 seme-alaba emakume bakoitzeko izan zen. 2005eko urtarri-lean erroldaturik zeuden 15 eta 19 urte bitarteko gazteak 1985. eta 1989. urteen artean jaio ziren; aldi hartako ugalkortasun-indize sintetikoa emaku-me bakoitzeko 1,7 seme-alabaraino jaitsi zen EB-25ean. Horrenbestez, emakume bakoitzeko se-me-alaben batez bestekoa –0,5 jaitsi zen. Hauxe izan zen 15 eta 19 urte bitartekoen taldean atze-

16


— 20 eta 24 urte bitartekoen taldean, atzerakadalatza: 1980. eta 1984. urteen artean jaiotakoak %–27,9 urritu ziren, 1965. eta 1969. urteen ar-tean sorturikoen aldean.

— 25 eta 29 urte bitartekoen taldean atzerapentxikia: 1975. eta 1979. urteen artean jaiotakoak %–0,8 urritu dira 1960. eta 1964. urteen artean sorturikoen konparazioz.

29 urte bitarteko gazteak 1975. eta 1979. ur-teen artean jaio ziren; bosturteko hartan uga-lkortasun-indize sintetikoa 2,27 seme-alaba izan zen emakume bakoitzeko; beraz, -0,48 seme-alaba gutxiago, emakume bakoitzeko. Ho-rrenbestez, Polonian 25 eta 29 urte bitartekoen taldeak izan duen %15,2ko hazkundea belau-naldien ordezpen-indizearen (2,1) gainetik man-tendu izanaren ondorio zuzena da baina, horre-kin batera, kontuan hartu behar da 15 eta 44 urteko ama-kopurua handiagoa izan dela 1975etik 1979ra arte.

Euskadiri buruz, emakume bakoitzeko batez beste-ko seme-alaben kopuruari buruz ez dugu 1975 bai-no lehenagoko informaziorik baina, hala ere, adieraz dezagun 1960. eta 1976. urteen artean jaio zela baby boom belaunaldia, euskal historian gertatu den handiena, askoz ere, ugalkortasun-indize sinte-tiko handiei eta Estatuko beste erkidegoetatik eto-rritako etorkin-fluxuek ekarritako seme-alabei esker. 1976. urtetik aurrera ugalkortasun-indize sintetikoa azkar jaitsi zen, eta, gainera, krisi ekonomikoaren ondorioz, etorkin-fluxuak zorrotz urritu ziren. Horre-gatik, 1960. eta 1974. urteen artean eta 1975. eta 1989. urteen artean jaiotako umeak elkarrekin konparatzean, gazteen kohortea osatzen duten hiru bosturteko adin-taldeetan atzerako eboluzioa hau-tematen da, jarraian ikus daitekeen bezala.

— 15 eta 19 urte bitartekoen atzerakada izugarria: 1985. eta 1989. urteen artean jaiotakoen kohor-tea %–47,8 jaitsi zen, 1970. eta 1974. urteen artean jaiotakoen aldean.

17

3. Gazteria-indizeakGazteria-indizeak7 urritu egin dira EB-25ean eta EB-15ean 1990. eta 2005. urteen artean: lehen ka-suan, –3,5 puntu eta, bigarrenean, –4,1 puntu (ikus 5. taula eta 5. grafi koa). A tzerako joera hori baino are la tzagoa an tzeman da EAEn: –6,8 puntu. Ebo-luzio negatibo horren ostean, 2005. urtean, 15 eta 29 urte arteko gazteek EB-25eko populazioaren %19,3 osa tzen dute, EB-15eko egoiliarraren %18,9 eta Euskadin erroldatutakoaren %18,6. Zer gertatu da, ordea, 1990. eta 2005. urteen artean, azter tzen ari garen Europako gainerako herrialdeetan? Gain-giroki, bederen, hiru korronte desberdin an tzeman ditugu:

— A tzerakoa: korronte nagusia da, gazteria-indi-zeak zor tzi estatutan jai tsi direlako. A tzerapenik handienetik txikienera: Eslovenia (–1,7 puntu), Suedia (–2,4), Erresuma Batua (–3,4), Fran tzia (–3,5), Espainia (–3,8), Alemania (–4,9), Dani-marka (–5,2) eta Italia (–6,3 puntu).

— Egonkortasuna: Irlandan bakarrik iraun zuten gazteria-indizeek egonkor (0,0 puntu).

— Progresiboa: hiru estatutan aurrera egin zuten gazteria-indizeek: Letonian (0,9 puntu), Hunga-rian (1,1) eta Polonian (3,4 puntu).

7 15 eta 29 urte bitarteko per tsonek biztanleria osoan osa tzen duten ehunekoa.

5. taula. Gazteria-indizeak 1990ean eta 2005ean (15 eta 29 urte bitarteko gazteak biztanleria osoarekiko)

1990 2000 2005Diferen tzia 2005-1990

Alemania 22,5 17,4 17,6 –4,9

Danimarka 22,6 17,4 17,4 –5,2

Eslovenia 22,6 21,9 20,9 –1,7

Espainia 24,8 22,9 21,0 –3,8

Fran tzia 22,6 20,0 19,1 –3,5

Hungaria 20,2 22,2 21,3 1,1

Irlanda 24,0 24,5 24,0 0,0

Italia (*) 23,7 19,4 17,4 –6,3

Letonia 21,7 21,3 22,6 0,9

Polonia 21,0 24,1 24,4 3,4

Erresuma Batua 22,8 19,0 19,4 –3,4

Suedia 20,7 18,2 18,3 –2,4

EAE (*) 25,4 22,2 18,6 –6,8

EB-15 (*) 23,1 19,5 18,9 –4,1

EB-25 (*) 22,8 20,2 19,3 –3,5



18


Gure azterketa analitikoaren arreta 2005. urtera bi-deratuz, gazteria-indizerik txikiena Danimarkan eta Italian (15 eta 29 urte arteko gazteek biztanleriaren %17,4 osatzen dute) ikusi dugu, eta handienak, al-diz, Irlandan (%24,0) eta Polonian (%24,4). Ondo-ren, azterturiko europar herrialdeak 2005. urtean gazteria-indizeek erakutsitako izariaren arabera tal-dekatuko ditugu:

— Gazte gutxien dituzten herrialdeak (%19,3ren pare edo gutxiago): Danimarka (%17,4), Italia (%17,4), Alemania (%17,6), Suedia (%18,3), EAE (%18,6), Frantzia (%19,1) eta Erresuma Batua (%19,4).

— Gazte gehien dituzten herrialdeak (%19,3 baino gehiago): Eslovenia (%20,9), Espainia (%21,0), Hungaria (%21,3), Letonia (%22,6), Irlanda (%24,0) eta Polonia (%24,4).

5. grafikoa. Gazteria-indizeak 1990ean eta 2005ean (%, 15 eta 29 urte bitartekoak biztanleria osoarekiko)

22,8

23,1

24,0

20,2

21,0

21,7

25,4

22,8

23,7

20,7

22,6

22,5

22,6

22,6

24,8

17,6

17,4

19,1

21,3

24,0

17,4

22,6

24,4

19,4

18,3

18,6

18,9

19,3

20,9

21,0

0 10 20 30

Alemania

Dinamarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-15

EB-25

2005 1990

19

4. Gazteen banaketa hiru adin-taldeen arabera

2005. urtean, gazteen kohortea osa tzen duten hiru adin-taldeak direla-eta, gazteen banaketa erlati-boari dagokionez, EB-25ean eta EB-15ean aski orekatua bada ere, 25 eta 29 urte bitarteko kideen presen tzia handixeagoa da (ikus 6. taula): %35,0 EB-25ean eta %35,4 EB-15ean; Euskadin ez beza-la, bertoko biztanleria argi eta garbi desorekaturik ager tzen baita, adin handieneko gazteen aldera: 25 eta 29 urte bitartekoen presen tzia %43,9 da.

— EAEn ez ezik, 25 eta 29 urte bitarteko gazteen nagusitasun argia Espainian (%41,6), Italian (%39,6) eta Hungarian (%38,8) ere an tzeman da.

— 25 eta 29 urte bitarteko gazteen gehiengo txikiagoa Irlandan (%36,0), Danimarkan (%36,1) eta Eslovenian (%36,6) aurkitu dugu.

— Erresuma Batuan (%34,1), Letonian (%35,3) eta Suedian (%35,4), gazteenak (15 eta 19 urte bi-tartekoak) beste bi taldeetakoak baino ugaria-goak dira.

— Polonian 20 eta 24 urte bitarteko gazteak dira nagusi (%35,5).

— Alemanian eta Fran tzian bakarrik daude gaz-teak orekan banatuak bost urteko hiru adin-taldeetan.

6. taula. 15 eta 29 urte bitarteko gazteak 2005ean, bost urteko hiru adin-taldeen arabera (%)

15-19 20-24 25-29

Alemania 4.811.827 4.872.012 4.798.663

15-29koen araberako % 33,2 33,6 33,1

Danimarka 309.398 291.954 339.568

15-29koen araberako % 32,9 31,0 36,1

Eslovenia 124.096 140.789 152.879

15-29koen araberako % 29,7 33,7 36,6

Espainia 2.371.423 3.031.633 3.842.364

15-29koen araberako % 25,6 32,8 41,6

Fran tzia 3.920.296 3.933.654 3.797.289

15-29koen araberako % 33,6 33,8 32,6

(.../...)

20


15-19 20-24 25-29

Hungaria 630.776 68.1564 83.1831

15-29koen araberako % 29,4 31,8 38,8

Irlanda 295.965 34.2347 35.9743

15-29koen araberako % 29,7 34,3 36,0

Italia 2.888.282 3.226.972 3.990.359

15-29koen araberako % 27,6 32,8 39,6

Letonia 183.168 176.914 158.915

15-29koen araberako % 35,3 34,1 30,6

Polonia 2.924.879 3.311.393 3.085.191

15-29koen araberako % 31,4 35,5 33,1

Erresuma Batua 3.983.300 3.932.850 3.760.050

15-29koen araberako % 34,1 33,7 32,2

Suedia 586.539 524.790 544.890

15-29koen araberako % 35,4 31,7 32,9

EAE (*) 94.326 127.753 174.056

15-29koen araberako % 23,8 32,2 43,9

EB-15 (*) 22.889.590 24.393.757 25.883.920

15-29koen araberako % 31,3 33,3 35,4

EB-25 (*) 28.171.000 29.998.000 31.291.000

15-29koen araberako % 31,5 33,5 35,0



6. taula (jarr.). 15 eta 29 urte bitarteko gazteak 2005ean, bost urteko hiru adin-taldeen arabera (%)

21

5. Feminitate-tasakKapitulu honi amaiera emateko, 15 eta 29 urte bitar-tekoen kohortearen feminitate-tasak aztertuko ditu-gu, hots, zenbat emakume dauden 100 gizoneko. Bai 1990ean, baita 2005ean ere, feminitate-tasak 100 baino apalagoak dira, gizonezkoak emakumeak baino ugariagoak baitira 15 eta 29 urte bitartekoen kohortean, 100 jaiotzatik 48 emakume direlako, eta, hortaz, 52 gizonezko. Ikus dezagun adierazle horren eboluzioa 1990. eta 2005. urteen artean: EB-25ean eta EB-15 zertxobait behera egin zuen: –0,3 puntu (ikus 7. taula eta 6. grafikoa). Hala ere, EAEko ebo-luzioa erabat atzerakoa izan zen: –1,5 puntu. Hama-bi estatuetan hurrengo aldaketak ikusi dira:

— Tasaren balioaren eboluzio negatiboa: Frantzia (–0,3), Irlanda (–1,0), Erresuma Batua (–1,0), Italia (–1,1), Espainia (–1,7) eta Eslovenia (–4,3 puntu).

— Tasak egonkor iraun du: Hungaria (0,0).

— Tasaren balioaren eboluzio positiboa: Polonia (0,6), Suedia (0,7), Letonia (0,8), Alemania (1,9) eta Danimarka (2,2 puntu).

Oso litekeena da migrazio-saldoetako sexuen arteko aldeek, hein handi batean, 1990. eta 2005. urteen

arteko feminitate-tasen eboluzioaren gorabeherak argitzea. Letoniak, esate baterako, etorkin baino emi-grante gehiago ditu eta baliteke emakume baino gi-zonezko gazte gehiago emigratzen ari izatea: horra hor feminitate-tasaren eboluzio positiboaren zergatia. Espainiak oso migrazio-saldo positiboa du: baliteke estatu horrek hartzen dituen 15 eta 29 urte bitarteko atzerritar etorkinen fluxuan gizonezkoak ugariagoak izatea eta horren ondorio izan daiteke feminitate-ta-saren eboluzio negatiboa. Hipotesi hauxe har de-zakegu Euskadiri dagokionez ere, bertako kanpo mi-grazio-saldoak8 positiboak baitira eta, 2000. urtetik hona, barne migrazio-saldo9 negatiboak (Espainiako estatuaren autonomia erkidegoen arteko migrazio mugimenduen ziozkoak) aise gainditzen ari dira.

2005. urtean, EB-25eko feminitate-tasa 96,3 emakumekoa zen 15 eta 29 urte bitarteko 100 gi-zoneko, hau da, EB-15ak daukanaren berdina (96,4). Euskadiko tasa 94,6 emakume 15 eta 29 urte bitarteko 100 gizonekoa da, hots, EB-25eko batez bestekoa baino –1,7 puntu apalagoa. Eslove-niarekin batera, feminitate-tasarik apalena dauka. Beste muturrean, tasarik garaienak dituzten herrial-deen artean Frantzia gailentzen da (97,8 emakume 15 eta 29 urte bitarteko 100 gizoneko).

— 96 baino tasa apalagoak (EB-25): EAE (94,6), Eslovenia (94,6), Espainia (94,7) eta Suedia (95,6).

— 96ko tasak (EB-25): Hungaria (96), Italia (96,1), Alemania (96,4), Letonia (96,5) eta Polonia (96,5).

— 96 baino tasa garaiagoak (EB-25): Danimarka (97,1), Erresuma Batua (97,1), Irlanda (97,3) eta Frantzia (97,8).

8 EUSTATek kanpoko migrazio-saldoa honela definitzen du: «esparru espazial jakin bateko immigrazioaren eta emigrazioaren arteko aldea», kasu honetan, esparru espaziala Espainiako estatua izango litzateke (EUSTAT, 2007).9 Erakunde honen arabera (EUSTAT), barneko migrazio-saldoa «esparru espazial jakin bat jomuga duten migrazioen eta esparru berean jatorria duten barne-migrazioen arteko aldea» da (EUSTAT, 2007).

22


7. taula. 15 eta 29 urte bitartekoen kohortearen feminitate-tasak 1990-1-1etik 2005-1-1era (15 eta 29 urte bitarteko emakumeak adin-tarte horretako 100 gizoneko)

1990 2005Diferentzia2005-1990

Alemania 94,5 96,4 1,9

Danimarka 94,9 97,1 2,2

Eslovenia 98,9 94,6 –4,3

Espainia 96,4 94,7 –1,7

Frantzia 98,1 97,8 –0,3

Hungaria 96,0 96,0 0,0

Irlanda 98,3 97,3 –1,0

Italia (*) 97,2 96,1 –1,1

Letonia 95,7 96,5 0,8

Polonia 95,9 96,5 0,6


Suedia 94,9 95,6 0,7

EAE (*) 96,1 94,6 –1,5

EB-15 (*) 96,7 96,4 –0,3

EB-25 (*) 96,6 96,3 –0,3

(*) Italia: 2004; EAE: 1991; EB-25: 2005; Belgika eta Italiako datuak 2004koak dira.


6. grafikoa. Feminitate-tasak 15 eta 29 urte bitarteko kohortean, 1990ean eta 2005ean (emakume kopurua

100 gizoneko)

96,1

96,7

98,3

96,0

95,9

95,7

96,1

98,1

97,2

94,9

98,9

94,5

94,9

98,1

96,4

96,4

97,1

97,8

96,0

97,3

96,1

96,5

96,5

97,1

95,6

94,6

96,4

96,3

94,6

94,7

0 20 40 60 80 100

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

EresumaBatua

Suedia

EAE

EB-15

EB-25

19902005

23

6. Ondorioak— 1980. eta 2005. urteen artean Euskadin bizi ziren

15 eta 29 urte bitarteko kideen %–24,4ko jaitsiera gertatu zen; atzerakada horrek EB-15eko batez bestekoa aise bikoizten du: %–10,6. Irlandan (%19,0) eta Espainian (%6,3) 15 eta 29 urte bitar-teko gazteen kopurua hazi egin bazen ere, gaine-rako herrialdeetan eboluzioa negatiboa izan zen. Suedian jazo zen aztertzen ari garen lurraldee-tako murrizketarik apalena (%–3,1) eta Alemanian latzena (%–20,6). Zergatik suertatu zen Euskadin gutxitzerik larriena, EB-15eko batez bestekoa baino 13,8 puntu handiagoa? Batez ere, Euska-din bizi diren emakumeen ugalkortasuna bizikia-go moteldu delako, Europar Batasuneko mailarik beherekoenean egokitu arte. Horrela, bada, 1975etik (urte horretakoak dira Euskadiri buruzko estreinako datuak) 1990era arte, seme-alaba emakume bakoitzeko seme-alaben batez beste-ko kopurua 2,77tik 0,98raino jaitsi zen 1990ean. EB-15ean, UIS atzerakada ez zen horren bizia izan: 1,96tik (1975ean) 1,57 seme-alabara jaitsi zen emakume bakoitzeko, 1990ean. Laburbil-duz, 1975 eta 1990 urteen artean, ugalkortasuna dezente gehiago moteldu zen EAEn: –1,79 ber-ton eta –0,39 seme-alaba emakume bakoitzeko EB-15ean —ikus 8. taula—.

— Aitzitik, Irlandan (%19,0) izaniko hazkundea 1975. eta 1990. urteen artean, ugalkortasuna

belaunaldien ordezpen-atalasez (2,1 seme-alaba emakume bakoitzeko) gainetik mantentzearenondorio izan zen. Ugalkortasun horren eragin onuragarria Irlandara —bertako ekonomiak bizi duen hazkunde ikusgarriak erakarrita— lanera doazen etorkin-fluxuek indartu dute.

— Espainian gazteria 1980. eta 2005. urteen artean ugaritze hori (%6,3), batez ere, atzerritarren im-migrazioaren ondorio izan da, kolektibo horretan gazteak ugari baitira. 2005eko urtarrilean, errol-datutako atzerritarrek guztiaren %8,4 osatzendute; kolektibo hori %587,9 igo da 1996ko urta-rrilarekiko. Ugalkortasuna 1975. eta 1990. ur-teen artean dezente amildu zen, belaunaldien ordezpen-atalasez (2,1) behera ere: 1975ean 2,79 seme-alaba emakume bakoitzeko eta 1990ean, berriz, 1,36 seme-alaba baino ez, emakumeko. Ugalkortasuna aldaketa hori baldintzatu zuen faktore bakarra balitz gazteen kohortearen eboluzioa, 1980. eta 2005. urteen artean, negatiboa izango zen, baina atzerritarrenimmigrazioari esker positibo izan da (%6,3).

— 15 eta 29 urte arteko gazteek 1990etik 2005era arte izan duten eboluzioari dagokionez (aldi horri dagozkion datuak eskuragarri ditugu, bai EB-25az, baita hamabi estatuez), EB-25ean %–10,4 eta EB-15ean %–12,9 urritu ziren, baina EAEko

beherakada europar batez besteko horien ha-lako bi izan zen: erroldatutako gazteria %–25,7 urritu zen. Hautaturiko estatuetatik, Italiak baka-rrik nozitu zuen Euskadiren antzeko eboluzioa (%–24,8); ondotik Danimarka (%–19,2) eta Ale-mania (%–18,9) zetozen. Zerrendaren beste mu-turrean Espainia (%–4,1) eta Suedia (%–6,7) dira beherakada erlatibo arinenak bizi izan dituztenak —ikus 8. taula—.

— Aitzitik, gazteen kohorteko kideen kopurua 1990. eta 2005. urteen artean hiru estatutan bakarrik hazi zen: Hungarian (%2,4), Polonian (%16,6) eta Irlandan (%18,3). Polonia eta Irlandako ha-zkunde nabarmenak azpimarratu behar dira he-men: tasa horiek, izan ere, 1975. eta 1990. ur-teen artean belaunaldien ordezpen-atalasearen gainetiko (edo pittin bat azpitiko) ugalkortasun-indize sintetikoak izatearen ondorio dira: Irlandan 3,40 izan zen 1975ean eta 2,11 seme-alaba emakume bakoitzeko 1990ean; Polonian, 2,27 1975ean eta 2,04 seme-alaba emakumeko 1990ean.

— Epe laburrean, 15 eta 29 urte arteko gazteak urritu egin ziren (%–1,9) EB-25 osoan, eta aurre-ko kopuruari eutsi zioten ia EB-15ean (–0,2%), 2000tik 2005era arte. Euskadin ez bezala: he-men, gazteen kohorteko kideak %–15,0 urritu

24


1975ean; 1,42 1985ean; eta 1,33 seme-alaba emakume bakoitzeko, 1990ean) eragin kaltega-rriak neutralizatu. Euskadiren kasuan (15 eta 29 urte bitartekoen kohorteko kideen %–15,0ko murrizketa 2000. eta 2005. urteen artean), uga-lkortasun-tasa apal-apalei (2,77 1975ean; 1,28 1985ean; eta 0,98 seme-alaba emakume bakoi-

koen efektu kaltegarriak neutralizatzeko) batera gertatzeak azaltzen du. Italian, adibidez (gazteen murrizketa %–8,4 izan da 2000 eta 2005 artean), arestiko migrazio-saldoaren tasa gordinek, oso positiboak izan arren (2003 urtean 10,6 eta 2004an, berriz, 9,6 pertsona mila biztanleko), ezin izan dituzte ugalkortasun-tasa apalen (2,20

ziren. EAE izan zen 15 eta 29 urte arteko gaz-teen atzerakada erlatiborik latzena jasan zuen lurraldea: Italia (%–8,4), Danimarka (%–5,7), Hungaria (%–5,6), Eslovenia (%–4,0) eta Frantzia(%–1,3).

— 2000. eta 2005. urteen arteko eboluzioa positi-boa izan zen Espainian (%0,3), Polonian (%0,6), Alemanian (%1,4), Suedian (%2,3), Letonian (%2,8), Erresuma Batuan (%4,2) eta Irlandan (%7,0).

— 2000. eta 2005. urteen artean gazteen kohor-tearen eboluzioak herrialde batetik bestera erakusten dituen alde horiek ugalkortasun-tasa eta migrazio-saldoen desberdintasunen ondorio dira. Horrela, bada, 1975. eta 1990. urteen ar-tean (tarte horretan jaio ziren 2005. urtearen ha-sieran erroldaturik zeuden 15 eta 29 urte bitarte-ko gazteak) ugalkortasun-tasa garaienak izan zituzten EBko lurraldeek migrazio-saldo positi-boak izan dituzte XXI. mendearen lehen bosturte-koan eta kide horien artean gazteak ugari dira: horixe da, adibidez, Irlandaren kasua (gazteen kohortea %7,0 handitu zen 2000tik 2005era arte), ugalkortasun-indize sintetikoa 1975ean 3,40 izan zen, 2,47 1985ean eta 2,11 1990ean; migrazio-saldoaren tasa gordina 2004an, berriz, 11,8 gizaki izan zen 1.000 biztanleko.

— Gazteen kohorteek europar herrialde batzuetan2000. eta 2005. urteen artean atzeraka joatea-ren zergatia, ugalkortasun-tasa apalak eta mi-grazio-saldo negatiboak (edo, positiboa izan arren, horren izaria ez da gauza izan aurrene-

8. taula. 15 eta 29 urte arteko gazteen hazkundeak 1980tik 2005era, 1990etik 2005era eta 2000tik 2005era

% 2005/1980 % 2005/1990 % 2005/2000

Alemania –20,6 –18,9 1,4

Danimarka –17,5 –19,2 –5,7

Eslovenia (*) –9,0 –7,3 –4,0

Espainia 6,3 –4,1 0,3

Frantzia –9,0 –9,3 –1,3

Hungaria Daturik gabe 2,4 –5,6

Irlanda 19,0 18,3 7,0

Italia (*) –18,5 –24,8 –8,4

Letonia Daturik gabe –10,2 2,8

Polonia Daturik gabe 16,6 0,6

Erresuma Batua –8,0 –10,6 4,2

Suedia –3,1 –6,7 2,3

EAE (*) –24,4 –25,7 –15,0

EB-15 (*) –10,6 –12,9 –0,2

EB-25 (*) Daturik gabe –10,4 –1,9

(*) Eslovenia: 1982; Italia: 2004; EAE: 1981 eta 1991; EB-15 eta EB-25: 2005; Belgika eta Italiako datuak 2004koak dira.


25


24 urte bitarteko gazteak 1980. eta 1984. ur-teen artean jaio ziren; aldi horretan UIS 2,47 seme-alabakoa izan zen, emakumeko. Egiaz-tatu dugunez, UIS –1,56 jaitsi zen baina, hala ere, 0,37 handiagoa zen belaunaldien ordez-pen-indizea baino (2,1). Beste alde batetik, 15 eta 44 urte bitarteko ama potentzialen kolekti-boa ere %36,6 handitu zen 1967. eta 1982. urteen artean. Era berean, Irlandak migrazio-saldo oso positiboa izan zuen 2000. eta 2004. urteen artean: 8,4 pertsona 1.000 biztanleko 2000. urtean eta 11,8, berriz, 2004. urtean. 1990. eta 2005. urteen arteko immigrazioak, noski, 20 eta 24 urte bitarteko kideen taldea-ren gehikuntza (%28,4) areagotzen lagunduko zuen Irlandan.

29 urte bitarteko gazteak 1960. eta 1964. ur-teen artean jaio ziren; bosturteko horretan UIS 3,76 seme-alabakoa izan zen, emakumeko. 2005eko urtarrilean erroldatuta zeuden 25 eta 29 urte bitarteko gazteak 1975. eta 1979. ur-teen artean jaio ziren; aldi horretan UIS 3,25 seme-alabakoa izan zen. UIS, emakume bakoitzeko, –0,51 bakarrik urritu zen, oraino belaunaldien ordezpen-tasaren (2,1) gainetik: +1,15 seme-alaba emakume bakoitzeko. Gai-nera, 15 eta 44 urte bitarteko ama potentzialenkopurua %25,3 handitu zen. Horrenbestez, 25 eta 29 urte bitarteko kideen taldean %46,1eko gehikuntza jazo zen Irlandan, hein handi batean ugalkortasun handiaren, ama potentzialen kohortea ugaltzearen eta arestiko etorkinen fluxuen ondorio.

urte artekoak eta %15,2 25 eta 29 urte artekoak. Adin-talde bakoitzeko atzerako eboluzioak, oro har, ugalkortasun-tasak belaunaldien ordezpen-atalasearen (2,1 seme-alaba emakume bakoi-tzeko) azpitik kokatzearen ondorio dira. Nolanahi ere, 15 eta 44 urte bitarteko ama-kohorteak eta migrazio-saldoek ere eragina izan dute, immi-grazio eta emigrazio-fluxuen arteko desoreka nozitu izan dituzten herrialdeetan. Ikus dezagun, adibidez, Irlandak eboluzio bereizia agertzenduela: beherakoa 15 eta 19 urte bitarteko kidee-tan eta gorakoa 20 eta 24 bitarteko eta 25 eta 29 urte bitarteko gizakietan.

19 urte bitarteko gazteak 1970. eta 1974. ur-teen artean jaio ziren; bosturteko horretan UIS 3,93 seme-alaba zen emakume bakoitzeko.2005eko urtarrilean erroldaturik zeuden 15 eta 19 urte bitarteko gazteak 1985. eta 1989. ur-teen artean jaio ziren; orduan ugalkortasun-indize sintetikoa, emakume bakoitzeko, 2,1 seme-alabaraino jaitsi zen, belaunaldien or-dezpen-atalaseraino, hain zuzen. Horrenbes-tez, emakume bakoitzeko batez besteko se-me-alaben kopurua arras jaitsi zen (–1,82 ume). Jaitsiera horren arrazoi nagusia 15 eta 19 urte bitarteko gazteen %–10,5 galtzea izan zen, 1990. eta 2005. urteen artean, Irlandan.

24 urte bitarteko gazteak 1965. eta 1969. ur-teen artean jaio ziren; bosturteko horretan UIS 4,03 seme-alabakoa izan zen emakumeko. 2005eko urtarrilean erroldaturik zeuden 20 eta

tzeko 1990ean) 2000tik 2004 arte migrazio-sal-do positibo baina txiki-txikiak erantsi behar zaiz-kie (MSTG: 3,6 gizaki 1.000 biztanleko eta urteko, 2003-2004 urtebikoan). Ez dira aski uga-lkortasun motelaren efektu kaltegarria neutraliza-tzeko inola ere.

— Bost urteka sailkaturiko hiru adin-taldeetako gazteek 1990. eta 2005. urteen artean izan du-ten eboluzioari buruz, zera esan daiteke: Euska-din 15 eta 19 urte bitarteko eta de 20 eta 24 urte bitarteko kideak urritu egin ziren baina murrizke-tak, ehunekotan, EB-25ekoak baino askoz han-diagoak izan ziren. 15 eta 19 urte bitartekoen-gan, %–47,8 eta %–10,4; 20 eta 24 urte bitartekoen taldean, %–27,9 eta %–11,4. Hiru-garren multzoko gutxitzea arina izan zen, EB-25ekoa baino txikiagoa: %–0,8 eta %–9,5, hu-rrenez hurren.

— Azterturiko europar herrialdeei dagokienez, 15 eta 19 urte bitartekoen taldean, Euskadik nozitu du ehuneko murrizketarik latzena; 20 eta 24 urte bitartekoen taldean, Italiaren ondotik (%–29,7), portzentajezko bigarren beherakadarik handiena jasan du; eta 25 eta 29 urte bitartekoen taldean, gutxitze portzentualik arinena izan du. Bost esta-tutan urritu dira hiru adin-taldeetako kideak: Da-nimarka, Eslovenia, Frantzia, Italia eta Letonian. Irlandan 15 eta 19 urte bitarteko gazteak baka-rrik gutxitu dira (%–10,5) baina 20 eta 24 eta 25 eta 29 urte bitarteko kideak dezente ugaldu ziren (%28,4 eta %46,1 hurrenez hurren). Polonian bakarrik gehitu dira hiru adin-taldeetako gazteak: %2,7 15 eta 19 urte artekoak, %34,2 20 eta 24

26


Azkenik, 2025eko urtarrilerako Eurostatek egin duen 15 eta 29 urte bitarteko biztanleriaren proiek-zioa aztertuko dugu, 2004. urtean zegoen biztanle-riaren piramidea eta abiagune gisa baliatu diren al-dagai demografikoak oinarri harturik (9. taula). Eurostaten arabera, zehazkiago, gazteak %–15,8

garen lurralde guztien artean feminitate-tasa apalena. Beste muturrean, tasarik garaienen ar-tean ikusten ditugu Frantziakoa (97,8 emakume 15 eta 29 urte arteko 100 gizoneko), Irlandakoa (97,3), Danimarkakoa (97,1) eta Erresuma Ba-tukoa (97,1).

— Gazteria-indizeaz ari garela, 1990. eta 2005. ur-teen artean EAEn –6,8 puntu jaitsi zen; behe-rakada hori EB-25ekoaren (–3,5) ia bi halako izan zen. Gainerako europar herrialdeetan atzerako eboluzioa izan da nagusi, Irlandan (0,0 puntu), Letonian (+0,9 puntu), Hungarian (+1,1) eta Polonian (+3,4 puntu) izan ezik.

— 2005eko urtarrilean, 15 eta 29 urte arteko gaz-teak Euskadin erroldaturiko biztanleriaren %18,6 eta EB-25ekoaren %19,3 ziren. Gazteria-indize-rik apalenak Danimarkan eta Italian hauteman dira (15 eta 29 urte arteko gazteak biztanleriaren %17,4 dira); handienak, Irlandan (%24,0) eta Po-lonian (%24,4).

— EB-25ean, gazteen kohortea osatzen duten hiru adin-taldeen araberako portzentajezko banaketa aski orekatua da eta horrelako zerbait gertatzenda Alemanian eta Frantzian, Euskadin ez bezala: berton, adin handieneko gazteen aldeko desore-ka nabarmena da: 25 eta 29 urte artekoak %43,9 dira. Horiek dira gehiengoa Espainian (%41,6), Italian (%39,6) eta Hungarian ere (%38,8). Ai-tzitik, Erresuma Batuan (%34,1), Letonian (%35,3) eta Suedian (%35,4) gazteenak (15 eta 19 urte bitartekoak) beste bi taldeetakoak baino zertxobait ugariago dira.

— Gazteen kohorteetako 2005. urteko feminitate-tasari dagokionez, EB-25ean 96,3 emakume daude 15 eta 29 urte arteko 100 gizoneko, ho-ts, Euskadiko tasa (94,6 emakume 100 gizase-me gazteko) baino altuxeagoa da, eta, Eslove-niarekin (94,6) batera, EAEk du aztertzen ari

9. taula. Gazteen kohortearen proiekzioa eta 15 eta 29 urte bitarteko gazteen hazkundeak, 2005. eta 2025. urteen artean (%)

2025erako proiekzioa15-29 urtekoak

% 2025/200515-29 urtekoak

Gazteria-indizea 2025ean

Alemania 12.343.000 –14,8 15,1

Danimarka 1.019.000 8,3 18,3

Eslovenia 286.000 –31,5 14,2

Espainia 6.968.000 –24,6 15,3

Frantzia 11.456.000 –1,7 17,8

Hungaria 1.499.000 –30,1 15,6

Irlanda 906.000 –9,2 18,4

Italia 8.627.000 –14,6 14,9

Letonia 301.000 –42,0 14,5

Polonia 5.563.000 –40,3 15,1

Erresuma Batua 10.920.000 –6,5 17,1

Suedia 1.624.000 –1,9 16,6

EAE 260.000 –34,3 13,7

EB-15 64.658.000 –11,6 16,2

EB-25 75.504.000 –15,7 16,1

Iturria: Eurostat.

27


bezain ongi zaharberritu dadin. Horrenbestez, oso litekeena da heziketa- eta prestakuntza-ibilbideen iraupena laburtzea eta, era berean, de-rrigorrezko hezkuntzaren adina gainditutakoan eskolaturik segitzen duten gazteen tasak dezen-te jaistea.

— Gazteek lehenago ekingo diote emantzipatzeari.Heziketa- eta prestakuntza-ibilbideen iraupena laburtzeak, gazteen desenplegua tasa marjinale-tara murrizteak, enpleguaren iraunkortasunak eta soldatak gehitzeko joerak, seguru aski, gaz-teei emantzipatzeko erabakia lehenago harrara-ziko diete. Lehenago emantzipatze horrek, jaki-na, gazte aktiboen soldaten araberako prezioak dituzten etxebizitza-merkatu eskuragarriagoa eskatuko du baina baliteke hori gehiegi zahartu-riko testuinguru demografiko batean gertatzea,bertan gazteek lehenago bikotea hartu eta emantzipatze aldera, herri-erakundeek neurri eta jarduera ugariagoak ez ezik, presio soziokultural sendoagoa ere eragingo dute, ugalkortasun-al-dia zabaldu eta, horri esker, seme-alaben ko-purua, emakume bakoitzeko, handitu ahal izan dadin. Etxegintza alorreko sustatzaile eta eraiki-tzaileek, interes handiagoa erakutsiko dute gaz-teek etxebizitza gehiago eros dezaten, atzerakadoan demografiaren edo geldirik dagoen biztan-leriaren («zero hazkundean») eskaeraren ahu-leziak ikusirik.

— Gazteei erabat edo partzialki zuzentzen zaizkion politika eta neurriak hartu ahal izateko gastu pu-blikoa murriztea: heziketa eta prestakuntza,etxebizitza, aisia eta astialdia, gizarte zerbitzuak,etab.

— Lan-merkatuan, behin-behineko irteerak (gaixo-tasunak, bajak) eta behin betikoak (ezintasunak, erretiro hartzea) ez ezik, sortuko diren lanpostu berriak ere betetzeko eragozpenak areagotu egingo dira, lanean sartzeko prest egongo diren gazteak gutxiago izango baitira. Lan-eskaeraren eta eskaintzaren arteko aldea gazte aktiboen al-derakoa izango da, eta horrek ekarriko du enple-gu eta lan-baldintza hobeak negoziatzeko bide emango dien merkatuko negoziazioaren botere sozial10 handiagoa. Oso litekeena da gazteen langabezia marjinala izatea, hots, gazte aktiboekenplegu betea izatea, laneko prekarietatea de-zente jaistea eta soldatek gorako joera hartzea.

— Gazteek prestakuntza eta heziketari eskaintzen dioten denbora seguru aski urritu egingo da, enpresek eta herri-administrazioek lan-merka-tuan gazteak gaur egun baino lehenago sar dai-tezen nahiko baitute. Enplegu-emaileek behin-behineko eta behin betiko irteerak eta enplegu berriak batez ere gazteekin betetzeko premia izango dute, eta, bitartean, herri-administrazioek presioa eragingo dute kotizazioa ordaintzen du-ten eta Ongizatearen Estatuaren zerbitzu eta prestazioen bideragarritasun ekonomikoa berma-tzen duten lanbidedunen «masa kritikoa» behar

urrituko dira 2005eko urtarrilaren 1arekiko eta guz-tirako biztanleriaren (470.057.000) %16,1 izango dira. Ikus dezagun ondoren zer gertatuko den aztertzen ari garen hamahiru herrialdeetan, proie-kzio horren arabera: hamabi estatutan 15 eta 29 urte bitarteko kideak gutxituko dira 2005etik 2025era arte. Danimarkak bakarrik izango omen du %+8,3ko gehikuntza tarte horretan. Urritze ari-nenak gertatuko dira Suedian (%–1,9) eta Frantzian (%–1,7) eta handienak Letonian (%–42,0), Polonian (%–40,3), Euskadin (%–34,3), Eslovenian (%–31,5), Hungarian (%–30,1) eta Espainian (%–24,6). Proiekzio demografiko hori betetzekotan, gazteria-indize apalena Euskadik izango du: 2025. urterako estimaturiko guztirako biztanleriaren (1.896.000 biztanleren) %13,7.

Ideia-zaparrada modura, har ditzagun aintzat Euro-par Batasuneko gizarteetako gazteen kohortearen beherakada ez koiunturalak ekar ditzakeen ondorio politiko, sozial eta ekonomikoetako batzuk.

— Hautesleen artean gazteek presentzia apalagoa izateak, erakunde politikoen eta administrazio publikoen agendan gazteen premia eta eskaerek garrantzia galtzea ondoriozta lezake. Aitzitik, go-bernuek eta alderdi politikoek helduen eta adine-ko pertsonen interes, asmo eta kezken aldeko interes handiagoa erakutsiko dute, horiek hau-teskundeetan agertuko duten garrantzi eta joka-molde sozialak gobernu-maila guztien (europa-rrean, estatalean, erkidegoetan eta udalerrietan) aukeraketan zama hartu ahala.

10 Espresio horrekin Carlos Prieto soziologoak hauxe adierazten du: soldata jakin baten truke eta baldintza jakin batzuetan lanean aritzea onartzeko edo ezesteko gizaki edo gizatalde batek duen gaitasuna eta jarrera. Onarpen-maila horre-tatik behera, hortaz, enplegua hartzeko baldintzak onartezinak izango lirateke (1994).

28


2. eskema. Europar Batasuneko gizarteetan gazteen kohorteen beherakada ez koiunturalak ekar di tzakeen ondorio politiko, sozial eta ekonomikoak

Europar Batasuneko gizarteetan gazteen kohorteen beherakada ez koiunturalak ekar ditzakeen ondorio politiko, sozial eta ekonomikoak

Gazteen premia eta eskaerek garrantzia galtzea erakunde politikoen

eta herri-administrazioen agendan

Gazteek lehenago ekingo diote emantzipatzeari

Gazteei erabat edo partzialki zuzentzen zaizkien politika eta

neurrietara bideratutako gastu publikoa murriztea

Hezkuntza eta prestakuntza ibilbideen iraupena laburtuko da, eta, era berean, derrigorrezko hezkuntzaren

adina gainditutakoan eskolaturik segitzen duten gazteen tasak dezente

jaitsiko dira

Herri-erakundeek neurri eta jarduera ugariagoak ez ezik, presio soziokultural sendoagoa ere eragingo dute

ugalkortasuna areagotzeko.

Enplegu eta lan-baldintza hobeak negoziatzeko bide emango dien merkatuko negoziazioaren botere

sozial handiagoa izango dute gazteek. Gazte aktiboek enplegu betea izango dute, laneko prekarietatea dezente

jaitsiko da eta soldatek gorako joera hartuko dute

Etxegintza alorreko sustatzaile eta eraikitzaileek interes handiagoa erakutsiko dute gazteek etxebizitza

gehiago eros ditzaten, atzeraka doan demografi aren edo geldirik dagoen biztanleriaren ("zero hazkundean")

eskaeraren ahuleziak ikusirik

29


Bibliografia

EUROPAKO BATZORDEA ETA EUROS-TAT: Population Statistics 2006[Biztanleriari buruzko estatistikak] [on line], Luxenburgo: Europako Erkide-goetako Argitalpen Ofizialen Bulegoa, 2006. Interneten eskuragarri: <http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-BP-04-001/EN/KS-BP-04-001-EN.PDF>. [Kontsulta: 2007ko martxoaren 27a.]

EUROSTAT (Europar Batasuneko Estatis-tika Bulegoa): Population and Social Conditions: Data [Biztanleria eta gizarte baldintzak: datuak] [on line]. Interneten eskuragarri: <http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page?_pa-geid=0,1136184,0_45572595&_dad=portal&_schema=PORTAL>.[Kontsulta: 2007ko martxoaren 29a.]

EUSTAT: Migrazio-mugimenduak:definizioak [on line]. Interneten eskura-garri: <http://www.eustat.es/estad/temalista.asp?tema=51&idioma=e&opt=1&tipo=5>. [Kontsulta: 2007ko apirilaren 12a.]

GINER, Salvador; LAMO DE ESPINOSA, Emilio eta TORRES, Cristóbal (edito-reak): Diccionario de Sociología,Madril: Alianza Editorial, 1998.

INE (Estatistikako Institutu Nazionala = Instituto Nacional de Estadística): INEbase [on line]. Interneten eskuraga-rri: <http://www.ine.es/inebmenu/indice.htm>. [Kontsulta: 2007ko apirilaren 13a.]

PRIETO, Carlos: Trabajadores y condicio-nes de trabajo, Madril: Ediciones HOAC, 1994.

30

Islandia

Eboluzio progresiboa

Atzerako eboluzioa

EB-15. Atzerako eboluzioa: %–0,2EB-25. Atzerako eboluzioa: %–1,9

Espainia(0,3)

EAE(–15,0%)

Erresuma Batua(4,2)

Irlanda(7,0)

Alemania(1,4)

Polonia(0,6)

Suedia(2,3)

Danimarka(–5,7)

Frantzia(–1,3)

Italia(–8,4)

Eslovenia(–4,0)

Hungaria(–5,6)

Letonia (2,8)

1. mapa. 15 eta 29 urte bitarteko gazteen eboluzioa 2000tik 2005era (%)

31

Islandia

1990

2005

24,0

EB-15

Irlanda

22,8

25,4

23,1

22,8

19,4

22,6

17,6

23,7

17,4

24,8

21,0

Espainia

Erresuma Batua

Danimarka

Suedia

Frantzia

Alemania

ItaliaEAE

EB-25

Eslovenia

Hungaria

Polonia

24,0

18,9

19,3

22,6

19,1

18,6

22,620,9

20,2 21,3

21,0

24,4

21,7 22,6

22,6

17,4

20,7

18,3

Letonia

2. mapa. Gazteria indizeak 1990ean eta 2005ean(%, 15 eta 29 urte bitartekoak biztanleria osoarekiko)

Egoera zibila 04Gazteen adierazleak 2008

EAEren eta Europar Batasunaren arteko alderaketa

2













ISBN: 978-84-457-2750-8


2





Sarrera




04. Egoera zibila

3

Europar Batasuneko gazteen egoera zibilaren be-reizgarriak, oro har, ezkongabetasuna eta ezkon tza ia 30 urteko atalaseraino gerora tzea dira. Ezkonga-be egoera luza tzea —eta bere korolarioa, lehen ezkon tza egiteko adina a tzera tzea, alegia— da joan den mendearen azken herenean europar gizartee-tan gertatu den aldaketa sozial behinenetako bat. Hala ere, ezkongabetasuna luza tzea eta ezkon tzea gerora tzea ez dira gazteek ezkon tzeari errefus egite jeneralizatuaren emai tza; alderan tziz, hainbat fakto-re material-ekonomikok, soziokulturalek eta poli-tiko-instituzionalek batera eragitea1, izan da, batez ere, jokabidea aldarazi duena. Gaia agor tzeko as-morik izan gabe, hurrengoak aipatuko ditugu:

— Heziketa-prestakun tza aldia derrigorrezko ira-kaskun tzatik harago luza tzea eta, horrenbestez, familiaren mendeko izate hori ere luza tzea.

— Langabezia, lanaren prekarietatea, soldata apa-lak… ongi ordainduriko lanpostu egonkor batean sar tzeko eragozpenak, hi tz batez.

— E txebizi tza-merkatua garesti tzea eta, horrenbes-tez, bertan sar tzeko arazoak.

— Belaunaldien arteko borroka apal tzea, eta, fami-liaren baitan, ugalkortasun-tasak murriztearen ondorioz orokortu den batez besteko familia txikiagoan toleran tzia handiagoko harremanak jeneraliza tzea.

— Sekularizazioak2 eta laizismo sozialak gizarte eta erakunde publiko zein pribatuetan sinesmen, ja-rraibide eta praktika erlijiosoen garran tzia gal tzea ekarri dute. Testuinguru horretan, ezkon tzearen aldeko presio moral edota erlijiosoa ahuldu egin da eta, matrimonio klasikoaren ordez, harrema-netan ibili eta bikoteak sor tzeko bestelako formu-lak jalgi dira.

— Ezkongabe luzaro irautea soziokulturalki onartua egotea eta egoera zibil horretan oinarrituriko bizi-moduak gara tzea, bai gazteen artean, baita hel-duen artean ere.

— Emakumearen askapen mugimendu soziokultu-rala, demokratizazioa eta sexuen arteko berdin-tasun gero eta handiagoa.

— Ezkonduta egoteak garran tzia gal tzea, bai gizar-tean gora egitea errazteko jokabide estrate-

1 Aspaldi Graciela Sarriblek adierazi zuen faktore zenbaitek batera eragite hori, hara: «Egia da, era berean, hezkuntza-sisteman irauteak gurasoen etxean bizit-zen segitzea luza dezakeela. Baliteke, halaber, estreinako enplegua bilatu arte ematen duten denbora-aldi handiago horrek behin-behineko aldaketa horiek guztiak gorpuzten lagundu izana. Hala ere, aipaturiko bi faktore horiek nik ez nituzke joko izaniko jazoera guztien arrazoi bakartzat. Baliteke laguntzaile izatea baina instituzio formal baten —ezkontzaren— aurrean gizakiak agertzen dituen jokamoldeak ez dira faktore horien arabera bakarrik aldatzen (...). Ezkontza geroratzea eta ezkontzeko batez besteko adina igotzea izan dira aldaketarik adierazgarrienak. Bai gizonezkoek, bai emakumeek, ezkongai luzaro egotea era-baki dute. Inondik ere ukatu ezin ditudan egiazko zailtasun ekonomikoei bestelako jokabidea erantsi zaie. Ezkontzeko ez dago lehenago bezainbesteko presa. Fenomenoak aspaldi honetan erakutsi duen susperraldiak, beraz, errefusaren ordez ezkontzeko data geroratu egin dela frogatzen digu» (1989: 131. or.).2 «Sekularizazio prozesu sozio-historikoaren bitartez, alde batetik, erlijioaren eta sistema politiko, sozial eta kulturalen arteko bereizketa fi nkatzen da eta, bestetik, gero eta gizarte-sektore gehiago erlijio-unibertso sinbolikoetatik urruntzen dira. Gizarte sekularizatuetan egunetik egunera gehitu egiten da bizitza pertsonal eta kolektiboa kosmobisio erlijiosoei erreferentzia egin gabe interpretatzen duten gizakien kopurua» (Giner et al. 1998: 673. or.).

4


postindustrialetako eguneroko bizimoduak antola-tzeko modu desberdinen marka bereizgarriak dira3.

Pierre Bourdieu soziologoaren estrukturalismo konstruktibistaren ikuspegitik, begiratuta4, europar gazteek eta familiek ezkontza geroratzea, kon-tsumoko gizarte globalizatu honetako klase soziale-tan nagusi diren habitus direlakoek beranduago ezkontzea agintzen dutelako gertatzen da, era ho-rretan gazte adin-estatusa behar bezala eta behar beste luza dadin. Ezkongabetasuna geroratu eta ezkontza atzeratzea lanean sartzea eta gazteek kla-se sozial horretako kide izate hori ez galtzea helburu duten familiaren estrategiek bultzatzen dute, baina baita ezkontzearen eta ezkongabe segitzearen in-guruan, gazteen posizio eta ingurune sozialean na-gusi diren irudikapen eta praktikek ere; hauek, be-ren posizio eta ingurune sozialean desiragarri eta onargarritzat jotzen diren bizimoduetara bideratzendute gaztea. Horregatik, beraz, langile-klaseko gaz-tea lehenago hasten da lanean eta goizago ezkon-tzen da, orokorki, klase ertaineko gaztea baino, haren habitus sozialak familia lehenago sortzerabaldintzatzen duelako.

Ezkontzea, beste alde batetik, gazte-estatus osaga-betik heldu-estatus osatura igarotzeko finkaturik da-goen «iragaite-erritotzat» ere har dezakegu. Antro-pologia sozialaren arabera, gizarte guztiek erritoak sortu eta garatzen dituzte, bertako kideak estatus batetik besterako trantsizioa orientatu eta normaliza-tzeko. Gaztea heldu-estatusera igaroko bada, fun-

dizkiguten faktore horiek desberdinak badira ere, Europar Batasuneko gazteen ezkontze-jokamoldeak bateratu egin dira, hau da, ezkongabetasuna 30 ur-teko adinera arte luzatzea deliberatu dute nonahi.

Hein batean, Europar Batasuneko gazteen artean ezkongabetasuna luzatzea eta ezkontza dezente geroratzea izan daitezke autore zenbaitek Bigarren Trantsizio Demografiko deritzotenaren bereizgarri. Ron Lesthaeghe eta D.J. Van de Kaak termino hori 1980ko hamarkadan sortu zuten mendebaldeko herrialdeetako familiak sortzean, deuseztatzean eta berriro osatzean gertatzen diren aldaketak deskriba-tzeko. Aldaketa horien artetik azpimarra dezagun bizi-estrategiak eta bizi-estiloak hartzen ari diren garrantzia, lehenago familia bizitzaren bereizgarri tradizionalak ziren konpromisoak (kasu batzuetan,epe luze-luzekoak) saihestu egiten baitituzte: gazta-roan (baita helduaroan ere) ezkongabetasuna luza-tzea eta ezkontza geroratzea; matrimonio-haustu-ren ugaltzea (banantzeak eta dibortzioak);familia-tipologien dibertsifikazioa: pertsona bakarre-ko etxeak, familia osatzen ez duten pertsona bat baino gehiagokoak eta seme-alabarik gabeko biko-teak ugaritzea. Aldaketa soziodemografikoen tes-tuinguru horretan, familia-modu berri direlakoak ezkongabetasuna luzatzearen, matrimoniotik at umeak ekartzearen, banantze eta dibortzioen, iza-tezko bikoteen elkarbizitzaren, hautsitako familia desberdinetatik datozen kideekin familia berriak sortzearen, bakarrik bizitzeko erabakia hartu izana-ren... emaitza dira, eta horiek, hain zuzen, gizarte

gikoaren partetzat, baita ezkontideek klase so-ziala galtzeko arriskua saihesteko bidetzat ere.

— Ezkondu baino lehenagoko sexu-harremaneneta formalizatu gabeko bikoteak osatzearen au-rrean gizartean erakusten den tolerantzia.

— Matrimonioz kanpo eta guraso bakarreko (ama ezkongabeak) etxeetan gertatzen diren jaiotzakgizartean gero eta onartuago egotea.

— Familia nuklearretik (guraso biek eta seme-alabekosatzen dutena) at sortzen ari diren familiek ongi-zatearen estatuak eskaintzen dituen zerbitzu eta euskarri-baliabideez gozatu ahal izatea.

Adieraz dezagun, bide batez, EBko herrialde ba-tzuetan faktore materialek eragin biziagoa izan du-tela eta bestetan soziokulturalek edota politiko-ins-tituzionalek, baina, dena dela, faktore-mota batek baino gehiagok batera eragiten dute, eskuarki. Es-painian eta Euskadin, adibidez, badirudi protagonis-mo handixeagoa izan dutela faktore material-eko-nomikoek (langabezia handia, lanaren prekarietatea, etxebizitza-merkatua garestitzea) eta instituzionalek (gazte-politiken gabeziak). Suedian eta Danimarkan, aldiz, faktore soziokulturalen eta instituzionalen elkarreraginak (gazteen emantzipazioa eta ezkon-gabe segitzea, matrimoniotik at ama izatea eta abar ahalbidetzen duten enplegu, etxebizitza eta gizarte politikak) lagundu diote ezkongabetasunaren luza-penari, batik bat. Nolanahi ere, azalpenak ematen

3 Miguel Requena: Características de los hogares y familias de la Comunidad de Madrid según el Censo de 2001, Madril, Instituto de Estadística de la Comunidad de Madrid, 2005, 6. or.4 Pierre Bourdieu: La distinción: criterios y bases sociales del gusto, Madril, Taurus Humanidades, 1988.

5

04. Egoera zibila

ziren matrimonio guztien iraupenen batez beste-ko aritmetikoa.

— Alarguntasun-indizeak 2001ean: alargunduriko gazteen proportzioa, adin eta sexu horretako gazte guztiekiko.

Espainia, Frantzia, Hungaria, Irlanda, Italia, Letonia, Polonia, Erresuma Batua eta Suedian) bizi diren 15 eta 29 urte bitartekoen kohorteari dagozkion hainbat adierazle kuantitatibo azterturiko ditugu jarraian.

— Ezkongabeen indizea 2001ean: gazte ezkonga-been proportzioa, adin eta sexu horretako gazte guztiekiko.

— Ezkonduen indizea 2001ean: gazte ezkonduen proportzioa, adin eta sexu horretako gazte guz-tiekiko.

— Ezkontza-tasa gordinak: ezkontza kopurua 1.000 biztanleko.

— Lehen ezkontzaren batez besteko adina 1980an eta 2004an: urte horietako batean lehen aldiz ezkondu ziren gizon edo emakume guztien batez besteko aritmetikoa.

— Bananduen eta dibortziatuen indizea 2001ean: banandu eta dibortziaturiko gazteen proportzioa,adin eta sexu horretako gazte guztiekiko.

— Dibortzio-tasa gordinak 1985ean eta 2005ean: dibortzio-kopurua 1.000 biztanleko, urte horie-tako batean.

— Dibortzioak, 2003an izaniko 100 ezkontzako.

— 2004an dibortzioa gertatzean, matrimonioaren batez besteko iraupena: urte horretan dibortziatu

tsezko erritua bete behar du: ezkontza. Nolanahi ere, —behe- erdi pareko zein goi-klaseetako gaz-teen artean— matrimonioak porrot egiteko arriskua kontsumo-gizartean eta globalizatuan handiagoa da, sexuen arteko harremanetan sekulako aldaketa gertatu delako —emakumeak autonomoago eta gi-zonezkoen berdinago dira egun— batez ere eta gauzen eta harremanen iraunkortasun-eza areagotu egiten delako kontsumo-gizartean, aldakuntza tek-nologikoaren eraginpean. Hala, bada, matrimonioak lehen baino egongaitzago dira eta dibortzioa EBko herrialde guztietan jeneralizatu da, emakumeak bere burua independizatu ahala eta bikotearen harrema-nek estandar izateari utzi dioten neurrian. Horrenbes-tez, habitus sozialek klase guztietako kideen ezkon-tza geroratzeko joera agertzen dute, pertsona gazteak heldutasun psikosozial handiagoa behar duelako matrimonioa laster dibortzio frustragarria, eta, horrenbestez, errito horrek erregulatzen duen heldu-estatuserako trantsizioaren porrota bihur ez dadin5. Balizko porrot horrek, izan ere, gizakia gaz-te-estatus osagabean lotu dezake betiko edo, gu-txienez, amaiera ezagunik gabeko epe baterako, bertan posizio desegokian kokaturik egongo li-tzatekeelako, bere sare sozialeko parekoak (lehen-gusuak, adiskideak, lankideak, etab.) eskuratzen ari diren heldu-estatusaren aldean.

Demografiak eta soziologiak lagundurik, europar gazteen artean ezkongabetasuna luzatu eta ezkon-tzeko adina geroratzearen zergatiak azaltzen dizki-guten arrazoi batzuk jakinda, Euskadin eta EBko hamabi estatutan (Alemania, Danimarka, Eslovenia,

5 «Prozesu hori biziki dramatikoa da, gizakiek edo gizataldeek lehenago betetzen zituzten posizioak utzi eta berrietan oraino hasi ez diren trantsizio-etapak latzak direlako. Tarteko egoera horren bereizgarria marjinaltasuna dela dio Van Gennepek, bai gizakiarentzat, bai gizataldearentzat ezin zehaztuzko arrisku-iturria baita» (Giner et al. 1998: 659. or.).

1. Ezkongabetasun-indizeak

6

Ezkongabetasun-indizeak, hots, adin-talde bateko gazte guztiekiko ezkongabeen portzentajea ia-ia%100 da 15 eta 19 urte bitarteko gazteen artean; 25 eta 29 urte arteko kideen artean, berriz, ezkon-gabeen kolektiboaren garrantzia nabarmen ahul-tzen da, baina, hala ere, aztertzen ari garen lurral-deetako batetik bestera alde biziak hautematen dira; izan ere, 25 eta 29 urte bitartekoen taldekoen indizeak zerrenda zabal batean hedatzen direlarik, mutur batean Polonia dago (%40,1), eta bestetik EAE (%82,1) —ikus 1. taula eta 1. grafikoa—.

— 25 eta 29 urte bitarteko gazteen ezkongabeta-sun-indizea, %60 baino apalagoa: Polonia (%40,1), Letonia (%50,7) eta Hungaria (%51,1).

— 25 eta 29 urte bitarteko gazteen ezkongabeta-sun-indizea, %60 eta %74 artean: Alemania (%62,4), Erresuma Batua (%67,2), Frantzia(%67,9), Italia (%69,1), Espainia (%70,1) eta Es-lovenia (%71,1).

— 25 eta 29 urte bitarteko gazteen ezkongabeta-sun-indizea, %74 baino garaiagoa: Danimarka (%74,4), Irlanda (%78,2), Suedia (%81,4) eta Euskadi (%82,1).

Ikusten dugunez, beraz, 25 eta 29 urte bitarteko gazteen ezkongabetasun-indizeak dezente apala-

goak dira ekialdeko herrialdeetan bizi diren gazteen artean, eta, aitzitik, Europar Batasuneko ipar eta mendebaldeko estatuetan altuagoak dira. Ildo ho-rretatik, 15 eta 29 urte bitartekoen kohortea bere

osotasunean harturik, ezkongabetasun-indize han-dienak Euskadin (%91,9), Irlandan (%91,9), Suedian (%91,7) eta Danimarkan (%87,9) direla hauteman dugu. Aitzitik, 15 eta 29 urte arteko gazteen ezkon-

1. taula. 15 eta 29 urte bitarteko gazteen ezkongabetasun-indizea 2001ean, adin-taldeen arabera (% sexu biekiko eta talde bakoitzarekiko)

15-19 20-24 25-29 15-29

Alemania 99,35 89,21 62,40 83,72

Danimarka 99,57 93,73 74,41 87,87

Eslovenia 99,81 – 71,05 –

Espainia 99,21 93,86 70,13 86,23

Frantzia 99,37 93,37 67,95 86,35

Hungaria 99,12 85,19 51,15 77,47

Irlanda 99,80 97,25 78,20 91,91

Italia 99,50 92,18 69,14 85,02

Letonia 99,14 84,86 50,69 78,73

Polonia 99,22 80,46 40,13 74,55

Erresuma Batua 99,24 91,88 67,22 85,71

Suedia 99,76 95,68 81,45 91,75

EAE 99,65 97,70 82,09 91,86

Iturria: Population and Social Conditions, Eurostat eta INE.

7

04. Egoera zibila

tu), Hungaria (12,2 puntu), Italia (11,8 puntu), Polo-nia (10,9 puntu), Alemania (10,1 puntu) eta Letonia (9,2 puntu) atzeman dira. Erresuma Batuaren on-dotik, Irlanda (4,3 puntu) eta Euskadi (5,8 puntu) dira gizonezko ezkongabeen indizearen aldeko alde txikienak erakusten dituzten herrialdeak. La-burbilduz, 15 eta 29 urte arteko gizonezkoek ezau-garri berberetako emakumeek baino luzeago irau-ten dute ezkongabe, baina alde hori txikituz doa Europar Batasuneko mendebaldetik ekialdera egin ahala.

gabetasun-indize apalenak Polonia (%74,5), Leto-nia (%78,7) eta Hungariakoak (%77,5) dira.

Sexuari dagokionez, eta 15 eta 29 urte bitartekoen kohorteaz ari garela, aztertu ditugun herrialde ge-hienetan gizon ezkongabeen indizea emakume ezkongaiena baino askoz handiagoa da, Erresuma Batuan izan ezik: bertakoa ozta-ozta da handiagoa (0,6 puntu: gizonena %89,4 da eta emakumeena %88,8) (ikus 2. taula eta 2. grafikoa). Gizon ezkon-gabeen indizeen alde handienak Suedia (12,6 pun-

1. grafikoa. 15 eta 29 urte bitarteko gazteen ezkongabetasun-indizea 2001ean, adin-taldeen

arabera (% bi sexuekiko)

91,91

77,47

74,55

78,73

91,86

85,71

85,02

91,75

83,72

87,87

86,35

86,23

62,40

74,41

67,95

51,15

78,20

69,14

50,69

40,13

67,22

81,45

82,09

71,05

70,13

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

25-29 15-29

2. taula. 15 eta 29 urte bitarteko gazteen ezkongabetasun-indizea 2001ean, sexuaren arabera (% sexu biekiko eta sexu bakoitzarekiko)

Bi sexuetakoak Gizonak Emakumeak Diferentzia G – E

Alemania 83,72 88,66 78,61 10,05

Danimarka 87,87 91,54 84,08 7,46

Eslovenia – – – –

Espainia 86,23 90,05 82,23 7,82

Frantzia 86,35 90,01 82,61 7,40

Hungaria 77,47 83,44 71,25 12,19

Irlanda 91,91 94,05 89,71 4,34

Italia 85,02 90,86 79,01 11,85

Letonia 78,73 83,25 74,07 9,18

Polonia 74,55 79,92 68,98 10,94

Erresuma Batua 85,71 89,45 88,77 0,68

Suedia 91,75 94,62 81,97 12,65

EAE 91,86 94,70 88,88 5,82


8


handiagoak dira: 2,3 puntu (Euskadi) gutxienez eta 14,9 puntu (Polonia) gehienez —ikus 4. taula—.

— Gizon ezkongabeen indizean alderik handienak dituztenak, ordea, 25 eta 29 urte bitartekoak dira, nagusiki Irlandan (10,1 puntu). Aitzitik, alde-rik txikienak Italian (21,1 puntu) daude —ikus 5. taula—.

Beraz, adinean aurrera egitean gizon gazteak ezkongai segitzeko aukera handiagoak ditu adin bereko emakumeak baino.

Bost urtekako adin-taldeez ari garela, ezkongabe-tasun-indizeak berez gizonen alde daude, baina sexuen araberako aldeak areagotu egiten dira adi-nean aurrera joan ahala:

— 15 eta 19 urte bitartekoen taldeko gizonen ezkongabetasun-indizeen aldeko diferentziak,oro har, txiki-txikiak dira: alderik txikiena Euska-din atzematen da (0,2 puntu) eta handiena Hun-garian (1,3 puntu) —ikus 3. taula—.

— 20 eta 24 urte bitartekoen taldean, gizonezko ezkongabeen indizeak emakumeenak baino

2. grafikoa. 15 eta 29 urte bitarteko gazteen ezkongabetasun-indizea 2001ean, sexuaren arabera

(% sexu bakoitzarekiko)

90,86

94,05

89,45

79,92

94,62

83,25

94,7

90,05

88,66

91,54

83,44

90,01

78,61

84,08

71,25

89,71

79,01

74,07

68,98

88,77

81,97

88,88

82,23

82,61

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Alemania

Danimarka

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

GizonakEmakumeak

Eslovenia



Alemania 99,35 99,82 98,87 0,95

Danimarka 99,57 99,87 99,27 0,60

Eslovenia 99,81 – – –

Espainia 99,21 99,57 98,82 0,75

Frantzia 99,37 99,68 99,05 0,63

Hungaria 99,12 99,76 98,44 1,32

Irlanda 99,80 99,89 99,71 0,18

Italia 99,50 99,90 99,09 0,81

Letonia 99,14 99,67 98,58 1,09

Polonia 99,22 99,80 98,63 1,17

Erresuma Batua 99,24 99,57 98,90 0,67

Suedia 99,76 99,94 99,57 0,37

EAE 99,65 99,76 99,52 0,24


9

04. Egoera zibila



Alemania 89,21 94,14 84,09 10,05

Danimarka 93,73 96,44 90,94 5,50


Espainia 93,86 96,56 91,03 5,53

Frantzia 93,37 96,51 90,16 6,35

Hungaria 85,19 91,73 78,31 13,42

Irlanda 97,25 98,40 96,06 2,34

Italia 92,18 96,81 87,39 9,42

Letonia 84,86 89,81 79,77 10,04

Polonia 80,46 87,79 72,88 14,91

Erresuma Batua 91,88 95,26 88,52 6,74

Suedia 95,68 97,89 93,39 4,50

EAE 97,70 98,82 96,53 2,29


3. grafikoa. 15-19, 20-24 eta 25-29 urteko adin-taldeen arteko diferentzia

ezkongabetasun-indizeetan, 2001ean

18,93

13,91

14,78

14,02

19,94

10,03

21,06

16,48

17,27

13,42

11,57

12,28

0,63

1,32

0,60

0,95

0,75

0,24

1,09

0,37

1,17

0,67

0,18

0,81

6,35

5,53

2,29

4,50

6,74

14,91

10,04

9,42

2,34

13,42

5,50

10,05

0 5 10 15 20 25 30

Alemania

Danimarka

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

25-29 20-24 15-19

Eslovenia

10




Alemania 62,40 71,76 52,83 18,93

Danimarka 74,41 81,29 67,38 13,91

Eslovenia 71,05 80,00 61,59 18,41

Espainia 70,13 77,37 62,59 14,78

Frantzia 67,95 74,96 60,94 14,02

Hungaria 51,15 60,94 41,00 19,94

Irlanda 78,20 83,22 73,19 10,03

Italia 69,14 79,60 58,54 21,06

Letonia 50,69 58,86 42,38 16,48

Polonia 40,13 48,64 31,37 17,27

Erresuma Batua 67,22 74,06 60,64 13,42

Suedia 81,45 87,14 75,57 11,57

EAE 82,09 88,06 75,78 12,28


2. Ezkonduen indizeak

11

15 eta 29 urte arteko gazteen artean ezkonduen indize handienak daude Polonian (%24,0), Hunga-rian (%20,6) eta Letonian (%19,7). Beste muturrean, Suedia (%7,4), Irlanda (%7,7) eta EAE (%7,7) gaz-

teak gu txien ezkon tzen diren herrialdeak dira (ikus 6. taula eta 4. grafi koa). Eskuarki, ezkonduen indi-zeak handiago dira Europar Batasuneko mendebal-de eta iparraldetik ekialdera egin ahala.

6. taula. Sexu bietako 15 eta 29 urte bitarteko gazte ezkonduen indizeak 2001ean, adin-taldeen arabera (% sexu biekiko eta adin-talde bakoi tzarekiko)

15-19 20-24 25-29 15-29

Alemania 0,64 10,46 35,53 15,48

Danimarka 0,42 5,99 23,73 11,32

Eslovenia 0,19 5,36 – –

Espainia 0,73 5,82 28,15 12,99

Fran tzia 0,52 6,35 30,45 12,96

Hungaria 0,86 13,96 44,22 20,61

Irlanda 0,19 2,58 20,81 7,70

Italia 0,49 7,63 29,80 14,50

Letonia 0,85 14,54 45,21 19,74

Polonia 0,77 18,15 56,68 23,99

Erresuma Batua 0,64 7,73 30,27 13,26

Suedia 0,23 4,00 16,59 7,42

EAE 0,32 2,14 17,00 7,71


4. grafi koa. 15-19, 20-24 eta 25-29 urteko gazte ezkonduen indizeak 2001ean (% bi sexuekiko)

0,73

0,52

0,42

0,64

0,19

0,23

0,49

0,64

0,32

0,85

0,77

0,86

0,19

5,82

5,36

2,14

4,00

7,73

18,15

14,54

7,63

2,58

13,96

6,35

5,99

10,4635,53

23,73

28,15

30,45

44,22

20,81

29,80

45,21

56,68

30,27

16,59

17,00

0 10 20 30 40 50 60

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

25-29 20-24 15-19

12


hutsaren hurrengoa dira (alderik handiena Hunga-riak agertzen du: %0,2 gizon ezkonduta daude eta %1,5 emakume).

20 eta 24 urte bitartekoen taldean ezkontza hasten da aldez edo moldez agertzen baina 25 eta 29 urte bitartekoen taldean hartzen du ehunekotan presen-tziarik nabariena. Emakumeek, bi taldeetan, gizo-nezkoek baino indize altuagoak dituzte eta 25 eta 29 urte bitartekoen taldean emakume ezkonduak gizon ezkonduak baino askoz ere gehiago dira.

— Alde txikienak, aldiz, Irlandan (–4,0 puntu), Sue-dian (–5,1 puntu) eta Euskadin (–5,4 puntu) ager-tzen dira, 15 eta 29 urte bitarteko emakume eta gizonak gutxien ezkontzen diren herrialdeak bai-tira hauek.

Adin-taldeen arabera, ondorengo tauletan (8., 9. eta 10. taulak) ikusiko dugunez, ezkontzarekiko,emakumeen aldeko aldeak dezente handitzen dira adinean aurrera egin ahala. Esate baterako, marji-nalak dira 15 eta 19 urte bitartekoen taldean: adin horretan ezkondutako emakume zein gizonezkoak

7. taula. 15 eta 29 urte bitarteko gazte ezkonduen indizeak 2001ean, sexuaren arabera (% sexu biekiko eta sexu bakoitzarekiko)


Alemania 15,48 10,80 20,26 –9,46

Danimarka 11,32 7,95 14,78 –6,83


Espainia 12,99 9,49 16,64 –7,15

Frantzia 12,96 9,59 16,41 –6,82

Hungaria 20,61 15,38 26,05 –10,67

Irlanda 7,70 5,73 9,73 –4,00

Italia 14,50 8,93 20,23 –11,3

Letonia 19,74 15,63 23,96 –8,33

Polonia 23,99 18,93 29,23 –10,3

Erresuma Batua 13,26 9,89 16,61 –6,72

Suedia 7,42 4,92 10,04 –5,12

EAE 7,71 5,07 10,49 –5,42


Ezkonduen indizeek agertzen dutenez, adinean au-rrera joan ahala ezkongaien ehunekoak txikiagoakdira baina ezkonduenak, noski, handitu egiten dira urteak bete ahala.

— 15 eta 19 urte bitartekoen taldean ezkonduen ehunekoak hutsaren hurrena dira eta azterturiko lurraldeak tarte estu batean agertzen dira: gu-txienekoa %0,2 da (Eslovenia, Irlanda eta Suedia) eta gehienekoa %0,8 (Hungaria eta Letonia).

— Ezkonduen indizeak 20 eta 24 urte bitartekoen taldean agertzen dira estreinakoz eta %2,1etik (Euskadi) %18,1era doaz (Polonia).

— 25 eta 29 urte bitartekoen taldean, ezkonduen indizeak nabarmenak dira, edo, areago, gehien-goa osatzen dute; urkilaren besoetako batean Suedia (%16,6) eta Euskadi (%17,0) agertzendira eta, bestean, Polonia (%56,7).

Sexua kontuan izaki, aztertzen ari garen herrialde denetan emakume gazte ezkonduak 15 eta 29 urte arteko gizonezkoak baino gehiago dira (7. taula eta 5. grafikoa). Esate baterako, gazte ezkonduen indi-ze handienak Polonian aurki daitezke, bi sexuetan. Nolanahi ere, egin dezagun zehaztapenen bat sexuen arteko alde horren zabaltasunaz:

— Alderik handienak Italian (–11,3 puntu), Hunga-rian (–10,7 puntu), Polonian (–10,3 puntu), Ale-manian (–9,5 puntu) eta Letonian (–8,3 puntu) hauteman dira. Estatu horietan, 15 eta 29 urte bitarteko emakume ezkonduen proportzioakhandienak dira.

13

04. Egoera zibila

5. grafikoa. 15 eta 19 urte bitarteko gazte ezkonduen indizeak 2001ean,

sexuaren arabera (% sexu bakoitzarekiko)

8,93

5,73

9,89

18,93

4,92

15,63

5,07

9,49

10,8

7,95

15,38

9,59

20,26

14,78

26,05

9,73

20,23

23,96

29,23

16,61

10,04

10,49

16,64

16,41

0 10 20 30 40

Alemania

Danimarka

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

Emakumeak Gizonak



Alemania 0,64 0,00 1,11 –1,11

Danimarka 0,42 0,13 0,72 –0,59

Eslovenia 0,19 – – –

Espainia 0,73 0,39 1,08 –0,69

Frantzia 0,52 0,26 0,79 –0,53

Hungaria 0,86 0,23 1,52 –1,29

Irlanda 0,19 0,10 0,28 –0,18

Italia 0,49 0,10 0,90 –0,80

Letonia 0,85 0,32 1,40 –1,08

Polonia 0,77 0,20 1,36 –1,16

Erresuma Batua 0,64 0,32 0,97 –0,65

Suedia 0,23 0,06 0,42 –0,36

EAE 0,32 0,22 0,43 –0,21




Alemania 10,46 5,66 15,45 −9,79

Danimarka 5,99 3,43 8,62 −5,19

Eslovenia 5,36 2,72 8,17 −5,45

Espainia 5,82 3,31 8,45 −5,14

Frantzia 6,35 3,35 9,41 −6,06

Hungaria 13,96 7,90 20,32 −12,42

(.../...)

14


6. grafikoa. 15-19, 20-24 eta 25-29 urteko gazte ezkonduen indizeen arteko diferentziak, 2001ean

(%G – %E)



Alemania 35,53 26,99 44,27 –17,28

Danimarka 23,73 17,51 30,08 –12,57


Espainia 28,15 21,57 35,00 –13,43

Frantzia 30,45 24,08 36,83 –12,75

Hungaria 44,22 36,04 52,69 –16,65

Irlanda 20,81 16,20 25,40 –9,2

Italia 29,80 19,92 39,83 –19,91

Letonia 45,21 38,08 52,46 –14,38

Polonia 56,68 48,91 64,67 –15,76

Erresuma Batua 30,27 24,34 35,98 –11,64

Suedia 16,59 11,71 21,65 –9,94

EAE 17,00 11,42 22,90 –11,48


–17,28

–12,57

–13,43

–12,75

–16,65

–9,20

–19,91

–14,38

–15,76

–11,64

–9,94

–0,69

–0,53

–0,59

–1,11

–0,36

–0,80

–0,65

–0,21

–1,08

–1,16

–1,29

–0,18

–5,14

–5,45

–2,08

–4,13

–6,38

–14,44

–9,60

–9,17

–2,17

–12,42

–6,06

–5,19

–9,79

–11,48

–30 –25 –20 –15 –10 –5 0 5 10

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

Erresuma Batua

Suedia

EAE

25-29 20-24 15-19


Irlanda 2,58 1,51 3,68 −2,17

Italia 7,63 3,12 12,29 −9,17

Letonia 14,54 9,81 19,41 −9,60

Polonia 18,15 11,05 25,49 −14,44

Erresuma Batua 7,73 4,53 10,91 −6,38

Suedia 4,00 1,97 6,10 −4,13

EAE 2,14 1,13 3,21 −2,08


9. taula (jarr.). 20 eta 24 urte bitarteko gazte ezkonduen indizeak 2001ean, sexuaren arabera (% sexu biekiko eta sexu bakoitzarekiko)

3. Ezkontza-tasak

15

Bizi izan ditugun aldaketa demografi koen eraginez —kapitulu honen sarreran ikusi dugunez, autore ba tzuek aldaketa-mul tzo horri Bigarren Tran tsizio Demografi koa deri tzote— ezkon tze-fenomenoak beherako joera hartu du aspaldion. Testuinguru ho-rretan ezkon tza-tasa gordinak (ETG) urritu egin dira azter tzen ari garen europar herrialde gehien-gehie-netan 1980tik 2005era arte (ikus 11. taula eta 7. grafi koa). Ezkon tzen kopurua EB-25 osoan jai tsi zen, 1.000 biztanleko 6,7tik 4,8ra (–1,9) eta Euska-din 5,8tik 4,5era (–1,3). A tzerakada la tzenak Leto-nian (–4,4 ezkon tza 1.000 biztanleko) Eslovenian (–3,6), Polonian (–3,2) eta Hungarian (–3,1) gertatu dira. Espainian (–1,1), Euskadin (–1,3), Italian (–1,4) eta Irlandan (–1,4) jazo dira jai tsierarik arinenak, se-guruenik oso ezkon tza-tasa apaletatik abiatu behar izan zutelako 1980. urtean.

Gainbeherako testuinguru horretan, ordea, bi salbues-pen hauteman ditugu, herrialde bitan ezkon tza-tasa gordinak gora egin baitu 1980tik 2005era arte: Sue-dian (+0,4) eta, batez ere, Danimarkan (+1,5). Bi esta-tu eskandinaviar horiek zeuzkaten tasarik apalenak 1980an, baina ezkon tze-fenomenoak zer txobait gora egin du Suedian, eta dezente gehiago Danimarkan.

2005. urtean ezkon tza-tasa gordinik altuenak Dani-markan (6,7 ezkon tza 1.000 biztanleko), Letonian (5,4) eta Polonian (5,4) an tzeman dira. Kontrako

muturrean nabarmen tzen da Eslovenia (2,9), eta, ondotik, Italia (4,3). Euskadik 4,5eko ezkon tza-tasa du, ho ts, EB-25eko eta Espainiako batez bestekoa (4,8) baino apur bat ahulagoa.

Ikus dezagun orain herritarrak zenbat urterekin ezkon tzen diren lehendabiziko aldiz eta horrek no-lako eboluzioa izan duen 1980. eta 2004. urteen artean. Emakumeen indizeek gora egin dute azter-

11. taula. Ezkon tza-tasa gordinak 1980an eta 2005ean (1.000 biztanleko)

1980 2005 Diferentzia 2005-1980

Alemania 6,3 4,7 −1,6

Danimarka 5,2 6,7 1,5

Eslovenia 6,5 2,9 −3,6

Espainia 5,9 4,8 −1,1

Frantzia 6,2 4,5 −1,7

Hungaria 7,5 4,4 −3,1

Irlanda 6,4 5,0 −1,4

Italia 5,7 4,3 −1,4

Letonia 9,8 5,4 −4,4

Polonia 8,6 5,4 −3,2

Erresuma Batua 7,4 5,2 −2,2

Suedia 4,5 4,9 0,4

EAE 5,8 4,5 −1,3

EB-25 6,7 4,8 −1,9

Iturria: Population and Social Conditions, Eurostat eta Movimiento Natural de la Población, INE.

16


emakumeak ezkontzen diren batez besteko adin-gehikuntzak datoz. Igoera arinenak Letonian (2,3 urte), Polonian (2,7 urte) eta Erresuma Batuan (2,7 urte) gertatu dira.

2004an Euskadiko emakumeena da, aztertzen ari garen lurraldeetatik, lehen ezkontza egiteko batez

tzen ari garen herrialde guztietan (ikus 12. taula eta 8. grafikoa). EB-25 osoan, 4,9 urte igo da, 1980an 23,1 urte izatetik 2004an 28 urte izatera igaro baita. EAEn izan da hazkunderik handiena (6,2 urte), ba-tez besteko adina 24,3 urtetik 30,5 urtera igo bai-tzen. Jarraian, Danimarka (6,1 urte), Alemania (5,7 urte), Espainia (5,7 urte) eta Frantziako (5,6 urte)

7. grafikoa. Ezkontza-tasa gordinak 1980an eta 2005ean (ezkontzak 1.000 biztanleko)

5,9

6,2

5,2

6,3

6,5

4,5

5,7

7,4

5,8

9,8

8,6

7,5

6,4

6,7

4,8

2,9

4,8

4,5

4,9

5,2

5,4

5,4

4,3

5,0

4,4

4,5

6,7

4,7

0 2 4 6 8 10

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2005 1980

12. taula. Emakumeen batez besteko adina lehen ezkontzan 1980an, 1995ean eta 2004an

1980 1995 2004 (a)Diferentzia

2004-1980 (b)

Alemania 22,9 26,4 28,6 5,7

Danimarka 24,6 29,1 30,7 6,1

Eslovenia 22,4 25,2 27,9 5,5

Espainia 23,5 26,8 29,2 5,7

Frantzia 23,0 26,9 28,6 5,6

Hungaria 21,3 22,2 26,3 5,0

Irlanda 24,7 27,9 – 3,2

Italia 23,8 26,8 27,4 3,6

Letonia 22,8 22,9 25,1 2,3

Polonia 22,5 22,0 25,0 2,5

Erresuma Batua 24,5 25,9 27,2 2,7

Suedia 26,1 28,7 31,1 5,0

EAE 24,3 28,4 30,5 6,2

EB-25 23,1 25,8 28,0 4,9

(a) Frantzia: 2003; Italia eta Erresuma Batua: 2000.

(b) Irlanda: 1995 eta 1980 urteen arteko aldea; Frantzia: 2003 eta 1980 urteen arteko aldea; Italia eta Erresuma Batua: 2000 eta 1980 urteen arteko aldea.


17

04. Egoera zibila

Gizonezkoez ari garela, hemen ere lehendabiziko ezkontza egiteko adina igo egin da, oro har, 1980. eta 2004. urteen artean (ikus 13. taula eta 9. gra-fikoa). Emakumeekin gertatzen den modura, igoera handienak Euskadin (5,7 urte), Danimarkan (5,1 urte) eta Alemanian (4,9 urte) gertatu dira. Letonian (2,0 urte) eta Irlandan (2,6 urte), aitzitik, igoera arine-nak izan dira.

besteko hirugarren adinik altuena (30,5); Euska-dikoen aurretik Danimarka (30,7 urte) eta Suediako emakumeak bakarrik doaz (31,1 urte). EAEko emakumeen ostean espainiarrak doaz (29,2 urte) eta ondotik alemaniarrak (28,6 urte) eta frantsesak(28,6 urte). Polonian (25,0 urte), Letonian (25,1 urte) eta Hungarian (26,3 urte), aldiz, emakumeak gaz-teen ezkontzen dira lehendabiziko aldiz.

8. grafikoa. Emakumeen batez besteko adina lehen ezkontzan, 1980an eta

2004an

28,6

30,7

27,9

29,2

28,6

27,4

27,2

31,1

23,5

23,0

24,6

22,9

22,4

26,1

23,8

24,5

24,3

22,8

22,5

21,3

24,7

23,1

30,5

28,0

26,3

25,1

25,0

0 10 20 30 40

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2004 1980

13. taula. Gizonen batez besteko adina lehen ezkontzan 1980an, 1995ean eta 2004an

1980 1995 2004 (a)Diferentzia

2004-1980 (b)

Alemania 25,6 29,1 30,6 4,9

Danimarka 27,2 31,4 32,3 5,1

Eslovenia 25,5 27,9 30,1 4,6

Espainia 25,9 28,8 30,1 4,2

Frantzia 25,1 28,9 28,2 3,1

Hungaria 24,0 25,0 28,6 4,6

Irlanda 27,1 29,7 – 2,6

Italia 27,1 29,6 30,4 3,3

Letonia – 24,8 26,8 2,0

Polonia – – 27,0 –

Erresuma Batua 25,2 28,5 29,3 4,1

Suedia 28,6 31,1 32,9 4,3

EAE 26,6 30,8 32,3 5,7

EB-25 – – 30,0

(a) Frantzia: 2003; Italia eta Erresuma Batua: 2000.

(b) Irlanda: 1995 eta 1980 urteen arteko aldea; Frantzia: 2003 eta 1980 urteen arteko aldea; Italia eta Erresuma Batua: 2000 eta 1980 urteen arteko aldea.


18


2004an eta EB-25 osoari dagokionez, gizonak le-hendabiziko aldiz 30 urterekin ezkontzen ziren, ba-tez beste. Lurraldeka, berriz, lehen ezkontza egite-ko gizonezkoen batez besteko adinik garaienak Suediakoa (32,9 urte), Danimarkakoa (32,3 urte), Euskadikoa (32,3 urte) eta Alemaniakoa (30,6 urte) dira. Aitzitik, gizon gazteenak, batez beste, Letonia (26,8 urte), Polonia (27,0 urte), Frantzia (28,2 urte) eta Hungariakoak (28,6 urte) dira.

Laburbilduz, bai emakumeak, bai gizonezkoak, le-hendabiziko aldiz geroago ezkontzen dira gaur, eta, areago, atzerapen hori nabarmen handitu da 1980tik 2004ra. Gizonak eta emakumeak konpara-tuz gero, berriz, gizonezkoek batez beste zaharra-go egiten zuten lehen ezkontza emakumeek baino 2004an (ikus 14. taula eta 10. grafikoa). Hots, nor-malean, emakumeak gizonezkoak baino lehenago ezkontzen dira. Gizonen eta emakumeen arteko batez besteko adin-alde txikienak Espainian (1,2 urte) eta Irlandan (1,8 urte) hauteman dira; han-dienak, aldiz, Hungarian (2,8 urte) eta Italian (3,0 urte).

9. grafikoa. Gizonen batez besteko adina lehen ezkontzan, 1980an eta

2004an

30,6

32,3

30,1

30,1

28,2

28,6

30,4

26,8

29,3

32,9

32,3

27,1

24,0

26,6

25,2

27,1

28,6

25,5

25,6

27,2

25,1

25,9

27,0

0 10 20 30 40

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2004 1980

30,0

10. grafikoa. Gizonen eta emakumeen batez besteko adina lehen ezkontzan,

2004an

28,1

30,1

27,5

28,9

28,2

25,8

27,9

27,4

24,8

24,7

27,2

30,5

30,1

27,730,0

29,7

28,6

27,0

26,8

32,3

29,3

30,4

32,9

30,1

30,6

32,3

30,4

30,1

0 10 20 30 40

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

Emakumeak Gizonak

19

04. Egoera zibila

14. taula. Lehen ezkontzan gizonek eta emakumeek duten batez besteko adinaren arteko aldea 2004an

Gizonak Emakumeak Diferentzia G – E

Alemania 30,6 28,1 2,5

Danimarka 32,3 30,1 2,2

Eslovenia 30,1 27,5 2,6

Espainia 30,1 28,9 1,2

Frantzia (a) 30,4 28,2 2,2

Hungaria 28,6 25,8 2,8

Irlanda (a) 29,7 27,9 1,8

Italia (a) 30,4 27,4 3,0

Letonia 26,8 24,8 2,0

Polonia 27,0 24,7 2,3

Erresuma Batua (a) 29,3 27,2 2,1

Suedia 32,9 30,5 2,4

EAE 32,3 30,1 2,2

EB-25 30,0 27,7 2,3

(a) Frantzia: 2002; Italia eta Erresuma Batua: 2000; Irlanda: 1995.


4. Bananduen eta dibortziatuen indizeak

20

Bananduen eta dibor tziatuen egoera zibilak, termi-no absolutuetan, hu tsaren hurrengo presen tzia du azter tzen ari garen lurraldeetako gazteen artean (ikus 15. taula). 2001. urtean, 15 eta 29 urte bitarte-ko biztanleriaren %0,3tik (Eslovenia) %1,8ra arte (Hungaria) baizik ez dute osa tzen. Hungariakoen ondotik, indize larrienak Letoniak (%1,4), Erresuma Batuak (%0,9), Suediak eta Danimarkak (%0,8) ager tzen dituzte. Euskadi eta Italia (%0,4) eta Irlan-da (%0,3) dira banandu eta dibor tziatuen indize apalenak dituzten herrialdeak.

Bost urteko hiru adin-taldeei dagokienez, marjinalta-sun jeneralizatuaren testuinguruan, gazteak adinean aurrera joan ahala, bananduen eta dibor tziatuen in-dizea igo tzeko joera hautematen da. Izan ere, 15 eta 19 urte bitartekoen taldean, indizerik handiena %0,06 da (Fran tzia eta Erresuma Batua), baina 25 eta 29 urte bitartekoen taldean, aldiz, ehuneko ba-lioak %0,8tik (Euskadi) %4,5era (Hungaria) doaz.

Sexu aldagaia ain tzat hartuz gero, (16. taula) 15 eta 29 urte bitarteko emakumeak ezaugarri horietako gizonezkoak baino gehiago banan tzen eta dibor-

15. taula. 15 eta 29 urte bitarteko gazte banandu eta dibor tziatuen indizeak 2001ean, adin-taldeen arabera (% bi sexuekiko eta adin-talde bakoi tzarekiko)

15-19 20-24 25-29 15-29

Alemania 0,00 0,30 1,95 0,75

Danimarka 0,01 0,28 1,81 0,80

Eslovenia 0,00 0,00 0,86 0,29

Espainia 0,05 0,29 1,61 0,73

Fran tzia 0,06 0,22 1,49 0,62

Hungaria 0,02 0,83 4,47 1,85

Irlanda 0,01 0,15 0,93 0,35

Italia 0,00 0,15 0,96 0,43

Letonia 0,01 0,52 3,85 1,43

Polonia 0,00 0,26 1,65 0,60

Erresuma Batua 0,06 0,33 2,39 0,95

Suedia 0,01 0,32 1,93 0,81

EAE 0,02 0,13 0,83 0,39

Iturria: Population and Social Conditions, Eurostat eta INE

21

04. Egoera zibila

%2,6), Letonian (%1,1 eta %1,8) eta Erresuma Batuan (%0,6 eta %1,3) agertzen dira. Indize maskulino eta femenino apalenak, berriz, Eslove-nian (%0,2 eta %0,4), Irlandan (%0,2 eta %0,5), Italian (%0,2 eta %0,7) eta Euskadin (%0,2 eta %0,6) bizi diren gazteek ematen dituzte. Badirudi banandu eta dibortziatuaren egoera zibilak presentzia erlatibo urriagoa duela nagusiki erlijio eta tradizio katolikokoak diren herrialdeetako gaz-teen artean (gogoan izan dezagun eliza katolikoak matrimonioa haustearen aurkako joera izan duela betidanik).

tziatzen direla ikusiko dugu: ikertzen ari garen EBko hamabi estatuetan gizonen indizeak emakumeenak baino apalagoak dira. Gogoan izan dezagun emaku-me gazteak ere gizon gazteak baino proportziohandiagoan ezkontzen direla. Sexuen arteko diferentziak (gizonezkoak ken emakumeak) indize femeninoen alde agertzen dira Hungarian (–1,4 puntu), Letonian (–0,8 puntu), Erresuma Batuan eta Suedian (–0,7 puntu).

Gizonen eta emakumeen artean, bananduen eta dibortziatuen indize altuenak Hungarian (%1,2 eta

16. taula. 15 eta 29 urte bitarteko gazte banandu eta dibortziatuen indizeak 2001ean, sexuaren arabera (% bi sexuekiko eta sexu bakoitzarekiko)


Alemania 0,75 0,40 1,05 –0,65

Danimarka 0,80 0,50 1,11 –0,61

Eslovenia 0,29 0,17 0,42 –0,25

Espainia 0,73 0,44 1,03 –0,59

Frantzia 0,62 0,37 0,86 –0,49

Hungaria 1,85 1,16 2,58 –1,42

Irlanda 0,36 0,20 0,52 –0,32

Italia 0,43 0,20 0,67 –0,47

Letonia 1,43 1,02 1,85 –0,83

Polonia 0,60 0,38 0,83 –0,45

Erresuma Batua 0,96 0,60 1,32 –0,72

Suedia 0,81 0,46 1,17 –0,71

EAE 0,39 0,23 0,56 –0,33


11. grafikoa. 15 eta 29 urte bitarteko gazte banadu eta dibortziatuen indizeak 2001ean, sexuaren arabera (% sexu bakoitzeko 15 eta 29 urte bitarteko biztanle

guztiekiko)

1,05

1,11

0,42

1,03

0,86

2,58

0,52

0,67

0,83

1,32

1,17

0,56

0,20

1,16

0,38

1,02

0,23

0,60

0,20

0,46

0,17

0,40

0,50

0,37

0,44

1,85

0 2 4

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

Emakumeak Gizonak

22


onartu izanaren ondorioa da. Alemanian, Italian eta Polonian (0,5 puntu) eta Frantzian (0,3 puntu) ere igo egin zen tasa.

— Lau herrialdetan dibortzio-tasa gordina urritu egin zen; jaitsierarik handiena Letoniak agertu zuen (–1,7 puntu), SESBetik emantzipatu ondoren balio soziokulturalak aldatu izanaren ondorioz, agian (1990). Jarraian, baina jaitsierak dezente arinagoak izanik, Erresuma Batua (–0,5 puntu), Hungaria (–0,3 puntu) eta Suedia (–0,2 puntu) agertzen dira.

Toki batetik bestera aldatu dira dibortzioak izaniko eboluzioak (ikus 17. taula eta 12. grafikoa). 1985. eta 2005. urteetako dibortzio-tasa gordinak konpa-ratuz gero, ikusiko dugu EB-25 osoan zertxobaitgora egin duela (0,2 puntu). Azterturiko herrialdeei dagokienez:

— Bostetan dibortzio-tasa gordina areagotu egin zen, Espainian (1,1 puntu) bereziki, baina estatu horretan matrimonioa haustea legez geroago (1981ean, Dibortzioaren Legea onestutakoan)

17. taula. Dibortzio-tasa gordinak 1985ean eta 2005ean (dibortzioak 1.000 biztanleko)

1985 2005 Diferentzia 2005-1980

Alemania 2,3 2,8 0,5


Eslovenia 1,3 1,3 0,0

Espainia 0,5 1,6 1,1

Frantzia 1,9 2,2 0,3

Hungaria 2,8 2,5 –0,3

Irlanda – 0,8 –

Italia 0,3 0,8 0,5

Letonia 4,5 2,8 –1,7

Polonia 1,3 1,8 0,5


Suedia 2,4 2,2 –0,2

EAE – 1,5 –

EB-25 1,8 2,0 0,2

Iturria: Population and Social Conditions, Eurostat eta Estadísticas Judiciales, INE.

12. grafikoa. Dibortzio-tasa gordinak 1985ean eta 2005ean

(dibortzioak 1.000 biztanleko)

2,8

2,8

1,3

1,6

2,2

2,5

0,8

0,8

1,8

2,6

2,2

1,5

1,8

2,8

1,3

4,5

3,1

0,3

2,4

1,3

2,3

2,8

1,9

0,5

2,0

2,8

0 2 4

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

EresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2005 1985

23

04. Egoera zibila

— Danimarkan eta Eslovenian bakarrik iraun du egonkor dibortzio-tasa gordinak 1985etik 2005era arte (0,0 puntu).

2005. urtea ardatz hartuz gero, ikusiko dugu dibor-tzio-tasa gordinen muturretako batean Irlanda eta Italia daudela (0,8 dibortzio 1.000 biztanleko), eta bestean Alemania, Danimarka eta Letonia (2,8 dibor-tzio 1.000 biztanleko). Tasa gordina EB-25ean 2,0 dibortzio da 1.000 biztanleko, eta, hori dela eta, az-terturiko lurraldeak bi multzotan sailkatuko ditugu:

— EB-25eko batez bestekoaren gainetik daude Alemania (2,8 dibortzio 1.000 biztanleko), Dani-marka (2,8), Letonia (2,8), Erresuma Batua (2,6), Hungaria (2,5), Frantzia (2,2) eta Suedia (2,2).

— EB-25eko batez bestekoaren azpitik: Polonia (1,8 dibortzio 1.000 biztanleko), Espainia (1,6), Euskadi (1,5), Eslovenia (1,3), Irlanda (0,8) eta Ita-lia (0,8).

Erlijio katolikoak hedakuntza handia eta estatuare-kiko, boteredun posizio instituzionala eskuratu duen EBeko eki, hego eta mendebaldeko herrialdeetan dibortzio-tasa gordinak EB-25eko batez bestekoa baino apalagoak dira. Tradizio katolikoko estatue-tan, oro har, dibortzioaren legezko erregulazioa ge-roago onetsi da, batez ere, horren aurka zegoelako eliza katolikoa eta, horrelako kasuetan, dibortzio-legeak mugatzaileagoak izaten dira: horrela gerta-tzen da Italian, adibidez, herrialde horretan epaileek dibortzioa emateari uko egin baitiezaiokete6.

Letonian eta Danimarkan irauten du: 10,5 eta 11,2 urte, hurrenez hurren.

EB-25 osoaz ari garela, matrimonioek batez beste 12,4 urte irauten dutenez eta lehen ezkontza egi-tean gizonek 30,0 urte eta emakumeek 28,0 urte dituztenez, logikoa da banandu eta dibortziaturik ia-ia ez izatea aztertu ditugun herrialdeetan bizi diren 15 eta 29 urte bitarteko gazteen artean: aipa deza-gun berriro 2001ean erroldaturik zeuden 15 eta 29 urte bitarteko pertsona guztien portzentaje altuenak Hungarian (%1,8) eta Letonian (%1,4) agertzen di-rela; apalenak, aldiz, Eslovenian (%0,3), Irlandan (% 0,3), Euskadin (%0,4) eta Italian (%0,4).

Europar Batasuneko ipar eta erdialdeko herrialdee-tan ez bezala, erreforma protestantearen ondorioz sortu ziren erlijio kristauek gehiengoa, eta, botere zibilak eliza kristauekiko autonomia zabala duen es-tatuetan, gizartea sekularizatzeko eta laizismo esta-talak aurrera egiteko prozesu indartsuagoa bideratu da; horrek, bestalde, matrimonioa haustearen au-rrean eta bere erregulazio legalaren aurrean toleran-tziazko postura soziokulturalak erakustea erraztu du, aspaldiko partez. Frantzian, adibidez, erlijio ka-tolikoa biztanlerian hegemonikoa den arren, 1789ko Iraultzaren ondorez sortu zen estatu errepublikarrak botere zibila eta eklesiastikoa bereizi ez ezik, aurre-koari lehentasuna aitortu zion; horrela, laizismo errepublikarrean euskailu harturiko sekularizazio prozesua zabaldu zen, eta, bertan, dibortzioarenlegea berehala onetsi eta administrazioan praktikan ezarri zen, Frantziako Iraultzaz geroztik.

EB-25az ari garela, 2003an egin diren 100 ezkon-tzako 33,8 dibortzio burutu dira. Europako batez besteko horren gainetik dabiltza Hungaria (55,2), Suedia (54,1), Alemania (52,1), Erresuma Batua (50,5), Letonia (48,3), Danimarka (45,0) eta Frantzia(39,1). Aitzitik, Irlandan (12,9) eta Italian (15,4) dibor-tzio gutxien izaten dira 100 ezkontzako; horien on-dotik datoz Euskadi (19,2) eta Espainia (21,6).

2004an burututako dibortzioei dagokienez (ikus 18. taula), matrimonioaren batez besteko iraupena 12,4 urte da EB-25ean. Zenbait herrialdetan matrimonio-ak gehiago irauten du batez beste: Italian 15,8 urte eta, Espainian, 13,5 urte, adibidez. Gutxien, aitzitik,

6 Inés Alberdi: «Los cambios en la institución familiar. España 2005: Debates y procesos sociales», Panorama Social (Madril), 1 (2005): 25-26 orr.

24


18. taula. Dibortzioak 100 matrimonioko eta matrimonioaren batez besteko iraupena, dibortzioa gertatzean

Dibortzioak, 100 matrimonioko, 2003an (a)

Matrimoniotik dibortziorako batez besteko iraupena (urtetan),

2004an (b)

Alemania 52,1 12,6

Danimarka 45,0 11,2

Eslovenia 33,6 –

Espainia 21,6 13,5

Frantzia 39,1 12,6

Hungaria 55,2 11,7

Irlanda 12,9 –

Italia 15,4 15,8

Letonia 48,3 10,5

Polonia 24,9 12,9


Suedia 54,1 11,8

EAE 19,2 –

EB-25 33,8 12,4

(a) Alemania, Irlanda eta Italia: 2002; Frantzia: 2001; Erresuma Batua: 2000.

(b) Espainia, Frantzia eta Erresuma Batua: 2003; Italia: 2002.

Iturria: Population and Social Conditions, Eurostat eta Estadísticas Judiciales eta Movimiento Natural de la Población, INE.

5. Alarguntza indizeak

25

Amaitzeko, alarguntza da jorratzeko dugun egoera zibil bakarra. Ondoko taulan (19. taula) ikusten du-gunez, 15 eta 29 urte arteko gazteen artean alargu-nik ia-ia ez dago, alargunek kolektibo horren %0,1 baino gutxiago osatzen dutelako; hala ere, indize garaiena Erresuma Batuan dago (%0,08). Euska-dikoa, berriz, horren erdia baino ez da (%0,04). Adierazle horiek gazteen arteko ezkontza urriaren eta bizi-itxaropen handiaren ondorio dira, jakina. Aipa dezagun, hala ere, adinean aurrera egin ahala, alarguntza-indizeak handitu egiten direla.

Sexuka, zifrak hutsaren hurrena badira ere, aztertu-riko herrialde guztietan emakumeak dira batez ere alargunak (ikus 20. taula), gizonezkoen hilkortasuna emakumeena baino handiagoa izan ohi baita.

19. taula. Sexu bietako 15 eta 29 urte bitarteko gazteen alarguntza-indizeak 2001ean, adin-taldeen arabera (% sexu biekiko eta adin-talde bakoitzarekiko)

15-19 20-24 25-29 15-29

Alemania 0,00 0,00 0,11 0,04

Danimarka 0,00 0,01 0,05 0,02

Eslovenia – – – 0,01

Espainia 0,01 0,03 0,11 0,06

Frantzia 0,05 0,06 0,11 0,07

Hungaria 0,01 0,02 0,17 0,07

Irlanda 0,00 0,02 0,06 0,03

Italia 0,00 0,04 0,09 0,05

Letonia 0,00 0,03 0,15 0,06

Polonia 0,00 0,04 0,17 0,07

Erresuma Batua 0,06 0,06 0,11 0,08

Suedia 0,00 0,01 0,03 0,01

EAE 0,01 0,03 0,08 0,04


26


20. taula. 15 eta 29 urte bitarteko gazteen alarguntza-indizeak 2001ean, sexuaren arabera (% sexu biekiko eta sexu bakoitzarekiko)


Alemania 0,04 – – –

Danimarka 0,02 0,01 0,04 –0,03

Eslovenia 0,01 0,00 0,04 –0,04

Espainia 0,06 0,02 0,09 –0,07

Frantzia 0,07 0,03 0,12 –0,09

Hungaria 0,07 0,01 0,12 –0,11

Irlanda 0,03 0,01 0,04 –0,03

Italia 0,05 0,02 0,09 –0,07

Letonia 0,06 0,01 0,11 –0,10

Polonia 0,07 0,02 0,12 –0,10

Erresuma Batua 0,08 0,05 0,11 –0,06

Suedia 0,01 0,00 0,02 –0,02

EAE 0,04 0,01 0,08 –0,07


6. Ondorioak

27

— 24 urte bete bitartean, gazteen %80,5-%100ezkongai dira, baina kolektibo hori urritu egiten da 25 eta 29 urte bitartekoen taldean: ezkonga-betasun-indizeak sakabanaturik agertzen dira: mutur batean Polonia (%40,1) dago eta Euskadi bestean (%82,1). 15 eta 29 urte bitartekoen ko-hortean ezkongabetasun-indize garaienak Euro-par Batasuneko mendebaldeen eta iparraldeen dauden lurraldeetan hauteman ditugu: Euskadi (%91,9), Irlanda (%91,9), Suedia (%91,7) eta Da-nimarka (%87,9). Ezkongabetasun-indize apale-nak, aitzitik, ekialdeko estatuetan bizi diren 15 eta 29 urte arteko gazteek erakusten dituzte: Po-lonia (%74,5), Letonia (%78,7) eta Hungariakoek (%77,5), hain zuzen.

— Ezkongabe dezente gehiago daude 15 eta 29 urte bitarteko gizonen artean adin horretako emakumeen artean baino, Erresuma Batuan izan ezik (%89,4 eta %88,8, hurrenez hurren). Orain arte gizonen alde izan den diferentzia hori gero eta txikiagoa da Europar Batasuneko mendebalderantz egin ahala: gizonezko ezkon-gabeen indizeen aldeko diferentzia latzenakagertzen dira Suedia (12,6 puntu), Hungaria (12,2 puntu), Italia (11,8 puntu), Polonia (10,9 puntu), Alemania (10,1 puntu) eta Letonian (9,2 puntu). Horiez beste muturrean daude Erresuma Batua (0,7 puntu), Irlanda (4,3 puntu) eta Euskadi (5,8

puntu): hiru hauetan gizon ezkongabeen indizea-ren aldeko diferentziak apalagoak dira.

— Adinaren, sexuaren eta ezkongabetasunaren ar-teko lotura positibo nabarmena agertzen da: gazteen kohorteak urteetan aurrera egin ahala, emakumea baino errazagoa da adin bereko gi-zonezkoa ezkongabe geratzea.

— Ezkonduen indizeak areagotu egiten dira Euro-par Batasuneko mendebaldetik eta iparraldetik ekialdera egitean: 15 eta 29 urte arteko gazte ezkonduen indize apalenak Suedian (%7,4), Ir-landan eta Euskadin (%7,7) hautematen dira eta garaienak, aldiz, Poloniako (%24,0), Hungariako (%20,6) eta Letoniako (%19,7) 15 eta 29 urte ar-teko gazteen artean

— Ezkongabetasun-indizeak ez bezala, ezkonduen indizeak handitu egiten dira gazteak adinean au-rrera egin ahala. Horrela, 15 eta 19 urte bitarte-koen taldean %0,2ko (Eslovenia, Irlanda eta Sue-dian) eta %0,8ko (Hungaria eta Letonian) tarte estua hautematen da baina 25 eta 29 urte bitar-tekoen taldean, berriz, ezkonduen indizeek urkila zabal eta esanguratsua taxutzen dute; mutur bi horietako batean Suedia (%16,6) eta Euskadi (%17,0) agertzen dira eta bestean Polonia (%56,7).

— 15 eta 29 urte bitarteko emakume gehiago ezkontzen da adin horretako gizon baino. Italia (–11,3 puntu), Hungaria (–10,7 puntu), Polonia (–10,3 puntu), Alemania (–9,5 puntu) eta Leto-nian (–8,3 puntu) gizonak baino dezente emaku-me gehiago ezkontzen da. Beste aldera, emaku-meen aldeko diferentziak arinagoak dira Irlandan (–4,0 puntu), Suedian (–5,1 puntu) eta Euskadin (–5,4 puntu), hiru herrialde hauetan 15 eta 29 urte bitarteko gizon eta emakume gutxiagoezkontzen baitira.

— Azken finean, emakume gazte gehiago ezkon-tzen dira adin horretako gizonak baino baina, hala ere, EBeko ekialde eta hegoaldean dagoen joera hau da: 15 eta 29 urte bitarteko emakume ezkondu gehiago dago gizonezko baino; ipar eta mendebaldean, aldiz, bi sexuek bateratzeko eta jaisteko joera dute.

— Ezkontzen indizeak beheranzko joera hartu du azken hamarkadotan. EB-25ean ezkontzak1.000 biztanleko 6,7tik (1980) 4,8ra (2005. ur-tean) jaitsi ziren. Atzerakada latzenak gertatu dira Letonian (–4,4 ezkontza 1.000 biztanleko) Eslo-venian (–3,6), Polonian (–3,2) eta Hungarian (–3,1). Beste norabidean doaz Espainia (–1,1 ezkontza 1.000 biztanleko), Euskadi (–1,3), Italia (–1,4) eta Irlanda (–1,4), atzerapenik arinenak

28


eta %2,6), Letonian (%1,1 eta %1,8) eta Erresu-ma Batuan (%0,6 eta %1,3) agertzen dira. Indize maskulino eta femenino apalenak Eslovenian (%0,2 eta %0,4), Irlandan (%0,2 eta %0,5), Italian (%0,2 eta %0,7) eta Euskadin (%0,2 eta %0,6) bizi diren gazteei dagozkie.

— 2005ean EB-25eko dibortzio-tasa gordina 2,0 dibortzio izan da 1.000 biztanleko. Lurraldeka, tasa gordinik apalena 0,8 dibortzio da 1.000 biz-tanleko (Irlanda eta Italia) eta, garaiena, 2,8 (Ale-mania, Danimarka eta Letonia). EB-25eko batez bestekoaren azpitik daude Polonia (1,8 dibortzio1.000 biztanleko), Espainia (1,6), Euskadi (1,5), Eslovenia (1,3), Irlanda (0,8) eta Italia (0,8). EBeko eki, hego eta mendebaldeko herrialdeetan, oro har, erlijio katolikoa nagusi duten estatuak izaki, dibortzio-tasa gordinak apalagoak dira. Europar Batasuneko ipar eta erdialdeko herrialdeetan, ai-tzitik, kontrakoa jazotzen da, agian erreforma protestanteak sustatu zituen balioetan (gizaba-nakoaren askatasuna eta tolerantzia soziala) oi-narrituriko bestelako substratu politiko eta so-ziokulturala eta gizarteak sekularizatuagoak izatearen ondorioz.

— Horrela, bada, 2003. urtean, 100 matrimonioko dibortzio gutxien gertatzen dira Irlanda (12,9), Ita-lia (15,4), Euskadi (19,2) eta Espainian (21,6). EB-25ean egiten diren 100 ezkontzako 33,8 dibor-tzio jazotzen dira.

— Era berean, Italian (15,8 urte) eta Espainian (13,5 urte) irauten zuen gehien dibortziatu aurretik ba-tez besteko matrimonioak, 2004. urtean. EB-

EB-25 osoaz ari garela, lehendabiziko ezkontzaegiteko batez besteko adina 30 urte izan zen. Batez besteko adin altuenak Suedian (32,9 urte), Danimarkan (32,3 urte), Euskadin (32,3 urte) eta Alemanian (30,6 urte) bizi diren gizonezkoenak dira. Lehendabiziko aldiz ezkontzen diren gizon gazteenak, berriz, Letonia (26,8 urte), Polonia (27 urte), Frantzia (28,2 urte) eta Hungariakoak (28,6 urte) dira.

— Horrenbestez, bai emakume bai gizonezkoen ar-tean, lehenbiziko aldiz ezkontzeko adina dezente atzeratu da 1980. eta 2004. urteen artean. Euro-par Batasuneko ekialdean, berriz, lehen aldiz ezkontzeko batez besteko adina txikiagoa da (Letonia, Polonia eta Hungarian).

— Banandu eta dibortziatuen presentzia kuantitati-boa marjinala da gazteen artean: 2001ean, 15 eta 29 urte bitarteko kide guztien %0,3 (Eslove-nia) eta %1,8ren artean (Hungaria) baino ez dira. Euskadi eta Italia dira bananduen eta dibor-tziatuen indize apalenak (%0,4) ematen dituzten hiru herrialdeetako bi, Irlandaren (%0,3) ondotik. Sexuka, 15 eta 29 urte arteko emakumeak adin horretako gizonezkoak baino gehiago banandu eta dibortziatzen dira: aztertzen ari garen EBko hamahiru herrialdeetan indize maskulinoak emakumeenak baino apalagoak dira; oso lite-keena da hori emakume gazteak gizonezko gaz-teak baino gehiago ezkontzearen ondorio iza-tea.

— Gizon eta emakumeen artean, bananduen eta dibortziatuen indize garaienak Hungarian (%1,2

bertan gertatu direlako. Atzerakaden testuinguru horretan, dena dela, badira bi salbuespen: Sue-dia (+0,4) eta Danimarka (+1,5). Eskandinaviako bi herrialde horiek zituzten tasarik apalenak 1980an.

— 2005ean, ezkontza-tasa gordinik altuenak Dani-markan (6,7), Letonian (5,4) eta Polonian (5,4) daude. Kontrako muturrean Eslovenia (2,9) nabarmentzen da eta, ondotik, Italia (4,3 ezkon-tza 1.000 biztanleko). Euskadiko ezkontza-tasagordina (4,5) EB-25eko batez bestekoa (4,8) bai-no apur bat apalagoa da eta espainiarraren pare-koa.

— Emakumeak 1980an baino zaharrago ezkontzendira lehendabiziko aldiz 2004an. EB-25 osoan adin hori 23,1etik 28,0 urtera igo zen. EAEn suer-tatu zen igoera latzena (6,2 urte), 24,3 urtetik 30,5 urtera igaro baitzen. 2004an, lehendabiziko aldiz ezkontzean Euskadiko emakumeek dute aztertzen ari garen lurraldeetako hirugarren batez besteko adina; bertakoen aurretik bakarrik doaz Danimarkako emakumeak (30,7 urte) eta Sue-diakoak (31,1 urte). Beste muturrean daude Po-lonia (25,0 urte), Letonia (25,1 urte) eta Hunga-riakoak (26,3 urte): estatu hauetan bizi dira gazteen ezkontzen diren emakumeak.

— Gizonezkoen lehendabiziko ezkontza egiteko ba-tez besteko adina ere igo egin zen 1980tik 2004 arte. Igoera handienak Euskadin (5,7 urte), Dani-markan (5,1 urte) eta Alemanian (4,9 urte) gertatu dira. Aitzitik, Letonian (2,0 urte) eta Irlandan (2,6 urte) jazo dira igoera arinenak. 2004. urtean eta

29

04. Egoera zibila

(herrialde anglosaxoietan), sozialdemokrata (es-kandinaviarretan) eta kontserbadorea (erdialde eta hegoaldeko herrialdeetan). Estatus korpora-tibista (funtzionario publikoak eta beste zenbait profesional beste hainbat ogibidedun eta talde sozialen gainetik pribilegiatzen dituen estatis-moaren nagusitasuna) eta familiarismoa (hegoal-deko eta tradizio katolikoa duten estatuetan, batik bat) zatikatzean datza erregimen kon-tserbadorearen euskarria eta, horrela, ongizate sozialean Estatuak rol subsidiarioa betetzen du, familia hartzen baitu bertako kideen zaintza, ba-bes eta premiak asetzea bermatu behar duen erakundetzat; beraz, premia egoeretan, gura-soak edo seme-alabak seme-alaben edo gura-soen ongizatearen arduradun eta erantzule dira. Erregimen kontserbadorean familiari lehenta-sunezko rola aitortzen zaio eta, baldin eta gu-txieneko ongizatea bermatzeko familia gauza ez bada (bakar-bakarrik), estatuaren esku-hartzea aurreikusten da. Erregimen horretan, gainera, zerbitzuak eta prestazioak familia-buru den gi-zonaren alde daude taxutuak, familia-batasuna-ren kontzepzio kontserbadore horren arabera. Ongizatearen estatu kontserbadore familiaristaridagokion erregimena duten Europako estatue-tan etxebizitza eta, batez ere, lanpostu egonko-rra eskuratzea familiaren eta bertako kideen eskuduntzakoak dira, Estatuak betetzen duen rola arras subsidiarioa delako.

Jarraian (13. grafikoan eta 21. taulan) ikusten du-gunez, aloger soziala garrantzi handiko kontua

— Bigarrenen artean, etxetiko emantzipazioaezkongabe gisa egiten da, 25 urte bete baino le-hen, oro har; ezkontza 30-32 urte bete arte geroratzen da. Ezkongai emantzipatu gisa bizi diren aldi horretan, britainiar, frantses, daniar, suediar edota alemaniar gazteek pertsona baka-rreko, familia osatzen ez duten pertsona bat bai-no gehiagoko, izatezko bikotedun eta guraso bakarreko (gazte bat bere seme-alabarekin)etxeak osatzen dituzte.

Zergatik gazte euskaldun, espainiar, italiar eta irlan-darrek erakusten dituzten alde horiek, kide britai-niar, daniar, suediar edota alemaniarrekin konpara-tzean? Funtsean, kapitulu honen sarreran aipatu ditugun faktore material-ekonomiko, soziokultural eta instituzionaletako batzuek batera eragitearren: faktore horiek, izan ere, ezkontzea eta etxetik eman-tzipatzea geroratu eta une berean egoki daitezen baldintzatzen dute. Hauek dira, gutxi-asko:

—Faktore politiko-instituzionalak: alokairu sozia-lean hartu ahal izateko etxebizitza (gure testuin-guru instituzionalean, alokatzeko etxebizitza ba-bestuak) publiko eta pribatuen stockik eta gazteak lan-munduan iraunkortasunez sartzeko politika publiko aktiborik ez izatea, batik bat. Ga-bezia bi horiek, Europa hegoaldeko herrialdee-tan eta tradizio katoliko latza duten estatuetan garatu den ongizatearen estatu subsidiarioaren erregimenaren ondorioetako bat da. Esping-Andersen7 autoreak Europan hiru plegutako ka-pitalismo-erregimenak bereizten ditu: liberala

25ean matrimonioaren batez besteko iraupena 12,4 urtekoa da. Letonian (10,5 urte) eta Dani-markan (11,2 urte) irauten du gutxien matrimo-nioak.

Laburbilduz, EAEko gazteek ezkongaiaroa luzatu eta lehen ezkontza geroratu egiten dute 30-32 urte bete arte; jokabide horren antzekoak hautematen dira aztertzen ari garen herrialdeetatik Europar Ba-tasuneko ipar, hego eta mendebaldean daudenak. Ekialdeko estatuetan ez bezala, bertan gazteak le-henago ezkontzen baitira (27-28 urte inguruan). Dena dela, pentsatzeko modukoa da ezkongabe-tasunetik ezkontzerako trantsizioa berdin gertatzen ote den Euskadiko gazteen artean eta Europar Ba-tasuneko ipar, hego eta mendebaldean bizi diren kideen (irlandar, espainiar, frantses, suediar, da-niar, alemaniar edota italiarren) artean; zehazkiago, lehendabizikoz ezkondu aurretik bikotekide batekin bizi izan diren gurasoena ez den etxebizitza batean. Itxura guztien arabera EAEko gazteen ezkongabe-tasunetik ezkontzerako trantsizioko ibilbideak eta espainiarrenak, italiarrenak eta irlandarrenak an-tzekoak dira baina britainiarrenak, daniarrenak, suediarrenak edota alemaniarrenak ez beza-lakoak.

— Euskaldun, espainiar, irlandar eta italiarren artean ohikoena da ezkontzeko unera arte gurasoen etxean bizitzen segitu eta orduan beste nonbait bizitzen hastea: bestela esateko, ezkontzea eta gurasoen etxetik emantzipatzea une berean ger-tatu ohi dira, 30 urteen inguruan.

7 Gosta Esping-Andersen: Fundamentos sociales de las economías postindustriales, Bartzelona: Editorial Ariel S.A., 2000.

30


garrantzia askozaz ere ahulagoa da. Aitzitik, es-tatu horietan etxebizitza nagusien edukitze-erregimena jabetza da proportzio handienean: %89,0 Euskadin, %83,0 Espainian, %83,0 Italian eta %77,0 Irlandan.

—Faktore material-ekonomikoak: langabezia, pre-karietate laborala, soldata apalak... faktore ho-

da Danimarkan (%20,0), Frantzian (%17,5), Erre-suma Batuan (%21,0) eta Suedian (%21,0). Ale-manian garrantzi gutxiago du (%6,5), hango Es-tatuak alokairu pribatu subentzionatukoerregimena, bereziki, sustatu duelako. Oso bes-telako errealitatea bizi dute Irlanda, Italia, Espai-nia eta Euskadik: herrialde horietan, bai aloger sozialaren, bai zeinahi motatako alokairuren

13. grafikoa. Etxebizitza nagusiak edukitzeko erregimena 2001-2003 urteetan (% etxebizitza nagusi guztiekiko)

20,0

0,9

17,5

3,0

8,0

21,0

11,4

21,0

55,0

7,0

40,0

11,0

38,0

16,0

39,0

32,0

31,0

18,0

45,0

53,0

83,0

56,0

83,0

46,0

89,0

66,2

77,0

69,0

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Alemania

Danimarka

Espainia

Frantzia

Italia

Irlanda

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

JabetzaAlogera (soziala eta pribatua)Aloger soziala

6,5

21. taula. Etxebizitza nagusiak edukitzeko erregimena 2001-2003 urteetan

% Aloger soziala etxebizitza nagusi

guztiekiko

% Alogera (pribatua + soziala)

etxebizitza nagusi guztiekiko

% Jabetza etxebizitzanagusi guztiekiko

Alemania 6,5 55,0 45,0

Danimarka 20,0 40,0 53,0

Espainia 0,9 11,0 83,0

Frantzia 17,5 38,0 56,0

Italia (a) 3,0 16,0 83,0

Irlanda 8,0 18,0 77,0

Erresuma Batua (b) 21,0 31,0 69,0

Suedia 21,0 39,0 46,0

EAE (c) – 7,0 89,0

EB-25 11,4 32,0 66,2

(a) CECODHAS (2006): Estudio sobre el sector público y recopilación de buenas prácticas sobre renovación urbana. Etxebizitza eta Lurzoruaren

Sustatzaile Publikoen Espainiako Elkartea.

(b) Housing Statistics in the European Union 2002. DGATLP of the Walloon Region of Belgium.

(c) Euskadin hamarkada honen hastapenean zegoen aloger sozialeko etxebizitzen stockari buruzko daturik ez dago. Indizea, gure ustez, estatu

espainiarrekoaren ehunekoaren antzekoa izango da, gutxi-asko.

Iturria: Housing Statistics in the European Union 2004. National Board of Housing. Building and Planning, Sweden.

Ministry for Regional Development of the Czech Republic.

31

04. Egoera zibila

ezkondu arte atxikitzen dituztelako; izan ere, ba omen dabil hor nolabaiteko presio soziala seme-alabak ezkon daitezen edo, bestela, bien bitar-tean, gurasoekin bizitzen segi dezaten. Sandra Gaviria soziologoaren aburuz9, estatu espainia-rreko familietan atxikipenerako familia estrategiak nagusi dira; seme-alabak babestea ozen samar aldarrikatzen duen familia-filosofia horrek familia-ren nortasunari gizakiarenari baino garrantzi han-diagoa aitortzen dio eta seme-alabak ezkontzeanetxetik alde egitearen aldeko agertzen da, beraz. Guraso frantsesen jokamoldea bestelakoa da: mesedegarria da seme-alabek gurasoen etxeaezkondu baino dezente lehenago uztea, horri es-ker autonomo eta arduratsu izaten ikasi ahal izango dutelako: seme-alabek autonomia per-tsonala erdiestea da estrategia familiar horren xedea; horrela, gazteak enplegua eskuratzea fa-miliaren etxebizitza uzteko garaia heldu omen den seinale da.

Familiakoen arteko harremanen demokratizazio eta tolerantzia handiagoak, belaunaldien arteko borroka arintzeak (gurasoen eta seme-alaben ar-tean balio eta jarreren gaineko disonantziak apal-tzeak) gazteak familiaren etxebizitzan ezkongabe iraun dezan laguntzen dute. Era berean, tamaina dezente txikitu duten familia nuklearretan gaz-teak gozatu ohi dituen konfortak, kontsumoaketa adeitasunak (seme-alaba bat edo bik bere gela dauka(te) inongo seniderekin partekatu gabe), ongizate eta tolerantzia handiko familia-

agertzen da, izatez behin-behinekoak direlako eta, jabetzan etxebizitza hartu ahal izateko, epe laburretik haratago segurtasun handiagoa eskai-niko duen bestelako elkarbizitza-proiekturen bat bermatu beharra omen dago. Horregatik etor-tzen dira bat gaztea emantzipatzeko batez bes-teko adina eta ezkontzeko batez besteko adina.

—Faktore soziokulturalak: Gil Calvo8 soziologoaren iritziz, gaur egungo ingurune sozioekonomiko aldagarri eta konplexuetan birmoldatzeko familia estrategia jarri behar da praktikan, hezkuntzan eta prestakuntzan inbertsioa eginez, seme-ala-bek beren familien posizio erlatibo berari hel-tzeko aukera eman diezazkiekeen gaikuntza eta titulazio profesionala eskura dezaten. Eman-tzipazio prozesua eta ezkontzea atzeratzea era-baki burutsua da eta, horren bitartez, lan- eta etxebizitza-merkatuek ezartzen dituzten baldin-tza material-ekonomiko kaltegarrietara egoki-tzeko ahalegintzen dira gazteak eta beren fami-liak, helburu nagusi batekin: klase soziala galtzeko eta porrot egiteko arriskuetatik ahalik eta eraginkortasun handienez urruntzea.

— Tradizio katolikoa duten europar herrialdeetan, birmoldatzeko familia estrategia horiek familia-testuinguru soziokulturalean garatzen dira, kato-lizismoak bere-bereak dituen sinesmen, balio eta praktikek horrela eragin biziagoa dutelako. Ho-rren ondorioz, familiaren mendeko garaia luzea-go izan ohi da, bertan gurasoek seme-alabak ia

riek gaztearen etxe-emantzipazioa gerorarazi dute, eta, hortaz, familiarekiko mendekotasuna eta prestakuntza aldia luzatu egiten dute. Horre-la, bada, klase soziala galtzearen amildegitik urruntzeko xedez, ekonomia globalizatuaren lan-ibilbide gorabeheratsuetatik (baita, behin baino gehiagotan, prekarioetatik) porrot egiteko arrisku gutxiagorekin abiatu ahal izateko, ikaske-ta- eta lanbide-alorretako prestakuntza handia-goaz jantzi behar du pertsonak. Normalean, lan-merkatuan hainbat urte eman ondoren, gazteak enplegu egonkor eta hobeki ordaindu batean sartzea erdiesten du baina, hala ere, etxebizitza merkerik —batez ere, diru-sarrera urriekin esku-ragarri izan daitekeen etxe-alogerezko eskain-tzarik (alokairu sozial eta pribatua, errenta suben-tzionatukoa)— ez izateak jabetzako merkatu garestituan sarrarazten die. Nolanahi ere, horre-lakorik eskuratzeko enplegua duen gazte bakar baten diru-sarrera aski ez denez, emantzipazio-proiektua desblokeatu egiten da bikote egonko-rra sortu eta finkatutakoan, enplegudun bi per-tsona direnean etxebizitza erosteko aurrezkiak eta sarrerak eman ditzaketenak. Horrenbestez, emantzipatzeko batez besteko unea dezente geroratzen da (30 urte ingurura arte), baina, aldi berean, emantzipazio-prozesua gorpuzteko etxebizitza-aukerak erabat murrizten dira: ia-ia ezin imajinatuzkoa da pertsona bakar batek etxebizitza erostea, sekulako kaudimena duten gazteak bakarrik sar daitezke horretan. Beste alde batetik, izatezko bikoteak ezesteko joera

8 Enrique Gil Calvo: «Emancipación tardía y estrategia familiar», Revista de estudios de juventud (Madril), 58 (2002), 1-9 orr.9 Sandra Gaviria: «Detener a la juventud o invitarla a abandonar la casa familiar. Análisis de España y Francia», Revista de estudios de juventud (Madril), 58 (2002), 1-6 orr.

32


giro erosoa sortzen laguntzen dute eta, horrela, hogeita hamar urteak bete arte-edo, gaztea etxean «atxikitzea» bideratzen dute. Gurasoek seme-alabak emantzipa daitezen ez aholkatu edo ez bultzatzea ere, atxikipen emozional her-tsiago baten seinale da eta, gainera, «habia hu-tsak» dakartzan aldaketa psikosozialek gurasoei (etxetik kanpo lanik egiten ez duten amei, berezi-ki) sorrarazten dien beldur edo segurantziarik eza adierazten dute. Bien bitartean, gazteak beren lan-ibilbidean aurrera egiten ahalegintzen dira, etorkizunean emantzipatzeko aukera emango dieten egonkortasun eta autonomia ekonomikoa erdiesteko jomugaz, lehenago emantzipatukobalira seguruenik nozitu beharko lituzketen arris-ku eta eragozpenak jasan gabe. Gisa horretara, lehenago emantzipatuko balira —emantzipa-tzeak ondorioztatzen dituen ardurak eta gastuak larriak izaki— ezin praktika ditzaketen bizimo-duak garatzeaz gainera, autonomia pertsonal eta askatasun-nahiak ase ditzakete. Horrenbestez, ingurune ekonomiko eta soziokulturalarekiko aski jokaera pragmatikoa eta egokitzailea jokatzendute gazteek.

1. eskema. Emantzipazioa eta ezkontza geroratzea laguntzen duten faktoreak

FAKTOREMATERIAL-EKONOMIKOAK:

Langabezia, lan-prekarietatea,ordainsari txikiak,

etxebizitzaren alokairu urria etaalogera eta jabetza garestiak

FAKTOREPOLITIKO-INSTITUZIONALAK:

Ongizatearen estatu kontserbadorefamiliaristari dagokion erregimena,

gazteei zuzendutako politika urrikoa,eta bereziki, are urriagoa etxebizitzaeskuratzeko politikak garatzerakoan

(aloger sozialik eta diruz lagundutakoerrentadunik ez), ezta enplegu

iraunkorraren aldekorik ere.

FAKTORE SOZIOKULTURALAK:

Birmoldatzeko familia estrategiaeta atxikipenerako familia

estrategia: gazteak beranduemantzipatzen dira. Jarrera

egokitzaile eta pragmatikoakgazteen artean

33

04. Egoera zibila

Bibliografia

ALBERDI, Inés: «Los cambios en la institu-ción familiar», Panorama social (Madril), 1 (2005), 17-31, bereziki 25-26. orr.

BOURDIEU, Pierre: La distinción: criterios y bases sociales del gusto, Madril:Taurus Humanidades, 1988.

CECODHAS: Estudio sobre el sector público y recopilación de buenas prácticas sobre renovación urbana [on line], Valentzia: Asociación Española de Promotores Públicos de Vivienda y Suelo, 2006. Interneten eskuragarri: <http://www.a-v-s.org/ftp/estudio_so-bre_el_sector_publico_de_cecodhas_noviembre_2006.pdf>. [Kontsulta: 2007ko apirilaren 30a.]

DGATLP OF THE WALLOON REGION OF BELGIUM: Housing Statistics in the European Union 2002 [Europar Bata-sunaren etxebizitzari buruzko estatis-tikak] [on line], Belgikako Waloniako Eskualdea: Belgikako Waloniako Eskualdeko Lurralde Antolamendu, Etxe-bizitza eta Ondare Zuzendaritzaren Etxebizitza Departamentua, 2003. Interneten eskuragarri: <http://mrw.wallonie.be/dgatlp/dgatlp/Pages/log/DwnLd/Stats2002/housingStats2002.pdf>. [Kontsulta: 2007ko apirilaren 30a.]

EUROSTAT (Europar Batasuneko Estatis-tika Bulegoa): Population and Social Conditions: Data [Biztanleria eta gizarte baldintzak: datuak] [on line]. Interneten eskuragarri: <http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page?_pageid=0,1136184,0_45572595&_dad=portal&_schema=PORTAL>.[Kontsulta: 2007ko maiatzaren 7a.]

ESPING-ANDERSEN, Gosta: Fundamen-tos sociales de las economías postin-dustriales, Bartzelona: Editorial Ariel S.A., 2000.

GAVIRIA, Sandra: «Detener a la juventud o invitarla a abandonar la casa familiar. Análisis de España y Francia», Revistade estudios de juventud (Madril), 58 (2002), 1-6.

GIL CALVO, Enrique: “Emancipación tardía y estrategia familiar”, Revista de estudios de juventud (Madril), 58 (2002), 1-9.

GINER, Salvador; LAMO DE ESPINOSA, Emilio eta TORRES, Cristóbal (edito-reak): Diccionario de Sociología,Madril: Alianza Editorial, 1998.

INE (Estatistikako Institutu Nazionala = Instituto Nacional de Estadística): INEbase [on line]. Interneten eskuraga-rri: <http://www.ine.es/inebmenu/indice.htm>. [Kontsulta: 2007ko maiatzaren 8a.]

REQUENA, Miguel: Características de los hogares y familias de la Comunidad de Madrid según el Censo de 2001,Madril: Instituto de Estadística de la Comunidad de Madrid, 2001.

SARRIBLE, Graciela: «La nueva soltería de los catalanes», REIS (Madril), 45(1989), 115-132, bereziki 131. or.

34

30,027,7

Islandia

Emakumeak

Gizonak

EB-2532,3

30,1

EAE

32,930,5

Suedia29,3

27,2

Erresuma Batua

27,024,7

Polonia

26,824,8

26,8

30,428,2

29,727,9

Irlanda 28,625,8

Hungaria

Frantzia

30,128,9

Espainia

30,127,5

Eslovenia

32,330,1

Danimarka

30,628,1

Alemania30,427,4

Italia

Letonia

1. mapa. Gizonen eta emakumeen batez besteko adina lehen ezkontzan, 2004an

2













ISBN: 978-84-457-2750-8


2





Sarrera




04. Egoera zibila

1 Miguel Requena: Características de los hogares y familias de la Comunidad de Madrid según el Censo de 2001, Madril: Instituto de Estadística de la Co-munidad de Madrid, 2005, 6. or.2 Ibidem, 10. or.

3

Ugalkortasunaren eta jaiotza-tasaren beherakada ez koiunturala ikerlari sozial ba tzuek «tran tsizio de-mografi ko» izendatu dutenaren ezaugarri bereizga-rriak dira. Eredu teoriko horren xedea gizarte au-rreindustrialak moderno nola bihurtu diren (hau da, erregimen demografi ko zaharretik modernora nola iragan diren) azter tzea da, aldaketa demografi ko, sozial eta ekonomikoen arteko elkarreraginetan sakonduz. Erregimen modernoaren bereizgarria ugalkortasun-, jaio tza- eta hilkortasun-tasa apalak dira: azken biok an tzeko balioak ager tzen dituzte-nez, hazkunde naturala edo saldo begetatiboa txiki- txikia da, eta, areago, baliteke negatiboa izatea ere, biztanleriaren zahar tze prozesuak hilkortasuna zer txobait al txa dezakeelako.

1980ko hamarkadan, gizarte postindustrial eta kon-tsumistetako familien eta etxeen sorreran, haustu-ran eta berreraketan izaniko aldaketek Ron Les-thaeghe eta D.J. Van de Kaa autoreei bigarrentran tsizio demografi koaz teoriza tzeko bide eman zien. Tran tsizio horren bereizgarriak honako hauek izan dira, besteak beste: ugalkortasun-indize sinte-tikoa belaunaldien ordezpen-maila (2,1 seme-alaba emakume bakoi tzeko) baino apalagoa izatea, ezkongabeen kopurua dezente haztea, ezkon tzeko eta aurreneko umea ekar tzeko adina gerora tzea, izatezko bikoteen kopurua handi tzea, matrimonioz kanpoko jaio tzak areago tzea, matrimonioen haus-tura ugari tzea (banan tzeak eta dibor tzioak) eta etxeen eta familien tipologia diber tsifi ka tzea: familia osa tzen ez duten per tsona ani tzeko eta per tsona

bakarreko unitateak; seme-alabak dituzten familia nuklearren gainbehera progresiboa eta bestelako familia-pleguen gorakada (guraso bakarrekoak, nukleo gabeko familia bakarrekoak, eta abar)1. Le-hen tran tsizio demografi koan ez bezala —haren osagai behinenak ugalkortasuna eta hilkortasuna izan bai tziren—, bigarren tran tsizio demografi koa aldaera demografi ko bietan egonkortasun handian garatu da (maila apaletan, ugalkortasuna batez ere), baina aldaketa la tzak nozitu dira ezkon tze kontue-tan, ugalkortasun-egutegian eta familia eta unita-teen tipologiei dagokienean.

Bigarren tran tsizio demografi koa, berriz, Europar Ba-tasuneko ipar, erdi eta ekialdeko gizarteetan gerta tzen diren aldaketa soziodemografi koak esplika tzeko ere-du egokia da. Hala ere, hegoaldeko herrialdeetan eta Irlandan batera tze soziodemografi koran tz doan ebo-luzioa ere hautematen da, baina, hori bai, bestelako garapen eta erritmoekin. Hala, bada, Europar Bata-suneko ipar, erdi eta mendebaldeko familia alorreko bereizgarriak epel tzen eta ezaba tzen ari dira, iparral-dearekiko batera tze hori hainbat faktorek bul tza tzen edo eragiten dutelako. Hauek dira baldin tza tzaileak, Miguel Requena2 soziologoak adierazi duenez:

Lehen-lehenik, inten tsitate apal edo oso apaleko ugal tze-ereduak heda tzeak familietan presente dagoen seme-alaben kopurua txiki tzeko joera dakar [...]; bigarrenik, e txetik kanpoko lan-mun-duan gero eta parte har tze handiagoa izateak emakumearen posizio soziala aldarazi [...] eta bere

4


miari eta satisfazio pertsonalari garrantzi handiagoa ematen zaie, amatasuna bigarren mailara ekarrita. Ama izan ez diren emakumeen artean, adibidez, le-hen mailako ikasketak dituztenek ama ez izatearen kausa behinena baliabide ekonomikorik ez izatea dela diote; unibertsitate mailako ikasketak dituztenek, bere aldetik, lanean aritzeko beharra eta nahia argudiatzen dute, batez ere4.

Nolanahi ere, bigarren trantsizio demografikoa azkar edo mantsoago, baina aurrera doa EBko gizarteetan, baina hainbat alde hautematen dira batetik bestera. Herrialdeen arteko bateratzea ahulagoa da etxe eta familien tipologia dibertsifikatzeari dagokionez: Euro-par Batasuneko hegoaldeko herrialdeetan eta Irlandan heterogeneotasun txikiagoa dago, toki horietan oraino senar-emazteak eta seme-alabek osaturiko familia nuklearra nagusi baita, nahiz eta, ugalkortasun apala-goaren ondorioz, orain familia kide gutxiagok osatzen duten. Ugalkortasun- eta jaiotza-tasen gainbeheraz ari garela, bateratzea handiagoa da baina 1980ko ha-markadaren amaieratik hona Europar Batasuneko ipar eta erdialdean igoera nabarmena hauteman da; hegoaldean, aldiz, hondoan ainguraturik geratu dira eta Irlandak, berriz, EBko balio garaienak agertzen ditu. Batetik besterako alde horiek, neurri batean behintzat, gizon eta emakumeen arteko berdintasuna-ren garapen-maila desberdinen, emakumeak enple-guan jardutearen eta europar gizarteetan finkatu diren ongizatearen estatuaren erregimenen ondorio dira.

Jarraiko orriotan zenbait adierazle demografiko kuan-titatibo aztertuko ditugu, bi ataletan aurkezturik:

nomo bihurtu eta garatzearekin lotzea izan da, adie-rarik zabalenean: balio ekonomikoa, harreman alo-rrekoa, adierazpenezkoa, autoestimua eta abar.

Ongizatearen estatuaren garapenak —bai berak sustatzen dituen dispositibo eta zerbitzu kolekti-boei, bai bera sustatzen duen ideologia demokra-tiko eta berdintasunaren aldekoari dagokiola— emakumeen pentsamoldea eta mobilizazio laborala aldarazten lagundu du3. Ildo horretatik, lehen etxe-eremuan emakumeak betetzen zituen hainbat egin-kizun administrazio publikoak bereganatu dituenez, horrek, gizarteak emakumeari «agintzen» zion lana-ren parte bat arindu edo kendu dio, seme-alaben eta beste hainbat ahaideren zaintzari dagokionez, batik bat. Horrekin batera, horrelako eta bestelako zerbitzu publikoak emateari esker merkatuan emakumearentzako hainbat zoko azaldu da: admi-nistrazio-kudeaketan, hezkuntzan, osasungintzan, gizarte zerbitzuetan eta beste atal batzuetan.

Era berean, ongizatearen estatuak berdintasuna eta demokrazia sustatzeko aplikatu dituen politikei esker, emakumea erdi eta goi mailako hezkuntza-ibilbideetan sartu ahal izan da, eta, ondorioz, hezkuntza-munduan ibilitako emakumeen jarrera jaiotza-tasarekiko aldatu egin da: ama izateko unea geroratu dute, seme-ala-ben kopurua bizki urritu eta seme-alabarik gabeko emakumeak (unibertsitarioak, batik bat) ugaritu dira. Antisorgailuez informazio handiagoa eta eskuratzeko aukera handiagoa izateaz gainera, erdi eta goi mai-lako hezkuntzan aritzeko aukera izan duten emaku-meen balio-hierarkian jarduera profesionalari, autono-

independentzia ekonomikoa areagotu du; hiruga-rrenean, goraka doan emakume-independentzia horren eskutik datorren matrimonioaren egongaiz-tasun handiagoa, bikote-harremanen «desinsti-tuzionalizazio» [...] edo «desestandarizazioaren» [...] testuinguruan; laugarrengoz, hainbat politika publiko aplikatzearen ondoriozko dispositibo insti-tuzional berriek familia ohituren aukeren estruktura eta belaunaldien arteko harremanak aldarazten di-tuzte [...]; azkenik, familia aldatzea komeni ez ezik, onargarri ere bihurtzen duten orientazio kultural berrien eragina, gero eta biziagoa.

Mugimendu feministak sorrarazitako aldaketa so-ziokulturala, ongizatearen estatua garatzea eta ho-nek sexuen arteko berdintasuna eta hezkuntzasustatzeko egin dituen politikak eta hartu dituen neurriak dira europar gizarteetan bigarren trantsiziodemografikoa bultzatzen ari diren funtsezko fakto-reetako batzuk. Izan ere, ama eta etxekoandre-be-tekizun domestikoak soil-soilik burutzeari uko egi-ten dion emakumearen rol soziokulturala aldatzeari(aitzitik, lehenago gizonezkoak bakar-bakarrik bete zitzakeen etxetik kanpoko rol eta jarduerak berega-natu ditu) hertsiki lotua doa trantsizio hori. Emaku-me gazteak masiboki lan-merkatuan sartu eta, ezkondu eta lehen seme-alaba ekarritakoan ere bertan irautea garrantzi handiko aldaketa soziokul-turala da, lehenago jazotzen zenaren aldean: aresti arte, emakumeak, ezkondu eta ama bihurtzean,lan-merkatua bertan behera uzten zuen, eta aurrerantzean familiaz arduratzea izaten zuen egin-kizun bakarra. Emakumeen artean jokaera-aldaketa hori bultzatu duena enplegua eta bere burua auto-

3 Enzo Mingione: Las sociedades fragmentadas. Una sociología de la vida económica más allá del paradigma del mercado, Madril: Lan eta Gizarte Segurantza Ministerioa, 1993.4 Margarita Delgado (koord.): Familia y reproducción en España a partir de la Encuesta de Fecundidad de 1999, Madril: Centro de Investigaciones Sociológicas, 2006, 93. or. (Opinión y Actitudes bilduma, 53).

5


1. Jaiotza eta amatasuna

— Jaiotza-tasa gordinak 1980., 1990. eta 2004. urteetan: bizirik jaiotako ume-kopurua 1.000 biz-tanleko, urte bakoitzean.

— Ama izateko batez besteko adina 1980., 1990. eta 2004. urteetan: urte bakoitzean ama izan zi-ren emakume guztien adinen batez besteko aritmetikoa.

— Lehen umea jaiotzean amak zuen batez besteko adina 1980., 1990. eta 2004. urteetan: urte bakoitzean ama estreinakoz izan ziren emakume guztien adinen batez besteko aritmetikoa.

— 1980., 1990. eta 2004. urteetan matrimonioz kanpo bizirik jaiotako umeen proportzioa: urte bakoitzean matrimoniotik kanpo bizirik jaiotako umeen kopurua, bizirik jaiotako ume guztiekiko.

2. Ugalkortasuna

— Ugalkortasun-indize sintetikoak 1980an, 1990ean eta 2004an: urte bakoitzean, batez besteko se-me-alabaren kopurua, emakume bakoitzeko.

— 15-19, 20-24 eta 25-29 urteko gazteen ugalkor-tasun-tasa 1990ean eta 2004an: adin-talde ba-teko amengandik bizirik jaiotako umeen kopurua, adin-talde horretako 1.000 emakumeko, urte bakoitzean.

1. Jaiotza- eta amatasun-tasak

6

1980. eta 2004. urteen artean, jaiotza-tasa gordina (JTG) EB-25 osoan jaitsi egin zen: -3,3 bizirik jaio, 13,8tik 10,5era urritu zelako bizirik jaiotakoen ko-purua, 1.000 biztanleko; atzerako joera hori Euska-din ere agertu zen: -4,2 ume, 13,5etik 9,3ra jaitsizelako bizirik jaiotakoen kopurua, 1.000 biztanleko. Azterturiko europar herrialde gehienetan jaiotza-tasa gordinak apaldu egin ziren, Danimarkan izan ezik: hemen apur bat igo zen (0,8) —ikus 1. taula eta 1. grafikoa—.

— Zazpi herrialdetan, EB-25 osoan baino areago: Polonia (–10,3 bizirik jaio, 1.000 biztanleko), Es-lovenia (–6,7), Irlanda (–6,5), Letonia (–5,3), Es-painia (–4,7), Hungaria (–4,5) eta Euskadin (-4,2).

— Bost estatutan, aitzitik, EB-25ean baino motela-go jaitsi da tasa: Alemania (–2,5), Frantzia (–2,2), Italia (–1,6), Erresuma Batua (–1,4) eta Suedian (–0,5).

Bi herrialde eskandinaviarrak azpimarratzekoakdira, batean (Danimarka) tasak igo zirelako eta bes-tean (Suedia) gutxi jaitsi zirelako 1980tik 2004 arte.

2004ri dagokiola, EB-25 osoaren jaiotza-tasa gor-dina bizirik jaiotako 10,5 da, 1.000 biztanleko; Eus-kadin, berriz, indize apalagoa erdietsi zen: bizirik

jaiotako 9,3 ume, 1.000 biztanleko. EB-25eko tasa-ren gainetik Irlanda (15,2), Frantzia (12,7), Dani-marka (12,0), Erresuma Batua (12,0) eta Suedia

(11,2) daude. Espainiaren tasa (10,6) EB-25 osoaren parekoa da eta gainerako lurraldeetako tasak apa-lagoak dira; nabarmentzekoak, horien artean, Ale-

1. taula. Jaiotza-tasa gordinak 1980an, 1990ean eta 2004an (bizirik jaiotakoak, 1.000 biztanleko)

1980 1990 2004Diferentzia2004-1980

Alemania 11,1 11,4 8,6 –2,5

Danimarka 11,2 12,3 12,0 0,8

Eslovenia 15,7 11,2 9,0 –6,7

Espainia 15,3 10,3 10,6 –4,7

Frantzia 14,9 13,4 12,7 –2,2

Hungaria 13,9 12,1 9,4 –4,5

Irlanda 21,7 15,1 15,2 –6,5

Italia 11,3 10,0 9,7 –1,6

Letonia 14,1 14,2 8,8 –5,3

Polonia 19,6 14,4 9,3 –10,3

Erresuma Batua 13,4 14,0 12,0 –1,4

Suedia 11,7 14,5 11,2 –0,5

EAE 13,5 7,8 9,3 –4,2

EB-25 13,8 12,3 10,5 –3,3


7


rraldeetan ere, ama izateko adina geroratu egin dute emakumeek. Geroratze larriena, izan ere, Eus-kadin gertatu da: 3,9 urte, hain zuzen, batez beste-ko adina 28,5etik 32,4 urtera igo baita. Ondoren datoz Eslovenia (3,8 urte), Hungaria (3,5 urte), Italia (3,3 urte) eta Danimarka (3,3). Beste aldeko mutu-rrean, ama izateko batez besteko adina gutxien ge-roratu diren herrialdeen artean, alegia, Irlanda (0,9 urte) eta Polonia (1,6 urte) nabarmentzen dira.

mania (8,6) eta Letonia (8,8), jaiotza-tasa erlatibo apalenekoak direlako.

Ikus dezagun zein izan den ama izateko batez bes-teko adinaren (ABBA) eboluzioa (ikus 2. taula eta 2. grafikoa): 1980. urtean EB-25eko emakumeentzat26,9 urte zen eta 2004. urtean 29,3 urteraino igo zen, hots, adierazle estatistiko hau epe horretan 2,4 urte areagotu zen. Azterturiko hamabi europar lu-

1. grafikoa. Jaiotza-tasa gordinak 1980an eta 2004an (bizirik jaiotakoak

1.000 biztanleko)

2. taula. Ama izateko batez besteko adina 1980an, 1990ean eta 2004an

1980 1990 2004 (*)Diferentzia2004-1980

Alemania 26,4 27,6 29,3 2,9

Danimarka 26,8 28,5 30,1 3,3

Eslovenia 25,4 25,9 29,2 3,8

Espainia 28,2 28,9 30,9 2,7

Frantzia 26,8 28,3 29,6 2,8

Hungaria 24,7 25,6 28,2 3,5

Irlanda 29,7 29,9 30,6 0,9

Italia 27,4 28,9 30,7 3,3

Letonia 25,3 25,7 27,4 2,1

Polonia 26,5 26,2 28,1 1,6

Erresuma Batua 26,9 27,7 28,9 2,0

Suedia 27,6 28,6 30,4 2,8

EAE 28,5 29,7 32,4 3,9

EB-25 26,9 27,8 29,3 2,4

(*) Irlanda eta Italia: 2003.


8,6

12,0

9,0

10,6

12,7

9,4

15,2

9,7

8,8

9,3

12

11,2

9,3

10,5

15,3

14,9

11,2

11,1

15,7

11,7

11,3

13,4

13,5

14,1

19,6

13,9

21,7

13,8

0 5 10 15 20 25

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2004 1980

8


emakumeak, aitzitik, Hungarian (28,2 urte), Polo-nian (28,1 urte) eta Letonian (27,4 urte) bizi direnak dira.

Lehen umea jaio denean emakumeek zuten batez besteko adinari esker, amatasun-egutegian sakon-tzen jardun gintezke, baina, adierazle estatistiko ho-rri dagokionez, Euskadin bizi diren emakumeei buruzko informaziorik ez dugu. Ondoko taulan (3.

2004. urtean, azterturiko europar herrialdeetatik, Euskal Autonomia Erkidegoan bizi diren emaku-meak nabarmentzen dira amatasuna gehien gero-ratu dutenak izatearren: 32,4 urte, hots, EB-25eko batez bestekoa (29,3 urte) baino 3,1 urte gehiago. Horien ondotik, Estatu espainiarrean (30,9 urte), Ita-lian (30,7 urte), Irlandan (30,6 urte), Suedian (30,4 urte) eta Danimarkan (30,1 urte) bizi diren emaku-meak datoz. Amatasuna gutxien geroratzen duten

2. grafikoa. Ama izateko batez besteko adina 1980an eta 2004an

3. taula. Amaren batez besteko adina lehen umea jaiotzean,1980an, 1990ean eta 2004an

1980 1990 2004 (*)Diferentzia2004-1980

Alemania 24,9 26,6 28,8 3,9

Danimarka 24,6 26,4 28,4 3,8

Eslovenia 22,8 23,7 27,5 4,7

Espainia 25,1 26,8 29,3 4,2

Frantzia 25,1 27,0 28,4 3,3

Hungaria 22,4 23,1 26,3 3,9

Irlanda 25,5 26,6 28,0 2,5

Italia 25,1 26,9 – –

Letonia 22,9 23,0 24,7 1,8

Polonia 23,4 23,3 25,5 2,1

Erresuma Batua (a) 25,1 27,3 29,7 4,6

Suedia 25,3 26,3 28,6 3,3

EAE – – – –

EB-25 24,7 26,1 28,3 3,6

(a) Bertan ez dira sartzen ez Eskozia, ez Ipar Irlanda ere.

(*) Alemania: 2003.


28,2

26,8

26,8

26,4

25,4

27,6

27,4

26,9

28,5

25,3

26,5

24,7

29,7

26,929,3

32,4

30,4

28,9

28,1

27,4

30,7

30,6

28,2

29,6

30,9

29,2

30,1

29,3

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2004 1980

9


2004. urtean, EB-25ean bizirik jaiotako umeen %31,2 matrimoniotik at sortu ziren. Proportzio al-tuenak erakutsi zituzten lurraldeak hauek izan ziren: Suedia (%55,4), Danimarka (%45,4), Letonia (%45,3), Frantzia (%45,2) eta Erresuma Batua (%42,3). Proportzio apalenak, aldiz, Italia (%14,9), Polonia (%17,2), Euskadi (%22) eta Espainian (%25,1) gertatu ziren.

baina Frantzian (33,8 puntu), Letonian (32,8 puntu), Erresuma Batuan (30,8 puntu) eta Eslovenian (30,4 puntu) indize hori bestetan baino gehiago igo zen. Beste alde batetik, Italia (10,6 puntu), Danimarka (12,2 puntu) eta Suedia (15,7 puntu) dira igoera txikienak agertu dituzten herrialdeak (dena den, bi herrialde eskandinaviarren abiaguneak 1980. urteko altuenak ziren).

taula) ikusten dugunez, EB-25ean, 1980. urtetik 2004ra arte, lehen umea jaiotzean batez besteko adina 3,6 urte igo zen, hots, 24,7 urtetik 28,3raino. Zein estatutan geroratu zen gehien emakumeen batez besteko adina, lehen umea jaiotzean? Eslo-venian (4,7 urte), Erresuma Batuan (4,6 urte) eta Espainian (4,2 urte). Zeinetan atzeratu zen gutxien?Letonian (1,8 urte), Polonian (2,1 urte) eta Irlandan (2,5 urte).

2004. urteaz ari garela hautemango dugu lehen umea jaiotzeko egutegia goiztarragoa dela Letonian (24,7 urte), Polonian (25,5 urte), Hungarian (26,3 urte) eta Eslovenian (27,5 urte) eta berankorragoa, berriz, Erresuma Batuan (29,7 urte), Espainian (29,3 urte), Alemanian (28,8 urte), Suedian (28,6 urte), Danimarkan (28,4 urte) eta Frantzian (28,4 urte).

Europar Batasuneko gizarteetan bizi izaniko sekularizatze, demokratizatze, gizabanakoaren aska-tze eta sexu bien arteko pertsonen elkar hurreratze handiagoa, batetik, eta ongizatearen estatuaren ga-rapen paraleloa, bestetik, bizirik jaiotako matrimonio-tik at bizirik jaiotako umeak ugaritzea lagundu duten faktoreak dira, bai izatezko bikoteen baitan, bai emakume ezkongabea edo gizon bat, bakarka, fami-liaburu duten guraso bakarreko nukleoetan ere. Ho-rrela, 1980tik 2004 arte, fenomeno demografiko hori EB-25 osoan izugarri suspertu zen (22,3 punturaino), bizirik jaiotako ume guztien %8,9tik %31,2ra igaro zelako (4. taula). Euskadin ere dezente igo zenez (18,9 puntu), erregistratuak izan ziren bizirik jaiotako umeen %3,1etik (1980) %22,0ra iragan zen 2004. urtean. Azterturiko lurralde denetan matrimoniotik at bizirik jaiotako umeen proportzioa handitu egin zen,

4. taula. Matrimoniotik at bizirik jaiotako umeen proportzioa1980an, 1990ean eta 2004an

1980 1990 2004 (*)Diferentzia2004-1980

Alemania 11,9 15,3 28,0 16,1

Danimarka 33,2 46,4 45,4 12,2

Eslovenia 13,1 24,5 43,5 30,4

Espainia 3,9 9,6 25,1 21,2

Frantzia 11,4 30,1 45,2 33,8

Hungaria 7,1 13,1 34,0 26,9

Irlanda 5,0 14,6 31,4 26,4

Italia 4,3 6,5 14,9 10,6

Letonia 12,5 16,9 45,3 32,8

Polonia – – 17,2 –

Erresuma Batua 11,5 27,9 42,3 30,8

Suedia 39,7 47,0 55,4 15,7

EAE 3,1 7,8 22,0 18,9

EB-25 8,9 17,6 31,2 22,3

(*) Frantzia eta Irlanda: 2003.


10


3. grafikoa. Matrimoniotik at bizirik jaiotako umeen proportzioa 1980an eta 2004an (%, bizirik jaiotako

umeekiko)

25,13,9

11,4

33,2

11,9

13,1

39,7

4,3

11,5

3,1

12,5

7,1

5,0

8,931,2

55,4

42,3

45,3

45,4

43,5

45,2

31,4

34,0

14,9

17,2

22

28,0

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2004 1980

2. Ugalkortasuna

11

1980. eta 2004. urteen artean, EB-25ean seme-alaben batez besteko kopurua emakume bakoi-tzeko –0,4 jai tsi zen, emakume bakoi tzeko 1,9

umetik 1,5era jai tsi bai tzen (5. taula eta 4. grafi koa). Euskadin gainbehera horren bikoitza izan zen ia (–0,7), emakume bakoi tzeko 1,8 umetik 1,2ra jai tsi

5. taula. Ugalkortasun-indize sintetikoa 1980an, 1990ean eta 2004an (seme-alaben batez besteko kopurua emakumeko)

1980 1990 2004Diferentzia2004-1980

Alemania 1,56 1,45 1,36 –0,20

Danimarka 1,55 1,67 1,78 0,23

Eslovenia 2,11 1,46 1,25 –0,86

Espainia 2,20 1,36 1,32 –0,88

Fran tzia 1,95 1,78 1,90 –0,05

Hungaria 1,92 1,87 1,28 –0,64

Irlanda 3,25 2,11 1,99 –1,26

Italia 1,64 1,33 1,33 –0,31

Letonia 1,90 2,01 1,24 –0,66

Polonia 2,28 2,04 1,23 –1,05

Erresuma Batua 1,90 1,83 1,74 –0,16

Suedia 1,68 2,13 1,75 0,07

EAE 1,85 0,98 1,18 –0,67

EB-25 1,88 1,64 1,49 –0,39


zelako. A tzerako joera hori azterturiko estatu ge-hien-gehienetan nagusitu bazen ere, denen artetik nabarmendu ziren Irlanda (–1,3), Polonia (–1,1), Es-painia (–0,9) eta Eslovenia (–0,9) beren ugalkorta-sun-indize sintetikoetan (UIS) nozituriko a tzera-kadagatik. Eskandinaviako herrialdeetan, ai tzitik, eboluzioa bestelakoa izan zen, UIS indizeak gora egin bai tzuen Danimarkan (0,2), eta Suedian (0,0) mantendu egin zen.

Orain, 2004. urteaz ari garela, emakume bakoi tzeko seme-alaben batez besteko kopurua 1,49 zen EB-25ean, baina Euskadiko emakumeek azter tzen ari garen europar herrialdeetako UIS apalena dute: 1,18 seme-alaba baizik ez, emakume bakoi tzeko. Ugalkortasun-indize sintetiko handienak dituzten emakumeak Irlanda (1,99 seme-alaba emakume bakoi tzeko), Fran tzia (1,90), Danimarka (1,78), Sue-dia (1,75) eta Erresuma Batuan (1,74) bizi dira, eta indize sintetiko apalenekoak, ai tzitik, Polonian (1,23 seme-alaba emakume bakoi tzeko), Letonian (1,24), Eslovenian (1,25), Hungarian (1,28), Espainian (1,32) eta Italian (1,33) bizi dira.

Ikus dezagun jarraian emakume gazteen ugalkorta-sun-tasaren eboluzioa, bost urteka sailkaturiko tal-deen arabera, 1990etik 2004ra arte.

— 15 eta 19 urte bitartekoen taldea (ikus 6. taula):datu bidez aztertu ditugun herrialde gehienetan eboluzioa a tzerakakoa izan zen, eta, horretan Eslovenia (bizirik jaiotako –18,18 ume 15 eta 19 urte bitarteko 1.000 emakumeko) eta Hungaria (–16,82) nabarmendu ziren. A tzeraka doan ge-hiengo horri dagokiola, kontrastean ager tzen

12


Hungariako (20,7) 15 eta 19 urte bitarteko emakumeak daude.

— 20 eta 24 urte bitartekoen taldea (ikus 7. taula):ugalkortasun-tasek herrialde denetan gibelera egin zuten. Atzerakadarik larrienak Hungarian (–88,7), Eslovenian (–76,1) eta Suedian (–46,7) jazo ziren, eta txikienak, aldiz, Euskadin (–10,7) eta Irlandan (–11,17). 2004. urtean, ostera ere, Euskadiko gazteek agertu dute ugalkortasun-

dira Euskadi, bertan tasari bere hartan eutsi zi-tzaiolako (0,0), eta Irlanda, bestetik, tasa pitin bat igo zelako (bizirik jaiotako +1,27 ume, 15 eta 19 urte bitarteko 1.000 emakumeko). 2004. urtean, 15 eta 19 urte bitarteko emakumeen ugalkorta-sun-tasarik apalena Euskadiko gazteek erakutsidute: bizirik jaiotako 4,66 ume, 1.000 emakume-ko. Ondotik zetozen Eslovenia (5,3), Danimarka (5,6) eta Suedia (5,8). Tasarik altuenen mutu-rrean Erresuma Batua (26,5), Letonia (21,0) eta

6. taula. 15 eta 19 urte bitarteko emakumeen ugalkortasun-tasa 1990ean eta 2004an (bizirik jaiotakoak adin-taldeko 1.000 emakumeko)

1990 2004 (*)Diferentzia2004-1990

Alemania – 10,88 –

Danimarka 8,76 5,63 –3,13

Eslovenia 23,48 5,30 –18,18

Espainia 11,90 10,96 –0,94

Frantzia 12,01 10,69 –1,32

Hungaria 37,54 20,72 –16,82

Irlanda 15,75 17,02 1,27

Italia 8,32 6,56 –1,76

Letonia – 21,00 –

Polonia – 13,76 –


Suedia 13,38 5,81 –7,57

EAE 4,66 4,66 0,0

(*) Italia: 2003.


4. grafikoa. Ugalkortasun-indize sintetikoak 1980an eta 2004an (seme-alaben batez besteko kopurua

emakumeko)

1,36

1,25

1,32

1,9

1,28

1,99

1,33

1,24

1,23

1,74

1,75

1,18

1,491,88

3,25

1,92

2,28

1,9

1,85

1,9

1,64

1,68

2,11

1,56

1,55

1,95

2,2

1,78

0 1 2 3 4

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2004 1980

13


rrienak Irlanda (–55,8), Espainia (–36,6), Suedia (–35,1) eta Euskadiko kasuan (–29,2) izan ziren. Frantzian ere atzera egin zuen tasak, baina motel (–4,8) eta Danimarkan, berriz, apal-apal (–0,9). 2004. urteari dagokionez, Euskal Autonomia Erki-degoko emakume gazteak agertzen dira ostera ere ugalkortasun-tasarik apalenarekin (44,5); tasa altuenak, ordaingoan, Frantzian (133,5), Dani-marka (126,1) eta Suedian suertatu dira (111,9).

tasa apalena (13,7); beste muturrean Letonia (71,6) eta Erresuma Batuko (bizirik jaiotako 70,9 ume 1.000 emakumeko) 20 eta 24 urte bitarteko emakumeek izan zituzten tasa altuenak.

— 25 eta 29 urte bitartekoen taldea (ikus 8. taula):Eslovenian bakarrik areagotu ziren pitin bat (+2,3) ugalkortasun-tasak. Horrenbestez, gainbe-hera ia-ia orokorra izan zen, baina denetan la-


1990 2004 (*)Diferentzia2004-1990


Danimarka 69,40 44,82 –24,58

Eslovenia 119,44 43,43 –76,01

Espainia 50,28 30,69 –19,59

Frantzia 82,08 62,12 –19,96

Hungaria 140,65 51,78 –88,87

Irlanda 59,79 48,62 –11,17

Italia 52,85 31,17 –21,68



Erresuma Batua 89,18 70,86 –18,32

Suedia 93,63 46,94 –46,69

EAE 24,35 13,66 –10,69

(*) Italia: 2003.


5. grafikoa. 15-19, 20-24 eta 25-29 urteko emakumeen ugalkortasun-tasak 2004an (bizirik jaiotako

ume kopurua, talde bakoitzeko 1.000 emakumeko)

49,50

43,43

30,69

62,12

51,78

48,62

31,17

71,65

60,88

70,86

46,94

13,66

86,35

97,37

64,95

88,5

86,31

70,60

76,96

89,07

97,19

44,47

17,02

20,72

13,76

21,00

4,66

26,49

6,56

5,81

5,30

10,88

5,63

10,69

10,96

44,82

111,90

126,14

133,49

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

25-29 20-24 15-19

14



1990 2004 (*)Diferentzia2004-1990


Danimarka 127,08 126,14 –0,94

Eslovenia 95,10 97,37 2,27

Espainia 101,52 64,95 –36,57

Frantzia 138,25 133,49 –4,76

Hungaria 112,45 88,50 –23,95

Irlanda 142,16 86,31 –55,85

Italia 95,61 70,60 –25,01



Erresuma Batua 123,15 97,19 –25,96

Suedia 146,93 111,90 –35,03

EAE 73,69 44,47 –29,22

(*) Italia: 2003.


3. Ondorioak

15

— 1980. eta 2004. urteen artean jaio tza-tasa gordi-nak ia orokorki urritu dira (bizirik jaiotako –3,3 ume EB-25ean eta –4,2 Euskadin), Danimarkan izan ezik, bertakoa zer txobait areagotu egin bai-tzen (bizirik jaiotako 0,8 ume). 2004. urtean, EB-25eko jaio tza-tasa gordina bizirik jaiotako 10,5 ume zen 1.000 biztanleko, eta Euskadin 9,3 bai-zik ez. EB-25eko tasa horren gainetik Irlanda (bi-zirik jaiotako 15,2 ume 1.000 biztanleko), Fran-tzia (12,7), Danimarka (12,0), Erresuma Batua (12,0) eta Suediakoak (11,2) daude.

— Azterturiko europar lurralde guztietan, ama lehen aldiz izateko batez besteko adina igo egin zen 1980tik 2004 arte. Gerora tzerik handiena Eus-kadin (3,9 urte) jazo zen, eta EB-25 osoan 2,4 urte izan zen. Adin-gerora tzerik txikienak Irlan-dan (0,9 urte) eta Polonian (1,6 urte) suertatu zi-ren. 2004. urtean Euskal Autonomia Erkidegoko emakumeak nabarmendu ziren amatasuna ge-hien a tzeratu direnak izatearren: 32,4 urtera arte, ho ts, EB-25eko batez bestekoa (29,3 urte) baino 3,1 urte gehiago. Letoniako emakumeak dira, beste muturrean, amatasuna gu txien a tzera tzen dutenak (27,4 urte). Laburbilduz, Europar Bata-suneko hego, mendebalde eta iparraldeko emakumeek batez beste geroratu egiten dute ama izatea; ekialdekoak, ai tzitik, lehenago izaten dira ama lehen aldiz.

— Lehen umea jaio tzean amaren batez besteko adi-na, EB-25ean eta 1980tik 2004 arte, 3,6 urte a tzeratu zen. Gerora tzerik larriena Eslovenian (4,7 urte) gertatu zen eta txikiena Letonian (1,8 urte). 2004. urtean, lehen umearen jaio tza lehenago jazo tzen da Letonian (24,7 urte) eta Polonian (25,5 urte), eta geroago, berriz, Erresuma Batuan (29,7 urte) eta Espainian (29,3 urte). Azpimarra dezagun, bide batez, Europar Batasuneko ekial-dean lehen umea jaio tzean ama batez beste gaz-teago dela eta, Europako mendebalde eta hegoalderan tz egin ahala, ama izango den emakumearen adina geroratuz doala.

— 1980tik 2004 arte, azterturiko lurralde guztietan matrimoniotik at bizirik jaiotako umeen propor-tzioa handitu egin zen: EB-25 osoan 22,3 puntu hazi zen. Igoera handienak Fran tzian (33,8 pun-tu) eta Letonian (32,8 puntu) gertatu ziren; Italia (10,6 puntu) eta Danimarka (12,2 puntu) izan zi-ren handi tze txikienak izan zituzten herrialdeak. Euskadin dezente areagotu zen propor tzioa: 18,9 puntu. Eta 2004. urteaz ari garela, EB-25ean bizirik jaiotako umeen %31,2 matrimonio-tik kanpo sortu ziren. Propor tzio altuenak Sue-dian (%55,4), Danimarkan (%45,4), Letonian (%45,3), Fran tzian (%45,2) eta Erresuma Batuan (%42,3) hauteman dira eta apalenak, berriz, Ita-lian (%14,9), Polonian (%17,2), Euskadin (%22,0)

eta Espainian (%25,1). Ikusten dugunez, Euro-par Batasuneko hego eta ekialdeko lurraldeetan —bertan erlijio katolikoaren sinesmen, balio eta praktikek i tzal handiagoa dutelarik— matrimo-niotik at bizirik jaiotako umeen propor tzioak de-zente txikiagoak dira Europako ipar, erdi eta mendebaldekoak baino, herrialde hauetan gizar-teak sekulariza tze, demokratiza tze, gizaba-nakoaren aska tze eta sexu bien arteko per tsonen elkar hurrera tze handiagoa bizi izan direlako.

— 1980. eta 2004. urteen artean, seme-alaben ko-purua emakumeko urritu egin zen azter tzen ari garen europar lurralde gehienetan. EB-25ean –0,4 jai tsi zen eta EAEko gainbehera ia horren bikoitza izan zen: –0,7 ume gu txiago. Ugalkorta-sun-indize sintetikoen beherakada larrienak ger-tatu dira Irlanda (–1,3), Polonia (–1,1), Espainia (–0,9) eta Eslovenian (–0,9). Eskandinaviako he-rrialdeetako eboluzioaz beste aldera, hauetan UISk zer txobait bat gora egin bai tzuen Dani-markan (0,2) eta mantendu egin zen Suedian (0,0). 2004. urteaz ari garela, Euskadiko emaku-meek agertu zuten UISrik apalena: 1,18 seme-alaba baizik ez emakume bakoi tzeko. EB-25ean, berriz, emakume bakoi tzeko batez besteko umeen kopurua 1,49 da. Ugalkortasun-indize sintetiko garaienak Irlandan (1,99 seme-alaba emakume bakoi tzeko), Fran tzian (1,90), Dani-

16


Beste alde batetik, ondoko taulan (10.taula) ikusten dugunez, ugalkortasun-tasa apaleko herrialdeetan familiarako, haurrentzako eta etxebizitzarako gastu sozialaren portzentajeak apalagoak dira ugalkorta-sun tasa global handienak dituzten Europar Bata-suneko estatuetan (Danimarka, Frantzia, Irlanda, Erresuma Batua eta Suedia) horretarako bideratzen den gastu soziala baino.

Laburbilduz, lan-merkatuan irlandar, frantziar, da-niar, suediar eta britainiarrek parte-hartze handia-goa izatea ez omen da eragozpena ugalkortasun-tasa handiagoak izateko, denbora partzialekokontratazioa Euskadin, Italian eta Espainian baino

tiko garaienak dituzten emakumeak (Danimarka, Frantzia, Irlanda, Suedia eta Erresuma Batukoak) jar-duera (Irlandan izan ezik) eta enplegu tasarik altue-nak dituztenak dira. Era berean, altuagoak dira den-bora partzialeko lanaldia duten emakumeen portzentajeak eta langabezia-tasak apalagoak dira (Frantzian izan ezik). Horrenbestez, emakumeen en-plegu-tasa apalagoek eta denbora partzialeko kontratazio-portzentaje baxuagoek UIS apal izaten lagun dezaketen lehen mailako faktore ekonomikoak omen dira, Italian, Espainian eta Euskadin gertatzen den legez. Ugalkortasun-tasa apalagoen zergatiak azaltzeko bigarren mailako arrazoiak lirateke jardue-ra-tasa apalagoak eta langabezia-tasa biziagoak.

markan (1,78), Suedian (1,75) eta Erresuma Ba-tuan (1,74) antzeman dira eta, apalenak, aldiz, Polonian (1,23 seme-alaba emakume bakoi-tzeko), Letonian (1,24), Eslovenian (1,25), Hun-garian (1,28), Espainian (1,32) eta Italian (1,33). Horrenbestez, hego eta ekialdeko herrialdeek ugalkortasun tasa apalagoa dute bereizgarri eta Europar Batasuneko ipar, erdi eta mendebalde-koek, aitzitik, ugalkortasun altuenak, 2,0tik ger-tukoak.

— 2004. urtean, Euskadin bizi diren 15-19, 20-24 eta 25-29 urteko emakumeak deigarri gertatu dira, azterturiko hamabi europar lurraldeetako ugalkortasun-tasarik apalenak dituztelako: bizirik jaiotako 4,7, 13,7 eta 44,5 ume, kasuan kasuko adin-taldeko 1.000 emakumeko. Bestelako pa-noramika erakusten dute 15-19 eta 20-24 urte-ko emakume gazteek Letonian (21,0 eta 71,6) eta Erresuma Batuan (26,5 eta 70,9) eta 25-29 urtekoek Frantzian (133,5), Danimarkan (126,1), Suedian (bizirik jaiotako 111,9 ume, kasuan ka-suko adin-taldeko 1.000 emakumeko), hauek baitituzte ugalkortasun-tasa altuenak.

Zergatik dute Euskadin bizi diren emakumeek ugal-kortasun-tasarik apalena? Bestela adierazteko, zein faktorek eragiten dute ugalkortasuna apal izan dadin Euskadin, Espainian eta Italian, eta aski altua, aitzitik, Irlandan, Frantzian, Danimarkan, Suedian eta Erresu-ma Batuan? Ikus ditzagun ondoren lan-merkatuan emakume euskal herritar, espainiar, italiar, irlandar, frantziar, daniar, suediar eta britainiarrek izaniko partaidetzari buruzko datu batzuk. Ondoko taulan (9. taula) agertzen denez, ugalkortasun-indize sinte-

9. taula. 15 eta 64 urte bitarteko emakumeen ugalkortasun-indize sintetikoak eta jarduera- eta enplegagarritasun-adierazleak 2005ean

Ugalkortasun-indize sintetikoa

(*)Jarduera-tasa Enplegu-tasa

Denborapartzialeko

lanaldia dutenen ehunekoa

Langabezia-tasa

Danimarka 1,78 75,9 71,9 33,0 5,3

Espainia 1,35 59,1 51,9 24,2 12,2

Frantzia 1,92 64,1 57,6 30,7 10,8

Irlanda 1,99 60,8 58,3 59,7 4,0

Italia 1,31 50,4 45,3 25,6 10,1

Erresuma Batua 1,78 68,8 65,9 42,7 4,3

Suedia 1,76 76,3 70,4 39,6 7,7

EAE 1,18 61,1 55,2 26,0 9,6

(*) Irlanda: 2004.

Iturria: Population and Social Conditions, Eurostat eta Encuesta de la Población Activa, INE.

17


gehiago ematen dituzte, batez beste, etxeko lane-tan eta pertsonen zaintzan: 4 ordu andrazkoek eta ordubete eta 22 minutu gizonek5. Hala, bada, presentzia bikoitz horrek emakumearen eguneroko bizimodua zamatzen du, eta, gainera, bere lan-ibilbideetan mugatu edo baldintzatu egiten du, kal-terako baldintzatu ere: izan ere, emakumeak gizo-nak baino 2 ordu eta 19 minutu gutxiago ematen du ordaindutako lanean eta prestakuntzan. Emakume aktiboek etxeko eta familia-giroko zereginetan gizo-nezkoek baino denbora gehiago ematea, izan ere, oraino ere euskal eta europar gizarteetan nagusi den patriarkalismoaren ondorioetako bat da6. Ho-nela diosku Antonio Santos soziologoak7:

[...] ohiko kontua da emakumearen hil ala biziko hel-buruak (senarren, seme-alaben edo gurasoen helburuen menpeko eta baldintzapeko), autonomia gabezia ezau-garri izango duen etorkizuna, lan profesionala behin-be-hineko eta bigarren mailakotzat jotzea. Etxetik kanpoko lana, hortaz, etxeko zereginekin hertsiki lotua dago.

Etxeko lanaren eta pertsonen zaintzaren bana-kuntza desorekatu hori ongizatearen estatuak eskaintzen dituen dispositiboek eta zerbitzuek (haurtzaindegiak, ludotekak, etxez etxeko lagun-tza, eta abar) arin dezakete. Hala ere, EAEko, Es-painiako eta Italiako gizarteek —ongizateko kapita-lismoaren erregimen kontserbadore familiarista finkatu izanaren eraginez— familiak sostengatzea

Ondorio hauei amaiera emateko, etxetik kanpora lanean ari diren Euskadiko emakumeen artean uga-lkortasuna jaitsaraz dezakeen faktoreetako bat ai-patuko dugu: etxeko lana eta pertsonen zaintza gi-zonezko eta emakumeen artean banatzeanhautematen den desberdintasuna. Horrela, etxetikkanpo ordaindutako lanean dabiltzan emakumeen artean lanaldi bikoitza maiz gertatzen da, hots, egu-nero bi lan horiek egiten dituzte: familia-girokoa eta lan-merkatuan ordaintzen dena. Gizonezkoen al-dean, emakumeek egunero 2 ordu eta 38 minutu

hedatuagoa dagoen neurrian. Era berean, familia, haur eta etxebizitzara bideratzen den gastu soziala-ren portzentajeak handiagoak dira Irlandan, Dani-markan, Frantzian, Erresuma Batuan eta Suedian. Hortaz, badirudi enplegagarritasun handiagoak eta denbora partzialeko kontratazioak, batetik, eta fa-miliari, haurrei eta etxebizitzari bideratzen zaien gastu soziala handiagoa izateak, bestetik, osatzenduten testuinguru ekonomiko eta politiko-instituzio-nala mesedegarriagoa dela emakumeen ugalkorta-sunerako.

10. taula. Familia eta etxebizitzara bideratutako gastu soziala 2004an

Familia eta haurrei bideratutako gastu sozialaren %, gastu sozial osoarekiko

Familia eta haurrei bideratutako gastu soziala biztanleko

eurotan

Etxebizitzarabideratutako gastu sozialaren %, gastu sozial osoarekiko

Etxebizitzarabideratuteako gastu soziala biztanleko,

eurotan

Danimarka 12,7 1.417,3 2,3 260,0

Espainia 3,4 134,1 0,8 29,7

Frantzia 8,0 661,1 2,7 222,9

Irlanda 14,9 917,7 3,1 193,3

Italia 4,3 266,2 0,1 5,7

Erresuma Batua 6,6 498,8 5,5 421,5

Suedia 9,3 954,7 1,7 177,4

EAE – – – –

Iturria: Population and Social Conditions, Eurostat.

5 EUSTAT, 2003.6 Frantzian, 20 eta 74 urte bitarteko emakumeek egunean 4 ordu eta erdi ematen dute etxeko lanetan eta gizonek, aldiz, 2 ordu eta 22 minutu. Erresuma Batuan, 4 eta 15 minutu emakumeek eta 2 ordu eta 18 minutu gizonezkoek; Suedian, 3 ordu 42 minutu eta 2 ordu 29 minutu, hurrenez hurren (Eurostat, 2004).7 Antonio Santos Ortega: Sociología del trabajo, Valentzia: Tirant Lo Blanch, 1995, 128. or.

18


eta familia giroko bizi tza eta laboral profesionala uztar tzen lagun tzea helburu duten baliabide pu-blikoetan defi zit esangura tsuak dituzte. Esping-Andersenen iri tziz8:

[...] baliteke e txetik kanpo lanean ari diren emaku-meek ugalkortasuna apal tzea, enpleguaren eta seme-alaben arteko ten tsioa lasaitu ezean, behin tzat. Or-duan, haur tzaindegia eskuragarri izatea mugapena baldin bada, oso litekeena da gizartea ugalkortasun apaleko orekan blokeaturik gera tzea; horixe omen da hegoaldeko Europari gerta tzen zaiona.

8 Gosta Esping-Andersen: Fundamentos sociales de las economías pos-tindustriales, Bar tzelona: Editorial Ariel S.A., 2000, 157. or.

1. eskema. Ugalkortasun-tasak apal tzen lagun tzen duten faktoreak

Okupazio-eta lanaldi partzialeko

kontratazio-tasatxikiagoak

Ugalkortasun-tasa apalak

eragiten dituzten faktoreak

Familiaeta haurrei

bideratutako gastu sozialarenehunekourriagoa

Emakumeenpresentzia bikoitza:

desoreka etxeko lana eta pertsonen zaintza

banatzerakoan

Etxebizitzarabideratutako gastu

sozialarenehunekourriagoa

19


BibliografiaEUROPAKO BATZORDEA eta EUROSTAT:

How Europeans Spend Their Time, Everyday Life of Women and Men [Nola darabilten europarrek beren denbora: emakumeen eta gizonen eguneroko bizitza] [on line], Luxenburgo: Europako Erkidegoetako Argitalpen Ofizialen Bule-goa, 2004. Interneten eskuragarri: <http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-58-04-998/EN/KS-58-04-998-EN.PDF>. [Kontsul-ta: 2007ko maiatzaren 10a.]

DELGADO, Margarita (koord.): Familia y reproducción en España a partir de la Encuesta de Fecundidad de 1999, Madril: Centro de Investigaciones Sociológicas, 2006 (Opinión y Actitu-des bilduma, 53).

ESPING-ANDERSEN, Gosta: Fundamentos sociales de las economías postindustria-les, Bartzelona: Editorial Ariel S.A., 2000.

EUROSTAT (Europar Batasuneko Estatis-tika Bulegoa): Population and Social Conditions: Data [Biztanleria eta gizarte baldintzak: datuak] [on line]. Interneten eskuragarri: <http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page?_pa-geid=0,1136184,0_45572595&_dad=portal&_schema=PORTAL>.[Kontsulta: 2007ko maiatzaren 10a.]

EUSTAT: Denbora-aurrekontuen Inkesta. 2003 = Encuesta de Presupuestos de Tiempo. 2003 [on line], Vitoria-Gasteiz:Euskal Estatistika Erakundea = Instituto Vasco de Estadística (EUS-TAT), 2006. Interneten eskuragarri: <http://www.eustat.es/elem/ele0004000/inf0004095_e.pdf>. [Kont-sulta: 2007ko maiatzaren 11.]


MINGIONE, Enzo: Las sociedades fragmentadas. Una sociología de la vida económica más allá del paradig-ma del mercado, Madril: Lan eta Gizarte Segurantza Ministerioa, 1993.

REQUENA, Miguel: Características de los hogares y familias de la Comunidad de Madrid según el Censo de 2001,Madril: Instituto de Estadística de la Comunidad de Madrid, 2005.

SANTOS ORTEGA, Antonio: Sociologíadel trabajo, Valentzia: Tirant Lo Blanch, 1995.

20

Islandia

1980

2004

EB-25

28,532,4

EAE

Suedia

Erresuma Batua Polonia

27,430,7

Italia

Irlanda

24,728,2

26,829,6

Frantzia28,2 30,9

Espainia

25,429,2

Eslovenia

Danimarka

Alemania

29,7 30,6

26,5 28,1

26,929,3

26,9 28,9

26,830,1

27,630,4

26,429,3

25,3 27,4

Hungaria

Letonia

1. mapa. Ama izateko batez besteko adina1980an eta 2004an

21

Islandia

1980

2004

EB-25

EAE

Erresuma Batua

Irlanda

Frantzia

Alemania

3,25

1,99

1,88

1,49

1,85

1,18

1,901,74 Danimarka

1,55 1,78

1,68

Suedia

1,75

1,90

1,24

2,28

1,23

Polonia 1,92

1,282,11

1,25

Eslovenia

1,64

1,33

Italia

1,561,36

1,951,90

2,20

1,32

Espainia

Hungaria

Letonia

2. mapa. Ugalkortasun-indize sintetikoa 1980an eta 2004an (seme-alaben batez besteko kopurua emakumeko)

2













ISBN: 978-84-457-2750-8


2

05. Jaio tza, amatasuna eta ugalkortasuna

06. Migrazio saldoa eta a tzerritarren populazioa

07. Bizi i txaropena eta hilkortasuna


Sarrera

01. Biztanleriaren eboluzioa eta den tsitatea



04. Egoera zibila

3

1990etik 2004 arte, migrazio-saldoak (immigran-teak ken emigranteak) positiboak izan dira, eta, gai-nera, progresiboki eboluzionatu dute EB-25ean: 1990-1994 epean urteko batez besteko migrazio-saldoaren tasa gordina 1,9 izan zen eta 2003-2004 urtebikoan 4,1era igo zen, mila biztanleko. Etenga-beko eboluzio horrek adierazten digu migrazio-sal-doek egun sekulako garran tzia dutela EB-25ek bizi duen hazkunde demografi koan, bertako saldo na-tural edo begetatiboa (bizirik jaiotakoak ken hil-dakoak) urria baita. Horrela, 2003-2004 urtebikoan EB-25ean biztanleriaren hazkunde-tasa gordina, urteko, 4,8 per tsona izan zen mila biztanleko. Ho-rrenbestez, migrazio-saldo positibo horrek argi tzen du zergatik izan zen %85,0ko hazkunde demogra-fi koa. Europar Batasuneko hogeita bost estatueta-tik gehienetan nagusi diren ugalkortasun apalen ondorioz saldo naturala apur bat positibo (edo, are-ago, negatibo) duen europar testuinguru honetan, badirudi nazioarteko migrazioak fun tsezko fakto-reak direla, biztanleria ugaldu edo urritu dadin. Ikus di tzagun bi adibide, migrazio-saldo desberdina du-tenak:

— 2003-2004 urtebikoan Letonian eta Polonian biztanleriaren urteko batez besteko hazkunde-tasa gordinak negatiboak izan ziren: –5,4 eta –0,6 per tsona mila biztanleko, hurrenez hurren. Bi herrialdeetan saldo naturalaren tasen urteko batez bestekoak negatiboak izan ziren (–5,0 eta –0,3 per tsona mila biztanleko) eta baita migrazio saldoaren urteko batez bestekoak ere (–0,4 eta –0,3 per tsona mila biztanleko), emigrazioak im-migrazioa gainditu bai tzuen.

— Epe horretan txe, Esloveniak eta Italiak ere saldo naturalaren urteko batez besteko tasa gordin negatiboak izan zituzten: –0,7 eta –0,2 lagun 1.000 egoiliarreko, hurrenez hurren. Emai tza ne-gatibo horiek, ordea, urteko batez besteko mi-grazio-saldoaren tasa gordin positiboek neutrali-zatu zituzten ozta-ozta Esloveniak eta aise Italiak (1,3 eta 10,1 kide 1.000 biztanleko). Horregatik herrialde horietako biztanlerien urteko batez bes-teko hazkunde-tasa 0,6 gizaki 1.000 biztanleko izan zen lehen kasuan eta 9,9 bigarrenean.

Laburbilduz, egun a tzerritarren immigrazioak bere-biziko garran tzia du Europar Batasuneko biztanle-riaren eboluzio positiboan, baina a tzerritarren immi-grazioak, lehenago ere, Europar Batasunean sekulako eragin demografi koa izan zuen. Marshall Planak sorrarazitako hazkunde ekonomiko handian, 1950. eta 1970. urteen artean, estatu-kideetako ba tzuek (Alemania, Fran tzia, Belgika, Holanda, Erresuma Batua, Suedia, eta abar.) EBko beste hainbat herrialdetatik (Irlanda, Espainia, Italia...) eta Europaz kanpokoetatik (kolonia izandakoetatik, ba-tik bat: Maroko, Algeria, India, Pakistan, eta abar) zetozen a tzerriko langile-fl uxu ugariei abegi egin zieten. A tzerriko langileria eskerga hark, Ipar-Men-debaldeko Europan ongizate ekonomikoa posible egiteaz gainera, Europako belaunaldi jende tsuenak —baby boom izenekoak— ekar tzen parte hartu zuen. Petrolioaren krisiaren (1973) ostean, gero eta larriago bilaka tzen ari zen langabezia estrukturalak estatu immigrazio-har tzaileei a tzerritarren immigra-zio-fl uxuak eragozteko neurriak eta politikak harra-razi zizkien. Horrela, 1970eko hamarkadaren erdial-detik, langile emigranteen eta beren familiak

4


— Atzerritarrek 2003-2004 epeko immigrazio-fluxuetan duten garrantzi portzentuala.

— Atzerritarren stockak 2004ko urtarrilaren 1ean, biztanleria osoan duen garrantzia, ehunekotan.

— Atzerritarren stockean, 2004ko urtarrilaren 1ean, 15 eta 29 urte bitarteko gazteek osatzen dituz-ten ehunekoak.

— Atzerritarren stockaren portzentajezko banaketa 2004ko urtarrilaren 1ean, nazionalitate-talde handien arabera.

eta, gainera, immigrazio irregularraren fenomenoa elikatu zuten.

Ildo horretatik, «paperik gabeko» atzerritarren haz-kunde progresiboak —Hegoaldeko Europako esta-tuetako ezkutuko ekonomiak hartu duen muntare-kin hertsiki loturik— atzerritarren immigrazioaren bikoizte politiko-sozial eta ekonomikoa ekarri du, baina hori ez da bidezkoa eta ez da posible europar demokrazien eskubide eta gizarte estatuen testuin-guruan; eta, gainera, ekonomia- eta lan-merkatue-tan segurtasuna eta araudia biziki ahultzen du (bidegabeko lehia, iruzurrak ogasunari eta gizarte-segurantzari, laneko ezbehar gehiago, etab.). Ho-rregatik aspaldi honetan gobernu batzuek bertan lanean diharduten etorkin irregularretako asko edo gehienen egoera erregularizatzea helburu duten erreformak onetsi dituzte: bide horri ekin zitzaionEspainian 2005eko otsailean. Immigrazio irregula-rraren fenomeno hori, nolanahi ere, ez da Europar Batasuneko Hegoaldean bakarrik jazotzen: gero eta presentzia handiagoa du Ipar-Mendebaldeko estatuetan ere eta, horregatik, espainiar gobernuak onetsitako azken erregularizazioari kritika zorrotzakegin zizkioten gobernu zenbaitek (Alemaniak edo Holandak, adibidez), berriki iragarri dutenez, an-tzeko politikak ipini nahi dituzte praktikan.

Kapitulu honetan, hogeita bost estatuz osaturiko Europar Batasuneko eta hautatu ditugun hamabi herrialdeetako migrazio-saldoen eboluzioa —1990-1994 eta 2003-2004 urteen arteko immigrazio-fluxuak, bereziki— aztertuko dugu. Ondoren, atzerritarren immigrazioa den fenomenoa sakonetik aztertuko dugu, lau alderdiri erreparatuz:

sorterrietara itzultzea sustatu zen; itzulera-fluxu ho-rietan Europako beste hainbat estatutatik —Italia, Espainia, Portugal, etab.— zetozen etorkinak batez ere integratu ziren.

1980ko hamarkadaren erdialdean jazo ziren aldake-ta politiko eta sozioekonomikoen ondorioz, Alema-nia biek bat egin zuten 1990eko urrian, «Berlingo harresia» eraitsitakoan, eta SESB 1991ko aben-duan suntsitu egin zen. Orduan hasitako aldi istilu-tsuan desagertu berria zen SESBren eraginpeko Ekialdeko Europatik zetozen immigrazio-fluxuak handitzen hasi ziren, bai arrazoi ekonomiko hu-tsengatik (sistema komunista estatistaren eraispena eta liberalizazio-prozesu kapitalista azkar-azkarrak) baita arrazoi politiko eta belikoengatik ere (Jugosla-via osatzen zuten errepubliken arteko gerrak). Ekial-deko Europako herrialdeekin muga egiten zuten Europar Batasuneko estatuak (Alemania, Austria eta Italia) izan ziren immigrazio-fluxu horien jaso-tzaileak. Era berean, 1990eko hamarkadaren er-dialdetik ere Europar Batasunerantz doazen migra-zio-fluxuen aldaketa latza jazo zen: tradizioz igorle izanak ziren estatu-kide batzuk atzerriko langileen hartzaile peto-petoak bihurtu ziren, hala nola Irlan-da, Espainia edota Italia. Hala, bada, Latinoamerika, Afrika eta Asiatik etorritako makina bat etorkin Eu-ropako Hegoaldeko estatuetan sartzen ari ziren eta haietako askoren asmoa Ipar-Mendebaldeko esta-tuetan finkatzea izan zen; beraz, Europar Batasune-ko erakundeek estatu-legeriak erreforma zitezen eskatu zuten atzerritarren immigrazioaren aurrean zorrotzago joka zezaten. Hala ere, onetsi ziren erre-formek, immigrazio-fluxuak urritzerik erdietsi ez,

1. Migrazio-saldoak

5

Ikus dezagun orain nola aldatu diren migrazio-sal-doaren (etorkinak ken emigranteak) tasa gordinen urteko batez bestekoak 1990-1994 eta 2003-2004 urteen artean (ikus 1. taula eta 1. grafikoa). Adieraz-le hori EB-25ean 2,2 gizaki handitu da 1.000 biz-tanleko, 1,9tik 4,1era igaro baita. Euskadin ere han-ditu egin zen, hein handiagoan: 5,7 kide 1.000 biztanleko, –2,1etik 3,6ra igo zelako. Estatuei da-gokiela, hurrengoak aipa ditzagun:

— Eboluzioa positiboa izan zen Eslovenia, Espainia, Frantzia, Irlanda, Italia, Letonia eta Erresuma Ba-tuan; horietan denetan, urteko batez besteko hazkunde-tasa hauek nabarmendu ziren: Espai-niakoa (+13,3 gizaki 1.000 biztanleko) eta Irlan-dakoa (+10,2).

— 1990-1994 eta 2003-2004 urteen artean, ebo-luzioa negatiboa izan zen Alemania, Danimarka eta Suedian; urteko batez besteko jaitsiera-tasetan Alemaniakoa (–5,7 kide 1.000 egoiliarre-ko) nabarmendu zen.

— Hungarian eta Polonian bi epe horien arteko ur-teko batez besteko tasak ia egonkor mantendu dira.

Nolako datuak finkatu dira azken aldi horretan? 2003-2004 urtebikoan, migrazio-saldoaren batez

1. taula. Migrazio-saldoaren tasa gordinak 1990-1994, 1995-1999 eta 2003-2004 tarteetan (urteko batez bestekoak 1.000 biztanleko)

1990-1994 1995-1999 2003-2004Diferentzia

(2003-2004)-(1990-1994)

Alemania 7,0 2,5 1,3 –5,7

Danimarka 2,0 3,0 1,1 –0,9

Eslovenia –1,4 0,1 1,3 2,7

Espainia 1,3 3,2 14,6 13,3

Frantzia 0,4 0,1 1,9 1,5

Hungaria 1,8 1,7 1,6 –0,2

Irlanda –0,4 4,3 9,8 10,2

Italia 0,4 0,9 10,1 9,7

Letonia –10,5 –3,5 –0,4 10,1

Polonia –0,4 –0,4 –0,3 0,1

Erresuma Batua 0,4 1,4 3,0 2,6

Suedia 3,7 1,1 3,0 –0,7

EAE (*) –2,1 -0,8 3,6 5,7

EB-25 1,9 1,4 4,1 2,2

(*) Euskadi: EUSTATek eskaintzen dituen urteko migrazio-saldoak 1991tik aurrerakoak dira.


6


batez besteko altuenak: 14,6, 10,1 eta 8,9 gizaki 1.000 biztanleko, hurrenez hurren. Saldo positiboa eman duten gainerako zazpi estatuak tarte hertsibatean agertzen dira, mutur batean Danimarka (1,1 gizaki 1.000 egoiliarreko) eta bestean Erresuma Ba-tua eta Suedia (3,0) daudela. Alderdi negatiboan bi estatu bakarrik ikusi ditugu: Letonia (–0,4) eta Polo-

besteko urteko tasa gordina Euskadin 3,6 kide 1.000 biztanleko da, hots, EB-25eko batez beste-koa (4,1 kide 1.000 egoiliarreko) baino pitin bat apalagoa. Azterturiko hamabi estatuetatik hamarre-tan, tasen urteko batez bestekoak positiboak dira, hots, immigrazioa handiagoa da emigrazioa baino. Espainia, Italia eta Irlandan hauteman dira urteko

1. grafikoa. Migrazio-saldoaren tasa gordinak 1990-1994 eta 2003-2004 tarteetan

(kide kopurua 1.000 biztanleko)

1,3

0,4

2

7,0

–1,4

3,7

0,4

0,4

–2,1

–10,5

–0,4

1,8

–0,4

1,9

14,6

1,3

4,1

3,6

3,0

3,0

–0,3

–0,4

10,1

9,8

1,6

1,9

1,1

1,3

–15 –10 –5 0 5 10 15

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

Erresuma Batua

Suedia

EAE

EB-25

2003/04 1990/94

2. taula. Etorkinen eboluzioa 1990-1994 eta 2003-2004 tarteetan (urteko batez bestekoak 1.000 biztanleko)

1990-1994 2003-2004 %

(2003/04)-(1990/94)

Alemania 1.342.546 1.560.350 16,2

Danimarka 41.767 49.807 19,2

Eslovenia 4.200 9.725 131,5

Espainia 32.863,4 678.413 1.964,3

Frantzia – – –

Hungaria 21.900 21.327 -2,6

Irlanda 34.506,2 60.050 74,0

Italia 121.400 440.301 262,7

Letonia 12.100 1.514 –87,5

Polonia 5.400 18.990 251,7

Erresuma Batua 242.400 474.792 95,9

Suedia 60.119 62.911 4,6

EAE (*) 10.377 29.397 183,3

EB-25 – – –

(*) Euskadi: beste hainbat autonomia erkidegotatik eta atzerritik etorriak. EUSTATek datuak 1991tik aurrera ematen ditu.


7


nia (–0,3), biek ere zeroz azpitiko balio txiki-txikiakdituztela.

Azter dezagun, ordea, 1990-1994 eta 2003-2004 urteen artean immigrazio fenomenoak nolako ebo-luzioa izan duen, bi denboraldi horietako urteko ba-tez bestekoak aintzat harturik (ikus 2. taula). Hama-bi herrialderi buruzko datuak ditugu eta, horietatik hamarretan, immigrazioaren eboluzioa positiboa izan da, argi eta garbi. Nabarmen dezagun, lehen-lehenik, Espainiako ehunekoen gehikuntza: %1.964,3, izan ere. Bigarrenik, Italian (%262,7) eta Polonian (%251,7) jazoriko ehunekoen gehikuntzak agertzen dira. Immigrazio-fluxuaren gehikuntza Eus-kadin ere (%183,3) biziki adierazgarria izan da, garrantzi erlatiboari dagokionez laugarren mailan agertzen baita. Aitzitik, atzerako eboluzioa bi esta-tuk bakarrik jasan dute: Hungariak eta Letoniak, baina alde handia dago bataren eta bestearen jai -tsieren artean: %–2,6 eta %–87,5, hurrenez hurren.

Nolako garrantzia dute atzerritarrek, ordea, immi-grazio-fluxuetan? 2003-2004 urtebikoaz ari garela, badakigu atzerritarren indizea %40,6 (Euskadi) eta %94,6 (Italia) artean dabilela (3. taula; 2. grafikoa). Italiaren ondotik indize altuenak Espainian (%91,3), Hungarian (%90,8) eta Eslovenian (%85,4) haute-man dira eta apalenak, berriz, EAEn (%40,6) eta Danimarkan (%55,8). Ehunekoen arteko aldeak bazter utzirik, atzerritarrek immigrazioaren fluxu be-rrietan sekulako garrantzia dutela egiaztatzendugu.

3. taula. Etorkin atzerritarrak guztirako etorkinekiko 2003-2004 urtebikoan (urteko batez bestekoak)

Etorkin atzerritarrak (A) Etorkinak guztira (B) A/B (%)

Alemania 1.204.364 1.560.350 77,2

Danimarka 27.781 49.807 55,8

Eslovenia 8.304 9.725 85,4

Espainia 619.283 678.413 91,3

Frantzia – – –

Hungaria 19.365 21.327 90,8

Irlanda 42.100 60.050 70,1

Italia 416.536 440.301 94,6

Letonia 1.148 1.514 75,8

Polonia – 18.990 –

Erresuma Batua 379.053 474.792 79,8

Suedia 47.784 62.911 76,0

EAE (*) 11.930 (*) 29.397 40,6

EB-25 – – –

(*) Atzerritik datozen atzerritarren immigrazioa (kanpo-immigrazioa) bakarrik jaso da. Ez dakigu zenbat atzerritarrek immigratu zuten Euskadira estatu

espainiarreko beste erkidegoetatik (barne-immigrazioa).


8


2. grafikoa. Etorkin atzerritarren indizea (%) etorkin guztiekiko 2003-2004

urtebikoan (urteko batez bestekoak)

70,1

90,8

75,8

40,6

79,8

94,6

76,0

85,4

77,2

55,8

91,3

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2. Biztanleria eta atzerritar gazteak

9

Nolako presen tzia dute a tzerritarren ehunekoek azter tzen ari garen lurraldeetako bakoi tzean? (ikus 4. taula) Eurostatek 2005eko urtarrilari buruz ema-niko informazio estatistikoa kontuan izaki, nahiz eta Fran tziari (1999), Poloniari (2002) eta Erresuma Ba-tuari (2004) dagozkien datuak lehenagokoak badira ere, a tzerritarren presen tzia biztanleria osoaren %1,4tik (Hungaria) %22,2ra (Letonia) doa. Hiru mul-tzotan sailkatuko ditugu lurraldeak, tokian tokiko a tzerritar-indizeen arabera:

— Biztanleria osoaren %5,0 baino gu txiago: Hunga-ria (%1,4), Polonia (%1,8), Eslovenia (%2,2), Eus-kadi (%2,8), Italia (%4,1) eta Danimarka (%4,9).

— Biztanleria osoaren %5,0 eta %10,0 artean: Erresuma Batua (%5,0), Suedia (%5,3), Fran tzia (%5,6), Irlanda (%6,2), Espainia (%7,8) eta Ale-mania (%8,8)

— Biztanleria osoaren %10,0tik gora: Letonia (%22,2).

Ikusten dugunez, EAEn a tzerritarren presen tzia es-tatu espainiar osokoa baino apalagoa da, inondik inora: espainiar indizea EAEkoa baino hiru aldiz handiagoa da, ia. Horrenbestez, etorkin a tzerrita-rren stockaren banaketak estatu espainiarreko er-kidegoetan barrena gorabehera asko dituela hau-

4. taula. Biztanleria a tzerritarra 2005-1-1ean (% biztanleria osoarekiko)

2005

Alemania 8,8

Danimarka 4,9

Eslovenia 2,2

Espainia 7,8

Fran tzia * 5,6

Hungaria 1,4

Irlanda 6,2

Italia 4,1

Letonia 22,2

Polonia * 1,8

Erresuma Batua * 5,0

Suedia 5,3

EAE 2,8

EB-25 Daturik gabe

* Fran tzia: 1999ko Errolda; Polonia: 2002ko Errolda; Erresuma Batua:

2004.

Iturria: Eurostat eta INE.

tematen da. Hala, bada, a tzerritarren immigrazioa penin tsularen Erdialdean eta ekialdean fi nka tzen ari da, batez ere: 2005eko urtarrilaren 1ean, errolda-turiko a tzerritarren indizea %13,1 zen Madrilgo er-kidegoan, %12,4 Valen tziakoan eta %11,4 Katalu-nian.

Bestalde, aspaldi honetan Europar Batasunean haz kunde ekonomiko handienak izan dituzten esta-tuetan (Irlandan eta Espainian, esate baterako) egoiliar a tzerritarren presen tzia erlatibo handiagoa an tzematen da. Estatu bi horietan, 1990eko ha-markadaren amaieratik emigrazioa bereizgarri zuten herrialdeak izatetik, bizkortasun ekonomikoak erakarrita, etorkin-fl uxu handiak har tzera igaro dira.

Alemania eta Fran tzia iraganean nabarmendu ziren a tzerritarren etorkin-fl uxu eskergak jaso tzearren, 1950. eta 1970. urteen artean bi herrialdeek bizi izan zuten garapen ekonomiko ikusgarriak erakarrita. 1973ko krisialdi ekonomikoa eta horren ondorioz ko langabezia masiboa jasan ostean, ordea, alemaniar eta fran tziar administrazio publikoak sostengu poli-tikak inplementa tzen hasi ziren a tzerriko langileak beren jaioterrietara i tzul zitezen. Politika horien au-rrean sentikortasun handiena eraku tsi zuten etorki-nak, oro har, Europar Batasuneko gainerako herrial-deetatik iri tsitakoak izan ziren (Italia, Espainia, Portugal, etab.), baina Europaz kanpoko estatuetatik

10


Errusiar Federaziora emigratu izan du Letoniak bere burua independente aldarrikatu zuenetik (1990ean). Alderdi horretatik, estatu horretan bada gutxiengoakbertakotzeko «kuota» antzekoa eta horrek, noski, kanpotarrei politikagintzarako ateak hein batean ix-ten dizkie; bestetik, kanpokoek letoniarrek ez beza-lako jabetza-erregimena dute, ekonomikoki muga-tuak sentitzen dira eta, gainera, beren hizkuntzanikasketak egiteko eragozpenak izaten dituzte5.

Beste alde batetik, Letonia salbuespena izaki, atzerritarrek osaturiko biztanleriaren presentzia erla-tibo handiena Ekialdeko Europan hautematen dugu: Hungaria, Polonia eta Eslovenian. Gogoan izan de-zagun Polonian migrazio-saldoa zertxobait bat ne-gatiboa izan zela 2003-2004 urtebikoan, emigrazioa handiagoa izan baitzen immigrazioa baino.

Arestian aipatu dugunez, zahartze-prozesuak nozi-turiko europar herrialdeetako piramide demogra-fikoak gaztetzen laguntzen ari dira atzerriko etorki-nak. 2004ko urtarrilean, azterturiko herrialdeetako bakoitzean bizi diren atzerritar guztiekiko, 15 eta 29 urte bitarteko atzerritarrek osatzen dituzten por-tzentajeak jaso ditugu ondorengo taulan. Ehuneko horietako balio-zerrenden muturretan Letonia (%13,2) eta Euskadi (%33,5) agertzen diren arren, informazioa eman diguten hamaika herrialdeetatik hamarretan ehunekoak %20,0tik gora doaz. Eus-

lakoaren) ostean, lan eta ekonomia arrazoiek era-gindako immigrazioa mugatu egin zuten adminis-trazioek baina ez, ordea, motibo politikoek eragindakoa: babes politikoa eskatzen zuten etorki-nen kopurua handitu egin zen Iparraldeko herrial-deetan, Suedian batik bat3. Era berean, legez kanpoko immigrazioa ere handitu egin zen. Dani-markan, 1990eko hamarkadaren erdialdetik hona bestelako ezaugarri fenotipikoak (larruazalaren ko-lorea, bereziki) dituzten etorkin txiroen presentziageroz eta arbuio biziagoz ikusten da. Hori dela eta, Daniar Herriaren Alderdia4 sortu eta, geroztik, Dani-markako Parlamentuan eta tokiko erakundeetan lorturiko ordezkariek hirugarren munduko etorkinen aurkako kanpaina xenofoboa egin izan dute. Sue-dian, berriz, hirugarren mundutiko etorkinek osatu-tako gutxiengoaren aurkako errefusa dezente apa-lagoa den arren, 1990eko hamarkadaren hastapenean atzerritarren kontrako eraso bortitzakgertatu izan ziren eta eskuin muturreko alderdi poli-tiko zenbaitek hauteskundeetan duen presentziahedatzen ari da, diskurtso xenofoboak eraginik.

Letonian, II. Mundu Gerraren ostean SESBek anexionatu zuenean Baltikoko errepublika honetan finkatu ziren jatorri errusiarreko egoiliarrek osatua dago atzerritarren biztanleriaren gehiengoa. Bertan nozitzen diren langabezia eta diskriminazio politiko-soziala direla medio, gutxiengo horren parte batek

heldutako gehienek (marokoarrak, aljeriarrak, tunisia-rrak, turkiarrak, etab.) familia-bateratze politikek es-kainitako babesa onartzea deliberatu zuten1. Azke-naldian Alemaniako eta Frantziako ekonomiek nozitzen duten krisi ekonomikoak etorkin-fluxuak de-zente murriztea ekarri dute, langabezia areagotu (Alemaniako Errepublika Demokratikoa osatzen zu-ten bost länder direlakoetan batik bat) ez ezik, migra-zio-politika zorrotzagoak onetsi direlako estatu horie-tan ere. Nolanahi ere, legez kanpoko immigrazioa goraka doa Alemanian eta Frantzian: bertako erakun-de politiko eta sozialak, egun, kolektibo horrekin zer egin daitekeen ari dira jorratzen. Edonola ere, Alema-niak eta Frantziak beren eragozpen ekonomikoak gainditu eta inoiz tasa handiago batez hazten hasten badira, estatu horietara lan eta ekonomia kontuen-gatik doazen legezko zein legez kanpoko atzerritarren migrazio-fluxuak handitu egingo dira seguru aski eta, horrenbestez, atzerritarrek osaturiko biztanleriak handitzeko joera hartuko du2.

Danimarka eta Suedia herrialde eskandinaviarrek ere atzerritik etorkin-fluxu handiak jasotzea izan zu-ten bereizgarri iraganean eta, izan ere, gobernu so-zialdemokrata eta liberalek immigrazio-politika posi-tiboak ezarri zituzten martxan mugimendu horien alde, hazkunde ekonomikoaren testuinguruan. 1970eko hamarkadaren erdialdean nozituriko atzerakada ekonomikoaren (petrolioaren krisia de-

1 Encarnación Cereijo eta Francisco Velázquez: Cambios en la estructura de la población en la Unión Europea: envejecimiento y extranjería, Madril, Fundación de las Cajas de Ahorros (FUNCAS), 2005, 96-97. orr.2 Frantziako datua 1999ko Erroldari dagokio; oso litekeena da atzerritar-indizea 2004ko urtarrilean handiagoa izatea.3 2001. eta 2005. urteen artean, Suediak 128.580 errefuxiatu jaso ditu. Horietako gehientsuenak Serbia eta Montenegro, Irak, Errusiar Federazioa, Azerbaijan, Somalia, Afganistan eta Irandik datoz (Espainiako Hirugarren Munduaren Institu-tua, 2007: 524. or.).4 Alderdi politiko hori biziki beligerantea izan da Danimarkan bizi den gutxiengo musulmanarekin (Espainiako Hirugarren Munduaren Institutua, 2007: 207. or.).5 Errusiar gutxiengoak 1994tik bere hizkuntzan hezi ahal izateko eta diskriminazio politikorik ez nozitzeko aukeraren alde diharduten elkarte eta alderdi politikoak sortu ditu (Espainiako Hirugarren Munduaren Institutua, 2007: 345. or.).

11


ikusiko dugu aztertzen ari garen hamaika lurraldee-tatik bederatzitan —salbuespenak dira Letonia (–9,2 puntu) eta Polonia (0,2 puntu)— atzerritarrenkolektiboak gazteen portzentaje handiagoa duela gazteria-indizea baino. Horrenbestez, estatu horie-tan, atzerritarren immigrazioa egitura demogra-fikoak gaztetzen laguntzen ari dela egiaztatzendugu. Horrela izaki, atzerritar gazteen ehunekoen

kadin erroldaturiko atzerritarren artean hautematen da gazteen proportzio handiena: hirutik bat 15 eta 29 urte bitartekoa da. Ondotik datoz Espainia (%30,6) eta Erresuma Batua (%28,5).

2004ko urtarrilean, atzerritar gazte horien eta biz-tanleria osoan diren gazteria-indizeen arteko proportzioa konparatzean (5. taula eta 3. grafikoa)

5. taula. Biztanleria atzerritarrean 15 eta 29 urte arteko gazteek osatzen duten portzentajea 2004-1-1ean eta gazteria-indizeak 2004-1-1ean, biztanleria osoarekiko

Atzerritarrak 15-292004 (a)

Biztanleriaren gazteria-indizea 2004 (b)

Diferentzia (a – b)

Alemania 26,2 17,4 8,8

Danimarka 26,5 17,5 9,0

Eslovenia 22,7 21,2 1,5

Espainia 30,6 21,1 9,5

Frantzia – 19,2 –

Hungaria 26,7 21,7 5,0

Irlanda – 24,0 –

Italia * 25,1 18,8 6,3

Letonia 13,2 22,4 –9,2

Polonia * 24,7 24,5 0,2


Suedia 22,9 18,2 4,7

EAE 33,5 19,4 14,1

EB-25 – 19,5 –

* Italia: 2001eko Errolda; Polonia: 2002ko Errolda.

Iturria: Population Statistics 2006, Eurostat eta INE.

3. grafikoa. Biztanleria atzerritarrean 15 eta 29 urte bitarteko gazteek osatzen duten portzentajea

2004-1-1ean eta gazteria-indizeak 2004-1-1ean biztanleria osoarekiko

26,7

24,7

13,2

33,5

28,5

25,1

22,9

22,7

26,2

26,5

30,6

17,4

17,5

19,2

21,7

24,0

18,8

22,4

24,5

19,1

18,2

19,4

19,5

21,2

21,1

0 5 10 15 20 25 30 35

Alemania

Dinamarca

Eslovenia

España

Francia

Hungría

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

Reino Unido

Suecia

CAPV

UE-25

Gazteria-indizea Atzerritar gazteen %

12


Asiako atzerritarren nagusitasuna: Danimarka (% 33,9 eta % 26,0).

eta Afrikako atzerritarren nagusitasuna: Italia (%31,0 eta %29,0).

alderik handiena EAEk erakusten du: +14,1 puntu, alegia. Ondotik datoz Espainia (+9,5 puntu), Erresu-ma Batua (+9,4), Danimarka (+9,0), Alemania (+8,8), Italia (+6,3) eta Suedia (+4,7 puntu). Horiek dira, be-raz, atzerritarren immigrazio-fluxuen eragin odol-berritzaileen mesede handiena jaso dutenak.

2004ko urtarrilaren 1ean nola zegoen banaturik atzerritarrek osatu biztanleria nazionalitate-talde handien arabera, hautaturiko europar herrialdee-tan? Hasteko, talde handitan biltzen edo barreia-tzen diren moduaren arabera, bi multzo bereiziko ditugu (6. taula):

— EB-25etik kanpoko europar herritarrek osatu-tako taldearen kontzentrazioa: Eslovenia (%93,4), Hungaria (%70,3) eta Letonia (%79,9).

— Nazionalitate desberdinetako taldeetan barreia-turiko herritarren banaketa: Alemania, Dani-marka, Espainia, Italia, Erresuma Batua, Suedia eta Euskadi. Bigarren multzo honetan bost azpi-multzo bereizten dira:

tarren nagusitasuna: Suedia (%43,5) eta Erre-suma Batua (%35,0).

-zionalitatea duten atzerritarren nagusitasuna: Alemania (%47,3).

-sitasuna: Euskadi (%46,8) eta Espainia (%40,6).

13


6. taula. Atzerritar biztanleriaren banaketa nazionalitate talde handien arabera, 2004-1-1ean (% atzerritarren biztanleria osoarekiko)

EB-25Europako beste

herrialdebatzuk

Afrika Ipar AmerikaErdialdeko

Amerika eta Hego Amerika

Asia OzeaniaEzezaguna edo

herrigabea

Alemania 31,8 47,3 4,2 1,7 1,4 12,4 0,2 1,0

Danimarka 24,6 33,9 9,1 2,4 4,0 26,0 0,4 1,5

Eslovenia 4,4 93,4 0,0 0,4 0,2 1,1 0,0 0,2

Espainia 20,9 13,1 19,0 0,8 40,6 5,0 0,1 0,6

Frantzia – – – – – – – –

Hungaria 14,9 70,3 1,2 1,5 0,5 11,3 0,2 0,2

Irlanda – – – – – – – –

Italia (2001) 13,0 31,0 29,0 1,6 9,2 16,1 0,3 0,0

Letonia 13,2 79,9 0,3 1,5 0,3 4,2 0,0 0,6

Polonia (2002) 2,1 1,8 0,1 0,2 0,0 0,6 0,0 95,2

Erresuma Batua 35,0 7,8 16,6 6,0 4,8 24,6 4,2 1,0

Suedia 43,5 22,2 5,2 2,3 3,9 20,8 0,5 1,5

EAE 18,9 8,2 18,8 2,4 46,8 4,7 0,2 0,0

EB-25 – – – – – – – –

Iturria: Population Statistics 2006, Eurostat eta INE.

3. Ondorioak

14

— 1990-1994 eta 2003-2004 urteen artean, urteko batez besteko migrazio-saldoaren tasa gordinek (immigranteak ken emigranteak) positiboki ebo-luzionatu zuten (1.000 egoiliarreko +2,2 gizaki EB-25ean eta +5,7 Euskadin). Bilakaera positi-boa izan zuten, halaber, Eslovenia, Espainia, Fran tzia, Irlanda, Italia, Letonia eta Erresuma Ba-tuak, hazkunde nabarmenenak Espainiakoa (+13,3 gizaki 1.000 biztanleko) eta Irlandakoa (+10,2) izan zirelarik. Ai tzitik, eboluzioa negati-boa izan zen Suedian, Alemanian eta Dani-markan, Alemaniako urteko batez besteko tasen jai tsierak handienak izanik (–5,7 gizaki 1.000 egoiliarreko).

— 2003-2004 urtebikoan, EB-25eko migrazio-sal-doaren urteko batez besteko tasa gordina 4,1 kide 1.000 egoiliarreko da, ho ts, Euskadikoa (3,6 gizaki 1.000 biztanleko) baino altuxeagoa. Azter-turiko hamabi estatuetatik hamarretan, urteko batez besteko tasak positiboak dira eta horietan altuenak Espainia, Italia eta Irlandakoak: 14,6, 10,1 eta 9,8 kide 1.000 biztanleko, hurrenez hu-rren. Bilakaera negatiboa bi estatuk bakarrik no-zitu dute: Letoniak (–0,4) eta Poloniak (–0,3) bai-na, ikusten denez, balioak zerotik gertu daude.

— 1990-1994 eta 2003-2004 urteen artean, hamar herrialdetan immigrazioaren eboluzioa erabat

positiboa izan da. Lehen-lehenik, azpimarra de-zagun Espainiako gehikun tza erlatibo nabarme-na: %1.964,3, hain zuzen. Bigarrenik, Italian (%262,7) eta Polonian (%251,7) hauteman diren gehikun tzak azpimarratu behar dira. Euskadin, immigrazio-fl uxuaren gehikun tza nabarmen bai-no nabarmenagoa izan denez (%183,3), garran-tzi erlatiboagatik hirugarren tokian ager tzen da. A tzerako bilakaera izan dutenak bi estatu baizik ez dira: Hungaria eta Letonia, baina, immigra-zioaren jai tsieraz ari garela, batetik bestera alde handiak ikusten dira: %–2,6 Hungarian eta %–87,5 Letonian.

— 2003-2004 urtebikoan, immigrazio-fl uxuen bar-nean, a tzerritarren ehunekoak aldatu egin dira %40,6tik (Euskadi) %94,6ra arte (Italia). Italiare-kin batera, Espainia (%91,3), Hungaria (%90,8) eta Eslovenia (%85,4) gailendu egin dira immi-grazio-fl uxuen «a tzerritar tze» biziagoak direla eta; Euskal Autonomia Erkidegoan (%40,6) eta Danimarkan (%55,8) ez bezala, bi herrialde hauetan hauteman baitira a tzerritar-indize apale-nak.

— Hi tz batez, 2003-2004 aldian immigrazioa emi-grazioa baino handiagoa izan zen azterturiko eu-ropar herrialde gehienetan, eta, areago, horie-tako ba tzuetan tokian tokiko hazkunde

demografi koaren eragilerik behinena bihurtu da, adibidez, Espainia, Italia, Euskadi, Erresuma Ba-tua eta Suedian (zehaztasun gehiago kon tsultatu nahi izanez gero, ikus 1. kapituluko ondorioak). A tzerritarrek, bestalde, immigrazio horren fl uxu berrietan presen tzia handia dute.

— 2005eko urtarrilean, a tzerritarren stocka biztan-leria osoaren %5,0 baino gu txiago zen Hungaria (%1,4), Polonia (%1,8), Eslovenia (%2,2), Euska-di (%2,8), Italia (%4,1) eta Danimarkan (%4,9). Biztanleria osoaren %5,0 eta %10,0 artean dira Erresuma Batua (%5,0), Suedia (%5,3), Fran tzia (%5,6), Irlanda (%6,2), Espainia (%7,8) eta Ale-manian (%8,8). Eta biztanleria osoaren %22,2, azkenik, Letonian.

— A tzerritar etorkinak zahar tze-prozesuak eragi-niko europar herrialdeetako piramide demogra-fi koak gazte tzen lagun tzen ari dira. Adibidez, Euskadi gailendu da jasotako a tzerritarren artean 15 eta 29 urte bitarteko gazteen propor tzio han-diena daukan lurraldea izatearren: %33,5 2004ko urtarrilean. Ondotik Espainia (%30,6) eta Erresu-ma Batua (%28,5) datozkio. Gazte a tzerritarren propor tzio horiek eta biztanleria osoarekiko gaz-teria-indizeak konpara tzean ikusiko dugu azter-tzen ari garen hamaika lurraldeetatik bedera-tzitan —salbuespenak Letonia (–9,2 puntu) eta

15


Inkesta Sozialaren emaitzetan ikus dezakegu atzerritarren immigrazioaren aldeko jarrerak murriz-tu egin direla Alemania, Frantzia eta Suedian elkarri-zketari erantzun diotenen artean, 2002ko Europar Inkesta Sozialeko emaitzen aldean. Aitzitik, zerbait hobetu dira Espainian, Polonian eta Erresuma Ba-tuan. Alemanak, frantsesak eta britainiarrak, 0 (gai-zkien) eta 10 (hobekien) puntuko eskalan, 5etik be-herako balioetan geratu dira, galdera jakin bati emaniko ihardespenean, hots: «Beste hainbat he-rrialdetako pertsonak etortzeak zure estatua bizitoki hobea izan dadin laguntzen al du?»6 (Ikus 7. taula.)

Era berean, atzerriko etorkinen helduerak herrialde-ko ekonomiari mesede egiten dion galdeturik, 2004. urteko emaitzek jaitsiera erakusten dute Alemanian, Frantzian eta Suedian, 2002. urteko inkestako

duz, aztertu ditugun estatuetan migrazio mugi-menduetako eredu historiko-geografikoak, lurraldearen gertutasunak, hurbiltasun soziokul-turalak (hizkuntza, balioak, praktikak) eta esta-tuen migrazio-politiken norabideek nazionalitate-talde handien aldez edo moldezko banaketak baldintzatzen dituzte.

Beste alde batetik, badirudi azterturiko herrialdee-tako zenbaitetan, atzerriko etorkinen —batez ere hirugarren mundutik etorri diren eta xede-gizartean nagusi direnak ez bezalako ezaugarri fenotipikoak (larruazalaren kolorea, bereziki), tradizioak, balioak eta praktika soziokulturalak dituzten nazionalitate edo etnia jakin batzuetakoen— presentziarenaurkako errefusa hedatzen ari dela gizarte-geruza zenbaitetan. Horrela, bada, 2004. urteko Europar

Polonia (0,2 puntu) izaki— atzerritarren kolekti-boko gazteen portzentajea gazteria-indizea bai-no handiagoa dela. EAEn gazte atzerritarren al-dea gainerakoetan baino handiagoa da: 14,1 doi-doi, alegia. Ondoren datoz Espainia (+9,5 puntu), Erresuma Batua (+9,4), Danimarka (+9,0), Alemania (+8,8), Italia (+6,3) eta Suedia (+4,7 puntu). Kontuan izan dezagun horiexek zi-rela 2004ko urtarrilean zahartze-indizerik altue-neko herrialdeak (hau da, 60 urteko eta hortik gorako gizaki gehien dituztenak, populazio guz-tiarekiko): %23,3 Euskadin, %21,5 Espainian, %20,9 Erresuma Batuan, %20,5 Danimarkan, %24,6 Alemanian, %25 Italian eta %22,8 Sue-dian. Atzerritarren immigrazioak, beraz, herrialde horietan zahartze-prozesuaren aurrerakada eragotzi egin du.

— Atzerritar biztanleria nazionalitate-multzo han-dien arabera nola banatzen den aztertzen has-tean esan dezagun, 2004ko urtarrilaren 1ean, Eslovenian (%93,0), Hungarian (%70,3) eta Le-tonian (%79,9) gehiengoa osatzen dutela EB-25ekoak ez diren europar herrialdeek. Gainerako lurraldeetan banaketak ez dira horren zentripe-toak, heterogeneoagoak dira, baina nazionalita-te-talde handi bat edo bi nagusi dira denetan. Esate baterako, Erdialdeko eta Hego Amerikako nazionalen nagusitasuna hautematen da Euska-din (%46,8) eta Espainian (%40,6). Eta, bestetik, EB-25ekoak ez diren Europako eta Afrikako es-tatu zenbaitetakoak gehiengo direla Italian (%31,0 eta %29,0, hurrenez hurren). Laburbil-

6 Mariano Torcal eta Laura Morales: Avance de resultados de la 2.ª edición de la Encuesta Social Europea: dossier para la prensa del Equipo de la Encuesta Social Europea en España, Bartzelona: Pompeu Fabra Unibertsitatea, 2006ko maiatzaren 22a, 6-7. orr.

7. taula. Etorkinak hona iristeak herrialde hau bizitoki hobea (10) ala okerragoa (0) bihurtzen du?

2002 2004 Diferentzia 2004-2002

Alemania 4,9 4,7 –0,2

Suedia 6,2 6,0 –0,2


Frantzia 4,6 4,5 –0,1

Polonia 5,2 5,5 0,3


Iturria: Mariano Torcal eta Laura Morales (2006, 6-7. orr.).

16


Ildo horretatik, talde sozial autoktonoek atzerriko etorkinak onartu edo ezesteak txertatze ala bazter-tze logiketan du euskailua eta hori dena «integratze edo parte-hartze/bereizte edo baztertze» bikoteen arabera adierazten dira. Eskuarki, tokian tokiko biztanleria-taldeek bereizte-baztertzeko praktika sozioekonomikoak gorpuztearen aldeko joerak erakusten dituzte hiru izaritan oin harturik: herrita-rren segurtasuna, identitate kulturala (hots, «gure ohituren» aurkako erasotzat eta desberdintasun kulturala suntsitzeko ezintasunaren aurreko beldur-tzat hartua) eta ekonomikoa, hau da, baliabideak (enpleguak, batez ere) eskuratzeko lehia. Izari ho-rietako bakoitzaren garrantziaren tamaina aldatu egiten da Europar Batasuneko estatu batetik bes-tera7.

takoen eta atzerriko etorkinen identitateak, ezau-garri sinbolikoak, azpian dautzan estereotipo eta aurreiritziak, gizarte talde eta sareak, hedabideek sortu eta hedatzen dituzten iritzi eta irudiak, etab.) eta materialak (eskueran dituzten lan-esparruak, ekonomia formala eta informala, lan eta enplegu baldintzak, langabezia, bertako langileen ordezpe-na eta gaitasuna, etxebizitza eskuratzea, etab.). Hiru moldeetako faktore horiek osatzen duten konstruktu kausalean, horietako bat izan daiteke Europar Batasuneko estatuetako batean bizi den atzerriko etorkinen talde jakin bat txertatzearen ala baztertzearen eragilerik behinena. Baina beste bi moldeetakoak ere aintzat jo behar izaten dira, esku hartu ez ezik, beste hirugarrenarekin interakzioan eragin ere eragiten baitute eta, areago, beraietako zeinahi besteen elikagai izan daiteke feedback-ezko erreakzioez.

emaitzen aldean (8. taula). Espainian, Polonian eta Erresuma Batuan, ordea, gora egin dute emaitzek.Adieraz dezagun Alemania eta Frantziako ekono-miak krisian daudela. 2004. urtean 0 (okerren) eta 10 (hoberen) arteko eskalan espainiarrak (5,6) eta suediarrak (5,0) direla etorkinen helduera bertako ekonomiarentzat mesedegarri diren uste sutsuenadutenak, Frantzia (4,7), Erresuma Batua (4,6) edota Alemaniako (4,5) biztanleen gainetik.

Laburbilduz, xede-gizartean atzerriko etorkinak txertatzean edo baztertzean, hainbat faktoreren eragiketa metatua dagoela hartu behar dugu kon-tuan. Faktore horiek hiru multzo generikotan sailka ditzakegu, hara: instituzionalak (immigrazio poli-tikak eta legeriak, lan-merkatuaren erregulazio ad-ministratiboak, gizarte, hezkuntza eta antzeko zerbitzuez baliatzeko arauak), soziokulturalak (ber-

8. taula. Etorkinak heltzea ona (10) ala txarra (0) da herrialdeko ekonomiarentzat?

2002 2004 Diferentzia 2004-2002

Alemania 5,2 4,5 –0,7

Suedia 5,5 5,0 –0,5


Frantzia 5,1 4,7 –0,4

Polonia 4,5 4,6 0,1


Iturria: Mariano Torcal eta Laura Morales (2006, 6-7. orr.).

7 Carlota Solé, Sonia Parella et al.: «El Impacto de la inmigración en la sociedad receptora», REIS, 90 (2000), 131-157. orr.

17


5. eskema. A tzerriko etorkinak xede-gizarteetan txerta tzearen ala bazter tzearen konstruktu kausala

FAKTORE INSTITUZIONALAK(immigrazioa legezta tzeko politikak, lan-merkatuaren araudiak, etab.)

FAKTORE MATERIALAK(eskueran dauden lan-esparruak, lan- eta

enplegu-baldin tzak, e txebizi tza, etab.)

FAKTORE SOZIOKULTURALAK(identitateak, estereotipoak, gizarte-

sareak, hedabideak, etab.)

18


EUSTAT (Euskal Estatistika Erakundea = Instituto Vasco de Estadística): Estatistika informazioa [on line]. Interneten eskuragarri: <http://www.eustat.es/informacion_e.html>.[Kontsulta: 2007ko maiatzaren 17a.]


INSTITUTO DEL TERCER MUNDO: Guíadel mundo 2007, Madril: Ediciones SM, 2007.

SOLÉ, Carlota, Sonia PARELLA, Amado ALARCÓN, Valeria BERGALLI eta Francesc GIBERT: “El Impacto de la inmigración en la sociedad receptora”, REIS (Madril), 90 (2000), 131-157.

TORCAL, Mariano eta MORALES, Laura: Avance de resultados de la 2ª edición de la Encuesta Social Europea: dossier para la prensa del Equipo de la Encuesta Social Europea en España [on line], Bartzelona: Pompeu Fabra Unibertsitatea: 2006ko maiatzaren 22a. Interneten eskuragarri: <http://www.upf.edu/dcpis/grcp/ess/>.[Kontsulta: 2007ko maiatzaren 18a.]

BibliografiaCEREIJO, Encarnación eta VELÁZQUEZ,

Francisco: Cambios en la estructura de la población en la Unión Europea: envejecimiento y extranjería, Madril: Fundación de las Cajas de Ahorros (FUNCAS), 2005.

EUROPAKO BATZORDEA eta EUROS-TAT: Population Statistics 2006[Biztanleriari buruzko estatistikak] [on line], Luxenburgo: Europako Erkide-goetako Argitalpen Ofizialen Bulegoa, 2006. Interneten eskuragarri: <http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-BP-04-001/EN/KS-BP-04-001-EN.PDF>. [Kontsulta: 2007ko maiatzaren 16a.]


19

Biztanleria atzerritarrarengazteria-indizea

Biztanleria osoarengazteria-indizea

26,5

17,5

26,2

17,4

EAE

Danimarka

Alemania

22,721,2

Eslovenia

30,6

21,1

Espainia

19,2

Frantzia

26,7

21,7

Hungaria

24,0

Irlanda

25,1

18,8

Italia

13,2

22,4

24,7 24,5

Polonia

28,5

19,1

Erresuma Batua

22,9

18,2

Suedia

33,5

19,4

19,5

EB-25

Letonia

1. mapa. Biztanleria atzerritarraren eta biztanleria osoaren gazteria-indizeen arteko aldeak, 2004-1-1ean

2

Liburuxka hau Euskadiko Gazteen Panoramika bildumaren 2. argitalpenaren, alegia, Gazteenadierazleak 2008ren 7. kapitulua da.












ISBN: 978-84-457-2750-8


2





Sarrera




04. Egoera zibila

3

Europar gizarteen tzat, lehen tran tsizio demogra-fi koan gertatu diren aldaketa garran tzi tsuenetako bi hilkortasunaren ikaragarri murriztea, eta, jaio-tzean, bizirik irauteko i txaropena nabarmen areago tzea izan dira. An tzinako erregimenean (in-dustria garatu aurreko gizarteetan) hilkortasuna sekulakoa zen, haurren eta katastrofeengatiko (gosete, gerrate, epidemia…) hilkortasunak han-diak zirelako. Erregimen modernoan (gizarte in-dustrialetan), berriz, hilkortasuna apala da, bizi-kalitatean —elikadura, higiene eta osasun, hezkun tza, e txebizi tza eta gizarte-babeskun tzan, bereziki— jazo diren hobekun tzei esker. Horrela, an tzinako erregimenetik modernorako tran tsizio demografi koan bizi-i txaropena ia-ia hirukoiztu egin da, hilkortasun fenomenoa arras apaldu de-lako. Aldaketa demografi koko prozesu horretan, ondasunak birbana tzeari dagokionez ongizatea-ren estatuek praktikan ipinitako politikek rol estra-tegikoa bete dute, biztanleriaren gehiengoari osa-sun, hezkun tza, pen tsio, prestazio ekonomiko, baliabide sozial eta bestelakoak eskura jarri diz-kiotelako.

Gaur egun, 1970eko hamarkadaren erdialdean, hor nonbait, hasi zen bigarren tran tsizio demografi ko ho-nen eszenarioan hilkortasuna zer txobait goraka hasi da europar gizarte zenbaitetan, biztanleriaren zahar-tze-prozesuaren aurrerakuntzaren ondorioz (adin-egitura izeneko efektua), eta, bitartean, jaio tzean bizi-i txaropena goraka doa Europar Batasunean, baina hilkortasuna baino erritmo motelagoan.

Jaio tzean bizi-i txaropena eta hilkortasun-tasak, he-rrialde jakin batek erdie tsitako garapen eta ongizate sozioekonomikoaren mailaren berri ematen diguten adierazle demografi ko garran tzizkoak dira. Gizarte kapitalista industrial aurreratu edo postindustriale-tan1, gu txi-asko, herritarrek jaio tzean bizi tzeko i txaropen handia (74-78 urte inguru gizonezkoek eta 80-84 urte emakumeek) eta herio tza-tasa gor-din apal-apalak dituzte. Tasa horiek, nolanahi ere, zenbaki handixeagoak ager tzen dituzte gehiago za-hartu diren biztanlerietan (10-12 hildako, gu txi gora-behera, 1.000 biztanleko) eta txikiagoak demografi a gazteagoetan (6-8 hildako 1.000 egoiliarreko). Hi-lkortasun fenomenoan adinen egiturak eraginiko efektua gorabehera, herrialde postindustrialek umea jaio tzean eta bizi tzako aurreneko urtean oso-oso hilkortasun-tasa txikia erakusten dute.

Nazioartean, EB-25ean bereziki, gizonezkoek eta emakumeek jaio tzeko unean duten bizi-i txaropena mundu zabaleko batez bestekoa baino, inondik ere, altuagoa da, eta, jakina, hilkortasun-tasa gordina, arras apalagoa. Horrela, 2004. urtean, EB-25ean jaio tzen diren emakumeek 81,7 urteko bizi-itxarope-na dute, eta mundu osokoa 68 urte baizik ez da: ho ts, Europar Batasuneko emakumeen aldeko diferen tzia 13,7 urte da —ikus 1. grafi koa—.

Azaleratzen ari den ekonomia duten eta nazioarte-koan ai tzindari izateko asmoak agertu dituzten bi estatutako bizi i txaropena aipatu behar izatekotan, Brasil (75,6 urte) eta Txinakoa (73,7 urte) ekarriko

1 Gizarte modernoak, oro har, taylorismoan eta fordismoan (ekoizpen eta kon tsumo masiboan, alegia) oinarrituriko bigarren iraul tza industriala hedatu ostean, informazio eta komunikazioaren teknologietan euskarrituriko hirugarren iraul tza industrialean ekonomiak eta enpleguak hirugarren sektoreran tz egin dute eta jarduera eta harreman sozioekonomikoak areago nazioartekotu dira (globalizazioa).

4


— Sexu bietako gazteen hilkortasun-tasak, 1985. eta 2004. urteetan: hildako 15 eta 29 urteko gi-zakiak, 10.000 egoiliarreko, urte horietan.

— Gazteen hilkortasun-tasak, sexuaren arabera, 2004. urtean: 15 eta 29 urte arteko sexu jakin bateko hildakoak, sexu horretako 10.000 egoilia-rreko.

genituzke: ikusten dugunez, EB-25eko emakumeak jaiotzean duen bizi-itxaropena brasildar (+6,1) eta txinatar (+8,0) andrazkoena baino luzeagoa zen 2004. urtean. Alde hori are eta handiago bihurtzenda EB-25 eta sozio ekonomikoki horren biziki gara-tu ez diren beste hainbat herrialderekin konparatzenditugunean, hala nola Nigeriarekin: bertan, emaku-meak jaiotzean duen bizi-itxaropena (47,0 urte) EB-25ean sortzen direnena baino 34,7 urte laburra-goa da.

Kapitulu honetan EB-25eko, Euskadiko eta hautatu ditugun EBko kide diren hamabi estatuetako (Ale-mania, Danimarka, Eslovenia, Espainia, Frantzia,Hungaria, Irlanda, Italia, Letonia, Polonia, Erresuma Batua eta Suedia) hurrengo adierazle demogra-fikoak aztertuko ditugu:

— Bizi-itxaropena jaiotzean, sexuaren arabera, 1980. eta 2004. urteetan: urte bi horietan gizo-nezko eta emakumeek, bestez beste, jaiotzeanzenbat urte bizitzea espero dezaketen, alegia.

— Sexu bietako haurren hilkortasun-tasak, 1980. eta 2004. urteetan: urtebete baino ume gaztea-goen heriotzak, bizirik jaiotako 1.000 haurreko, urte bi horietan.

— Sexu bietako gizakien heriotza-tasa gordinak 1980. eta 2004. urteetan: heriotzak 1.000 egoi-liarreko, urte bi horietan.

— Heriotza-tasa gordinak, sexuaren arabera, 2004. urtean: sexu bakoitzeko lagunen heriotzak sexu horretako 1.000 biztanleko, urte horretan.

1. grafikoa. Emakumeek jaiotzean duten bizi-itxaropenaren bilakaera 1960tik 2004 arte

(jaiotza unean aurreikusten den bizitza-urte kopurua, batez beste)

30

40

50

60

70

80

90

1960 1970 1980 1990 2000 2004

Mundua EB-25 Txina Nigeria Brasil

68,0

50,4

62,0

66,6

63,3

53,9

59,6

67,466

81,780,8

73,0

79,177,2

75,0

72,1

70,0

73,7

63,9

67,8

46,647,547,5

44,4

41,0

47,0

57,7

75,674,4

70,9

1. Bizi itxaropena jaiotzean

5

Gizonezkoak jaiotzean duen bizi-itxaropena, jorra-tzen ari garen lurralde guztietan luzatu da 1980. eta 2004. urteen artean (ikus 1. taula eta 2. grafikoa). Horrela, adibidez, EB-25ean 5,8 urte luzatu da eta Euskal Autonomia Erkidegoan 5,3 urte, biak ere Es-tatu espainiarreko luzapenaren gainetik (4,7 urte). Luzapen handienak Alemanian (6,9 urte), Frantzian(6,5 urte) eta Irlandan (6,3 urte), eta txikienak, aldiz, Letonian (2,7 urte), Hungarian (3,2 urte) eta Polo-nian (3,7 urte) gertatu dira.

2004. urteaz ari garela, azterturiko lurralde denen artetik, Suedian (78,3 urte) eta Espainian (77,2 urte) jaio diren gizasemeek dituzte bizi-itxaropenik luzeenak; ondotik Italia (76,8 urte), Frantzia (76,7 urte), Alemania (76,5 urte), Irlanda (76,4 urte), Eus-kadi (76,4 urte)2 eta Erresuma Batua (76,2 urte) datoz. EB-25ean 75,6 urte da eta bizi-itxaropena adierazten duen zifra horretan bat datoz daniarrak (75,4 urte). Biziki balio apalagoak hauteman ditugu Eslovenian (73,5 urte), Polonian (70,6 urte), Hun-garian (68,7 urte) eta Letonian (66,3 urte). Ho-rrenbestez, Europar Batasuneko ipar eta hegoal-deko herrialdeetan jaiotzen diren gizonezkoek bizitza gehiago luzatzeko aukera gehien dituzte-nak direla ikusi dugu.

1. taula. Gizonen bizi-itxaropena jaiotzean, 1980an eta 2004an

1980 2004 (*) Diferentzia 2004-1980

Alemania 69,6 76,5 6,9

Danimarka 71,2 75,4 4,2

Eslovenia 67,4 73,5 6,1

Espainia 72,5 77,2 4,7

Frantzia 70,2 76,7 6,5

Hungaria 65,5 68,7 3,2

Irlanda 70,1 76,4 6,3

Italia 70,6 76,8 6,2

Letonia 63,6 66,3 2,7

Polonia 66,9 70,6 3,7


Suedia 72,8 78,3 5,5

EAE 71,1 76,4 5,3

EB-25 69,8 75,6 5,8

(*) Italia eta Erresuma Batua: 2003; Euskadi: 2001.

Iturria: Population and Social Conditions, Eurostat, Movimiento Natural de la Población, INE eta EUSTAT.

2 Oso litekeena da Euskadin bizi-itxaropena estatu espainiarrekoa (77,2 urte) baino altuxeagoa izatea, EUSTATek eman duen azken datua 2001 urteari baitagokio.

6


2004. urteari gagozkiola, Frantzian (83,8 urte), Es-painian (83,8 urte) eta Euskadin (83,7 urte) sortzen diren emakumeak dira bizi-itxaropenik luzeena du-tenak; ondotik Suedia (82,6 urte), Italia (82,5 urte) eta Alemaniakoak (82,1 urte) datozkie. Zerrenda horretako beste muturrean daude Letonian (76,2 urte), Hungarian (77,2 urte) eta Polonian (79,2 urte) sortutako andrazkoak, herrialde hauetakoek, sortzean, horren luze bizirauteko itxaropen urria-goak baitituzte. EB-25 osoan, berriz, jaiotzeko

2. taulan ikusten dugunez, sortzeko unean emaku-meek duten bizi-itxaropenak ere aurrera egin du progresiboki 1980. eta 2004. urteen artean. Gehikuntzarik garaienak Alemanian (6 urte), Irlandan (5,6 urte), Eslovenian (5,5 urte), Frantzian (5,4 urte) eta Espainian (5,2 urte) jazo dira. Luzapenik apale-nak, berriz, Letonian (2 urte), Danimarkan (2,8 urte), eta Polonian (3,8 urte) suertatu dira. Euskadin bizi-itxaropena 4,7 urte luzatu zen, hau da, EB-25aren pare-parean (4,9 urte).

2. taula. Emakumeen bizi-itxaropena jaiotzean, 1980an eta 2004an

1980 2004 (*) Diferentzia 2004-1980

Alemania 76,1 82,1 6,0

Danimarka 77,3 80,1 2,8

Eslovenia 75,2 80,7 5,5

Espainia 78,6 83,8 5,2

Frantzia 78,4 83,8 5,4

Hungaria 72,7 77,2 4,5

Irlanda 75,6 81,2 5,6

Italia 77,4 82,5 5,1

Letonia 74,2 76,2 2,0

Polonia 75,4 79,2 3,8


Suedia 78,8 82,6 3,8

EAE 79,0 83,7 4,7

EB-25 76,8 81,7 4,9



2. grafikoa. Gizonen bizi-itxaropena jaiotzean,1980an eta 2004an (jaiotza-unean aurreikusten den

bizitza-urte kopurua, batez beste)

69,8

70,1

65,5

66,9

63,6

71,1

70,2

70,6

72,8

67,4

69,6

71,2

70,2

72,5

76,5

73,5

77,2

76,7

68,7

76,4

76,8

66,3

70,6

76,2

78,3

76,4

75,6

75,4

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

19802004

7


urte gehiago bizitzea espero dezakete, batez beste, jaiotzeko unean. Horrela, EB-25 osoan alde hori 6,1 urte da, eta Euskal Autonomia Erki-degoan, berriz, 7,3 urte. Emakumeak batez bes-teko alde handienak agertzen ditu Letonian (9,9 urte), Polonian (8,6 urte) eta Hungarian (8,5 urte); urrienak, aitzitik, Suedian (4,3 urte), Erresuma Batuan (4,5 urte), Danimarkan (4,7 urte) eta Irlan-dan (4,8 urte).

unean emakumeek 81,7 urteko bizi-itxaropena dute.

Zein sexutako lagunek dute bizi-itxaropenik lu-zeena, ordea? Jarraian, 3. taulan hauteman di-tzakegu jaiotzean gizon eta emakumeek zituzten bizi-itxaropenen arteko aldeak, 2004. urteari da-gokionez. Azterturiko hamabi europar lurraldee-tan, emakumeek gizonezko berdinkideek baino

3. grafikoa. Emakumeen bizi-itxaropena jaiotzean, 1980an eta 2004an (jaiotza-

unean aurreikusten den bizitza-urte kopurua, batez beste)

76,8

75,6

72,7

75,4

74,2

79,0

76,2

77,4

78,8

75,2

76,1

77,3

78,4

78,6

82,1

80,7

83,8

83,8

77,2

81,2

82,5

76,2

79,2

80,7

82,6

83,7

81,7

80,1

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

19802004

3. taula. Gizonen eta emakumeen bizi-itxaropena jaiotzean, 2004ko aldeak

Gizonezkoak Emakumeak Diferentzia G – E

Alemania 76,5 82,1 –5,6

Danimarka 75,4 80,1 –4,7

Eslovenia 73,5 80,7 –7,2

Espainia 77,2 83,8 –6,6

Frantzia 76,7 83,8 –7,1

Hungaria 68,7 77,2 –8,5

Irlanda 76,4 81,2 –4,8

Italia 76,8 82,5 –5,7

Letonia 66,3 76,2 –9,9

Polonia 70,6 79,2 –8,6


Suedia 78,3 82,6 –4,3

EAE 76,4 83,7 –7,3

EB-25 75,6 81,7 –6,1



8


4. grafikoa. Gizonen eta emakumeen bizi-itxaropena 2004an (jaiotza unean aurreikusten den bizitza

urte-kopurua, batez beste)

75,6

76,4

68,7

70,6

66,3

76,4

76,2

76,8

78,3

73,5

76,5

75,4

76,7

77,2

82,1

80,7

83,8

83,8

77,2

81,2

82,5

76,2

79,2

80,7

82,6

83,7

81,7

80,1

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

GizonakEmakumeak

2. Hilkortasun tasak

9

Gizakiak jaio tzean duen bizi-i txaropenaren luzapen horrek lotura handia du haurren herio tza-tasaren murrizketarekin (ikus 5. grafi koa eta 4. taula). Horre-la, bada, azter tzen ari garen europar lurralde dene-tan, 1980. eta 2004. urteen artean a tzera egin dute haurren hilkortasun-tasek (HHT), ho ts, bizirik jaio eta oraino urtea bete ez duten umeen herio tzak, bi-zirik jaiotako 1.000 haurreko. EB-25 osoan, zehaz-kiago adieraz dezagun, sexu bietako haurren hilkor-tasun-tasa –10,3 jai tsi da. Beherakada handienak Polonian (–18,6), Hungarian (–16,6), Eslovenian (–11,6) eta Euskadin (urtea bete aurretik hildako –11,0, jaiotako 1.000 umeko) gertatu dira; lehen hiru lurraldeek 1980. urtean tasarik altuenak zituz-ten. Beste muturrean Suedia (–3,8) eta Danimarka (–4,0 herio tza) ager tzen dira: bertan hauteman dira haurren herio tza-tasen beherakadarik xumeenak baina, egiari zor, 1980an herrialde horiexek zituzten tasa apalenak.

2004. urtean haurren hilkortasun-tasak bi muturren artean ager tzen dira; batean Suedia (urtea oraino bete ez duten umeen 3,1 herio tza, jaiotako 1.000 umeko) eta Letonia (9,4) daude (4. taula). Suediaren ondotik, HHT apalenak izatearren nabarmen tzen dira Espainia (3,5), Euskadi (3,7), Eslovenia (3,7) eta Fran tzia (3,9). Zerrendaz beste muturrean, Letoniaz gainera, haurren hilkortasun-tasa altuenak Poloniak (6,8) eta Hungariak (6,6) dituzte. EB-25ean haurren

batez besteko hilkortasun-tasa 4,5 da, bizirik jaio-tako 1.000 haurreko.

Sexu biez eta biztanleria osoaz ari garela, 1980tik 2004ra arte, herio tza-tasa gordinek (HTG) a tzera

egin dute azter tzen ari garen lurralde gehienetan (5. taula eta 6. grafi koa). EB-25 osoan, izan ere, HTG jai tsi egin zen (–1,1 hildako 1.000 biztanleko) baina badira hor hiru salbuespen: Espainia (+1,0), Letonia (+1,0) eta Euskadi (+2,2 hildako 1.000 biztanleko).

4. taula. Sexu bietako haurren hilkortasun-tasak 1980an eta 2004an (heriotzak bizirik jaiotako 1.000 umeko)

1980 2004 Diferentzia 2004-1980

Alemania 12,4 4,1 –8,3

Danimarka 8,4 4,4 –4,0

Eslovenia 15,3 3,7 –11,6

Espainia 12,3 3,5 –8,8

Fran tzia 10,0 3,9 –6,1

Hungaria 23,2 6,6 –16,6

Irlanda 11,1 4,9 –6,2

Italia 14,6 4,1 –10,5

Letonia 15,4 9,4 –6,0

Polonia 25,4 6,8 –18,6


Suedia 6,9 3,1 –3,8

EAE 14,7 3,7 –11,0

EB-25 14,8 4,5 –10,3


10


Oso litekeena da herrialde hauetako HTG areago-tzea tokian tokiko piramide demografikoak zahar-tzearen ondorioetako bat izatea, osoko ugalkorta-sun-tasa txikiak baitituzte. Nolanahi ere, Letoniako tasa garaiez hausnarketa egin liteke, hots, oso lite-keena da antzinako SESBetik independente bihurtu zenetik (1990) jazo diren sakoneko aldaketa poli-tiko-ekonomikoek eraginik izatea —komunismo es-tatista suntsitu, eta, haren ordez, (eskuarki, biztan-leriaren bizi-kalitatearen adierazle batzuen eboluzio

negatiboarekin) transformazio prozesu azkar baten bitartez, erregimen demokratiko eta kapitalista in-darrean ipintzean oinarriturik—. Aitzitik, 1980 eta 2004 arteko heriotza-tasa gordinen murrizketa la-tzenak Irlanda (–2,9 hildako), Alemania (–2,3), Erre-suma Batua (–2,0) eta Frantzian (–1,8) jazo dira.

2004. urtean eta sexu biei dagokiela, EB-25eko hil-kortasun-tasa gordina 9,5 hildako izan zen, 1.000 biztanleko. Tasa urrienak Irlandan (6,9 hildako 1.000

5. grafikoa. Sexu bietako haurren hilkortasun-tasak 1980an eta 2004an (urte batez beherakoen heriotzak,

bizirik jaiotako 1.000 umeko)

12,3

10,0

8,4

12,4

15,3

6,9

14,6

13,9

14,7

15,4

25,4

23,2

11,1

14,8

4,4

4,5

3,7

3,1

5,1

6,8

9,4

4,1

4,9

6,6

3,9

3,5

3,7

4,1

0 10 20 30

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2004 1980

5. taula. Sexu bietakoen heriotza-tasa gordinak 1980an eta 2004an(hildakoak 1.000 biztanleko)

1980 2004 Diferentzia 2004-1980

Alemania 12,2 9,9 –2,3

Danimarka 10,9 10,3 –0,6

Eslovenia 9,9 9,3 –0,6


Frantzia 10,2 8,4 –1,8

Hungaria 13,6 13,1 –0,5

Irlanda 9,8 6,9 –2,9

Italia 9,8 9,4 –0,4

Letonia 12,8 13,8 1,0

Polonia 9,8 9,5 –0,3


Suedia 11,0 10,1 –0,9

EAE 6,7 8,9 2,2

EB-25 10,6 9,5 –1,1


11


Gizonen heriotza-tasa gordinen alde handienak Hun-garian (+2,2 hildako), Letonian (+2,0) eta Polonian (+1,9) aurkitu ditugu. Euskadin eta Espainian hilkor-tasunak ere gizonezkoengan eragin handiagoa iza-ten du: +1,2 hildako 1.000 gizakiko. Hiru estatutan, aldiz, kontrakoa gertatzen da, hots, emakumeen heriotza-tasa gordinak gizonezkoenen gainetik dabil-tza, baina pittin batez bakarrik: Alemania (–0,8 hil-dako 1.000 laguneko), Erresuma Batua (–0,6) eta Suedia (–0,4). Danimarkan ez dago alderik sexuaren arabera, emakume zein gizonezkoen hilkortasun-ta-sak berdintsuak direlako (–0,1 hildako).

biztanleko), Frantzian (8,4), Espainian (8,7) eta Eus-kadin (8,9) bizi diren populazioek izan dituzte. Beste muturrean agertzen dira Letonia (13,8 hildako 1.000 egoiliarreko), Hungaria (13,1), Danimarka (10,3) eta Suediakoak (10,1), estatu hauetan atzeman baitira HTG garaienak.

2004. urteko sexuen araberako aldeak aztertuz gero, ikusiko dugu azterturiko lurralde gehienetan, hein ba-tean edo bestean, gizonen tasak emakumeenen gai-netik doazela (6. taula). Gogoan izan dezagun emakumea gizona baino gehiago bizi dela, oro har.

6. grafikoa. Sexu bietakoen heriotza-tasa gordinak 1980an eta 2004an (heriotzak 1.000 biztanleko)

10,6

9,8

13,6

9,8

12,8

6,7

11,7

9,8

11,0

9,9

12,2

10,9

10,2

7,7

9,9

9,3

8,7

8,4

13,1

6,9

9,4

13,8

9,5

9,7

10,1

8,9

9,5

10,3

0 10 20

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2004 1980

6. taula. Heriotza-tasa gordinak 2004an, sexuaren arabera(hildakoak 1.000 biztanleko, sexuaren arabera)

Gizonezkoak Emakumeak Diferentzia G – E

Alemania 9,5 10,3 –0,8

Danimarka 10,3 10,4 –0,1




Hungaria 14,3 12,1 2,2

Irlanda 7,2 6,7 0,5

Italia 9,7 9,1 0,6

Letonia 14,9 12,9 2,0

Polonia 10,5 8,6 1,9


Suedia 9,9 10,3 –0,4

EAE 9,4 8,2 1,2


12


2004. urtean Letonian bizi diren gazteak dira hilkor-tasun-tasa larriena agertzen dutenak (10,8 hildako, 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 biztanleko); kon-trako muturrean agertzen da Euskadi, tasarik apa-lena duela (3,6 hildako, 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 biztanleko), 1985. urtean bezala.

2004 urtea aztertzen ari garela, sexuen araberako aldeak aintzat hartuz, lurralde guztietan 15 eta 29 urte bitarteko gizonezkoen hilkortasun-tasa emaku-

Ondoren, sexu bietako 15 eta 29 urte bitarteko gaz-teen hilkortasun-tasak aztertuko ditugu (7. grafikoa eta 7. taula). Lehen-lehenik, ikus dezagun nolako eboluzioa izan duten 1985etik 2004 arte. Lurralde denetan tasak jaitsi egin dira; Euskadin –1,1 hildako gutxiago antzeman da 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 gazteko. Atzerakada handiagoa bizi izan dute Frantzian (–3,8 hildako, 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 biztanleko), Eslovenian (–3,6), Danimarkan (–2,9) eta Alemanian (–2,8).

7. taula. Sexu bietako gazteen hilkortasun-tasak, 1985ean eta 2004an(hildakoak 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 gazteko)

1985 (a) 2004 (b) Diferentzia 2004-1985

Alemania 7,1 4,3 –2,8


Eslovenia 10,1 6,5 –3,6

Espainia 7,1 4,9 –2,2

Frantzia 9,2 5,4 –3,8

Hungaria – 5,8 –

Irlanda 6,0 5,0 –1,0

Italia 6,4 5,4 –1,0


Polonia – 6,5 –


Suedia 5,9 4,5 –1,4

EAE 4,7 3,6 –1,1

(a) Euskadi: 1986.

(b) Italia eta Erresuma Batua: 2002; Frantzia: 2003.


7. grafikoa. Bi sexuetako gazteen hilkortasun-tasak 1985ean eta 2004an (15 eta 29 urte bitarteko

hildakoak 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 biztanleko)

6

4,7

5,7

6,4

5,9

10,1

7,1

7,5

9,2

7,1

4,3

6,5

4,9

5,4

5,8

5

5,4

10,8

6,5

5,3

4,5

3,6

4,6

0 10 20

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

2004 1985

13


laguneko) Euskal Autonomia Erkidegoak agertzendu; ondotik datozkio Alemania (6,0) eta Suedia (6,3); Letoniak eta Poloniak kontrakoa dute bereiz-garri (16,0 eta 10,1 hildako 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 laguneko, hurrenez hurren).

Esloveniako emakumeek, berriz, hilkortasun-tasa apalena dute (1,0); ondoren Euskadiko tasa (2,2) agertzen da. Aitzitik, hilkortasunaren eragin larrie-na Letonian bizi diren neska gazteek nozitzen dute (5,4 hildako, 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 lagu-neko).

me berdinkideena baino dezente altuagoa dela iku-siko dugu (kasu batzuetan, emakumeen halako bi, eta, bestetan, halako hiru) (8. taula). Alderik ga-raienak Letonian (+10,6 hildako, 15 eta 29 urte bi-tarteko 10.000 biztanleko), Eslovenian (+8,7) eta Polonian (+7,3) agertzen dira. Alde txikienak, aitzitik,Euskadin (+2,7 hildako, 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 biztanleko), Alemanian (+3,5), Danimarkan (+3,8) eta Suedian (+3,8) jaso dira.

15 eta 29 urte arteko gizonen hilkortasun-tasa txikiena (4,9 hildako 15 eta 29 urte bitarteko 10.000

8. taula. Gazteen hilkortasun-tasak 2004an, sexuaren arabera(hildakoak 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 gazteko, sexuaren arabera)

Gizonak Emakumeak Diferentzia G – E

Alemania 6,0 2,5 3,5





Hungaria 8,7 2,8 5,9

Irlanda 7,4 2,5 4,9

Italia 8,0 2,6 5,4

Letonia 16,0 5,4 10,6

Polonia 10,1 2,8 7,3


Suedia 6,3 2,5 3,8

EAE 4,9 2,2 2,7


8. grafikoa. Gazteen hilkortasun-tasak 2004an, sexuaren arabera (15 eta 29 urte bitarteko hildakoak, 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 biztanleko, sexuaren

arabera)

7,4

8,7

10,1

16,0

4,9

7,5

8,0

6,3

9,7

6,0

6,5

7,9

7,3

2,5

1,0

2,6

2,8

2,8

2,5

2,6

5,4

2,8

2,9

2,5

2,2

2,7

0 10 20

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

Emakumeak Gizonak

3. Ondorioak

14

— Europar Batasuneko ipar eta hegoaldeko herrial-deetan jaio tzen diren gizon eta emakumeak, jaio-tzean, bizi-i txaropen luzeena dutenak direla hau-teman dugu. 2004. urtean, Suedian (78,3 urte) eta Espainian (77,2 urte) jaiotako gizonezkoak eta Fran tzian (83,8 urte), Espainian (83,8 urte) eta Euskadin (83,7 urte) sorturiko emakumeak dira bizi-i txaropen luzeena dutenak. EB-25 osoan, jaio tzeko unean, emakumeen batez besteko bi zi-i txaropena 81,7 urte da, eta 75,6 urte gi-zonezkoena. Ai tzitik, bizi-i txaropen laburrenak ondoko herrialdeetan sorturiko gizon eta ema-kumeenak dira: Polonian (70,6 eta 79,2 urte), Hungarian (68,7 eta 77,2 urte) eta Letonian (66,3 eta 76,2 urte).

— Jaio tzean, emakumeek gizonezko berdinkideek baino bizi-i txaropen handiagoa dute. 2004. ur-tean, EB-25ean alde hori 6,1 urte da, eta Euska-din 7,3 urte. Sexuen arteko diferen tzia handienak (emakumearen alde) Europar Batasuneko ekial-deko herrialdeetan topa tzen dira: Letonian (9,9 urte), Polonian (8,6) eta Hungarian (8,5).

— 2004. urtean, EB-25ean, urtea bete aurretik 4,5 ume hil tzen dira, jaiotako 1.000 haurreko. Euro-par Batasuneko ipar eta hegoaldeko herrialdeek haurren hilkortasun-tasarik apalenak dituzte eta ekialdekoek larrienak, Eslovenia salbuespen dela.

2004. urtean, haurren hilkortasun-tasa apalenak Suedian (3,1), Espainian (3,5), Euskal Autonomia Erkidegoan (3,7), Eslovenian (3,7) eta Fran tzian (3,9) an tzeman dira. Beste muturrean dau tza Le-tonia (9,4), Polonia (6,8) eta Hungariakoak (6,6 ume hil tzen dira, jaiotako 1.000 haurreko).

— Herio tza-tasa gordinei dagokiela, herrialdeen ar-teko aldeak hautematen dira: tasa horiek handia-goak dira Europar Batasuneko hego eta mende-baldetik ipar eta ekialdera egin ahala. Sexu biez ari garela, 2004. urtean tasa apalenak ikusi dira Irlandan (6,9 hildako 1.000 biztanleko), Fran tzian (8,4), Espainian (8,7) eta Euskadin (8,9); altuenak, aldiz, Letonian (13,8 hildako 1.000 egoiliarreko), Hungarian (13,1), Danimarkan (10,3) eta Suedian (10,1). EB-25eko herio tza-tasa gordina 9,5 hil-dako da 1.000 biztanleko.

— 2004. urtean, azterturiko lurralde gehienetan, gi-zonezkoen herio tza-tasa gordinak andrazkoenak baino altuagoak dira. Horrela gerta tzen da Eus-kadin eta Espainian: +1,2 hildako 1.000 lagune-ko. Hiru estatutan soilik jazo tzen da kontrakoa: Alemanian (–0,8), Erresuma Batuan (–0,6) eta Suedian (–0,4).

— 15 eta 29 urte bitarteko gazteen hilkortasun-tasei gagozkiela, 2004. urtean Euskadiko gazteek

eraku tsi zuten tasarik apalena (3,6 hildako, 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 laguneko) eta Leto-niakoek garaiena (10,8, hildako, 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 laguneko).

— Sexuen arabera, 15 eta 29 urte bitarteko gizo-nezkoek adin horretako emakumeek baino hil-kortasun-tasa dezente handiagoa dute. Europar Batasuneko ekialdeko herrialdeetan, gainera, 15 eta 29 urte bitarteko gizonak hil tzeko aukera as-koz handiagoa du ezaugarri horietako emaku-meak baino; EBko ipar eta erdialdean eta Euska-din, berriz, gizonen aldeko diferen tzia hori motel-du egiten da. Esate baterako, 15 eta 29 urte arteko gizonezkoen artean, Euskal Autonomia Erkidegoa eta Alemania dira hilkortasun-tasa apalenak dituztenak (4,9 eta 6,0 hildako 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 gizoneko). Emakumeen artean, hilkortasun-tasa txikienak Esloveniak (1,0) eta Euskadik (2,2) dituzte.

Laburbilduz, Euskadiko gizon eta emakumeek, jaio-tzean, EB-25eko bizi-i txaropen altuenak dituzte, bertako hilkortasun-tasak (gordina, haurrena eta gazteena) apalenak izatearren, eta, hori dena, Eus-kadiko gizartearen ongizate sozio-ekonomikoa, oro har, maila garaikoa izatearen ondorioz. Horrela, bada, adierazle demografi ko biziki positibo horietan bat dator Europar Batasuneko hegoaldeko (Espai-

15


etorri da; aldaketa prozesu horretan, jakina, onda-sunak birbana tzeko Estatuaren politiketan eta gas-tu sozialean (osasuna, babes soziala, eta abar) ga-bezia esangura tsuak bereizgarriak dira.

nia eta Fran tzia) eta iparraldeko (Suedia eta Dani-marka) estatu ba tzuekin eta urruti samar dabil hi-lkortasun-tasa altuenak eta jaio tzean bizi-i txaropen laburrenak dituzten Europar Batasuneko ekialdeko estatuetatik (Letonia, Polonia eta Hungariatik), az-tertu dugun Europar Batasuneko hamahiru herrial-deen barnean. Egokiera hori, fun tsean, erregimen komunista estatistatik merkatu-ekonomia arda tz duen erregimen demokratiko baterako bidean bizi-tako aldaketa politiko-ekonomiko azkarrean ber-tako biztanleriek nozitu dituzten baldin tza materia-lak eta osasun baldintzak endekatzearen ondorioz

1. eskema. Garapen sozioekonomikora bidera tzen den gastu sozialaren gabezien eraginak

Garapen sozioekono-miko apalagoa eta gastu

soziala berriro banatzeko po-litika urriak (osasuna, gizarte

babesa, etab.)

Gizonen eta emakumeenbizi-itxaropen

txikiagoajaiotzean

Hilkortasun tasa gordin handiagoak, bai

eta haur-eta gazte-hilkor-tasun tasa handiagoak

ere

Bibliografi a


EUSTAT (Euskal Estatistika Erakundea = Instituto Vasco de Estadística): Estatistika informazioa [on line]. Interneten eskuragarri: <http://www.eustat.es/informacion_e.html>.[Kontsulta: 2007ko maiatzaren 23a.]


16

Islandia

Emakumeak

Gizonak

EAE

Suedia

Erresuma BatuaPolonia

Italia

Irlanda

Frantzia

Espainia

Eslovenia

Danimarka

5,4

16,0

2,6

8,01,0

9,7

2,7

6,3

Alemania

2,5

6,0

2,2

4,9

2,5

6,3

2,9

7,5

2,8

10,1

2,5

7,4

2,8

8,7

2,8

7,9

2,6

7,3

Hungaria

Letonia

1. mapa. Gazteen hilkortasun-tasak 2004an, sexuaren arabera (15 eta 29 urte bitarteko hildakoak, 15 eta 29 urte bitarteko 10.000 biztanleko)

Liburuxka hau Euskadiko Gazteen Panoramika bildumaren 2. argitalpenaren, alegia, Gazteenadierazleak 2008ren 8. kapitulua da.












ISBN: 978-84-457-2750-8


2





Sarrera




04. Egoera zibila

3

Gazteek lan-merkatuarekin duten erlazioa dezente aldatu da azken hamarkadetan. Fun tsean, hezkun-tzan eta prestakun tzan eman beharreko epea de-zente luzatu izanaren ondorioz, gazteak, oro har, biziki geroago sar tzen dira orain lan-merkatuko jarduera ekonomikoan (behin-behineko sartu-irte-nez kanpo). 1973ko krisialdi ekonomikoarekin, oro har, 1980ko hamarkadaren erdialdera arte iraun zuen a tzerakako ziklo ekonomikoa hasi zen eta, areago, 1990eko hamarkadaren hasieran ostera ere gibelera egin zuen. Elkarrekin loturiko krisi eko-nomiko horiek, europar demografi aren historian jende tsuena izan den baby boom belaunaldiko ki-deak lan-merkatuan sar tzearekin batera suertatu ziren. Ondorioz, Europar Batasuneko gazte akti-boen artean langabezia estrukturala fi nkatu egin zen, hein batean bederen.

Langabezia masiboaz gainera, ordea, Europar Ba-tasuneko herrialdeetako lan-merkatuetan beste al-daketa garran tzi tsu bat ere gertatu zen: azpi-en-pleguaren eta lan-prekarietatearen fenomenoa azaldu zen eta, batez ere, gazte aktiboengan izan zuen eragina. Gizarte industrialetan lan-merkatua homogeneoagoa zen, oro har; hirugarren sekto-rean eta kon tsumoan sostengaturiko gizarte post-moderno hauetan, berriz, lan-merkatua diber-tsifi katu eta hamaika lan-segmentutan zatikatu da, baina horietan indarrean dauden arau instituziona-lek lan-merkatuko segmentu batetik bestera iraga-tea muga tzen dute. Ohiko kontua da enpresa be-rean enplegu-segmentu bat baino gehiago izatea,

eta, hor ere, enpresa desberdinetako langileen ar-teko segmentazioa gerta tzen da, ba tzuen eta bes-teen merkatu-egoerak enpresa-politika jakin bat aplika tzeko aukera ematen duelako1. Per tsona bat lan-merkatuko zein segmentutan sar tzen den, era bateko edo besteko zeregin-mota, enplegu- eta lan-baldin tzak (kontratua, soldata, mugikortasun profesionala, eta abar) izango ditu. «Lan-merkatua-ren segmentazioaren» perspektiba teorikoan (teo-ria neoklasikoaren ordezko azalpen alternatiboa) oinarri tzen garela, gaztea lan-merkatuko segmentu horietako batean sar tzea ez du baldin tza tzen bere prestakun tza eta hezkun tza-mailak edo lanean eta lanbidean izan duen eskarmentuak bakarrik; sarbi-de hori arau tzen edo muga tzen duten hesi-langa gisa diharduten arau instituzional jakin ba tzuek ere baldin tza tzen dute. Norma horiek ekonomiaz kanpoko inguruneetan (politiko eta soziokulturale-tan) era tzen eta molda tzen dira eta ekoizpen-erla-zio kapitalistek determina tzen dituzte. Albert Re-cioren iri tziz:

Erlazio horiek boterearen banakun tza desorekatuak (ekoizpen-bitartekoen jabe tza pribatuak dituen pribi-legioetan oin hartuta) eta gatazka estrukturalek (lan-gileen eta kapitalisten artekoek, eta elkarren lehian diharduten enpresen artekoek) moldaturiko marko orokorra osa tzen dute. Merkatari tzazkoak ez diren erakundeak, bertan, ez dira marko ekonomikotik kanpoko elementuak; alderan tziz, kontraesana fun-tsean daukan marko horren emai tza gisa sortu eta gara tzen dira eta, hein handi batean, horren erregula-zioa egiten lagun tzen dute2.

1 Albert Recio: «La segmentación del mercado de trabajo en España», in Las relaciones laborales en España, Madril: Siglo XXI de España Editores, SA,1995, 99. or. 2 Ibidem, 99. or.

4


tzaileak, eta abar), soldata txiki- txikiekin ordain-tzen direnak3. Enplegu-emaileen eta enpesen artean, soldatapeko ez-formalen lan-mugikorta-sun bizia. Lan-merkatuko segmentu hau ugari ager tzen da enpresen azpi-kontrata asko dau-den jarduera-alorretan (e txegin tzan, adibidez) eta zerbi tzu tradizionaletan (ostalari tza, garbiketa, per tsonalak, eta abar).

— Bigarren mailako behe merkatua: ekonomia in-formal edo ezkutupekoan enplegu egongai tz edo behin-behinekoen lan-merkatuko segmentua da hau, eta bertan langileak enplegu- eta lan-baldin-tza prekario samarrak nozi tzen ditu. Sozialki ba-liogabeturiko jarduera laboralak, are ongi kon-tsideratuak ez daudenak, kualifi kazio eskasa eska tzen dutenak, peoi eta an tzekoak (bana-

Horrela, bada, gazteak lan-merkatuko segmentu batean edo beste batean sartu ahal izate hori poli-tika publikoek eta beren arautegiek ez ezik, adinari, sexuari, klase sozialari, etniari eta beste hamaika-txori dagokionez, enplegu-emaileen eta erakunde sindikalen artean nagusi diren estereotipoek, aurreiri tziek eta praktikek ere baldin tzatuko dute, gazte horiek gara dezaketen lan- eta lanbide-ibilbi-dea aurretiaz determinatuz.

Lan-merkatuaren segmentazioaren ikuspegi teo-rikotik lau segmentu edo lan-merkatu handi bereiz-ten dira:

— Lehen mailako goi merkatua: lan-merkatuko seg-mentu honetan, berez exekutiboei eta zuzenda-riei dagozkien enplegu biziki kualifi katuak sar tzen dira. Izaten da mugikortasun laboralik baina, hori bai, sustapen profesionaleko estrategia per-tsonalek eraginik.

— Lehen mailako behe merkatua: lan-merkatuko segmentu honetan maila ertain eta apaleko kua-lifi kazio profesionaleko enplegu egonkorretara sar tzen da. Lan-mugikortasuna ez da bizia izan ohi eta, orokorki, enpresa berean mugi tzen dira lanpostuak.

— Bigarren mailako goi merkatua: ekonomia formale-ko behin-behineko —eta, eskuarki, lan-kualifi kazio ertain eta apaleko— enpleguen lan-merkatuko segmentua da hau. Enpresen artean lan-mugikor-tasun bizia dabil eta langileak lanaldiak eta langa-beziak tartekatu ohi ditu segmentu honetan.

3 Claus Offe alemaniar politologo, fi losofo eta soziologoak horrelako enpleguak «edonoren lan» kalifi katu zituen: horrelako lanpostuetarako kualifi kazioak azkar-azkar eskuratzen dira eta bertarako jendea erreklutatzea batez bestekoa baino gutxiago kostatzen da; horiez gainera, ordezkatze-presioa handia eta soldata txikia dira, lanpostuz igotzeko aukerak urriak eta lan-baldintzak, azkenik, arras prekarioak (1992).

1. eskema. Lan-merkatuaren segmentazioa

Lehen mailako goi merkatua

Lehen mailako behe merkatua

Bigarren mailako goi merkatua

Bigarren mailako behe merkatua


5

berdintasunak sortarazten ditu lan-esparruan. Anto-nio Santosek5 azpimarratu duen bezala, gizonen enpleguen aldean, emakumeenean dauden desber-dintasunak lau alderditan adierazten dira:

— Familia-esparruko egiturak errepikatzearen luza-pentzat (etxeko lanak, senideen zaintza eta abar) hartzen diren lanak hartzeko joera dute.

— Segregazio horizontala: emakumeen enpleguak, adar ekonomiko (zerbitzu sektorean, batik bat) eta ikuspegi kulturaletik femenino gisa hartu izan diren ibilbide profesional (idazkari eta administra-tiboak, sendagile eta erizainak, maistra eta irakasleak, saltzaile eta zerbitzariak eta abar) ja-kin batzuetan biltzen dira.

— Segregazio bertikala: gizonekiko, hierarkia profe-sionalean beheragoko mailadun lanpostuak betetzen dituzte; agintaritza- eta zuzendaritza-lanpostuetan sartzeko unean gizonezkoek baino eragozpen handiagoak dituzte.

— Lan-mota berbera egitearren, enplegu-baldintzakaskarragoak nozitu eta lansari txikiagoa jaso-tzen dute (gizonak gehiago kobratzen du, es-kuarki).

Ondoko orrietan, 15 eta 24 urte bitarteko eta 25 eta 34 urte bitarteko gazteen jarduera-, enplegu-, be-hin-behinekotasun eta langabezia-tasak aztertuko ditugu, sexuen arabera, 2000. eta 2005. urteei da-gokienez (urteko batez bestekoak).

hezkuntza- eta prestakuntza-sistemara bideratu di-tuztela batez ere, gizartean txertatzea galarazten zien sexu alorreko hesi soziokulturalak gainditzekobaliabiderik egokiena horixe dela erabaki dutelako. Dena den, beraien amen belaunaldiaren aldean ere aldaketa latza eragin dute, eskuarki: familia eta etxeko burubidea baino areago, ibilbide laboral eta profesionala lehenesten dute. Horrek esan nahi du lehen seme-alaba ekartzean normalean lan-merka-tua ez dutela uzten, ama eta etxekoandre hutsakizan nahi ez dutelako; alderantziz, lehenago gizo-nezkoak bere buruari bakar-bakarrik ematen zizkion etxetik eta familiatik kanpoko rolak bereganatzenditu emakume gazteak egun. Hauen artean pen-tsamoldez aldarazi edo aldatzea sustatu duen argu-dioa begi-bistakoa da: autonomia pertsonala eta sexuen arteko berdintasuna enpleguari lotuta dau-de. Laburbilduz, emakume gaztea lan-merkatuan masiboki sartzea dagoeneko ez da merkatuko eko-nomiaren ziklo-aldaketek (hazkunde-aldia lanean sartzea // beherakada bertan uztea) agindu-takoaren erreakziozko jokabide hutsa, Europar Ba-tasuneko emakume gazteen artean jokaera hege-monikoa baizik eta, gainera, beren adineko gizonezkoen tankerakoa, jarduera ekonomikori da-gokionez.

Hala ere, emakume gazteen laneratzea ez da gizo-nezko berdinkideen parekoa, oraino ere enplegu-emaileen eta enpresen enplegu-politiken azpian dautzan patriarkalismozko jarrera, estereotipo eta aurreiritziek biziki baldintzatua baitago. Hesi so-ziokultural horrek gazteen artean sexuengatiko des-

Gehienetan, segmentu guztietatik bigarren mailako goi merkatuetan (gizarte-segurantzadun kontratua) eta bigarren mailako behe merkatuetan (gizarte-segurantzarik gabeko kontratua) sartzeko aukera handiagoak izaten dituzte gazteek.

Masen langabezia, azpi-enplegua eta lan-prekarieta-tea, hein handiago batean, gazteek eta emakume helduek nozitu dituzte, gizonezko helduen aldean. Enplegu-kalitateak eta kopuruak krisia nozitzen du-ten testuinguru laboral horretan, europar gobernuek hezkuntza- eta prestakuntza-sistemak erreformatu egin zituzten, derrigorrezko eta derrigorrezkoen os-teko heziketa-ibilbideak luzatuz. Familia gehienak gorabehera ekonomiko latz horietara egokitu ziren birmoldatzeko familia estrategia praktikan ipiniz4,hezkuntzan eta prestakuntzan inbertsioa eginez (be-ren seme-alabek porrota eta gizarte-klasearen gale-ra nozitzeko arriskuak ahalik eta gehien murrizteko itxaropenaz), langabetu kronikoen eta prekarietateak irentsitako langileen taldeak ugaritzeko aukera asko zituzten-eta. Horrenbestez, behin-behinekotasun eta langabezia-tasak areagotu ahala, 25 urtez behe-rakoen jarduera-tasak jaitsi eta eskolaratze-tasak igo ziren, gazteenek ikasle-jarduera hartu baitzuten ba-bestoki, lan-merkatuko segmentu anitzetan enple-gua hartzeko zailtasun gorriak baitzituzten.

Aldaketa garrantzitsuenetako bat Europar Bata-suneko emakume gazteek protagonizatu dutena da, jarduerari dagokionez, beren gizonezko berdin-kideen antz-antzeko jokamoldea agertu dutelako; areago, badirudi beren ahaleginak eta itxaropenak

4 Enrique Gil Calvo: «Emancipación tardía y estrategia familiar», Revista de estudios de juventud, 58 (2002). 5 Antonio Santos Ortega: Sociología del trabajo, Valentzia: Tirant Lo Blanch, 1995, 128. or.

6


— Jarduera-tasa: sexu bietako 15 eta 24 urte bitar-teko eta 25 eta 34 urte bitarteko gazte aktiboek (okupatuek eta langabetuek) osatzen duten ehu-nekoa sexu eta adin-talde horietako gizaki guz-tiekiko.

— Enplegu-tasa: 15 eta 24 urte bitarteko eta 25 eta 34 urte bitarteko gazte okupatuek osatzen duten ehunekoa sexu eta adin-talde horietako gizaki guztiekiko.

— Behin-behinekotasun tasa: behin-behineko kon-tratua duten 15 eta 24 urte bitarteko eta 25 eta 34 urte bitarteko soldatapekoek osatzen duten ehunekoa sexu eta adin-talde horietako soldata-peko guztiekiko.

— Langabezia-tasak: 15 eta 24 urte bitarteko eta 25 eta 34 urte bitarteko langabetuek osatzen du-ten ehunekoa sexu eta adin-talde horietako akti-bo guztiekiko (okupatuek eta langabetuek).

Ikus ditzagun nolako balioak dituzten tasa horiek, Alemania, Danimarka, Eslovenia, Espainia, Frantzia,Hungaria, Irlanda, Italia, Letonia, Polonia, Erresuma Batua, Suedia eta Euskadin eta, gainera, EB-25 osoan bizi diren gazteen artean.

1. Jarduera-tasak

7

Hasteko, begira dezagun 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko sexu bietako gazteen jarduera-tasen eboluzioa 2000. eta 2005. urteen artean —ikus 1. taula—.

— 25 urte arteko gazteen taldea: ikusten dugunez, bost lurraldetan tasaren balioak gora egin zuen (Eslovenia, Espainia, Frantzia, Suedia eta Euska-din) baina, horietatik Suediakoa da bereziki azpimarratzekoa (+9,2 puntu). Zortzi herrialdetan (Alemania, Danimarka, Hungaria, Irlanda, Italia, Letonia, Polonia eta Erresuma Batuan) jarduera-tasak jaitsi egin ziren eta horietan Hungariako gazteen jarduera ekonomikoa dugu nabarmen-tzekoa (–11,2 puntu).

— 25 eta 34 urte bitartekoen taldea: jarduera-tasak sei lurraldetan igo ziren (Espainia, Hungaria, Ita-lia, Polonia, Suedia eta Euskadin) eta igoerarik handienak, berriro, Suediako gazteek protagoni-zatu zituzten (+3,8 puntu). Aitzitik, sei lurraldetan (Alemania, Danimarka, Eslovenia, Frantzia, Leto-nia eta Erresuma Batua) behera egin zuten jar-duera-tasek; Letoniako gazteek nozitu dute jai-tsiera latzena (–2,0 puntu). Irlanda, bere aldetik, ez zen ia-ia mugitu ere egin (–0,1 puntu).

— Ikusten ari garenez, bi taldeetan aurrerako ebo-luzioa gertatu da Espainia, Suedia eta Euskadin eta atzerakoa Alemania, Danimarka, Letonia eta

1. taula. Sexu bietako 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko gazteen jarduera-tasen eboluzioa 2000tik 2005era (aktiboen ehunekoen arteko aldeak, talde eta urte bakoi-

tzeko gazte guztiekiko)

Urteko batez bestekoakJarduera-tasaren diferentzia

2005-200015-24

Jarduera-tasaren diferentzia2005-2000

25-34

Alemania –0,7 –1,5

Danimarka –2,6 –0,9

Eslovenia 1,3 –0,3

Espainia 3,8 1,8

Frantzia 2,5 –1,3

Hungaria –11,2 1,4

Irlanda –0,9 –0,1

Italia –4,6 2,0

Letonia –0,7 –2,0

Polonia –2,1 0,5

Erresuma Batua –2,9 –0,4

Suedia 9,2 3,8

EAE * 3,0 1,2

EB-25 –1,1 0,3

(*) 2001.

Iturria: Population and Social Conditions, Eurostat eta Encuesta de Población Activa, INE.

8


eta 24 urte bitartekoena baino. Euskadin, adibi-dez, 43,9 puntu handiagoa da, eta EB-25 osoan, berriz, 38,7 puntu altuagoa dute 25 - 34 urtekoek. Alderik handienak hauteman dira Hungarian (51,0 puntu), Eslovenian (50,5 puntu) eta Polonian (50,2 puntu). 15 eta 24 urte bitarteko gazteek, oro har, lan-merkatuan iraunkor jarraitzeko (eta ez sartu-irtenetan aritzeko) asmoz geroago sartzeko joera dute, desenpleguan eta lan-prekarietatean amil-tzeko arrisku handiagoaren ondorioz —ikus 2. taula eta 1. grafikoa—.

Gizonezkoei dagokiela (3. taula), 15 eta 24 urte bi-tartekoen taldean, jarduera-tasek osatzen duten urkilaren besoetan Hungaria (%30,3) eta Danimarka (%70,0) daude; EAEko gazteen tasa (%47,4), be-rriz, EB-25eko batez bestekoa (%48,6) baino behe-raxeago dabil. 25 eta 34 urte bitartekoen taldean, Euskadiko gizonezkoek erakusten dute jarduera-tasarik altuena (%94,5); beste aldera, ordea, Erre-suma Batuan bizi direnek jarduera-tasa apalena dute (%83,3), EB-25eko batez bestekoaren dezen-te azpitik (%91,8). Aztertzen ari garen lurralde dene-tan 15 eta 24 urte bitarteko gizonezkoen jarduera-tasak 25etik 34 urtera bitartekoenak baino askoz apalagoak dira: alderdi horretan Hungaria (60,0 puntu) eta Polonia (54,2 puntu) nabarmentzen dira.

Emakumeen jarduera-tasei begiratuz gero (4. tau-la), ikusiko dugu 15 eta 24 urte bitartekoen taldean, daniarrek eta britainiarrek dauzkatela indizerik ga-raienak (%66,2 eta %59,1, hurrenez hurren) eta 25 eta 34 urte bitartekoen multzoan lehen tokietan agertzen direla gazte esloveniar (%89,0) eta suedia-rrak (%83,3). Aitzitik, andrazkoen tasa apalenak

Erresuma Batuan. Gazteen jarduera-tasak, es-kuarki, pertsona horiek lanean sartzeko dituzten itxaropenak hobetzean igotzen dira, lan-merka-tuek lanpostuak sortzean dinamismo handiagoa agertzearen ondorioz, eta alderantziz.

Ondoren, 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko sexu bietako gazteen 2005. urteko jarduera-tasak aztertuko ditugu. Ondoko taulan (2. taula) hurrengo gorabeherak hauteman ditugu:

— 15 eta 24 urte bitartekoen taldean, jarduera-tasa altuenak Danimarkan (%68,1) eta Erresuma Batuan (%61,9) bizi direnek erdietsi dituzte. Beste mutu-rrean, Hungarian (%27,1), Italian (%33,8) eta Polo-nian (%35,7) bizi diren 15 eta 24 urte bitarteko gaz-teenak dira apalenak. Euskadiko 15 eta 24 urte bitarteko gazteen una jarduera-tasa EB-25ekoa (%45,1) baino txikixeagoa da (44,5%). Eskuarki, Europar Batasuneko ipar eta mendebaldean bizi diren 15 eta 24 urte bitarteko gazteen jarduera-ta-sak altuagoak dira, argi eta garbi, eta kontrakoa gertatzen da EBko eki eta hegoaldera egin ahala.

— 25 eta 34 urte bitartekoen taldean jarduera-tasen tartea dezente estuagoa da: %77,3 Italian eta %91,0 Eslovenian. Bigarren tasa altuena EAEko gazteena da (%88,4), suediarren (%87,1) eta da-niarren (%86,3) jarduera-tasen gainetik. Tasarik apalenak, aldiz, Italian (%77,5), Hungarian (%78,3), Alemanian (%82,4) eta Letonian (%83,3) bizi diren 25 eta 34 urte artekoek erakutsi dituzte.

— Horrenbestez, 25 eta 34 urte bitartekoen talde-koen jarduera-tasak dezente altuagoak dira 15

1. grafikoa. Sexu bietako 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko gazteen

jarduera-tasak, 2005ean (aktiboak adin-talde bereko gazte guztiekiko)

82,4

91,0

84,9

78,3

85,1

77,3

83,3

85,9

88,4

83,8

49,7

40,5

47,7

38,0

27,1

53,3

33,8

37,7

35,7

61,9

49,9

44,5

45,1

68,1

83,9

87,1

86,3

85,8

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

15-2425-34


9

nezkoen aldeko diferentzia handienak Letonian (12,5 puntu) eta Italian (10,0 puntu) hauteman dira; txikienak, berriz, Euskadin (5,7 puntu) eta Danimarkan (3,8 puntu).

— 25 eta 34 urte bitartekoen taldean, jorratzen ari garen herrialde denetan gizonezkoen jarduera-tasak emakumeenak baino altuagoak dira:

Andrazkoen eta gizonen jarduera-tasen arteko diferentziak gizonezkoen aldekoak dira (ikus 5. tau-la eta 2. eta 3. grafikoak):

— Horrelaxe da aztertzen ari garen lurralde gehien-gehienetan, 15 eta 24 urteen arteko taldeaz ari garela, Erresuma Batua (–8,3 puntu) eta Suedia (–1,8 puntu) salbuespen bakarrak izaki. Gizo-

Hungarian eta Italian agertzen dira, bai 15 eta 24 urte bitartekoen taldean (%23,8 eta %28,7), baita 25 eta 34 urte artekoenean ere (%66,0 eta %66,8). Era berean, emakume gazte horien adinak aurrera egin ahala jarduera-tasen ehunekoak handitu egi-ten direnez, 25 eta 34 urte artekoen taldeak dezen-te tasa handiagoak erakusten ditu 15 urtetik 24ra artekoen taldeak baino.

2. taula. Sexu bietako 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko gazteen jarduera-tasak 2005ean (aktiboen ehunekoak

adin-talde bakoitzeko gazte guztiekiko)

Urteko batez bestekoak

15-24 25-34Diferentzia

(25-34) – (15-24)

Alemania 49,7 82,4 32,7

Danimarka 68,1 86,3 18,2

Eslovenia 40,5 91,0 50,5

Espainia 47,7 84,9 37,2

Frantzia 38,0 85,8 47,8

Hungaria 27,1 78,3 51,2

Irlanda 53,3 85,1 31,8

Italia 33,8 77,3 43,5

Letonia 37,7 83,3 45,6

Polonia 35,7 85,9 50,2


Suedia 49,9 87,1 37,2

EAE 44,5 88,4 43,9

EB-25 45,1 83,8 38,7


3. taula. 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko gizonen jarduera-tasak, 2005ean (aktiboen ehunekoak adin-talde bakoitzeko gizon

guztiekiko)



(25-34) – (15-24)

Alemania 52,5 90,6 38,1

Danimarka 70,0 90,7 20,7

Eslovenia 44,5 92,9 48,4

Espainia 52,3 92,2 39,9

Frantzia 42,1 93,4 51,3

Hungaria 30,3 90,3 60,0

Irlanda 56,6 92,8 36,2

Italia 38,7 87,5 48,8

Letonia 43,8 89,8 46,0

Polonia 39,5 93,7 54,2


Suedia 49,0 90,9 41,9

EAE 47,4 94,5 47,1

EB-25 48,6 91,8 43,2


10


tuan eta Danimarkan, aitzitik, diferentzia horiek biziki urritzen dira: baliteke, lau estatu horietan, sexu bien arteko aukeren berdintasuna berma-tzearen aldeko prozesuak aurrerapen handiagoa egin izanaren ondorioetako bat izatea.

Langabetuen kolektiboan sartzeko arriskua larria-goa da emakume gazteen kasuan gizonezko ber-dinkideen artean baino, izaera patriarkaleko siste-mak tradizioz lana sexuen arabera banatze horrek

diferentzia handienak Hungarian (24,3 puntu) eta Italian (20,7 puntu) ikusi dira; Eslovenian (3,9 puntu), aldiz, gizonen tasaren aldeko diferentziatxikiena da. Euskadin (12,6 puntu), tasen arteko diferentzia gizonezkoen aldeko da, dezente ere. Europar Batasuneko ekialdeko (Eslovenian izan ezik), erdialdeko eta hegoaldeko herrialdeetan antzeman dugunez, berriz, gizonezkoen jardue-ra-tasak andrazkoenak baino dezente handia-goak dira. Eslovenian, Suedian, Erresuma Ba-

4. taula. 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko emakumeen jarduera-tasak 2005an (aktiboen ehunekoak adin-talde bakoitzeko emakume guztiekiko)

Urteko batez bestekoak 15-24 25-34Diferentzia

(25-34) – (15-24)

Alemania 46,8 73,9 27,1

Danimarka 66,2 81,8 15,6

Eslovenia 36,3 89,0 52,7

Espainia 42,9 77,2 34,3

Frantzia 33,9 78,3 44,4

Hungaria 23,8 66,0 42,2

Irlanda 49,9 77,2 27,3

Italia 28,7 66,8 38,1

Letonia 31,3 76,8 45,5

Polonia 31,8 78,0 46,2


Suedia 50,8 83,3 32,5

EAE 41,7 81,9 40,2

EB-25 41,6 75,7 34,1


2. grafikoa. 15 eta 24 urte bitarteko emakumeen eta gizonen jarduera-tasak 2005ean (aktiboak 15 eta 24

urte bitarteko gazte guztiekiko, sexuaren arabera)

46,8

36,3

42,9

23,8

49,9

28,7

31,3

31,8

41,7

41,6

52,5

44,5

52,3

42,1

30,3

56,6

38,7

43,8

39,5

50,8

49,0

47,4

48,6

70,0

59,1

50,8

66,2

33,9

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Alemania

Dinamarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

Emakumeak Gizonak


11

eta familia giroan sartzen dira lanean, hazkuntzari dagozkion zereginak betetzeko.

bizirik iraun duelako eta horrek lan-merkatuetan sexuen araberako diskriminazioak eragin dituelako, batik bat. Horregatik dira gizonezkoen jarduera-ta-sak apalagoak: langabezia fenomenoaren aurrean emakumea ahulago agertzen denez, gazteenek iraupen luzeko hezkuntza-prestakuntza ibilbideetan bilatzen dute babestokia eta adin handienekoen parte batek, lehendabiziko umea ekarritakoan, etxe

5. taula. 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko gizon eta emakumeen jarduera-tasen arteko aldeak 2005ean

Urteko batez bestekoakJarduera-tasen arteko diferentzia

G – E15-24

Jarduera-tasen arteko diferentziaG – E25-34

Alemania 5,7 16,7

Danimarka 3,8 8,9

Eslovenia 8,2 3,9

Espainia 9,4 15,0

Frantzia 8,2 15,1

Hungaria 6,5 24,3

Irlanda 6,7 15,6

Italia 10,0 20,7

Letonia 12,5 13,0

Polonia 7,7 15,7

Erresuma Batua –8,3 7,5

Suedia –1,8 7,6

EAE 5,7 12,6

EB-25 7,0 16,1


3. grafikoa. 15 eta 24 urte bitarteko emakumeen eta gizonezkoen jarduera-tasak 2005ean (aktiboak 15 eta 24 urte bitarteko gazte guztiekiko, sexuaren arabera)

73,9

89

77,2

66,0

77,2

66,8

76,8

78,0

81,9

75,7

90,6

92,9

92,2

93,4

90,3

92,8

87,5

89,8

93,7

83,3

90,9

94,5

91,8

90,7

75,8

83,3

81,8

78,3

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

GizonakEmakumeak

2. Enplegu-tasak

12

Lehen-lehenik, adieraz dezagun enplegu-tasek 2000tik 2005era arte eboluzio desberdina izan zutela, sexuaren eta azterturiko lurraldearen arabera —ikus 6. taula—.

— Lau lurraldetan enplegu-tasak 15-34 urteen arte-ko kohorteko bi adin-taldeetan handitu egin zi-ren: Espainia, Letonia, Suedia eta Euskadin. Es-painian, Suedian eta Euskadin jarduera-tasak bi adin-taldeetan ere igo ziren; horrek tasa bi horien artean gertatu ohi den elkar tzearen alderdi me-sedegarria adierazten digu: okupazioa handi-tzean lan-merkatuan dauden gazteen (aktiboen) stocka ere hazi egiten da. Espainia eta, batez ere, Letonia nabarmen tzen dira, 2000. eta 2005. urteen artean EB-25 osoko hazkunde ekono-mikoaren tasarik altuenetakoak izan dituztelako.

— Hiru lurraldetan enplegu-tasak urritu egin dira bi adin-taldeetan: Alemania, Danimarka, Irlanda eta Polonian. Irlanda salbuespena izaki, herrialde ho-riek estualdi ekonomikoak nozitu izan dituzte (Alemania eta Danimarka), edo, bestela, ha-markada honetako lehen bosturtekoan ez ziren behar bezainbeste hazi (Polonia). Estatu horietan gazteen jarduera-tasak ere jai tsi dira bi adin-tal-deetan: gazteen okupazioa motel tzean, lan-merkaturako sarrera-fl uxuak urritu egiten dira eta irteerakoak ugaritu, gazteen artean.

6. taula. Sexu bietako 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko gazteen enplegu-tasen aldakuntza, 2000tik 2005era (okupatuen ehunekoen arteko aldeak, talde eta urte

bakoitzeko guztiekiko)

Urteko batez bestekoakEnplegu-tasen arteko diferen tzia

2005-200015-24

Enplegu-tasen arteko diferen tzia 2005-2000

25-34

Alemania –4,1 –5,3

Danimarka –3,7 –1,1

Eslovenia –1,3 1,0

Espainia 5,8 6,5

Fran tzia 1,4 –0,5

Hungaria –11,7 1,0

Irlanda –1,7 –0,3

Italia –0,7 4,3

Letonia 2,3 2,1

Polonia –2,0 –0,3

Erresuma Batua –2,6 0,6

Suedia 2,1 1,4

EAE * 2,9 2,3

EB-25 –1,1 0,3

(*) 2001.



13

— 25 eta 34 urte bitartekoen taldean enplegu-tasak aski altuak dira eta tarte estuagoan banaturik agertzen dira, lurraldeen arteko aldeak murriztuta: tasarik apalenak Italian (%69,4), Eslovenian eta Polonian (%70,8) daude eta handienak, berriz, Danimarkan (%81,8). Euskadin bizi diren 25 eta 34 urteen arteko gazteena enplegu-tasarik altue-nen arteko bat da (%80,1), EB-25ekoaren (%75,4) batez bestekoa baino dezente altuagoa.

— 15 eta 24 urte bitartekoen taldean, sexu bietakoen enplegu-tasetatik altuenak daude Danimarkan (%62,3), Erresuma Batuan (%54,0) eta Irlandan (%48,7). EAEko 25 urtez beherakoen tasa %36,1 da, hots, EB-25eko batez bestekoa baino zertxobait altuagoa (35,8%). Gizaki okupatuen portzentaje apalenak, 15 eta 24 urteko gazte guztiekiko, Hun-garian (%21,8), Polonian (%22,5), Eslovenian (%25,6) eta Italian (%25,7) antzeman dira.

— Lau lurraldetan 25 urte arteko gazteen enplegu-tasak urritu egin ziren, baina 25 urtetik 34 arte-koen taldeetan gora egin zuten: Hungarian (atzerakada latzena gertatu zen), Eslovenian, Ita-lian eta Erresuma Batuan. Eslovenia salbuespe-na izaki, herrialdeotan 25 urtetik beherakoen jar-duera-tasak ere urritu dira.

— Frantzian, 25 urtez beherakoen enplegu-tasak zertxobait gora egin zuen, baina 25 eta 34 urte bitartekoena, aitzitik, zertxobait bat jaitsi zen. Frantziako ekonomiak ere zailtasunak bizi izan ditu hamarkada honetako lehen bosturtekoan.

Aztertzen ari garen lurralde guztietan, 2005. urtean, 15 eta 24 urte arteko gazteen enplegu-tasak 25etik 34 urtera artekoenak baino apalagoak dira (7. taula eta 4. grafikoa). EB-25 osoan, 25 urtetik 34 urte arteko gizakien tasa (%75,4) 25 urtez beherakoena (%35,8) baino 39,6 puntu handiagoa da. Alderik nabarmentzekotan, hortxe ditugu Hungaria (50,7 puntu) eta Poloniakoak (48,3 puntu), bereziki. Eus-kadin, 25 urtetik 34 urtera artekoen enplegu-tasa (%80,1) 25 urtez beherakoena (%36,1) baino 44 puntu handiagoa da. Hurrengo epigrafean ikusiko dugunez, desenpleguak larrikiago eragiten du 25 urtez beherako gazteen taldean: adin horretara iri-tsi ez diren gazteek lanean sartzeko zailtasun han-diagoak dituztenez, estrategia ohikoena lan-merka-tuan sartze hori geroratzea izaten da, etorkizunean merkatu horretan baldintza hobeetan sartzea ahalbideratuko dien hezkuntza-prestakuntza alo-rretako curriculuma elikatzeko kreditu gehiago bil-du asmoz. Adin-taldeei gagozkiela, hurrengo iruz-kinak egingo ditugu:

7. taula. 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko sexu bietako gazteen enplegu-tasa 2005ean (okupatuen ehunekoak adin-talde bakoitzeko gazte guztiekiko)


(25-34) – (15-24)

Alemania 42,0 72,9 30,9

Danimarka 62,3 81,8 19,5

Eslovenia 25,6 70,8 45,2

Espainia 38,3 76,8 38,5

Frantzia 29,6 76,6 47,0

Hungaria 21,8 72,5 50,7

Irlanda 48,7 81,5 32,8

Italia 25,7 69,4 43,7

Letonia 32,6 75,6 43,0

Polonia 22,5 70,8 48,3


Suedia 39,0 80,0 41,0

EAE 36,1 80,1 44,0

EB-25 35,8 75,4 39,6


14


diz, 25 eta 34 urte bitartekoen taldearena (%87,3 eta %83,7, hurrenez hurren).

Emakumeez ari garela (9. taula), daniarrak dira en-plegu-tasarik handienak erakusten dituztenak: bai 25 urte artekoengan (%60,5), baita 25 eta 34 ur-teen artekoengan ere (%77,3). Zerrenda horretako beste buruan 15 eta 24 urte bitartekoen taldeko hungariarrak (%19,2) eta poloniarrak (%19,6) dau-

Gizonezkoetan (8. taula), daniarrek dute enplegu-tasarik handiena (%63,9), 15 eta 24 urte bitartekoen taldean; 25 eta 34 urteen artekoen baitan, aldiz, ir-landarrek (%88,5) bete dute lehen tokia. Kontrako muturrean ikusten ditugu hungariarrak (%24,4, 25 urtez beherakoetan) eta poloniarrak (%78,7 25 eta 34 urteen artekoetan). EAEko gazteen enplegu-tasa (%39,6) EB-25eko batez bestekoa (%38,4) baino zertxobait apalagoa da; baina dezente altuagoa, al-

4. grafikoa. 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko sexu bietako gazteen enplegu-tasa 2005ean

(okupatuak adin-talde bakoitzeko gazte guztiekiko)

62,3

35,8

36,1

39,0

54,0

22,5

32,6

25,7

48,7

21,8

29,6

38,3

25,6

42,072,9

70,8

76,8

72,5

81,5

69,4

75,6

70,8

80,1

75,4

76,6

81,8

80,0

80,2

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

15-2425-34

8. taula. 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko gizonen enplegu-tasa 2005ean (okupatuen ehunekoak adin-talde bakoitzeko gizon guztiekiko


(25-34) – (15-24)

Alemania 43,7 79,6 35,9

Danimarka 63,9 86,3 22,4

Eslovenia 28,1 81,7 53,6

Espainia 43,5 85,2 41,7

Frantzia 33,3 84,3 51,0

Hungaria 24,4 84,2 59,8

Irlanda 51,5 88,5 37,0

Italia 30,4 80,3 49,9

Letonia 38,7 81,9 43,2

Polonia 25,4 78,7 53,3


Suedia 38,2 83,5 45,3

EAE 38,4 87,3 48,9

EB-25 39,6 83,7 44,1



15

fikoak) argi eta garbi ikusiko dugu, aztertzen ari ga-ren lurralde denetako 25 urte baino gazteagoen taldean gizonezkoen tasak emakumeenak baino al-tuagoak direla, Suedian izan ezik: hor, emakume okupatuen ehunekoa gizonezko okupatuena baino 1,5 puntu altuagoa da. Gizonen aldeko diferentziabizienak Letonian (+12,5 puntu), Espainian (+10,7 puntu) eta Italian (+9,6 puntu) agertzen dira, 15etik 24 urtera arteko taldean; 25 eta 34 urteen arteko taldeaz ari garela, lurralde guztietan gizonezkoen

de, eta 25 eta 34 urteen arteko italiarrak (%58,2) ere. Euskal Autonomia Erkidegoan 15 eta 24 urte bitarteko emakume gazte okupatuen tasa (%33,5) eta EB-25ekoena (%33,7) ia berdinak dira, baina alde ñimiño hori bost punturaino igoko da 25 eta 34 urteen arteko emakumeen aldeaz ari garenean (%72,4 eta %67,4, alegia).

Gizonezkoen eta emakumeen enplegu-tasak elka-rrekin konparatuz gero (10. taula eta 5. eta 6. gra-

9. taula. 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko emakumeen enplegu-tasa 2005ean (okkupatuen ehunekoak adin-talde bakoitzeko emakume guztiekiko)


(25-34) – (15-24)

Alemania 40,2 65,9 25,7

Danimarka 60,5 77,3 16,8

Eslovenia 23,1 59,6 36,5

Espainia 32,8 67,8 35,0

Frantzia 25,8 69,0 43,2

Hungaria 19,2 60,5 41,3

Irlanda 45,9 74,5 28,6

Italia 20,8 58,2 37,4

Letonia 26,2 69,1 42,9

Polonia 19,6 62,7 43,1


Suedia 39,7 76,3 36,6

EAE 33,5 72,4 38,9

EB-25 33,7 67,4 33,7


5. grafikoa. 15 eta 24 urte bitarteko emakumeen eta gizonen enplegu-tasak 2005ean, sexuaren arabera

(okupatuak 15 eta 24 urte bitarteko gazte guztiekiko, sexuaren arabera)

63,9

39,6

38,4

38,2

55,3

25,4

38,7

30,4

51,5

24,4

33,3

43,5

28,1

43,740,2

23,1

32,8

19,2

45,9

20,8

26,2

19,6

33,5

33,7

25,8

60,5

39,7

52,5

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

Emakumeak Gizonak

16


dute eta desberdintasun hori handituz doa adinak aurrera egin ahala.

enplegu-tasa handiagoak dira, inondik ere: alderik handienak Hungarian (+23,7 puntu), Eslovenian eta Italian (+22,1 puntu) antzematen dira. Euskadin, gi-zonen okupazio erlatiboa emakumeena baino han-diagoa bada ere, alde hori 25 eta 34 urte bitarteko gizonen taldean (+14,9 puntu) are nabarmenagoa da. Laburbilduz, emakume gazteek ezaugarri bere-ko gizonezkoek baino enplegagarritasun txikiagoa

10. taula. 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko gizonen eta emakumeen enplegu-tasen arteko aldeak 2005ean

Urteko batez bestekoakEnplegu-tasen arteko diferentzia

G – E15-24

Enplegu-tasen arteko diferentziaG – E 25-34

Alemania 3,5 13,7

Danimarka 3,4 9,0

Eslovenia 5,0 22,1

Espainia 10,7 17,4

Frantzia 7,5 15,3

Hungaria 5,2 23,7

Irlanda 5,6 14,0

Italia 9,6 22,1

Letonia 12,5 12,8

Polonia 5,8 16,0


Suedia –1,5 7,2

EAE 4,9 14,9

EB-25 5,9 16,3


6. grafikoa. 25 eta 34 urte bitarteko emakumeen eta gizonen enplegu-tasak 2005ean, sexuaren arabera (okupatuak 25 eta 34 urte bitarteko gazte guztiekiko,

sexuaren arabera)

86,3

83,7

87,3

83,5

88,2

78,7

81,9

80,3

88,5

84,2

84,3

85,2

81,7

79,665,9

59,6

67,8

60,5

74,5

58,2

69,1

62,7

72,4

67,4

69,0

77,3

76,3

72,7

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

GizonakEmakumeak

3. Behin-behinekotasun tasak

17

Eurostatek eskuragarri duen informazio estatis-tikoak 25 urtera artekoen behin-behinekotasun ta-sak ezagu tzeko aukera ematen digu, baina ez, or-dea, 25 eta 34 urteen artekoenak (hurrengo informazioa 25 eta 40 urtekoen arteko taldeaz ema-ten zaigu). Beste aldetik, INEk eta EUSTATek, Eus-kal Autonomia Erkidegoari dagokionez, kontratu-motaren eta adinaren arabera taldekaturiko soldatapekoez daturik ematen ez dutenez, 25 urtez beherako gazteen behin-behinekotasun tasa zein den ezin jakin dezakegu. Ondoren (11. taula), 2000. eta 2005. urteen artean, 25 urtez beherako soldata-pekoen behin-behinekotasun tasek nolako aldakun-tzak izan dituzten ikus dezakegu: EB-25 osoan fe-nomeno hori 5,4 puntu handitu zen (15 urtetik 24 urtera arteko soldatapekoen %35,9tik %41,3raino, alegia). Azter tzen ari garen hamabi estatuez hurren-goak adieraziko ditugu:

— Zazpi lurraldetan gazteen behin-behinekotasun tasak areagotu egin baziren ere, nabarmen-tzekoak dira Polonia (+50,9 puntu) eta Eslove-niako gehikun tzak (+18,9 puntu). Ondoren ager-tzen dira Italia (+10,8 puntu), Suedia (+10,2 puntu), Alemania (+5,6 puntu), Letonia (+5,9 puntu) eta Hungaria (+4,5 puntu).

— Bost lurraldetan tasek a tzera egin zuten; Fran-tziak lortu zuen jai tsierarik handiena (–5,8 puntu).

Danimarkan (–2,9 puntu), Espainian (–2,4 puntu), Irlandan (–1,9 puntu) eta Erresuma Batuan (–0,7 puntu) ere jai tsi dira.

Gure azterketa konparatiboa 2005. urtera zuzenduz gero, erraz ikusiko dugu EB-25ean bizi diren 25 ur-tez beherako gazte soldatapekoen behin-behine-

11. taula. 15 eta 24 urte bitarteko gazteen behin-behinekotasun tasak 2000n eta 2005ean (behin-behineko kontratua duten soldatapekoen ehunekoa,

soldatapeko guztiekiko)

Urteko batez bestekoak 2000 2005 Diferentzia 2005-2000

Alemania 52,4 58,0 5,6

Danimarka 29,8 26,9 –2,9

Eslovenia 43,2 62,1 18,9

Espainia 68,9 66,5 –2,4

Fran tzia 55,0 49,2 –5,8

Hungaria 12,7 17,2 4,5

Irlanda 13,5 11,6 –1,9

Italia 26,2 37,0 10,8

Letonia 11,9 17,8 5,9

Polonia 14,2 65,1 50,9


Suedia 45,2 55,4 10,2

EAE – Daturik gabe – – –

EB-25 35,9 41,3 5,4


18


tasun tasa Espainiakoena baino 6,4 puntu handia-goa da.

Sexu aldagaiaz ari garela, 2005. urtera mugaturik (urteko batez bestekoa) EB-25 osoan 25 urtez be-herako gizonezkoen behin-behinekotasun tasa adin horretako emakumeena baino puntu bat altuagoa da (%41,7 eta %40,7) (8. grafikoa eta 12. taula). Hala ere, estatuak banan-banan jorratzerakoanalde esanguratsuak agertzen dira:

— Lau estatutan gazteen behin-behinekotasun tasa handiagoa da soldatapeko gizonen artean: Ale-mania (+6,0 puntu), Letonia (+4,5 puntu), Dani-marka (+3,1 puntu) eta Hungaria (+2,2 puntu). Lan-merkatu horietan, gazteen behin-behineko-tasun kontuetan, bereizketak daude sexuen ara-bera, gizonen aurkakoak.

— Sei estatutan gazteen behin-behinekotasun tasa handiagoa da soldatapeko emakumeen artean: Eslovenia (–16,2 puntu), Suedia (–13,9 puntu), Polonia (–5,4 puntu), Italia (–4,9 puntu) eta Irlanda (–3,0 puntu). Lan-merkatu horietan, gazteen be-hin-behinekotasun kontuetan, sexuen araberako bereizketak daude, emakumeen aurkakoak.

— Frantzia (–0,1 puntu), Espainia (+0,8 puntu) eta Erresuma Batua (+0,9 puntu): 25 urtez beherako gizonezkoen eta emakumeen behin-behinekota-sun tasak antzekoak dira. Lan-merkatu horietan sexuen arteko berdintasuna indarrean dagoela di-rudi, gazteen behin-behinekotasunaz ari garela.

kotasun tasa %41,3 dela. Herrialdeka, zerrenda zabal batean barreiaturik agertzen dira estatuak, mutur banatan Irlanda (%11,6) eta Espainia (%66,5) daudela. EB-25eko batez bestekoen portzentajeakaintzat harturik, berriz, hamabi estatuak hiru mul-tzotan sailkatuko ditugu:

— Gazteen behin-behinekotasun tasa altuak, EB-25eko indizearen (%41,3) gainetik dabiltzanak:Espainia (%66,5), Polonia (%65,1), Eslovenia (%62,1), Alemania (%58,0), Suedia (%55,4) eta Frantzia (%49,2).

— Gazteen behin-behinekotasun tasa ertainak, EB-25eko indizearen (%41,3) azpitik baina %25,0ren gainetik dabiltzanak: Italia (%37,0) eta Danimarka (%26,9).

— Gazteen behin-behinekotasun tasa apalak, %25,0tik behera daudelako: Letonia (%17,8), Hungaria (%17,2), Erresuma Batua (%12,4) eta Irlanda (%11,6).

EAEri dagokion datu konparagarririk ez daukagu, honetan. Gehienez ere, 2005. urteko Biztanleria Aktiboaren Inkestatik, Espainiako EtxebizitzarenBehatoki Gazteak (OBJOVI) 18 eta 24 urte arteko gazteez sortu duen datua6 erreferentzia ilustragarri-tzat har dezakegu: horien behin-behinekotasun tasa adin horretako soldatapekoen %72,0 da. Esta-tu espainiar osoan tasa hori %65,6 da. Horrenbes-tez, OBJOVIren arabera, 2005. urtean 18 eta 24 urte bitarteko Euskadiko gazteen behin-behineko-

7. grafikoa. 15 eta 24 urte bitarteko soldatapekoen behin-behinekotasun tasak 2000n eta 2005ean

(aldi baterako soldatapekoak 15 eta 24 urte bitarteko soldatapeko guztiekiko)

29,8

35,9

45,2

13,1

14,2

11,9

26,2

13,5

12,7

55

68,9

43,2

52,458,0

62,1

66,5

17,2

11,6

37,0

17,8

65,1

41,3

49,2

26,9

55,4

12,4

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

2005 20006 OBSERVATORIO JOVEN DE LA VIVIENDA EN ESPAÑA (2006): Anuario OBJOVI 2005, Madril, Consejo de la Juventud de España.


19

Gizonezkoen behin-behinekotasun tasa altuenak Espainian (%66,9) eta Polonian (%62,7) hauteman dira; emakumeenak, Eslovenian (%71,8) eta Polo-nian (%68,1). Kontrako aldetik, behin-behinekota-sun tasa apalenak Erresuma Batuan eta Irlandan antzeman dira, bai gizonezkoei dagozkienak (%11,9 eta %10,2, hurrenez hurren) baita emakumeei da-gozkienak ere (%12,8 eta %13,2, hurrenez hurren).

8. grafikoa. 15 eta 24 urte bitarteko soldatapeko gizonen eta emakumeen behin-behinekotasun tasak 2005ean,

sexuaren arabera (aldi baterako soldatapekoak 15 eta 24 urte bitarteko

soldatapeko guztiekiko)

28,4

41,7

48,3

11,9

62,7

19,6

35

10,2

18,2

49,2

66,9

55,6

60,854,8

71,8

66,1

16,0

13,2

39,9

15,1

68,1

40,7

49,3

25,3

62,2

12,8

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

Emakumeak Gizonak

12. taula. 15 eta 24 urte bitarteko gizonen eta emakumeen behin-behinekotasun tasak 2005ean, sexuaren arabera (aldi baterako kontratua duten soldatapekoen ehunekoa,

soldatapeko guztiekiko, sexuaren arabera)

Urteko batez bestekoak Gizonak Emakumeak Diferentzia G – E

Alemania 60,8 54,8 6,0

Danimarka 28,4 25,3 3,1

Eslovenia 55,6 71,8 –16,2

Espainia 66,9 66,1 0,8

Frantzia 49,2 49,3 –0,1

Hungaria 18,2 16,0 2,2

Irlanda 10,2 13,2 –3,0

Italia 35,0 39,9 –4,9

Letonia 19,6 15,1 4,5

Polonia 62,7 68,1 –5,4


Suedia 48,3 62,2 –13,9

EAE – – –

EB-25 41,7 40,7 1,0


4. Langabezia-tasak

20

2000tik 2005era arte, sexu bietako pertsonen lan-gabezia-tasak (urteko batez bestekoak) sei estatu-tako gazteen kohorteko bi adin-taldeetan handitu egin ziren; baina hein handiagoan 25 urtez behe-rako gazteen artean (ikus 13. taula): Alemania, Da-nimarka, Hungaria, Irlanda, Polonia eta Suedian. EB-25eko lau lurraldetan, berriz, langabezia-tasak bi adin-taldeetan jai tsi ziren Espainia, Italia, Letonia eta Euskadin. Adin-talde bakoi tzak eboluzio des-berdina izan zuen, azkenik, Eslovenia, Fran tzia eta Erresuma Batuan.

Adieraz dezagun krisialdia bizi duten herrialdeetan (Alemania, Danimarka, Fran tzia) edo lehenago bizi-bizia zen hazkunde ekonomikoa zer txobait motel-tzean (Irlandan) gazteen artean langabezia-tasek gora egiteko joera ager tzen dutela; igoera horretan, dena den, eragin handia dute hainbat faktorek izae-ra politiko-instituzionalekoek (lan-merkatuan txerta tzen diren lagun tza publikoak eta araudiak, hezkun tza-ibilbide edo curriculumen eta enplegu-eskain tzen arteko lotura eta abar), soziokulturalek (gaztearen klase sozialean nagusi den habitus hori, eskura daukan harreman-kapitala eta abar) eta de-mografi koek (ugalkortasunaren ondorioz, gazte aktibo gehiago edo gu txiago izatea, langabetuen stocka, lan-merkatuan gerta tzen diren sarrera-irtee-ren fl uxuak eta abar). Bestela adierazteko, azter tzen den lurraldea nolakoa den, oso litekeena da gaz-

13. taula. Sexu bietako 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko gazteen langabezia-tasen aldakuntza 1999tik 2005era (langabetuen ehunekoen arteko diferentziak adin-talde eta

urte bakoitzeko gazte aktibo guztiekiko)

Urteko batez bestekoakLangabezia-tasen arteko diferen tzia

2005-199915-24

Langabezia-tasen arteko diferen tzia2005-1999

25-34

Alemania 7,1 4,8

Danimarka 1,9 0,3

Eslovenia –0,4 0,8

Espainia –6,3 –5,8

Fran tzia 1,7 –0,8

Hungaria 6,9 0,4

Irlanda 1,7 0,2

Italia –7,1 –3,3


Polonia 1,8 0,8

Erresuma Batua 0,4 –0,9

Suedia 12,4 2,6

EAE * –2,1 –1,3

EB-25 0,6 –1,1

(*) 2001.



21

— Adina aldagai adierazgarria da, langabeziak era-gin erlatibo biziagoa izaten baitu 25 urtez behe-rako gazteen kolektiboan 25 eta 34 urteen arte-ko pertsonengan baino (ikus 14. taula eta 9. grafikoa). Polonian (–19,3 puntu), Suedian (–13,7 puntu), Italian (–13,7 puntu) eta Hunga-rian (–12,0 puntu) hautematen dira 25 urte bai-no gutxiagoko gazteen aldeko langabezia-tasen

teen enplegagarritasuna hainbat faktorek batera baldintzatzea, eta horrek, noski, langabezia-tasa apal edo garaiagoak emango ditu.

2005. urtean eta sexu bietako gazteez ari garela, desenpleguak gazteria intentsitate desberdinez eragin zuen, adin-taldearen eta bizi diren lurraldea-ren arabera.

9. grafikoa. 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko sexu bietako gazteen langabezia-tasak 2005ean

(langabetuak adin-talde bakoitzeko aktibo guztiekiko)

8,6

18,6

19,1

21,9

12,8

36,9

13,5

24,0

8,6

19,4

22,3

19,7

15,9

15,511,5

7,0

9,6

7,4

4,2

10,3

9,3

17,6

9,4

8,8

10,7

5,2

8,2

4,3

0 10 20 30 40 50

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

15-2425-34

14. taula. 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko sexu bietako gazteen langabezia-tasak 2005ean (langabetuak adin-talde bakoitzeko aktibo guztiekiko)


(25-34) – (15-24)

Alemania 15,5 11,5 –4,0


Eslovenia 15,9 7,0 –8,9

Espainia 19,7 9,6 –10,1

Frantzia 22,3 10,7 –11,6

Hungaria 19,4 7,4 –12,0

Irlanda 8,6 4,2 –4,4

Italia 24,0 10,3 –13,7

Letonia 13,5 9,3 –4,2

Polonia 36,9 17,6 –19,3


Suedia 21,9 8,2 –13,7

EAE 19,1 9,4 –9,7

EB-25 18,6 8,8 –9,8

Iturria: Population and Social Conditions, Eurosta eta Encuesta de Población Activa, INE.

22


eta 34 urte artekoenean, %7,6 eta %8,8, hurrenez hurren.

Emakumeen panorama aztertuko dugu orain (16. taula): hemen ere ikusi dugunez, langabezia-tasak altuagoak dira gazteenen artean, eta Poloniak du 25 urtetik beherakoen aurkako diferentzia larriena: emakume gazte hauen langabezia tasak 25 eta 34 urte artekoenak baino 18,7 puntu handiagoak dira (%38,3 eta %19,6). Beste aldetik, 15 eta 24 urte arteko gazteen aldeko diferentzia txikienak Alema-nian (3,2 puntu) eta Danimarkan (3,1 puntu) haute-man ditugu. EAEn, 15etik 24 urtera arteko emaku-meen langabezia-tasa (%19,6) 25 eta 34 urteen artekoena (%11,6) baino 8,0 puntu handiagoa da, EB-25eko batez bestekoaren parekoa.

Irlandan bizi diren emakume gazteek dute desen-plegu-maila erlatiborik txikiena: %8,0 15 eta 24 urte artekoen taldean eta %3,6 25 eta 34 urteen arte-koan. Beste muturrean daude Poloniako gazteak: %38,3 15 eta 24 urte artekoen taldean, eta %19,6 25 eta 34 urteen artekoan. Euskadiko andrazko gazteen langabezia-tasak EB-25eko batez beste-koa baino apur bat gorago doaz: %19,6 eta %19,0, 15 eta 24 urte artekoen taldean; eta %11,6 eta %11,0, berriz, 25 eta 34 urteen arteko multzoan.

Irlandak 1980ko hamarkadako erdialdetik hona se-kulako hazkunde ekonomikoa7 bizi izan du, hard-ware eta software informatikoaren ekoizpenean, kultura- eta musika-produkzioan eta bestelakoetan (merkatu supranazionaletara zuzenduriko telefonoz-

nomia Erkidegoan 25 eta 34 urte bitarteko biz-tanleen desenpleguak duen inpaktu erlatiboa (%9,4) Estatu espainiarrekoaren (%9,6) antzekoada, eta EB-25eko batez bestekoa baino han-dixeagoa (%8,8).

Adin-talde bietan ere, gazteen langabeziak eragi-nik arinena Irlandan, Danimarka eta Erresuma Ba-tuan du, eta Polonia, Italia eta Frantzian, aldiz, gor-dinena.

Gizonezkoez ari garela (15. taula), 25 urtetik behe-rakoen langabezia-tasek aise ala hertsikiago (se-gun-eta zein lurraldetan, jakina) gainditzen dituzte 25 eta 34 urte arteko langabetuen ehunekoak. 25 urtetik beherakoen alderako diferentziarik handiena (–19,7 puntu) Poloniak erakusten du eta kontrako muturrean Letonia (–3,0 puntu) agertzen da. Euska-din, 25 urtetik beherakoen langabezia-tasa (%18,8) 25 eta 34 urte bitarteko gizonezkoena (%7,6) baino 11,2 puntu handiagoa da.

Arreta adin-taldeetara zuzenduz gero, erraz ikusiko dugu Polonian bizi diren gizonezko aktiboek nozitu dutela desenpleguaren zigorra zorrotzen: 15 eta 24 urte bitarteko gizonen %35,7 eta 25 eta 34 urte ar-tekoen %16,0 daude langabezian. Aitzitik, termino erlatiboetan langabeziaren astindua arinen jasan dutenak Danimarkan (%8,7 eta %4,8) eta Irlandan (%9,1 eta %4,7) bizi direnak dira. Euskadiko gazte aktiboen artean, berriz, EB-25eko batez beste-koaren antzeko desenplegu erlatiboa dago: 15 eta 24 urte bitartekoen taldean, %18,8 eta %18,5; 25

diferentzia handienak. Euskadin dagoen adin-taldeen arteko tasen aldea EB-25eko berbera da (–9,7 puntu). Laburbilduz, gazteenen enple-gagarritasuna era askotako faktoreek baldintza-tzen dute negatiboki, eta horrek, jakina, langa-bezia-tasa altuagoak sorraraziko ditu: lanean sartzeko, harreman-kapital eskasa, enplegu-emaileen artean gaztearen estatusaren irudi eta aurreiritzi kaltegarriak (ardurarik eza, heldutasun gabezia eta abar), lanpostuen eskakizunen ara-berako prestakuntza profesionalik eta lanean eskarmenturik ez izatea, gazteen asoziazionis-moaren ahulezia, gazte aktiboen (okupatuen eta langabetuen) artean izaera sindikaleko erakundeen ezarpen edo sartze urria, gaztee-nen desenpleguaren eragin edo inpaktuaren aurrean Administrazio Publikoek interes apala-goa erakustea (enplegu-politika aktiboetan hu-tsuneak), etab.

— 15 eta 24 urte bitartekoen taldean, langabezia tasak Irlanda eta Danimarkako (%8,6) eta Polo-niako (%36,9) muturren arteko tartean sakabana-tuta daude. Euskadiko 25 urtera artekoek erdibi-deko langabezia-tasa dute (%19,1), EB-25eko tasa (%18,6) baino apur bat altuagoa eta Espai-niakoa (%19,7) baino pitin bat apalagoa.

— 25 eta 34 urte bitartekoen taldean, langabetuen portzentajeek eratzen duten segmentu her-tsiagoan Irlanda (%4,2) eta Erresuma Batuko (%4,3) tasekin hasi eta Poloniako gazteen langa-bezia-tasekin (%17,6) amaitzen da. Euskal Auto-

7 Azken hamarkadetan hazkunde ekonomikorik handiena bizi izan duen EBko estatua da Irlanda: 1997 urtean, bertako BPG %11,7 hazi zen; 2000 urtean, % 9,4 eta 2005 urtean, %5,5. «Asiar tigreekin» (hots, Asiako Ekialdean hazkunde ekonomiko handia izan duten herrialde kapitalista berriekin) konparatuz, «tigre zelta» deritzote autore batzuek Irlandari.


23

tasun biziaren ondorioz. Irlandaren garapen ekono-miko azkarrean berebiziko rola bete dute irlandar gizarteak Ameriketako Estatu Batuetako aitzindari,enpresa eta erakundeekin dituen lokarri kultural hertsiek. Laburbilduz, Irlanda hirugarren industria-iraultzak bereak dituen prozesu dinamikoetan, gi-zarte postindustrialaren hirugarren sektorean eta

maneiatzeari dagokienez— sustatu zituen. Gara-pen-estrategia horrek, enplegua sortzeari dagokio-nez, arrakasta izan du eta, noski, biztanleria aktibo8

osoarentzat eta, bereziki, gazte aktiboentzat me-sedegarri izan da, baina gazteen kohortea (15-29 urte bitartekoak) 1990. eta 2005. urteen artean, %18,3raino hazi da, emakume irlandarren ugalkor-

ko arretan espezializatuak dauden callcentre izene-koak, adibidez) diharduten multinazionalak eta enpresa laguntzaileak estatu horretan kokatu dire-lako. Ekonomiaren garapen prozesu horretan, ber-tako Gobernuak gazte biztanleriaren prestakuntzaeta kualifikazioa —batez ere, informazio eta komu-nikazioaren teknologia (IKT) berriak ezagutu eta

15. taula. 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko gizonen langabezia-tasak 2005ean (langabetuak adin-talde bakoitzeko

aktibo guztiekiko)



(25-34) – (15-24)

Alemania 16,8 12,0 –4,8


Eslovenia 14,6 6,1 –8,5

Espainia 16,7 7,6 –9,1

Frantzia 20,9 9,7 –11,2

Hungaria 19,7 6,8 –12,9

Irlanda 9,1 4,7 –4,4

Italia 21,5 8,2 –13,3

Letonia 11,8 8,8 –3,0

Polonia 35,7 16,0 –19,7

Erresuma Batua 14,5 4,5 –10

Suedia 22,0 8,1 –13,9

EAE 18,8 7,6 –11,2

EB-25 18,5 8,8 –9,7


16. taula. 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko emakumeen langabezia-tasak 2005ean (langabetuak adin-talde bakoitzeko

aktibo guztiekiko)



(25-34) – (15-24)

Alemania 14,1 10,9 –3,2


Eslovenia 17,7 8,0 –9,7

Espainia 23,4 12,2 –11,2

Frantzia 24,0 11,9 –12,1

Hungaria 19,0 8,3 –10,7

Irlanda 8,0 3,6 –4,4

Italia 27,4 12,9 –14,5

Letonia 16,2 10,1 –6,1

Polonia 38,3 19,6 –18,7


Suedia 21,8 8,4 –13,4

EAE 19,6 11,6 –8,0

EB-25 19,0 11,0 –8,0


8 2005. urtean EB-25eko langabezia-tasa txikiena Irlandak zuen: biztanleria aktiboaren %4,3 baizik ez. Ondotik zetozkion Luxenburgo (%4,5), Holanda eta Erresuma Batua (%4,7). EB-25eko batez bestekoa %8,8 da. Espainia eta Euskadiko osoko langabezia-tasak biztanleria aktiboaren %9,2 eta %7,3 dira, hurrenez hurren. Iturria: Eurostat eta INE.

24


bietako pertsonak antzeko enplegagarritasune-koak izaki, adinean aurrera egin ahala sexuen arteko desberdintasunerantz makurtzen da, emakume gazteen kaltetan.

portzentaje garaienak ere bazituen 2005. urtean11:%17,7.

Beste alde batetik, gizonezkoen eta emakumeen langabezia-tasak konparatzean, 15-24 eta 25-34 urteko taldeetan, diferentzia interesgarriak haute-man ditugu (ikus 17. taula eta 10. eta 11. gra-fikoak):

— Eslovenia, Espainia, Frantzia, Italia, Letonia, Po-lonia eta Euskadin (EB-25 osoan ez ezik) emaku-mezkoen langabezia-tasak gizonezkoenak baino handiagoak dira bi adin-taldeetan. Sexuen artean aldeak antzematen dira lan-merkatuan sartzekounean, emakume gazteen kalterako.

— Danimarka eta Suedian emakumezkoen langa-bezia-tasak gizonezkoenen antzekoak dira bi adin-taldeetan. Bi estatu horietako lan-merka-tuetan sartzean ez dago diferentzia handirik sexu bateko eta besteko gazteen artean.

— Alemania, Irlanda eta Erresuma Batuan emaku-mezkoen langabezia-tasak gizonezkoenak baino txikiagoak dira bi adin-taldeetan. Sexuen artean aldeak antzematen dira lan-merkatuan sartzekounean, gizonezko gazteen kalterako.

— Hungarian, emakumezkoen langabezia-tasak eta gizonezkoenak antzekoak dira 25 urtetik behe-rakoen taldean, baina handiagoak 25 eta 34 urte bitartekoen taldean. Lan-merkatu horretan, sexu

industria-sareetan eta globalizazioaren ekonomian sartu da, herentzian gabezia sozioekonomiko latzakjaso zituen arren: gizarte aurreindustrial baten baldintzetan abiatu zen ia, baina informazioaren gi-zartera azkar asko zuzendu eta iritsi zen, aurretiaz industrializazio etapa zeharkatu gabe9.

Lehenago, Polonia SESB zenaren eragin-zonan ze-tzanez, gorabehera politiko eta sozioekonomiko la-tzak jasan izan ditu iraganean, esaterako, sistema komunista estatistatik (alderdi politiko bakarra, go-bernuak zorrotz nazionalizatu eta planifikatutako ekonomia daukana) alor politikoan alderdien siste-man (aldian behin hauteskundeetara doaz herrita-rrak, hautagaiak aukeratzera), eta, ekonomikoan, merkatu kapitalistan oinarrituriko errepublika bihur-tzeko prozesuan. Ekonomiaren liberalizazio azka-rreko eta atzerriko inbertsio, enpresa eta produk-tuen sarrera masiboa direla-eta10, lehenago estatuarenak izan ziren enpresak itxi eta birmolda-tzeak eratu duen lan-merkatuko desenplegua es-trukturala da, eta enplegu-eskaintzak ez dira eska-kizunak estaltzeko adina. Era berean, 1990etik 2005era arte, 15 eta 29 urte bitarteko gazteen ko-horteko kideak biziki ugaritu ziren (%16,6, zehatz-mehatz) bertako ugalkortasun handiaren ondorioz. Laburbilduz, gazteen kolektibo demografikoa da, gero eta gehiago, Poloniako lan-merkatuan enple-gua hartzeko zailtasunik gehien eta latzenak ditue-na. Gazteen langabezia-tasa handiak ez ezik, EB-25 osoan biztanleria aktiboan langabetuen

9 Carlos Ferrás Sexto (1996): Cambio rural na Europa atlántica. Os casos de Galicia e Irlanda 1970-1990, Santiago Compostelakoa, Universidade de Santiago de Compostela-Xunta de Galicia.10 1990ean Poloniak ekonomia egokitzeko programa aplikatzeari ekin zion, Nazioarteko Moneta Fondoarekin negoziatu ondoren.11 Ondoren Eslovakia agertzen da, %16,3ko tasarekin. EB-25 osoan, berriz, langabetuen portzentajea biztanleria aktiboaren %8,8raino jaisten da.


25

10. grafikoa. 15 eta 24 urte bitarteko gizonen eta emakumeen

langabezia-tasen arteko aldeak 2005ean (langabetuak 15 eta 24 urte bitarteko

aktibo guztiekiko)

11. grafikoa. 25 eta 34 urte bitarteko gizonen eta emakumeen

langabezia-tasen arteko aldeak 2005ean (langabetuak 25 eta 34 urte bitarteko

aktibo guztiekiko)

8,7

18,5

18,8

22

14,5

35,7

11,8

21,5

9,1

19,7

20,9

16,7

14,6

16,814,1

17,7

23,4

19,0

8,0

27,4

16,2

38,3

19,6

19,0

24

8,6

21,8

11,0

0 10 20 30 40 50

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

GizonakEmakumeak

4,8

8,8

7,6

8,1

4,5

16,0

8,8

8,2

4,7

6,8

9,7

7,6

6,1

12,010,9

8,0

12,2

8,3

3,6

12,9

10,1

19,6

11,6

11,0

11,9

5,5

8,4

4,1

0 10 20 30 40 50

Alemania

Danimarka

Eslovenia

Espainia

Frantzia

Hungaria

Irlanda

Italia

Letonia

Polonia

ErresumaBatua

Suedia

EAE

EB-25

GizonakEmakumeak

17. taula. 15 eta 24 eta 25 eta 34 urte bitarteko gizonen eta emakumeen

langabezia-tasen arteko aldeak 2005ean


Langabezia-tasen arteko diferentzia

G – E15-24

Langabezia-tasen arteko diferentzia

G – E 25-34

Alemania 2,7 1,1

Danimarka 0,1 –0,7

Eslovenia –3,1 –1,9

Espainia –6,7 –4,6

Frantzia –3,1 –2,2

Hungaria 0,7 –1,5

Irlanda 1,1 1,1

Italia –5,9 –4,7


Polonia –2,6 –3,6


Suedia 0,2 –0,3

EAE –0,8 –4,0

EB-25 –0,5 –2,2

Iturria: Population and Social Conditions, Eurostat eta Encuesta de

Población Activa, INE.

5. Ondorioak

26

— Euskadiko 15 eta 24 urte bitarteko gazteen jar-duera-tasa (%44,5), 2005. urtean, EB-25-ko ba-tez bestekoa (%45,1) baino zertxobait apalagoa zen. Jarduera-tasa altuenak Danimarka (%68,1) eta Erresuma Batuko (%61,9) gazteenak dira.

— 25 eta 34 urte bitartekoen taldean, jarduera-tasa garaiena Esloveniakoa da (%91,0); ondotik Eus-kadiko gazteak datoz (%88,4), Suediakoen (%87,1) eta Danimarkakoen (%86,3) aurretik. EB-25 osoan, 25 eta 34 urte bitarteko lagunen jarduera-tasa %83,8 da.

— Azterturiko hamabi europar lurraldeetan, 2005. urtean, 15 eta 24 urte bitartekoen taldearen jar-duera-tasak 25 eta 34 urteen arteko taldeenak baino dezente apalagoak dira: Euskadin, gazte-helduena gazteenena baino 43,9 puntu handia-goa da; EB-25 osoan, zaharrenen aldeko diferen-tzia 38,7 puntukoa da. Laburbilduz, gazteenek, maiz, prestakuntza-hezkuntza etapa luzatu be-har izaten dute, derrigorrezko heziketa amaituta ere, enplegagarritasuna hobetzeko eta langa-bezia eta lan-prekarietatearen arriskua uxatzeko:horrela ulertzen da 15 eta 24 urte arteko gazteen jarduera-tasak behetik ibiltzea.

— Sexu aldagaia aintzat hartuz, gizonezkoen jardue-ra-tasak andrazkoenak baino dezente handiagoak ziren 2005. urtean. 15 eta 24 urte bitartekoen tal-dean salbuespen bakarrak Erresuma Batuan (–8,3 puntu) eta Suedian (–1,8 puntu) agertu ziren. Eus-kadin, gizonezkoen jarduera-tasen aldeko diferen-tziak nabarmenak dira: 5,7 puntu (15-24 urtekoen taldean) eta 12,6 puntu (25 eta 34 urteen arte-koan). EB-25 osoan, gizonen tasak emakumee-nak baino 7,0 puntu handiagoak dira 15 eta 24 urte artekoen taldean eta 16,1 puntu handiagoak 25 eta 34 urte artekoenean. Emakume gazteenek, eskuarki, adin horretako gizonezkoek baino des-enplegu handiagoa nozitzen dute; desberdintasun estruktural horren aurreko ohiko erreakzioa eza-guna dugu: emakume gazteenek hezkuntza- eta prestakuntza-sisteman luzaroago irauten dute, etorkizunean enplegagarritasuna hobetzeko eta merkatuko negoziazio-ahalmen soziala areago-tzeko12 Era berean, emakume gazte-helduen (25-34 urte) taldean, lehen seme-alaba ekartzean, emakume batzuek lan-merkatua utzi eta hazkun-tzan soilik dihardute.

— Sexu bietako 15 eta 24 urte bitarteko gazteen enplegu-tasak aztergai hartuta, 2005. urtean,

EAEko tasa (%36,1) EB-25koa baino zertxobaitaltuagoa da (%35,8). Baliorik altuenak Dani-markan (%62,3), Erresuma Batuan (%54,0) eta Irlandan (%48,7) jaso dira.

— 25 eta 34 urte bitartekoen taldean, enplegu-tasa altuena Danimarkan dago (%81,8) eta Euskadiko gazteen enplegu-tasa garaienen arteko bat da (%80,1), EB-25ekoa aise gaindituta (%75,4).

— Aztertzen ari garen lurralde guztietan, 2005. ur-tean, 15 eta 24 urte arteko gazteen enplegu-tasak 25 eta 34 urteen artekoenak baino apalagoak dira. EB-25 osoan, 25 eta 34 urteen arteko gazteen enplegu-tasa 39,6 puntu handiagoa da 25 urtetik beherakoena baino. Euskadin, 25 eta 34 urteen arteko lagunen enplegu-tasa 15 eta 24 urte bitar-tekoena baino 44,0 puntu altuagoa da. Hori, nor-malean, desenpleguaren eta laneko behin-behine-kotasunaren aurrean gazteenak ahulago izatearen ondorioetako bat da: arrisku horiek antzematuta, izan ere, lan-merkaturako sarrera geroratu egiten dute, ikasle statusa denboran luzatuz.

— Sexu eta adin-taldeen arabera azterturik, enple-gu-tasek jokabide zehatz-zehatza agertzen dute:

12 Termino horren bitartez, Carlos Prieto soziologoak soldata eta lan-baldintza jakin batzuen ordainetan enplegu zehatz bat onartu edo arbuiatzeko gizakiak edo gizataldeak dituen gaitasuna eta jarrera adierazten du. Horrela, beraz, onarpen-muga bat adierazten du: horren azpitik, gizakiak edo gizataldeak enplegua hartzeko baldintzak onartezintzat joko lituzke (1994).


27

taldeen arteko tasen diferentzia 9,7 puntukoa da gazteenen kalterako, hots EB-25 osoko batez bestekoaren berdin-berdina. Oro har, harreman-kapital urriak, enplegu-emaileen artean gazte statusaren balizko irudi negatiboak, lanpostu-eskakizunen araberako prestakuntza profesiona-lik eta lanean eskarmenturik ez izatea, gazteen asoziazionismoaren ahulezia, eta gazte aktiboen artean izaera sindikaleko erakundeen ezarpen edo errepresentazio urria, gazteei zuzenduriko enplegu-politiketan hutsuneak eta abar: faktore horiek guztiek gazteenen enplegagarritasuna ne-gatiboki baldintzatzen dute, eta, ondorioz, langa-bezia-tasa altuagoak sorrarazten dituzte.

— Sexuen araberako desenpleguari dagokionez, 2005. urtean hainbat egokiera bereiziko ditugu: a) laneratzerakoan, gazteak sexuaren arabera des-berdin tratatzen dituzte lan-merkatuak, emakume gazteen kalterako: andrazkoen langabezia-tasak gizonenak baino altuagoak dira bi adin-taldeetan Eslovenian, Espainian, Frantzian, Italian, Letonian, Polonian eta Euskadin, bai eta EB-25 osoan ere; b) sexu bientzat enplegagarritasun maila antzekoa duten lan-markatuak: emakumeen langabezia-ta-sak eta gizonenak antzekoak dira bi adin-taldeetan, hala nola Suedian eta Danimarkan; c) sexuen ar-tean aldeak dituzten lan-merkatuak, gizonezko gazteen kalterako: Alemania, Irlanda eta Erresuma Batuan emakumezkoen langabezia-tasak gizo-nezkoenak baino txikiagoak dira bi adin-taldeetan; eta d) sexu bietako pertsonak antzeko enplegaga-rritasunekoak izaki, adinean aurrera egin ahala

Alemania, Letonia, Danimarka eta Hungaria dau-de: estatu hauetan gizonezkoen behin-behine-kotasun tasak andrazkoei dagozkienak baino handiagoak dira. Azkenik, Eslovenia, Suedia, Po-lonia, Italia eta Irlandan, emakumeen behin-behi-nekotasun tasak gizonezkoenak baino altuagoak dira.

— 2005. urtean eta 15 urtetik 24 urtera artekoen tal-deaz ari garela, Euskadiko 25 urtetik beherako gizon eta emakume gazteek nozitzen duten lan-gabezia-tasa (%19,1) erdi parean agertzen da, EB-25eko batez bestekoa (%18,6) baino apur bat goraxeago eta Espainiakoaren (%19,7) azpitik. Sexu bietako gazteenen artean, langabezia-tasen urkilaren adar batean Irlanda eta Danimarka (%8,6) agertzen dira, eta bestean Polonia (%36,9).

— 25 eta 34 urte bitartekoen taldean, 25 eta 34 urte bitarteko biztanleen desenpleguak eragin erlati-boa izan du Euskal Autonomia Erkidegoan (%9,4) estatu espainiarrekoaren berdintsua (%9,6) eta EB-25eko batez bestekoa (%8,8) baino zertxobait altuxeagoa. Gazte-helduen langabezia-tasak tar-te hertsi batean banatzen dira; horren hasieran Irlanda (%4,2) eta Erresuma Batua (%4,3) daude eta amaieran, aldiz, Polonia (%17,6).

— Gaztearen adinak aurrera egin ahala, langabezia-tasak urriagoak dira azterturiko Europako lurral-de guztietan: langabeziak eragin erlatibo biziagoa du 25 urtetik beherako gazteen artean 25 eta 34 urteen artekoen taldean baino. Euskadin, adin-

emakumezkoen tasak gizonezkoenak baino apa-lagoak dira eta sexuaren araberako desberdinta-sun hori biziki areagotzen da adinak aurrera egin ahala. Euskadin, 2005. urtean, 25 urtetik behe-rako gizonen enplegu-tasa andrazkoena baino 4,9 puntu handiagoa zen (%38,4 eta %33,5) eta 25 eta 34 urte bitartekoen taldean 14,9 puntu al-tuagoa izatera iritsi zen (%87,3 eta %72,4). EB-25ean, berriz, gizonezkoen enplegu-tasen alde-ko diferentzia 5,9 puntukoa da lehen taldean (%39,6 eta %33,7) eta 16,3 puntukoa bigarre-nean (%83,7 eta %67,4).

— Gazteak eta helduak bereizten dituen ezaugarri bereizgarrietako bat, lan-merkatuan sar-tzerakoan, behin-behineko kontratazioa da, no-lakotasun horrek bizikiago eragiten baitu adin la-burrenekoen taldean. 2005. urtean, adibidez, behin-behinekotasun tasa EB-25eko 25 urtetik beherako gazte soldatapekoen %41,3 izan zen. Tasarik apalenak hauteman ziren Irlandan (%11,6) eta Erresuma Batuan (%12,4) eta altuenak, ai-tzitik, Polonian (%65,1) eta Espainian (%66,5)13.

— Sexu aldagaia aintzat hartuta, EB-25ean gizo-nezkoen behin-behinekotasun tasa emakumee-na baino puntu bat handiagoa da: %41,7 eta %40,7, alegia. Azterturiko estatuei gagozkiela, nabarmen dezagun Frantzian (–0,1 puntu), Es-painian (+0,8 puntu) eta Erresuma Batuan (+0,9 puntu) bakarrik direla berdintsuak 25 urtetik be-herako gizonezkoen eta emakumeen behin-be-hinekotasun tasak. Zerrendaz beste muturrean

13 EAEri buruzko daturik ez dugu atal honetan baina Espainiako Gazteriaren Kontseiluko Etxebizitzaren Behatoki Gaztearen (OBJOVI) arabera, 2005. urtean, Euskadiko sexu bietako 18 eta 24 urte bitarteko gazteen behin-behinekotasun tasa Espainiakoa baino 6,4 puntu handiagoa da: %72,0 eta %65,6, alegia.

28


Gaztaroko trantsizioen arriskuak gaindituko badira, Andreu López-ek hurrengoetan oinarrituriko tran-tsizio-politika integratuak16 aplikatzea aholkatzen du:

— Erakundeen politiken eta baliabideen izari siste-mikoa eta gazteen perspektiba subjektiboa elka-rrekin lotzea.

— Bizitza osoan ikasten jarraitzea, motibazio estrin-tsekotik intrintsekora (pertsonalera) iraganez, gazteek beren hezkuntza-ibilbideak maneiatzekogauza izatea sustatuz.

— Heziketa profesionala eta orokorra integratzea,bata bestearekin era berritzailean konbinatuz.

— Erabakiak hartu ahal izateko aurretiazko baldin-tzak: trantsizioetan arriskuek esklusio soziala proboka dezaten saihestea eta arrisku horiei au-rre egiteaz gainera, arrakastaz kudeatzeko la-guntza ematea gazteei, babes sozialeko politikak aplikatuta (baliabide materialak, aholkularitza eta laguntza).

— Trantsizioetan diru-sarrerak bermatzea: gazte helduei zuzenduriko oinarrizko diru-sarrera ezar-tzea eta gainerako gazte-politikekin (gazteen-tzako etxebizitza eta abar) konbinatzea.

nola harreman eta jarduera ekonomiko eta sozialen iraunkortasunik eza, elkarren mendekotasuna, ziur-gabetasuna eta segurantziarik eza. Aldaketa azka-rren testuinguru horretan ez dago etenik, ez dago geldialdirik: hezkuntza- eta prestakuntza-ibilbideaketa lana eta lanbideari dagozkienak ez dira segu-ruak, ahulak dira, lehia ekonomiko ia-ia hobbesta-rretan14, birmoldaketetan, deslokalizazioetan dihar-dute etengabe, teknologia eta curriculumak beti zaharkitzen ari dira eta abar; horrek, bistan da, be-rebiziko eragina du nerabezarotik helduarorako gaztearen trantsizioetan. Horrela, bada, gazteen trantsizioak dagoeneko ez dira prozesu linealak, gi-zarte industrialean ohi ziren modura, prozesu hete-rogeneo eta gorabeheratsua baizik, hautsia eta ba-lizko alderantzikagarritasunari (hots, akatsari edo porrotari) estekatua: «yo-yo» motako gazte-tran-tsizioak dira horiek. Andreu Lópezen hitzetan15:«Horren emaitza, beraz, bestelako egoera, aukera, espazio eta giroek osaturiko panorama da: lehena-go era sekuentzialean atondurik zeuden baina egun elkar gainka metaturik agertzen dira, elkarrekin trukatzeko moduan, aurrera eta atzera doazkeenak, batera». Trantsizioak, beraz, egun ez dira linealak, hau da, «hezkuntza enplegua ezkontzaumeak»; alderantziz, oso litekeena da «hezkuntza + enplegua» sinkronizatuta egotea edo aurrera eta atzerakakoak izatea «yo-yo» baten mugierak beza-la: «hezkuntza enplegua».

sexuen arteko desberdintasunerantz makurtzen di-ren lan-merkatuak, emakume gazteen kaltetan. Hungarian, emakumezkoen langabezia-tasak eta gizonezkoenak antzekoak dira 25 urtetik behe-rakoen taldean, baina handiagoak 25 eta 34 urte bitartekoen taldean.

Kapituluari amaiera emateko, gazteentzat, helduen statuserantz egiten dituzten trantsizioetan hezkun-tza-prestakuntzazko ibilbideek eta ibilbide laboral-profesionalek duten garrantzi estrategikoaz hitzegingo dugu. Eskuarki, gaztaroa osagabeko status psikosozialtzat hartu ohi da, hots, nerabezarotik helduaro sozialerako trantsizio antzekoa den hei-nean, gizaki gazteak gaztaroan barrena jasoko di-tuen hezkuntzak eta prestakuntzak ibilbide laboral eta profesionalean sartzeko ateak zabalduko diz-kiote, eta, horrela, bere burua emantzipatu eta hel-duaroari bete-betean dagozkion ardurak (bikotea osatu eta seme-alabak ekartzea ardatz izango duen bizi-proiektu autonomo bat, gehienbat) hartzekoautonomiaz jantziko da. Gaztaroko trantsizioarenkontzepzio hori lineala da, helduaro sozialera iriste-ko etenik gabeko behetik gorako prozesua izatea espero baita, gehienetan. Hala ere, aldakuntza tek-nologikoaren berebiziko eragina nozitu duen eta ekonomia globalizatuan eta hirugarren sektorerantzmakurtutako kontsumoko gizarte postmoderno ho-netan, eraldaketa sozioekonomikoak azkartu egin direnez, ezaugarri batzuk areagotu egin dira, hala

14 Badirudi egun ekonomia globalizatuak bere-berea duen neurrigabeko lehiakortasun ekonomikoa (estatuen, enpresen, profesional-taldeen, are gizaki soilen artekoa) Thomas Hobbes filosofo ingelesak definitu zuen «natura-egoera»rako itzulera dela; zirkunstantzia hartan nagusi zen «denak denen kontrako borroka-egoera» primitiboa estatu modernoaren euskailu den «kontratu sozialari» esker sortutako gizarte-antolamenduaren aurretikotzat jotzen zuen Hobbesek. Egoera horri buruz aritu zen bere Leviathan (1651) obran.15 Andreu López Blasco: «Transitar hacia la edad adulta: constelaciones de desventaja de los jóvenes españoles en perspectiva comparada. Una proyección hacia el futuro», Panorama Social, 3 (2006), 80-81. orr.16 Ibidem. 82-85. orr.


29

3. eskema. Gizarte postmoderno eta kon tsumokoa: gaztea, modu askotako tran tsizio segmentatuen status osagabea da;

heldu-statuserako alderan tzikagarriak izan daitezke17

2. eskema. Gizarte industriala: heldu-statuserako tran tsizio linealeko status osagabe, goranzko eta uniformea da gaztea

17 Andreu López Blasco: «Transitar hacia la edad adulta: constelaciones de desventaja de los jóvenes españoles en perspectiva comparada. Una proyección hacia el futuro», Panorama Social, 3 (2006), 81. or.

HELDUSTATUSA

EZKONTZA ETA LEHEN SEME-ALABA

LAN EGONKORRA

IKASTUNA,PRAKTIKTAKO LANA,

BEKADUNA

HEZKUNTZA ETA PRESTAKUNTZA

35 urte Heldutasuna Heldutasuna?

15 urte

Askotariko urra ts luzez osatutako

tran tsizioa, etorkizuna zalan tzaz

betea

«Yo-yo»tran tsizioa zatikatu

eta i tzulgarria

30


Bibliografia

EUROSTAT (Europar Batasuneko Estatis-tika Bulegoa): Population and Social Conditions: Data [Biztanleria eta gizarte baldintzak: datuak] [on line]. Interneten eskuragarri: <http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page?_pa-geid=0,1136184,0_45572595&_dad=portal&_schema=PORTAL>.[Kontsulta: 2007ko ekainaren 6a.]

FERRÁS SEXTO, Carlos: Cambio rural na Europa atlántica. Os casos de Galicia e Irlanda 1970-1990, SantiagoCompostelakoa: Universidade de Santiago de Compostela-Xunta de Galicia, 1996.

GIL CALVO, Enrique: «Emancipación tardía y estrategia familiar», Revista de estudios de juventud (Madril), 58 (2002), 1-9.

INE (Estatistikako Institutu Nazionala = Instituto Nacional de Estadística): INEbase [on line]. Interneten eskuraga-rri: <http://www.ine.es/inebmenu/indice.htm>. [Kontsulta: 2007ko ekainaren 14a.]

Bibliografia

LÓPEZ BLASCO, Andreu: «Transitar hacia la edad adulta: constelaciones de desventaja de los jóvenes españoles en perspectiva comparada. Una proyección hacia el futuro», Panoramasocial (Madril), 3 (2006), 78-93, bereziki 80-81. orr.

OBSERVATORIO JOVEN DE LA VIVIEN-DA EN ESPAÑA: Anuario OBJOVI 2005, Madril: Espainiako Gazteriaren Kontseilua = Consejo de la Juventud de España, 2006.

OFFE, Claus: La sociedad del trabajo,Madril: Alianza Universidad, 1992.

PRIETO, Carlos: Trabajadores y condicio-nes de trabajo, Madril: Ediciones HOAC, 1994.

RECIO, Albert: «La segmentación del mercado de trabajo en España», in Lasrelaciones laborales en España, Madril: Siglo XXI de España Editores, S.A., 1995.

SANTOS ORTEGA, Antonio: Sociologíadel trabajo, Valentzia: Tirant Lo Blanch, 1995.

31

Islandia

Jarduera-tasaren datuak

Enplegu-tasaren datuak

Langabezia-tasaren datuak

EAE

Eslovenia

42,0

49,7

15,5

Alemania

62,3

68,1

8,6

25,6

40,5

15,9

38,3

47,7

19,7

Espainia

29,6

38,0

22,3

Frantzia

21,827,1

19,4

48,753,3

8,6

Irlanda

25,7

33,8

24,0

Italia

32,6

37,7

13,5

35,7 36,9

22,5

Polonia

61,9

12,8

54,0

Erresuma Batua

49,9

21,9

39,0

Suedia

44,5

19,1

36,1

45,1

18,6

35,8

EB-25

Hungaria

Danimarka

Letonia

1. mapa. 15 eta 24 urte bitarteko gazteen jarduera,enplegu eta langabezia tasak 2005ean

32

Islandia

Jarduera-tasaren datuak

Enplegu-tasaren datuak

Langabezia-tasaren datuak

EAE

Eslovenia

Alemania

Espainia

Frantzia

Irlanda

PoloniaErresuma Batua

Suedia

72,9

82,4

11,5

81,886,3

5,2

70,8

91,0

7,076,8

84,9

9,6

76,6

85,8

10,7

72,578,3

7,4

81,585,1

4,2

Italia

69,4

77,3

10,3

75,6

83,3

9,3

70,8

85,9

17,6

80,283,9

4,3

80,0

87,1

8,2

80,1

88,4

9,4

EB-25

75,4

83,8

8,8

Hungaria

Danimarka

Letonia

2. mapa. 25 eta 34 urte bitarteko gazteen jarduera, enplegu eta langabezia tasak 2005ean

Documents

Gazteen adierazleak 2008 - eustat.eus · markadan sartu ziren Grezia (1981eko urtarrila-ren 1ean), Espainia eta Portugal (1986ko urtarri-laren 1ean), eta guztira hamabi estatuko Erkidegoa