Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Guía para la Gestión de
EnergíaGestión
sosteniblede la energía
para lasempresasde agua y
alcantarillado
TE
MA
1:
GE
ST
ION
ES
TR
AT
EG
ICA
H
ab
ilit
ar
Inte
gra
r O
pti
miz
ar
Dir
ec
ció
n
es
traté
gic
a
FIJ
AR
ME
TA
S
S
e e
sta
ble
cen
me
tas e
in
dic
ado
res d
e
de
sem
peñ
o e
ne
rgé
tico
en
las á
rea
s d
e
co
nse
rva
ció
n (
ve
r G
estión
de d
em
an
da
) y p
rod
ucció
n (
ve
r G
en
era
ció
n d
e
en
erg
ía).
OB
TE
NE
R A
PO
YO
L
a e
mp
resa
in
co
rpo
ra m
eta
s e
in
dic
ado
res
de
desem
pe
ño
ene
rgético
en e
l p
lan
e
str
até
gic
o.
La
jun
ta d
irec
tiva
esta
ble
ce
un
co
mité
de
en
erg
ía/s
oste
nib
ilid
ad
PR
IOR
IZA
R E
IM
PL
EM
EN
TA
R
L
as in
icia
tiva
s d
el p
rog
ram
a d
e g
estión
ene
rgé
tica s
on
p
rio
riza
da
s, u
tiliz
an
do
he
rra
mie
nta
s t
ale
s c
om
o:
Pla
nific
ació
n e
str
até
gic
a
Ge
stión
efica
z
Sis
tem
a d
e g
estió
n a
mbie
nta
l
L
a g
en
era
ció
n d
e e
ne
rgía
es u
na
pa
rte
in
teg
ral de
los
se
rvic
ios q
ue
pro
ve
e la
em
pre
sa
.
L
a e
mp
resa
utiliz
a e
l co
nce
pto
de
lo
s t
res p
ilare
s d
e la
so
ste
nib
ilid
ad p
ara
la
to
ma
de d
ecis
ion
es e
n p
roye
cto
s d
e
so
ste
nib
ilid
ad.
Via
bil
ida
d
fin
an
cie
ra
IDE
NT
IFIC
AR
OP
CIO
NE
S D
E
FIN
AN
CIA
CIO
N
S
e d
esa
rro
llan e
str
ate
gia
s d
e
fin
ancia
ció
n p
ara
ayu
da
r a
la
au
dito
ría
e
ne
rgética
y f
ina
ncia
r pro
ye
cto
s f
utu
ros.
PR
ES
UP
UE
ST
AR
PA
RA
LL
EG
AR
AL
EX
ITO
L
os a
ná
lisis
de
cic
lo d
e v
ida
so
n u
tiliz
ado
s
du
ran
te la t
om
a d
e d
ecis
ion
es e
n p
royecto
s
en
erg
ético
s.
E
l u
so
de
en
erg
ía e
s to
mad
o e
n c
ue
nta
en
to
das las d
ecis
ion
es p
resu
pu
esta
les
refe
rente
s a
lo
s p
roye
cto
s d
e d
iseñ
o y
o
pe
ració
n y
prá
ctica
s e
stá
nd
ar
de
ope
ració
n.
INV
ER
TIR
EN
EL
FU
TU
RO
L
as in
icia
tiva
s e
ne
rgé
tica
s d
e la
em
pre
sa
gen
era
n
su
ficie
nte
s ing
reso
s p
ara
in
ve
rtir
en
otr
as p
rio
rida
des o
p
ara
red
ucir
el a
um
ento
en
las t
ari
fas a
los u
su
ario
s.
S
e a
pro
vech
an o
po
rtu
nid
ade
s d
e a
rbitra
je d
e e
nerg
ía.
Op
ort
un
ida
des
de
c
ola
bo
rac
ión
EV
AL
UA
R O
PO
RT
UN
IDA
DE
S
S
e a
naliz
an
op
ort
un
ida
des d
e
co
lab
ora
ció
n p
ara
pro
yecto
s
en
erg
ético
s (
po
r eje
mp
lo s
ocie
da
des
pú
blic
o p
riva
das, co
nso
rcio
s…
).
S
e id
en
tifican
div
ers
os m
erc
ado
s p
ara
co
me
rcia
liza
r lo
s p
rod
ucto
s
en
erg
ético
s.
ES
TA
BL
EC
ER
CO
NE
XIO
NE
S
L
os c
on
ve
nio
s c
on
so
cio
s s
e e
fectú
an
e
imp
lem
en
tan
pa
ra f
acili
tar
el in
terc
am
bio
de
info
rma
ció
n y
la
pla
nific
ació
n e
ntr
e la
s
em
pre
sas d
e a
gua
, en
erg
ía y
ga
s.
L
a p
lan
eació
n d
e p
royecto
s q
ue
in
vo
lucra
n
va
ria
s fu
en
tes s
e r
ea
liza
in
teg
ralm
en
te c
on
otr
as e
mp
resa
s (
po
r eje
mp
lo a
gu
a,
ag
uas
lluvia
, e
tc.)
AP
RO
VE
CH
AR
LO
S R
EC
UR
SO
S
L
a e
mp
resa
utiliz
a c
on
ve
nio
s p
ara
ma
xim
iza
r la
s
ga
na
ncia
s y
/o r
ed
ucir
la
de
man
da
de
ene
rgía
(p
or
eje
mp
lo v
en
die
nd
o e
ne
rgía
elé
ctr
ica
o b
iog
ás a
la
s
facili
da
des a
dyace
nte
s, tr
ab
aja
nd
o c
on p
rove
edo
res d
e
ma
teria
prim
a p
ara
la
co
-dig
estió
n)
Ha
cia
la
ne
utr
ali
da
d d
e
ca
rbo
no
PL
AN
EA
R A
NA
LIS
IS D
E H
UE
LL
A D
E
CA
RB
ON
O
S
e e
sta
ble
cen
el e
nfo
qu
e d
el a
ná
lisis
d
e h
ue
lla d
e c
arb
on
o y
el in
ve
nta
rio d
e
em
isio
ne
s d
e g
ase
s d
e e
fecto
in
ve
rna
de
ro
HA
CE
R I
NV
EN
TA
RIO
DE
EM
ISIO
NE
S D
E
GA
SE
S D
E E
FE
CT
O I
NV
ER
NA
DE
RO
L
os a
ná
lisis
de
hu
ella
de
ca
rbo
no
y e
l in
ve
nta
rio
de
em
isio
ne
s d
e g
ase
s d
e e
fecto
in
ve
rna
de
ro s
on
de
sa
rro
llad
os
RE
CU
PE
RA
R L
OS
RE
CU
RS
OS
L
os r
ecu
rsos a
dic
ion
ale
s s
on
re
cu
pe
rado
s o
co
me
rcia
liza
do
s (
po
r eje
mp
lo c
réd
ito
s d
e c
arb
on
o)
a
me
did
a q
ue
la
em
pre
sa
ava
nza
hacia
la
ne
utr
alid
ad
de
ca
rbon
o.
S
e m
an
tien
e u
n in
ve
nta
rio
com
pre
nsiv
o d
e e
mis
ione
s d
e
ga
ses d
e e
fecto
in
ve
rna
de
ro,
inclu
ye
nd
o e
mis
ion
es
fug
itiv
as y
la
en
erg
ía in
co
rpo
rad
a d
e los m
ayo
res
co
ntr
ibu
ye
nte
s.
TE
MA
2:
CU
LT
UR
A O
RG
AN
IZA
CIO
NA
L
H
ab
ilit
ar
Inte
gra
r O
pti
miz
ar
Vis
ión
en
erg
éti
ca
DE
SA
RR
OL
LA
R U
NA
VIS
ION
E
l G
rup
o líd
er
de
sa
rro
lla u
na
vis
ión
en
erg
ética
co
n r
esp
ecto
al
futu
ro.
La
jun
ta d
irec
tiva
ado
pta
esta
vis
ión
en
erg
ética
com
o p
olítica
de
la
em
pre
sa
.
E
l G
rup
o líd
er
com
unic
a la
vis
ión
e
ne
rgética
a to
do e
l e
qu
ipo
de
tra
ba
jo
CO
MU
NIC
AC
ION
IN
TE
RN
A
E
l G
rup
o líd
er
rela
cio
na
la
vis
ión
ene
rgé
tica c
on
lo
s p
lane
s d
e d
esem
pe
ño
la
bora
les.
E
l G
rup
o líd
er
inco
rpo
ra m
eta
s e
ind
ica
do
res d
e
de
sem
peñ
o e
ne
rgé
tico
en
el pla
n e
str
até
gic
o.
CO
MU
NIC
AC
ION
EX
TE
RN
A
L
a e
mp
resa
co
mp
art
e la
vis
ión e
ne
rgé
tica
co
n
tod
as las p
art
es in
tere
sa
das y
la
ind
ustr
ia.
S
e e
sta
ble
cen
pla
nes p
ara
ado
pta
r cam
bio
s
en
el m
erc
ado
exte
rno
.
Eq
uip
o d
e e
ne
rgía
F
OR
MA
R E
L E
QU
IPO
L
a e
mp
resa
esta
ble
ce
un
equ
ipo
in
terd
iscip
lina
rio
co
no
cid
o c
om
o e
l E
qu
ipo d
e e
ne
rgía
E
l G
rup
o líd
er
da
au
torid
ad a
l E
qu
ipo d
e e
ne
rgía
y d
efin
e e
l ro
l d
e c
ad
a m
iem
bro
del e
qu
ipo.
TO
MA
R A
CC
ION
Y H
AC
ER
SE
GU
IMIE
NT
O
E
l E
qu
ipo
de
ene
rgía
lid
era
la
im
ple
men
tació
n d
e
pre
via
s r
ecom
en
dacio
ne
s.
E
l E
qu
ipo
de
ene
rgía
sis
tem
ática
me
nte
ge
ne
ra
rep
ort
es c
on
re
spe
cto
al p
rog
reso
y m
ed
ida
s
futu
ras.
AS
IGN
AR
RE
SP
ON
SA
BIL
IDA
DE
S A
L E
QU
IPO
S
e le
oto
rga
la
au
tori
dad
necesa
ria a
l E
qu
ipo
d
e e
ne
rgía
pa
ra g
estion
ar
el p
resu
pu
esto
pa
ra
la im
ple
men
tació
n d
e m
ejo
ras.
E
l E
qu
ipo
de
ene
rgía
se c
om
un
ica
dir
ecta
me
nte
con
la ju
nta
dir
ecti
va p
ara
ob
tene
r d
ire
cció
n y
re
po
rta
r sob
re e
l e
sta
tus
de
l p
rog
ram
a e
ne
rgé
tico
.
Des
arr
oll
o d
e p
ers
on
al
y
as
ign
ac
ión
de
re
sp
on
sa
bil
ida
de
s
ES
TA
BL
EC
ER
PL
AN
DE
C
AP
AC
ITA
CIO
N
L
os p
lane
s d
e d
esem
pe
ño
la
bo
ral
inclu
ye
n p
rog
ram
as q
ue a
po
ya
n la
vis
ión
en
erg
ética
esta
ble
cid
a.
S
e id
en
tifican
las n
ecesid
ad
es d
e
ca
pacita
ció
n p
ara
líd
ere
s y
p
ers
on
al d
e t
rab
ajo
.
CA
PA
CIT
AR
Y A
PO
YA
R A
L P
ER
SO
NA
L D
E
TR
AB
AJO
E
l p
ers
on
al es e
ntr
en
ad
o c
on
re
sp
ecto
a la
g
estió
n d
e d
em
an
da
y la
gen
era
ció
n d
e e
ne
rgía
.
E
l p
ers
on
al m
an
tie
ne c
on
ocim
ien
to d
e
tecno
logía
s e
me
rge
nte
s p
or
me
dio
de
eve
nto
s
qu
e p
rom
ue
ve
n e
l in
terc
am
bio
de
in
form
ació
n.
AS
IGN
AR
RE
SP
ON
SA
BIL
IDA
DE
S A
L P
ER
SO
NA
L
DE
TR
AB
AJO
E
l G
rup
o líd
er
esta
ble
ce
ince
ntivo
s p
ara
el
ah
orr
o d
e e
ne
rgía
.
E
l G
rup
o líd
er
au
toriza
al p
ers
on
al d
e t
rab
ajo
a
ha
ce
r cam
bio
s p
ara
incre
me
nta
r e
l a
ho
rro d
e
en
erg
ía.
TE
MA
3:
CO
MU
NIC
AC
ION
Y D
IVU
LG
AC
ION
Des
arr
olla
r es
trate
gia
D
es
arr
olla
r m
en
sa
je
Des
arr
olla
r es
fue
rzo
s
co
nti
nu
am
en
te
Clie
nte
s y
co
mu
nid
ad
La
s e
str
ate
gia
s p
ara
con
tacta
r y e
du
ca
r a
lo
s c
onsum
ido
res s
on
ada
pta
da
s a
las
ne
cesid
ad
es d
el p
roye
cto
y las
exp
ecta
tiva
s d
el co
nsum
ido
r.
G
rup
os c
om
un
ita
rios s
on
id
en
tifica
dos
co
mo
una
ma
ne
ra d
e d
ivu
lga
r la
in
form
ació
n y
ob
tene
r a
po
yo
de
la
co
mu
nid
ad
.
S
e e
sta
ble
cen
pro
gra
ma
s p
roa
ctivos
de
co
nta
cto
co
n los c
lien
tes (
po
r e
jem
plo
excu
rsio
ne
s, p
ágin
as w
eb
, fo
lleto
s,
vo
lante
s)
en
focad
os e
n los
be
ne
ficio
s a
mb
ienta
les y
eco
nó
mic
os
de
l p
rog
ram
a.
L
e e
mp
resa
ha
ce p
art
ícip
e a
lo
s c
onsu
mid
ore
s
pa
ra lo
gra
r la
s m
eta
s d
el p
rog
ram
a e
ne
rgé
tico
(p
or
eje
mplo
ayu
da
ndo
en la
re
co
lecció
n d
e
ace
ite
s y
gra
sa
s)
Reg
ula
cio
ne
s y
le
gis
lac
ion
es
L
as p
rincip
ale
s e
ntid
ad
es r
egula
do
ras s
on
id
en
tifica
da
s y
se
esta
ble
ce
n r
ela
cio
ne
s
efica
ces c
on
ésta
s.
L
a e
str
ate
gia
le
gis
lativa
es d
esa
rro
llada
p
ara
au
men
tar
las o
po
rtu
nid
ade
s y
m
inim
iza
r lo
s o
bstá
cu
los d
el pro
gra
ma
e
ne
rgético
.
L
as p
rincip
ale
s e
ntid
ad
es
reg
ula
do
ras s
on
ed
uca
das c
on
re
sp
ecto
a la
re
lació
n in
teg
ral e
ntr
e e
l a
gu
a y
la
ene
rgía
.
L
a e
mp
resa
pro
mue
ve
re
gu
lacio
nes
un
ific
ada
s q
ue
tra
tan
tem
as
inte
rdis
cip
lina
rios.
C
on
ve
nio
s a
niv
el re
gio
na
l co
n o
tra
s
ag
encia
s o
cu
rren
du
ran
te e
sta
eta
pa
(po
r e
jem
plo
fin
an
cia
ció
n o
cam
bio
s
de
políticas).
L
a e
mp
resa
tra
ba
ja c
on
asocia
cio
ne
s p
ara
g
uia
r a
los r
eg
ula
do
res y
leg
isla
do
res a
cre
ar
incen
tivo
s q
ue p
rom
ue
ve
n e
l uso
eficie
nte
de
e
ne
rgía
e in
cre
men
tan la
pro
du
cció
n d
e e
ne
rgía
re
no
va
ble
.
L
a e
mp
resa
tra
ta d
e q
ue
la
s a
ge
ncia
s d
e
fin
ancia
ció
n o
torg
ue
n p
rio
rid
ad
a lo
s p
roye
cto
s
en
erg
ético
s e
n e
l se
cto
r d
e a
gu
as.
L
os r
eg
ula
do
res y
la
em
pre
sa
tra
ba
jan
co
nju
nta
men
te p
ara
resolv
er
pro
ble
mas
inte
rse
cto
riale
s.
Div
ulg
ac
ión
en
lo
s m
ed
ios
d
e c
om
un
ica
ció
n
S
e id
en
tifican
me
dio
s d
e c
om
un
icació
n y
se
de
sa
rro
llan
estr
ate
gia
s d
e d
ivu
lgació
n.
S
e d
esa
rro
lla k
it d
e p
ren
sa
(por
eje
mp
lo: vid
eos,
foto
gra
fías,
co
mu
nic
ado
s d
e p
ren
sa
).
P
ers
ona
l de
dic
ado
tra
ba
ja c
onju
nta
me
nte
co
n
los m
edio
s d
e c
om
unic
ació
n e
n e
l m
ensa
je q
ue
se
qu
iere
div
ulg
ar.
Gru
po
s d
e d
efe
nsa
de
l m
ed
io a
mb
ien
te
S
e d
esa
rro
lla e
str
ate
gia
de
con
tacto
pa
ra
ap
oya
r p
royecto
s e
ne
rgé
tico
s.
S
e id
en
tifican
opo
rtu
nid
ad
es d
e
co
lab
ora
ció
n a
pro
pia
das.
L
a e
mp
resa
co
mp
art
e a
ctivid
ad
es
qu
e h
acen
pa
rte
de
l p
rog
ram
a
en
erg
ético
(p
or
eje
mplo
excu
rsio
ne
s,
folle
tos,
etc
.)
S
e im
ple
me
nta
n p
rog
ram
as c
on
jun
tos d
e
co
lab
ora
ció
n y
div
ulg
ació
n q
ue
ayu
da
n a
lo
gra
r la
s m
eta
s d
e a
mb
as o
rga
niz
acio
nes.
Se
cto
r d
e a
gu
as
P
ers
ona
l cla
ve
en
el secto
r e
ne
rgé
tico
h
ace c
on
tacto
s a
niv
el lo
cal y r
eg
iona
l p
or
me
dio
de e
ve
nto
s y
gru
po
s d
e
inte
rca
mb
io d
e in
form
ació
n
L
os a
cie
rtos,
fallo
s y
leccio
nes
ap
ren
did
as s
on
com
pa
rtid
os e
n
eve
nto
s.
P
ers
ona
l de
l se
cto
r en
erg
ético lid
era
inic
iativas
pa
ra a
po
ya
r a
va
nce
s e
n la
in
du
str
ia e
n e
l á
rea
d
e s
oste
nib
ilid
ad
.
TE
MA
4:
GE
ST
ION
DE
CO
NS
UM
O
H
ab
ilit
ar
Inte
gra
r O
pti
miz
ar
Co
sto
s d
e e
ne
rgía
y
fac
tura
ció
n
OR
GA
NIZ
AR
A
na
liza
r la
s fa
ctu
ras d
e
en
erg
ía e
léctr
ica d
e lo
s ú
ltim
os
do
s a
ños,
o m
ás
pre
ferib
lem
ente
.
EN
TE
ND
ER
LO
S D
ET
AL
LE
S:
E
nte
nde
r la
estr
uctu
ra d
e la
s ta
rifa
s y
de
talle
s
so
bre
la
fa
ctu
ració
n:
Costo
s d
e c
on
sum
o
Pe
río
do
de
fa
ctu
ració
n
Costo
s p
or
un
ida
d y
tie
mp
o d
e u
so
IMP
LE
ME
NT
AR
CA
MB
IOS
M
od
ific
ar
la f
actu
ració
n y
/o a
la
s o
pe
racio
ne
s p
ara
re
du
cir
co
sto
s.
C
on
sid
era
r/se
leccio
na
r un
a n
ue
va
estr
uctu
ra d
e
tari
fas
C
am
bia
r/re
dis
trib
uir
ca
rgas e
léctr
ica
s p
ara
re
ducir
el
co
nsu
mo
de e
ne
rgía
en
ho
ras p
ico o
red
ucir
el costo
p
or
unid
ad
.
Me
dic
ión
y c
on
tro
l d
e
la e
ne
rgía
elé
ctr
ica
EN
TE
ND
ER
EL
PA
NO
RA
MA
G
EN
ER
AL
D
ete
rmin
ar
la lín
ea
de
ba
se
d
el co
nsu
mo
de e
ne
rgía
y lo
s
pu
nto
s d
e r
efe
rencia
.
Id
en
tifica
r la
necesid
ad
de
m
on
ito
rea
r e
l co
nsum
o d
e
en
erg
ía e
n u
na f
orm
a m
ás
de
talla
da
Id
en
tifica
r lo
s s
iste
ma
s d
e
mo
nito
reo y
de
en
erg
ía
elé
ctr
ica
(p
or
eje
mplo
sis
tem
as
SC
AD
A).
DE
TE
RM
INA
R E
L C
ON
SU
MO
DE
EN
ER
GIA
PO
R
AR
EA
S D
E P
RO
CE
SO
S
D
ete
rmin
ar
el co
nsu
mo
de e
ne
rgía
de
ca
da
un
a
de
las á
rea
s d
e p
roce
sos.
E
l con
sum
o d
e e
ne
rgía
de la
pla
nta
se
com
pa
ra
co
n p
lanta
s d
e c
apa
cid
ad
y tip
o s
imila
r pa
ra
ide
ntifica
r la
s á
reas e
n d
on
de
se
de
be
ría
re
du
cir
el co
nsu
mo d
e e
ne
rgía
.
E
sta
ble
ce
r u
n s
iste
ma
de
ma
ne
jo/r
ed
istr
ibu
ció
n
de
ca
rgas.
MO
NIT
OR
EA
R P
AR
A C
ON
TR
OL
AR
EN
TIE
MP
O R
EA
L
E
l con
sum
o d
e e
ne
rgía
de los p
rin
cip
ale
s c
en
tros d
e
ca
rga e
s m
on
ito
rea
do
en
tie
mp
o r
eal.
Im
ple
men
tar
sis
tem
as d
e c
ontr
ol e
n t
iem
po r
ea
l (p
or
eje
mp
lo s
iste
mas S
CA
DA
) con
in
terf
ace
s fá
cile
s d
e
op
era
r p
ara
me
dir
el uso
de
en
erg
ía y
la
eficie
ncia
d
e los e
qu
ipo
s.
L
a e
ne
rgía
ge
ne
rada
re
sta
nte
es lle
va
da
a o
tro
s
eq
uip
os o
entida
des.
Ge
sti
ón
de l
a e
ne
rgía
IN
ICIA
R A
UD
ITO
RIA
E
l E
qu
ipo
de
ene
rgía
re
aliz
a
un
a a
ud
ito
ría
en
erg
ética
.
S
e e
sta
ble
cen
me
tas p
ara
re
du
cir
el u
so
y c
osto
de
la
e
ne
rgía
.
IMP
LE
ME
NT
AR
RE
CO
ME
ND
AC
ION
S
Im
ple
men
tar
las r
eco
men
dacio
ne
s d
e lo
s a
nális
is
de
l cic
lo d
e v
ida
hech
as d
ura
nte
la
au
dito
ría
E
l E
qu
ipo
de
ene
rgía
com
pa
ra lo
s r
esu
ltad
os
actu
ale
s c
on
resp
ecto
a lo
s p
lan
ea
do
s.
PL
AN
IFIC
AR
PA
RA
EL
FU
TU
RO
In
co
rpo
rar
me
did
as p
ara
ah
orr
ar
en
erg
ía e
n e
l d
iseñ
o d
e f
utu
ros p
royecto
s c
ap
ita
les y
nu
eva
s
estr
ate
gia
s o
pe
racio
na
les.
Co
ntr
ol
de
rec
urs
os
EN
TE
ND
ER
EL
IN
FL
UE
NT
E
L
as c
arg
as (
po
r eje
mp
lo d
e
pro
cesos ind
ustr
iale
s,
uso
de
a
gu
a, cau
da
l d
e in
filtra
ció
n)
so
n c
ap
tad
as y
eva
lua
das c
on
resp
ecto
a s
us r
eq
uis
ito
s
en
erg
ético
s y
po
tencia
l p
rod
ucció
n.
MA
NE
JO
DE
LA
S C
AR
GA
S D
E E
NE
RG
IA
S
e e
sta
ble
cen
mé
todo
s p
ara
co
ntr
ola
r e
l u
so
y
red
ucir
el con
su
mo
de
en
erg
ía (
po
r eje
mp
lo,
reca
rgo
pa
ra p
rog
ram
a p
ara
re
du
cir
el cau
dal p
or
infiltra
ció
n, e
tc.)
ME
JO
RA
R E
L M
ED
IO A
MB
IEN
TE
L
os r
ecu
rsos s
on
ma
neja
do
s p
ara
re
du
cir e
l co
nsu
mo
y m
axim
iza
r el p
ote
ncia
l d
e g
en
era
ció
n d
e
en
erg
ía (
po
r e
jem
plo
in
cen
tivos p
ara
tra
nspo
rta
r re
sid
uo
s d
e a
lto c
on
tenid
o o
rgá
nic
o)
TE
MA
5:
GE
NE
RA
CIO
N D
E E
NE
RG
IA
H
ab
ilit
ar
Inte
gra
r O
pti
miz
ar
Es
trate
gia
E
ST
AB
LE
CE
R M
ET
AS
DE
P
RO
DU
CC
ION
S
e e
sta
ble
cen
me
tas d
e
ge
ne
ració
n d
e e
ne
rgía
med
ible
s.
E
l p
lan
de g
ene
ració
n d
e e
ne
rgía
e
s c
oo
rdin
ad
o c
on
el pla
n
estr
até
gic
o d
e la
em
pre
sa
.
E
nte
nde
r la
s lim
ita
cio
ne
s
reg
ula
toria
s y
pe
rmis
iva
s
co
rresp
ond
ien
tes a
la
ge
ne
ració
n
de
ene
rgía
(p
or
eje
mp
lo
em
isio
ne
s c
on
tam
inan
tes)
OB
TE
NE
R A
PO
YO
La
jun
ta d
irec
tiva
ap
rue
ba
el p
resu
pu
esto
de
ca
pita
l pa
ra p
roye
cto
s d
e g
en
era
ció
n d
e
en
erg
ía.
L
as c
uestio
nes r
egu
lato
rias s
on
ab
ord
ad
as y
re
su
eltas s
atisfa
cto
ria
men
te.
EX
PA
ND
IR E
L P
RO
GR
AM
A
L
a infr
aestr
uctu
ra p
ara
ge
ne
rar
en
erg
ía e
s m
an
ten
ida
, re
no
va
da
y m
od
ern
iza
da c
on
sta
nte
me
nte
.
M
eto
do
log
ías d
e e
va
lua
ció
n inte
gra
l, c
om
o e
l co
nce
pto
de
los t
res p
ilare
s d
e la
so
ste
nib
ilid
ad,
so
n
utiliz
ad
as p
ara
eva
luar
opo
rtun
ida
de
s d
e g
en
era
ció
n
de
ene
rgía
.
En
erg
ía p
rove
nie
nte
d
e a
gu
a y
ag
ua
s
res
idu
ale
s
EV
AL
UA
R R
EC
UR
SO
S
INT
EG
RA
LE
S D
E E
NE
RG
IA
Q
ua
ntifica
r lo
s r
ecu
rso
s
en
erg
ético
s a
dic
ion
ale
s, ta
les
co
mo
:
Bio
gás
En
erg
ía h
idro
elé
ctr
ica
En
erg
ía té
rmic
a
IMP
LE
ME
NT
AR
SIS
TE
MA
S D
E G
EN
ER
AC
ION
L
as fa
cili
da
des d
e g
en
era
ció
n d
e e
ne
rgía
o
pe
ran y
pro
duce
n e
ne
rgía
/calo
r p
ara
uso
de
la
em
pre
sa
:
Ele
ctr
icid
ad
/calo
r
Com
bustible
(g
as n
atu
ral, e
tc.)
OP
TIM
IZA
R P
RO
DU
CC
ION
L
a p
rod
ucció
n d
e e
ne
rgía
es o
ptim
iza
da
pa
ra
ma
xim
iza
r e
l va
lor
del p
roceso d
e g
en
era
ció
n (
por
eje
mp
lo e
l b
iogá
s a
lma
ce
na
do e
s u
tiliz
ad
o e
n h
ora
s
pic
o p
ara
con
tra
rresta
r la
com
pra
de
en
erg
ía e
léctr
ica
)
Fu
en
tes d
e e
ne
rgía
a
dic
ion
ale
s
IDE
NT
IFIC
AR
RE
CU
RS
OS
E
NE
RG
ET
ICO
S A
DIC
ION
ALE
S
Q
ua
ntifica
r lo
s r
ecu
rso
s
en
erg
ético
s a
dic
ion
ale
s n
o
pro
ve
nie
nte
s d
e a
gua
y a
gua
s
resid
ua
les, ta
les c
om
o:
Cod
igestió
n
So
lar
Eó
lica
S
e r
ea
liza
la
eva
luació
n d
e la
m
ate
ria
prim
a.
IMP
LE
ME
NT
AR
SIS
TE
MA
S D
E G
EN
ER
AC
ION
L
as fa
cili
da
des d
e g
en
era
ció
n d
e e
ne
rgía
o
pe
ran y
pro
duce
n e
ne
rgía
/calo
r y/o
co
mb
ustib
le.
L
a c
an
tid
ad
y c
alid
ad
de
la
mate
ria
pri
ma
es
su
ficie
nte
pa
ra c
ub
rir
la d
em
an
da
.
MA
XIM
IZA
R P
RO
DU
CC
ION
L
a g
en
era
ció
n e
léctr
ica in
tern
a (
en
la
pla
nta
) d
e t
oda
s
las fu
en
tes c
um
ple
o e
xce
de
co
n la d
em
an
da
elé
ctr
ica
d
e la m
ism
a.
R
esid
uo
s c
on
alto
co
nte
nid
o o
rgá
nic
o (
po
r eje
mp
lo
co
mid
a, g
rasa
s y
aceites,
etc
.) s
on
añ
ad
idos a
la
m
ate
ria
prim
a p
ara
incre
me
nta
r e
l po
tencia
l d
e
ge
ne
ració
n.
Cert
ific
ad
os
de
e
ne
rgía
ren
ova
ble
PL
AN
IFIC
AR
CE
RT
ICA
DO
S D
E
EN
ER
GIA
RE
NO
VA
BL
E
E
l e
quip
o c
ono
ce
y e
ntie
nde
las
reg
ula
cio
nes a
l ig
ua
l q
ue
la
p
rod
ucció
n y
ve
nta
de
lo
s
ce
rtific
ad
os d
e e
ne
rgía
re
no
vab
le
UT
ILIZ
AR
CE
RT
ICA
DO
S D
E E
NE
RG
IA
RE
NO
VA
BL
E
L
a e
mp
resa
pro
duce
, ve
nd
e y
/o c
om
pra
ce
rtific
ad
os d
e e
ne
rgía
re
no
vab
le,
tal co
mo
se
a a
pro
pia
do
.
M
AX
IMIZ
AR
EL
VA
LO
R D
E L
OS
CE
RT
ICA
DO
S D
E
EN
ER
GIA
RE
NO
VA
BL
E
L
a c
om
pra
y v
en
ta d
e c
ert
ific
ad
os d
e e
ne
rgía
re
no
va
ble
es o
ptim
iza
da
pa
ra m
axim
iza
r e
l va
lor
de
los r
ecu
rsos,
po
tencia
lme
nte
utiliz
and
o
au
tom
atizació
n.
TE
MA
6:
INN
OV
AC
ION
PA
RA
EL
FU
TU
RO
Hab
ilit
ar
Inte
gra
r O
pti
miz
ar
Inve
sti
ga
ció
n y
d
es
arr
oll
o (
I&D
)
PR
EP
AR
AR
LA
EM
PR
ES
A P
AR
A I
&D
E
l e
quip
o c
ono
ce
bie
n la
s
tecno
logía
s e
xis
ten
tes.
S
e id
en
tifican
opo
rtu
nid
ad
es
estu
dia
nd
o e
ne
rgía
s e
me
rge
nte
s.
HA
CE
R I
&D
L
a e
mp
resa
in
clu
ye
I&
D e
n s
u p
resup
uesto
.
L
a e
mp
resa
pa
rtic
ipa
activa
men
te e
n
asocia
cio
ne
s t
ale
s c
om
o c
en
tro
s d
e
inn
ova
ció
n,
fund
acio
ne
s d
e inve
stig
ació
n,
co
nve
nio
s c
on e
ntid
ad
es e
duca
tiva
s, e
tc.
EX
PA
ND
IR I
&D
V
isita
s r
eg
ula
res a
fa
cili
da
des q
ue
utiliz
an
te
cno
logía
s in
no
va
do
ras.
E
stu
dio
s y
pro
ye
cto
s d
e in
vestig
ació
n s
on
la
b
ase d
e lo
s a
va
nce
s in
du
str
iale
s.
Ge
sti
ón
de r
ies
go
s
IDE
NT
IFIC
AR
Y P
RIO
RIZ
AR
LO
S
RIE
SG
OS
Id
en
tifica
r lo
s r
iesg
os d
e in
no
va
ció
n.
D
esa
rrolla
r la
estr
ate
gia
de
mitig
ació
n d
e lo
s r
iesg
os.
L
a e
tap
a d
e p
lan
ea
ció
n in
clu
ye
m
ed
ida
s p
ara
ada
pta
ció
n d
el ca
mb
io
clim
ático
, p
or
eje
mp
lo e
ve
nto
s
extr
em
os.
MIT
IGA
R L
OS
RIE
SG
OS
E
l ri
esg
o e
s r
ed
ucid
o p
or
med
io d
e
inve
stig
acio
ne
s c
ola
bo
rativa
s e
in
terc
am
bio
d
e info
rma
ció
n.
E
l G
rup
o líd
er
reco
noce
y p
rem
ia e
nfo
qu
es
no
ve
do
so
s.
AP
RO
VE
CH
AR
LA
IN
NO
VA
CIO
N
L
a o
rga
niz
ació
n p
rueb
a e
im
ple
me
nta
e
xito
sa
me
nte
pro
ye
cto
s n
ove
do
sos y
se
ad
apta
a
op
ort
un
ida
de
s e
me
rge
nte
s.
S
e o
btie
nen
pate
nte
s p
ara
pro
teg
er
a la
e
mp
resa
y a
l se
cto
r d
e a
gua
s y
ag
ua
s
resid
ua
les.
Te
cn
olo
gía
s a
lte
rna
tiva
s
EV
AL
UA
CIO
N D
E T
EC
NO
LO
GIA
S
Id
en
tifica
r te
cn
olo
gía
s q
ue r
edu
ce
n
el co
nsu
mo d
e e
ne
rgía
o
incre
men
tan
su
ge
nera
ció
n.
INIC
IAR
ES
TU
DIO
S (
PR
UE
BA
S)
E
va
lua
r te
cn
olo
gía
s d
e t
rata
mie
nto
co
n b
ajo
co
nsu
mo
de e
ne
rgía
y t
ecn
olo
gía
s d
e
ge
ne
ració
n d
e e
ne
rgía
.
IMP
LE
ME
NT
AR
SO
LU
CIO
NE
S A
GR
AN
ES
CA
LA
R
ee
mpla
za
r tr
ata
mie
nto
s s
ecun
da
rios d
e a
lto
co
nsu
mo
ene
rgé
tico
con
pro
ce
sos q
ue
co
nsu
me
n m
en
os e
ne
rgía
.
En
foq
ue
s d
e g
es
tió
n
alt
ern
ati
va
IDE
NT
IFIC
AR
AL
TE
RN
AT
IVA
S
L
os s
iste
ma
s d
e t
rata
mie
nto
d
esce
ntr
aliz
ado
so
n c
onsid
era
do
s.
L
a e
tap
a d
e p
lan
ea
ció
n e
s r
ealiz
ad
a
co
n b
ase
en
la
cu
en
ca h
idro
grá
fica
.
IMP
LE
ME
NT
AR
AL
TE
RN
AT
IVA
S
P
roye
cto
s d
e in
frae
str
uctu
ra v
erd
e s
on
im
ple
me
nta
do
s e
n lu
ga
res a
pro
pia
do
s.
A
lte
rnativa
s a
niv
el re
gio
nal (p
or
eje
mplo
p
roceso
de
bio
só
lido
s)
han
sid
o
co
nsid
era
das e
im
ple
me
nta
das d
on
de
se
a
ap
rop
iad
as.
EX
PA
ND
IR I
NT
EG
RA
CIO
N
U
tiliz
ar
ap
rop
iad
am
ente
en
foqu
es d
e g
estió
n
alte
rna
tiva
(po
r e
jem
plo
de
scen
tra
lizació
n,
reg
iona
lizació
n,
etc
.) p
ara
ma
xim
iza
r el
be
ne
ficio
de t
oda
la r
egió
n.
601 Wythe StreetAlexandria, Virginia22314-1994 USA