Historia de Galiza e a Súa Relación Con Iberia

8/19/2019 Historia de Galiza e a Súa Relación Con Iberia

http://slidepdf.com/reader/full/historia-de-galiza-e-a-sua-relacion-con-iberia 1/41

historiagaliza-patinho.blogspot.com.es

http://historiagaliza-patinho.blogspot.com.es/2012/06/historia-de-galiza-e-sua-relacion-con.htm

Historia de Galiza e a súa relación con Iberia

Antes de nada decir que cando digo Galiza anterior ó século X refírome á Gallaecia

Galiza na Prehistoria

Dado a acedume do solo galego, que descompón rápidamente todo tipo de restos orgánicos, é moi difícil encontrarrestos óseos antigos, non obstante a arqueoloxía vai pouco a pouco esclarecendo a nosa historia antiga. Temosconstancia por antigos útiles que apareceron da existencia de humáns dende o Achelense(Paleolítico Inferior),aínda que están aparecendo en covas do sur de galiza restos de períodos anterioresTamén temos os datos literarios que nos deixaron autores gregos e románs que nos falan dos oesttrymnios(Broncefinal) coma un dos primeiros pobos que poblaron o que hoxe é Galiza. No poema de Avieno "Ora maritima" doséculo IV d.C.(basado en relatos máis antigos, quizáis ata do s. VI a.D.) fala de: "loca et arva Oestrymnicishabitantibus" dos que di que son fortes e valerosos, comerciantes e mariñeiros. Este pobo foi desplazado polos

saefes(serpes), Avieno chámalle a Galiza Ophiusa: "Ophiusa es tan ancha como la isla de Pelope, en la tierra delos griegos; se llamó primero Oestrymnis, porque su suelo y campos los habitaron los Oestrymnios; después quemuchas serpientes ahuyentaron a los habitantes, de ellas tomó su nombre la tierra vacía"

A cultura dos castros

O que hoxe é Galiza estaba enmarcada dentro dunha zona denominada "koiné atlántica", a fachada atlánticaeuropea(fináis do Bronce final) unificada por unha complexa rede de alianzas e intercambios con comunidades consistemas socioeconómicos similares.Perante o século VII a. C. en pleno apoxeo das relacións atlánticas, os

fenicios cruzan Xibraltar e a partir dese momento váise implantar uncontrol sobre os mecanismos de intercambios de productos relacionadosco bronce dando paso a un novo producto: o ferro. Pásase da economíaentre pobos atlánticos a unha relación máis illada, producindo un procesode sedentarización pasando de nomadismo a asentarse nos castros.Di López Cuevillas dos castros: “r ecintos fortificados, de forma oval ocircular, provistos de uno o varios muros concéntricos, precedidosgeneralmente de su correspondiente foso, y situados, en su mayoría, en lacima de colinas o montañas”O mundo castrexo galaico típico, muros circulares, etc., enmárcase ó norte

do Douro e ó oeste do oeste de Asturias ata o río Navia como mínimo. A zona de influencia da cultura castrexa correspondería máis ou menos ataLeón, Salamanca, Zamora, Asturias(ata o río Sella) e Portugal ata Coimbra.

http://historiagaliza-patinho.blogspot.com.es/

http://historiagaliza-patinho.blogspot.com.es/2012/06/historia-de-galiza-e-sua-relacion-con.html

http://historiagaliza-patinho.blogspot.com.es/



A lingua falada, según varios autores, e un tipo de lingua que sinon é celta é similar.Eugenio R. Luján Martínez(en The Language(s) of the Callaeci)di:"Although there is no direct extant record of the languagespoken by any of the peoples of ancient Callaecia, somelinguistic information can be recovered through the analysis of

the names (personal names, names of deities, ethnonyms, andplace-names) that occur in Latin inscriptions and in ancientGreek and Latin sources. These names prove the presence of speakers of a Celtic language in this area, but there are alsonames of other origins.""Aunque no hay constancia directa existente de la lenguahablada por cualquiera de los pueblos de Callaecia antigua,alguna información lingüística se puede recuperar a través del análisis de los nombres (nombres propios, nombresde deidades, etnónimos y topónimos) que se producen en inscripciones en latín y en las antiguas fuentes griegas ylatinas. Estos nombres de probar la presencia de hablantes de una lengua celta en esta área, pero también haynombres de otros orígenes".

Hay varios autores que nos falan dos pobos da Galiza prerromana, entre eles Estrabón, Ptolomeo e Plinio. Pliniofálanos de 61 pobos(só se conservan 48 nomes) nos tres conventos xurídicos: asturicense, lucense e bracarense

Pobos galaicos e ástures

Galaicosbracarenses

Anfílocos . Aquiflavienses . ou Turodos . Avobrigenses ou Aobrigenses . Bíbalos . Brácaros .Calaicos . Coelernos . Equesios . Grovios . Helenos . Interamnicos ou Interamicos . Leunos .Límicos . Luancos . Lubenos . Nebisocos . Narbasos . Nemetatos . Quarquernos . Seurbos .

Tamaganos

Galaicoslucenses

Albións . Arronos . Arrotrebas ou Ártabros . Baedios . Brigantinos . Cibarcos . ou Cabarcos .Cilenos . Caporos . Eguivarros . Narmarinos . Iadovos . Lemavos . Nerios . Poemanos .Praestamarcos . Seurros . Supertamarcos

Ásturesaugustanos

Amacos . Bedunienses . Brigaecinos . Gigurros . Lancienses . Orniacos . Saelinos . Superatios .Tiburos . Zoelas

Ástures

transmontanos

Lugóns . Paésicos

http://gl.wikipedia.org/wiki/%C3%81stures

http://gl.wikipedia.org/wiki/Galaicos



Galiza Romana

A conquista do noroeste de Iberia polos romanos tivo unlongo espazo de tempo: dende o penúltimo cuarto do s.II a.C.(+,- 139 a.C.) ata mediados do s. I d. C. A conquista pódese encadrar en varias etapas, as calesTranoy divide en dous períodos diferentes:1) Como consecuencia das Guerras Lusitanas e as

posteriores incursións a que estas deron lugar(139 a.C. atafinais do s. I d.C.)2) O período conquistador no que Roma se adica a pacificar e conquistar estes territorios: Guerras Ástur-Cántabrasdende o 29 a.C. ata 50-60 d.C.

Guerras Lusitanas e expedición de César á Galiza

A mediados do s. I a.C. a actitude hostil de celtíberos elusitanos deu orixe ó interese de Roma polo resto dos territorios non conquistados de Iberia.O primeiro contacto de Roma cos callaecos tivo lugar nas campañas bélicas de Q. Servilio Cepión contra Viriato en139 a.C., nembargantes o conquistador dos callaecos é Décimo Xunio Bruto, polo que é alcumado o GalaicoO segundo contacto de Roma cos Callaecos acaece pola expedición de Publio Licinio Craso ás IllasCasitérides(96-94 a.C.).

César

O primeiro contacto de César cos callaecos prodúcese cando as poboacións veciñas da Serra da Estrela serefuxian ó norte do Douro, rexión que no futuro será a Gallaecia bracarense, ata onde César os persegue para ossometer, cousa que consigue e abre a ruta terrestre do sur de Iberia ata os pobos do noroeste.César abríu tamén a ruta marítima(61 a.C.) que según Dion Casio percorríu dende Cadiz ata Brigantium.

Principales vías romanas

Segundo o Itinerario de Antonino hai tres calzadas principales que transcurren por Gallaecia son:-Vía XVIII(vía alternativa desde Braga a Astorga)-Vía XIX(vía Braga a Astorga)-Vía XX ou per loca maritima(vía Braga a Astorga pola costa)



Según Marcos Castro VilasSegún Raúl Villanueva

O hábitat e os asentamentos na Gallaecia

Cos romanos en Gallaecia os castrexos van abandonando os castrose vaise creando unha rede urbana de cidades e as "villas"Os cambios máis importantes no habitat, según Fernández Ochoa,

son:-Complexidade e mellora dos sistemas defensivos e organización dasvivendas que se aliñan entorno ás rúas.-Transformación na estructura das vivendas: coexistencia de casascirculares e rectangulares.-Presencia de fontes-alxibes ou redes de desaugues e de canalizaciónde auga-Aparición de novos tipos de edificios, xeralmente con funciónspúblicas, hipoxeos funerarios, saunas, ...Galicia medieval

Ó final do s. III comeza unha época de transformacións e crisis queafectarán ó Imperio Romano e a súa quebra ante o empuxedos pobos xermánicos, recupéranse algúns castros,fortifícanse algúnhas cidades, como Lucus, e comeza aexpansión do cristianismo

Os Suevos

Algúns pobos xermánicos vánse instalando en territorios doImperio desde o s. IV namentras Roma é incapaz de frear oseu avance polo que os asocian ó Imperio a través dunhaserie de pactos ou foedus antes que combatelos.

O derradeiro día do ano 406, continxentes de tres pobosxermánicos vadean o Rhin: suevos, vándalos e alanos, queacabarán asentándose en Iberia ó final da primeira décadado s. VDespois de varias corredurías e depredacións Romaconsigue establecer un foedus con estes pobosgarantíndolles territorio a cambio de que cesen cas súas depredacións.Ós Suevos cos vándalos asdingos correspóndelle Gallaecia. No 420 os vándalos abandonan Gallaecia. Nestasdatas o asentamento suevo pasa de hospitium romano a transformarse nun reino. O primeiro rei documentado éHermerico.Dende este momento ata o 456 é un período de tensión entre os suevos e os cada vez máis poderosos visigodos.Tamén se produce unha integración cultural e relixiosa entre suevos e galico-romanos.Dí Cossue en Celtiberia.net(http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=3098): "448-449: El rey Reckiario, cristianocatólico, invade las “regiones más remotas” de la Gallaecia. Luego saquea Vasconia y el valle del Ebro, enconnivencia con los bagaudas locales, y contrae matrimonio con la hija del rey visigodo de Tolosa,Teodorico/Teodoredo/Thiudorit. La política de Reckiario busca que se le reconozca como monarca sobre todaHispania. En consonancia con ello, es el primer rey europeo de la época en emitir moneda en su nombre, con laleyenda “Iussu Reckiarii Rege“: "Por orden del rey Recciario"."

Leer más: http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=3098#ixzz21WoHeyZ8Os visigodos, lugartenentes dosromanos, co seu rei Teodosio II vencen ó rei suevo Reckiario no 456 na batalla do río Órbigo, co que os suevos

http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=3098#ixzz21WoHeyZ8

http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=3098





Reunificación do reino suevo

464-469 Remismundo;

Periodo escuro: coñécense Teodemundo e Veremundo;

550-559 Carriarico;

559-570 Teodomiro;

570-583 Miro;

583-584 Eurico. Final dinástico;

584-585 Andeca;

585 Malarico (pretendente ó trono)

Máxima estensión do reino suevo de Gallaecia

Galiza Altomedieval(711-1037)

A crise do reino visigodo a partir do s. VII e o descontento do

pobo cos seus dirixentes, entre outras razóns, explica a rápidaexpansión dos musulmáns.Un ano despois(712) do seu desembarco no sur Tariq ataca Astorga, cabeza dos tres conventos xurídicos da vellaGallaecia. Lugo, capital doutro convento e cabeza visible daGaliza nuclear, é tomada por Musa Ibn Nusayr dous anos máistarde. A parte máis occidental da actual Galiza quedou excluídado control musulmán.Pouco se sabe da dominación musulmán en Gallaecia. Carebelión dos bereberes, mediado o s. VIII os musulmánsabandonan Gallaecia.

Desde este momento Gallaecia queda nunha certa situación de terra de ninguén e propicia para os saqueos deárabes e asturianos, coma a de Afonso I. A partires da segunda mitade do s. VIII os monarcas asturianos van controlando a parte máis oriental do actualLugo, situación que se consolida con Fruela I(757-768).Pouco a pouco Galiza váise integrando, pese ás revoltas, no reino astur completándose no s. IX con afonso II. A integración de Galiza no seo da monarquía asturleonesa non está exenta de revoltas, que serán freadas cadifusión do achado do corpo do apóstolo Santiago "in finibus Amaee", bulo que é aprobeitado para acirrar ós"reconquistadores" contra os musulmáns.De todas formas o Reino Astur é coñecido así, de portas adentro, de portas a fóra coñécese maioritariamente polonome latino da provincia que naqueles anos evolucinou a Gallecia. Reino de Galleciae e Asturiae: “DCCXCVIII.

Venit etiam et legatus Hadefonsi regis Galleciae et Asturiae, nomine Froia, papilionem mirae pulchritudinis praesentans (…) Hadefonsus rex Galleciae et Asturiae praedata Olisipona ultima Hispaniae civitate insigniavictoriae suae loricas, mulos captivosque Mauros domno regi per legatos suos Froiam et Basiliscum hiemis tempormisit.” (Annales Regni Francorum, en apunte do ano 798).Os árabes tamén seguían chamando galaicos ós cristiáns do noroestePoño aquí parte dun artículode Cossue en Celtiberia.net: http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=3096#ixzz1vy0u7fdamoi interesante:"2.- El siguiente documento, del año 818, y correspondiente al tumbo de Sobrado (edición de LOSCERTALESDE GARCÍA DE VALDEAVELLANO, “Tumbos del Monasterio de Sobrado de los Monjes”):“TESTAMENTUM QUOD FECIT DOMNUS ALOITUS COMES DE SANCTO UINCENTIO DE UILLA OSTULATA in

http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=3096#ixzz1vy0u7fda



nomine sancte et indiuidue Trinitatis, siue ob honorem sancti Uincenti leuite et martiris Christi, cuius basilica essedignoscitur in uilla que ab antiquis uocitabatur Lentobre et nunc uocitatur Ostulata, subtus castro Brione, territorioMontanos iuxta riuulo Tamare. ego exiguus ac pusillus seruus seruorum Dei Aloitus comes peccatorum moledepressus in spe et fiducia sanctorum meritis respiro, non usquequaque desperatione deicior, set teste conscientiareatum mei criminis expauesco. ut ergo per te sanctissime martir reconciliari merear a domino Ihesu Christo atquesanctorum omnium meritis eterna gaudia possideam, de paupertacula mea offerre uolo sancte ecclesie tue quod uoui ex proprio corde cum summa deuotione. scriptum namque est: "uouete et reddite Domino Deo uestro". et ideocum omni affectu cordis ipsum meum uotum implere procuro. itaque concedo et offero glorie tue atque sacrosancto

altari tuo in loco iam supradicto uilla Ostulata, que mihi concesserunt per scripturam filii Rikilani suas portionequantum ibidem habebant inter suos heredes ab integro, ipsi filii Riquilani nominibus Uilloi Auolna, Astaguerra,Gasnildi et Trassaricus pro comtemptione que habebant cum Uittina et filiis suis, pro ista iam dicta uilla uel pro aliisin giro ista. et per ordinationem domni Adefonsi principis concessi ego iam nominatus Aloitus post partemfiliorum Rikilani et eieci de illis ista Uittina, excepto quod non illam eieci de ista uilla Ostulata. et ipsi superiusnominati consilium inter se agitantes ut erant germani dederunt mihi in ista uilla suas portiones per terminos

antiquos, quantum ibidem eos competebat, et eiecerunt de ista alias ubi iam heres eram. modo tamen stante ipsauilla post meam partem uel heredum meorum, Uittine, Gunderannus, Ruderici et Curuelli, annuit inter nos bone pacis uoluntas ut diuisissemus ista uilla in tribus heredibus sicut et fecimus. prendidi ego iam dictus Aloitus IIIa portionem in ista uilla per marcos certos et sinales, id est, per puteum qui est in medio castro et inde in directo ad dexteram partem per carralem antiquum quomodo aquam uertit ad ecclesiam contra solem usque in Tamare, ad sinistram uero partem per alium carralem antiquum et inde per marcos et signales et inde in directo ad riuulum qui discurrit de Montana usque in Tamare; omnem ipsam terciam portionem in ista uilla cum cunctis terminis et adiacentiis suis, arbores, terras, pratis, pascuis, paludibus, aquis cum ductibus suis, ab integro offero sacro altari ecclesie tue pro uicto atque uestito sacerdotum et monachorum Dei in ista ecclesia deseruientium, siue proluminaria altaris tui uel helemosinis pauperum sicut usque nunc iuri meo firmiter mansit uel manere potuit, sic omniacum omni uoce prosecutionis mee ecclesie tue offero perpetualiter habituram. quem tamen scriptum uel titulumdonationis ecclesie tue traditum, in arcis eiusdem ecclesie repono, et omnia supradicta ipsi ecclesie ab hac presentdie uel tempore iure perpetuo possideatur. quod cum iuramento confirmo per Deum celi et regnum glorie sue, quodcontra hunc factum meum nunquam ueniam ad irrumpendum. si quis tamen homo quod fieri non credo de propinquis uel heredibus meis contra hanc cartulam testamenti uel donationis ad irrumpendum uenerit, primo sit

excommunicatus et cum Iuda traditore in eterna pena damnatus, et insuper regie po[tes]tatis afflictus, pariat uoci ecclesie ipsa uilla duplata, et hanc scripturam testamenti plenam in cunctis obtineat firmitatis rouorem. facta cartulatestamenti uel donationis kalendas septembris, era DCCCa LVIa. Aloitus in hanc cartulam testamenti uel donationisa me factam manus meas [sig.], Badamundus abbas ts. [sig.], Hysmael abbas ts. [sig.], Eugenius abbas ts. [sig.],Sendericus presbiter ts. [sig.], Ildemirus presbiter ts. [sig.], Proamius presbiter ts. [sig.], Astrulfus iudex ts. [sig.],Elarinus presbiter et iudex [sig.], Uittina cum filiis suis cf. [signa], Didacus ts., Recemirus ts., Kenderedus ts.,Rodericus ts., Gillos ts., Ascaricus ts. notitia de illis qui presentes fuerunt in ipsas uillas consignatas post partemfiliorum Rikilani qui uenerunt cum domno Aloito. de Asturias isti sunt: Suniemirus, Senior, Crescentius, Teodemirusitem Suniemirus, Ansila, Daniel, Quonimio presbiter; de Iria, Baldericus presbiter ts., Petrus presbiter ts., Ansuetus presbiter ts., Franzemirus presbiter ts., Sisnandus presbiter ts., Anulfus presbiter ts., Trastemirus ts., Felix ts.,Florentius ts., Genetibus ts. sub Christi nomine Kindulfus Dei gratia episcopus cf. [sig.].En este documento sin desperdicio, del reinado del príncipe Adefonso (Alfonso II; véase que no hay más título eneste texto que príncipe), puede observarse que el conde (es decir, agente comisionado por un poder superior, eneste caso el de Alfonso) Alvito realiza una concesión de una herencia, habiendo entre los testigos gentes quehabían venido de Asturias e Iria (Padrón) a realizar una repoblación en las cercanías del actual Santiago. La villa ela actual Vilouchada, y se nos informa que las heredades cuentan con límites antiguos (luego la zona no estabadespoblada, porque el límite sí se especifica). Se nos dice también cual es su antiguo nombre del lugar, el celtaLentobre “bajo el castro Brión” (otro celtismo). Por otra parte el confirmante del documento es el obispo de IriaKindulfo, en aquella época el personaje más importante del occidente de la actual Galicia.Lo que se nos transmite en este docuemento es que el reino asturiano se expandió por Galicia no por la guerra,sino por la colaboración entre las gentes y entre los poderosos. Un instrumento poderoso de esta política era la



repoblación, que no debe entenderse como poblar lo vacío, que a veces también, sino como reconstruir, mejorar, yreincorporar a un Derecho con una justicia suprema que va a ser la del rey. No huelga decir que esta relación, consus más y sus menos derivados de las ambiciones personales de unos u otros señores, fue fructífera y enriquecedora."

De todas formas Gallecia seguíu de certo modo tendo un algo non sometido que levará a condes, colonos esoldados ó norte de Portugal ata CoimbraPolo cronicón Laurbanense (de Lorvão, Portugal, editado en Portugaliae Monumenta Historic a) sabemos que:

"Era DCCCCVI obiit ordonius rex, et perhunctus est adefonsus in regno ipso die in sancto pentecosten.Era DCCCCXI prenditus est Portugale ad Vimarani Petri.Era DCCCCXVI prendita est Conimbria ad Ermegildo comité"

Xa que logo no ano 868 sube ó trono Afonso III. No ano 873 Vimara Petri, conde das cercanías de Santiago,conquista Oporto, en 878 o conde Ermegildo de Présaras, fundador do mosteiro de Sobrado, toma Coimbra

Hai que facer notar que na antigüedade o nome do reino indicaba onde solía vivir o rei. Algúns do reis asturleoneses son galaicos ou descendentes de galaicos.

Ordoño II, fillo de Afonso III, e rei exclusivo de Gallecia entre 910 e 914 e cando morre seu irmá García, rei de Leónapoderáse do conxunto do reino. Ordoño morre no ano 924 e sucédeo no trono seu irmá Fruela II, o que fora rei de Asturias. Fruela II falece no ano 925 e os fillos de Ordoño II e os fillos deste levántanse contra seus primos os fillosde Fruela II e fanse co reino, que reparten da seguinte maneira:Sancho Ordóñez, Gallecia. Afonso IV, León.Ramiro, o máis novo, gobernará Coimbra sin título de rei.Sancho Ordóñez, rei de Gallecia, morre sin descendencia e Afonso IV faise co conxunto do reino. SeguiránnoRamiro II, Ordoño III, Sancho I de León e II de Gallecia, que foi deposto temporalmente polo partido castelán deOrdoño IV, e Ramiro III que reinou ata o ano 985 no que foi vencido polo partido galaico que fixo rei a Vermudo II,

fillo de Ordoño III, e reinou en León desde 985 ata 999.Neste siglo X e XI as loitas por poñer un candidato de Castela ou Gallecia son contínuas. A Vermudo II seguíno seu fillo Afonso V, e a este seu fillo Vermudo III que por mor das intrigas castelanas tivo queguerrear con Sancho III de Navarra, este ocupou Zamora e a capital de León dando privilexios co título de"regnante in Legiones"(rei de León), Vermudo III tivo que refuxiarse en Gallecia pero é derrotado na batalla deTamarón polo seu cuñado Fernando I e o trono de Gallecia pasa a mans de Fernando I. A nobleza de Gallecianunca aceptou de bo gusto ó castelán ó que consideraban asesino e usurpador do trono de seu cuñado. A batalla de Tamarón supuxo que o predominio de Gallecia sobre Castela e León quedase agora baixo o poder deCastela de Fernando I, que en 1063 reparte o reino como sigue:Sancho, Castela e os tributos de Zaragoza. Afonso VI, León e os tributos deToledo.García, Gallecia, Portugal e os tributos de Badaxoz e Sevilla.En 1071 Sancho e Alfonso VI atacan a seu irmá de Gallecia e vénceno na batalla de Santarém e García ten querefuxiarse en Sevilla ata que no ano 1072 morre Sancho e recupera o reino ata que no 1073 é traicionado por Alfonso VI que o encarcelou no castelo de Luna(montes de León) ata o ano 1090 que faleceu e foi enterradoencadenado. Polo tanto Alfonso VI é rei de Gallecia, Castela e León.En 1092 Alfonso VI Casa a súa filla Urraca co conde de Borgoña Raimundo ós que lle otorga o reino de Galleciacomo condes de Gallecia con tódolos poderes xa que Raimundo firma como "comes Raimundus totius Galleciesenior et dominus" e "comes domnus Raimundus, totius Gallecie imperator " (Tb. A Santiago 1095 e 1107). Destaépoca e Diego Xelmírez, bispo de Compostela. Raimundo e Urraca teñen un fillo que será educado polo Conde deTraba e reinará como Alfonso VII o Emperador, dado que Sancho, heredeiro de AlfonsoVI, morre en 1108 pouco



despois de seu cuñado e rei Raimundo. Alfonso VII reinará ata a súa morte en 1157. No seu reinado fráguase aindependencia de Portugal como unha reacción da nobreza en contra dun poder alleo. Despois da victoria de SanMamede(1128) Afonso Henriques aparece como verdadeiro rei de Portugal aínda que non tomará o título atamediada a década dos 40. En relación ca fronteira con Gallecia di Mattoso: "(a fronteira é) un espacio e non unhaliña ... creo que non había unha noción rigorosa de fronteira, cunha liña tallante e limitadora de áreas de poder antes da xeneralización dos conceptos de medida e de canatidade". De feito nobres galaicos permanecen enPortugal, como Vermudo Pérez de Traba(irmán do amante de doña Tareixa, Fernando Pérez de Traba, o causanteda rebelión da nobreza portuguesa), Fernando Pérez Cativo, e os irmáns Gonzalo e Men Rodríguez, descendente

dos Traba. Á morte de Afonso VII o reino divídese unha vez máis entre os seus filos, quedando:Fernando II, Gallecia e León.Sancho III, Castela.Fernando II reinou ata a súa morte en 1188 que o sucedeu seu fillo Alfonso IX. Este reina ata 1230 cos títulos de"rex Legionis et Galletie" e de Badaxoz. Opúxose sempre a que as relacións que tivera con Castela perxudicaran oseu reino. Non participou na batalla das Navas de Tolosa(1212).

Di Cossue en Celtiberia. Net:http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=3096#ixzz1vy0u7fda

"De echo, es Alfonso IX el único rey no portugués que nunca haya dado un privilegio en gallego: el Foro de Castro

Caldelas de 1230:“(…) Imprimeiramente, omês do Bon Burgo non ayan nullo señor senom el Rey ou quen esse Burgo tover de suamão (…)"

Á Alfonso IX sucedéuno Fernando III o Santo que xunta os reinos de Castilla e Toledo, León e Gallecia. A Alfonso IX sucedeuno Alfonso X o Sabio, compositor e poeta en lingua galaica. A partires de Alfonso X os reis de Castela vánse separando de Galiza ata que na guerra(1367) entre Pedro I eEnrique de Trastamara, que favorecíu a éste, e que os galegos apoiaran mairitoriamente a Pedro I, encóntransecun rei non deseado. Os galaicos chaman a Fernando I de Portugal como rei que acude e Galiza é portuguesamedio ano ata que Enrique ataca con axuda inglesa e recupera galiza a non ser Tui e Coruña que seránportuguesas varios anos e emitirán moeda a nome de Fernando I de Portugal ata as paces de Santarem de 1373. Algúns datos desta época relacionados con Galiza:-No ano 1354 Prdro I O Cruel conmociona o reino cunha boda fulgurante con doña Xoana de Castro, irmá deFernando de Castro, abandonándoa o día seguinte.-Nas liortas polo trono de Castela que mantiña Pedro I e Henrique de Trastamara, Pedro acudíu a Galiza en buscade axuda chegou a contactar con Fernando de Castro e co arcebispo de Compostela, cinco días máis tarde eranasasinados o arcebispo máis o deán da catedral por órde de don Pedro. Presentouse Henrique en Galiza e fíxosepracticamente con toda ela aínda que non puido convencer a Fernando de Castro, encerrado tras as murallas deLugo e máis tarde en 1367 acode a defender a Don Pedro I na batalla de Naxera que solventaron a favor eprovocou a fuxida de Henrique a Aragón e a volta do reino momentaneamente á Pedro. A crueldade de Pedro faique os nobles se decanten máis por Henrique, que asedia Toledo a donde acude o Cruel a socorrer a cidade. No

Campo de Montiel, diante do castelo onde se refuxiaba Pedro, prodúcese o enfrontamento corpo a corpo entrePedro e o seu medio irmán Henrique e é donde encontra a morte Pedro. Algunha cidades como Carmona, Zamoraou Cidade Rodrigo non aceptaron a Henrique e acolléronse a Fernando I de Portugal coma sucesor de Pedro I, ascousas foronlle ben a Fernando I ata 1371 en que os Adiantados Maiores de Castela e Galiza, don Pedro Manriquee don Pedro Ruiz Sarmento o venzan en Porto de Bois e o obriguen a cruzar o Miño. Fernando de Castro voltou aGaliza sublebándoa mentras Zamora, Ciudade Rodrigo, Carmona e Alcántara resistían ó poder de Henrique. No1370 unha frota cantábrica derrotou a postuguesa e no 1371, ante a caída de Zamora o rei de Portugal asinou untratado de paz. Nesta concordia de Alcoutim establécese o matrimonio da filla de Henrique, Leonor, con Fernando levando como dote a princesa Allariz, Monterrei, Valencia de Alcántara e Cidade Rodrigo, que pasarían a formar parte de Portugal pero don Fernando perde a cabeza por unha dama castela, Leonor Téllez á que obriga adivorciar para casarse con ela, o que exime a Henrique II de Trastamara de cumprir o establecido en Alcoutim.




Henrique II e a súa dinastía levan o nome dun dos máis tradicionais condados de Galiza, o de Trastamara, quetoma o seu nome do Tambre, límite sur desa demarcación.

Houbo varias liortas máis entre Castela e Portugal nas que andivo polo medio tamén Galiza que perdurarían notempo.

Despois de moitas voltas, revoltas, intrigas e mortes polo trono de Castela chegamos a voda de Isabel de Castillacon Fernando de Aragón o 14 de setembro de 1469, aínda que a lexítima herdeira de Henrique IV era dona Xoana

e non Isabel.O distanciamento de Castela con Galiza era manifesto dende Fernando III, só monarcas como Alfonso XI eHenrique II se molestaron en achegarse a Compostela nestes dous séculos. Cando Isabel e Fernando se achegana Galiza(1486) había máis de cen anos que non aparecía o rei por ela, aínda que tódolos ascensos nobiliarios quese producen en Castela teñen reflexo en Galiza, como o malestar social, as loitas entre bandos, o bandolerismo eos excesos aristócratas. No medio destas liortas quedou a guerra irmandiña, que merece un aparte.

A revolta irmandiña

A guerra irmandiña ten uns prolegómenos que é convinte tratar.O s. XV é pródigo en revoltas de todo tipo cos protagonistas de sempre: bispos(co de Santiago destacado), nobres

e concellos e nas que sempre saían extorsionados e malparados o campesiñado e a crase baixa. Isto provocaría arevolta irmandiña.O primeiro conflicto que ten lugar en Galiza sitúase en Compostela. O instigador é Rui Sánchez de Moscoso, destre valente guerreiro que en 1418 organizou unha Irmandade tipo asociación que xa funcionaba en Castela habíatempo, na que participaban comerciantes, artesáns e habitantes de Santiago co pretexto de protexer a vila ante aausencia do arcebispo Lope de Mendoza que se atopaba na corte de Xoán II.O Moscoso procúrase a connivencia de don Álvaro de Luna e en 1422 estourou a revolta na que nos conta A.López Ferreiro dun memorial que cabido e arcebispo enviaron ó papa Martiño V: "quisieron entrar a mano armadaen la catedral y amenazaron con enterrar vivos a los canónigos en las huesas que habían abierto en la Quintanaobligándolos a permanecer encerrados en la iglesia; y para evitar su ferocidad los tribunales eclesiásticos tuvieron

que refugiarse en el monasterio de Osera".Os irmandiños perseguiron a un bacharel en Teoloxía que os increpara ata o convento de Santa María a Nova(hoxUniversidade) co animo de mallar nel pero algunha persoas impedíronllelo e foron cara Santa María de Sar áprocura do seu Prior frei Gonzalo, bispo de Laodicea "al cual querían matar", pero o prior non estaba e levaronlibros e trigo e de volta meteron no cárcere a unha muller, ó parecer inocente, e " la hicieron azotar públicamente" Ante o cal na corte o duque de Arxona, Fadrique Enríquez, era nomeado Pertegueiro Maior de Santiago sen queLope de Mendoza soupera nada.O principal estudioso destes anos A. López Ferreiro non nos di o momento en que Lope de Mendoza se fixo cocontrol de Compostela.En Ourense Don García Díaz de Cadórniga e Pedro López de Mosquera, escudeiro e alférez do duque de Arxonadirixen ós rebeldes que se opón ao bispo don Francisco Alonso ó que encarcelan na catedral e ao que lle fixeron"muytos enojos e males e daños". O 3 de novembro de 1419 o bispo caía do seu cabalo no Pozo Maimón enBarbantes e morríu ó día seguinte. Ó pouco tempo unha peste matou a moita xente e a cidade converteuse nunescenario de penitencia.

1ª Revolta Irmandiña

A revolta producíase contra os cabaleiros nobres laicos pero sin cuestionar á autoridade real nin ós seus bens.Tivo lugar en 1431, no territorio de Nuno Freire de Andrade o Mao. A revolta comeza en Ferrol e esténdese a Pontedeume e Vilalba e tivo a suficiente importancia como para que nacorte de Xoán II souperan do suceso. Cóntanos o cronista Fernando Pérez de Guzmán o que pensaban oscampesiños do Mao: "era señor muy fuerte e duro e que no lo podían comportar, e hacíanle guerras tres mil



hombres e más"Según nos conta o cronista derrubaron varias fortalezas e a revolta estendíuse ós bispados de Lugo e Mondoñedo"que serían diez mil hombres y más" e que tomaran por capitán ó fidalgo Roi Xordo que se instalou en Pontedeumee o Andrade tivo que fuxir. Xoán II enviou a Lope de Mendoza e ó Bispo de Cuenca para arranxar as cousas peroos irmandiños non aceptaron a mediación e atacaron Santiago de Compostela onde fracasaron. O Andrade voltoua Pontedeume co apoio do Correxidor Real Gómez García de Hoyos e venceron ós irmandiños que tiñan á muller efillos do Mao prisioneiros no castelo. A represión foi brutal.En Tui en 1434 os campesiños enfróntanse nun preito ca diócesis por mor da luctuosa, imposto que os campesiño

tiñan que pagar ó señor á morte deste. Os campesiños teñen o apoio das vilas do señorío como as de Baiona e AGarda. O preito foi longo.Na seguinte década a vila de Allariz rebélase pola doazón que Xoán II fixo da cidade ós Pimentel, condes deBenavente en 1446 e que non foi aceptada polos veciños que non querían a separación do reguengo do Arnoia.En 1455 é de novo a cidade de Ourense que se enfronta ó señorío episcopal. Os disturbios comezan o 1º de xulloe continuaron os seguintes ata o 19 de setembro cun enfrontamento armado no que os homes do Castelo Ramiroatacan a cidade matando dous veciños, namentras desde o palacio do bispo queiman as casas que o rodean parafacer máis fácil a súa defensa pero é tomado polos veciños. A revolta foi totalmente urbana, sen campesiños, querematará ca chegada do representante da monarquía para negociar entre os dous bandos.En 1457 os veciños de Lugo rebelábanse contra o bispo o cal logrará impoñerse e expulsando ós cabaleiros quelle facían fronte da cidade, pero en 1461 os cabaleiros expulsados voltan e dominarán a cidade uns anos ó longodos cales se produce a loita cos partidarios de Vaamonde, quen é expulsado da sé e tivo que recurrir varias vecesá Corte.En 1458 créase en Santiago unha Irmandade de toda a nobreza da Terra de Santiago, Muros e Noia contra oarcebispo don Rodrigo de Luna porque éste fixera un chamamento para ir á guerra de Granada comandada por Henrique IV. A Irmandade fixo un chamamento a outras vilas para que se integraran nela, cousa que aceptouPontevedra, cidade á que se foi refuxiar don Rodrigo de Luna á súa volta de Granada ó atopar as portas deSantiago pechadas, pero pouco despois tiña que abandonar a vila para acudir a corte de Henrique IV para resolvera cuestión. A Irmandade, dirixida pola Nobreza, conseguíu en Santiago facerse cos bens do arzebispo, destituir óscargos do concello postos polo bispo Luna e poñer neles a xente da súa confianza.Henrique IV conminaba ós rebeldes a depoñer a súa actitude e que quedaran as cousas como estaba ata que os

seus oficiais xuzgaran os feitos.Nembargantes as vilas de Noia, Muros, Padrón, Muxía e Fisterra obrigábas a recoñecer coma señor ó arcebispode Compostela, ninguén fixo caso e o bispo foi a corte co que se facía preciso o uso da forza, pero tal como estabao reino en guerras non era posible, polo que o monarca enviou a Santiago comendadores para que restituísen oseñorío ó Luna ca axuda de varios nobres galaicos, pero estes non só non lles fixeron caso si non que oshostigaron, o que sorprendeu ó rei Henrique. A chegada a Galicia do Correxidor Maior Xoán de Padilla fixo queBernal Yáñez de Moscoso lle entregase varias fortalezas que foran do arcebispo e que quedarían en máns doCorrexidor ata que se solucionasen os feitos.Máis drásticas eran as ordes do rei cos concellos para que se presentasen na corte.Tamén Pedro Álvarez Osorio, conde de Trastamara, cercaba a Rocha Forte de Santiago e o rei ordenáballelevantar o asedio ou perdería tódalas mercés donadas pola Coroa, sendo o Correxidor o encargado de observar afin do acoso ou obrigálo pola forza. Pero as forzas do Correxidor non eran suficientes para facer cumprir as ordesreais e producíse un armisticio. O arcebispo conseguirá levar a victoria polas discrepancias entre os nobres.Ó arcebispo Luna seguiráo Alonso de Fonseca primeiro deste nome que rexirá o palacio arcebispal de Santiago.

2ª Revolta Irmandiña



Castelo de Sandiás, destruido polos Irmandiños en 1467

Nos anos 1467 a 1469 prácticamente toda Galiza se levantacontra o feudalismo. A xustiza Irmandiña fáise no nome do rei(aínda que lonxano deGaliza como era Henrique IV e non moi querido) polo que non éunha revolución nacionalista como algúns autores pretenden

dar a entender. As causas: inxustiza, inseguridade, bandolerismo, opresiónnobiliaria, ... o de sempre. A primeiros do ano 1467 tivo lugar a Xunta Xeral da Irmandadeen Fuensalida(Toledo) na que estiveron representados osconcellos galegos e é a partires de entonces cando aIrmandade galaica comeza a organizarse e é aprobada por Henrique IV. Nesta Irmandade están reflexados osagravios, espolios, excesos e bandidismo dos señores galegos e señoríos eclesiásticos contra os vasalos,campesiños e cidadáns, que se remiten á Xunta Xeral que se celebraría en Medina del Campo en Abril:-Os mariñeiros de Vilanova de Arousa quéixanse dos excesos do arcebispo de Santiago Suero Gómez deSoutomaior.Os Campesiños de Sande, Arnoia, protestan polos abusos do conde de Benavente.-O grandes señores eclesiásticos quéixanse dos atropelos nobiliarios.Namentres estas protestas se van tratando a Irmandade vaise formando, organizando e estructurando por todaGaliza e vai impartindo xustiza e encontrándose cos infractores: os señores feudales e as súas fortalezas. E é acomenzos de abril que se empezan a derrubar castelos coma o Castelo de Ramiro(Ourense) e a propiedade dosseus bispos, o Castelo de Sandiás, o de Rodeiro e así a maioría das fortalezas galegas. Moitos señores galegostiveron que fuxir de Galiza, como o arcebispo Fonseca, Diego de Andrade, Sancho de Ulloa, etc., pero non tódolosseñores tiveron o mesmo acoso e así algúns nobres apenas sufriron ataques coma Lopo Sánchez de Moscoso,Gómez Pérez das Mariñas, etc., que alguns estudiosos achacan a que tiñan boas relacións cos concellos dascidades veciñas coma é o caso dos Moscoso en Santiago.

Segun A. López Carreira foron derruídas en Galiza como mínimo 155 fortalezas, poucas se libraron de ser queimadas, como a de Pambre; algunhas entregáronse sen oposición, como a de Rodeiro, outras resistiron longotempo, coma a de Ínsua en Souto de Vea(tres semanas) ou a de Allariz(oito meses), mesmo algúns coma Pedro Álvarez Osorio, conde de Lemos, ó que lle botaran a baixo varias fortalezas, foi quen de derrotalos, aínda que osirmandiños acabárono perseguíndo ata Ponferrada e acabaron derruíndolle varios castelos no Bierzo; é demencionar Álvaro de Soutomaior, en Tui, que resistíu e só entregou o castelo á súa morte. A furia dos Irmandiños contra os castelos estaba fundada en que neles se agochaban os foraxidos que eranencobertos polos señores feudales e mesmo os directores da Irmandade non eran quen de controlar ós irmandiñoque estaban cansos dos aldraxes dos seus señores.Esta carraxe durou aproximadamente un ano: dende a primavera de 1467 á de 1468.En principio a Irmandade actuou dunha maneira "legal" intentando que os nobres entregasen as súas fortalezas nonome do rei. De feito Henrique IV temía as accións da Irmandade galega pero a mediados de 1467 otorgoulle assúas benzóns autorizando os derrocamentos das fortalezas e mesmo instaba ós alcaldes que entregasen ósIrmandiños as fortalezas cercadas co que os levantados colleron máis folgos. O rei non ordenaba o derrubo dasfortalezas, só autorizaba a súa toma. Os alcaldes eran o símbolo do poder real e de executar a súa xustiza. Noxuizo do preito Tavera-Fonseca unha testemuña di "Los alcaldes de la dicha hermandad azían justicia, asaetaban quando justiçiaban alguno dezían e sonaban el pregón que aquello mandaban el rey e la sancta hermandad ".Non só se derrocaron fortalezas, tamén se axustizaron bandidos e mesmo se lle devolvíu ós seus donos fortalezasque foran tomadas pola forza por señores feudais como é o caso do mosteiro de Celanova que fora usurpado poloSarmiento. Nin igrexas nin mosteiros foron asaltados e o clero continuou cos seus privilexios. Aínda que os señoreeclesiásticos eran os maís poderosos de Galiza só o arcebispo de santiago foi perseguido, claro é que tamén o seu



proceder era similar ó da nobreza. Aínda que algúns castelos da curia eclesiástica foron derrocados algúns prelados foron os grandes beneficiados xque os castelos dos seus "protectores" foron derrocados coma é o caso dos Sarmiento, Pimentel, etc. Mesmo oscabidos catedralicios apoiaran firmemente a constitución da Irmandade e que cualificaran como Santa Irmandade emesmo xuraran fidelidade sendo algún coengo dirixente irmandiño e ata aportaron económicamenta á causa.

Pero a revolta Irmandiña, despois de dous anos, tocaba ó seu fin. En setembro de 1468 asinábase o Pacto dosToros de Guisando entre Henrique IV e a súa media irmá Isabel polo que a guerra civil remataba. A nova situación

do reino favorecía ós nobres exiliados en Castela e Portugal que esqueceron as rencillas entre eles e xuntaronforzas para vencer ó enemigo común: os irmandiños. Mesmo contaron con tropas doutros nobres nos reinosveciños. O rei mirou para outro lado e permitíu a volta da nobreza á que antes permitira "axustizar". O primeiro entomar a iniciativa foi Pedro Álvarez de Soutomaior, Pedro Madruga, que voltou de Portugal e que derrotou ósirmandiños en Compostela, despois de xuntarse co arcebispo Alonso de Fonseca, e Xoán Pimentel. Esta derrotaacabou ca forza Irmandiña que xa non realizaría máis Xuntas Xerais. Outros que voltaron do exilio foron o Condede Lemos desde Ponferrada cara Monforte acompañado de Pedro Pardo de Cela.Foi o fin da Irmandade. Cada nobre nos seus dominios foi cortando as pequenas revoltas que se producían. Oarcebispo Alonso de Fonseca acaba por aliarse cos irmandiños e mesmo é acusado de levantar ós irmandiñoscontra os nobres. A finais de 1470 o conde de Lemos, Sancho de Ulloa, Xoán de Zúñiga, Pedro Madruga, Lopo Sánchez de MoscosDiego de Andrade, Suero Gómez de Soutomaior e Diego de Lemos alíanse para combater ó arcebispo Fonseca, amarquesa de Astorga e o que quedaba da irmandade, alianza que ratifican en 1471 no mosteiro de Carboeiro. A nobreza fíxose co control de practicamente toda Galiza. A Irmandade, derrotada no campo, refuxióuse nas cidades coas que fará Fonseca acordos para facer fronte ósnobres, outra vez seus enemigos. A resistencia irmandiña, cada vez máis débil, prolongóuse ata 1474 en que morre Henrique IV e comeza a loita civentre a que sería a raíña Isabel "a católica" e súa sobriña Xoana a Beltranexa. Algúns, poucos, irmandiños foron perdonados, como é o caso de Allariz no que o Pimentel, conde de Benavente:" perdonamos a los que biven en la dicha villa d'Allaris" pero na súa meirande parte obrigaron ós vasalos areedificar as fortalezas que derrocaran. Normalmente obrigaron ós campesiños á man de obra e a traeren os

animais precisos para a reconstrucción e ós seus vasalos gravaronlle un imposto para obter fondos para areconstrucción. Ó parecer Alonso de Fonseca non obrigou a todos ós seus vasalos a reconstruir as fortalezas quederribaran nin lle obrigou a pagar os gastos de reconstrucción, aínda que nalgúns casos sí os obrigou como contaun labrego do Morrazo ó referirse á reconstrucción do Castelo de Darabelo que os campesiños o levantaron: "a sucostas".Mesmo houbo algún caso illado de prisión.

Os Reis "Católicos"

En canto a repercusión do reinado de Isabel e Fernando en Galiza, aínda que a historiografía tradicional oconsiderou coma unha idade de ouro no que todo foi positivo é consecuencia de que os reis promoveron a súapropia imaxe positiva por medio das crónicas, e logo máis tarde o fascismo do dictador Franco que tratou deinculcar esa imaxe de santos e grandes administradores que foron e que foi a orixe de " España una, grande y libree mesmo retomou os sínbolos dos Reis "Católicos"(o xugo, as frechas, o escudo ), pero na realidade as cousas noforon tan boiantes e xustas como fan ver, caso por exemplo das matanzas, torturas, deportacións, "Santa"Inquisición, etc. que promoveron. Nin tampouco foron tan ruíns como os nacionalismos decimonónicos nos deron aentender.Outra acepción que se soe ter e que Isabel e Fernando uniron toda Hespanha e é mentira. Portugal, Navarra eGranada(nun principio) non entraron nos seus dominios, e mesmo o Condado de Barcelona non foi de todo da súacoroa.Isabel e Fernando uniron as Coroas de Castela e de Aragón e máis nada, de feito á morte de Isabel(1504),



Fernando foise a Aragón, aínda que por circunstancias acabou reinando en Castela e Aragón.Os Reis Católicos nunca o foron de Hespanha, fórono dunha demarcación que abranguía os reinos de Castela e Aragón, pero non do que hoxe é Hespaña e menos de toda a península, e mesmo os reinos de Castela e Aragóntiñan as institucións de goberno independentes. En Castela un Aragonés é extranxeiro e viceversa. Nunca houbo osentimento de unidade que algúns queren facer ver(e aínda non o hai hoxe en día). Uniron as Coroas, pero asfronteiras continuaban. Un feito que demostra esto é que Castela sempre tivo o monopolio sobre a conquista das"Indias", as terras conquistadas pertencíanlle a Castela e quedaban excluídos dos seus beneficios os estranxeiroscataláns, aragoneses, valencianos e baleares.

Outro bulo é que "tanto monta, monta tanto" non é de todo certo, a voz cantante levaba Isabel porque o exército deCastela era o máis poderoso. E mesmo o lema "Tanto monta" vése normalmente rodeando o xugo e máis asfrechas no escudo, pero non o añadido posterior que é unha invención do humanista Nebrija e ten que ver co nógordiano. O que aínda non se explicou satisfactoriamente é as frechas acompañando o xugo.Deste escudo dos Reis Católicos ven o hoxe famoso "polo", porque odictador Franco o retomou e é considerado fascista.O que sí é certo é que as decisións políticas que se tomaban eraconxuntamente para os dous reinos e nin Fernando era soamente reiconsorte de Castela nin viceversa. Ambos tiñan os mesmos poderessoberanos sobre Aragón é Castela.Isabel e Fernando sí buscaban aglutinar nos seus tronos o resto dospobos de Iberia que lles restaban por someter, e a política matrimonialque usaron con Portugal iba nese camiño: en 1497 morría enSalamanca o príncipe Xoán, herdeiro ó trono, e os reis de PortugalManuel I e Isabel(primoxénita de Isabel e Fernando) xuran en Toledocomo príncipes de Asturias en 1498. As Cortes de Aragón nonaceptaron como raíña á portuguesa( por mor da lei sálica) pero Isabeldeu a luz un barón, Miguel e solucionábase o problemamomentáneamente e houbera xuntado os tres reinos baixo o seucetro, pero morríu en 1500.

Un pouco de cronoloxía:No ano 1469 casaron Isabel e Fernando, que eran primos enecesitaron unha bula papal, que medio se trampeou dadoque o Papa para non enemistarse con outros reinos non aconcedía pero quería que se uniran para borrar o problemamusulmán de Granada e os noivos presentaron unhasuposta bula emitida en 1464 polo anterior Papa a favor deFernando na que se lle concedía contraer matrimonio concalquer princesa cun lazo consanguíneo de ata 3º grao.En 1474 morre Henrique IV e estalla a guerra civil enCastela. Isabel, media irmá de Henrique IV, e Xoana "aBeltranexa"(chamada así porque se decía que era fillade Beltrán da Cova), presunta filla de Henrique IV(polotanto a auténtica herdeira) e a súa 2ª esposa a raiña Xoanade Portugal, enfróntanse nun conflicto polo trono de Castelada que sale mellor parada Isabel, que é reconocida raiña deCastela en 1479, ano no que tamén era coronado rei de Aragón Fernando II(antes era só de Sicilia), co que seunían os dous reinos.No que concerne a Galiza Isabel contaba co apoio do arzobispo Alonso de Fonseca, o bispo de Tui e os Condes deLemos e Monterrei. O resto da nobreza galaica permaneceu neutra a non ser Pedro Álvarez de Soutomaior, condede Camiña que apoiaba a Xoana e polo que a guerra civil tamén se traladou a Galiza e na que Pedro Madruga



vencíu por dúas veces ós aliados isabelinos. Éste modo de proceder da nobreza galega enfrontándose sempreentre eles e non facendo alianza para enfrontarse ó inimigo exterior é o que levou a Galiza a someterse a outrosreinos. A vida de Pedro Álvarez de Soutomaior,(Pedro Madruga), Conde de Camiña é suficiente para facer unhalonga historia.En 1486 visitan Galiza.En xaneiro de 1492 conquistan Granada e chégase a América.1504 morre Isabel1505 Fernando casa con Xermana de Foix, sobriña de Luis XII de Francia.

En 1512 Fernando somete Navarra, con medias trampas é aceptado rei de Navarra en 1513. E 1515 as Cortes deCastela, sin presencia de navarros, aceptan a incorporación do reino de Navarra á Corona de Castela, aínda que aguerra para controlar o reino continuaría ata 1524, reinando o neto de Fernando, Carlos I.Ca firma do Tratado de Barcelona de 1493 Aragón recuperou de Francia os territorios ultrapirenaicos do Rosellón ea Cerdaña.Castela culmina en 1496 a conquista de Canarias.Polo que concluíu a unificación de Hespanha, pero é unha unificación dinástica, baixo os mesmos monarcas osdistintos reinos seguiron mantendo diferentes leis e institucións.O título de Católicos non é coma moita xente pensa porque foran máis católicos que os demáis reis, nin porque araíña fose unha farisea moi "piadosa", nin pola expulsión dos xudeus, a conquista de Granada ou a evanxelizaciónde América, non, era un título que expresaba o contido de "Rei Cristianísimo" e que corresponde ós Reis deFrancia.

A Santa Irmandade

A Santa Irmandade foi un grupo de xente armada creadapara perseguir malfeitores e criminales. Instituída nas Cortesde Madrigal en 1476 na Coroa de Castela.Hai quen di que posiblemente sexa o primeiro corpo policialorganizado de Europa.En Galiza os nobres xuntáronse ca intención de defendersepor si pasaba algo parecido ó dos Irmandiños.

En Galiza a S. Irmandade extralímitase e é usada non sópara reprimir a bandidaxe, senón tamén para ir contra osnobres rebelados, concretamente o Conde de Camiña.De feito comeza a derrubar fortalezas.En 1482 os concellos galegos, que eran quen pagaban osgastos da Santa Irmandade, queixáronse de que era insoportable o seu mantemento ó mesmo tempo que pedíanque os seus dirixentes foran galegos. Os Reis Católicos non lles fixeron caso e só se preocuparon de que secobraran os impostos para a manter. Igual que pasaba no resto da Coroa en Galiza a Irmandade suscitou unhagrande oposición, pero era un medio polo que os Reis tiveron homes e cartos para as guerras de Granada e logoas campañas de Italia.

Nobreza sometida

Os nobres galegos e os poderes eclesiásticos en Galiza campaban un pouco ás súas anchas, e os Reispropuxéronse, coma no resto do reino, sometelos. Para eso servíronse dos Xustizas Maiores que eranacompañados dun exército bastante poderoso. Portáronse os Xustizas M. con dureza e firmeza. E con quencomezaron foi cun seguidor de Isabel: o arcebispo Alonso de Fonseca. Os Xustizas Maiores, Acuña e Chinchilla,chamaron ós nobres, incluído Pedro Madruga, na súa axuda que se presentaron na súa axuda e obrigaron óarcebispo a entregárllela catedral e as súas fortalezas e ir abraiado e enfurecido a Castela. Na corte o Fonseca étratado con tódolos honores e nombrado presidente do Consello Real. Esta era a política dos Reis Católicos:nobres cargados de honra, honores, etc., pero na Corte, lonxe dos seus eidos.



A Alonso de Fonseca seguiríano os outros nobres. Un dos últimos foi o Conde de Camiña, pero derrubáronlle variafortalezas e obrigárono a devolver Tui ó bispo Diego de Muros. Aínda Pedro Madruga fixo algunhas rebeldías, peroacabou someténdose.Outro caso que merece atención especial é o do mariscal Pedro Pardo de Cela, non ten unha personalidade tandestacada nin tanto poderío como Pedro Álvarez de Soutomaior, pero ata na súa morte é de destacar.Moi ben casado con Isabel de Castro, filla do Conde de Lemos.Fora simpatizante de Isabel na loita polo trono, axudou a tomar a cidade de Zamora, axudou a Fonseca nosegundo fracaso a cercar Pontevedra contra Pedro Madruga. Os reis pola súa colaboración confirmáronlle o xuro

de 40.000 maravedís que lle otorgara Henrique IV. Pero os reis non querían nobres fortes e "rebeldes" e releváronodo seu cargo de alcalde de Viveiro en 1476. En 1478 os reis encárganlle ó correxidor da vila que acabara casaldraxes e usurpacións dos nobres da comarca e en especial co Mariscal. Pedro tiña problemas co pagamento dofisco rexio e foi obrigado ó pagamento inmediato das súas débedas sen escusas nin pretextos. Asemadeobrigábanlle a crear portos propios para carga e descarga e prohibíanlle construir fortalezas nas terras de Viveiro ómesmo tempo que lle esixían a prohibición de entrar en Viveiro e na súa comarca e os reis puxeron en pé de gueraó bispado de Mondoñedo, Ortigueira e as vilas do bispado contra os cabaleiros que hostigasen Viveiro: púxo a todoo mundo contra o MariscalE así foi como hostigaron ó Mariscal "legalmente" e cometeron abusos e homicidios. Por esto o Mariscal nonacudíu a Compostela cando os Xustizas Maiores, Acuña e Chinchilla, reclamaron axuda contra Alonso de FonsecaNon están moi esclarecidos os feitos dos ataques dos Xustizas Maiores e da Irmandade contra ás fortalezas dePardo de Cela, pero D. Pedro foi capturado o 7 de decembro de 1483 e conducido a Mondoñedo, dez días máistarde subía ó cadalso donde foi decapitado, a pesar de ter unha carta de seguro e amparo firmada por Isabel, él emáis Pedro de Miranda e algún cabaleiro máis.

Así é como se somete a nobreza galega casi sempre dividida entre eles. O de "doma e castración" é un tantoesaxerado.

A Santa Inquisición.

Contra do que moitos pensan a Inquisición non é un invento dos reis Católicos, xa levaba tres séculos funcionando

en Europa e mesmo Henrique IV solicitara inquisidores perante o seu reinado.Os Reis "Católicos", crearon o tribunal da Inquisición en Castilla e Aragón e mesmo lle deron moitos poderes parareprimir en principio ós xudeus e xudeos que se "convertiran": os conversosO 1 de novembro de 1478, o Papa Sixto IV concede a bula Exigit sincerae devotionis pola que son autorizados osmonarcas a nomear inquisidores nos seus reinos, cousa que comezan a facer en 1480.Os conversos comezan a ser perseguidos. Os procesos e sancións son terribles: según o cronista Bernáldez entre1481 e 1488, os inquisidores "quemaron más de 700 personas e reconciliaron más 5000, e echaron en cárceles perpetuas muchos..." O Tribunal da Inquisición castelán aparece directamente rexido pola Coroa, sin intervenciónepiscopal.. O Pontífice anula a bula e confía a Inquisición ó control dos bispos. Ante a oposición dos Reis"Católicos" o Papa en 1483 confirma de novo a bula de 1478. O mesmo volve a pasar en 1488 co Papa InocencioVIII e os Reis consiguen outra vez que sexan eles os que nomen ós inquisidores e máis que nos xuizosinquisitoriais non haxa apelación posible a Roma. A Inquisición, tribunal ecresiástico, pasa a ser un utilísimointrumento do poder real. Os Tribunais vánse implantando no reino de Castela e no 1483 foi nomeado inquisidor xeral de Aragón o tristemente célebre Torquemada.Galiza é o último recuncho onde se instaura, polo que moitos conversos que van escapando de Castela e Aragónrecalan en Galiza ou usan os seus portos para fuxires.Instalarase en Santiago en 1574 no reinado de Felepe II ante o temor deste de que o luteranismo penetre enHespanha a través dos peiraos galegos.Os xudeos eran marcados e perseguidos coma animais apestosos.





A economía agraria sigue sendo a base da economía galega, seguida polo sector pesqueiro.O campesiñado galego a partires do S. XVI sofre un forte endebedamento, debido sobre todo ás malas colleitas definais de século, polo que tiñan que recurrir a peticións de empréstitos de gran, viño, gando e diñeiro e ante aposibilidade de satisfacer o emprestado ou de obter novos empréstitos tiña que recorrer a venda do seu patrimonioOs compradores soían ser curas, fidalgos, representantes da xustiza señorial, artesáns, mercaderes, letrados... qulogo arrendaban. Nesta época imponse o "ideal da renda"O tópico desta época é o fortalecemento do poder real fronte á nobreza coa creación de estados modernos e aburguesía coma clase social emerxente que aínda que estaba establecida no escalón baixo do pobo moitas veces

posuía máis poder económico ca nobreza. Esta burguesía é o detonante que incendiou as revolucións.

Neste contexto se movía a sociedade cando a Fernando de Aragón o sucede o xenro dos reis casado con Juana aLoca, Felipe o Fermoso, fillo de María de Borgoña e Maximiliano I de Austria co que se inaugura a Casa de Austriana monarquía castelá. Felipe era ambicioso e dado ós excesos e cando o pobo estaba cansándose dél ocurríulle amorte por mor dos seus exesos en 1506, feito que acrecentou a perturbación mental de Juana. Polo que se lleofrecíu a rexencia a Fernando de Aragón que estaba en Nápoles. Mentras este non chegou(1507) fíxose cargo dogoberno Cisneros.Ó morrer Fernando de Aragón(1516) sucédeo seu neto Carlos I, fillo do Emperador Maximiliano.Carlos veu acompañado dunha corte de señores flamencos que se repartiron prebendas e lucrativas dignidades. Á morte do emperador Maximiliano é nombrado Emperador co nome de Carlos V, como pra coronarse precisabadiñeiro convocou Cortes en Santiago, pero os procuradores negáronlle os subsidios solicitados e trasladou asCortes á Coruña, donde estaba preparada a escuadra que o había de levar a Alemania. Con amenazas, dádibas epromesas conseguíu que lle deran un subsidio de 400.000 ducados, e embarcou(1520) deixando de rexente, contra vontade das Cortes, en Castela ó cardeal Adriano, en Aragón a Juan de Lanuza e en Valencia a Diego deMendoza. Como para ganar os votos dos electores que o nombraran Emperador tivo que acudir a todo tipo dedádivas, tivo que pedir prestado ós banqueiros Fuegger e Welser.Carlos con 20 anos encontrouse con inmensos dominios.Esta é unha época de contínuas guerras, comezadas xa conFernando de Aragón, contra Francia.1ª (1521-1526): polo dominio de Navarra.

2ª (1526-1529): para botar ós casteláns de Italia.3ª (1535-1538): pola ocupación de Fco. I do Milanesado.4ª (1542-1544): asesinato de embaixadores franceses.5ª (1522-1556): Metz, Houl, Verdún.

Desta época é a Reforma con Martín Lutero deprotagonista.

As guerras contra turcos e berberíscos tamén foron contínuas.

Deberíase tratar a chega a América e os conquistadores, pero como eso merece un tema aparte, só se nomeará

cando sexa preciso.

A Carlos sucedeuno Felipe II, fillo de Carlos I e Isabel de Portugal. Casou 4 veces:1 María Manuela de Portugal, súa doble prima.2 María de Tudor, reina de Inglaterra.3 Isabel de Valois, nai de Isabel C.E., esposa de Felipe III.4 Ana, súa sobriña, filla de Maximiliano II de Alemania.

Felipe II quixo ser o "Brazo dereito da cristiandade " e gastou toda a fortuna que veu en barcos cargados de ouro exoias de América en manter a "Monarquía Católica" e en pretender ser nomeado Emperador, cousa que nonconseguíu, malia ás guerras que fixo e as fortunas que dilapidou na empresa.



No demáis pretendíu ser un rei xusto e fuxir de favoritismos.Tivo baixo o seu cetro o máis grande imperio xamáis visto na historia. No seu tempo anexionouse Portugal e assúas colonias, aínda que os portugueses nunca se sentiron a gustos cos casteláns despois das guerras sostidaspor don Xoán para facer valer os dereitos á coroa da Beltranexa contra a impostora Isabel a "católica".

Nos dominios de Felipe II non se poñía o sol pero o reinadoestaba empeñado e o pobo na miseria.O seu reinado tamén estivo marcado por contínuas guerras

relixiosas e de delirio de emperador. As máis famosasbatallas: San Quintín, Flandes, Lepanto e a desfeita daInvencible, na que tivo un protagonismo especial Galiza econsecuencias fatales, aparte dos galegos mortos: osmariños ingleses atacaban Coruña.Felipe II decatouse de que Galiza era punto estratéxico paradefender os seu intereses con Portugal e máis as contínuasloitas que tiña con Inglaterra, e fortalece os seus portos. En1585 Drake foi autorizado para armar unha frota e recuperar os navíos apresados polos hespanhois ó tempo que debíafacer o maior dano posible nos dominios de Felipe II. Drake

fondeou entre as Cíes e Baiona para reagrupar a frota parapoñer rumbo a Canarias na percura da frota de Indias. Omesmo tempo Felipe II cavilaba no seu proxecto de invadir Inglaterra ca Invencible: 130 navíos de guerra, 30 de apoio,8.000 mariñeiros e 19.000 homes de armas. En 1588 a flotaparte de Lisboa e recala na Coruña, feito que fixo evidente afalta de infraestructuras galegas para afrontar as empresasmilitares vindeiras e polo que incidirá na fortificación edesemvolvemento de Ferrol. Ó regreso do desastre máis de1.000 homes tiveron que ser repartidos por toda a costa

galega para o seu aloxamento, limitando, unha vez máis, osrecursos galegos cas políticas bélicas da monarquía.Despois do desatre os ingleses armaron unha expedición,comandada por Drake e H. Norris, con 17.000 homes ca intención de acabar cos restos da armada e conquistar Lisboa para poñer no trono luso a D. Antonio, prior de Crato.O 4 de maio de 1589 os ingleses tras encontrar só 5 barcos en estado desastroso na enseada coruñesadesembarcan na praia de Oza ca intención de asaltar a cidade. A tropa de Norris non conseguíu conquistar acidade vella protexida daquela por un recinto amurallado. Nesta batalla xorde o mito de María Pita que soupomanter o espíritu combativo dos defensores e impedir a entrada no recinto do abandeirado inglés. Tras o fracasoen repetidas tentativas a expedición inglesa toma rumbo cara Lisboa tras arrasar con lume a barra da Pescadería.Coruña quedou maltreita e a monarquía elixe Ferrol coma base da Armada do Mar Océano. Así Ferrol pasa a ser o

principal porto de Galiza onde se formaron varias armadas para facerse co dominio do Atlántico. Foi difícil acoller tanta xente e acopio de carne, peixe , etc., algunha zonas costeiras beneficiáronse deste mercado de productos detodo xénero. Pero a mala organización da intendencia, o sistema de reclutamento, o retraso nos pagos por parte daCoroa, etc. fixeron que as poboacións que acolleron as tropas sufriran o esforzo realizado. Houbo embargosforzosos, abusos de todo tipo, mesmo fame. No informe remitido desde A Coruña a Felipe II en 1590 di: "Nuestraarmada está como el primer día, el Reyno bien pelado y assolado con comisarios de bastimentos que han robado para sí lo que no tiene cuenta... tengo por opinión probable que si ay algún mal suceso o lo ha avido es porque sehazen las guerras a costa de la sangre y hazienda de pobres y miserables personas "

O século de ouro ca cultura castellana



Literatura

Perante o século dazaséis e casi todo o XVII alcanza as cotas máis altas a nivel mundial.En poesía destacaron Boscán, frai Luis de León, Garcilaso de la Vega, Góngora, Ercilla.En Teatro destacaron Lope de Rueda, Lope de Vega, Tirso de Molina, Zorrilla, Calderón de la Barca, Mira de Amescua, Cervantes.En novela destacaron Montemayor, Gil Polo, Lope de Vega, Cervantes, Espinel, Mateo Alemán, Quevedo, Pérez

de Hita.En Mística e ascética destacaron Teresa de Jesús, San Juan de la Cruz, frai Luís de León.Luis vives destaca coma un gran humanista

Juan Bautista de Toledo destaca como arquitecto do Escorial, por orde de Felipe II, que o comezou en 1563 ata asúa morte en 1577, aínda que a gloria a leva Juan de Herrera, autor da Igrexa e do Claustro, e que da nome óestilo que representa.Escultura destacan Berruguete, Nájera, Gaspar Becerra,Juan de Juni, Montañés, o galego Gregorio Hernándezautor da Piedade e a Virxen das Angustias de Valladoliz e oCristo iacente do Pardo.Pintura destacan Juan Navarrete, Sánchez Coello, Greco,Ribera, Velázquez, Zurbarán, Murillo, Valdés Leal.En música destaca Antonio Cabezón.

A Felipe II sucedéuno Felipe III, fillo de Felipe II e súasobriña Ana de Austria.Devoto, abúlico e despreocupado polas cousas do gobernodescargou as responsabilidades nos seus validos. Un deleso Duque de Lerma rexíu o reino perante 20 anos. Aparte das grandes festas o máis destacado no reinado deFelipe III é a expulsión dos moriscos.

Herdou a guerra contra Inglaterra na que os navíos de Isabel atacaron A coruña, Canarias e Azores. A guerraacabaría ó morrer Isabel(1603) e nas relacións con Jacobo Estuardo I chegouse a paz de 1605.Ó duque de Lerma sucedíuno se fillo o duque de Uceda, máis inepto ca seu pai aínda

A Felipe III sucedeuno Felipe IV, fillo de Felipe III e súa prima Margarita de Austria, subíu ó trono con 16 anos ereinou 44 anos que significaron a decadencia e a desmembración do imperio. Abúlico deixou o goberno nas mans do conde-duque de Olivares.Pérdidas territopriais nos século XVII

O primeiro gran erro de Olivares foi non prorrogar a treguados doce anos cos holandeses ó mandarlle a Spínolaatacar, conseguíu a victoria e a rendición de Breda,inmortalizada por Velázquez:Pero a longa loita perxudicou ó reino ata mesmo nascolonias.Na guerra con Francia perdíuse a Valtelina, que comunicabacas posesión en Italia.Intervíuse no preito sucesorio do Ducado de Mantua guerrainútil na que se perdíu forza e prestixio.Con Inglaterra rómpense as relacións por mor do fracaso do matrimonio do príncipe de Gales con María, irmá de



Felipe IV, polo que o xa rei Carlos I enviou unha frota contra Cádiz, aínda que foi rechazada, pero Carlos fixoconstantemente política antihespanha.Continuouse loitando na Guerra dos trinta anos comezadano reinado de Felipe III por protexer a rama austríacaimperial e máis por motivos relixiosos, pola que Franciaocupou o Rosellón, as forzas navales foron vencidas polosholandeses que impedían comerciar cas colonias econquistaron Java, Sumatra, Molucas, Malaca e varios

portos da India, polo que os portugueses se sublevaron, asícoma Cataluña, Vizcaia, Andalucía...polo que o rei lle doupermiso á Olivares para que se retirase. Sucedeuno outrovalido: Luís de Haro, sobriño de Olivares, As tropas sufriron a derrota de Rocroy(1643) e os francesesapoderáronse de varias prazas e obrigaron a paces moiperxudiciais.

A Felipe IV seguíuno Carlos II, último dos Austrias , con 4 anos, polo que asumíu a rexencia Mariana de Austriaasistida por unha Xunta de Goberno.Neste reinado recoñecíuse a independencia de Portugal, Luís XIV de Francia apóderase das prazas de Flandes edo Franco Condado e obriga a firmar a paz de Aquisgrán (1668)Ós 14 anos debía asumir o goberno pero o seu raquitismo corporal e espiritual deixou as cousas como estaban: anai reina e os seus "validos" seguiron malgobernando.Seguíuse a guerra con Francia que producía un descalabro tras doutro e o enseñoramento de Luís XIV que sededicou a atentar contra varios países polo que se formou a Alianza da Haia, na que se entrou con Holanda, Suecie o emperador de Alemania e máis tarde Inglaterra, Saboia e o Papa Inocencio XI. Luís Tomou Barcelona (1694)pero na paz de Ryswick (1697) devolvíalle as prazas tomadas xa que Luís XIV quería que o seu neto fora sucesor de Carlos II, que non tiña sucesores de ningún dos dous matrimonios polo que deixou de sucesor ó neto de súairmá Mª Tareixa e de Luís XIV de Francia Felipe de Anjou, co nome de Felipe V(1700). A morte de Carlos II sin sucesión provocou a Guerra de Sucesión(1701-1713 aínda que en Cataluña durou ata

1714 e en Mallorca ata 1715) que sería a causa da pérdida de Xibraltar e de Mallorca e o reinado de FelipeV, primeiro Borbón que realmente non gobernou nunca, foi un xoguete das influencias francesas, mesmo en 1724abdicou no seu primoxénito Luís I que só reinou 8 meses (de xaneiro ata agosto de 1724) ó morrer Luís de viruelase ter que volver ó trono Felipe V, aínda que realmente quen gobernou sempre foi a súa esposa Isabel de Farnesio,como antes fixera a súa primeira esposa Mª Luísa de Saboia.No tempo de Felipe V seguíronse a perder posesións en Europa: Flandes, Milán, Nápoles, etc., os inglesesasaltaron Vigo, Santoña e outros portos.Isabel de Farnesio preocupouse sempre polo ben dos seus fillos en perxuicio do reino.Os últimos gobernantes do seu reino, Patiño, Campillo e Ensenada foron homes intelixentes e honorables queorganizaron a facenda e propulsaron a riqueza.

A Felipe V seguíuno seu fillo Fernando VI, fillo da primeira esposa, Mª Luisa de Saboia, polo que mentras foipríncipe vivíu sometido a opresión de súa madrastra Isabel de Farnesio porque lle trabucaba os plans que aFarnesio tiña para os seus fillos. Subíu ó trono en 1746 con 35 anos. Posiblemente sexa, con Carlos III, o menosmalo dos reis anteriores e posteriores, o seu reinado coincide cunha pequena prosperidade.No seu reinado comezou en Galiza (1750) a irrupción dos fomentadores cataláns co que o sector pesqueiro galegsufríu importantes cambios estructurais.Herdou a guerra de Sucesión con Austria e tan pronto como puido adheríuse á paz de Aquisgrán (1748). Rodeousede bos ministros: Carvajal e Ensenada. No Ministerio de Carvajal creouse o arsenal de Ferrol. Morríu sin fillos esucedeuno o despotismo ilustrado de Carlos III



Carlos III, irmán por parte de pai de Fernando VI, fillo de Felipe V e Isabel de Farnesio. Subíu ó trono (1759) ós 43anos e reinou 25 anos. Era moi traballador, metódico e virtuoso e sóubose rodear de bos ministros.Tivo guerras con Inglaterra (que conquistou A Habana e Manila) e con Portugal.Pola paz de París de 1763 os ingleses devolven A Habana e Manila, pero cedéuselles Florida e as terras ó O. e óE. do Missisipe namentras Francia ofrecéulle a Carlos Luisiana.Pola paz de San Idelfonso fixo as paces con Portugal (1777) polo que recibía Sacramento, Annobón (no golfo deGuinea) a cambio de territorios que se agregaron ó Brasil.Uníuse a Luís XVI de Francia para apoiar ós colonos de América do Norte (que se sublevara en 1764), o que o

levou a outra guerra contra Inglaterra. Non conseguíu recuperar Xibraltar, pero sí Menorca, Florida e Honduras.Esta hostilidade acaba ca paz de Versalles.Modernizou e reglamentou o exército. Moitas normas do exército de Carlos III aínda prevalecían no século XX.

A Ilustración na Galiza

Movemento cultural que tratou de iluminar a sociedade cas luces da razón.

A maioría dos ilustrados galegos beberon nas fontes de Lucas Labrada, Bermúdez de Castro e Hervella de Puga.

Destacan Benito Jerónimo Feijoo e o Pai Sarmiento.Feijoo escribíu: Teatro Crítico Universal, Cartas eruditas e curiosas.Sarmiento tratou temas moi diversos, lingüística, botánica, crónica de indias, etc., en vida só publicouDemostración crítico-apologética del Teatro Crítico Universal. Deixou miles de páxinas escritas, destacando os seuanceios científicos e a defensa intensa do idioma galego. Andrés Cornide Saavedra destaca sobre todo por Memoria sobre la pesca de la sardina en la costa de Galicia. Soimportantes os seus traballos xeográficos.

Idade Contemporánea

En Galiza destaca o estancamento agrario e o desartellamento do sistema productivo e o fracaso dos primeiros

intentos innovadores.É a partir do século XVII que certos sectores doutrinales se mostran a favor da renovación forzosa dos foros a favodos seus anteriores levadores o que deu na "polémica dos despoxos" que culminaría ca Real Provisión de Carlos I(1763), un triunfo dos intermediarios fronte ós titulares de dominio directo (maioritariamente mosteiros) xa quemutava a relación contractual en perpetua imposibilitando que os propietarios de dominio directo accederan á totalpropiedade da terra. Váise pasando do pagos dos foros en procentaxe de colleita á de rendas fixas en diñeiro.Como resultado da Desamortización de Mendizábal, a nacionalización dos bens da Igrexa non supuxo atransferencia ó Estado das fincas de libre disposición, senón do dereito de percibir unha renda. Os titulares dasrendas son os burgueses, fidalgos, funcionarios, etc. que mercaron os títulos. A Lei de Madoz de 1855 sí favorecíua redención dos foros en beneficio do cultivador.O desacougo co modelo político, económico e social imperante transformase nas revoltas campesiñas que seespallan por toda Galiza. A prensa galega ten un auxe no período isabelino destacando La Opinión Pública(Monterio Ríos), El Porvenir(A.Faraldo), El Miño(Murguía), El Restaurador(Linares Rivas), El Faro de Vigo, El Correo de Lugo.Pero consolídase na Restauración: O Tío Marcos da Portela(1876)La Voz de Galicia(1882), El Noroeste(1896), ElMiño(1898), El Progreso(1908), La Región(1910), El Ideal Gallego(1917), La Zarpa(1921), etc.Da Academia Literaria de Santiago síron nomes coma os provincialistas Verea y Aguiar, Romero Ortiz, Neira deMosquera, Tiburcio e José Faraldo, os Antolín, José Puente, etc.Curros Enríquez e Saralegui Fco. de la Iglesia denuncian o retraso da chegada do ferrocarril e as malascomunicaccións por estrada.



A Carlos III seguíuno Carlos IV, fillo de Carlos III e María Amalia de Sajonia. Pouco máis fixo que cazar, sería súaprima e esposa María Luisa de Parma que leve as rendas do reino, que lle daría á corte un sobresaído aire defrivolidade ca axuda da duquesa de Alba, froito de de este ambiente xurdíu Godoy, que se decía era amante deMaría Luísa, que sería 1º ministro.Durante os anos 1793 ata 1795 por mor do espíritu relixioso e o sentimento monárquico éntrase en guerra contra aConvención da República francesa desastrosa para o reino, pois aparte das mortes e a penuria económicaperdéronse as prazas de Irún, San Marcial, Fuenterrabía, Pasajes, Figueres, e os franceses ocuparon Bilbao, eVictoria e chegaron ata Miranda. Á vista dos fracasos Godoy aceptou a paz de Basilea de 1795 pola que Francia

nos restituía tódalas prazas conquistadas a cambio da parte hespañola da isla de Santo Domingo e autorizábase aFrancia durante seis anos de sacar de Andalucía iegüas, cabalos e ganado lanar. Este tratado foi compensado polmonarquía concedendolle a Godoy o título de Principe da Paz no canto de destituílo. Os Borbóns que sempremiraron pola nai Francia chegaron a un pacto ofensivo-defensivo ca esperanza de poñer no trono francés unBorbón. Por este pacto declaróuselle a guerra a Inglaterra na que se obtuvo unha derrota desastrosa(Nelson era oalmirante inglés) aínda que se conseguíu parar o ataque en Cádiz. Os ingleses fracasaron no seu ataque a Ferrol,pero en América conquistaron Trinidad.Nas negociacións de paz, Francia e Inglaterra non aceptaron a Hespanha e os franceses procuraron a caída deGodoy, cousa que sucedíu porque a raíña xa estaba encariñada co guardia de Corps Mallo.Napoleón impuxo a destitución do ministro Urquijo e elevou a Godoy(que era presidente de Gabinete) co que firmatres tratados tiránicos contra Hespanha:1 En 1801 obedecendo a Napoleón Godoy declaroulle a guerra á Portugal (do 20 de Maio ó 6 de Xuño) que pedíua paz pola que quedou contenta Francia e Hespanha conseguíu Olivenza.2 En 1803 Napoleón obriga a Godoy a firmar un tratado de "neutralidade" no que Hespaña se comprometía apagarlle 6 millóns mensuales.3 Napoleón e Godoy firman un "Convenio de alianza",e rompíuse con Inglaterra polo que as escuadras franco-espanholas eran derrotadas en Finisterre e Trafalgar. A "amizade" de Godoy con Napoleón dáballe esperanzas a Godoy de reinar en Hespanha ou nun estado entreHespanha e Portugal. Pero as pretensións de Napoleón eran conseguir diñeiro, homes e a adhesión de Hespanhaó bloqueo continental, todo o que é concedido moi agradablemente por Godoy.Carlos IV permitíu o destronamento de seu irmá e consogro da coroa de Nápoles que pasou a mans de José

Bonaparte.

A guerra de Independencia(1808-1814)

Godoy firmou no tratado de Fontainebleau(1807) a traidora alianza na que se acordou que 28.000 soldadosfranceses poderían cruzar Hespanha para dirixirse a Lisboa e desposeer ó príncipe rexente Xoán de Portugal(queestaba casado ca filla de Carlos IV, Carlota Joaquina). Portugal dividíase en tres partes:1 A do norte, reino de Lusitania, para os desposeídos reis de Etruria.2 A central reservaba Napoleón para cambiala por Xibraltar, Trinidade e outras colonias conquistadas polosingleses.3 A do sur "Principado do Algarve" que heredaría Godoy. As tropas francesa entraron na península, pero só uns poucos se alarmaron, e apoderáronse de Pampolona,Barcelona, etc., e o futuro Fernando VII (a escondidas de seu pai Carlos IV) solicitoulle a Napoleón protección e aman dunha princesa da súa familia, aínda que fose política. Fernando co, consello do canónigo Escóiquiz, e contraseu pai, aireou o vergoñento proceder amorosa de súa nai.Fernando foi reprendido e desterrados os seus cómplices. Fernando obtuvo o perdón e nunha carta cobarde e vilsuplicaba: "Mamá, me arrepiento del horroroso crimen que he cometido contra mis padres y soberanos, y pido conla mayor humildad que se digne V.M. interceder con papá para que permita a su hijo agradecido ir a besar susreales pies" As tropas franco-hespanholas pronto se apoderaron de Portugal(1807) e a familia real lusa tivo que fuxir a Brasil.Napoleón esixíu un camiño militar desde Francia a Portugal ou a fronteira na liña do Ebro mentras Murat, seu



lugartenente e cuñado, acercábase cun exército a Madrid.Carlos, cos seus, pretende fuxir a América e o pobo alporízase. Godoy é destituído e a furia popular levántase(Motín de Aranjuez, 19-III-1808) e Carlos IV tratando de salvarse abdica no cobarde do seu fillo Fernando VII.Con todas estas Napoleón xa tiña 100.000 soldados na península e as prazas de Barcelona, Figueras, SanSebastián, Burgos, Valladolid, etc. co que a invasión consumárase e o mellor da nosa marina perdérase enTrafalgar(1805) e o exército estaba destrozado das guerras contra a República francesa.O novo rei Fernando VII no canto de agradar e defender ós seus vasallos buscou o recoñecemento dos invasores eFernando partíu ó encontro de Napoleón, como este lle pedira, pero Napoleón non cruzara a fronteira cousa que

fixo Fernando ata Baiona, a onde chegaron uns días máis tarde seus pais co mesmo desexo: ser apoiados por Napoleón.Napoleón conseguíu que Fernando lle devolvese a coroa a Carlos, o cal escribíu a vergoñenta acta de abdicacióna favor de Napoleón.Mentras Carlos e Fernando facían deixadez das súas funcións, con deshonor e cobardía, o pobo "canalla y laplebe" rebelábanse en Madrid contra o invasor, cousa que os seus reis e os seus nobres non se atreveron a facer.O Consello da Rexencia deixado por Fernando ó ausentarse obedecía as ordes de Murat.O 2 de maio de 1808 o pobo de Madrid loita con desventaxa e moito coraxe contra o exécito franco-español deMurat. O capitán Velarde, o tenente Ruiz e un puñado de oficiales e soldados uníronse ó pobo e loitáron conespecial valentía. Goya plasmou moi ben nos seus lenzos os tráxicos sucesosMentras Napoleón "obrigaba" a seu irmá José Bonaparte aacudir a Hespanha para ser coroado rei ca connivencia doConsejo de Castilla e a Junta Central. Acuden a recibilo aBaiona catro diputacións:1 Os grandes de Hespanha.2 O Consejo de Castilla.3 O consejo da Inquisición, Indias y Hacienda.4 O exército co duque do Parque á cabeza.Estas 4 diputacións mandaron proclamas ó pobo para quedesistiran da súa resistencia e o mesmo Carlos IV, queabdicara do trono a favor de Napoleón, lles dirixía un escrito

no que decía que a súa abdicación era: "la última prueba desu paternal amor" ós seus súbditos e acatasen as órdes doseu caro amigo o Emperador Bonaparte, de depoñer asarmas e aceptar a Napoleón. As noticias dos asesinatosfranceses e a valente defensa do pobo madrileño expandíuse rapidamente pola península.O pobo formou guerrillas que xunto cos exércitos regulares aliados dirixidos polo duque de Wellington, Arthur Wellesley, provocaron o desgaste dos exércitos napoleónicos. A poboación civil foi a que máis sufríu os efectos daguerra, os dous exércitos se dedicaron a saquear e ó pillaxe desvastando a industria hespanhola.Foi singular a batalla de Bailén(19-VII-1808), cuia victoria dos peninsulares provocou a evacuación de Portugal e aretirada francesa ó norte do Ebro.



La Rendición de Bailén . José Casado del Alisal A victoria de Bailén extendíuse por toda a península eperdíuselle o medo á invicta forza napoleónica. Napoleón tivoque acudir con un novo e numeroso exército a Grande Armée. Pero tivo que retirar efectivos por mor da campaña rusae as victorias da guerrilla popular e os exércitos aliadosprovocaron o Tratado de Valençay no que era restaurado ocobarde e traidor Fernando VII.

A guerra tivo consecuencias funestas:300.000 mortos.Desvastación.Bancarrota do estado.Pérdida de patrimonio culturalDebilidade internacional do país.No que respecta a Galiza os comandantes franceses Soult eNey non entran en Galiza ata xaneiro de 1809, pero enmenos dun mes dominan practicamente toda Galiza unhavez que o británico Moore morre na Coruña intentandoembarcar para Inglaterra e o Marqués de la Romana fuxe corestos do exército polo que os invasores e os afrancesadoscopan os postos de mando nas administracións. Pero opobo comeza a organizar a resistencia e proliferan asxuntas locais amparadas baixo a Xunta Suprema deGaliza(con sé na Coruña), casi sempre dirixidas por unfidalgo ou un clérigo, moitas veces movidos porque víanperigar os seus privilexios. Estas xuntas locais actuaron contotal independencia, e pronto aparecen as guerrillas decampesiños dirixidas por militares, fidalgos ou cregos.Pararon ó poderoso exército que campou as súas anchas

por Europa. En xuño de 1809 as tropas francesasabandonan Galiza. As ideas liberais francesas foran calando nos mandos conmáis xuventude do exército galego e a noite do 17 ó 18 de setembro de 1815, o Mariscal de Campo Díaz Porlier érguese co exército da Coruña co fin de restaurar a constitución e implantar as liberdades políticas, pero non foiapoiado polas forzas militares comprometidas e os exércitos absolutistas encadeárono e condenárono a morte efoi aforcado o 3 de outubro de 1815, ó 26 anos.

Perante a guerra tivo lugar a Constitución de Cádiz:

É conocida pola Pepa porque foi promulgada o 19 de marzo de 1812, día de San Xosé.É a primeira constitución promulgada en HespanhaOficialmente estivo en vigor dous anos ata o 4-IV-1814, tras o regreso de Fernando VII. Volvíuse a aplicar perante Trienio Liberal(1820-1823) e nun breve período entre 1836-1837 mentras se preparaba a Constitución de 1837.

Trienio Liberal (1820-1823)

O 1-I-1820 o coronel Riego, que recibira a órde de ir reprimir ós insurxentes das colonias americanas, levántasecun pronunciamento militar e proclama a Constitución de Cádiz(1812) e o restablecemento das autoridadesconstitucionais. As contínuas disensións internas, o fustigamento dos leais de Fernando VII e a intervención da Santa Alianza(Prusia, Rusia, Austria e Francia) que acude na axuda do felón Borbón cos Cen Mil Fillos de San Luís , con Luís Antonio de Borbón ó fronte ponlle fin ó Trienio Liberal e dalle paso á Década Ominosa. Riego morríu aforcado o 7-



XI-1823.

Década Ominosa (1823-1833)

A reposición no trono de Fernando VII e o absolutismo obrigóulle a casi todos los intelectuais de Hespanha aabandonar o país. Os que quedaron tiveron que "cambiar de mentalidade" ou foron axustizados e marxinados.O exército francés dos Cen Mil Fillos de San Luís quedou uns anos en Hespanaha pagado cos impostos que comaunha sambesuga Fernando sangraba á un país en bancarrota e atemorizado polos Voluntarios Realistas,partidarios da alianza altar-trono. Perdíuse o tren da Revolución Industrial e foron executados inocentes coma

Mariana Pineda.

Fernando VII tivo 4 esposas:1 María Antonia.2 Isabel.3 María Josefa Amalia de Sajonia.4 María Cristina, nai de Isabel II

O 31 de marzo de 1830 publícase a Pragmática Sanción (aprobada por Carlos IV en 1789, pero non promulgada)que permite a sucesión feminina ó trono polo que son truncadas as aspiracións do irmá do rei, Carlos, conacemento de Isabel II e que dará paso á 1ª guerra Carlista.

Isabel II

En 1833 María Cristina faise cargo da rexencia e tutoría da súa primoxétina Isabel II, que tiña 3 anos. Exercíu ata1840 en que tivo que renunciar. Estes 7 anos están marcados polas guerras carlistas, loitas políticas, cambios degoberno e sublevacións. Todo esto e os amores con Fernando Muñoz fixo que perdera o fervor do pobo.Os hespanhois axítanse entre o tradicionalismo e as novas tendencias que estaban a dar bos resultados noutrospaíses de Europa.Os tradicionalistas elixen por soberano ó infante Carlos María Isidro, irmá de Alfonso VII. A rexente María Cristina puxo de Presidente do Goberno a Cea Bermúdez, que manifestou non admitir inovacións

perigosas.Pronto os absolutistas se rebelaron e mezcláronse en Vascongadas e Navarra cos que defendían a cuestión dos"fueros" dirixidos por Zumalacárregui que defendía a Don Carlos, a relixión e os fueros, dando lugar a 1ª GuerraCarlista. Pronto a insurrección se estendíu a Burgos, Aragón e Cataluña. As loitas entre absolutistas e isabelinosson constantes.En Galiza, Carlos fai un chamamento á rebelión dende Portugal que fracasa no seu intento de facer de Lugo acapital da "liberada" Galiza. O fracaso do carlismo en galiza foi debido á falta de apoio popular. Aínda que sedesembolveron guerrillas carlistas polo Baixo Miño, Ribeira Sacra, Samos, Sarria, Arzúa, Terra de Montes, etc.

Suprimíuse a compañía dos jesuítas.Efectuouse a amortización de Mendizábal.Elaborouse a Constitución de 1837, que establecíu dúas cámaras: Congreso e Senado.Espartero vence e persigue ós carlistas. Espartero consigue facerse o home forte política e militarmente e obliga aMaría Cristina a facer unha correxencia, María Cristina renuncia a rexencia decindo: " Espartero, te confío elcuidado de mis hijas y la defensa del trono" A rexencia de Espartero dura de 1841 a 1843.Unha coalición de xenerais progresistas e moderados formada por Prim, Miláns del Bosch, Serrano, Concha eNarváez derrocan a Espartero, que fuxe a Inglaterra. A victoria aprovéitana os moderados formando un goberno provisional que anticipou a maioría de idade de Isabel Ique tiña 13 anos.Entre os sucesos máis importantes do seu reinado destacan:



Intento revolucionario para proclamar a república dirixido por Sixto Cámara. Fracasa e Sixto morre de famee sede nos campos de Extremadura.

A Unión Liberal de 1853-1863. Tivo un notable desarrollo económico e moitas obras públicas nos primeiroscinco anos con O'Donnell ó fronte.

A Guerra de África (1859-1860). Pola que se lle declaraba a guerra a Marrocos por mor de que unha tribudesfixo un escudo labrado nunha rocha da fronteira e destruíron unhas "fortificacións". Producíronse variosenfrontamentos, con máis coraxe ca tácticas de guerra, que en xeral se decantaron do lado hispano. O máisimportante foi o de Wad-Ras, no que a victoria hispana obrigou a Marrocos a pedir a paz e no Tratado deTetuán Hespanha amplía os territorios de Ceuta e Melilla, Marrocos reconoce a soberanía de Hespanhasobre Chafarinas e a indemníza con 100 millóns de pesetas, Sidi Ifni pasaba a ser hispano e Tetuánquedaría baixo a adminstración hispana namentras Marrocos non pagase a débeda. Na Guerra de África foidestacado o comportamento valeroso de Prim.

A intervención en México. Nas loitas internas que mantiñan Juárez e Miramón interfiren Hespanha, Francia eInglaterra. Francia ca intención oculta de impoñer ó archiduque Maximiliano e Hespanha a un infantehespanhol. Prim ó ver o poderío de Juárez firmou con él a Convención de Soledad(1862) e dacordo cosingleses retiráronse. Este acto non lle gustou nin a Napoleón III de Francia nin a O'Donnell, pero tivo que

tragar o enfado ante a defensa e loanza que lle fixo a raiña Isabel II.

A anexión de Santo Domingo que comezou cando o presidente dominicano Santa Ana izou a bandeirahespanhola(18-III-1861) e O'Donnell declarou incorporado o territorio a coroa(19-5-1861). Os inimigos deSanta Ana loitaron pola independencia o que levou a unha guerra longa e costosa, polo que se acordou oabandono, gobernando xa Narváez, en maio de 1865. O tratado de paz Pareja-Vivanco(25-I-1865) puxo fin acontenda, pero orixináronse varios motíns e revoltas que deron paso á guerra do Pacífico contra Perú, Chile,Ecuador e Bolivia.

Guerra do Pacífico(1865-1866). Unha guerra que puido terse evitado facilmente cun pouco de diplomacia. Oalmirante Pareja rompíu as hostilidades e os chilenos apresaron a fragata Covadonga, polo que os almirante

se suicidou. Méndez Núñez púxose ó fronte da escuadra hispana e contra o consello e a disuasión daspotencias europeas dispúxose a atacar Valparaíso contestándolles que si interviñan sería consideradoscoma inimigos e di a que se fixo famosa frase: "Hespanha quiere más honra sin barcos, que barcos sinhonra"(Esta é a orixe desa frase e non coma moitos dan a entender que foi no desastre da ArmadaInvencible). Despois do bombardeo e por intervención de Estados Unidos, Inglaterra e Francia chegouse apaz.

Revolución de 1868-1874 ou A Gloriosa comandada por Topete, Prim, Serrano e os xerais desterrados enCanarias no que as tropas de Isabel confraternizaron cas revolucionarias polo que a veleidosa Isabel II fuxía aFrancia despois de 35 anos dun reinado pouco afortunado.En Galiza, o 20 de setembro a Mariña súmase á revolución e sublévase en Ferrol dando paso ás xuntas

revolucionarias, que aínda que estaban nutridas por moitos republicanos eran controladas polos sectoresconservadores polo que as súas proclamas e medidas son moderadas e non van máis alá do desestanco do sal e abolición do imposto de consumos. Aínda que os grupos republicanos aprobeitan o descontento para fomentar revoltas campesiñas en Pontedeume, Monforte, Chantada, Quiroga, Maceda, etc, que piden a supresión de quintase algunhas contribucións, e proclaman a Republica en Ferrol en outubro de 1872, aínda que sabían do fracaso daque proclamaran en Ourense en 1869. A condena destes feitos polo propio Pi i Margall leva ós dirixentesrepublicanos galegos a obrar independentemente constituíndo o partido republicano-federal galego.



Goberno Provisional, 1869: Figuerola, Sagasta,Ruiz, Zorrilla, Prim, Serrano, Topete, López de Ayala, Romero Ortiz e Lorenzana. Foto deLaurent

O espíritu revolucionario carecía dunhadirección forte e clara. Ó principio as Cortes

rechazaron o concepto dunha república paraHespanha e Serrano eranomeado rexente mentras se buscaba unmonarca. Escribíuse unha constitución de corteliberal na que se establecía a monarquía comoforma de goberno: a Constitución de 1869,cuios principales puntos eran:- Soberanía nacional.- Sufraxio universal para varóns maiores de 25anos- Poder executivo do Consello de Ministros.

- Poder Lexislativo das Cortes: Congreso e Senado elexidos polo corpo electoral.- Poder xudicial reservado ós tribunais- Longa declaración de dereitos, recoñecendo por 1ª vez o de asociación e reunión.- Liberdade de cultos relixiosos.Na búsqueda dun candidato a rexente había moitos intereses: desbotada a opción dos Borbóns con Alfonso(fillo deIsabel II e Francisco de Asís), que posteriormente sería Alfonso XII, e temendo que fose influenciado por súa nai ecometese os mesmos erros quedaban como candidatos:-O duque de Montpensier, casado ca irmá de Isabel II, patrocinado por Serrano, pero vetado por Napoleón III e osprogresistas que quedou descartado ó matar en duelo ó prícipe Enrique.-Fernando de Sajonia-Coburgo, antigo rexente de Portugal.

-Leopoldo de Hohenzollern, proposto por Bismarck co conseguinte rechazo de Francia que enviou o famosoTelegrama de Ems, que sería a excusa da Guerra Franco-Prusiana.-Amadeo de Saboia, fillo do rei de Italia Víctor Manuel II.O elixido foi Amadeo que só reinou dous anos e catro meses, entre 1870 e 1873.O 30 de decembro de 1870 morre a causa dun atentado Prim, polo que Amadeo quedou eivado dun grande apoio emellor conselleiro xa que nin coñecía o país, nin a lingua nin as institucións.Amadeo de Saboia tiña cualidades para ser un bo rei, pero a situación era difícil, a nobreza apartouse da Corte econspirou en favor do príncipe Alfonso, os carlistas repudiábano por liberal, o pobo considerábao un intruso, algúnsmilitares e a igrexa negáronse a xurarlle fidelidade, comezaba a guerra separatista de Cuba(1869), e as disensiónsentre Sagasta(constitucional) e Ruiz Zorrilla(radical) complicáronlle máis o reinado.Comeza a 2ª guerra carlista ca entrada no país do seu candidato Carlos VII.

O rei ante o pronunciamento federal de Ferrol e os moitos problemas, desaires, burlas e a "cuestión dos artilleiros"(que se negaron a obedecer ó xeneral Hidalgo por consideralo responsable da morte duns oficiales en 1866)presenta a abdicación(6-II-1873) polo que se proclamou a República(1873-1874) sin derramamento de sangue,pero non chegou ós once meses de vida dadas as divisións entre republicanos, as sublevacións cantonais dosfederalistas, as conspiracións monárquicas, a guerra carlista, e as dificultades no exterior e nas colonias.Pi i Margall quería unha república federal, Castelar unitaria e conservadora, Salmerón, radical e unitaria, Pavíamilitar.Estanislao Figueras fíxose cargo da presidencia do Poder Executivo formando unha coalición que abolíu aescravitude en Porto Rico, suprimíu títulos nobiliarios e disolvíu as Ordes militares. As guerras carlista e de Cuba, aanarquía imperante e a indisciplina do exército fixeron que Figueras fuxira a Francia.



Sucedíuno Pi i Margall(11-VI á 18-VII-1873) pero as guerras de Cuba e carlista, a anarquía dos exécitos, e queCartagena, Sevilla, Málaga, etc, se convertiran en cantóns independentes apoiadas por parte do exército fixeronque dimitira.Seguíno Nicolás Salmerón(18-VII á 7-IX-1873) que conseguíu manter a raia ós carlistas, castigou os desordes, eacabou ca sublevación cantonalista, pero antes que firmar algunhas penas de morte contra ós militares sublevadose manter así a disciplina, dimitíu.Púxose ó fronte Emilio Castelar(7-IX-1873 á 2-1-1874), combatíu ós carlistas, vencíu ós cantonais de C artaxena,reorganizou o Corpo de Artillería, mantivo a disciplina do exército, establecíu o servicio militar obrigatorio, pactou

ca Santa Sé, resolvíu diplomáticamente o caso do apresamento do buque Virxinia(Estados Unidos) que levabamunición ós insurrectos de Cuba. Acusárono de inclinarse á dereita e ante a derrota nunha votación de confianzado Parlamento, dimitíu o 3-I-1874. O Xeneral Pavía ordenou asaltar o Congreso e disolvíuno acabando co réximerepublicano.En Galiza é significativa a loita pola redención dos foros con homes coma Paz Novoa(1873), Montero Ríos(1886),Vicenti(1907).Perante a Revolución Gloriosa de 1868 reagrupáronse moitos concellos coma o de Buxán con Trazo dando comaresultado Portomouro coma cabeza de agrupación.

Suprimíronse as garantías constitucionais, disolvéronse as cortes( ca

promesa de convocalas cando o país estivera "pacificado"), separouse ocargo do Poder Executivo(xeneral Serrano) do de Presidente doConsello(xeneral Zabala que tivo que dimitir polos fracasos na guerracarlista).Conseguíuse vencer ós carlistas tras varias derrotas. Mentras os Borbónse seguidores trataban de restauralos no trono, pero o Goberno ordeoudesterralos a outras provincias, e aínda así seguiron conspirando eganando adeptos coma Cánovas del Castillo. A dictadura militar do xeneral Serrano foi o prólogo da Restauraciónborbónica que apoiaban casi tódolos militares e que puxeron no Trono a

Alfonso XII o 29-XII-1874).

Alfonso XII tiña 17 anos cando foi proclamado. Reinou dez anos no quese conseguíu a fin das guerras carlistas e se elaborou a Constitución de1876. De saúde delicada, era amigo de vivir compenetrado co pobo, poloque se lle añadiron moitos simpatizantes. De súa nai Isabel II herdou acapacidade amorosa e tivo varios amores. Casou o 23-I-1878 con súaprima María de las Mercedes, pero quedou viúvo ós sete meses e, por "razóns de estado" casou ós sete meses caarchiduquesa de Austria, María Cristina, ca que tivo tres fillos: Mercedes, María Teresa e o póstumo Alfonso XIII.O home da Restauración é Antonio Cánovas del Castillo.Os insurrectos cubanos depuxeron a súa actitude, ca actitude conciliadora de Martínez Campos, da que foi

chamada guerra dos dez anos por medio do convenio de Zanjón(1878) que puxo paz ata un ano despois queestallou a guerra chiquita, que foi vencida doadamente.Outro home da Restauración é Sagasta que lle da un tono máis liberal ó seu goberno co acercamento dosrepúblicanos, Montero Ríos, Moret, Canalejas, etc., devolvendo a liberdade de prensa e de cátedra, indultando ósque cometeran "delito de Prensa", autorizou reunións e banquetes de toda cor político, creo cátedras para homesde ideas avanzadas como Castelar, Montero Ríos, Moret, Salmerón, etc., a pesar da prensa conservadora e daUnión Católica.É de destacar as revoltas andaluzas dos proletarios desesperados polas condicións de propiedade na que seencontraban e organizaron as asociacións secretas El tribunal Popular e La Mano Negra que sembraron o terror con incendios, homicidios, roubos, etc. e foron reprimidos con rigor, cárcere e condenas a morte(15). Co mesmo



rigor foron sofocados focos republicanos en Valencia, Cataluña, Badajoz e A Rioxa.O 25-XI-1885, consumido pola tuberculosis, morría con 28 anos Alfonso XII, asumindo a Rexencia a súa viúvaMaría Cristina.

En Galiza salienta o auxe da emigración e a loita pola redención do sistema foral, mentras un sector(Pardo Bazán)se amosaba partidario da reversión en favor dos propietarios do directo, outro(Montero Ríos, Paz Novoa) defendíao dereito dos cultivadores a convertirse en propietarios plenos a cambio dunha indemnización(redención).No último cuarto de siglo chega, serodiamente, o tren a Galiza que aínda que noutros sectores foi positivo,

aséstalle un duro golpe á industria de productos téxtiles galegos ó non ser quen de aplicar as transformaciónsderivadas da revolución industrial e os productos cataláns captan o mercado, aínda que abriron variasfactorías(1873) de productos derivados do algodón coma as de Xubia, La Arzuana de Vilasantar, La Primeracoruñesa, etc, especializados en tecidos baratos.O esgotamento dos xacimentos de ferro e a escaseza de carbón vexetal son as causas da decadencia da industriasiderúrxica.Medran, sin embargo, a industria conserveira, o ferrocarril, as eléctricas e a banca. A burguesía e o clero fortalécense.

María Cristina, recibe un país con carlistas e republicanos ó axexo, insurreccións nas colonias, odios, e dúasnenas de cinco e tres anos e un embarazo do que sería Alfonso XIII, e sin apoio político.O primeiro presidente do Goberno foi Sagasta.O 10-V-1886 nacía o fillo póstumo de Alfonso XII e María Cristina: Alfonso XIII. As Cortes nos cinco primeiros anos elaboraron a lei de asociacións, a lei orgánica da xurisdición contencioso-administrativa, a lei do xurado, a de sufraxio universal, a de ferrocarriles secundarios, a legalidade do matrimoniocivil, a de liberdade de conciencia, etc., creouse a Liga Agraria, establecíuse o servicio militar obrigatorio,reducíronse as capitanias, etc.En 1890 ocupa a presidencia o conservador Cánovas ata 1892 en que Sagasta constituíu o Gabinete chamado denotables(Montero Ríos, Gamazo, Armijo, Maura, etc.).Foi a época dos atentados anarquistas contra Martínez Campos e o do Teatro do Liceo con dúas bombas quecausaron 18 mortos.

Foi significativa a guerra de Melilla(1893-1894) que desgastou as tropas que pronto terían que se enfrentar aEstados Unidos pola guerra de Cuba e Filipinas. A guerra non foi contra Marrocos, senón contra as tribus querodeaban Melilla.

A Independencia de Cuba As guerras que levan a Independencia de Cuba sóense dividir en 4 etapas:1.- Guerra dos Dez Anos(1868-1878). Cuba estaba atravesando unha crisi e Hespanha impoñía altos impostos eun ríxido control comercial que non revertían en Cuba, moitos dereitos do cidadán hespanhol non se tiñan nailla(non había liberdade de prensa, nin de reunión, nin se podían formar partidos políticos, etc.), aínda existía aescravitude, etc.Remata co pacto de Zanjón que establece a capitulación do Exército Independentista Cubano.2.- Guerra Chiquita(1879-1880). O descontento, insatisfacción e incumprimento das promesas do Pacto de Zanjónforon as causas. Nesta guerra iniciouse Martí coma dirixente cubano.3.- Guerra de Independencia cubana(1895-1898)O 24-II-1895 José Martí lanza o grito independentista en Baire. Tivo grande importancia Martí nesta guerra aíndaque morríu ó pouco de comezar(19-V-1895). Él foi o incitador e estratega co apoio de Maceo que morríu taménpronto(7-XII_1896), nunha emboscada. Expandida a guerra e as victorias cubanas obrigan a destituir a MartínezCampos e é nomeado responsable Weyler, que levaría a cabo unha guerra atroz, co encerro en campos deconcentración do camnpesinado donde se calcula que morreron uns 100.000 cubanos debido á fame e ásenfermidades. Pero pese a inferioridade os cubanos cunha guerra de guerrillas desgastaron ó exército hespanhol,polo que Weyler é destituído.





Villaverde que durou seis meses. Seguíuno Montero Ríos(liberal) que durou 5 meses.O 31 de maio de 1906 casa Alfonso XIII ca neta da reina Victoria Ena de Battember, que ten que abxurar doanglicanismo e convértese co nome de Victoria Euxenia, ó regresar da boda prodúcese un atentado matando a 23persoas e ferindo a unhas cen persoas, salindo os reis ilesos.O segundo goberno de Maura(25-I-1907 ó 21-X-1909) estivo marcado pola guerra de Melilla(VII a XII de 1904) quefoi unha sangría económica e moral para Hespana así como inútil, só ben vista polo "patriotismo" hispano e aquelafranxa de terreno consumíu durante moitos anos as enerxías do país e non se pacificou ata 1927 co xeneral Primode Rivera.

En Galiza xurden movementos antiforales e anticaciquiles coma o deTeis(Martínez Lago e Jacinto Crespo) e Lavadores(R. Abilleira e J.Nogueira) en 1907 que reclaman a redención forzosa dos foros previoestablecemento de bancos agrícolas que financien a operación; o quese estendíu polo Ribeiro, Pontevedra, Chantada, Becerreá, Monforte...En Curtis, Sobrado dos Monxes, Arzúa, etc. búscase unrexeneracionismo conservador de campesiñado societario.Neste ambiente fórmanse xente coma Antón Losada Diéguez que conRisco e Noguerol funda en 1920 a revista Nós e en 1924 ingresa noSeminario de Estudos Galegos. Integrante das Irmandades da Fala, tenun papel importante na Xeneración Nós.No vran de 1907, 42 persoas firman o "Manifíeto Solidario" que daríaorixe a "Solidaridad Gallega" onde se aúnan os republicáns dirixidospor J. Rodríguez Martínez, os republicáns federais de Moreno Barcia, e se ven vellos loitadores polo rexionalismocoma Murguía, Carré Aldao, etc., republicanistas coma Tettamancy e novos valores coma os Naveira, CasaresQuiroga, Lugrís Freire, etc., quedando as conclusións das Asembleas de Monforte coma alicerces de vindeirasloitas campesiñas, Solidaridad rompíu cando Portela Valladares e Alfredo Vicenti foron incapaces de mantela baixoo seu liderato. A experiencia de organización de Solidaridad Gallega será reivindicada por Basilio Álvarez, o cura dBeiro, nas Asembleas Agrarias de Rivadavia e nas campañas de axitación de Acción Gallega.Basilio Álvarez incendia Galiza ca súa retórica anticaciquil nos mitins e na prensa e mesmo Melquíades Álvarez eLerroux tiveron que contar con él e impactou en intelectuais rexionalistas coma Noriega Varela ou Cabanillas.

Outro suceso importante do goberno de Maura é a "semana tráxica de Barcelona"(26-VII ó 2-VIII de 1909)relacionado ca guerra de Melilla, xa que as tropas que enviaron foron complementadas con soldados na reserva, amaioría pais e único sustento da familia, mentras noutros cuarteles quedaban cheos de soldados en activo. Esto eoutras razóns provocaron o descontento que aprobeitaron os anarquistas e a estrema esquerda para fomentar adesobediencia nos soldados. O 26, 27 e 28 de xullo levantáronse barricadas, cortáronse as comunicacións eincendiáronse conventos e igrexas en Barcelona e propagouse ó resto de Cataluña. Declarado o estado de guerrasofocouse a revolta o 31 e aplicáronse numerosas penas(2.000 procesados), mesmo de morte(5) e o consideradocabecilla, Francisco Ferrer, foi executado o 13 de octubre. Francisco Ferrer(pedagogo e dirixente anarquistacofundador da Escola Moderna) foi considerado mártir da liberdade no estranxeiro e mesmo se lle fixo unhaestatua en Bruselas. A represión dura e arbitraria desencadeou unha amplia repulsa contra Maura, o que obrigou a

Alfonso XIII a cesálo e a nomear ó liberal Segismundo Moret(21-X) que só durou 4 meses.O 11-XI-1910 é entregado o poder á José Canalejas ata o 12-II-1912. Perante o seu mandato sucedíu a rebeliónda mariñeiría do buque de guerra Numancia e a folga ferroviaria de 1911(que resolvíu militarizando ós obreiros). A guerra de Marrocos ou guerra do Rif(1911-1927) foi un enfrentamento orixinado pola sublevación das tribus do Rcontra a ocupación colonial francesa e hespanhola, aínda que afectou principalmente ás tropas hispanas. Osultanato de Marrocos quedara baixo a dominación francesa polo Tratado de Fez. Francia cédelle a Hespanha o5%(uns 20.000 km. cuadrados) na que se inclúe a rexión montañosa do Rif. Ou sexa que máis ca un protectorado un subprotectorado. As batallas foron constantes e os mortos moitos e aínda que o cabecilla insurrecto El Mizzianmorríu e debería haber acabado a guerra a verdade é que houbo máis levantamentos que deron na guerra do Rif (1921-1927).



Durante esta guerra tivo lugar o desastre de Annual, grave derrota dos hespanhois contra os rifeños de Abd el-Krimpreto de Annual en 1921 e que supuxo a redefinición da política colonial de Hespanha na guerra do Rif e do queIndalecio Prieto dixo:"estamos en el periodo más agudo de la decadencia española. La campaña de África es el fracaso total, absoluto, sin atenuantes, del ejército español."Cando Hespanha estaba sendo derrotada entra Francia na guerra e prodúcese o famoso desembarco de Alhucemas(8-IX-1925) do exército e a Armada hespanhola e un continxente francés que propiciaría a definitivavictoria aliada e o fin da guerra do Rif. A operación consistíu no desembarco de 13.000 soldados transportadosdesde Ceuta e Melilla, dirixida polo xeneral Miguel Primo de Rivera e o xeneral Sanjurjo. Entre os xefes estaba o

entón coronel Francisco Franco, que pola súa actuación ó fronte da Lexión sería ascendido a xeneral de brigada.Dise que Eisenhower estudou desembarco de Alhucemas para trazar o desembarco de Normandía.Debido ós moitos errores cometidos nesta guerra fíxose unha comisión de investigación pero antes de que oinforme fora presentado o xeneral Primo de Rivera deu un golpe de estado o 13 de setembro de 1923 comezandounha dictadura.Pero na etapa de Canalejas(Ferrol, 31-VII-1854) non todo foi desastres, de feito era un bo político rexeneracionistae liberal que conseguíu bastantes logros pero non puido realizar as esperadas reformas políticas que houberantransformado o réximen existente nunha verdadeira democracia acabando co caciquismo e o fraude electoral ó serasesinado o 12-XI-1912.Entre moitos problemas e crises de partidos o rei entrega o poder o 27-X-1913 a Eduardo Dato.En 1914 ten lugar a 1ª Guerra Mundial(1914-1918) na que Dato declara a Hespanha neutral. O país sufre alborotoe paralizacións de industrias e en Marrocos segue a guerra polo que Dato cae en decembro de 1915. Seguíuno Álvaro de Figueroa, conde de Romanones cun país en folgas, manifestacións e motíns. Seguírono GarcíaPrieto, liberal(1917-1918 e 1922-1923), Sanchez Toca, conservador(1919), Allendesalazar, conservador(1919-1920e 1921), Sánchez Guerra, conservador(1922-1923) e o 13 de setembro de 1923 prodúcese o golpe militar que levaa dictadura de Miguel Primo de Rivera(1923-1930).

Exercíu unha represión sobre os partidos políticos, maiormente de esquerdas e para impedir que renaceran denovo creou o partido Unión Patriótica que aglutinaba a maioría de elementos de dereita e uns poucos de esquerda Acaba a guerra de Marrocos.Prodúcense moitos levantamentos militares, estudiantís, políticos contra a dictadura e presenta a dimisión ó rei o28-I-1930. Durante a dictadura fixéronse obra públicas sobre todo no ministerio do conde de Guadalhorce.

Seguíuno Berenguer, militar(1930-1931), que puxo ministros de dereita polo que o pobo e as esquerdas oconsideraban unha prolongación da dictadura e lle chamaron Dictablanda.Cada vez iba resurxindo máis unha tendencia antimonárquica e mesmo houbo sublevacións. Berenguer dimite o14-II-1931. Seguíuno Aznar, militar(1931), cun goberno repleto de monárquicos e as rúas cheas de republicáns quese fan co goberno conminando ó rei a abandonar o país co que o reinado de Alfonso XIII acababa e comezaba(14-IV-1931) a II República. Realmente Alfonso XIII non abdicou, dirixíuse a París e despois a Roma (fuxindo coequivalente a 48 nmillóns de € depositados en bancos de Londres e París), onde fixou a súa residencia eabdicaría(1-I-1941) no seu 3º fillo Juan de Borbón(Jaime renunciaría en 1933)

II República(14-IV-1931 á 1-IV-1939)

O crak de Wall Street(Gran Depresión) marcou o final do reinado de Alfonso XIII e a andadura da II República. Naseleccións do 12-IV-1931 saen ganadores os republicáns nas grandes cidades, aínda que os concellais elexidos nasúa maioría eran monárquicos. A II República ten dous bienios diferenciados:1º bienio de esquerdas (1931-1933)2º bienio de dereita (1933-1935)Formouse un Goberno Provisional(6 meses) con representantes das principais forzas políticas que desde 1930 seenfrentaran a Monarquía:Pola dereita estaban Alcalá Zamora e Maura(republicano de última hora)Pola esquerda estaban os históricos Lerroux e Martínez Barrios. Os radical-socialistas Marcelino Domingo e Álvaro



Albornoz e os socialistas Prieto, Fernando de Los Ríos, Lago Caballero e Azaña.Polos rexionalistas estaban Nicolau d'Olwer(Cataluña) e Casares Quiroga(Galiza).O primeiro presidente provisional foi Niceto Alcalá Zamora, que dimitíu a causa do articulo 26 da Constitución quetrataba a cuestión relixiosa e seguíuno Manuel AzañaEste goberno provisional aprobou a Constitución de 1931.

As accións máis importantes que intentan levar a cabo son:1.- Diluir os tres bastións da Monarquía: Igrexa, exército e nobreza.

2.- Repartir o poder económico cuio paso máis importante é a Reforma Agraria.3.- Encauzar as aspiracións rexionalistas.O primeiro escollo que encontrou o Goberno Provisional foi o dos rexionalismos. Francesc Masiá declara aRepública Catalana o mesmo día 14 de abril, pero chegouse a un acordo con Esquerda Republicana polo que secambiaría o nome de República Catalana polo de Goberno da Generalitat de Cataluña a cambio do compromiso deque se presentaría ás futuras Cortes Constituíntes o Estaut de Autonomía de Catalunya que decidiran os catalánse que, en efecto, sería aprobado, non federalista como pretendían sinón integral.No caso do País vasconavarro o Estatuto de Estella, basado nos fueros vascos, situábase ó marxe da Constituciónpola declarada confesionalidade e polo seu concepto federalista.En canto a Galiza a primeira iniciativa tomouse en 1932, aínda que os concellos galegos xa aprobaran un proxectode estatuto, inspirado no catalán, pero coma no caso vasconavarro, o triunfo da dereita nas eleccións de 1933paralizou o proceso.En canto á custión relixiosa declárase a liberdade de cultos, polo que encontra a oposición de moitos bisposintegristas que desde o púlpito alentaban ós fieis contra a República e a favor da Monarquía o que detonou(xuntoco bulo corrido de que na inauguración do Círculo Monárquico Independente mataran a un taxista republicano) aqueima de igrexas e conventos.Na cuestión militar non se conseguíu totalmente facer un exército máis moderno e subordinado ó poder civilintentando separar ós militares dos altos cargos da Administración devolvendo ós militares ós cuarteis.No tocante a Reforma Agraria para aliviar a situación dos xornaleiros, sobre todo no sur de Hespanha, o ministro dtraballo Largo Caballero aprova os sete Decretos agrarios do Goberno Provisional, que lle daba ós sindicatos maiocontrol no mercado de traballo, e se nombraban os Xurados Mixtos integrados por 6 patronos, 6 obreros e 1

secretario polo que se conseguíu unha subida nos paupérrimos salarios, a pesar da oposición de propietarios eaxuntamentos.Nas eleccións a Cortes Constituíntes do 28-VI-1931 resulta unha maioría de esquerdas no Parlamento:

Eleccións xerais 28-VI-1931

Partido Escaños % Esc. Dif.

Partido Socialista (PSOE) 115 24,5 -

Partido Republicano Radical (PRR) 94 20,2 -

Partido Republicano Radical Socialista (PRRS) 59 12,5 -

Esquerra Republicana de Catalunya (ERC) 31 6,5 -

Acción Republicana 28 5,9 -

Agrarios (predecesores del Partido Agrario) 26 5,5 -

Progresistas 22 4,6 -

Federalistas 17 3,6 -

http://es.wikipedia.org/wiki/Partido_Agrario_(Espa%C3%B1a)

http://es.wikipedia.org/wiki/Acci%C3%B3n_Republicana

http://es.wikipedia.org/wiki/Esquerra_Republicana_de_Catalunya

http://es.wikipedia.org/wiki/Partido_Republicano_Radical_Socialista

http://es.wikipedia.org/wiki/Partido_Republicano_Radical

http://es.wikipedia.org/wiki/Partido_Socialista_Obrero_Espa%C3%B1ol



Federación Republicana Galega 16 3,4 -

Vasco-navarros 15 3,2 -

Agrupación al Servicio de la República 13 2,8 -

Lliga Regionalista 4 0,8 -

Unió Socialista de Catalunya 4 0,8 -

Partit Català Republicà 2 0,4 -

Partido Liberal Demócrata 2 0,4 -

Republicanos galleguistas 1 0,2 -

Monárquicos liberales 1 0,2 -

Independientes 20 4,2 -

TOTAL 470 100,00 -

O Primeiro goberno formouse o 15-XII-1931,despois de aprobarse a Constitución de 1931, tras a elección de Alcalá Zamora como Presidente da República, que confirmou a Azaña como Presidente do Goberno.Pero as reformas levadas a cabo encontraron grande oposición dos grupos sociais ós que intentaban desmontar das posicións adquiridas de antigo: terratenentes, financieiros, a Igrexa, grandes empresarios, monárquicos,militares, etc. e mesmo da CNT,UGT e FAI que consideraban á República burguesa e sin demasiadas diferenciasdos sistemas anteriores: Monarquía e Dictadura. A maior oposición encontrouna Azaña na Igrexa por mor da Ley de Confesións e Congregacións Relixiosas quecomezou a principios de 1933 e que algúns bispos consideraban"un duro ultraje a los derechos divinos de laIglesia", chamando ás movilizacións ós católicos e mesmo o Papa Pío XI saca unha encíclica(Dilectisima Nobis)

na que condenaba o espíritu anticristiano e chamaba á movilización contra á República.No tocante a Lei de Reforma Agraria, despois de dous anteproxectos e un terceiro elaborado polo ministerio doradical-socialista Marcelino Domingo que se foi alargando nas discusións en Cortes, e máis se houbera alargado snon fora polo intento de golpe de estado do xeneral Sanjurjo(10-VIII-1932) que impulsou a aprovación da Lei. A Lei establecía a expropiación con indemnización das grandes fincas que non foran cultivadas para repartirlasentre familias de campesiños ou colectividades de agricultores.Os problemas foron numerosos e graves e os efectos moi limitados.Despois do fracaso do golpe de estado de Sanjurjo os monárquicos comezaron a financiar ós pequenos gruposfascistas facendo presión para que se uniran nun único grupo.O grupo fascista liderado por José Antonio Primo de Rivera, fillo do dictador, Movemento HespanholSindicalista(MES) uníuselle o Frente Hespanhol co apoio económico e ideolóxico dos monárquicos alfonsinos

Renovación Hespanhola e "refundaron" a Falanxe Hespanhola que en 1934 se fusiona con jonsistas formando aFalanxe Hespanhola das JONS.Os grupos de dereita fusiónanse nunha confederación de partidos co nome de Confederación Hespanhola deDereitas Autónomas(CEDA) baixo a dirección, ideoloxía e recursos organizativos da Igrexa e liderada por JoséMaría Gil Robles.O goberno de Azaña sufríu a insurrección anarquista de xaneiro de 1933, a mala economía, o paro, a ofensiva dasorganizacións patronais contra os Xurados Mixtos, os católicos da CEDA e o Partido Republicano Radicalobrigando a dimitir o 2-VI-33. Pero Alcalá Zamora non encontrou un candidato cunha maioría de diputadossuficiente para gobernar e volvíu a acudir e formar o terceiro goberno de Azaña.Nembargantes o 3-IX-1933 as eleccións dos 15 membros do Tribunal de Garantías Constitucionais que lles

http://es.wikipedia.org/wiki/Partido_Liberal_Dem%C3%B3crata

http://es.wikipedia.org/wiki/Lliga_Regionalista



correspondía elexir ós concellos danlle 6 postos á CEDA, 5 á Republicano-socialistas e 4 á Partido RepublicanoRadical, polo que Azaña recurre ó voto de confianza das Cortes que obtuvo, pero o 7-IX-33 Alcalá Zamoraretiróullelo seu, e tivo que dimitir. Alcalá Zamora encargoulle formar goberno a Lerroux que só durou tres semáns a causa de que os partidos deesquerda non o apoiaron. Alcalá encárgalle a Martínez Barrio o novo goberno cuia misión era organizar aseleccións do 19-XI-33 a 1ª volta e o 3-XII a segunda. Foi a 1ª vez que votaron as mulleres en Hespanha, e unhadas primeiras de Europa. Ganou a CEDA de Gil Robles dando paso ó segundo bienio de dereitas.Resultado das eleccións ás Cortes Constituíntes, celebradas o28-VI-

1931. A ORGA, en azul moi escuro, sacou 14 escanos.

En Galiza a actividade dos partidos políticos medra. O PSOEconsegue a elección de dous dos seu líderes, Manuel Suárez comoalcalde de Ourense e X. Quintanilla de Ferrol; os comunistasconseguen en 1936 a acta de deputado para Adriano Romero.Mesmo se proclama a Primeira República Galega que foi unha

pasaxe efémera, que só durou unhas horas do 27 de Xuño de

1931, víspera das eleccións ás Cortes Constituíntes da II

República Española, na que activistas como Pedro Campos ou

Alonso Ríos Tiveron un papel importante. Alonso Ríos é nomeado Presidente da Xunta Revolucionaria da

República Galega.

Os radicais convértense en 1933 na 1ª forza política con 15 actas, pero as disensións provocadas polacolaboración coa CEDA, fai que cheguen ás eleccións de 1936 totalmente desconxuntados.Ten a ORGA(Organización Republicana Gallega Autónoma) un papel importante nestas datas. Fundouse en 1929coa participación de Irmandades da Fala locais da Coruña e o Casino Republicano de Santiago Casares Quirogaco que formaría pàrte do 1º Goberno da República e converteuse na 1ª forza política de Galicia nas eleccións aCortes Constituíntes con 14 escanos, inda que se presentou como Federación Republicana Gallega(FRG)formando no Congreso o grupo da Minoría Gallega na que se integraron Castelao e R. Otero Pedrayo.Decir que a conxunción republicano-socialista se fixo co 55% dos deputados aínda que 2 elixidos dentro da FRG,

Villar Ponte e Suárez Picallo, actuaron coma nacionalistas e acabarían independizándose da formación de CasareQuiroga.O proclamarse a República foi a ORGA quen tomou a iniciativa do Estatuto de Galiza, convocando o 4-VI-1931 á Asemblea pro-Estatuto da que saíu o 1º proxecto que resultou frustrado. Sería Osorio-Tafall, menmbro da ORGA,quen en 1932 presidiría a Asemblea de Municipios, celebrada en Santiago, para discutir e redactar o proxecto deEstatuto de Autonomía, que non se plebiscitría ata 1936 por mor da entrada da dereita no Goberno. Así e todo oprincipal valedor do proxecto sería o Partido Galeguista, dado que os galeguistas da ORGA tiñan cada vez menospeso debido os atrancos de Casares Quiroga como ministro de Gobernación que fixeron que se foran integrandono Partido Galeguista, o último sería A. Vilar Ponte a comezos de 1934.O Partido Galeguista foi fundado en decembro de 1931. O seu órgano de prensa foi A Nosa Terra.O 5 e 6-XII-1931 o Partido Galeguista de Pontevedra convoca a Asemblea Nacionalista ca intención de crear unPartido Galeguista de ámbito rexional e acuden 32 grupos e irmandades.Estivo formado por diversas tendencias e foron homes de peso:-Conservadores de dereita que non querían unirse ca esquerda: Otero Pedrayo, Risco, Villar Ponte, Filgueira, etc.-De esquerdas: Castelao, Bóveda, Suárez Picallo, etc.-Independentistas coma a Sociedade Nacionalista Pondal de Bos Aires.-Independentes coma Cuevillas, Cunqueiro, etc. As tensións durante o bienio de dereitas, polo medo da dereita de que se pactara ca esquerda hespanhola, fixo quo sector conservador saíse da formación.Despois da Revolución de 1934 o Gobeerno suspende A Nosa Terra e desterra a Castelao e Bóveda.Na III Asemblea do PG celebrada en Ourense o 13 e 14-I-1934, apróbase, ca oposición de Risco, a alianza cos



republicanos e socialistas, ratificada na IV Asemblea o 20 e 21-IV-1935, ca oposición de Otero Pedrayo, eescíndese o sector conservador liderado por Risco e forman Dereita Galeguista.Na Asemblea Extraordinaria do 25-I-1936 apróbase o ingreso do PG en Frente Popular, para as eleccións xerais de1936, con 5 candidatos do PG: Castelao, Suárez Picallo, Villar Ponte, Bóveda e Xerardo Álvarez Gallego, saíndoelexidos os 3 primeiros. O Frente Popular cumpre cos seus compromisos e o estatatuto é aprobado o 28-VI-1936.Despois da sublevación militar do 36 comeza a represión franquista e homes coma Bóveda, A. Casal, Díaz Baliño,Lustres Rivas, X. Carballeira, etc. son fusilados e outros coma Castelao teñen que exiliarse.O PG en Galiza foise diluindo e tendo un papel máis ben cultural que culmina ca disolución fundando a Editorial

Galaxia o 25-VII-1950.No exterior fúndase en 1932 a Organización Nacionalista Republicana Gallega, filial do PG en Bos Aires, dirixidapor Rodolfo Prada e cambia o seu nome en 1936, ca guerra civil, por Grupo Galeguista de Bos Aires e en 1941volve a cambiar por Irmandade Galega. En 1942 ca chegada de Castelao e outros moitos exiliados a Bos Airesreaparece A Nosa Terra. En 1944 constitúese o Consello de Galiza co pulo de Castelao e Irmandade Galega.En Urugüai Manuel Meilán dirixe a sección do PG: Irmandade Galeguista do Urugüai

As eleccións do 3-XII-1933 déronlle maioría á dereita con217 escaños( 115 á CEDA) e ós centristas 163(102 óPartido Republicano Radical). A esquerda obtivo 93 actas,con maioría socialista(59).

Ca entrada da CEDA no goberno en 1934 desencadeou aRevolución de Octubre, unha insurrección socialista que sótriunfou en Asturias(único lugar onde participou a CNT)perante dúas semanas. A diferencia da estabilidade do primeiro bienio de esquerdaso segundo bienio de dereitas presidido polo PartidoRepublicano Radical de Lerroux tivo uns gobernos moicortos(promedio de tres meses de vida) e formáronse 8gobernos en dous anos, caendo tres presidentes (Lerroux,Samper e Chapaprieta). E aínda durarían menos os dous últimos gobernos do bienio presididos polo galego liberal

centrista Portela Valladares.O Presidente da República encárgalle a Lerroux formar un goberno totalmente republicano.Pero necesitaba o apoio da CEDA(que non quixo facer a declaración pública de adhesión á República) e o seulíder Gil Robles púxo en práctica a táctica de tres fases, anunciada dous anos antes:1ª fase: prestar apoio a un goberno presidido por Lerroux.2ª fase: esixir a entrada no goberno.3ª fase: presidir o goberno.O apoio da CEDA ó goberno de Lerroux foi tomado polo monárquicos alfonsinos e carlistas coma unha traición econtactaron co fascismo italiano de Mussolini á busca de apoio logístico, de armas e de diñeiro para derrocar aRepública e restaurar a Monarquía.Pola súa parte a esquerda consideraba unha traición o pacto radical-cedista e intentaron que se convocaran novas

eleccións antes de que se constituíran as Cortes recentemente elexidas. Mesmo o PSOE e UXT acordarondesencadear unha revolución si a CEDA entraba no goberno.O novo goberno de Lerroux tomou varios acordos:1.- A cuestión relixiosa. Melloras e privilexios. Aprazar o peche de colexios relixiosos. Pero os gobernos radicalesfracasaron no tema da relixión xa que o Vaticano exixíu a revisión da Constitución de 1931.2.- As reformas socio-laborais de Largo Caballero(que lle otorgara melloras ós obreros) foron modificadas baixo apresión patronal aínda que non cás melloras que esixían os empresarios dada a aínda capacidade dossindicatos(UXT e CNT) para a movilización obreira cunha oleada de folgas en 1934.3.- A Reforma Agraria foise aplicando cun maior asentamento de campesiños e expropiación de propiedades, aíndaque a Lei de Amnistía que aprovaron en abril de 1934 devolvíulle ós "grandes de Hespanha" unha parte das terras



que confiscara o goberno de Azaña. En 1934 non se prorrogou o Decreto de Intensificación de Cultivos polo queunhas 28.000 familias foron desaloxadas dos campos que non cultivaron. A reforma dos Xurados Mixtos agrarios,que se inclinou a favor dos patróns, permitíulle os propietarios liberdade de contratación e represalias contra osxornaleiros, polo que os salarios agrícolas que aumentaran no 1º bienio volveron a baixar. Mesmo os propietarios,cando os xornaleiros lles pedían traballo, lles decían: "comede república".Polo que se producíu a folga agraria máis grande da historia, pero sin unidade de FNTT e UXT e co apoio óspatróns do Goberno as represións foron duras: instrucións de impedir organizacións campesiñas, 10.000detencións, 200 axuntamentos de esquerdas destituídos e sustituídos por xestores de dereita, trece mortos, e o

sindicalismo agrario desmantelado.3.- A CEDA decía que o Estado integral definido pola Constitución de 1931 desintegraba a "patria" polo que oPartido Republicano Radical neutralizou os estatutos provocando grandes tensións, sobre todo no País Vasco.

A Revolución de Outubro de 1934 A CEDA procedíu ó seu segundo paso e retiroulle o apoio ó goberno de Samper esixindo a entrada no mesmo. Opresidente da República Alcalá Zamora propuxo a Lerroux de novo como presidente do goberno e a inclusión detres ministros da CEDA, polo que os socialistas cumpliron a amenaza de "revolución social" e convocaron a folgaxeral do 5-X-1934 que foi seguida en tódalas cidades hespanholas. Morreron 40 persoas, a maioría huelguistasabatidos polos gardas.En Asturias sí se producíu un conato de revolución: Outubro Roxo, onde a CNT e Alianza Obreira(coalición PSOEUXT) facéndose co control dalgunhas concas mineiras e apoderándose de Xixón, Avilés e entrando en Ovieu(senconseguir ocupala) onde se produciron violentos combates. Desatouse unha ola de violencia en Asturias contra ospropietarios, relixiosos e persoas de dereitas na que foron asesinados 34 persoas, se queimaron 58 igrexas emesmo foi dinamitada a Cámara Santa da Catedral de Ovieu. Para reprimir esta ola o goberno trouxo ós regularesde África do coronel Yagüe e dende Galiza unha columna do xeneral López Ochoa, todo esto dirixido polo xeneralFranco. O 18 de outubro os revolucionarios rendíanse cas baixas de 1.100 mortos e 2.000 feridos nas súas filas euns 300 mortos nas forzas de seguridade e exército, collendo o exército unha forza enorme nas filas de dereitadándolle Calvo Sotelo o título de "columna vertebral de la Patria".Fixéronse en Hespanha uns 30.000 prisioneiros. Houbo torturas de prisioneiros a causa das cales morreron variosForon moitos dirixentes de esquerdas os detidos, entre eles Francisco Largo Caballero e o expresidente Manuel

Azaña.

Os gobernos radical-cedistas(X-1934 á XII-1935) A CEDA estaba preparando a 3ª fase e decatouse de que só tiña que provocar pequenas e contínuas crises paraconquerir o seu obxetivo de presidir o goberno. A crise máis grave que provocou foi a de abril de 1935 cando osseus tres ministros se negaron a aprobar a conmutación da pena de morte dos tres dirixentes socialistas doOutubro Roxo asturiano e Lerroux ante a falta de apoios suficientes tivo que ceder á pretensión da CEDA deconquerir cinco ministros, un deles Gil Robles que sería Ministro de Guerra. Polo que os radicales de Lerroux, querompera tódalas conexións con socialistas e demáis esquerda, xa non tiñan a maioría que pasaría á dereita nonrepublicana: CEDA e Partido Agrario. Co cal comezou a desmantelación dos dereitos do 1º bienio e as revanchasde patróns e terratenentes, sendo despoxados miles de campesiños, despedidos miles de obreiros, conxelación emesmo reducción de salarios, aumento da xornada laboral, reforzouse o papel dos militares(de dudosa lealdade áRepública) ocupando os seus xenerais os postos máis relevantes de Defensa. Intentouse revisar a Constitución,pero as disensións entre os mesmos partidos de dereita eternizaron os debates e crearon unha crise de gobernoque obrigou a sustitución do presidente Lerroux por Chapaprieta, que mantivo a alianza radical-cedista Lerroux-GilRobles. Este goberno víuse afectado polo escándalo do estraperlo e o asunto Nombela que provocaron a saída deLerroux do goberno e a caída do Partido Republicano Liberal.Gil Robles entregouse ó proxecto da 3ª fase de dirixir o goberno e retiroulle o apoio a Chapaprieta esixindo apresidencia do Goberno, pero Alcalá Zamora, presidente da República non lle quixo dar o goberno a unantirrepublicano e nomeou a un home de confianza: Manuel Portela Valladares o 15-XII-1935, que formou ungoberno de dereita excluíndo á CEDA, pero non contando co necesario respaldo en Cortes, Alcalá Zamora disolve



o Parlamento o 7-I-1936 e convoca elecións para o 16-II(1ª volta) e 1-III(2ª volta).

Fronte Popular(1936-1939)

O líder dos republicanos de esquerda, Manuel Azaña(Esquerda Republicana), tenta conxuntar ós partidos deesquerda e ofrécelles pactos á Unión Republicana(D. Martínez Barrio), ó Partido Nacional Republicano(F. SánchezRomán) e ó PSOE(Indalecio Prieto e F. Largo Caballero), Largo Caballero, que non era partidario da conxunción,pra consolidar a franxa obrera condiciona a que entre o Partido Comunista de Hespanha(PCE), o cal provocou a

saída dos de Sánchez Román. Aínda que o PCE era inimigo dos socialistas aceptou, por mor do VII Congreso da IInternacional na que Stalin proclamaba facer frontes antifascistas. Todos xuntos participaban nas eleccións conome de Fronte Popular que levaba no seu programa, entre outras promesas, as de amnistía dos delitos político-sociales e excarceración dos detidos pola Revolución de Outubro.Pola contra a CEDA de Gil Robles, no seu intento de conseguir a presidencia, xuntouse nunhas circunscipcións coforzas antirepublicanas(monárquicos alfonsinos e carlistas) e noutras ca dereita republicana pero non levaron unprograma común. Gil Robles pretendía formar unha fronte antiesquerda, antirrepublicana, e prantexou a campañacoma unha loita da Hespanha católica contra a "revolución espantosa, bárbara, atroz ".Por outra parte tamén concurría o "centro" de Portela Valladares. As elección tiveron unha participación moi alta(72,9%) e o resultado foi moi axustado, cunha pequena vantaxe daesquerda(47,1%) sobre a dereita(45,6%) e o "centro" só levou o 5,3%, pero o sistema electoral favorecía ósgañadores polo que o Fronte Popular obtivo 263 diputados(37 de Esquerra de Catalunya), CEDA 156 diputados(1do fascista Partido Nacionalista Hespanhol), os partidos de "centro" sumaban 54 diputados. Falanxe Hespanhola sconseguíu 46.466 votos.

O Goberno da Fronte Popular (de febreiro a xullo de 1936)-Azaña é nomeado Presidente do Goberno e Alcalá Zamora é destituído da presidencia da República o 7-IV-1936.-As loitas entre esquerda-dereita salpícanse de altercados, nun dos cales morre A. Sáenz de Heredia(16-IV),curmán de J.A. Primo de Rivera.-O 10-IV_1936 dimite Azaña(nunha crise de goberno) e é nomeado Presidente da República.-É nomeado Presidente do Goberno o galego Santiago Casares Quiroga(fundador da Organización Republicana

Galega Autónoma, ORGA).-Concédese amplia amnistía ós implicados na Revolución de Outubro de 1934.-O 12-V-1936 solicitan dende a alcaldía de Candelaria(Tenerife) o relevo do Comandante Militar Franco.-O 17-VI_1936 o goberno da Fronte Popular declara estar desbordado ante os desordes producidos polos sectoresradicales de esquerda e de dereita: 269 mortos, 160 igrexas destruídas, etc. dende febreiro ata xuño.

O 12-VII-1936 é asesinado o militar prosocialista J. del Castillo Sáez de Tejada e ó seguinte día os compañeirosseus asesinan ó daquela lider da oposición José Calvo Sotelo, feitos que detonaron-provocaron o Golpe de Estadodo 17-VII-1936.Casares Quiroga coma Presidente organizóu o referendum sobre o Estatuto de Autonomía de Galiza que seríaaprobado o 28-VI-1936. Achácaselle que perante a sublevación militar non lle dou a importancia debida e non entregou as armas ás

organizacións obreiras, aínda que nas memorias da súa filla María Casares dí que non foi así.Dimitíu ca sublevación militar e sustituíno Martínez Barrio, que non chegou a tomar posesión, pois o 20-VII,presenta a dimisión ó entender que non podía evitar a guerra, dado que despois de telefonear ós xefes militaresalgúns depuxeron a actitude golpista pero outros coma o xeneral Mola non, e foi sustituído por José Giral.

A Guerra Civil(1936-1939)

1936:-17-VII comeza a sublevación en Melilla.-20-VII Goberno Giral.-4-IX Goberno de Largo Caballero.



-6-XI O Goberno traládase a Valencia.

1937:-3 ó 8-V Guerra civil Barcelona, CNT e POUM contra á República-17-V Goberno Negrín.-31-X O Goberno trasládase a Barcelona.

1938:

-5-IV Reorganízase o Goberno Negrín.-9-IX Conversacións co representante de Franco sen resultados.

1939:-Ante o avance franquista o Goberno retírase a Figueras.-6-II Azaña, Barrio, Negrín e outros cruzan a fronteira francesa.-27-II Francia e Inglaterra recoñecen o Goberno de Burgos de Franco, Azaña dimite e sucédeo Martínez Barrio enParís ó non poder viaxar á territorio hespanhol debido ó golpe de estado contra a República polo ata entón fielCoronel Casado. Negrín ascende a varios militares(2-III) e continúa a guerra.-5-III Fórmase o Consello de Defensa Nacional composto por elementos non comunistas coma Casado, Miaja,Besteiro, etc.Xulián Besteiro é de orixe galega, socialista moderado que perante o cerco de Madrid, cando o Goberno setraslada a Valencia, négase a abandonar a cidade. Foi destituído da cátedra polo franquismo e condenado a cadeaperpetua, morrendo enfermo pero con grande dignidade.1-IV Ríndense as últimas tropas republicanas, e comezan 40 anos de dictadura, asesinatos, fame e retraso. Entreos abusos fascistas da dictadura franquista é coñecido pola literatura e o cine o fusilamento o 5 de agosto de 1939das "Trece Rosas Rojas" As Trece Rosas é o nome dun grupo de trece mozas (entre 18 e 29 anos), a metade das Xuventudes SocialistasUnificadas (JSU), fusiladas polo réxime franquista en Madrid

Aínda que a Guerra Civil acabou ca República en territorio hespanhol, ata 1977 estiveron vixentes no exilio os

gobernos republicanos e mesmo en México e Iugoeslavia os tiveron coma lexítimos.En Galiza na Guerral Civil tiveron un importante papel os falanxistas facéndose co control do poder civil e ocupousda represión facendo imposible calquera intento de resistencia ó golpe e nunha semana o exército fíxose co controprácticamente total, e aínda que non se poido facer unha defensa oficial e ordenada, dada a brutalidade darepresión, houbo movementos guerrilleiros en contra:-Co triunfo dos sublevados os homes de esquerda, republicáns e nacionalistas bótanse ó monte e son apoiadospara sobrevivir por paisanos e familiares.-A victoria dos nacionales obriga ós fuxitivos a cambiar de estratexia fomentando unha fronte interior aparecendogrupos organizados entorno á homes coma Maletas, Girón, Gafas, etc.-A victoria dos aliados na 2ª Guerra Mundial(1944-1948) sobre o fascismo non trouxo consigo a caída da Dictadurae fáise necesario a loita armada. O comunista Manuel Castro Rodríguez(PCE), representante da Xunta Supremada Unión Nacional en Galiza convértese, a partir de 1944, no principal conxugador das guerrillas, surxindo líderescoma Foucellas, Curuxás, Piloto, Gaioso, etc. ata que a partir de 1950 van desaparecendo sendo os últimos encaer Foucellas(1952), Pancho(1954) e Piloto(1965). A tendencia ideolóxica en Galiza vai pasando do federalismo ó nacionalismo:+1840-1868. Provincialismo co Rexurdimento conformado por persoeiros coma Antolín Faraldo Asorey, os mártiresde Carral(1846), Benito Viceto, J. Fernández de Neira, J.M. Pintos, Francisco Añón, e os seus herdeiros Murguía,Pondal, Rosalía de Castro, Curros Enríquez, Lamas Carvajal, Marcial Valladares, A. López Ferreiro, etc.+1868-1885. Federalismo. Con Lamas Carvajal, Vicenti, Murguía.+1885-1918. Rexionalismo. Con correntes coma a de Murguía(Liberal), Alfredo Brañas(Tradicionalista), AurelianoPereira(Federalista). En 1906 fúndase a Real Academia Galega.



+1918-en adiante. Nacionalismo. Con 4 etapas: 1.- As Irmandades da Fala(1916-1923): A. Ribalta, A. Villar Ponte, Lugrís, Carré Aldao, Tettamancy, Gil CasaresL. Porteiro, Losada Diéguez, Risco, Peña Novo, Xaime Quintanilla, Castelao, Bóveda, Paz Andrade, CarballoCalero, Fernández del Riego, Suárez Picallo, Lesta Meis, Cuevillas, Amado Carballo, Manuel Antonio, etc. 2.- A República(1931-1939): Paz Andrade, Pedrayo, Castelao, Basilio Álvarez, Quintanilla, Bóveda, etc. 3.- A clandestinidade(1939-1975): Castelao, Paz Andrade, Alonso Ríos, Picallo, Seoane, Blanco-Amor, Dieste,etc. 4.- A Democracia(1975-ata hoxe)

Continuará...

Bibliografía:

Historia de Galicia Tomo I/José Mª Bello Diéguez ; Antonio de la Peña SantosHistoria de Galicia Tomo II/Francisco Javier González García ; Rosa Brañas AbadHistoria de Galicia Tomo III/José Miguel Andrade Cernadas ; Francisco J. Pérez Rodríguez

Historia de Galicia Tomo IV/Mª Carmen Saavedra Vázquez.Historia de Galicia Tomo V/Jesús de Juana López ; Xulio Prada RodríguezHistoria de Galicia/Mª José Vázquez González ; Juan A. Granados Loureda A mentalidade xusticieira do irmandiños/Barros, C. A revolución irmandiña/López Carreira, A.Isabel y Fernando. Los Reyes Católicos/Pérez, J.Los conflictos sociales en el reino de Castilla en los siglos XIV y XV/Valdeón Baruque, J.Cossue en Celtiberia.net: http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=3096#ixzz1vy0u7fda Cossue en Celtiberia. net: http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=3098Galicia-Historia Tomo I/Acuña Castroviejo, F. ; Vázquez Varela, J.M.

Historia de Galicia/Beramendi González, XustoHistoria Contemporánea de Galicia/Barreiro Fernández, X.R.El desarrollo del nacionalismo/Beramendi, J.G.O rexionalismo galego. Organización e ideoloxía/Máiz, R.Historia de España/Editorial Sopena

http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=3098


Documents

Historia de Galiza e a Súa Relación Con Iberia