HISTORIA

As testemuas arqueolxicas mis lonxanas da historia de Allariz adntrannos no 1 milenio a.C. Petroglifos e restos de castros, nalgns casos s topnimos, espllanse por toda a xeografa municipal. Salientan entre os primeiros o conxunto de A Padela, se ben atpanse rexistrados bastantes mis. O Castelo foi inicialmente un castro,as

Monte onde estaba o Castelo

confirmado pola abondosa cermica encontrada en superficie,sen que se tea efectuado ningunha escavacin sistemtica. O mis coecido e escavado por Conde Valvs nos anos cincuenta sen dbida o de Armea,na parroquia de Sta. Maria, co conxunto de Os Fornos como complemento. Os fondos procedentes deste castro-esculturas en pedra e cermicas- estn depositados no Museo Arqueolxico Provincial. Mis doutra ducia de castros atpanse tamn catalogados. A Romanizacin: S.II a.C.- VI d.C. A ubicacin de Allariz beira do ro Arnoia debeu contribur desenvolvemento dun asentamento eminentemente viario como en tantos outros lugares,sinaladamente a capital da provincia. Son numerosos os tramos de calzadas que anda se conservan- S.Isidro, Roiriz...- as como topnimos ligados a accesos prximos vila e que perviviron no medievo: Portela de Airavella, Portela de Magarelos... Tamn se ten atopado abundante cermica no monte do Castelo e noutros asentamentos castrexos romanizados. Mantense a incgnita da ubicacin da ponte romana que necesariamente existiu no tramo entre Potovello e Acea Rica, posiblemente no mesmo lugar no que se ergueu posteriormente a ponte medieval Perodo Suevo: S.VI - X Resulta doado seguir a pista da presenza sueva que deixou unha fonda pegada en todo o noroeste peninsular, moi especialmente na provincia de Ourense e tamn no noso Concello. Laudas sepulcrais, como as atopadas en Nann e Os Fornos. Topnimos como Guimars ou Gundis ou o da propia Vila Aliaricii, Allariz. Tamn se realizaron numerosas construcin de marcado carcter relixioso como os mosteiros de S.Martio de Paz,S.Trocado e S.Adrin de Amiadoso, todos eles dependentes de Celanova. Polas mesmas datas, s.X., debeuse construr a primitiva baslica de S.Benito, no mesmo emprazamento e solar no que posteriormente se edificou a actual.

Comeza o perodo dourado para a consolidacin de Allariz como ncleo urbano. A presencia na Vila por motivos seguramente estratxicos de Afonso VI vai marcar o rumbo deste e dos vindeiros sculos. rguese o castelo e inciase o amuramento do seu entorno; s seus ps vai medrando o primeiro casero. A cabeceira da igrexa de Santiago, que o ser tamn do castelo, constite a primeira mostra do romnico na Vila. Desta mesma poca semella ser o altar de pedra reposto recentemente na sa bsida. O Sculo XI Comeza o perodo dourado para a consolidacin de Allariz como ncleo urbano. A presencia na Vila por motivos seguramente estratxicos de Afonso VI vai marcar o rumbo deste e dos vindeiros sculos.

cabeceira da igrexa de Santiago

Igrexa de Santo Estevo

Igrexa de Santiago

rguese o castelo e inciase o amuramento do seu entorno; s seus ps vai medrando o primeiro casaro. A cabeceira da igrexa de Santiago, que o ser tamn do castelo, constite a primeira mostra do romnico na Vila. Desta mesma poca semella ser o altar de pedra reposto recentemente na sa bsida. O Sculo XII Afonso VII, o Emperador, non s dota a Allariz de Foro propio senn que se incrementa o ritmo construtivo: igrexa de Sto.Estevo e remate das obras de Santiago.

No ltimo cuarto deste sculo, baixo o reinado de Fernando II, compltase o repertorio de igrexas romnicas coa inauguracin de S.Pedro e de Sta.Mara de Vilanova, ligada esta ltima Orde de S.Xon de Xerusaln ou Cabaleiros de Malta que tiveron recinto propio amurado consrvase un pequeno lenzo do mesmo- para a defensa da ponte e entrada Vila. Esta ponte de Vilanova mantense na actualidade anda que modificada na segunda metade do s.XVI e co escudo da Vila no seu mirador.

Igrexa de San Pedro

Vista erea da Igrexa de Vilanova e a ponte

A cabalo dos sculos XII e XIII deberon producirse os primeiros asentamentos xudeus entre S.Pedro e Vilanova, as como o inicio da curticin. Destas mesmas datas,coincidindo co reinado de Afonso IX, seran o Hospital de Peregrinos, na ra do Seixn, entrada do Camio de Santiago polo sur, e o Lazareto na ra que anda mantn o nome de S.Lzaro. Resulta significativo que estas edificacins de marcado carcter asistencial, xunto con outras establecidas posteriormente na mesma zona como o Albergue de S.Pedro e o Hospital do Conde, conflan no espacio mis afastado do casaro habitado nestes intres. O Sculo XIII Mantense neste sculo o afn construtivo, ligado fundamentalmente s obras do Convento de Sta. Clara. primeira metade semella pertencer a Virxe Abrideira, doada por Fernando III sa nora D Violante.

Vista do Convento de Santa Clara

Xa na segunda metade, coa presenza do Rei Sabio longas tempadas na Vila, nada

impedira que parte das Canigas se recompilaran aqu. A sa dona, Violante, mandou iniciar as obras de Sta. Clara, a quen doara, entre outras pezas, a Virxe Abrideira e a Cruz de Cristal. Estas obras, no seu trazado orixinal, estn

concludas en 1.302,morta xa dous anos antes Violante. O poboado dos obreiros que participan na construccin do convento dar orixe barrio de O Couto, posteriormente ocupado polos xudeus. O Sculo XIV No primeiro tercio do s.XIV, coa Vila baixo o dominio de D.Felipe, fillo de Sancho IV, a comunidade xudea vive un momento de esplendor. Neste contexto debe situarse a orixe da Festa do Boi de Corpus, cuns poderosos gremios de artesns enfrontados competencia sionista. A Vila segue medrando de leste a oeste. A Picouta dos Xudeus trasldase do Eir, en S.Pedro, a O Xardn e de aqu, posteriormente, a A Godalla, xa nas aforas. Atpase depositada actualmente no Museo Arqueolxico Provincial. Do auxe gremial dan fe as mltiples laudas atopadas, como a do xastre que se pode contemplar nun muro da ra Sur. O Convento de Santa Clara tamn deu acubillo sartego sobre bichas de D.Felipe e D.Margarita de la Cerda que nel se conserva. A mediados de sculo a feira, que dende o s.XII se via celebrando na Praza dos Brancos, trasldase por falla de espazo a O Toural, no lugar denominado A Barreira por estar comprendido entre esta, a muralla, e o Convento. mesma poca pertence o Selo do Concello, depositado no A.H.P.O. Curiosamente presenta tres arcos e calzada horizontal na ponte, posiblemente inspirado anda na romana desaparecida.

Torre Lombarda, actualmente pousada

A finais de sculo o castelo sofre unha forte reconstrucin e complemntanse as sas defensas co trazado completo da muralla, visible en varios tramos e torres defensivas como a Torre Nova, en Sto.Estevo, ou Torre Lombarda, esta exenta da muralla. O Sculo XV Con Xon II a Vila pasa a xurisdicin de Alonso Pimentel, Conde de Benavente. Este constre o seu propio recinto amurado no extremo sudoeste, do que se conserva o muro de Entrecercas. Posiblemente tamn dispuxo de residencia no outeiro do Xardn, do que se nutriran as rexas paredes de pedra que al existen. No Convento sguense a realizar obras, como a porta conopial de acceso,hoxe tapiada. Preto do camio real que conduce a Celanova rguese a igrexa da Magdalena hoxe desaparecida carn do pontilln perfectamente conservado sobre o regueiro de Fontes.

Os xudeus continan o seu periplo, instalndose agora no barrio do Socastelo, extramuros. Na ra do Hospital, as chamada hoxe, presta servizo a institucin financiada polo de Benavente. Para darlle mis capacidade,perltase o cascarn da bveda de Santiago, o que obriga a acurtar e apuntar o arco de trunfo e reforzar con contrafortes a cara sur. Na arquitectura civil inciase a construcin de casas-pazo que tern no sculo seguinte o seu momento culminante. O Sculo XVI Posiblemente, xunto cos sculos do romnico, sexa o perodo de maior actividade construtiva, tanto no mbito relixioso como no pblico e no privado. No primeiro deles salienta a conducin de augas a Santa Clara dende a fonte do Castaal mediante acueducto que da nome a Carreira dos Canos. A igrexa de Santiago recibe numerosas e importantes reformas,adosndoselle novas capelas e sancrista, as como o retbulo maior, para o que previamente de peraltara o cascarn e que hoxe pdese contemplar en S.Benito. Tamn Vilanova sofre modificacins: mdase a fachada principal, constrese unha nova capela principal e posible que se adquirira a Virxe da Expectacin de J.de Juni,trasladada posteriormente a Santiago. Sto.Estevo tampouco se libra de modificacins,sobre todo na fachada principal. Completan as obras relixiosas o conxunto de catro cruceiros levantados diante de cada parroquia, dos que s o de Vilanova mantn o seu emprazamento orixinal. Polo que atinxe s construcins de carcter pblico,reconstrese a ponte de Vilanova longo da segunda metade do sculo, as como entra en servizo unha institucin de crdito agrcola ubicada na Praza Maior denominada A Paneira. Mai sen dbida foi a construccin civil a que recibiu maior pulo. O casco nchese de casa con arco como a dos Feijoo en Tripera, casas con portn adintelado como a dos Amoeiro ou a de Fonteiria, casas-torre como a dos Feijo-Ozores nas Lxeas,a do Pozo,a dos Sandoval en Vilanova e posteriormente reconvertida en fbrica de curtidos,casa dos Enrquez... O Sculo XVI