2017.go Maiatza 97. zenbakia XXXIV. urtea

ihintza

ZER NON NORK

IHINTZA – Salletarren aldizkaria. 1988. urtean sortua Zuzendaritza eta erredakzioa: La Salle, 851 postakutxa, 20.080 – DonostiaL.G.: SS 485/84 ISSN: 1135-3945Gertu inprimategia

Argitalpen honen laguntzaileak:

Aurkezpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 03

Hezitzaileak mintzoJoxe Agustin Arrieta, GIZA DUINTASUNAREN ESKOLA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 04Joxe Erzibengoa, EUSKARA ETA ZAKURRAK ETA HAURTXOAK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 06

Praktika onakAlex Gaztañazpi, OLINPIADAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 08

OroitzapenakJon Lezamiz, KAMIOILARIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Joxe Erzibengoa, ZUTAZ OROITUZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

kontu kontariManu Agirre, ARTEZANAN IKUSI ETA ENTZUNDAKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

GogoetakPello Esnal, GURE ESNAERAK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Aitor Zulaika, HIL ARTE BIZIKO BAGINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Inazio Acha, HANDIK ETA HEMENDIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Ikasleen txokoaErik Saraiva, MISTERIOZKO ETXEAREN ALTXORRA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Ainara Feng, SAIA ZAITEZ PERTSONAIAREN LEKUAN JARTZEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Amaia Perez, XXI. MENDEAN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Iraia Gonzalez, SEXU INDARKERIA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Omenaldia - PoemakJose Manuel Agirrezabalaga, PATXI EZKIAGARI OMENALDIA LEGORRETAN . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Patxi Ezkiaga, URRUTIKO LUR HAUEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Ekaitz eta Irati Goikoetxea, URRUTIKO LUR HAUEK - PATXI EZKIAGARI, BIHOTZEZ . . . . . . . . . . . . 26

IHIN

TZA 97

3

AurkezpenaAurkezpena

Udaberrian murgildurik, Pazkotako Biziaren festan eta La Salleren ospakizunetan, eskuartean duzu Ihintzaaldizkari honen zenbaki berria, 97.a.

Toki berezia du zenbaki honetan Patxi Ezkiaga poetaren azken poema-liburuak eta, liburuaren aurkezpenazela-eta, Legorretan egin zitzaion omenaldiak. Gure aldizkariak omenaldi haren oihartzuna izan nahi du,nolabait, eta omenaldian parte hartu.

Honela banatu ditugu zenbaki honetako idazkiak:

Hezitzaileak mintzo: Ziurtasun gabeko garaietan gertutasuna eta elkarrekin ibiltzearen beharraazpimarratzen du lehenengoak eta, bigarrenak, euskararen erabileraren –ezerabiltzearen– kontraesanmingotsak aipatzen bigarrenak.

Praktika onak: Gure Ikastetxeetan egiten diren Olinpiadak ditu mintzagai idazleak.

Oroitzapenetan bi lagun dira aipatuak: bata, erantzukizun berrietara deitua izan dena; bigarrena,zendu berria, mendia oso maite zuena da.

Kontu kontari: Artezanako elizan Xabier Egaña margolariaren lana ikusi eta hari entzundakoazdihardu idazleak.

Gogoetak sailean, berriz, hiru idazki ageri dira: lehenengoa, aurreko zenbakian agertutakoarenjarraipena; bigarrena, aitonak zioena hausnarrean erabiliz norberaren uste sendo sakonak; etahirugarrena, hiru gertakariren inguruko gogoeta zorrotzak.

Ikasleen txokoa: Sail honetan lau idazlan jaso ditugu, Irun, Eibar eta Beasaingo beste hainbatikasleenak, LH 6tik hasi eta Batx 2 bitartekoak.

Omenaldia eta poemak: Hemen, aldizkariaren bukaeran, bildu ditugu Ezkiagari egindakoomenaldiaren kronika modukoa, liburu berriko zenbait poema eta liburuaren izenburuaren inguruanburututako poema.

Ikasturtearen amaiera oparoa opa dizuegu.

Jose Manuel Agirrezabalaga

GIZA DUINTASUNAREN ESKOLAJoxe Agustin ARRIETA

IHIN

TZA

97

4

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzo

Sarritan paradoxa asko gertatzen zaizkigu:teknologiak urrutikoenak gerturatzen dizkigueta gertukoenak urruntzen; edota ez da lehena

iristen azkarren doana, nora doan dakiena baizik.Beti bezala testigantza, lekukotasuna osogarrantzitsua da. Bestela, askotan bezala, hitzhutsetan joaten zaigu gure jakintzaren indarra.Esperientzia oso beharrezkoa zaigu. Esperientziak“ikasi” eta “erakutsi”, ez da lan makala. Konpe-tentzien arloan lanean dihardugunean esperientzieiberen tokia gehiago eman beharko genieke.

Anthony de Mellok bere liburu batean hala dio,jakin beharko genukeela ume batean, ikasle batean,gizakidun anaia eta arreba ikusten. Behin bateanjakintsu batek galdetu omen zien ikasleei eabazekiten noiz amaitzen zen gaua eta hasten eguna.Eta ikasleek esan omen zuten, animali mota batbestearekin bereizi egiten duzunean; beste ikaslebatek zuhaitz mota bat besteen artean bereiztendenean. Horrela ari zirela, gainerako ikasleek galdetuomen zioten: “Ondo da! Esaguzu hortaz zeuk noizden eguna”. Eta jakintsuak erantzun omen zien:“Gizon bati aurpegira begiratu eta anaia ikustenduzuenean, edo emakume bati aurpegira begiratueta arreba ikusten duzuenean, orduantxe. Horiegiteko gauza ez bazarete, horrek esan nahi du, denordua delarik ere, zuentzat oraindik gaua dela”.

Parabolak eta metaforak utzita, zer egia handiaden gertutasuna, elkartasuna (elkarrekin) etasolidaritatea (eskua botatzea) giltzarriak direlaeguneroko irakaskuntzan.

1. Gertutasunaren pedagogia

Askotan erabili dugu izenburu hau: gertu-tasunaren eta maitasunaren pedagogia. Guztiokdakiguna da, baina beharrezkoa bizitzan eta gurehezkuntza munduan. Beraz, berriro esan beharkodugu, maitasuna ez da hartzea, ematea baizik. Ez daeskatzea, inolako interesik gabe besteei zorion-tasuna eskaintzea baizik. Hor gabiltza gureeguneroko hezkuntza jardunean. Zenbat alditan ezote dugu eredu eta adibide bezala edo jarraibiderikederrena bezala jartzen, gure amek egin eta ematendutena. Eta hauxe da benetako maitasunaren etagertutasunaren pedagogia. Haiek, gauzak emanbaino gehiago, eurak ematen dira.

Zenbat aldiz ez ote ditugu horrelakokonparaketak egin: etxea, familia, eskolaren aurretikdagoen heziketa-habia dela. Azkenean familia baitagizartearen oinarria. Izan ere, familia gizarte txiki batbaita eta gizartea, berriz, familia handi bat.

Hortaz, gu geu, zu zeu izan zaitez bat bera beti,aldi batean zein bestean:

Tinko geure hitzetan, seguru geure pentsaeraneta laneko arduran.

Zintzo geure ekintzetan.

Lasai eta bare geure konfiantzan, egiten arigarena elkar-lanean ari baikara egiten.

Gaurko eguna bizi, bete-betean bizi, izanbaikorra, egizu on dena eta ez gehiegi arduratubiharkoaz. Giltzarria, bidea egitea da. Eta bidehorretan lagun izatea. Lagun arduratsua eta heldua.Gure ikasleentzat eredu. A ze hordago latza! Ondodago hori jakitea eta bere horretan ahalegintzea!

2. Elkarrekin hezkuntzan.

Aspaldiko leloa dugu bizitzako lehen eskolanorberaren etxea dela eta lehen hezitzailegarrantzitsuenak gurasoak direla. Elkarrekin ibiltzehau guztiz beharrezkoa dugu: etxea eta eskola,gurasoak eta irakasleak. Funtzio eta betebehardesberdinak, baina gure haur eta gaztetxoentzatzubi beharrezkoa. Zein garrantzitsu baloreak,proiektua eta goi-asmoak trukaketa garbiangauzatzea eta bultzatzea.

XXI. mendeko erronkak handiak dira.Nahitaezkoa dugu baterakuntza hori: konfiantza-ezak gainditu, elkar formazioa indartu, eskolako

IHIN

TZA 97

5

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzo

langintzan babesa eta laguntza izan. Arrisku batbadugu: egon zale izatea, esan nahi dut instalatzea,habi goxo batean gelditzeko arriskua, hezkuntzaibilian egiten eta sendotzen den zerbait denbitartean: bidekari eta bidean, beti emanak, betiematen, beti bila…; noski, kontuz eta erre gabe ibilibeharrekoa. Badakit denok ikastetxean ardurazjosita gabiltzala eta bizi behar dugula guzti haupertsona helduak bezala; baina ardurak ezin dituguzailtasun eta kezka bihurtu, garrantzitsua baituguelkarrekiko konfiantza, lan-taldea eta ilusioa; noski,inprobisaziorik gabe eta etorkizuna neurri bateanbermatuz. Lankidetza berri honetan buru-belarrisartu gara: leialtasuna, berrikuntza eta elkarrekikolangintza.

Eskola ez da egoteko eta eraikuntza soil bat,bidean ibiltzeko eta hezkuntza elkarte bizia baizik.Ikaskuntza eta irakaskuntza testuinguru berri batenmartxan ari gara jartzen. Egia da indibidualistakgarela, baina, aldi berean, gizartekoak. Bestebatzuekin bizitzeko, bizikide izateko jaioak gara.Ezaugarri hau garrantzitsua da eta ezin gara bizibesteen laguntzarik gabe. Eta lana da ingurukoekinharremanetan jartzen gaituena eta, elkarlanean,guztiok bizitzeko beharrezkoa izan dezagunlaguntzen digun bide nagusienetarikoa. Elkarrekin,elkartasunean eta elkartean.

3. Ziurtasun gabeko garaiak

Askotan esaten dugu geure giza bizitzakzentzuaren eta norabidearen ibilbidea ezagutubehar duela. Bestela, zertan ari gara? Giza bizitzagozatzeko balio ez duen pedagogia, zertarakobeharko genuke? Eskola esparrutik mundu zabalerajoan nahi dugu. Gizartea bideratu, aurrera bultzatueta zentzua aurkitu.

Hitz txukunetan eroso gelditu ohi gara, bainanola egiaztatu eta bultzatu gure egunero-kotasunean? Errealitatea beti gordina da eta bereegia erakusten du. Une historiko garrantzitsu batean

aurkitzen gara. Egia da batzuetan gure egitekoa etapedagogiaren emaitzak ez direla bikainak izaten,gazi-gezak tarteka. Orduan, zer egin? Ezin dugunadena uztea da, berrikuntza bidea baztertzea etaetsipenez eta frustrazioan erortzea.

Gure ikastetxearen eta munduko irakasleeneginkizuna lan luzea da, baina baita bikaina etamerezi duena ere. Egin beharko genukeena hau da:bizitzan gatazkak sortzen zaizkigunean, garai-aldiilunak datozkigunean eta, ondorioz, axolarik eza edomaitasunik eza gailentzen zaigunean, edo erremina,iluntasuna eta gogo-eza sartzen zaigunean,garrantzitsuena bihotza irekitzea da. Bihotzez,bihotzetik eta bihotzera aurrera egitea.

XXI. mendeko bigarren hamarraldian goazaurrera. Erronka zailak eta latzak ditugu. Oraindikegitekoa ugaria da. Beharrezkoa izango dugubaikortasunezko jarrera, baina bereziki itxaro-penaren beharra dugu. Ea, itxaropenezko garai-aldibihurtzen dugun gure oraina. Bide berriak eraikitzenari gara. Batzuetan guk nahi haina fruitu ez ikusiarren, aurrera joan beharra daukagu: hazi, hezi, bizieta eraiki. Ematearen pedagogia, entregarenabentura eta itxaropenezko espiritua giltzarri ditugugure hezkuntza munduan.

IHIN

TZA

97

6

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzo

EUSKARA ETA ZAKURRAK ETAHAURTXOAK

Joxe ERZIBENGOA

Nork esan du euskara galtzeko arriskuandagoela? Litekeena da, baina badiramotiboak beste era batez pentsatzeko ere.

Alegia, nor ausartuko da esaten zakurrak eredesagertuko direla? Bada inor? Orduan, ez kezkatu,euskara ere biziko da. Ez al duzu uste, adiskide hori?Pentsatuko duzu burutik eginda nagoela eta agianez zaizu arrazoirik faltako. Izan ere, askotan horretazpentsatzera eraman nau nire eguneroko bizitzanikusitakoak, bai, eguneroko bizitzan ikusitakoak. Ikusdezagun.

Zu bazoaz mendian zehar ibilalditxo bat egiten.Berdin dit nora zoazen. Joan zaitezke Txindokira,joan zaitezke Aralarrera, joan zaitezke Gorbeiara,joan zaitezke…, etxe ondoan dagoen muino batera.Bakarrik zoaz baina, halako batean, talde bat ikustenduzu zure gibeletik datorrela. Sei edo zazpi izandaitezke. Pentsatu dute eguraldi ederra delamendian zehar itzuli bat egiteko, eta erabaki horihartu dute. Jakina, bakoitzak bere zakurra apaindudu. Bai, apaindu egiten dira zakurrak. Hotz bada,gainetik zapi bat jartzen diote, bero bada deus ez,baina kate edo uhal edo hede dotore bat lepotikzintzilikatzen diote. Jada preparatuta daude.Mendira atera daitezke jabeekin batera.

Zuk gibelera begiratzen duzu ateratzen dutenzalapartarekin harrituta. Badatoz lanari buruz hitzegiten, badatoz andreak eta gizonak hau eta besteadeliberatu dutela esaten, igandean hau edo besteaegingo dutela. Izan daiteke afari bat egingo dutela,izan daiteke bazkari bat egingo dutela Mugaritzenezkontzaren urteurrena ospatu nahi dutelako, izandaiteke lantegiko nagusia putakume galanta dela,irabazten duenean ez duelako banatzen delakoirabazia langileen artean eta galerak dituenen, aldiz,denen artean ordainarazten dituela, izan daitekehurrengo oporretan Vignemalera joateko asmoadutela eta horretarako kranpoiak erosiko dituztela,izan daiteke…, hamaika gauza. Kontua da jo eta keberbetan datozela zapaltzen ari diren kreazioa beratsundituta uzten dutelarik. Erdaraz mintzatzendatoz, noski. Noizean behin, euskañola erabiltzendute inguruneari jakinarazteko zerbait badakitelaeuskaraz ere, baina eleganteagoa dela denakCervantesek erabili zuen hizkuntza praktikatzea, etaez Lauxetak edo Lizardik edo Etxeparek edo

Axularrek edo Atxagak edo Sarrionandiak erabilizutena edo erabiltzen dutena orain.

Kontua da, baita ere, haiek ez doazela bakarrik,haien zakurrak ere haiekin batera doaz. Zakurrek ezdituzte haien katramilak eta eztabaidak ulertzen,baina bai euskaraz entzunez gero, horregatikaspertzen hasten direnean zeremonia hartatik aldeegiten hasten dira. Amigo! Orduan, gure kalakariospetsu haiek, Cervantesen hizkuntza bolo-bolodarabiltenak erregistroa aldatu eta euskaraz hastenzaie zakurrei: Txo, hator hona! Pintxo, geldi! Lur,entzun! Txuri, zatoz! Izar, ez al duzu entzun, zatoz!...Azkenean, zakurrak ongi ulertu eta gero, jabeekesandakoa bereganatuz kasu ematen die, eta baterabiltzen dira nagusiengana.

Hara, esaten dut nik. Beraien artean erdaraz aridituk eta zakurrekin euskaraz, ederra kontua,pentsatzen dut. Eta gero, Joxe hago lasai, gizakiokeuskara baztertzen badiagu ere, gure etxeetakozakurrek hitz egingo ditek edo ulertuko ditek sikiera,euskara salbatuko duk, zakurrak salbatuko direnbezala meteorito batek ez baditu akabatzen. Beraz,lasai, Mari Karmen Garmendia, edo Baztarrika, edoPatxi Ezkiaga, zakurrendako ikastaroak antolatukoditiagu aurrerantzean, leialak dituk eta esandakoaegiten ditek, nahiz eta jabe aluxka batzuk izanaldamenean. Eutsi, Pintxo! Hirekin bat natorrek.

Beste argazki xelebre bat ere ikusi dut gurekaleetan, eta ziur naiz zuek ere, nik bezala, ikusiduzuela behin edo behin erosketak edo manatu batedo beste egitera etxetik atera eta kalean barrenajoan zaretenean. Zera da:

IHIN

TZA 97

7

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzo

Zakurrei esker, euskara salbatuko dela esandudan bezala esan dezaket umeak ume direnbitartean euskara salbatuko dela era berean, zerengero, zakurrak akabatu eta gero, eta umeak umeizateari uzten diotenean, euskarak ere berea egingobaitu beste inork konpontzen ez badu, nik uste.Zergatik esaten dudan hau, bada, begira:

Bi emakume gazte-gazte, hogeita zortzi baturtekoak, doaz elkarrekin Urkizu edo Xenpelar edoMoiua plazetako espaloietatik beren umeaksehaskan daramatzatela. Beren kontuez doazberbetan. Batak besteari begiratzen dio eta, noizeanbehin, aitzinera begiratzen dute aurretikdatozenekin talkarik ez egiteko. Biziki pozik doazelaematen du. Irribarrea aurpegian eta eskuak dantzanesan nahi dutena argiago adierazteko. Orain arteden-dena ongi. Merezi du pozik joatea goizeko orduhorretan, hamaiketan gutxi gorabehera. Eguzkiakplazak epeltzen ditu, eta jendearen joan-etorriansumatzen da aspaldian zeudela izar erregearenizpien zain.

Bi emakume gazteok Calderonen hizkuntzaerabiltzen doaz. Ongi menderatzen dute. Arin, solteeta gelditu gabe egiten dute berbetan. Ez duteinolako trabarik aurkitzen nahi dutena esatekounean. Ematen du beren hizkuntza dela, hizkuntzapropioa eta ez bakarrik Calderonena edo Lope deVegarena. Alabaina, umeak esnatu direnean kezkatudira pixka bat. Zer gertatzen zaien arduratzen dira

eta euskaraz hasten zaizkie galdezka: Ene pottoko,zer duzu orain? edo Hasi al zara berriro? edo Txiki,zer duzu, hotza? edo Nekanetxo nirea, tori, tori zuretxupea, erori egin zaizu, ezta?…, hala biak isildu direnarte. Ikusten? Amek Calderon eta Lope de Vegahartu dute eredutzat eta umeak, berriz, Xenpelaredo Etxahun edo Zarate edo Kintana. Nor dabilelazuzen uste duzu? Umeek euskaraz entzun eta ulertudutela dirudi, ulertzen dutela, bai, eta badirudi amekhori nahi dutela, beraiek Calderonen eta Lope deVegaren berbak erabili arren.

Kontua da hau guztiau kalean zoazeneangertatzen dela eta ez dakit nongo instantziatikesaten diguten gogoak nazkatu arte, euskaraz hitzegin behar dela, euskararen erabilera dela kontua,kontu larria gainera. Baina, ez. Ama gazteek nahiagodute Calderon eta Lope de Vega beraien arteanmintzatzeko, Uribe edo Josune edo Amuriza edoUrretabizkaia edo Elorriaga bainoago.

Lasai, Joxe. Etorriko dituk Senegaldik edoKrakobiatik edo Ukrainatik edo Tokiotik edo Riotiketa haien seme-alabek euskaraz egingo ditek, lasai.Orduan, ez ditiagu hainbeste aldiz errepikatubeharko euskara erabili behar diagula instantziaguztietan; orduan, haiek jasoko ditek euskara goiengradora Etxepareri kasu emanez.

Ongi. Ederki. Ontsa. Poztuko nauk, txo!

IHIN

TZA

97

8

Praktika onakPraktika onak

OLINPIADAKAlex GAZTAÑAZPI

Gaur nahiko petralduta nabil eta egia borobilbat islatu nahi dut orri zuri honen lehenlerroetan; ez dut inoren kontzientzia urratu

nahi, ez dut nire inguruan etsipena sortzekoasmorik, baina barruak askatu beharrean sentitzendut neure burua: NBOri, Nazioarteko BatzordeOlinpikoari, arrazoia kendu beharrean nago. Izanere, joko olinpikoak ez dira lau urtetik behinospatzen, azken jokoak ez ziren Rion izan, etahurrengoak ez dira Tokion izango, 1980an ez zirenMoskun bakarrik jokatu. Zarautzen, Donostian etabeste hainbat tokietan, urteak joan eta urteak etorri,eta Salletarrok urtero ospatzen ditugu Olinpiadak.Azkenekoak Zarautzen eta Donostian, gutxienez,izan dira, eta hurrengoak ez dira 2020an izango,datorren urtean baizik. Neguko Olinpiadak ez diraexistitzen, gezurra dira, betimaiatzean ospatu ohi dira, LaSalle asteko ospakizunenbarruan.

Gure Olinpiadetan berdinzaizkigu jatorriak, herrialdeaketa estatuak, guk ortzadarraribegiratuz antolatzen ditugutaldeak, eta horrela Berdeak,Gorriak, Urdinak eta Txuriaksortzen ditugu. Lau taldeerraldoi eta anitzak, non ikaslebakoitzarentzako tokia dagoen,guztiok gara olinpikoak edoparalinpikoak (berdin du) kolorebakoitzaren itzalpean ikasleguztiak senidetuak daude.

Olinpiada xelebre hauen jatorria ezin izangodugu Wikipedia edo CD-ROM Espezializatu batenaurkitu, hauen Pierre de Coubertin nor izan zenjakitea lan antzua eta astuna izan liteke, agian ere ezdu garrantzi gehiegirik izango. Baina memoriak ezbanau engainatzeen 30 urtetik gora izango da,Zarautzen, behintzat, ospatzen direla. TarteanGolfoko bi gerrak eta Malvinasekoak pairatu ditugu,baina olinpiadok ez dute etenaldirik ezagutu.Oroitzapenean ditut oraindik nola neure ikaslegaraiko Miguel Angel, Jose Ignacio, Benito, Olga,Lourdes eta Juan Angel jarduten ginen eskubaloian,“eskudoetara”, luzera-jauzietan, erreleboka …bakoitzak bere kolorearentzat ahalik eta puntu

gehiago pilatu nahian, geure burua Carl Lewis bezalasentitu nahirik. Urteak aurrera jo dute eta oraintxeikusten ditut patioan Maren, Xuban eta Xabat,Iraide, Gorane eta Unax bere kolorea defenditunahirik, epailearen aurrean sututa bere taldea denGorriarentzat puntu eske. Hortxe dabiltza denakemanda, azari buztanean, lokots bilketan, izarra etaelefante lasterketan. Hauek ere, gu ibili ginenmoduan, irabazlearen loria dastatu nahian.

Urteak aurrera jo dute, mendez aldatu gara, izenbatzuk desagertzeko zorian daude, beste izen batzukjanzten dituzte gaur gure zerrendak, garai batekokotoizko elastiko eta galtza motxak kirol arropanbilakatu dira, jokoak jolas bihurtu, baina Olinpiadonmuinak berdin jarraitzen du: Elkarrekin ospatu. LaSalle asteari dagokion itxiera eman.

Guztiok ikasi genuen joko olinpikoen lelo hura:“Citius, Altius, Fortius” (Hezkuntza legeen aldaketeiesker, latina ikasi ez zenutenontzat: azkarrago,gorago, gogorrago). Leloa bururatu zitzaion HenriDidon dominikoak ez zuen esan nahi kosta ala kostairabazi beharrean gaudenik, errekorrak behin etaberriz apurtu, txikitu behar direnik, ezin duguhainbeste sinplifikatu leloa. Etengabekohobekuntzaz ari zen dominikoa, kirola garapenmoralerako urrats bezala ulertzen zuen, gizaperfekziorako tresna bezala. Badirudi Didonek gure2017ko leloa zuela buruan: ”Begira ezazuharantzago” Ez zaitez geratu, soilik, kirolari horrekegin duen denborarekin edo jabalina noraino botaduen. Kontuan har dezagun hori lortzeko, domina

IHIN

TZA 97

9

Praktika onakPraktika onakirabazi ala ez, zenbat ahalegin egin behar izandituen, zenbat lagun eta senideen hauspoa jasoduen. Zenbat kezka, bakardade eta porrot sentitudituen dagoen tokira iristeko. Nori etorriko otezaizkion begietara malkoak neska edo mutil horiolinpiadetan parte hartzen ikustean. Gogoan ditutMaialen Chourrauten aitaren hitzak, alabak golkotikdomina zintzilikatu zuenean, zenbatetan izan ote daMaialenen alaba osaba, izeba edo lehengusu batenbesoetan ama entrenatzen zegoen bitartean?Podiumen goialdera Maialen igo zen, baina gukharantzago begiratzen ikasi dugu.

Salletar Olinpiadetan ere badakigu harantzagobegiratzen, gure taldeari eta hurkoari animatzekogaitasuna dugu, lagunaren porrotak mina ematendigu eta bere garaipenak alaitu. Guztiok duteirabazteko grina eta asmoa, baina elkartzen gaituenkateak, sailkapeneko datu hotzak baino indargehiago du. Oraindik, koloreak kolore, eta taldeaktalde, txistuka jaisten dute eskolako aldapa,besarkatuta sartzen dira ikasleak etxera eramangodituen autobusera. Gainera, hainbat urtekoibilbidean oraindik ere ez da doping kasu bakar batere ezagutu. Iruzurrek ez dute lekurik gurean. Frogatartean banatzen den kakao eta opilak sasoitzen dituikasleak, lagunen animoak eta etxetik ekarritakoilusio eta irribarreak. Gurasoren bat kalean topatuzgero olinpiadak nork irabazi dituen galdetzen du, etaetxeko semea garaileen artean bada, korrika doaazokara postre berezi bat erostera garaipenaospatzeko. Horrelakoetan nork behar du dopina?

Bada kirolari olinpiko guztietatik nabarmendunahi nukeen bat: Dick Fosbury estatubatuarra.Honek 1978ko Jokoetan, Mexikon, ordurarte inork

egin ez zuen zerbait egitera ausartu zen: altuerajauzian, bizkarrez egin salto. Erotzat hartu zuten,berak egindakoa ez zen “normala”, “araua” apurtzenzuen, iraultza ekarri zuen, desberdina zen, artaldetikateratzen zen. Erabaki xume batekin hankaz gorajarri zuen ordurarte ikusitako guztia. Baina horrelaurrezko domina lepotik behera zintzilikatzea lortuzuen; froga honen errekorra ezarriz. Geroztik,belaunaldiz belaunaldi, jauzilari guztiek Fosbury Flopderitzon teknika erabiltzen dute froga honi aurreegiteko. Berak ekarri zuen berrikuntza, berak apurtuzuen aurreko guztia, bera izan zen berritzailea.Fosburyren jauzi honek zentzu guztia ematen diojoko olinpikoen leloaren esanahiari, ez zaitezkonformatu, saiatu hobetzen, norberaren burua dalagun edo etsairik gogorrena. Bere buruan fede osoazuen, aurretik ongi eta zorrotz entrenatu etalandutako guztiak etekinak eman zizkion. Gu erehorretan gabiltza, Fosburyren moduan, berritzaileakizan nahian, ikastetxeetan olinpiadak antolatuz,“araua” apurtzen…

Emil Zatopek, Bob Beamon, Michael Phelps,Carolina Marin, Serguéi Bubka… guztiok ditugugogoan, burua burko gainean jartzen genueneanberaien modukoak izan nahi genuela egiten genuenamets behin baino gehiagotan, Adidas edo Nikekotxandal dotorea jantzi eta Los Angeleseko estadioantxalo zaparrada artean merezitako ongi etorriaegingo zigutela. Ametsak amets, horiek ez, bainabeste batzuk bete zaizkigu eta inoiz amesteraausartu ez garena ere lortu dugu. Salletar olinpikoasko ez dira ibiliko estadioz estadio eta olinpiadazolinpiada baina txikitako amets xume eta goxoaaseta haziko dira asko eta asko: Joko olinpikobatzuetan parte hartzea.

IHIN

TZA

97

10

OroitzapenakOroitzapenak

KAMIOILARIAJose Romani, esker onez

Jon LEZAMIZ

Madrileko topaketa batean 2017koapirilaren 2an, igande eguerdian, JoseRoman Perezek aitortu zuen txikitan

kamioilaria izan nahi zuela. Bere agintaldia, ARLEPBarrutiko Ikuslari-ardura, irailaren batean hasiko du,baina kamioia, ARLEP Barrutia, alegia, gidatzen hasiada jada. Bistan da. Penintsularen geografia osoanzehar dabil, han hemenka, bilerak izaten eta, bidebatez, bere garraiatze taldekideak aukeratzen.Ibilgailuaren gomak galanki ari da erretzen. Badagoerre-usaina. Gomarena, jakina!

Arestian aipaturiko datan kamioilariarenmetafora airean harrapatu eta testu honetakolerroetara jaitsarazi nahi dut, ene aburuz, metaforapolita baita eta bizi dugun garaietarako egokia. Nineu ere, ume mukitsua nintzela, kamioilaria izangura nuen. “Kamioneroa” esaten nuen harrohanditzerakoan zer izango nintzen galdetzenzidatenean. Eta aski ez bazen, nire anaia batekingeniari izan nahi zuela –eta hala izan da– esatean,nik gehitzen nuen: “Zu, ordea, jaunxkila kakaztua!”.

Nonbait aitaren lehen ogibideari heldu nahi nioneta amari behin eta berriro eskatzen nion prakaluzeak erosteko, kamioilarien antzera. Zer esanik ezdago, sasoi haietan umeak praka motzetan ibiltzenginen nahiz uda nahiz negu izan. Niretzat zangoakairean eramatea jaunxkila kakaztuen moda omenzen.

Nire familiarenkoadro batean nireaitaren argazki batdago. Non nire aita,g a z t e - g a z t e ,kamioitzar batenmutur ondoanazaltzen den.Suitzan erositakoSaurer bat zen. Hura zen kamioia, hura! Gaur egunia ia modan dauden “megatruck” horien pareko.Azken hilabeteetan Gipuzkoatik horrelakomegakamioi batzuek zeharkatu dute gure herrialdeapieza erraldoi batzuk garraiatuz. Niretzat –aurtenGoierrin bizi naizelarik– kasurik hurbilenak piezaikaragarri handi bat zeraman Zangozako enpresabatera. Pieza hori Japoniatik Pasaiako portura ekarri

zuten itsasoz eta gero, megakamioi batean,Nafarrorantz eraman. Etzegarateko mendate ondokobaskulan, Alaska hoteleko pisu-kontrol ondoanalegia, Nafarroako errepideetan zehar ibiltzekobaimena lortu arte birritan ikusi nuen aparkatutamegakamioi hura. Batzuk iritzietan harriturikazaltzen ziren, espero baino denbora luzeagoangeldirik egon behar izan baitzuen, baimenarenditxosozko sinadura apetatsu baten kontua zelakoan.

Egunkarietan garraiatze honek erakarri duenlogistika begi bistan geratu da, alabaina. Horregatikburokrazia izan zitekeen argudioa bertan beherageratu zen. Garraio horren igarotzea ahalbideratzekoaldaketa asko egin behar izan ziren ibilbide osoan,ez-ohiko eta neurriz kanpoko pieza garraiatzekoakzirelako. Zenbait tunel saihestu behar izan ziren, etaaldi berean, besteak beste, alboko bidealternatiboak prestatu, errepide ondoko bide-seinaleak behinik behin kendu, hesi-babesgarriakedo biondak tokiz aldatu, azken urteotan ugalduzaizkigun biribilguneak egokitu eta, zenbaitetan,norabide debekatuan zeharkatzeko neurriak hartu …

Beste aldetik, bide-mapa zehatza izateko etalogistika erabat borobildua izateko, oso kontutanhartu behar izan zen “timing-a” edo ordutegia.Zirkulazioa ahalik gutxien oztopatu behar zenez,gaueko orduak izan ziren lehenetsiak.

Behiala ez genuen, agian, horrelakoegiturarik garraiatu behar izan. Bainagarapenaren fase aldakor eta azkar hauetantradizioan izan dugun jakinduria motz geratuzaigu. Aldez aurretik programaturik ez zeudenegoeren aurrean usu aurkitzen gara eta betikobideetatik, ezer gertatu izan ez balitz bezala,joatea pentsatzen badugu, gureak egin du. Ezdago igarotzerik. Eta oztopoak oztopo,enbarazurik gordinena ez datza tunel, errepide,

… eta bide-seinaletan; buruan, betiko argudio etalasaitasunerako jokaera alfer nagietan baizik.

Bai, akaso, gure bizitza animatu etagobernatzeko egundoko egitura deskomunalak etaeskergak diseinatzen ari gara. Uste izan dugu, orainarteko bizitza positibo samarra izan dela eta ezdugula organigrama zabal eta korapilatsuen beharrik

IHIN

TZA 97

11

OroitzapenakOroitzapenakizan. Geneukan ereduari hainbeste eranskin,prozesu, zatikatze, ardura banaketa jarri behar otedizkiogu? Bai, ez dago zalantzarik. Pieza ikaragarrihandia sortu dugu. Hura garraiatzeko trailer edo atoiberezia diseinatu behar izan dugu. Orain pertsonaasko ari gara organigrama horretan sartzen. Ez dakitondo dagoen, baina ez dago atzera bueltarik,agidanez.

Eta, areago, megakamioiaren zatirik garrantziz-koena falta zaigu. Pieza bera eta pieza eramatekoatoia badauzkagu. Baina hurrengo ibilbide-faseetanzerk eramango du egitura berri hori aurrera? Zein dagarraio horren traktorea? Non aurkitu traktorearenmotorea elikatzeko erregaia?

Jose Roman, kamioilariaren sena duzunez, ezdizugu narrazioa luzatu behar. Hala ere ezin datakografoaren irakurketa ahantzi behar –hor daudeertzainak, erdi ezkutu eta zelatari, isuna jartzekoirrikatan–. Bertan izen asko erregistratu omen dira,antza denez, orduak, atsedenak, etenak, etapak,beste abarrekin batera. Baina soilik hiru izen, soilik,azpimarratu nahi nituzke kontakizun honetan.Lehendabizi, aitarekin Azkar enpresako kamioihartan, Bartzelonarako joan-etorri haietan oinarrizkobizi-logistika hezurmamitu zenuenez, Roman, zureaitaren izena aipatzen dut. Bigarrenik, amaz

gogoratu gura dut. Bera, Petra, beti etxean, zain,aiduru, amoltsu eta apal etxeko supazterrean.Berarekin bidaietako nekeak eta ajeak aienatzenziren, eguzki goiztiar, lotsatiaren galda herabetietanbide elurtuak urtzen diren antzera. Eta, azkenik, zureanaia txikia, Raul. Hor dago oldozkor, neurritsu etabeti eskua luzatzeko prest. Orain arteko etapatankopilotu izan dena eta, hemendik aitzina, eskuderiabaten nagusia dena: bertan dauzka prest ongiezagutzen dituzunak: koinata Jaione, Maialen, zurebesoetako haurra, Iñigo eta Uxue ilobak.

Eta, besterik gabe, Jose Roman, garraiolari, bidaion!

ZUTAZ OROITUZJoxe ERZIBENGOA

Pepe, zurekin gogoratu nahi dut une honetan.Beharbada, zein den horretarako arrazoiagaldetuko zenidake zauden zorioneko leku

horretatik, bada arrazoi bat edo beste ematensaiatuko naiz. Jakizu ez ditudala hitz potoloak, lodiakedo potenteak (egun erabiltzen den hitzaerabiltzearren) usatuko, zuk ez zenituen maite etaezta nik ere, nahiz eta batzuetan, nahita edo nahigabe, bat edo beste usatu gure burua goratze aldera.

Orain gutxi alde egin duzu lur honetatik zuk nahigabe. Izango zenituen gauzak pentsatzeko, egitekoedo gomendatzeko, baina Goikoak deitu dizuberriro, oraingoan betiko. Hala bada edo hala izatendenean zer egin? Amore eman eta Haren eskuetanden-dena laga. Hori egin duzu zeuk. Tira, ba ongi.

Beste batean, Bilbon irakasten ari zinenIkastetxetik Eibarrera alde egin zenuen orduan erezuk nahi gabe. Han ere izango zenituen gauzakpentsatzeko, egiteko eta gomendatzeko, baina

Zuzendariak, ez dio axolik nork, deitu zizun eta zukbaietz esan zenion. Beti bezala zintzo demoniojokatu zinen. Kontua da urte hartan karanbolabatzuk izan zirela eta talka txiki horietako batek neuukitu ninduela. Bai. Hala izan zen. Eibarren liskarrenbat izan zen, nonbait. Ondorioz Ikuslariak fitxakmugitu behar izan zituen: Ni EskolastikadutikBilbora, zu Bilbotik Eibarrera eta Bilbon lehenengomailan zegoen Jose Maria Bourdet hirugarrenmailara, zeuk utzitako mailara hain zuzen.Gogoratzen? Orduan hasi nuen benetakoirakaskuntza Bilboko Ikastetxean edo Eskolan. Ezdakit gertakizun hark zer suposatu zizun, eztaBourdeti zer suposatu zion, dakidana da niri bokaziobaten lekua eman zidatela gauetik egunera, beraz,niri harridura suposatu zidan, zergatik ukatu.

Beste kontu bat ere badaukat zutaz oroitzeko etaondorengo hau da. Zu mendizale porrokatua zinen,ni bezala. Oso gutxitan egin genuen topo mendian.Zu Aragoiko Pirineoetan ibiltzen zinenean ni

IHIN

TZA

97

12

OroitzapenakOroitzapenak

Nafarroakoetan ibiltzen nintzen edo Erkidegokomendietan, gero hasi nintzen zure paradisu haietarajoaten, eta arrazoi zenuen hura zoragarria zelaesaten zenuenean. Sinetsi nizun dena eta harajoaten hasi nintzen beste lagun batzuekin. Zuk besteez dakit baina zuk bezala nik ere pentsatu nuenmerezi zuela haraino joatea, hango gailurrakzapaltzera, hango haranetan gozatzera, hango herritxikietan bertakoen kultura pixka bat jasotzera. Izanere, mendira joaten garenean edo naizenean ezbaita soilik tontorrean aitagure bat errezatzeko edoez dakit zein argazki xelebre bat egiteko, ez. Haraino,erpineraino, igotzen garenean edo naizenean gauzaanitz ikusten gozatzen eta miresten ditugu. Zuk ongidakizu hori, gainera, oso zail da transmititzen besteeinork bere barruan sentitzen duena, eta nekez emanliezaioke norbaiti izan dituen motibazioen arrazoia.

Esan zenidan ba behin Toloñora igotzeko biderikzuzenena, ederrena eta liluragarriena Berganzotikhasten den bidea zela, eta nik berriro sinetsi nizun,zeren zure hitzak ez baitzuen iruzurrik izaten etahorrek oso du balio handia niretzat. Bada, esanbezala, eguna aukeratu nuen zure esana betetzeko.Buradongo Gatzagara joan nintzen, hobeto esan,eraman ninduten Haritzetara zihoazen batzuek.Herrixka hartatik abiatu nintzen ttipi-ttapa, oinez,Berganzoraino, hots, zu jaio zinen herrixkaraino.Hiruzpalau kilometro ziren oinez sekula ezagutu eznuen paisaia haietatik: zoragarria! Haranak,mendiak, gazteluak, arranoak, saiak, bestelako txoriabeslariak, etxe dotoreak eta arruntak, basoak etabidexkak. Zein ote da bidea, galdetzen nion nireburuari. Pixka bat pentsatu eta gero, zure herrixkarajoatea erabaki nuen. Ematen zuen ez zela inor bizihan. Kalean gora eta behera ibili bai, baina arimarikez, halako batean emakume batek etxeko balkoitikbuenos días esan zidan arte.

Andere haren parera joan nintzen etanaturaltasunez hizketan hasi ginen. Nire asmoaazaldu nion eta berak jakinarazi zidan nor zen. Baiustekabe galanta, Carmen zuela izena esan zidan.Iloba bat bazuela Haritzetan eta haren izena Pepezela. Noren aldetik etorria nintzen esan nioneanetxeko leihoak ez ezik zeruak ere zabaldu zitzaizkigunbioi. Alaba bat Zaragozan ikasten zuela, zu sarritanjoaten zinela bisitan eta harreman estuak zenituztelaesan zidan ia dena hitz bakarra bailitzan. Ni lasaitunintzen eta hark esandako detaileak gogoan hartutanire xedea betetzera abiatu nintzen. Arrazoi zuen baiCarmenek eta baita zuk ere.

Aldapa kozkor bat igo behar izan nuen hasieran,baina astiro-astiro basoan sartu nintzen, honela joannintzen denbora luze batean. Artadiak, pagadiak,hariztiak eta bestelako zuhaitz mota asko ikusinituen. Lurraren kolorea horikara zen eta udazkenabaitzen orbela zen handik barrena ibiltzeko alfonbraedo lurreko tapiza. Nik ez nekien ehiztarien garaiazenik, horregatik harri eta zur gelditu nintzenbidearen goialdean dozenaka basurdezalerekin topoegiten hasi nintzenean, nork bere eskupetarekin etazakurrarekin. Oinez ni bakarrik, haiek guztiak geldi-geldirik toki estrategikoetan. Nik agurtu bai bainahaiek ezta hitz bat ere. Gero jakin nuen edozeinsoinu arrarok basurdea uxa zezakeela eta haiek isil-isilik egoten zirela derrigorrez. Arrisku-leku hartatikiragan nintzen eta mendiko usaimena erabilizegokiena iruditu zitzaidan bide berdeari ekin nion.Hau guztiau email batean esan nizun, baina oraingogoratu nahi izan dut berriz zutaz oroitzen arinaizenez. Azkenean, heldu nintzen behiak eta zaldiaklasai asko bazkatzen duten goi lautadara. Nik eznuen halakorik espero, baina zuk arrazoi zenuen,berriro diotsut, leku hura elegantea da. Han bildunituen pagozizak, han zapaldu nituen inoiz zapaldugabeko bizpahiru tontor eta han zutaz oroitunintzen, orain bezala. Milesker!

IHIN

TZA 97

13

ARTEZANAN IKUSI ETA ENTZUNDAKOA

Manu AGIRRE

Urtarrilak 27, ostirala, On Bosko eguna ospatugenuen La Salle Berrozpen eta ohi bezalatxangoa irakasleok. Artezanako elizara

aurten. Bertan Xabi Egaña lankide ohia paretakmargotzen ari da. Dena amaituta ez bazeukan ere,hiru herenak bai. Egindakoa gustatuz gain, atseginaizan zitzaidan berari entzutea. Orduanulertutakoetatik jo ninduten gauzatxo batzuk doazhemen.

Lankidea lan esanguratsu bat aurrera eramaten.Pareta huts batzuk bete eta egindako horrekikuslearengan eragin. Hausnarketa eta gogoetahandi bat: liburuak irakurri, elizak ikusi, zientokabozeto zirriborro egin, zortzi karpeta esan duenez,... Hasi margotzen eta egindakoarekin gustura ezbatzuetan eta amorrua, haserrea... soluzioarekineman arte. Jende xumeari entzun eta baita eruditueiere. Kontrastatu. Urteak daramatza honetan.

Tokia eta espazioa. Leku bateko paretak margotubehar ditu Xabik eta norberaren baitan eragitekoasmoz. Gure baitako nahaste, kontraesan, iluntasun,sufrimenduarekin… sartu bertara eta argi, bake,zentzu... arrastoak aurkitu. Toki hau barneratze,sakontze... esparrua bihurtu ezkero espazio batbilakatuko da. Leku bat topaleku bihurtu.

Nik ulertu nuenaren arabera errealitatea izan duabiapuntu. Gordina batetik. Patera bat dagomarraztua, baita hilobiak... bizi dugun alderdi iluna,baina alaitasunetik ere badu egunerokoak, etamargotua dago hori ere. Hauekin batera Adan etaEva, Veronica, Maria, Hitzaren ibaia, apokalipsiko lauzaldunak, azken afaria, gurutzea eta piztuera...

Oso argitsua egin zitzaidan eliza. Goi aldea.Bertara jotzen zuten nire begiek. Gure elizak askoz

ilunagoak izan ohi dira. Dena hutsik zegoenezbertatik ibiltzeko eta pareta haietaz gozatzekoaukera ederra zen, baina Xabi bere azalpenetanzebilen. Hemengo marrak batasuna ematekokonjuntoari, hango besteak ez dakit zein arazorenirtenbidea... Hausnarketak bereak eta bestebatzuenak...

Amaitu genuen han. Baita Egibide ikastetxekosukaldaritza zikloko ikasleek prestatutako janarigoxoa jan ere eta etxera itzuli. Goiz hartatik zergeratzen zait? “El lugar se convierte en un espaciode...”. Ez da ideia berria, baina bai egungoa. Xabikzera esango balit bezala: Hire baitara biltzenhaizenean bizitzaren karga guztiarekin bildu etaaurkitu hor atsedena, argia, zentzua… nik marrazkihauek oparitzen dizkiat lagungarri baldin bazaizkik.

Goiz hartatik bi gauza ditut faltan. Bat elizabarrenetik paseatu, gozatu... topatu. Pasatzennaizen hurrengo aldian poz handiz egingo dudana.Eta bi, atariari erreparatu. Ez bainaiz ia ezer oroitzenhortaz. Hau ere margotua dago eta pinturetakobatek arrakasta handia izan omen du, gure elizetakoatari ia guztietan agertzen den pertsonarena, hainzuzen. Xabi, pintatzen hasi aurretiko lanaz arituzitzaigun bertan.

Kontu kontariKontu kontari

IHIN

TZA

97

14

GURE ESNAERAK(Laugarren testigantza)

Pello ESNAL

Berezko esnaera –gaztelaniaz, despertarespontáneo– izan genuen hizpide aurrekoIhintzan, 97.ean, Julian Jauregi, Yolande Durán

eta Javier Melloniren testigantzak lagun. Horieneskutik hurbildu ginen, ahalegina, bat-bateangertatu eta betirako markatzen duen esperientziaerabaki horretara.

Geroztik, batek baino gehiagok aipatu ditartikulu hura. Agian, mereziko du zertxobaitgehitzea, laugarren testigantza bat ere erantsiz.

Gure esnaerak, xumeak baina benetakoak

Gaur egun, dena espektakulu bihurtzeko joeradugu. Zenbat eta muturrerago eraman gauzak,esperientziak eta kontaerak, orduan eta hobeto,orduan eta morbosoago eta ikusgarriago,komunikabideak ere eragile sutsu.

Agian, neu ere tentazio horretan erori nintzenaurreko artikuluan. Esnaera zer den esaten hasi etamuturreko esperientziak aukeratu nituen: berezkoesnaera izena daramatenak.

Eskerrak badudan lagun bat, adinkidea –aurtenbeteko ditugu 67 urte–, berezko esnaera harrigarrihorietako bat bizi izan zuena. Argibide gehiagoeskatuz idatzi nion. Maisuki erantzun zidan, berakohi duenez. Hona hemen lagunaren hitzak (neukgaztelaniatik itzuliak):

Javier Mellonik ez du inoiz idatzi berakgaztetxotan izandako bizipen hartaz [bere berezkoesnaeraz]. Ezta Mónica Cavallek ere. Hain dira barru-barruko gauzak, ez naiz ausartu galdetzera.

Barrundatzen dudanez, “berezko esnaera” hitzhoriek oso intentsitate desberdinetako esperientziakizendatzen dituzte. Batzuetan, zerbait erabatekoaeta atzeraezina izaten da [contundente eirreversible]. Bestetan, egiazkoa bai, bainaiheskorragoa izaten da. Horregatik, oso mailaezberdinetako eraginak izan ditzakete gureeguneroko bizitzan.

Lagunaren hitz horien harira, ia berez sortzenzaigu galdera: geuk ere ez ote ditugu ohi bizihorrelako esnaerak, benetakoak, nahiz etaiheskorragoak izan, eta ez berezko esnaera horiekbezain harrigarriak eta txundigarriak?

Adibidez

Ebanjelioetako zenbait pasartek ez al dute guganhalako esnaerarik eragin? Parabola batzuek,esaterako. Ez dira, agian, esnaera harrigarri etatxundigarriak izango, baina bai benetako esnaerak,azken batean gu geu zer garen islatzen digutenak.

Are gehiago, Ebanjelioetako pasarte askok ez aldituzte esnaerak jasotzen? Berehala etortzen zaigugogora, besteak beste, Tabor mendiko kontakizuna.Era berean, Jesusen piztuera ondoko kontakizunakez ote dira Jesusen inguruko emakumeen eta harenapostoluen esnaeren adierazpen ezin biziago? Etaare garrantzizkoagoa dena: Jesusek berak ez otezuen, azken batean, horrelako bizipen erabateko etaatzeraezin bat bizi izan gaztetan, eta ondorengo berebizitza eta jarduna ez ote ziran izan bizipen harenetengabeko garapen eta eguneratze?

Bai. Berriro berezko esnaera harrigarrietara egindut itzuri. Baina, agian, horiei esker errazago ulerdezakegu zer diren gure esnaera xumeak, errazagosinets dezakegu horietan.

Baina zergatik Ebanjelioetara mugatu? Zergatikez zabaldu bihotz-begiak gainerako jakinduria-iturrietara? Adibidez, buda izenak berak ez al duesnatua esan nahi? Eta zergatik mugatu jakinduria-iturri horiek erlijioetara eta antzinakojakindurietara?

Ez dago zaila galderak ugaltzen. Galderaerretorikotzat ere jo ditzake norbaitek. Baina, gauregun, gero eta gehiago hitz egiten da espiritualitatelaikoaz. Jesus bera ere ez al zen laikoa?

San Asensio

Ehunka izan ginen gaztetan nobizio SanAsension. Eta, tarteka, han bizi izandako urteak

GogoetakGogoetak

Badoaz gurean, edo joanak dira,trumilka, saldoka, Elizatik ihesi.

Baina atzeko atetik, apurka, badatoz.Jokin Otaegi(Ihintza, 71

IHIN

TZA 97

15

GogoetakGogoetak

berritzen ditugu elkarrekin biltzen garenean, joanden urtarrilean bezala, hileta baten ondoren.

Tren-geltokiraino lagundu zidan lagun batek.Han geundela trena etorri zain, zeruak eta lurrakjorratu genituen hizketan. Eta, halako batean, batakbesteari karga handiko galdera:

–Baina gezurrezkoa izan ote zen San Asensionbizi izan genuena?

Badira berrogeita hamar urte biok nobizio izanginela. Geroztik, euri asko egin du. Gaur, biokaitonduta gaude. Eta denok ere gorabehera handiakbizi izan ditugu, geure aurrekoengandik jasotako (ia)guztia zalantzan jartzeraino. Azkenean, eta ondokostata, lortu dugu zentzua aurkitzea hainbattradiziori, eta sintesi berrian uztartzea zaharra etaberria.

Horren harira emango genion erantzun beraarestiko galderari:

–Ez. San Asension bizi izandako guztia ez zuangezurrezkoa izan.

Ezezka jardun ordez baiezka jardun izan bagenu,esnaera-bizipenaz hitz egingo genuen, seguruenik.Trena nahi baino lehenago etorri izanak ere bideerdian eten zigun jarduna.

Etxerako bidean, Jokin Otaegik idatzitako pasartebat etorri zitzaidan gogora. Aldizkari honetan bertanplazaratu zuen 2008ko apirilean. Bi zati ditu.Lehenengoa, idatzi honen buruan ipini dut.Bigarrenak, honelaxe dio:

Ez datoz, ihesi joan zirenean laga zuten puntuberberera, ez eta ere hierarkiak edo erakundeakedo dena delakoak nahiko lukeen puntuortodoxora, baina bai aberatsagora,ederragora, gustagarriagora.

Jokinen hitzok ez dizkiot bidali, oraindik, tren-geltokian utzitako lagunari. Ez dakit bat etorriko denhoriekin. Dena den, eskerrik asko, Jokin. Bihotzez.

HIL ARTE BIZIKO BAGINA!Aitor ZULAIKA

Sinismenetik baino esperientzian oinarritutadakigu hildako senideak ez direla behinbetirako desagertzen gure ondotik; izan ere,

makina bat amets, oroitzapen edo egoera tarteko,gure bizitzaren parte izaten jarraitzen baitute. Gureattona zenak, kasu, maiz errepikatzen zuen esaerabat, garai hartan inongo zentzurik aurkitzen ezniona, ate joka dabilkit azken bi urte hauetan; etahain zait baliagarri non ezin niretzat bakarrik gorde!Zioen: Ill arte biziko bagina!

Izan liteke inoiz esandako txorakeriarik handienainorentzat; aitzitik, gaur, unean unekoa, izan honek

kalte zein onuragarri itxura, betiereko intentsitatezbizitzera gonbidatzen nau. Esan nezake, nolabait,heriotzari begietara begiratzeak, eta urrutixamarkoengan egunero ikusgarri bada ereaurtengoan ondo gertutik izan dut eta dabilkit,hutsunearen urraduratik jariotako malkoez gainbizitzarako barren barreneko bulkada eragitendidala. Zaudete eta zaitezte bakean Axier eta osaba.

Baina aitonaren bizitzarako agindu hartanaurrera egin nahian lehen koska berehalakoa da; ezal da bada dagoeneko egiten dudana bizitzea? Emanditut urte batzuk horren eta tankerako galderen

IHIN

TZA

97

16

GogoetakGogoetakhausnarrean, eta artean horretan badihardut ere,honatx orain arte isiltasunak oihukatu izan didana.

Egiaz Bizi naiz ohiturakeria eta itxurakeriari meneginez baino barren barrenetik datorkidan ahotshorri jarraiki nire bizitza gidatzen dudan unehorietan. Horretarako gelditu egin behar izaten dut,nigandik atera Niganago sartzeko; ohartzeko,irribarrea ahoan, antzezlana ere baden bizitzahonetan lekukoa izateaz jabetu baino zenbatetanpertsonaia nintzela sinistu izan dudan.

Egiaz Bizi naiz ditudan lotsek baino barnebakezko iparrorratzak markatutako noranzkoarieusten diodanean. Horretarako, zoztor harri bilakatuzaizkidan beldur horiek hor ditudala onartzea lehenurrats besterik ez bada ere, hauek abiaburu harturik,hor daudela jakin, datozenean entzun, eta erabakiakhartzerakoan lotsak eta beldurrak musikaren entzulebilakatzen ditut orkestraren zuzendari baino.

Egiaz Bizi naiz balizko ziurtasun irmoenei ukoegin eta ziurgabetasun den bizitzari heltzeraausartzen naizen une horietan. Gizakion ezaugarrigizatiarrena ere izan daiteke kontrolaren kimera betipresente izatea, eta horrek akitu egiten nau maiz.Nolako lasaitua guztia nire esku ez dagoenaz jabetueta onartzen dudanetan! Ziurgabetasuna onartzeak,eta datorrena datorren bezala on-hartzen jakiteakere ematen du ziurtasun bat, ziurtasunetan ziurrenadaitekeena.

Egiaz Bizi naiz iraganeko mamu hotzek etaetorkizunerako irrika beroek baino orain iheskorreanzentratzen naizen une horietan. Onartu beharra dutzentratze horretan orainaren garrantzia azpi-marratzen duen literatura irakurtzeak baino gehiagolagundu izan didala maitearekin izandako muxuaketa sagarrondoari urtaroez galdetzeak. Gure

baratzak ematen digun fruitu garrantzitsuena ezbaita jaten den hura.

Egiaz Bizi naiz hurkoa nigandik bereiztekoeraikitzen dudan harresi handi hori eraisteko gauzanaizen une horietan. Zein neketsu eta antzu zaidanzugandik, Zugandik finean, at bizitzen saiatzeak. Eneaberria ez baita nirea; ez baitu nire etxeak nire izatenjarraitzerik, areago, orain baitakit ez dela sekula nireizan. Egiazko bakea zurekin eta zure bitartez Zurekinbat izatea lortzen dudan une hori da.

Egiaz Bizi naiz maitatzen dudanean bainoMaitasuna naizen une horietan; iturburu berekomaitasun erreka anitzen uretatik edan bainoMaitasuna den itsaso zabalarekin bat naizen unehorietan. Zer beste ninteke bada Naizena ezpada?Jolas nezake beste zerbait izaten saiatzera, horretanematen dut denbora gehien, baina Zure iturritikbaino ezin ase nire egarria.

Egiaz Bizi naiz biluzik etorri nintzela eta joangonaizela gogoratu eta biluzik bizitzera ausartzennaizen uneetan. Onartu behar dut apaingarriz jostenzaituztenean eta urrez estali, zail, kasik ezinezko,zaidala Zu ikustea. Biluztu nadin Niagotzen ez nauenguztiaz.

Egiaz hil arte Bizi, zer beste egin nezake, bada?Zer beste zenezake?

Eziñ bukatu zui attona, da beste umbeste jendeieskerrak emanbe. Eskerrak orduko bizipenengatik,gaurko rekuerduangatik, da geana zuek gabeenteitzeik eztolako. Hartu giñun testigua; asmazaunpulamentuz eamaten da hurrungoeidi eskuraematen. Iñalak eingotteu! Ez onena ziñalako, ezfalloik etzendulako; ill arte bizi izan ziñalako bizi zeaillda geore!

IHIN

TZA 97

17

GogoetakGogoetak

HANDIK ETA HEMENDIKInazio ACHA

Zerbait idaztea, artikulutxo bat taxutzea, ez daberez eta erraz ateratzen zaidan gauza, ezhorixe, baina Jose Manuel Agirrezabalagaren

mailua, danba-danba eten gabe jo eta jo atzeanduzunean, xuabe-xuabe baina gelditu gabe,azkenean amore ematea beste erremediorik ezduzu. Holaxe bada, hemen dituzue buruanerabilitako zera batzuk.

BARTALI

Aurten 100. Giroa korritzen da Italian, eta horidela-eta ugariak izan dira Giroaren historiareninguruko aipamenak komunikabideetan. Eta horienkariaz izen bat etorri zait gogora, txikitan etxeanaitari askotan entzundako izena, baina azkenboladan nahiko ahaztuta nuena: Gino Bartali. Gureaitak izugarri miresten zuen Gino Bartali karreristaitaliarra, berarentzat ez zegoen hura bezalakorik; “elfraile volador” gaitzizena gehitzen zion beti(eskapulario handi bat soinean zeramala korritzenzuen eta katoliko zintzo eta kartsua zen), etaerrepidean autoan gindoazela, txirrindulariren bat

ikusiz gero, aitaren aupada beti bera zen: “Ale,Bartali!”. Gauza jakina da txirrindulari bikaina izanzela, eskalatzaile aparta eta palmares handiarenjabea. 1938ko Tourra irabazi zuen eta baita, hamarurte geroago, 1948koa ere, tartean II. MundukoGerra izan zelarik. Zenbat Tour irabaziko zituengerrarik izan ez balitz? Euskal Herriko itzulia ere ustedut behin irabazi zuela.

Dena dela, hori guztia mirestekoa bada ere, ezda gutxiagorako II. Munduko Gerran zehar eginzuena: entrenatzen ari zelako aitzakiarekin,bizikletako tuboetan gordeta dokumentu etapasaporte faltsuak eramaten eta pasatzen zituenalde batetik bestera juduak salbatzeko asmoz.Mussoliniren soldaduek irribarretsu agurtzen zutentxepeldun handia, berak bizikletan ezkutatutajuduak babestuko zituzten paperak zeramatzala. 800judu baino gehiago heriotzatik salbatzea lortu omen

zuen Bartalik eta beste batzuek osatutakoerresistentziako sare horrek.

Hala ere, eta hau miresgarriago da oraindik,gerrako jarduera hori guztia Bartali hil eta gero jakinda, alegia, berak etxekoekin baizik ez zuen horretazhitz egin. Begira gauzak zer diren: Bartali askorentzatfaxismoaren sinboloa zen (Fausto Coppi ez bezala),txirrindulari faxista, baina berak isil-isilik gorde zuengerran egindako balentria, bere merituak inorenaurrean plazaratu gabe: “Egin beharrekoa zen etakito” esaten omen zion semeari. Eta nola jakin izandugu hau guztia? Beste hirugarren pertsona bat hilondoren, ezkutuan zegoen bere egunerokoaezagutzera eman denean, hantxe azaltzen baitzirenorganizazio klandestino haren funtzionamenduarengorabehera asko eta asko.

Txalo, goraipamen eta ohore asko jasota joan zenmundu honetatik Gino Bartali txirrindulari handi etaapala, baina, ziur, merezi baino gutxiagorekin.

IPUIN BAT, ERAKUTSI BAT (ETA NAHIKO)

Esku artean izan dut Txano-gorritxo ipuinarenbertsio “moderno” bat. Bukaera diferentea zuen,berria: ehiztariak Txano-gorritxo eta amonaotsoaren sabeletik atera ondoren, otsoari sabelaberriro josi, sendatu eta zoo batera eraman zuten,han lasai eta inor hilgabe zoriontsu bizizedin, gaurko sen-tsibilitate animalis-tarentzat ez baitaoso zuzena piztiabat horrela, besterikgabe, hiltzea. Ez alda polita, haurmaiteok?

Jakin behar du-gu ipuin zahar ho-nen lehenengo ber-tsio idatzia 1697ko dela, Perrault-ek jasoa, etabukatzen dela Txano-gorritxoren heriotzarekin.Otsoak rau! irensten du neskatxa eta kito, han ezdago ehiztari salbatzailerik eta ez ezer. XIX. mendeanGrimm anaiek gehitu zioten denontzat ohikoena etaezagunena den bukaera, ehiztari salbatzailearena,alegia. Ziur asko krudelegia iritziko zioten Perraultenbertsioari, gogorregia, eta eztitu eta goxatu egin

IHIN

TZA

97

18

GogoetakGogoetakzuten ipuina. Ederki, baina, dudarik ez, indarmoralizantea ere kendu zioten, ze azken batean,berdintsu da ezezagunekin fidatzea edo edo ez,total, egin behar ez dena eginda ere, azkeneansalbatzaile bat etorriko da guk gaizki eginakonpontzera.

Gaur, ordea, politikoki zuzenaren izenean, otsoaere salbatu behar dugu. Baina kontua da, eta hauantzinakoek dezente garbi ikusten zuten, ipuin batekezin duela den-dena erakutsi, kontakizun bakoitzaknahikoa duela irakaspen batekin, eta ez dagoela gizabalio guztiak kontuan hartuko dituen narraziorik,horrelakorik ez da posible. Ipuin bat, erakutsi bat.Eta kito. Eta ez bazaude konforme otsoarenheriotzarekin, asma edo erabil ezazu beste ipuin batanimaliekiko errespetua eta abar haurren buru-bihotzetan txertatzeko, baina utzi besteak bakean.

Gauza bera ikusita nago txindurriaren etatxitxarraren alegiarekin: txindurri langilea errukituegiten zaio txitxar alferrari eta azkenean etxe barrurasartzen uzten dio, txindurria langilea ez eziksolidarioa ere bai baita. Irakaspen ona haurrentzat:lan egin edo ez egin azkenean berdin da, beti izangodelako lagunduko dizun txindurri errukitsua. Horrahor zuzentasun politikoaren ondorio ederrak.

Alegia bat, erakutsi bat. Printzipio hau kontuanhartuta, uste dut hobeto ulertu ditudala Ebanjeliokozenbait parabola ere, gogor xamarrak eta ez osozuzenak iruditzen zitzaizkidanak; adibidez, bostneskatxa zuhur (baina egoista) eta bost neskatxaergelena, administrari maltzurrarena, eta baitamahastiko jabearena ere (langile guztiei berdinordaintzen diena, egindako lana oso kontuan hartugabe).

Ipuin bat, balio bat, eta nahikoa.

MEMORIA HISTORIKOA

Javier Cercas idazleak dio ezinezkoa delamemoria historikoa, hau da, ezinezkoa dela biakbateratzea, memoria eta historia, kontraesankorrakbaitira, oximoron bat, alegia. Memoria subjektiboaeta pertsonala da, bakoitzak berea du, ez ditugugauzak modu berean gogoratzen, nork berememoria du, eta hala behar du, gainera. Historiak,berriz, objektiboa behar luke, prozedura zorrotzezeta zehatzez egindakoa, historialari profesional etaserioek eraikia. Nola uztartu hain diferente diren bihoriek? Ezinezkoa.

Gogora datozkit Cercasen gogoeta hauekasteburuetako ETBko albisteak ikusten ditudalakoeta astero-astero, ia hutsik egin gabe, programabaten barruan baleude bezala, asteburuko liturgiabaten barruan egongo balira bezala, ikustenditudalako honako albisteak: gerra zibilean hildakogudari batzuen gorpuzki batzuk lurretik ateratzea,gerra ostean fusilatutako batzuei egindakoomenaldia, ez dakit zein herritako bonbardaketa, ezdakit zein zulotan aurkitutako hezurrenidentifikazioa, gerran errepresaliatutako batzuenomenezko oroigarri baten inaugurazioa… Eta horiastero-astero, lehen esan dudan moduan, hutsikegin gabe (eta ia beti Francisco Etxeberria forensebipila tartean). Egia esateko, asper-asper egindanaukate.

Albiste horien protagonista gehienek justiziaeskatzen dute, justizia egin dadila behin eta berriro.Horren aurrean bi galdera bururatzen zaizkit:

Bat: egin al daiteke justizia orain dela 80 urtehildako eta asasinatuekin? Nork ordaindu behar duorduan egindako bidegabekeria horiengatik?Hiltzaile haien seme-alabek akaso? Erru hauek ere,zorrak bezala, oinordetzan jasotzen al dituzte seme-alabek gurasoengandik? Gurasoen bekatuak seme-alabengana igarotzen al dira, aspaldiko Israelenbezala? (Kuriosoa da: justizia hori, ezinezkoa denjustizia hori oso-oso ozenki exijitzen duten asko etaasko ahotsik gabe gelditzen dira denboran askozhurbilago ditugun bidegabekerien eta hilketenordaina eta justizia eskatzeko garaian. Benetanbitxia).

Eta bi: zer dirurekin finantzatzen diraerreparazioa eta justizia lortzera bideratutakojarduera horiek guztiak? Diru publikoarekin?Gizarteak hainbeste behar eta premia dituenhonetan, egokia al da denon diruaren erabilera hori?

Ai konponketa duten gauzak konpontzenahaleginduko bagina eta erremediorik ez dutenakbakean utziko bagenitu!

IHIN

TZA 97

19

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

MISTERIOZKO ETXEAREN ALTXORRAErik SARAIVA

Irungo La Salle - LH 6

Bazen behin, bosteko mutiko-talde bat. Basotikzehar ibiltzen ari zirenean galdu egin ziren.Mutilak beldurtuta zeuden, ez zekiten nora

joan. Zerua iluntzen hasi zen eta bat batean, zuhaitzartean etxe zahar bat ikusi zuten. Mutilak korrikaabiatu ziren etxe horretara. Ailegatu zirenean ateaurrean gelditu ziren. Mutil batek ez zuen sartu nahieta kanpoan gelditu zen. Beste mutilak sartu ziren.Etxea puskatuta zegoen eta sagutxo asko zeuden,dena botata zegoen. Mutil batek ahots bat entzunzuen:

–Etorriiiii, etorriiiii…

Mutila ikustera joan zen nondik zetorren ahotshori eta eskailerak igotzean paper bat ikusi zuenlurrean, hartu zuen eta…

Etxeko plano bat zen! Planoko toki bateanpuntutxo gorri bat zegoen. Mutilak taldera eramanzuen planoa eta talde guztia puntutxo hori zegoentokia ikustera joan zen. Ailegatu zirenean bestepaper bat zegoen, beste pista batekin: “Etxeko tokiilunena, traste askorekin eta beldurgarria”.

Sotora joan ziren eta hango izkina batean bestepaper bat zegoen, eta beste pista bat: “Altxorraaurkitzeko kanpora joan behar duzue, zuhaitz etalandareen artean ezkutatuta dago”.

Mutilak korrika joan ziren eta etxetikkanporatzean, kanpoan gelditu zen mutikoa ezzegoen. Lagun taldea zuhaitzen eta landareen arteanbilatzen hasi zen. Ordu asko pasa ondoren, azkeneanaltxorra aurkitu zuten: kaxa handi bat zen etairekitzean…, kanpoan geratu zen mutikoa zegoen!Baina beste paper bat zegoen eta hau jartzen zuen:“Altxor hoberena ez da dirua, etxeak, trofeoak…lagunak baizik”.

Bat-batean kotxeko klaxon bat entzun zuten:haien gurasoak ziren. Lagun guztiak kotxean joanziren beren etxeetara, denek atzera begiratzen zutenbitartean.

IHIN

TZA

97

20

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

SAIA ZAITEZ PERTSONAIARENLEKUAN JARTZEN ETA PENTSATU

ZER EGINGO ZENUKEENAinara FENG

La Salle EIBAR - DBH 1

Gaueko bederatziak ziren eta oraindikbankuan eserita nengoen, nire bakardadeanmurgilduta, alboko errekaren ur lasterrek

ateratzen zuten lagunarte bakarrarekin. Bat-batean,haize bolada bat etorri zitzaidan eta hark eskualuzatu balit bezala, sentipen bitxi bat izan nuen.Baina azkar asko ahaztu nuen sentipen bitxi hura,beste arazo larri eta gai garrantzitsu asko nituelako.

Orduan, lurrera begiratu nuen eta uso batzukikusi nituen jaten ari zirenak, jendea ez zegoelaaprobetxatuz. Usoak ikusteak inbidia ematen zidan,jateaz eta lo egiteaz soilik arduratu behar zirelako,ez ni bezala. Arrazoi horrengatik, askotan, pertsonabat izan beharrean, uso bat izatea desiratzen dut,eta, are gehiago, azken bolada honetan gogohandiagoz desiratzen dut.

Nire ametsei buruz pentsatzen jarraitu nuen, etaohartu nintzenerako gauerdia zen. Etxera itzultzekoorduak aspaldian emana zuen. Baina nik ez nuenetxera itzultzeko gogorik, eta eserita nengoen parkehorretan gaua igarotzea erabaki nuen.

Egia esan, ez dut egun hartaz asko gogoratzen.Hala ere, oraindik gogoan dut nire azkenpentsamendua, edo, hobeto esanda, egun hartakonire azken otoitzak hauexek izan zirela:

Jauna, lagun iezadazu momentu latz hauekigarotzen, berriro hasi eta den-dena konpontzeko,nahiz eta ezinezkoa ematen duen; esaiozu nirefamiliari maite ditudala eta dena berriro hastekoprest nagoela. Barka iezazkidazu zeuk ere nikegindako oker guztiak eta egingo ditudanak, azken

egun hauetan nire erabaki guztiak okerrak izan diraeta…

Hurrengo goizean, aurreko eguneko bankubertsuan esnatu nintzen. Eta ibaiari begira, minutubatzuetan pentsakor gelditu eta gero, erabaki sendobat hartu nuen: nire arazo nagusiak konpontzensaiatuko nintzen.

Nire konpromisoa betetzen hasteko Eneritzenetxerantz joan nintzen. Bidean, beldurrez nindoan,barkamen hitzak pentsatzen nituen bitartean.Gainera, kezkatzeko arrazoi guztiak nituen: Besteegunean, bera bainujantzitan ateratzen zen argazkibat igo nuen interneten, nahi gabe. Bera horretazohartu eta azalpen eske nigana etorri zenean, nikorriketan irten nintzen ihesean.

Eneritzen etxera heldu nintzenean, aurpegia etaeskuak busti-busti eginda nituen. Haren etxekotxirrina jotzen ausartu nintzen. Segundo gutxibatzuetan bera ni besarkatzen ari zen. Adiskidetasunkeinu horrek harri eta zur utzi ninduen, batez ere,berari egindakoa egin eta gero. Besarkada bukatubezain azkar, barkamena eskatzen hasi nintzaion,gauza guztiak azaldu nizkiolarik: oso sentitzen nuela,egindakoaz damututa nintzela… Berak ez zidanmomentu batean ere ez moztu eta ezta hitzik esanere nik bukatu arte. Azalpenak ematea bukatunuenean, berak berriro besarkatu ninduen etaespero ez nituen hitzok luzatu zizkidan: Sara, badakitdamututa zaudela eta oso sentitzen duzula. Nikhasieratik barkatu dizut, badakidalako ez zenuelanahita egin eta damututa zeundela. Baina, hurrengobatean galde iezadazu beste argazki bat igo aurretik.

Hori guztia entzuterakoan, pozez zoratzen jarrinintzen eta familiakoekin nuen arazorik larriena,tabakoarena, konpontzeko gogoz eta indarrez betenuen nire arima. Horregatik, nire etxera abiatunintzen, eta nire familiari esango nienazkonbentzitzeko gauza batzuk erosi nituen. Etxeraheldu nintzen eta ez nuen txirrina jo beharrik izan.Nire amak leihotik ikusi ninduen eta ikusi bezainazkar atea zabaldu zidan. Etxeko atarira sartunintzen. Nire etxeko ataria zuriz margotuta zegoen

IHIN

TZA 97

21

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

XXI. MENDEANAmaia PEREZ

La Salle BEASAIN - DBH 3

Gaurkoan beti bezain itxuroso nago etxekoispiluaren aurrean, txakur zuri-beltz geldiezinbatez inguratua. Gona beltzaren aldean nire

begi berdeak, berde dirdiratsuak. Urrezko ile luzeabitan zatitu eta bi ilekordan bildu dit amak, oztopoez egiteko. Azkazalei behin eta berriz hozkaka nabil,erabat urratuak dauzkat. Urduri nago.

Ordua da, dagoeneko berandu gabiltza. Etxetikziztu-bizian irten eta hiriko aire kutsatuak aurpegianjoko banindu bezala nago. Triste. Hurrengoautobusaren esperoan. Erabat nekaturik nago, hartzbat neguko denboraldian bezala. Begiak estaltzearditut. Autobus geltokiko beiratean islatuta ikustendut nire aurpegi grisa. Eta bertan zera etorri zaitgogora, behin eta berriro etortzen zaidana eta inoizahaztu ezingo dudana:

Oraindik gogoan dut arrats hura, ama eta biokzelai zabal eta berde hartara joan ginenekoa.Hangoak izan ziren nire argi entzundako azkenekoak.Ordutik ezer ez. Aire leunak aurpegian laztanduz,ingurumen garbiaren usaina sentituz, mentazkotxiklea dastatuz, zure eskua ukitu bitartean negarmalkoak irrist eginez… Eta bere azken hitzakbarregarriak, benetan.

Txikitatik amak bazekien gaixotasun hau izangonuela. Baina ezer ez. Ez da ezta pittin bat ere saiatuaurre egiteko, nire arazoa zela esaten zidan. Auskalo!Orain belarritako berezi bat jarriko didatela esan dit.Bai zera! Ez naiz bi urteko ume bat, dagoeneko bostditut eta ipuin bat eta errealitatea ezberdintzeko gainaiz. Badakit gauza arraro bat belarrian eramanbeharko dudala urtez. Eta zer? Aldez, hobetoentzungo dut. Ez al da poztekoa?

Autobusaren soinua nabari dut. Lurrak dar-daregiten du. Pixka bat nire burua esnarazteko buruaastindu eta… gora. Otorrinorantz goaz. Estu heltzendiet amaren esku handi eta azal lehorrei. Bera urduridagoela nabari dut. Akaso orain kezkatzen da? Badagaraia.

Nire irudipenean amak ez nau maite, bainajakitun naiz baietz. Urte hauetan ez dit gehiegiadierazi eta susmoa dut, gorra naizelako dela hau,ezertarako ez dudala balio pentsatzen du. Pikutara!Ni besteak bezalakoa naiz. Eta noizbait frogatukodiot.

Ama eserita dago, eta bere izterretan nago nietzanda. Ilea laztanduz, bere ahots goxoaz kantariari da: Haurtxo, haurtxoa, izu egin lo, hemen nauzuzu zaintzeko.

Nola? Zaintzeko? Bai zera! Bueno, agian arrazoiadu, ni naiz zaintzen uzten ez dena. Handia izan nahidut, eta handiek nahi dutena egiten dute. Amakezezkoa esaten dit. Kasu egin beharko. Saiatuko naiz,ea hala den.

Bueltan gatoz. Hamabost minutu hauek ez diraesperotakoak bezalakoak izan. Alde ona… niremedikua txistetakoa dela. Aho handi-handia, batatxuri batekin hodei garbiak bezalakoa eta ilerik ez,buru soila! Guztiz karikatura bat!

Mina, molestia, urduritasuna, argia…, buruaerabat nahastua dut. Arraro sentitzen naiz. Minegiten dit tramankulu honek. Oraindik ere urdurinago, bihar eskolara joan eta zer pentsatuko otedute lagunek? Gaur huts egin dut. Egia esan,gaurkoan amari kasu egingo diot, urte gutxiren barruondo jarriko naiz eta ziztu bizian kenduko didate.

eta, ezkerraldean orain dela 35 urteko ispiluagenuen jarrita. Erositakoa, ispiluaren behealdeanzegoen mahai txiki baten gainean utzi nuen.

Ama eta gainerakoak ikusi orduko negarrez hasinintzen. Kontsolatzeko, amak musu handi bat emanzidan masailean. Lasaitu nintzenean, honela hasinintzaien: Badakit oso haserre zaudetela eta ezduzuela gogo handirik izango ni ikusteko. Badakit,baita ere, gaizki egin nuela tabakoa erretzen hasinintzenean eta ez nizuela jaramonik egin. Bainaorain damu naiz egindakoaz eta aitzinako hiru asteraitzuliko naiz den-dena aldatzeko.

Pixka bat geroago, denek esan zidaten gauzabera: Sara, guk beti barkatuko zaitugu. Badakigudamututa zaudela. Gainera, barkamena eskatzekoausardia izan duzu, eta horrek oso balio du.

Une horretan, erositakoa erakutsi nien: tabakoadebekatzen zuen seinale bat.

Denak barrezka hasi ginen.

Aurrerantzean, oker gehiago ez egiten saiatunintzen. Gauero, Jainkoari eskerrak ematen dizkiot,gaizki pasatutako egun haiek familia eta lagunakbalioesten irakatsi zidatelako.

IHIN

TZA

97

22

Ikasleen txokoaIkasleen txokoaArgi entzuten dut. Eskerrak! Bueno, guztiz ondo

ez, baina esan dezaket argiago. Sentsazio askeanabari dut nire azalean. Harri pisutsu bat gainetikkenduko banu bezala. Txorien kantak senti ditzaket,maite dudan musika entzun… Den dena.

Goiza da. Amak oihu batez esnatu nau, urtetakopraka berriak eta jertse lerroduna jantzi, laranjazukuari pare bat zurrutada eman eta eskolarantzgoaz biok.

Nik ere ez dakit nola nagoen, urduri, pozik,gogoz, haserre… Ez dakit zer gertatuko den harairitsitakoan. Agian ez dute ulertuko zergatikdaramadan, galderak egiten hasiko dira, ez didatekasurik egingo… Denetarik gerta dakidake.

Bidaia amaiezina egin zait. Bertan gaude. Amaknire irakaslearekin hitz egin du. Bere muxu leunetakobat eman dit, zetazko tela bat bezalakoa, etaipurdian ukitu bat ematerako eskailerak igotzenhasia nintzen. Ikaskide guztien begiradak nire bizkaratzean eramango banitu bezalako sentsazioa dut.Zaku bete begirada. Arreta guztia niregan jartzendutela dirudi. Gorroto dut! Noizbehinka ingururabegiratzen dut ea norbait begira dudan.

Inork ez du nirekin jolastu nahi. Baimena eskatubeharra dut eta orduan ezezkoa erabakitzen dute.Inoiz bizi izan ez dudan momentu honek erabatekoaldentzea eragin dit.

Sinesgaitza da. Duela pare bat egun entzun ezinnuenean, dena behar bezala zegoen eta orainhobeto nagoenean dena aldatzen da. Amak etairakasleek denborarekin aurrera joango delabaieztatu didate. Lasaitu naiz.

Amona etorri zait gogora. Berak, garai bateangaizki egon eta gaur egun ere aldaketarik ezdagoenean zera esaten du: Eta XXI. mendeandauden gauza modernoekin oraindik hau gertatzea.

Hitz batzuk besterik ez dira. Baina, beti bezalaamonak arrazoi.

Emakumeen aurkako indarkeria, gizon etaemakumeen arteko desberdintasunarenadierazpen kezkagarrienetako bat da. Are

gehiago, gaur egun pil-pilean jarraitzen duen arazoada. Zentzu horretan, premiazkoa da giza eskubideenurraketa larri horren aurka lan egitea. Beraz, noizkoemakumeen aurkako indarkeriaren amaiera?Honetarako, epe laburrean ari izatea ezinbestekoada, biktimak babesteko eta haiei arreta eskaintzekobaliabideak sortuz.

Ia gizarte osoaren arabera, zigor zorrotzagoaketa lege bereziak oso baliagarriak izango lirateke.Honekin, zer lor genezake? Kalera bueltatzea etahasitako lana bukatzea, bortzatzaileak ez baitiragelditzen euren biktima hil arte. Konponbiderikgabeko arazoa ote da orduan? Heziketa dakonponbidea, umeak gizon eta emakumeen artekoberdintasunean hezi behar ditugu, baita hazi ere.Giro feminista batean hezitzea komeni da,berdintasunean, emakumea dagoen zulotikateratzeko nola jokatu beharko genukeen erakutsiz.Txiki-txikitatik berdintasunean hezitako umeak ez

dira bortxatzaileak izango, eta baliteke, den-borarekin, bortxaketa gure eguneroko albisteetatikdesagertzea.

Baina, jakin badakigu hau posible ez egitearen“alde” hainbat sektore daudela, hala nola,bideojokoena. Espainian merkaturatzen diren geroeta bideojoko gehiagok izaera sexista dute etaemakumeen aurkako gogorkeria bereziki sustatzendute. Txarrena da, edozein adinetako ume, gazte edohelduak eskura ditzaketela, dendetan edointerneten bidez dohainik jaitsi daitezke gurezoritxarrerako.

Azken finean, gizartea aurrera egin beharreanhain ari da atzera egiten, non egunen batean gurebirraitona eta birramonarekin topo egingo baitugu.

SEXU INDARKERIAIraia GONZALEZ

La Salle EIBAR - BATX 2

IHIN

TZA 97

23

Omenaldia - PoemakOmenaldia - Poemak

PATXI EZKIAGARI OMENALDIA LEGORRETAN

Jose Manuel AGIRREZABALAGA

Patxi Legorretako seme dugu. Eta herriarensorreraren laugarren mendeurrena betekozela-eta Patxik poema-liburu berri bat

osatzeari ekin zion 2012an, Legorreta zuelarikbihotzean eta buruan. Baita udalak berak ereargitaratu 2016aren amaieran. Urrutiko lur hauekjarri dio izenburu Legorretako poetak. Liburuarenhitzaurrea Zelai Amenabarro, Legorretakoalkatearena da, eta poemen gaztelaniazko bertsioaere eskaintzen du liburuak.

Joan zen martxoaren 19an, igandean, aurkeztuzen liburua Legorretako Herri Antzokian, etaekitaldia Patxiri omenaldia egiteko aprobetxatu zuenherriak.

Ekitaldian mahaiburu Legorretako alkatea izanzen, Patxiren ondoan. Ekitaldian parte hartu zutenudaleko zinegotziek, Legorretako herritarrek, LaSalleko Anai talde batek eta hainbat eta hainbatlagunek. Azpimarratzekoa Joan Mari Irigoien idazleoparo eta Patxiren lagun-minaren presentzia.

Alkatearen sarrerako hitzen ondorenaurreskuarekin eman zitzaion hasiera ekitaldiari.

Liburuaren aurkezpena alkateak eta Patxik berakegin zuten. Patxik azaldu zuen poemek, herriaaipagai izanik ere, munduaren, bizitzaren –berealderdi pozgarri eta arazoekin–, heriotzaren,itxaropenaren, musikaren, gaztediaren irakurketabat eskaini nahi dutela.

Aurkezpenaren ondoren liburuko hamar poemairakurri zituzten herriko kultur erakundeetako bestehainbat lagunek, haur eta gazte, sasoiko eta adinekolagunek, emakumezko nahiz gizonezko. (Ondorengoorrialdeetan doaz poema hauek).

Omenaldi gisa ere, eta esker onez beterik, Ekaitzeta Irati Goikoetxea anai-arrebek, beraiek idatzitakopoema eder bat irakurri eta antzeztu zuten,sentimenduz beterik, Urrutiko lur hauek liburuarenizenburuari zukua atereaz. (Ikus bukaerakoorrialdeak).

Ondoren Elekun abesbatzak eta Irrintzi Alaidantza-taldeak Legorreta herriaren 400.urtemugarako konposatutako goratzarrea abestu etadantzatu zuten (hitzak Patxi Ezkiagarenak dira etamusika Tomas Aragüesena). Eta beste zenbait abestieta dantza ere.

Bukatzeko alkateak lore-sortarekin baterazurezko kutxatila bat oparitu zion Patxiri non idatziadatorren Ekaitz eta Iratik idatzitako poemarenamaiera: Nola irudimenak...

Patxik ere, esker onez, Irun Hiriko 2003koeleberri-saria irabazi zueneko garaikurra oparitu zionUdalari.

Eta ekitaldia bukatzear zenean, bere eserlekutikaltxa eta, guztion sorpresarako, han joan zen Patxi,jende artean, Joan Mari Irigoienengana eta besarkahandi eta luzea eman zioten elkarri. Azken txalozaparrada izan zen.

Aurkezpen eta omenaldi hunkigarria bizi izangenuen benetan. Horren lekuko Ekaitz eta Iratikidatzitako hau:

Masusta more heldua ahora eramatearenparekoa; astero-astero zure poema goxohorietako bat mezu elektroniko bidez jasotzea:“Kaixo, Irati... aste honetako poema... bihotzez,Patxi”. Urteak daramatzagu larunbatero-larunbatero “Itaka” literatur saioa zure olerkibatekin hasten; urteak zure hitz bidezko emozioeta sentipenak uhin bidez haizatzen. IgandeanLegorreta herriak egin zizun omenaldizoragarrian guk ere parte izan nahi genuela etaurtetan jasotako altxorra modu apal etaxumean oparitu nahi izan genizun. Hunkigarriaizan zen oso igandean zure ondoan egotea, zurebegietara begira hitzekin jolasean aritzea, zuribi muxu ematera hurbildu eta belarriraxuxurlatu zenidan “preziosa” neure egitea, JoanMarirekin eman zenuen besarkadaren testigu

IHIN

TZA

97

24

Omenaldia - PoemakOmenaldia - Poemak

zuzen izatea. Bizitza eta pentsamenduadantzatu behar ditugula (nik biak aukeran,suelto eta agarratuan) zure ezpain artetikentzutea. Beste behin, eskerrik asko urrutiko lurhauetan zure ondoan egoteko aukeraemateagatik. Etxerakoan Eleder txikiak galdetuzidan “amatxo zein zen gizon hori?” eta nikbihotz handi bat zarela kontatu nion.

URRUTIKO LUR HAUEKPatxi EZKIAGA

1

Eskolatik atera berriak,Harripilara goaz futbolean jokatzera.Etxean utzi ditugu etxeko lanak eta kutxatilak,eta koloretan margotu beharreko txorien laminak.Amari pezeta bateko txanpona eskatu diot,patrikan aurki dezan kukuak,kantatzea bururatzen bazaio.Urrutian aita ikusi dut,ohol bat bizkar gainean hartuta,trenbidea zeharkatzen .Udaberriko hodei zuriek ere ez dute askoz gehiago beharaurpegia alaitzeko.

(Otsailak 1, 2012)

2BALKOIA

Aitaren tailer gaineko balkoitikBilkoin mendia ikus zitekeen,eta trenbidea.Ez zen behatoki txarra inoiz itsasoa eta lur zabalakikusi ez dituenarentzat.Udan.gereziondoak hustu ondorenharitzak, gaztainondoak, ezkiak eta pagoakoraindik berdez jantzita zeudenean,zeruak egunetik egunera urdinagoa ematen zuen,itsaso inbertitua balitz bezala.Eta gure jolasetan Telmo Zarra edo Eddy Merckxizatearekin amets egiten genuen .

(Otsailak 2, 2012)

3KOATE

Zerua estaltzen ari da. Trumoi soinuakgerezietatik urrundu ditu txoriak.Hodeiak laster batean doazMurumendi aldera, agian Marikbere kobazulotik deituta.Behiak, lasai, larrean ari dira;baserritarrak, segan.Hitza eta isiltasuna, mikaztasuna eta zalantza,egonarria eta eroapena.Bizitzak, bizitzaren oroitzapenakbadu bere misterioa.

(Otsailak 3, 2012)

13HALA IZAN BEDI

Legorretako arimaren baratzeraitzuli nahi nuke zahartzaroan, eta txorien kantuan barneratu–planeta txikiak balira bezala–herriko doinu guztiak.Legorretako lurrari begira eman nahi nituzkeorduak, eta lurra ezagutu,lurrarekin bakeak egin, eman diezadannire itzal eta iluntasunenbarkamena.Legorretako zeruari begira,milioika izar ikusi nahi nituzke,eta esne bidez igurtzi nire ogia,nire ezpainek inoiz ahantz ez dezatenherriminaren zaporea.

(Otsailak 16, 2012)

Legorretan, 2017ko martxoaren 19an, liburuaren aurkezpeneanirakurritako poemak dira ondoren doazenak.

IHIN

TZA 97

25

Omenaldia - PoemakOmenaldia - Poemak15

J.M. OROITUZ

Tabernaria hil da.Inork ez du botako zerrautsik lurrean,Inork ez ditu jarriko Tourreko etaparen sailkapenaketa futboleko kinielak arbelean.Tabernaria hil da.Mostradorea marmola bezain hotza gelditu da,basoen soinurik, ardoaren kolorerik gabe;eta bertan hobiratuko diraherritarren ahanztura nahiaeta begi tristeei alaitasun iragankorraematen zien edariaren distira.Tabernaria hil da.Noizbehinka, ilunabarreko eguzkiakteilatuak zertxobait epeltzen dituenean,dardarka dagoen mahai bat imajinatzen dutzeruan, eta irribarrez begiratzen didantabernaria ondoan,gogorra egiten baitzait paradisu txikien ateakgiltzarrapoz itxi behar izatea.

(Otsailak 18, 2012)

45

Neguko ilunabarretanbetiko balira bezala gelditzen diraelurretan utzi ditugun urratsak,gure ibilbidearen seinale.Euriak eramango ditu lurraren ezpainetara,nola iturriak bere kantua,azken maiteminduak joan ondorengoherriko plaza hutsean.

(Martxoak 19, 2012)

128

Gogoan dut bizitza,zintzotasunez gogoan.Neguko egunsenti hotzakgoizeko meza laguntzerajoaten nintzenekoak etaeskolarako kilometroak geroBH beltzean.Maiatzeko loreak udaberrian,Corpuseko barraskiloaketa ardandegiko ardo zahagiak.Eta ikasle saiatuaizatearen garrantzia,zaila,oraindik ele bakarreko ginenekoegunetan.Gogoan dut bizitza,zintzotasunez gogoan udan,Saltxe errekako amuarrainenostadar koloreen distiraz.

(Uztailak 24, 2012)

161

Trenbidearen azpiko zubia.Azaroko egun hotza.Elurra ari zuen eta, osaba Antoniorekin,danbolinean gaztainak erretzen ari ginen.Gure haur begiek elurra eta suaren berotasunairensten zuten.Trenbidearen azpiko zubiaeta gaztaina erreen usaina.Bizitza osoa eman dut egun haien bila.Orduan malkoak, oraindik,zorion-malkoak izan zitezkeen.

(Irailak 9, 2012)

168LEGORRETA

Pizarratxoa, eta bertan idaztenikasi nituen lehenengo letrak,etxean, lanetik bueltan zetorren aitari,amak harro erakutsarazten zizkidanak,hizkuntza arrotzean idatzita egon arren.Eta batuketak, kenketak, eta biderketaren taulak,“uno por uno...” kantuan ikasitakoak.Askotan pentsatu dut udako ilunabar epeletanbelarditik etxera itzultzen ziren baserritarraknoraino ote zekizkiten arau haiek guztiak.Ea nahiago zuten, nik bezala,pilota tokian eta errekan ematea orduak,guztiok antzeko ispilu hilezkorretanjosi ditugula gure ametsakjakinaren gainean.

(Irailak 13, 2012)

94

Neguko gauetan askotan jotzen dut harmonika bordan,suari begira, nire herriko pagoek, txolarreek eta garoak–pobrea bada ere–doinurik izan dezaten.Orain konturatzen naiz aberri baten bila ibilibesterik ez dudala egiten,beti zerbaiten errudun direla pentsatzen dutenek bezala,gure bihotzaren martiritza bigunduko duenedertasunaren atzetik.

(Maiatzak 24, 2012)

IHIN

TZA

97

26

Omenaldia - PoemakOmenaldia - Poemak

URRUTIKO LUR HAUEKPatxi Ezkiagari, bihotzez

Ekaitz eta Irati GOIKOETXEA2017-03-19

Urrutinon da urruti?Han da urruti.

Atzo da urrutidenboraren ihesbideetan inoiz ez;

inon ez da urruti.

Urruti da hemengertu sentitzeko eguzkiak falta bazaizkigu.

Urruti da orainisiltasunak sortzeko hitzak falta bazaizkigu.

Baina, batez ere…Batez ere

urruti da neure buruaneure begiei atera nien argazkien bilduma betazalen ispilu bihurtu denetik.

Batez ere urruti da neure burua.

Orain igerian ikasi behar dutizan ere,

izan ere itsasargia urruti dagoorain gertu, orain urruti

orain gertuorain urruti

itsasoa laino dago Baionako barraraino, nik zu zaitut maiteago…

Lurra, lu-rra, lurra, lu-rra, lurraOi lur, oi lur, oi ene lur nerea…

Oinpeak fosildu zaizkigu etadinosauroak behatz arteetan kukuka sumatzen ditugu galdutako lur eske.

Eta masusta berdeak(euren burua nola gorritu behar zuten ahaztu zutenak)eta masusta berdeak ematen dizkiegu aseko badira.

Lurrak ditu behinola beharrezko genituen ordulariakTik-tak, tik-tak, tik-tak, tik-tak

Lurrak ditu behinola beharrezko genituen ordulariak.

Denbora gose dabaina ez dago nahikoa masusta eternitatearentzat. Horregatik hasi da denbora poemak bazkatzeneta lur gero eta potoloagoaren masailetan hartzen du jatekorik ez duenean atseden.

IHIN

TZA 97

27

Omenaldia - PoemakOmenaldia - PoemakHauek. Hau-ek. Hauek. Hau-ek.Hauts hauek dira zure magia,

hitz hauek zure altxor. Begi hauetan aurkituko dituzu esku hauek

eta haizeakhaizeak-haizeak-haizeak-haizeak

eta haizeak ez ote ditu bihotz hauek eramango.

Ez dago urrutira joan beharrik (beharrik-beharrik-beharrik-beharrik)ez dago urrutira joan beharrik

lur hauek gure egiteko,zu maitatzen ikasteko,

zure poemetan bihotzak aske sentitzen ditugula sinesteko.Patxi, eskerrik asko.

Nola irudimenakgaua oroitzapen,

hitzak zauria salmobihurtu dezakeen,urrutiko lur haueksamurtu gaitzaten,segi liburu edo

paper-mutur batengure atsedenariatsegin ematen.

GURE HEZKUNTZA SAREA EUSKAL HERRIAN

Andoain - Beasain - Donostia La Salle - Donostia San Luis Eibar Azitain - Eibar Isasi - Irungo La Salle - Zarautz - Zumarraga

Bilbo La Salle - Bilbo Elkarbanatuz - Sestao Andra Mari - Sestao Artizar

Sinetsi eta izan uste on, orainak egiten gaitu