III Concurso para profesores: “Experiencias didácticas có ... · de 8:45 a 13:45, e de servizo complementario de transporte escolar. Por outra parte, destacar que o centro está

III Concurso para profesores:“Experiencias didácticas có xornal na aula”

Marta Meilán Fuentes.

“C.E.I.P Martagona”, Melide (A Coruña). Curso 2008/2009.

6º de Educación Infantil: 17 alumnos e alumnas de 5 anos.

Ensino globalizado.

DDEE VVIIAAXXEE PPOOLLOO SSIISSTTEEMMAA SSOOLLAARR

____________________________________MMaarrttaa MMeeiilláánn FFuueenntteess______________________________________1

Páx.

1. Introdución.............................................................................................................2

2. Somos, estamos.......................................................................................................4

2.1. O noso centro educativo e o seu contexto.......................................................4

3. Desenvolvemento da experiencia didáctica có xornal........................................6

3.1. Obxectivos didácticos.....................................................................................6

3.2. Contidos..........................................................................................................7

3.3. Competencias básicas…...............................................................................11

3.4. Educación en valores…................................................................................11

3.5. Características psicoevolutivas dos nenos e nenas de 5 anos.......................12

3.6. Metodoloxía..................................................................................................14

3.7. Organización e distribución espazo-temporal...............................................15

3.8. Recursos........................................................................................................18

3.9. Actividades de aprendizaxe..........................................................................21

3.10. Procedementos de avaliación......................................................................91

3.11. Criterios de avaliación................................................................................92

4. Xustificación e autovaloración da experiencia didáctica levada a cabo.........93

4.1. Xustificación da experiencia.........................................................................93

4.2. Autovaloración da experiencia didáctica......................................................94

5. Referencias bibliográficas, páxinas web empregadas na realización da

experiencia didáctica...............................................................................................96

6.Anexos: cedés coas actividades elaboradas na PDI e Jclic................................98

ÍNDICE



A continuación, presento unha experiencia didáctica que foi levada a cabo có

alumnado do 6º nivel do 2º ciclo de Educación Infantil; clase formada por 17

alumnos e alumnas, 8 nenos e 9 nenas de 5 anos de idade.

Dita experiencia; que leva por título “De viaxe polo Sistema Solar”, xorde a

raíz dunha serie de motivacións do grupo-clase pola temática do Sistema Solar, a

partir dun xogo educativo para o ordenador có que traballamos na aula: “Juega y

aprende con Pipo: el Sistema Solar”.

Así, dado o afán por parte dos nenos e nenas de descubrir e indagar sobre esta

temática e, posto que tamén o ano 2009 foi declarado o “Ano Internacional da

Astronomía”, xorde a idea de levar a cabo un traballo por proxectos que versase

sobre este tema.

Sinalar, que o proxecto levado a cabo tivo como obxectivo fundamental que os

nenos e nenas se traballasen e se achegasen a un tema tan lonxano, pero á vez tan

atractivo e fascinante para eles: o universo, as estrelas, as constelacións, o Sistema

Solar... empregando como recursos por excelencia; como non podía ser doutra

forma nesta etapa educativa de Educación Infantil: o xogo, a observación, a

exploración e a manipulación.

Para levar a cabo o proxecto empregouse un excelente e motivador recurso

material como é a prensa. No desenvolvemento deste proxecto escolléronse

diferentes noticias relacionadas có tema da nosa experiencia: noticias adicadas á

Lúa, ao Sol, á Vía Láctea, ao Sistema Solar.... que traballamos e das que nos

servimos para desenvolver as diferentes actividades de aprendizaxe.

1. INTRODUCCIÓN.



Doutra banda, sinalo a continuación todas as noticias coas que se traballaron

(recollo soamente o titular da mesma), e a súa data de publicación:

Titular: “Ano Internacional de la Astronomía” 04/03/09.

Titular : “Os físicos da USC, no reto de coñecer a orixe do universo”.

29/12/2008.

Titular : “La Nasa capta una gigantesca explosión solar en una estrella”.

20/05/2008.

Titular : “El Sol se oculta en medio planeta”. 01/08/2008.

Titular: “Vía Láctea de dos brazos”. 06/06/2008.

Titular: “Un estudio señala la fecha en que se formó la Luna”.

25/01/2009.

Titular: “La Luna 62 años más joven que el Sistema Solar”. 14/12/07

Titular: “Los planetas del Sistema Solar”. 24/08/06.

Titular: “Los astrónomos se inclinan por reducir a ocho los planetas”.

23/08/06.

Titular: “Astrónomos de todo el mundo deciden qué es exactamente un

planeta”. 14/08/06.

Titular: “Plutón deja de ser planeta”. 24/08/06.

Titular: “Plutón ya no es el más grande de los planetas enanos”. 15/06/07.

Titular: “Los científicos bautizan como Eris al último planeta hallado en

el Sistema Solar”. 16/09/06.



Titular: “Científicos del observatorio Astronómico de Santiago

descubren un planeta gigante fuera del Sistema Solar”. 30/01/08.

Titular: “Sondas de la NASA descubren en Marte el cráter más grande

del Sistema Solar”. 26/06/08.

Titular: “Houston hemos perdido la caja de herramientas” 20/11/08

2.1.O NOSO CENTRO EDUCATIVO E O SEU CONTEXTO.

Ante a planificación e desenvolvemento de calquera experiencia didáctica, é de

suma importancia ter en conta o centro no que nos atopamos, a súa ubicación, o seu

contexto, a súa realidade social...; aspectos fundamentais que é preciso estudar

antes de levar a cabo calquera proposta didáctica.

Neste caso, o colexio onde foi levado a cabo este pequeno proxecto chámase

“C.E.I.P Martagona”; centro situado nun medio rural galego, concretamente en

Melide, na provincia de A Coruña, poboación na que predomina o sector gandeiro

e sector servizos; ao ser un punto inevitable de parada de moitos peregrinos que fan

o Camiño de Santiago.

2. SOMOS, ESTAMOS.



Doutra banda, sinalar que, a escola dispón de xornada continuada; cun horario

de 8:45 a 13:45, e de servizo complementario de transporte escolar.

Por outra parte, destacar que o centro está formado por 9 unidades, das cales 3

son de Educación Infantil e 6 de Educación Primaria, tendo un total de 129 alumnos

e alumnas. En canto ao profesorado sinalar que o centro conta con 16 docentes, 3

profesores e 13 profesoras, sendo eu a mestra de apoio a Educación Infantil.

Dito centro, atende educativamente ao alumnado pertencente ao núcleo urbano

do pobo; Melide, e a catro parroquias: Furelos, Leboreiro, O Meire e Vimianzo; esta

última situada no concello de Santiso.

En canto ao nivel socio-económico-cultural das familias, dicir que a maioría

pertencen a un nivel medio.

Verbo da lingua ambiental da zona, esta é o galego, ao igual que a lingua

materna predominante entre a totalidade dos nenos e nenas do centro, e por iso polo

que se emprega como lingua vehicular da aula a lingua materna da maioría do

grupo-clase; o galego.

En canto as dependencias, sinalar que o edificio do centro consta de dúas

plantas.

Na planta baixa atópanse: tres aulas de Educación Infantil, un local que se

emprega coma biblioteca e sala de informática, un local para a ANPA (Asociación

de Nais e Pais de Alumnos), un pequeno salón de actos que fai a súa vez de sala de

psicomotricidade e un ximnasio, un local para a Dirección do centro e outro para

Secretaría e Departamento de Orientación, un local con fotocopiadora, un almacén

con material para Educación Física e aseos para o alumnado e o profesorado.



Na primeira planta sitúanse: seis aulas de Educación Primaria, unha aula de

Lingua Estranxeira, unha aula de Música, unha de Pedagoxía Terapéutica, un local

para material de uso común e aseos para nenos e profesores.

3.1.OBXECTIVOS DIDÁCTICOS.

Os obxectivos son elementos que definen as intencións educativas e serven para

planificar a intervención didáctica na aula.

Así, os obxectivos que se detallan a continuación aparecen redactados en termos

de obxectivos didácticos, os cales programei para que acadaran aos meus alumnos e

alumnas despois de levar a cabo este proxecto. Así, os obxectivos didácticos

establecidos foron:

Coñecer e identificar as partes elementais dun xornal.

Indagar e coñecer aspectos fundamentais do Sistema Solar empregando a

prensa coma un recurso motivador.

Iniciarse no uso e manexo do xornal, tanto na edición impresa coma na

dixital buscando noticias relacionadas có Sistema Solar.

Atopar na prensa , interpretar e comprender textos e imaxes relacionadas

có Sistema Solar e elementos do Universo.

Coñecer e identificar corpos e elementos do Universo: estrelas,

constelacións, planetas...

Coñecer o Sistema Solar e algúns elementos que o compoñen.

3. DESENVOLVEMENTO DA EXPERIENCIA DIDÁCTICA CÓ XORNAL



Amosar interese e curiosidade no coñecemento dos elementos do

Universo.

Valorar a escritura e a imaxe como medio de expresión e comunicación.

Explorar as propias capacidades creativas.

Sentir interese pola linguaxe escrita e valorala coma un instrumento de

información.

Amosar interese e disfrute coas actividades levadas a cabo.

Amosar interese no traballo có xornal no aula.

Aumentar o vocabulario relacionado có Sistema Solar e o Universo.

Empregar as novas tecnoloxías da información e da comunicación coma

unha ferramenta básica no proceso de ensino-aprendizaxe: pizarra dixital,

programa Jclic, Internet, ordenador...

Ampliar a imaxinación e a fantasía.

Enriquecer as representacións astronómicas infantís.

Afianzar os movementos corporais.

Amosar interese e curiosidade no coñecemento dos elementos do

Universo.

3.2.CONTIDOS.

En primeiro lugar, antes de explicitar os contidos desta experiencia, cómpre

sinalar que os contidos na etapa de Educación Infantil se organizan en diferentes

áreas. Esta organización en áreas, enténdese como ámbitos propios da experiencia e

desenvolvemento infantil e do aprendizaxe e traballo de conceptos, procedementos e

actitudes; dicir que os contidos a pesar de organizarse en áreas atópanse todos



perfectamente interrelacionados e concíbense cun criterio de mutua dependencia e

globalidade.

Unha vez explicado isto, sinalar que os contidos programados neste proxecto

foron:

ÁREA DE COÑECEMENTO DE SÍ MESMO E AUTONOMÍA PERSOAL.

Conceptuais

A autoestima.

A autonomía.

Habilidades motrices.

Dramatizacións.

Procedementais

Adquisición progresiva da autonomía.

Emprego dos sentidos.

Exploración e emprego de habilidades psicomotrices.

Actitudinais

Aceptación progresiva do propio corpo e da propia identidade.

Actitude de coidado na utilización de diferentes materiais.

Gusto polas propias de posibilidades motrices.

Actitude positiva na realización conxunta de dramatizacións.

ÁREA DE COÑECEMENTO DO CONTORNO.

Conceptuais

Características de material inerte: o espazo, o Sol, a Lúa...

O Sistema Solar: planetas, estrelas, galaxias...



Obxectos do contorno natural.

Oficios: astronauta.

Procedementais

Utilización de obxectos e materiais.

Realización de diferentes actividades relacionadas coa experiencia.

Recoñecemento de oficios relacionados có Sistema Solar.

Búsqueda de información sobre o elementos do Universo: estrelas,

constelacións, galaxias…

Identificación dos elementos que forman o Sistema Solar.

Actitudinais

Curiosidade de cara a temática do Sistema Solar e os elementos que conforman

o Universo.

Interese por participar nas actividades propostas.

Interese por ampliar coñecementos sobre o tema traballado.

ÁREA DE LINGUAXES: COMUNICACIÓN E REPRESENTACIÓN.

Conceptuais

O xornal: “La Voz de Galicia”.

A páxina web: “La Voz de Galicia”.

A hemeroteca web: “La Voz de Galicia”.

Partes e seccións básicas dun xornal.

Noticias relacionadas có Sistema Solar, o Universo...

Linguaxe oral, escrita, plástica, corporal, musical, tecnolóxica…

Técnicas de expresión plástica: picado, recortado, modelado...

As cores do Universo.



Movemento expresivo, mímica e dramatización.

Obras artísticas e musicais.

Obra e vida dun pintor: Van Gogh.

Obra artística de Van Gogh: “A noite estrelada”.

Conto: “A que sabe a Lúa?”

Programa de astronomía: “Stellarium”

Canción: “Canción de bañar la Luna” de Mª Elena Walsh.

Poesía: “O Sol” de Manuel María.

Peza de música de Gustav Holst: “Os planetas”.

Medios e recursos audiovisuais e tecnolóxicos: o ordenador, Internet, pizarra

dixital interactiva.

Actividades en Jclic relacionadas có tema a traballar.

Achegamento a producións audiovisuais, xogos en cd-rom e instrumentos

tecnolóxicos.

Procedementais

Interpretación de señais comunicativas: orais, escritas, plásticas, musicais,

corporais.

Lectura e interpretación de imaxes, debuxos e palabras significativas escritas

relacionadas có Sistema Solar e o Universo no xornal…

Participación e produción de obras plásticas.

Utilización de diversos programas educativos: Jclic, Mango Plumo, Pipo...

Imitación, representación e dramatización do movemento dos planetas.

Actitudinais

Interese por participar en situacións de comunicación.

Interese por participar en experiencias plásticas, corporais…



Interese por aprender vocabulario novo relacionado có tema da experiencia.

Actitude positiva de cara o traballo no aula con xornais.

Gusto e interese por realizar actividades colectivas.

3.3. COMPETENCIAS BÁSICAS.

Tal e como afirmaban Arias Correa, A. competencia é a posesión de

coñecementos, habilidades, valores, destrezas e actitudes necesarios para desenvolverse

nun contexto e poder utilizalos actuando con eficacia no desenvolvemento de

actividades, tarefas e na resolución de problemas.

Así, unha das premisas básicas deste traballo por proxectos adicado ao Espazo,

ao Universo, ao Sistema Solar…é axudar aos nenos e nenas, de forma temperá xa na

etapa de Educación Infantil, na adquisición progresiva de diferentes competencias

básicas necesarias para o seu desenvolvemento integral como persoa: a competencia

lingüística; matemática, competencia no coñecemento e na interacción có mundo

físico, tratamento da información e competencia dixital, competencia social e

cidadá, competencia cultural e artística, competencia para aprender a aprender, e

competencia de autonomía e iniciativa persoal.

3.4. EDUCACIÓN EN VALORES.

Dada a gran importancia que teñen as aprendizaxes de tipo social para os nenos

e nenas desta etapa, é de suma importancia educar en valores dende idades temperás.

Así dicir, que a educación en valores dende a transversalidade, foi tratada nesta

experiencia cun compromiso de facelos presentes nas diferentes actividades levadas a

cabo mediante comportamentos, hábitos e actitudes en todo o proceso de ensino-



aprendizaxe, xa que é un deber da escola educar “para” e “por” a realidade na que

vivimos.

Deixar claro que, educar en valores é educar nun clima de responsabilidade e de

liberdade, para o desenvolvemento dunha personalidade equilibrada e responsable

consigo mesma e con todo canto a rodea.

Sinalar e destacar; por outra parte, a conexión existente entre o traballo có

xornal no aula e a educación en valores democráticos, xa que có uso da prensa na

escola estamos a invitar aos nosos alumnos e alumnas a que a partir de calquera

tema, noticia, suceso… relacionado con diferentes temas transversais: educación

viaria, educación para a saúde, educación para o consumo… que vai xurdindo día a

día na nosa sociedade, investiguen, opinen, reflexionen… formando deste xeito

seres autónomos, capaces de reflexionar sobre diferentes temas da actualidade social

e cultural, e críticos coa sociedade na que nos movemos, algo que sen dúbida

axudará aos nenos ao seu desenvolvemento integral como persoa.

3.5. CARACTERÍSTICAS PSICOEVOLUTIVAS DOS NENOS E NENAS DE 5

ANOS.

Antes de explicitar os principios metodolóxicos que guiaron esta experiencia

didáctica e a metodoloxía que guía a miña práctica educativa, cómpre facer referencia ás

características que; dende un punto de vista xeral, amosan os rapaces e rapazas de 5

anos, cós cales se levou adiante este proxecto.

O alumnado de cinco anos ten unha personalidade cunhas características

evolutivas que é necesario respetar se queremos axudarlles no desenvolvemento integral

de todas as súas facultades.



Destacar, a grandes rasgos que os nenos de cinco anos; en condicións óptimas do

seu desenvolvemento, atópanse segundo Piaget no “estadio preoperacional”, e dentro

diste no subestadio do “pensamento intuitivo”, no que a intelixencia do neno está

sometida á primacía da percepción.

A capacidade de abstración non está aínda de todo formada xa que asimila as

partes e extrae conclusións con respecto a unha categoría.

A súa noción do tempo vai mudando; sendo capaz de facer secuencias

temporais máis longas. Son máis realistas, menos espontáneos e fantásticos cós nenos

de catro anos, e precisan que motivemos o desenvolvemento da súa fantasía e a súa

capacidade de expresión libre e espontánea.

A súa atención e a súa memoria van mellorando respecto a idades anteriores, e

xa comprenden moitos conceptos como hoxe, onte, agora, despois…

O progreso lingüístico é asombroso utilizando máis de dúas mil cincocentas

palabras, e empregando a linguaxe como medio de adecuación e coñecemento da

realidade. Tamén salientar, o gusto que experimentan polo xogo verbal, así como pola

aprendizaxe de verbas novas e o seu significado.

Douta banda, en canto o seu desenvolvemento psicomotriz, destacar que o neno

de cinco anos, é capaz de lanzar calquera cousa e de recoller obxectos que lle lancen.

Tamén aumenta a súa capacidade manipulativa; usa instrumentos correctamente; pode

recortar cos dedos e con tesoiras, e é quen de debuxar a figura humana completa.

En canto o desenvolvemento socio afectivo, as nenas e os nenos destas idades

piden constantemente a aprobación polo que fan. Comeza o xogo auténticamente

cooperativo, aínda que prevalecen as finalidades individuais sobre as colectivas.



3.6.METODOLOXÍA.

De acordo, coas características do alumnado, sinalar que; dende unha

fundamentación pedagóxico-didáctica, a metodoloxía do traballo por proxectos que

seguín foi unha estratexia metodolóxica integradora baseada no tratamento da

información de xeito conxunto, no establecemento de relacións entre os contidos e no

enfoque globalizado, o cal favorece a construción do coñecemento por parte dos nenos e

nenas e a consecución de competencias básicas.

Así pois, a metodoloxía desta experiencia foi activa e baseada nunha concepción

contructivista do aprendizaxe, tendo en conta os principios de intervención educativa e

os principios metodolóxicos recollidos no currículo de Educación Infantil da

Comunidade Autónoma de Galicia.

Neste sentido, a metodoloxía que marcou esta experiencia estivo baseada nunha

perspectiva constructivista e globalizadora, aproximando aos cativos á temática do

Sistema Solar e o Universo dende unha perspectiva integrada, diversa e de forma

dinámica e interrelacionada, fomentando en todo momento aprendizaxes

significativas; e dicir, planificando propostas educativas ligadas aos intereses dos nenos

e aos seus coñecementos previos, prestando especial atención as necesidades e

individualidades de cada un dos nenos, e realizando as actividades de aprendizaxe

lúdicas e de colaboración, deixando que o neno actuase, investigase e observase,

sentíndose así motivado e consciente do que facía en cada momento e porqué.

Explicados os conceptos metodolóxicos da proposta, é preciso tamén sinalar as

fases principais nas que se dividiu este proxecto:

- Fase de inicial: fase na que se decidiu o tema do proxecto, consensuado cós

nenos e nenas, planificouse, definiuse e organizouse, baseándome na etapa

na que se atopan os nenos e o seu nivel psicoevolutivo; posto que non é o



mesmo preparar un proxecto para alumnos de Educación Secundaria que

para nenos de Educación Infantil.

- Fase de desenvolvemento: unha vez decidida a temática do proxecto,

poñemos en común o que sabiamos, compartimos as ideas sobre a temática a

traballar, tendo moi en conta as consideracións e coñecementos previos do

alumnado. Despois de estudar as concepcións previas dos nenos e nenas

concretamos o que queriamos saber respecto ao tema, onde podiamos buscar

a información. Logo, seleccionamos a información e os contidos que máis

nos interesaron, seleccionamos as noticias que respecto ao tema do proxecto

nos interesaba traballar, para partindo delas comezar a planificar pola miña

parte as actividades de aprendizaxe.

- Fase de avaliación: valoramos de forma conxunta os resultados que

obtivemos ao rematar o proxecto: que aprendemos, se os coñecementos

previos foron ampliados ou modificados, si os obxectivos plantexados foron

acadados. Ademais, pola miña parte fixen unha valoración de todos os

elementos que incidiron no proxecto: organización espazo-temporal,

metodoloxía, recursos…

3.7.ORGANIZACIÓN E DISTRIBUCIÓN ESPAZO-TEMPORAL.

Outro aspecto metodolóxico e un variable de grande relevancia nesta experiencia

didáctica á que é preciso facer referencia; é a organización e distribución espazo-

temporal,.

Así pois, respecto a organización espacial, sinalar que a posta en práctica deste

proxecto e das súas diferentes actividades levouse a cabo en dous espazos no que se



procurou crear un ambiente de aprendizaxe significativo e motivador: a aula e a

biblioteca- sala de informática.

En primeiro lugar; con respecto á aula, sinalar que se atopa na planta baixa do

edificio, e é un espazo que conta con grandes dimensións. Por outra parte, destacar que

a aula está dividida en dúas grandes zonas: a zona de traballo en mesas e a zona dos

diferentes recunchos de actividades: o recuncho do xogo simbólico, o recuncho da

tartaruga, o recuncho do ordenador...; provisto dun ordenador pero sen conexión a

Internet....

Destacar que ao longo do desenvolvemento desta experiencia foise creando o

recuncho do Sistema Solar; recuncho alusivo a temática que traballamos neste

proxecto, o cal está provisto de libros relacionados có tema, traballiños dos nenos:

murais, actividades plásticas...

(Recuncho do proxecto)



(Algúns libros que forman parte do recuncho do proxecto)

Doutra banda, como xa sinalei, outro espazo que se utilizou foi o local que se

emprega como biblioteca e sala de informática. Na biblioteca, fomos recompilando

información sobre o Sistema Solar, o Universo, o Espazo....por medio de libros,

contos...; sempre adaptados a idade do alumnado. Na sala de informática; que dispón

dunha pizarra dixital interactiva, unha impresora, dez ordenadores, unha televisión con

deuvedé e vídeo, e unha cámara dixital, buscamos películas, deuvedés e programas

educativos relacionados có tema. Sinalar que empregamos moitísimo unha gran

ferramenta educativa como é Internet para atopar noticias, empregando a hemeroteca



web da “Voz de Galicia”. Tamén empregamos esta ferramenta para atopar páxinas

web con contidos moi interesantes, vídeos...

Por outro lado, en canto á distribución do tempo, este foi concibido baixo un

criterio de flexibilidade, globalidade e de integridade que se adaptou aos diferentes

ritmos dos nenos e nenas e as súas necesidades.

Sinalar, que xa que non son a titora deste grupo de alumnos, senón que como xa

sinalei son a mestra de apoio de Educación Infantil, que imparte psicomotricidade e

novas tecnoloxías a toda a etapa de Infantil, elixín levar a cabo este proxecto có

alumnado de 5 anos porque é o grupo co que máis clases teño, xa que ademais de

psicomotricidade e novas tecnoloxías, tamén apoio en lecto-escritura. Desta forma ao

ter máis clases con eles podía “xogar” e “variar” un pouco máis flexiblemente o horario.

Aclarado isto, destacar que este proxecto didáctico tivo unha temporalización

de dous meses e medio, comezando o día 2 de febreiro do 2009 e rematando o 24 de

abril de 2009.

O tempo que lle adicamos cada semana á realización desta experiencia foi de 5

sesións semanais de 55 minutos cada unha.

3.8.RECURSOS.

En canto ós criterios de selección dos recursos materiais, que seguín para

levar a cabo este proxecto, sinalar que prestei especial atención a que estes se

adaptaran ás características e necesidades dos nenos e nenas, ás súas idades, e aos

seus intereses.

Así, os recursos materiais que empregamos foron interesantes, versátiles,

funcionais, significativos e variados, permitindo distintos graos de uso, en función

das necesidades de cada situación e momento. Así pois, os materiais cós que



traballaron os nenos nesta experiencia foron materiais de mercado, materiais de

refugallo, materiais tecnolóxicos… Entre os numerosos recursos materiais que se

empregaron estiveron:

- Folios.

- Lapis.

- Cartolinas.

- Purpurina en xel.

- Globos.

- Arroz.

- Tesoiras.

- Pinceis.

- Pegamento.

- Papel de xornal.

- Cola branca.

- Témperas.

- Punzóns.

- Papel celofán.

- Papel aluminio.

- Rotuladores.

- Rotuladores permanentes: cor prateada e branca.

- Ceras brandas.



- Ceras duras.

- Plastilina.

- Escarvadentes.

- O xornal “La Voz de Galicia”.

- Hemeroteca web “La Voz de Galicia”.

- Páxinas web sobre o Sistema Solar, o Universo e os seus elementos…

- Revistas.

- Folletos relacionados có tema.

- Plastificadora.

- O ordenador.

- Programa “Jclic”.

- Pizarra dixital interactiva.

- Programa “Paint”

- Programa “Power Point”

- Programa de Astronomía: “Stellarium”

- Internet.

- Cd-rom de xogos educativos relacionados coa temática do proxecto: “Juega y

aprende con Pipo: el Sistema Solar”, “Mango Plumo: Viaja por el Espacio”.

- Conto: A que sabe a Lúa?

- Poesía “O Sol” de Manuel María.

- Canción: “Canción de bañar la Luna” de Mª Elena Walsh.



- Peza de música de Gustav Holst: “Os planetas”

Por outra parte, amais dos recursos materiais, contei con varios recursos

humanos que colaboraron directa ou indirectamente neste proxecto en diferentes

actividades, coma os pais e nais dos alumnos e diferentes mestres do centro, achegando

por exemplo á escola contos do tema que tiñan na casa, láminas do tema para colorear e

falar sobre elas...

3.9.ACTIVIDADES DE APRENDIZAXE.

As actividades que se levaron a cabo foron unha forma activa de levar a cabo

experiencias de aprendizaxe, por medio das cales se desenvolveron as capacidades

infantís.

Así, á hora de seleccionar as actividades de aprendizaxe desta experiencia

tiven en conta o nivel psicoevolutivo dos nenos, os seus coñecementos previos, as

súas necesidades e intereses, se as actividades perseguían o desenvolvemento de

todas as capacidades humanas, se fomentaban unha aprendizaxe activa e baseada na

observación-experimentación,…

Por outro lado, sinalar , que as actividades de ensino-aprendizaxe que se levaron

a cabo tiveron diferentes tipos de agrupamento; así, houbo: actividades de grupo

aula, actividades de pequeno grupo, por parellas e actividades individuais.

Doutra banda, destacar que a lingua empregada no desenvolvemento das

actividades foi maioritariamente a lingua galega, posto que é a lingua materna

predominante entre o alumnado, se ben nalgunhas das actividades empregouse o

castelán, para garantir; tal e como establece a lexislación vixente, que o



alumnado adquira tamén o coñecemento da outra lingua oficial de Galicia, o

castelán.

ACTIVIDADE 1: “Coñecemos o xornal”

Antes de comezar coa temática do proxecto, era fundamental que os nenos e

nenas coñeceran o medio de comunicación do cal recolleriamos as noticias

sobre as que iamos traballar durante este proxecto. Era importante darlles a

coñecer que era un xornal, o nome do xornal có que iamos traballar, e que se

familiarizaran un pouco có tipo de papel do xornal, có tipo de letra e o seu

tamaño, e coas diferentes partes e seccións do xornal: portada e noticias

destacadas, contraportada, sección de Galicia, Opinión, Pasatempos, Deporte,

Cultura...

Así, observamos os xornais que tiñamos, vimos e expliqueille tamén as partes e

seccións do xornal e os seus contidos, tamén falamos de onde se vendían, vimos

diferenzas con respecto aos contos, falamos da realidade das noticias dos xornais

comparándoas coa fantasía que envolve aos contos...

Unha vez traballado todo isto, como actividades de grupo, os nenos e nenas

foron recortando e pegando nun cartolina, as diferentes partes e seccións do xornal e

o seu nome no recuncho que montamos adicado a temática do proxecto.





ACTIVIDADE 2: ”Xogamos a atopar noticias”.

Unha vez traballado coa edición impresa do xornal có que iamos traballar, a

segunda actividade estivo enfocada a un primeiro acercamento dos nenos e nenas á

páxina web do xornal “La Voz de Galicia”. Fomos a sala de informática e alí na

pizarra dixital interactiva, “pizarra máxica” como eles a chaman, falamos de que

esta páxina era como un xornal impreso que compran os papás e mamás nas

librerías, quioscos... a diferenza era que este estaba en formato dixital. Logo

aprenderon a empregar a hemeroteca web coma un buscador de noticias para atopar

noticias relativas ao Sistema Solar, ao Universo...

Sinalar que esta actividade foi unha actividade constante ao longo de toda a

experiencia; empregando coma recurso ben o ordenador da aula ou a pizarra dixital

para atopar noticias, xa que a medida que iamos avanzando no proxecto e

desenvolvendo as actividades relativas ao contido das noticias iamos buscando

novas noticias relativas ao tema: sobre o Universo, os planetas, as galaxias, as

estrelas, a lúa...



NOTICIA TRABALLADA

Titular da noticia: “Año Internacional de la Astronomía”. Data de

publicación: “La Voz de Galicia” 8/03/2009.

ACTIVIDADE 3: ”O Ano da Astronomía”

Esta noticia, serviu para achegar aos nenos ao tema do noso proxecto e o seu

porqué, xa que este proxecto iámolo traballar nun ano especial, xa que este ano; o

2009, foi declarado o “Ano Internacional da Astronomía”.

Coa noticia escollida, titulada “Año Internacional de la Astronomía”, falamos en

grupo sobre ela: o xornal onde aparecera publicada, a data, o seu titular, e o tema do

que trataba a mesma, tamén observamos a fotografía que acompañaba a noticia....

Logo de comentar de forma colectiva a noticia, e de facer unha actividade na

pizarra dixital; consistente en colocar os nomes das partes da noticia: titular, data



de publicación, sección ou suplemento onde apareceu a noticia... cada un cubriu a

ficha de investigación da noticia, pero xa de forma individual para que quedara

constancia da mesma nos cadernos do proxecto de cada neno.

Sinalar, que esta actividade de cubrir a ficha de investigación relativa a cada

noticia tanto de forma individual, como de forma colectiva na pizarra dixital

relativa a cada noticia foi unha actividade constante ao longo de todo o

proxecto e levouse a cabo con todas as noticias que escollemos para traballar.







NOTICIA TRABALLADA

Titular da noticia: “Os físicos da USC, no reto de coñecer a orixe do

Universo”. Data de publicación: “La Voz de Galicia” 29/12/2008.

ACTIVIDADE 4: “Que é o Big Bang?”.

A segunda noticia coa que traballamos falaba duns físicos da Universidade de

Santiago de Compostela que andaban investigando a orixe do Universo.

Despois de comentar esta noticia de forma colectiva e cuberta a súa ficha de

investigación; tal e como fixemos con todas as noticias, colocaron o titular da

mesma na cartolina situada no recuncho do Sistema Solar onde pegamos todas as

noticias que vamos traballando sobre o tema.



Logo, propúxenlle aos nenos e nenas converternos en investigadores (idea que

lles encantou porque como din eles son persoas moi importantes) da orixe do

Universo, así que comecei a preguntar: Cómo naceu o universo?... Algúns nenos

dixeron que naceu do ceo, outros que naceu moi lonxe de aquí e moi arriba no ceo....

pero para dar resposta a todas estas hipóteses vimos contos que tiñamos na clase no

noso pequeno “recuncho do Sistema Solar”, e viron unha foto do Universo

(quedaron abraiados) e linlles o que alí poñía: que o Universo nacera fai moitos

moitos anos durante unha explosión moi grande á que os astrónomos chamaron Big

Bang, e que a partir desa explosión naceron todos os elementos que conforman o

Universo.

(Libros que forman parte do noso recuncho do Sistema Solar)



Despois fixemos un “pequeno experimento” para que a todos e todas nos

quedara ben claro como nacera o Universo. Falamos de que o nacemento do

Universo fora coma un globo cheo de grans de arroz que un día estoupou e saíron

todos os planetas, as estrelas, os satélites, asteroides e cometas e todos os elementos

do Universo. Así que como vos imaxinades fixemos o experimento e encantoulles!

ACTIVIDADE 5: “Dámoslle cor ao Universo”.

Logo fixemos a unha actividade impresa para o “Caderno do Sistema Solar”;

caderno que vamos enchendo de fichas de investigación, debuxos.... a medida que

avanzamos có tema, onde se recollía a información traballada sobre a orixe do

Universo; a cal limos, e unha foto do universo que colorearon con ceras brandas.



Unha vez rematados expuxemos os traballiños no recuncho do Sistema Solar...



NOTICIA TRABALLADA

Titular da noticia: “La NASA capta una gigantesca explosión solar en una

estrella”. Data de publicación: “La Voz de Galicia” 20/05/2008.

ACTIVIDADE 6: “As estrelas e ...a nosa estrela”

Esta noticia falábanos de que unhas persoas que se adican a explorar e estudar o

Espacio; os astrónomos, detectaron unha enorme explosión nunha estrela... Como

facemos con cada noticia nova, fomos lendo a noticia e comentándoa en grupo.

Logo de forma colectiva, fixemos a actividade correspondente na PDI e

cubrimos a ficha relativa á noticia, na que consignamos o xornal no que

aparecera a noticia, o seu titular e a data de publicación.





Logo de comentar esta nova noticia e cubrir a correspondente ficha de

investigación acerca da mesma, comezamos a indagar sobre o tema do que nos

falaba a noticia recollida: as estrelas.

En grupos, comezamos a investigar: un grupo encargouse de buscar en contos

que tiñamos no noso recuncho, outros dedicáronse a buscar fotos de estrelas..., de

modo que cada grupo tiña a súa función asignada.

Despois de que cada grupo fixera o seu traballo; en asemblea, falamos do que

fomos atopando: descubrimos que as estrelas eran grandes bolas de gas quente, que

aínda que semellan pequenas porque está moi lonxe son moi moi grandes. Tamén

descubrimos que as estrelas non teñen puntas, como moitas veces as debuxamos

senón que son redondas.

A través das fotos puidemos comprobar a cor das estrelas e investigar mirando a

súa cor para saber se son estrelas “bebés” ou estrelas xa “avoas”, e como as estrelas

ao igual cás persoas nacen, van crecendo e logo morren.

Algo que lles chamou a atención foi que ao lado das estrelas aparecese o Sol...,

despois de ler vimos que o sol era unha estrela ( moitos nenos e nenas crían que o

Sol era un planeta) moi importante para nós, xa que era a estrela que máis preto

estaba do noso planeta. Despois de todo o que estudamos sobre as estrelas,

decatámonos de que a nosa estrela aínda lle quedaba moita vida, porque a cor

alaranxada do sol significaba que aínda era unha estrela “bebé”.

Como actividade individual fixemos a actividade para o caderno, nesta

aparecía a información da que falaramos e unha foto da nosa estrela: o Sol. Limos

dita información, e logo démoslle cor ao redor da foto, e picamos con punzón o Sol.



Despois de picado colocamos por detrás papel celofán de cor laranxa. Mirade

que chuli quedou!



ACTIVIDADE 7: “Presentación Power Point das estrelas”

Logo de coñecer a estrela máis importante para nós, tamén decatámonos de que

había moitas máis estrelas, e centrámonos; ademais da nosa estrela, en outras dúas

moi importantes: Sirio e Próxima Centauri.

Para poder coñecelas mellor, vimos nunha presentación Power Point

elaborada pola mestra, as estrelas mencionadas e observamos o seu tamaño, a súa

cor e as diferenzas entre elas... e tamén coñecemos as súas características.



Despois do ver a presentación, xa sabiamos algo das novas estrelas: a estrela

Sirio, era a estrela máis brillante do ceo e tiña cor azulada; a estrela Próxima

Centauri, era unha estrela anana e vermella, e a nosa; o Sol, coma xa descubriramos

era de cor laranxa e a máis próxima ao planeta Terra.

ACTIVIDADE 8: “Ficha de investigación: O Sol, Sirio e Próxima Centauri”

Con toda a información que sabiamos acerca das estrelas fixemos unha nova

actividade para ir completando o noso caderniño do sistema solar.

A actividade consistía e debuxar e colorear; despois de ver as tres estrelas na

presentación, as estrelas e escribir o nome correspondente. Logo, entreguei nunha

folla tres definicións que correspondían coas estrelas traballadas, de modo que antes

de recortar a definición e colocala ao lado da estrela correcta, xogamos as adiviñas,

un neno dicía a definición dunha estrela e os demais tentabamos adiviñar de que

estrela se trataba.





ACTIVIDADE 9: “Que son as constelacións?”

Empregando e observando láminas motivadoras que viñan como anexo a un

libro que tiñamos na clase e tamén a través de páxinas de diferentes libros que

temos no noso recuncho dos contos do proxecto fomos descubrindo que eran as

constelacións. Pois ben, logo de ler, descubrimos que as constelacións son

grupiños de estrelas que forman debuxos no ceo.

A través da observación de láminas do ceo fomos descubrindo diferentes

constelacións: vimos as diferentes constelacións que existen, o seu nome e o número

de estrelas que forman cada constelación, as súas figuras...



ACTIVIDADE 10: “Ficha de investigación das constelacións”

Despois de saber xa algo máis destes conxuntos de estrelas cubrimos a ficha de

investigación para o caderniño, na que falamos sobre todo de 5 constelacións,

recoñecémolas, contamos as estrelas que forman cada constelación, observando que

constelación ten máis estrelas e cal menos, falamos de que figura representaban e

escribimos o seu nome....



ACTIVIDADE 11: “Vemos constelacións e as figuras que representa” .

A través dun fermoso programa que baixamos da rede: o “Stellarium”,

puidemos observar máis detidamente e de forma máis real as diferentes

constelacións traballadas e a figura que representaban, así coma outras que foron

descubrindo nenos e nenas. Sinalar que, as constelacións que máis chamaron a

atención foron aquelas que representaban a animais, coma a constelación Dragón, a

constelación Serpe...



ACTIVIDADE 12: “Reproducimos constelacións” .

Despois de traballar có “Stellarium”, reproducimos diferentes constelacións,

debuxando as súas estrelas e “camiños”, e escribindo o seu nome. Cada parella

apoderouse dunha constelación que sería súa para sempre: Iria e Teresa fixéronse

donas da constelación do Cisne, Daniel e Alexia da constelación do Dragón, Lara e

Sara de Casiopea...

Logo, cada parella reproduciuna nunha lámina, a cal incorporamos ao recuncho

adicado ao proxecto.



ACTIVIDADE 13: “Inventamos as nosas propias constelacións”.

Xa para rematar có tema das constelacións, fixemos unha actividade de

creación e de imaxinación, que fascinou os nenos e nenas: inventar novas

constelacións, empregando como ferramenta un atractivo recurso tecnolóxico: a

pizarra dixital. Inviteilles a que individualmente, inventaran unha nova

constelación.

Primeiro xogamos a facer puntiños semellando que eran estrelas, logo unímolos

e xogamos a pórlle nome á figura que resultou. Desa unión... saíron novas e

orixinais constelacións: Sara creou a constelación Corazón, Javier a constelación

Bolboreta, Alba a constelación Nube...



ACTIVIDADE 14: “Xogamos ás contelacións con Mango Plumo”

“Mango Plumo Viaja por el Espacio” é un cd- rom educativo para o

ordenador có que nos agasallou un mestre amigo, que sabía que andabamos

facendo un proxecto para conmemorar o “Ano Internacional da Astronomía”.

Así, un dos xogos có que traballamos e que aparecen neste cd- rom é o de

reproducir diferentes constelacións: nun lado da pantalla aparece unha

constelación, e ao outro aparecen os elementos desa constelación. Os nenos o que

tiñan que facer era reconstruír a constelación tal e como aparecía no modelo. Logo

unha vez reconstruída aparecía o debuxo que representa esa constelación.

O que máis lles gustaba era acabar axiña a reconstrución da constelación para

poder ver o debuxo que correspondía a mesma. E, mesmo amosábanse orgullosos

coas constelacións que xa coñecían, pois xa sabían que debuxo ía aparecer na

pantalla unha vez rematada a reconstrución.



NOTICIA TRABALLADA

Titular da noticia: “El Sol se oculta en medio planeta”. Data de


ACTIVIDADE 15: “Cando o sol se agocha”

Esta noticia a cal rescatamos da hemeroteca web da páxina web “La Voz de

Galicia” , falábanos outra vez dunha estrela que xa coñecíamos; o Sol, pero desta

vez, a noticia falaba dun acontecemento espectacular: un eclipse total de Sol.



Tal e como sempre facemos coas noticias novas, lémola e traballámola de forma

colectiva na pizarra dixital mediante diferentes actividades motivadoras acordes a

idade dos nenos; en concreto nesta actividade tiña que colocar o nome de diferentes

partes da noticia: titular , foto... no lugar correspondente.

Logo, de forma individual cubrimos a ficha da noticia, identificando na

mesma o xornal no que se atopou a noticia, o titular, a data da súa

publicación...aspectos previamente traballados na PDI.





Despois de traballada a noticia, a cal falaba de que este eclipse total de Sol; que

se produciu no verán, non se podería ver en todos os lugares do mundo, pero que

sería retransmitido por Internet.

Como non sabiamos ben que era isto dos eclipses, e somos tan bos

investigadores puxémonos mans a obra e través de diferentes páxinas web de

Internet descubrimos que era iso do eclipse de Sol e os diferentes tipos: total,

parcial e anular.

Despois de buscar que era un eclipse de sol, observamos varias fotos de

eclipses, falando e pescudando que clase de eclipse era...

Tamén, atopamos e vimos un vídeo colgado en “Youtube” sobre o eclipse deste

último verán, ao que se refería esta noticia.



ACTIVIDADE 16: “Debuxamos e identificamos os eclipses de Sol”

Despois de buscar fotos dos eclipses, e ver vídeos explicativos, xa entendiamos

un pouquichiño máis que era iso dos eclipses de Sol, como se producían, e os tres

tipos de eclipses de sol que existían. Así que para fixar e reforzar todos estes

coñecementos adquiridos completamos a ficha de investigación adicada aos

eclipses, a cal incorporamos ao caderniño do proxecto: escribimos os nomes dos

diferentes eclipses e tamén debuxamos os mesmos, logo completamos as frases coa

palabra correspondente.



ACTIVIDADE 17: “Có “Paint” debuxamos os eclipses”

A través do programa de debuxo “Paint”, xogamos a debuxar os diferentes

eclipses, e o resto da clase intentaba adiviñar de que eclipse se trataba, unha vez

adiviñado escribimos o seu nome. A actividade encantoulles, xa que todo o

relacionado có ordenador e as novas tecnoloxías fascínalles, posto que é un recurso

moi motivador para eles.



(Aquí vemos a Daniel debuxando un tipo de eclipse)

(Unha vez adiviñado o tipo de eclipse polos seus compañeiros, escribe o seu nome)



ACTIVIDADE 17: “Poesía adicada ao Lourenzo”

Aproveitando todo o que fomos aprendendo nesta actividade e nas anteriores

levadas a cabo sobre a nosa estrela: o Sol, traballamos sobre algo que atrae moito

aos nenos e nenas da clase: un texto poético. Pero non era unha poesía calquera,

senón unha adicada ao Sol, ao Lourenzo, recollida no libro de poesías “Os soños

na gaiola” de Manuel María.

Lemos e recitamos a poesía, falamos do seu autor, de a quen estaba adicada a

poesía, buscamos e rodeamos a palabra Sol, e coloreamos o debuxo que

acompañaba á poesía e como non...tamén despois de tanto repetila quedámonos con

algunha estrofiña.



NOTICIA TRABALLADA

Titular da noticia: “Vía Láctea de dos brazos.”. Data de publicación: “La

Voz de Galicia” 06/06/2008.

ACTIVIDADE 18:”As galaxias”

Esta noticia falábanos dunha galaxia, a nosa galaxia: a Vía Láctea.



A través da lectura e comentario desta noticia, así como o desglose da

mesma: data, titular....descubrimos que as galaxias eran nubes de estrelas, gas e po.

Tamén, mediante libriños que tiñamos na clase vimos os tipos de galaxias que

existen: espiral, elíptica e irregular e descubrimos que a nosa Vía Láctea era unha

galaxia de tipo espiral cunha cor esbrancuxada, por iso chamábana “camiño de

leite”. Tamén, mediante a lectura da noticia, descubrimos que tiña dous brazos,

en lugar de catro como se pensaba.

Así, logo de comentar esta noticia, invitei aos nenos e nenas a que buscaran a

palabra Vía Láctea en libros que tiñamos no noso recuncho, así como tamén

identificamos a súa imaxe mediante diversas fotos, empregando como pistas

toda a información que relacionada có seu aspecto, e....non tardaron moito en

atopala.

Unha vez atopada, descubrimos a veracidade da noticia, comprobando que

todo o que leramos era verdade: aspecto, forma, cor, número de brazos...

Logo de coñecer mais profundamente o tema das galaxias, cubrimos a ficha de

investigación desta nova noticia de forma individual.





ACTIVIDADE 19:”Camiño de leite”

Despois de coñecer aspectos, tipos e características das galaxias e da nosa Vía

Láctea, fixemos unha actividade plástica, na que cada neno creou e plasmou

libremente “a súa Vía Láctea”, empregando coma recursos cartolinas negras e ceras

brandas.

Ao rematar, Damián (un neno moi creativo que sempre propón moitas ideas

cando estamos a facer as actividades) animounos a cubrir a galaxia con purpurina en

xel que había na clase, xa que coma él ben decía “coa purpurina parece máis

espacial”.



NOTICIAS TRABALLADAS

Titular da noticia: “Un estudio señala la fecha en que se formó la Luna”.

Data de publicación: “La Voz de Galicia” 25/01/2009.

Titular da noticia: “La Luna 62 años más joven que el Sistema Solar”.


ACTIVIDADE 20: “Ficha de investigación sobre a Lúa”

Unha vez lidas estas dúas noticias, feito o seu posterior comentario acerca das

mesmas en grupo, e cubertas as fichas das dúas novas noticias tanto na PDI como

en papel impreso, xa como experimentados investigadores; despois dun mes que

levamos có proxecto, fomos ao ordenador a atopar máis información sobre este

satélite na rede.



Atopamos gran cantidade de información que fomos seleccionando, e

traballando sobre esta información descubrimos que a Lúa era o noso satélite, pero

que outros planetas coma Xúpiter tamén tiñan lúas. Tamén falamos do astronauta

Armstrong; o primeiro astronauta en chegar á Lúa, vimos a pegada que deixou

na Lúa, observamos os cráteres da Lúa e falamos de porqué se producían...

Tamén descubrimos que a nosa Lúa ten diferentes “caras”, dependendo de

como chegue a ela a luz do sol, esas “caras” que nos amosa son as fases da Lúa:

nova, chea, crecente e minguante.

A través de libros dos que dispoñemos na biblio do recuncho do proxecto e

fotos que baixamos da rede, vimos estas diferentes fases e os seus debuxos.

Unha vez recompilada toda esta información, cubrimos a ficha de

investigación adicada á Lúa: completamos o texto que faltaba, picamos as fases da

lúa colocando por detrás da Lúa papel de aluminio e escribimos debaixo de cada

Lúa o nome da fase na que se atopaban.



Tamén fixemos un traballo de investigación moi importante coa colaboración

das familias; un calendario Luar: observamos a Lúa durante un mes para poder

ver e rexistrar na ficha de investigación as diferentes fases polas que ía

pasando.



ACTIVIDADE 21: “O día e a noite a través das pinturas de Van Gogh”

A través das obras de arte de Vincent Van Gogh; un pintor do día e da noite,

achegámonos un pouquichiño a estas dúas nocións.

Mediante un vídeo que atopamos en “Youtube”, titulado: “Starry Starry

Night”, puidemos observar as obras deste fantástico artista, do que comentamos

previamente algún aspecto destacable da súa vida.

O vídeo amosaba unha presentación de diferentes pinturas de Van Gogh.

Primeiro vimos o vídeo, logo fómonos detendo nas pinturas que representaban o día

e a noite e identificándoas: “A sesta”, “O campo de trigo con segador”, “A noite

estrelada”... e falamos das cores que empregaba para pintar cada paisaxe, falamos

dos obxectos que aparecían nas diferentes obras...

E como estabamos a traballar a Lúa e a noite, invitei aos nenos e nenas a

reproducir unha “obra da noite” deste pintor... “A noite estrelada”...



(Os nenos e nenas reproducindo “A noite estrelada”)

(“A noite estrelada” de Sara)



ACTIVIDADE 22: “Unha canción adicada á Lúa”

A noticia da Lúa que seleccionamos; como podedes ver, deu pé para levar a cabo

multitude de actividades de gran motivación para os nenos e nenas, actividades

coma esta, na que traballamos cunha canción: “Canción para bañar la Luna” de

María Elena Walsh. O primeiro que fixemos nesta actividade, foi escoitar a

canción atentamente e dunha forma activa. Logo, entregueilles a canción en

papel impreso, pero á canción faltábanlle palabras que debían completar e

escribir no seu lugar correspondente. Unha vez completada a canción da Lúa,

coloreámolo debuxo que aparecía ao tempo que escoitabamos a canción, unha vez

rematado de colorear, cantamos todos xuntos.



ACTIVIDADE 23: “Un conto da Lúa: A que sabe a Lúa?”

Nesta actividade traballamos sobre textos de tradición cultural, como foi a

lectura dun conto: A que sabe a Lúa? de Michael Grejniec, editado por

Kalandraka.

O conto, falábanos duns animais que querían pescudar a que sabía a Lúa. Para

conseguilo foi a tartaruga a que subiu a montaña máis alta para así poder chegar a

Lúa. A tartaruga como non chegaba chamou polo elefante que subiu o seu lombo,

pero o elefante tampouco era capaz de poder tocar a Lúa, e chamaron a outra

amiguiña: a xirafa, pero esta malia poñerse enriba do elefante tampouco foi quen de

tocala, e así foron chamando os demais amigos: á cebra, ao león, ao raposo, ao

mono e ao rato, e así o rato enriba de todos os seus amigos e coa axuda de todos eles

foi coma conseguiron tocar e saborear a Lúa.

Despois da lectura deste fermoso conto, plantexei unha serie de preguntas para

constatar o grado de compresión do conto por parte dos nenos e nenas: cales eran as

personaxes? Que querían facer? Conseguiron o seu obxectivo? Cómo?.....Tamén,

secuenciamos a historia de acordo coa súa orde cronolóxica, e fixemos unha

actividade plástica en gran grupo reflectindo; en cartolina unha das escenas

principais do conto traballado: cando os animais conseguen chegar á Lúa. Cada

grupo decidiu sobre a parte do mural que quería realizar: un grupo encargouse de

debuxar a montaña, outro a tartaruga, outro o elefante, outro a xirafa, outro a Lúa,

outros foron os encargados de colocar todo no mural... e así foi coma o fixemos.






Titular da noticia: “Los astrónomos se inclinan por reducir a ocho los

planetas”. Data de publicación: “La Voz de Galicia” 14/08/06.

Titular da noticia: “Astrónomos de todo el mundo deciden qué es

exactamente un planeta”. Data de publicación: “La Voz de Galicia”

14/08/06.

Titular da noticia: “Plutón deja de ser planeta”. Data de publicación: “La

Voz de Galicia” 24/08/06.

Titular da noticia: “Científicos del observatorio Astronómico de Santiago

descubren un planeta gigante fuera del Sistema Solar”. Data de




Titular da noticia:“Sondas de la NASA descubren en Marte el cráter más

grande del Sistema Solar”. Data de publicación: “La Voz de Galicia”

26/06/08.

ACTIVIDADE 24: ”Coñecemos o Sistema Solar”

Como en todas as actividades que levamos a cabo durante este proxecto, o

primeiro que fixemos foi ler e comentar posteriormente as noticias, e facer a

actividade na PDI, nesta o que fixemos foi atopar e rodear coa cor correspondente as

partes básicas das noticias, para logo poder cubrir a ficha das mesmas

individualmente, e colocar os titulares na lámina adicada as noticias que vamos

traballando sobre o tema, lámina situada no recuncho do proxecto.





Desta vez, as noticias recollidas na hemeroteca web do xornal “La Voz de

Galicia” levábanos a viaxar polo Sistema Solar. A diferentes noticias que

traballamos axudáronos a coñecer os elementos que compoñen o Sistema Solar, o

número de planetas que o compoñen, a decisión da Unión Astronómica de reducir a

8 os planetas, excluíndo ao pequeno Plutón...

Despois de saber xa un pouco mais acerca do Sistema Solar, vimos un vídeo na

rede, o cal achegounos a todos estes elementos do Sistema Solar, e mediante o cal

puidemos observar o tamaño dos planetas, a súa cor, forma, así como tamén

establecer diferenzas e semellanzas entre eles.



ACTIVIDADE 25:” Pipo achéganos ao Sistema Solar”

Unha vez iniciados no tema do Sistema Solar, e empregando un cd interactivo

da colección de Pipo; concretamente o cd-rom que motivou esta experiencia:

“Juega y aprende con Pipo: el Sistema Solar”, xogamos empregando as novas

tecnoloxías a diversos xogos que contén o cd: neste que amosan as fotos estamos

xogando a situar o planetas no seu lugar correspondente.



ACTIVIDADE 26:”Fichas de investigación do Sistema Solar”

Despois das diferentes actividades levadas a cabo, xa tiñamos as habilidades e

coñecementos necesarios para cubrir as fichas de investigacións do Sistema Solar, as

cales incorporamos ao noso caderno do proxecto.



ACTIVIDADE 27:”Elaboramos o noso Sistema Solar con papeis de xornais”

Dada a motivación dos nenos e nenas polos planetas, propúxenlles elaborar o

Sistema Solar empregando papeis de xornal. Cada grupo encargouse de facer

un planeta ...e así foi coma o fixemos: primeiro collemos varias follas de papel de

xornal “La Voz de Galicia” e fixemos unha bola, para cada un dos 8 planetas

empregamos diferente número de follas que variaba segundo o tamaño do planeta

que tiñamos que elaborar.

Logo, para que quedara a bola compacta apertámola moi moi ben, e fomos

pegando tiras de papel hixiénico con auga mesturada con cola branca. Unha vez

deixamos secar, xa tiñamos bolas ben duras. Despois pintamos cada planeta da súa

cor e puxémoslle os seus nomes. O Sol fixémolo con plastilina.







ACTIVIDADE 28: “Dramatizamos o movemento dos planetas...”

As noticias traballadas acerca do Sistema Solar e os planetas, foron un

recurso motivador, para desenvolver diferentes actividades de aprendizaxe de

diferente índole: coma esta actividade de dramatización, na que convertémonos nos

elementos do Sistema Solar.



Unha vez elixido o elemento do Sistema Solar que querían representar,

dramatizamos e imitamos o movemento de rotación e translación dos planetas ao redor

do Sol, a través das órbitas elípticas que trazamos con xiz no chan do ximnasio; espazo

no cal se levou a cabo esta actividade. Como acompañamento da actividade

empregamos a música de Gustav Holst.

ACTIVIDADE 29: “Cometas e Asteroides”

Como ben sabiamos polos contos, libros e láminas motivadoras... que existen no

noso recunchiño da experiencia, o Sistema Solar ademais de estar formado polo Sol

e 8 planetas, tamén está formado por máis elementos coma os cometas e asteroides;

tema en torno ao cal xirou esta nova actividade.



Logo de xogar a atopar información sobre estes novos elementos do Sistema

Solar nos libros que tiñamos na clase, de descubrir o que eran, de que estaban

formados, de falar deles e de ver fotografías de asteroides, cintos de asteroides e

diversos cometas de grande importancia como o cometa Halley e o Halle-

Bopp....cubrimos a ficha de investigación correspondente.



ACTIVIDADE 30: “Proxecto de actividades de Jclic elaboradas pola mestra”

A introdución das novas tecnoloxías xa dende a “etapa base” de Educación

Infantil constitúen marabillosas ferramentas que ofrecen a posibilidade de aprender en

contornos virtuais de aprendizaxe, ferramentas claves para garantir o desenvolvemento

integral de todas as capacidades e propiciar a adquisición de diversas competencias

básicas como a competencia tecnolóxica.

Así, dado que o programa Jclic permite de forma sinxela planificar e

desenvolver contidos de forma práctica e visual, fomentando a auto-aprendizaxe e o

emprego de novas ferramentas didácticas, ideei unha serie de actividades relacionadas

coa temática da nosa experiencia empregando Jclic (Anexo).

Entre as actividades en Jclic, que como vedes elaborei estiveron: actividades de

de asociar planetas có seu nome, puzzle do Sistema Solar, actividades de completar

o texto, sopa de letras, asociar o planeta coa súa definición, de emparellar

elementos do Universo (estrelas, soles...), de asociar o día da semana có nome do

planeta do cal provén...

(Actividade Jclic de puzzle do Sistema Solar)



(Actividade Jclic de sopa de letras dos planetas)

(Actividade Jclic de asociar cada un dos planetas coa súa definición)



NOTICIAS TRABALLADA

Titular da noticia: “Houston hemos perdido la caja de herrramientas”.




ACTIVIDADE 31: “Fabricamos móbiles de astronautas”

Como non podía ser doutro xeito, nun proxecto adicado á Astronomía,

traballamos tamén sobre un tema que fascinaba moito aos nenos e nenas: as viaxes

polo espazo , as naves espaciais e como non....os astronautas!

Buscamos noticias sobre o tema na hemeroteca web do xornal có que

traballamos durante toda a experiencia; “La Voz de Galicia”, e alí atopamos unha

moi recente do mes de novembro de 2008, cun titular interesante: “Houston, hemos

perdido la caja de herramientas”.

Esta noticia coa que traballamos, falaba dun astronauta chamado Heide que de

viaxe polo espazo cós resto dos seus amigos astronautas na nave espacial: Endevour,

ao estar limpando os guantes manchados de graxa esvarou e...perdeu a súa caixa de

ferramentas polo espazo.

Despois de comentar a noticia; a cal produciu grandes risas entre nenos, e de

estudar as partes e os contidos básicos da mesma, xurdiron moitas preguntas e

dúbidas que entre eles foron debatindo:

- Marcos: E onde foi despois a caixa?

- Alexia: Foise voando por todo o Universo.

- Manuel: Profe, pero que ferramentas tiña a caixa?

- Alex: Pois seguro que martelos, e tamén puntas para cando se estropeara a

nave, porque senón cómo volven a casa.

- .....

Logo dun intenso debate, buscamos nos libros do recuncho máis información

sobre as viaxes espaciais, os astronautas....pero o que máis lles interesaba eran os traxes



dos astronautas, e empregando unha enciclopedia vimos as diferentes partes que

compoñen o traxe: escafandra, luvas, botas....as súas características e as súas

funcións.

Unha vez motivados có tema; por se aínda non o estaban, elaboramos para o

noso recuncho da experiencia móbiles de astronautas, pero non eran uns

astronautas calquera eran os propios nenos e nenas os que por primeira vez ían de

viaxe polo espazo, así pintaron tanto a nave espacial coa que ían viaxar e o seu

astronautas, ao cal déronlle “toques” de purpurina (material que lles encanta) e pegaron

a súa propia foto na escafandra do astronauta.





ACTIVIDADE 32: “Actividades coa pizarra dixital interactiva elaboradas pola

mestra”

Como recurso para motivar aos nenos empregando as novas tecnoloxías, e para

afianzar todos os coñecementos e habilidades adquiridas coa posta en práctica

deste proxecto, elaborei unha serie de actividades para realizar na pizarra

dixital (Anexo), que fascinaron aos nenos e nenas; actividades como: riscar os

elementos que non pertencen ao Universo, emparellar as fases da Lúa có seu nome

correspondente, colocar os planetas no lugar que lle pertencen dentro do Sistema

Solar, identificar e rodear coa cor correspondente as galaxias, espirais, elípticas e

irregulares, identificar constelacións...pero sen dúbida a que máis lles gustou foi a

duns astronautas que andaban perdidos e había que emparellar a cada astronauta có

seu planeta (os astronautas eran eles mesmos, xa que empreguei as fotos da

actividade 28 na que nos convertemos en planetas e dramatizamos o movemento de

rotación dos mesmos)






Titular da noticia: “Plutón ya no es el más grande de los planetas enanos”.


Titular da noticia: “Los científicos bautizan como Eris al último planeta

hallado en el Sistema Solar”. Data de publicación: “La Voz de Galicia”

16/09/06.

ACTIVIDADE 33: “Os planetas ananos”

Estas dúas noticias falaban dos planetas ananos. Coñecemos a través das

mesmas como no ano 2006 a “Unión Astronómica Internacional” (UAI) adoptou

unha nova categoría de planetas, a categoría de planetas ananos, dos cales entraron a

formar parte: Plutón, Ceres, Eris...Tamén descubrimos como Plutón deixou de ser o

planeta máis grande da categoría destes planetas ananos, e foi substituído por outro

aínda máis grande, o planeta Eris.

Tal e como sempre facemos coas noticias novas, o primeiro que fixemos foi

lelas e traballalas de forma colectiva na pizarra dixital; nesta actividade tiña que

escribir o nome de diferentes partes da noticia: titular, sección do xornal onde se

recolle a noticia... no lugar correspondente.

Despois cada neno e nena, individualmente fixo a ficha de investigación destas

novas noticias, recortando das mesmas a información que se lles pedía e pegándoa

no lugar correspondente.







Posteriormente, recollemos de Internet fotografías destes planetas ananos, e

apreciamos a súa forma, cor tamaño... ademais establecemos semellanzas e

diferenzas con respecto aos planetas que forman parte do Sistema Solar, que xa

traballaramos. Logo fixemos unha actividade individual: unir as fotos dos planetas

ananos có seu nome.



ACTIVIDADE 34:”Facemos a portada para o caderno do Sistema Solar e

facemos unha asemblea final recordando todo o traballado ao longo da

experiencia”

Nesta; a derradeira actividade realizada do proxecto, coloreamos a portada

para o caderniño do proxecto, caderniño que con tanto agarimo fomos enchendo

de páxinas e de todos os traballiños impresos que levamos a cabo para traballar esta

experiencia didáctica que xa remata.



Logo de plastificar a portada, de ordenar todos os traballiños e de encadernar o

caderniño, fixemos unha asemblea final do proxecto; fomos recorrendo e

comentando páxina por páxina todas as actividades realizadas, sendo

conscientes os propios nenos de todo o que foron aprendendo durante estes meses, e

o que sabían sobre o tema antes de comezar coa experiencia, e o que saben agora

despois de rematala.

3.9. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN.

A avaliación é un proceso fundamental na práctica educativa, que permite un

control continuo do proceso de ensino-aprendizaxe.

Así pois, sinalar que durante a posta en práctica desta experiencia, avaliei non só

o desenvolvemento das capacidades dos nenos e nenas, senón tamén diferentes

factores que incidiron directamente nesta experiencia didáctica coma: as condicións

organizativas e temporais, os recursos materiais, tecnolóxicos e humanos

empregados, a adecuación do deseño da experiencia, a adecuación de actividades, a

propia práctica docente e a miña labor...

Así, respecto o desenvolvemento das capacidades dos nenos, dicir que; o

procedemento de avaliación que seguín, estivo baseado nunha avaliación global,

continua e formativa. Ademáis a avaliación contou con tres momentos claves: a

avaliación inicial, formativa e sumativa, na que empreguei como técnicas principais a

observación directa e sistemática sobre os pícaros e pícaras. Tratouse, polo tanto,

dunha avaliación na que se consignou en cada caso as capacidades ou competencias

desenvolvidas.

Deste xeito, para avaliar este proxecto valorei se os nenos e nenas acadaron os

criterios de avaliación propostos; os cales aparecen recollidos no seguinte apartado

deste traballo, sendo este o procedemento de avaliación no que me baseei.



3.10. CRITERIOS DE AVALIACIÓN.

Os criterios de avaliación que programei para avaliar aos meus alumnos e

alumnas ao remate da posta en práctica desta experiencia foron os que no cadro

seguinte se recollen.

EXPERIENCIA DIDÁCTICA: “DE VIAXE POLO SISTEMA SOLAR”

Sí En proceso

Criterios de avaliación.

Atopa na prensa , interpreta e comprende textos e imaxes

relacionadas có tema do proxecto.

Sinte interese polo linguaxe escrito e valórao coma un

instrumento de información.

Indaga e coñece aspectos fundamentais do Sistema solar

empregando a prensa coma un recurso motivador.

Amplia coñecementos sobre o sistema solar de forma lúdica

empregando outros recursos materiais: revistas, contos...

Coñece e identifica as partes elementais dun xornal.

Amosa interese e disfrute coas actividades levadas a cabo.

Amosa interese no traballo có xornal no aula.

Aumenta o vocabulario relacionado có sistema solar.

Iníciase no uso e manexo do xornal, tanto na edición impresa

coma na dixital buscando noticias relacionadas có Sistema

solar.

Emprega as novas tecnoloxías da información e da comunicación

coma unha ferramenta básica como medio de información:



4.1. XUSTIFICACIÓN DA EXPERIENCIA DIDÁCTICA.

Como xa sinalei ao longo deste traballo, esta experiencia didáctica xurdiu a

partir dunha grande motivación que os nenos e nenas tiñan cara o tema do Sistema

Solar, a partir dun cd-rom para ordenador có que traballaramos, relacionado con

esta temática.

A partir dese momento, comecei a plantexarme levar a cabo un proxecto que

versara sobre este tema.

Días despois chegou á escola un folleto que anunciaba un concurso de

“Experiencias didácticas có xornal na aula”, convocado polo xornal “ La Voz de

Galicia”, e a partir de aquí e vendo o interese que mostraba o alumnado có centro de

interese do Sistema Solar, foi cando nos animamos a participar neste concurso,

traballando o tema elixido a través do xornal e as diferentes noticias que relacionadas có

tema íanse publicando ou estaban xa publicadas.

Unha vez elixida a temática da experiencia, comezo a organizar todo o que unha

experiencia ou proxecto leva consigo: obxectivos didácticos, contidos, organización

espazo-temporal, materiais, avaliación, actividades...tendo en conta sempre o

desenvolvemento cognitivo e á evolución e características dos nenos e nenas, para desta

forma, poder levar a cabo un proxecto motivador, lúdico e enriquecedor para eles,

favorecendo un proceso de aprendizaxe baseado en tres principios básicos que

enmarcan a etapa infantil: a actividade, a observación e a experimentación por

parte do alumnado, onde se poñan en funcionamento o razoamento lóxico e o

pensamento crítico, reflexivo e creativo, algo que sen dúbida facilitará que os nenos e

4. XUSTIFICACIÓN E AUTOVALORACIÓN DA EXPERIENCIA DIDÁCTICA LEVADA A CABO.



nenas asimilen os novos coñecementos de forma significativa, transfórmenos e a os

acomoden na súa estrutura cognitiva.

4.2. AUTOVALORACIÓN DA EXPERIENCIA DIDÁCTICA.

Sinalar que cando decido poñer en marcha este proxecto sobre o Sistema Solar

empregando como motivador das diferentes actividades diversas noticias publicadas

no xornal “La Voz de Galicia”, este grupo de 17 alumnos e alumnas de 5 anos

conta con moi poucos e confusos coñecementos previos relativos a temática do

Sistema Solar, circunstancia que me motiva aínda máis para traballar cós nenos e

nenas este tema.

Doutra banda sinalar o gran poder que ten coma recurso didáctico o traballo

con xornais no aula, xa que foron un medio para achegar aos nenos nenas á

temática que traballamos dun xeito atractivo para eles. Dicir, que tanto para min

coma para os nenos e nenas que fixeron realidade esta experiencia, o uso do xornal,

supuxo traballar cun medio de comunicación da vida cotiá e supuxo tamén

achegar aos nenos e nenas a un medio có que se van atopar ao longo de súa

vida, e que mellor que comezar a traballar xa con este medio na etapa de

Educación Infantil onde os nenos realizan os seus primeiros aprendizaxes e teñen

unha extraordinaria capacidade para aprender, capacidade que non terán en

ningunha outra etapa da súa vida.

Así pois, que dúbida cabe, que a prensa constitúe unha ferramenta que axuda

o desenvolvemento do currículo da Educación Infantil, e o que é mais

importante aínda, axudan e potencian o desenvolvemento integral do alumnado

en todos os seus ámbitos e competencias: psicomotor, lingüístico, matemático,

psíquico, cognitivo, social...



Doutra banda sinalar; como mestra, a fonte inesgotable de actividades que a

partir da prensa se poden programar e levar a cabo, actividades de moi diversa

índole dende lingüísticas ata psicomotrices.

Destacar tamén, a sorprendente motivación coa que traballou o grupo.

Amosaron unha alta capacidade para realizar as diferentes tarefas e incluso

foron capaces de suxerir por eles mesmos novas propostas. Cabe sinalar, que esa

autonomía para suxerir novas actividades fai que os nenos sexan conscientes e

entendan o que se está a traballar, convertendo de esa forma a aula nun verdadeiro

lugar de aprendizaxe no que os nenos e nenas convértense en auténticos fabricantes

do seu propio proceso de ensino-aprendizaxe.

Xa para rematar, agradecer a todas as persoas que me aportaron ideas e

materiais sobre a tématica do proxecto. E moi especialmente aos meus 17

rapaciños e rapaciñas: Javier, Alba, Nerea, Alex, Daniel, Iria, Atenea, Teresa,

Idaira, Damián, Diego, Marcos, Alexia, Sara, Lara, Mateo e Manuel, que

traballaron con tantas ganas e ilusión, e que cada día preguntaban; incluso

despois de rematar o proxecto “...profe hoxe hai Sistema Solar?”.

E, aquí remata este proxecto, que de seguro ficará sempre nas súas cabeciñas, xa

que foi traballado con moito moito agarimo. Así, como ben dicía Howard

Hendricks, “o ensino que deixa pegada non é o que se transmite de cabeza a

cabeza, senón de corazón a corazón”.



REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS.

- DELAFOSSE, C. (2004): “Yo Observo el cielo y el espacio”. Colección Yo

Observo. Editorial SM. Madrid.

- FONTANEL, B. (2005): “¿Qué sabes del cielo?”. Editorial Everest. León.

- GOLDSMIHT, M. (2007): “Sistema solar”. Baía Edicións.

- HARRIS, N. E ASTON, C. (2006): “El espacio. El libro que se puede leer en la

oscuridad”. Editorial Bruño. Madrid.

- OXLADE, C. (2006): “El universo”. Editorial SM. Madrid.

- TEJEDOR, S., BLASCO, D. E OUTROS. (2004): “Cielo y cosmos”. Colección

Planeta Hoobs, la aventura de aprender. Editorial Planeta Junior. Barcelona.

- RESINES, A. E BEVIA, H. (2007): “El espacio”. Editorial Susaeta. Madrid.

- GREJNIEC, M.(2003): “A que sabe a Lúa?”. Editorial Kalandraka. Pontevedra.

PÁXINAS WEB.

- http://www.lavozdegalicia.es/portada/index.htm

- http://www.lavozdegalicia.es/hemeroteca/index.htm

- http://astronomia2009.es/

- http://spaceplace.nasa.gov/sp/kids/index.shtml

- http://www.ecopibes.com

- http://es.wikipedia.org/wiki/MHTML.

- http://www.educar.org/SistemaSolar/

5. REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS E PÁXINAS WEB EMPREGADAS NA REALIZACIÓN DA EXPERIENCIA

Á



- http://www.todoelsistemasolar.com.ar/

- http://educa-ciencia.com/sistema-solar-infantil.htm

- http://www.gifmania.com/astronomia/

- http://www.spitzer.caltech.edu/espanol/edu/askkids/

- http://www.xtec.es/~rmolins1/univers/es/index.htm.



Cedé 1: Actividades elaboradas coa pizarra dixital.

6. ANEXOS.



Cedé 2: Actividades elaboradas con Jclic.

Documents

III Concurso para profesores: “Experiencias didácticas có ... · de 8:45 a 13:45, e de servizo complementario de transporte escolar. Por outra parte, destacar que o centro está