IMMIGRAZIO BERRIA, HIZKUNTZA ARAZO BERRIRIK · • Hemen sozialki normala izateko, integratzeko, ... Teoria berri batek, zailtasun objektiboak ... kolektibitate hauen banaketa espaziala

www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net

Xabier Aierdi eta Erramun Osa

XIV. JAGON JARDUNALDIAK (2009-11-20)

IMMIGRAZIO BERRIA,

HIZKUNTZA ARAZO BERRIRIK?

1


• Immigrazio berriak hizkuntza arazo berririk ote

dakar gure artera?

• Maiz eskatzen zaie etorkinei bertakoek bete

beharrik ez duten zenbait kultur- edo gizarte-arau

betetzeko, horien artean hizkuntza ezagutzearena

• Hemen sozialki normala izateko, integratzeko,

euskara jakin behar da? Hori hala bada hemengo

pertsona asko eta asko integratu gabe daude?

2


0,8

3,5

7,4

9,2

10,5

0,9

1,9

4,1

6,3

8,2

0,81,3

2,7

4,2

5,8

0,71,2

2,5

4,4

5,6

0,7

1,8

3,8

5,6

7,2

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

1998 2001 2004 2007 2009

Nafarroa Araba Gipuzkoa Bizkaia Hegoaldea

TESTUA: 200.000 etorkin etorri dira azken hamar urteotan lau herrialdeetara, baina ez intentsitate berberarekin

herrialdeen arabera. Portzentaia hauen atzean aktibitate egitura ezberdina dago. Lau herrialdeek egitura

ekonomiko sendoa duten neurrian, seguruenik portzentaiak eta kopuruak igoten joango dira.

Iturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta3


TESTUA: Datu orokor batzuetara joz, hamar urtean aldaketa nabarmenak ikus litezke etorkinen jatorri osaeran. Horrela, duela hamar

urte nagusi ziren gaur Europar Batasuntzat kontsideratzen duguna, %47, baina, hamar urte geroago, %29 jaitsi dira. Euren tokia

Latinoamerikatik etorritakoek hartu dute, ia portzentaia antzekoetan, %45, eta, aldaketa honek, besteak beste, hizkuntz ikuspegitik

garrantzi handia du. Bestalde, logikoa da, Estatu ikuspegi batetik, immigrazio tipologia hau lehenestea.

Gainontzeko jatorrietara joz, Europar Batasunak gaur %30 suposatzen du egun, Afrikak %18 eta Asiak, gutxi gora behera, %5.

Iturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta

1998Txina; 2

Azpisahara; 6

Gainerako

Europa; 2Iparamerika; 3 Gainerako Asia;

3

EB 27; 47

Latinoamerika

; 23

Magreb; 13

2008

Txina; 2

Iparamerika; 1

Gainerako

Europa; 3Gainerako Asia;

2

Azpisahara; 5

EB 27; 29

Latinoamerika;

45

Magreb; 13EB 29

EB 47

23

4

www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.netIturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta

45

42

39

52

41

29

31

24

24

35

18

20

27

16

13

4

2

5

5

5

3

4

4

2

4

1

1

1

1

2

0 % 2 0 % 4 0 % 6 0 % 8 0 % 1 0 0 %

Hegoaldea

N afarroa

Araba

Bizkaia

Gipuzkoa

Latinoam erika Europar Batasuna Afrika Asia Europa ez kom unitarioa Iparam erika

TESTUA: Jatorri hauek, edozelan ere, ez dira modu beretsuan banatzen lurraldeka. Latinoamerikarrak nagusi dira Bizkaian, oso

esanguratsu Nafarroan eta intentsitatea galtzen dute Gipuzkoa eta Araban. Gipuzkoan oso nabarmena da Europar Batasuneko jatorria

dutenen kopurua. Araban, Afrikatik datorren populazioa -batez ere, Magrebekoa- gainontzeko lurraldeetan baino handiagoa da.

Gainontzeko arlo guztietan ez dago ezberdintasun esanguratsurik; agian Nafarroan Asiarrek duten presentzia eskasagoa izango da.

5


TESTUA: Adinari erreparatuta, oso ezberdinak dira biztanleria osoa eta etorkinen adin egiturak. Etorkinen bi heren

hain gazte izateak bi ondorio dakartza behinik behin: lan proiektu batekin datoz eta oso gutxi dira eskolara hurbildu

ahalko direnak, beraz euskara hurbiletik biziko dutenak, beti ere gune euskaldunetan instalatzen ez badira. Hau da,

zailtasun objektiboak saihestezinak dirudite arlo honetan.


13,4

14,5

4,2

5,9

37,0

64,7

26,9

13,3

18,5

1,6

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Biztanleria

Atzerrikoak

0-14 15-19 20-44 45-64 65-

6


TESTUA: Ereduka, A ereduan %40 dago eta %30 bana B eta D ereduetan. Datu hauek asko aldatzen dira herrialdeka, baina lehenengo eta

behin, kontuan hartu behar da banaketa honetan, etorkinen nahi zehatzak baino gehiago, lurralde bakoitzeko eredu-egiturak

baldintzatzen duela. Horrela, Gipuzkoan ia A eredurik ez dagoen bitartean eta horrek B eta D ereduetan presentzia handiagoa edukitzera

behartu, Bizkaia eta Araban, batik bat, erdal ereduak nagusitzen dira eta D ia desagertu.


6144

7

39

30

26

41

30

9

30

51

31

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Araba Bizkaia Gipuzkoa EAE

A B D

7


HH+LH+DBH. EAE, 2006/07-2009/10*

2006 - 2007 2007 - 2008 2008 - 2009 2009 - 2010

IKASTURTEAK

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100%

EreduakA+XBD

* aurre-matrikulazioa

8


2.512

6.926

2.282

11.720

3.318

1.907

6.178

953

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

16.000

18.000

20.000

Araba Bizkaia Gipuzkoa EAE

publikoa Itunpekoa

TESTUA: Eskolan matrikulatuta daudenengan erreparatuz, lehenengo eta behin, oso kontuan hartzeko datua da gehienak

matrikulazio epez kanpo etortzen direla. Horretaz gain, gehienak, bi heren sare publikoan matrikulatzen dira eta %35 inguru

itunpekoan. Banaketa hau orekatuagoa da Gipuzkoan eta Bizkaian, eta Araban Autonomi Erkidegoko egitura jarraitzen du.

Ez dugu Nafarroako daturik eskuratzerik izan.

9


Bi lbo ha ndi a ; 44.879

Bi lbo ha ndi a ; 207.659

Iruñerria ; 35.873

Iruñerria ; 25.148

Ara ba ko La uta da ; 19.936

Ara ba ko La uta da ; 58.733

Donos ti a ldea ; 16.264

Donos ti a ldea ; 133.389

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Immigra zi oa

Eus ka ra

Ara ba ka nta uri a rra Gorbei a l dea Ara ba ko La uta da Ara ba ko mendi a l dea Errioxa Ara b. Ara ba ko Iba rra k

Donos ti a ldea Goierri Tol os a l dea Urola Kos ta Deba Goi ena Bida s oa Beherea

Deba Beherea Arra ti a -Nerbioi Dura nga l dea Enka rterri a k Gernika -Bermeo Bi l bo ha ndia

Ma rki na -Onda rroa Plentzi a -Mungia Ipa r mendeba l dea Piri ni oa ldea Iruñerri a Es tel l eri a

Erdia l deko Eki l a ldea Erribera ga ra i a Tutera ldea

TESTUA: Euskara eta immigrazioa harremanetan hasita, datu oso deigarriak aurkituko ditugu aurrerantzean, batik bat, batera

erreduzitu dezakeguna: euskara eta immigrazioaren kokapen ekologikoak ia paraleloak dira. Hau da, etorkinak bizitza sozialeko egitura

arruntetan euskararekin topo egiteko zailtasun objektiboak ditu. Immigrazio handia dagoen tokietan euskara gutxi dago eta

alderantziz. Euskara gehien Gipuzkoan dago, baina metaforikoki ia etorkin gutxien ere. Bestalde, Nafarroako kasua daukagu, non

euskaldun oso gutxi dagoen eta etorkin ugari. Beraz, egoera honek eskolatze ezinari gainezarrita zer pentsa eman behar digu.

10


Euskaldunak/Immigrariak

17,815,8

14,912,9

12,412,4

10,810,49,8

9,48,6

8,28,2

7,26,6

5,95,9

4,64,5

3,83,8

3,33,02,92,8

1,11,0

0,80,50,10,1

0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 14,0 16,0 18,0 20,0

Tolosaldea

Deba Goiena

Urola KostaMarkina-Ondarroa

Gernika-Bermeo

Deba Beherea

Arratia-Nerbioi

Plentzia-MungiaGipuzkoa

Durangaldea

Goierri

Donostialdea

Gorbeialdea

Araba Kantauriarra

EAE

Bizkaia

Bidasosa Beherea

Bilbao Handia

Enkarterriak

Ipar mendeabaldea

Arabako BailarakAraba

Arabako Mendialdea

Arabako Lautada

Errioxa Arabarra

TuteraldeaIruña

Pirinioaldea

Estelleria

Erdialdeko ekialdea

Erribera garaiaTESTUA: Grafiko honetan

aurretik esandakoa

azpimarratu gura dugu.

Hemen erakusten da,

eskualdeka, zenbat

euskaldun dagoen

immigrari bakoitzeko.

Esan bezala, ratiorik

handiena Gipuzkoako

eskualde batzuetan

gertatzen da, baina neurri

batean euskaldun asko

dagoelako eta etorkin

gutxi. Esaterako,

Tolosaldea, Deba Goiena

eta Urola Kostan.

Kasu bitxi bat Markina-

Ondarroa da, non

euskaldun portzentairik

handienak etorkinen

kopuru esanguratsu

batekin topo egiten duen.

Nafarroako eskualdeak,

berriz, beste muturrean

daude. Egoera

kezkagarria erakusten

dute, ez etorkinak

euskarara hurbiltzerik

izango ez dutelako, baizik

eta euskara bera arrisku

larrian dagoelako.

11


TESTUA: Hurrengo grafikoak gauza bera erakusten digu, baina intentsitateak kontuan hartuta. Horretarako, alde batetik, etorkin edo

euskaldun guztietatik eskualde bakoitzean ia zenbat bizi den kontuan hartu da. Bestalde eskualde bakoitzean etorkin eta euskaldun

tasa hartu dugu. Bi datuak gurutzatuz grafiko hau daukagu, non immigrazioa dagoeneko eskualdeak eta euskaradunak bat ez datozen

ikus litekeen.

-15,0

-10,0

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0Ir

uñ

a

Bil

bo

Han

dia

Tute

rald

ea

Ara

bak

o L

auta

da

Erri

be

ra g

arai

a

Do

no

stia

lde

a

Erd

iald

eko

eki

ald

ea

Bid

aso

a B

eh

ere

a

Este

lle

ria

Go

ierr

i

Erri

oxa

Ara

bar

ra

Du

ran

gald

ea

Ipar

me

nd

eab

ald

ea

Mar

kin

a-O

nd

arro

a

Ge

rnik

a-B

erm

eo

Uro

la-K

ost

ald

ea

Ara

bak

o M

en

dia

lde

a

De

ba

Be

he

rea

Ple

ntz

ia-M

un

gia

Arr

atia

-Ne

rbio

i

De

ba

Gar

aia

Enka

rtaz

ioak

Go

rbe

ia In

guru

ak

Ara

bak

o Ib

arra

k

Tolo

sald

ea

Pir

inio

ald

ea

Kan

tau

ri A

rab

arra

Euskara Immigrazioa

12


MAPAK: Euskararen geografia eskualdeka 2006ko datuak

13


MAPAK: Immigrazioaren geografia eskualdeka 2008ko datuak


14


MAPAK: Euskararen geografi erabakiorra udalerrika 2006ko datuak


15


MAPAK: Immigrazioaren presentzia udalerrika. 2008ko datuak:


16


Egoera eta erronkak

1. Euskara egitura ahuletan garatu da historikoki eta badirudi halaxe jarraituko duela.

2. Hainbat jendek pentsa lezake, agian, etorkinen etorrerak euskararen egoera gehiago

okertzen duela, baina seguruenik intentsitate eta kopuru kontua baino ez da.

3. Egoera demokratiko batek, bere nahi diren eskasi guztiak aintzat hartuta ere,

errutinizatu egiten ditu konpromisoak. Teoria berri batek, zailtasun objektiboak

aztertuz, euskararen garatze bideak berrausnartu behar ditu. Zalantza handiak daude

orain arteko eskemen balioari buruz.

4. Horrela, etorkinen etorrerak azeleratu baino ez du egiten aspalditik beharrezko

ikusten zen hausnarketa beharra. Berriro, beti lez, immigrazioak ispilu bat ipintzen

digu, geure erronken kontzientzia hartzeko, zeren euskarak etorkinekin arazo bat

badauka, batez ere, eta gauza guztien gainetik, bere gizarte propioarekin du erronka.

17


Egoera eta erronkak

5. Aurrekoaren haritik, berriro bi faktore gogoratzea ezinbestekoa da: bat, gehienak,

lehen fasean behintzat, ez direla eskolaratuko; beraz bide formaletatik ez dira

euskarara hurbilduko. Bide informaletatik, berriz, kokatzen diren gune linguistikoen

arabera. Bi, oso giro euskaldunetan kokatu direnak gutxi dira, eta hiriburuetan

euskaldunen presentziarik handienarekin ere, fragmentazioak ez du laguntzen ez

etorkinen erakarpenerako ezta euskaldunen gune propioak konpaktatzeko ere.

6. Gainera, datozenen erdiak ez dute kode linguistikoz zertan aldatu nahi ez badute eta

gainontzeko ugari –esaterako, afrikarrak, asiarrak eta hainbat europear— oso urrun

daude euskaratik.

7. Soziolinguistika berritu batek berriro berrikusi behar du faktore anbiental hau edo

kolektibitate hauen banaketa espaziala.

8. Faktore ekologiko hauei muga sozialak gainezarri behar zaizkie eta, ondorioz,

parametro berrietatik aurre egin erronka honi. Oso interesgarria dirudi, eta askozaz

errealistagoa, Euskara XXI ponentziak aitatu duen “diglosia sosteniblea”.

18


Egoera eta erronkak

9. Euskarari dagokionez, edozelan ere, eta immigrazioaren kudeaketa helburutzat

hartuta, oso garrantzitsuak lirateke:

– Euskara modu eraginkorrean erakutsiko duten eredu pedagogikoak eta hezkuntz sistema berri baten

diseinua. Helburu honek zeharo gainditzen du immigrazioaren erronka, baina immigrazio etorri berriak

azkartu egin behar du prozesu hau, non eta kultura beti politikaren mende jartzen den gizarte batean,

eta ustez konponbide politikoak berez eta trabarik gabe erronka kulturalaren oztopoak eta muga

sozialak ezabatuko dituela gauetik goizera. Politikazentrismoa alboratuz eta berandu baino lehenago

kulturari eta batez ere euskarari ekiteko garaia heldu da.

– Horretarako, ezinbestekotzat jotzen da gurea bezalako errealitate nazional batean, immigrazio eta

integrazio politika propioak garatzeko eskuduntza; bestela oso erraza da joko estatala. Behin eta berriz

gogoratu behar da, hala ekonomian nola kulturan, liberalismo garaileen gramatika dela.

– Barrura begira, euskararen inguruan diharduten sektoreei ere euren oinarri teorikoak berrikusteko

eskatu behar zaie baina, era berean, euskaratik oso urrun sentitu eta sentitzen diren sektoreei

errespetu intelektuala eta jarrera displizentea abandonatu beharra eskatu behar zaie.

10. Nolabait, konfiantza giroa sortu, helburuak berdefinitu, lortuko ez den estatu logika

unibersalizantea mugatu eta bide berriak asmatu. Hori da erronka. Hor sartuko dira

etorkinak, eta baita gure gizarteko sektore zabalak ere.

19


ESKERRIK ASKO

20

Documents

IMMIGRAZIO BERRIA, HIZKUNTZA ARAZO BERRIRIK · • Hemen sozialki normala izateko, integratzeko, ... Teoria berri batek, zailtasun objektiboak ... kolektibitate hauen banaketa espaziala