ASTEKO ASMAKIZUNAberria

Ingurumenean

hezten

GAZTETXOEN ASTEKARIA 770. ZENBAKIA LARUNBATA, 2018KO APIRILAREN 7A

Pipari dario,tximiniari dario, inori ez diotso

irteeran adio. Zer da?

m a n t a n g o r r iErantzuna: kea.

Asmakizunaren jatorria: Auskalo! Igarkizun eta aho-korapiloak liburutik, Xabier Olaso / Agurtzane Villate (Pamiela).

OÑAT

IKO

NATU

R ES

KOLA

m a n t a n g o r r i2 LARUNBATAA, 2018KO APIRILAREN 7A berria

Zorionagurrak argitaratu ahalizateko, gogoanizan mezuakasteartearratsaldea bainolehen jaso beharditugula.Asteartetikaurrera jasotzendiren mezuguztiak hurrengoasteko zenbakianargitaratukoditugu.

Zorionak, Maddi!!! Atzo bi urte bete

zenituen, eta ari zara koxkortzen. Segi alaitzen

zure ingurukoak. Muxu handi bat Naroa,

Oihane, Agurtzane eta Mikelen partez.

Zorionak Telmo, zure 6. urtebetetzean. Ilehoria handitzen ari da! Maite

zaitugu! Etxekoen partez tiramisuzko musuak. Laida, aita eta ama.

Ziburuko PiarresLarzabal ikastolakoikasleak txori migratzaileen

bidaiari segika ibili dira.

Martxoaren 16an, ostegunarekin,

Irungo Plaiaundi Eko Parkera joan

ziren. Han, eraztunketa ikusi

zuten: aldez aurretik sare berezi

batekin harrapatutako txoriei

burdinazko eraztun bat jartzea

da, haien identifikatzeko eta

haien migrazioa ezagutzeko.

Zortzi txori harrapatu zituzten;

neurtu, pisatu eta datuak hartu

ondoren, haietako batek txoria

askatzen zuen. Eko Parkeko

itzulia egin zuten, eta txori anitz ikusi, bereziki

ubarroiak eta beltxarga eder bat.

Hango Ekoetxe museoa bisitatu eta mokozabalari

buruzko bideo bat ikusi zuten. Hendaiako Antxeta

irratiak elkarrizketa bat egin zien. Azkenik,

Hendaiako hondartzan bazkaldu zuten.

ZORiON AGURRAK

Kuku MANTANGORRI! Xun Larrea naiz, zegamarra, eta 7 urte ditut.

Astero irakurtzen dut MANTANGORRI, eta marrazkitxo hau egin dut zuentzako.

m a n t a n g o r r i 3berria LARUNBATA, 2018KO APIRILAREN 7A

ZU ERE ARTiSTA

Bidali zure gutunak helbide hauetara Helbide elektronikoa: mantangorri@berria.eus Egoitza nagusia: BERRIA. MANTANGORRI. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain.

Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Lege Gordailua: SS-616/05 Zuzendaria: Martxelo Otamendi Koordinatzailea: Izaro Zinkunegi Barandiaran

Egoitza: Martin Ugalde kultur parkea. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain ISSN: 1699-728x

Kaixo, adiskideok! Baztan ikastolako Marrazogelako ikasleak gara, eta marrazkiak egin ditugu,

MANTANGORRI apaintzeko. Ea gustukoak dituzuen.

m a n t a n g o r r i4 LARUNBATA, 2018KO APIRILAREN 7A berria

ERREPORTAJEA Natur Eskola

Oñatiko Natur Eskolak 25 urte bete ditu aurten.Ingurumen heziketa lantzen du ikastetxeekinzein herritarrekin. Inguruko baliabide naturalaketa elkarlana izan dira proiektuaren indarguneak.

Mende laurde-na. Erraz esa-ten da. Adinhorixe bete duOñatiko NaturEskolak. Duela

25 urte hasi zen Oñatiko Udala na-tura eta ingurumena ezagutaraz-tea helburu duen proiektuarekin.Milaka ikaslek hartu dute parte ur-teotan eskolan. Bidelagun izan di-

tuzte herritarrak eta zenbait era-gile ere.Aizkorri-Aratz Parke Naturalaren

magaleko hezkuntza proiektua1993an jaio zen. «Ingurumen hezi-keta lantzea du xede, Euskal Herri-ko ikastetxeek natura eta inguru-mena gertutik ezagutzeko eta in-terpretatzeko tresna izan nahidu». Hala adierazi du eskolako kideAimar Uribesalgok. Oñatiko eta in-

guruko natur baliabideak ezagu-tzera emateaz gain, ikasle kritiko-ak sortu nahi ditu, «natura eta in-gurumen arazoak kudeatzeko gaiizan daitezen». Helburu horiek ditugaur egun ere.Urtero 4.500-5.000 ikasle ingu-

ruk parte hartzen du eskolan, erai-kinean bertan, edo handik kanpoantolatutako irtenaldietan.1993tik hona 110.000 ikasle izandira gutxi gorabehera. 5 eta 14urte artekoak dira gehienak, nahizeta 3 urtetik unibertsitatera arte-koei irekita dagoen. Oñatiko ikas-leek urtero bisitatzen dute NaturEskola. Herrikoez gain, Araba, Biz-kai eta Gipuzkoako hainbat bisitari

ere izaten dituzte: «Bilbo, Duran-go, Gasteiz, Dulantzi, Legazpi, Ber-gara... toki askotatik datoz», azal-du du. Arantza bat ere badu, or-dea: lo egiteko zerbitzurik ezdutenez, egun bateko eskaintzasoilik dute. Ondorioz, urrutiagokoikasleak etortzea zaila dela esandu Uribesalgok.Esploraziorako aukera zabal-

tzen die eskolak ikasleei. «Liburuabainoago, natura bera da tresna»,azaldu du Uribesalgok. Egungohezkuntza ereduko lau pareten ar-tetik ateratzeko aukera eskain-tzen du, haren iritziz. Animaliei,landareei, urari, paisaiari, langin-tzei... lotutako eskaintza oparoa

Naturaz gozatzen

m a n t a n g o r r i 5berria LARUNBATA, 2018KO APIRILAREN 7A

du. Ekintza batzuk eskolan egitendituzte, tailerrak eta. Beste ba-tzuk, aldiz, handik kanpo, Arantza-zu eta Araotz inguruan, esaterako.

Hezkuntza formala oinarrizkohanka duen arren, garrantzi handiadu ez-formalak ere. Ingurumen he-ziketa herritar orori luzatzea mu-garria izan da, Uribesalgoren ustez;«25 urtetan lortu da eskolari lotu-tako jendea izatea, erreka garbike-tara edo zuhaitz landaketara dato-rrena, ingurumen jardunaldietanparte hartzen duena...».

Gesaltzako abentura

Urteotako lanak fruituak emanditu, Natur Eskola «erreferente»bihurtu baita herrian. Herritarrekanimalia bat hilda edo galduta aur-kituz gero, eurengana jotzen dute;«Askotan, ez dugu horiek kudea-tzeko gaitasunik, eta, halakoetan,zubi lana egiten dugu herritarreneta administrazioaren artean». Eraberean, oñatiarrak eurak ere bide-lagun ditu eskolak. Herriko zenbaiteragilerekin elkarlanean antola-tzen ditu ekintza batzuk, Gazte-txearekin, Aloñako Lagunak Taldea-rekin eta Txirrinka Txirrindulari Tal-dearekin, esaterako. Herrikoeragile moduan ere ikusten dute:«Udalak guregana jo du arau ordez-katzaileak lantzean edo herri curri-

bitxikeriarik ez da falta Natur Esko-lan. Gesaltzako koban pasatutakoagogoratu du Uribesalgok. «Behin, es-kolako talde bat barruan zela, erre-ka sartu zen kobara, haurrak zeudentokira. Handik ateratzea ezinezkoazen. Ertzainak eta suhiltzaileak eto-rri ziren, baita Tele 5 ere. Tirolina bi-dez atera zituzten». Ziur gogoan du-tela abentura hura bizi izan zutenBergarako ikasleek ere.

culuma osatzeko orduan». Baliabide naturalak izan diraproiektuaren indargune nagusia:«Habitat ugari ditugu hemen: erre-ka, zelaiak, harkaiztiak, basoak, ko-bazuloak... Gai asko landu daitez-ke». Eraikina bera ere hala izandela azaldu du Uribesalgok: «Osohandia da, eta talde handiak ekar-tzeko aukera ematen du. Baitagela bakoitzean gai ezberdinak

Oñatiko Natur Eskolak urteotan egindako irtenaldiak eta tailerrak, eta eskolako kideak. OÑATIKO NATUR ESKOLA - ANDONI CANELLADA / FOKU

lantzeko ere». Hutsunerik badu,ordea, zaharra izateaz gain, gutxiinbertitu baita barruan, eskolakokidearen iritziz. «Baliabide gehie-nak leku askotatik jasoak izan dira:jendeak emanak, Arantzazukosantutegikoak, zakarrontzietatikjasoak, langileok ekarriak...». Horialdatzear da, Oñatiko Udalak erai-kina egokitzeko dirua jarri baitu.

Hainbeste urte eta jende igarota,

m a n t a n g o r r i6 LARUNBATA, 2018KO APIRILAREN 7A berria

DENBORA-PASAK

1. Osatu irudia. Xanek argazkia atera dio zeruraabiatzear dagoen espazio ontziari. Osatu etamargotu irudia.

2.Bikote jokoa. Kaskougari ditu Eneritzek beredendan. Lagunduko aldiozu berdinakelkarrekin jartzen?

A B

C D

E F

G H

m a n t a n g o r r i 7berria LARUNBATA, 2018KO APIRILAREN 7A

Erantzunak: 2.-A-D, B-G, C-F eta E-H

Airean hegan

Zer gertatzen da?

Hautsa gorantz igo da.Bonbilla berotzean, ha-ren gaineko airea ere be-rotu egin da. Aire beroaigo egiten da beti. Eguz-kiak Lurra berotzen duegunero, eta haren gai-neko airea ere berotuegiten da. Aire hotza be-herantz joatenda, aire beroaren le-kua hartzeko.Aire-masa bero-aren eta hotza-ren mugimendu

Esperimentu gehiago: Zientzia haurrentzat segundo

gutxian liburuan, Jean Potter (Elhuyar, 2012).

ESPERIMENTUA

MATERIALAK

d Pantailarik gabekolanpara batd Kronometro batd Talko hautsa

A Z K G Y E U E O MZ O A D I K M L S GZ R R P C H S K P SE E T E P Z G A A EP T Z Z X B J R K NA X E I M I L O I TN A L N R S M I Z IB R A B F U U Z U HU R R E F E G O N ES P A S A D I Z O SK E T T Y O M T O KL T Z E U N E Z S IF A E K C M N I Z DO T O O K J D K D EC U F K F O U B A IA R K I T E K T U YH V X S R K K A A OH A U T A G A I X I

hautagai

iheskide

kartzelaratze

ospakizun

arkitektu

ezinbesteko

pasadizo

mugimendu

Nola eragiten dio Eguzkiak aireari?

Zer egin

1 Piztu lanpara, eta utzi piztuta 5minutuz. Kontuz: ez ukitu bonbilla,oso beroa egon baitaiteke.

2 Bota talko hauts pixka bat bon-billaren gainera. Zer gertatu da?

horrek sortzen ditu haizerik gehienak.

Etxean ere,osasunarenalde

Osasun kontuetan aditua da Tirita-txo lagun pediatra. Hamaika ahol-ku ematen ditu sano eta indartsubizi gaitezen.

Oraingoan, etxean kontuan hartu beha-rreko aholkuak dakartza, gaztetxoei zeinhelduei zuzenduak. «Etxe barruan ere zaindubeharrekoa da osasuna, sarri ahazten zaigunarren». Bai, noski, Tiritatxo!Nork ez du maite etxeko sukaldea? Hango

otordu ederrak, usain goxoak... Badira,ordea, kontu handiz erabili beharreko hain-bat gauza sukaldean: sua, aiztoak... Horrega-tik, honako hau gomendatzen die Tiritatxokgurasoei: «Ez eduki haurra sukaldean janariaprestatzeko orduan». Eta nola ez, botikaketa garbiketa produktuak ere haurra irits

daitekeen tokietatik urrun jasotzea aholka-tzen die.Bainuontzia ere gustuko du edonork.

bereziki etxeko txikienek. Izan ere, urarekinjolasteko, gorputza garbitzeko eta hura eza-gutzeko toki paregabea da. Baina tentuz ibilibehar da Tiritatxoren hitzetan, eta haurrakbainuontzian bakarrik ez uzteko gomenda-tzen du.

Atzera-aurrera asko izaten dira etxekogela eta pasilloetatik: oinez, korrika... Presa-ren presaz, lurrean dagoen edozer gauzaizan daiteke zangotrabatzeko mehatxua.Beraz, gogoratu: «Saihestu ongi ibiltzea gala-razten duen edozein objektu edo desnibel».Eta amaitzeko, etxetik atera aurretik

oroitu beharreko aholkua: «Bizikletan ibiltze-ko jarri beti kaskoa. Eta gozatu!

m a n t a n g o r r iberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA LARUNBATA, 2018KO APIRILAREN 7A