Upload
haley-del-castillo-gutierrez
View
220
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 1/81
Instituciones Tawantinsuyanas1
Caratula
FACULTAD DE
CIENCIAS DE LA COMUNICACIÓN, EDUCACIÓN Y
HUMANIDADES
ESCUELA ACADÉMICO PROFESIONAL DE
CIENCIAS DE LA COMUNICACIÓN
INTITUCIONES TAWANTINSUYANAS
“Institución Administrativa, Institución Miitar, Institución !ur"dica, Institución
Educativa# Institución R$i%i&sa'
Autor(es):
Profesor:
Lima –2015
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 2/81
Instituciones Tawantinsuyanas2
Índice
CARATULA!
INDICE"
I INTRODUCCION#
II DEDICATORIA(Err&r) Marcad&r n& d$*inid&#
III $LANTEAMIENTO DEL TEMA%&&
I' CONCLUSIONES%&(
' RECOMENDACIONES(Err&r) Marcad&r n& d$*inid&#
'I )LOSARIO
'II *I*LIO)RAFÍA
'III ANE+OS
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 3/81
Instituciones Tawantinsuyanas3
I INTRODUCCION
L&s Incas *u$r&n una cutura andina +u$ arti$nd& c&m& una $tnia&r%ani-ada $n un curaca-%& cu-+u$.& /acia $ si%& 0II &%ró
d$sarr&ar una im&rtant$ civii-ación +u$ c&ntr&& casi &r
c&m$t& $ Sur d$ a Am1rica r$/is2nica, u$s a in*u$ncia Inca
$%ó a articuar t&tam$nt$ &s actua$s t$rrit&ri&s d$ P$r3, 4&ivia 5
Ecuad&r ad$m2s d$ n&rt$ d$ C/i$, $ n&r&$st$ d$ Ar%$ntina 5 a
-&na sur d$ C&&m6ia#
D$sd$ a ciudad sa%rada d$ Cu-c&, &s Incas c&ns&idar&n un
$stad& +u$, &r su $7tra&rdinaria caacidad &r%ani-ad&ra, &%ró
sint$ti-ar 5 di*undir m3ti$s c&n&cimi$nt&s art"stic&s, ci$nt"*ic&s 5
t$cn&ó%ic&s d$ sus ant$c$s&r$s# 4asad&s $n un c&nc$t& d$
$7ansión d$ $stad&, $ 8a/uantinsu5& 9Im$ri& Inca: r$c&%ió
a+u$&s c&n&cimi$nt&s 5 &s &t$nció#
8ras a c&n+uista d$ Francisc& Pi-arr& durant$ a d1cada
c&mr$ndida $ntr$ ;<=> 5 ;<?>, $ t&ta s&m$timi$nt& d$ a
&6ación articuada &r $ 8a/uantinsu5& d$m&ró /asta
;<@,d$6id& a a r$sist$ncia +u$ &r%ani-ar&n &s Incas d$sd$
Bica6am6a# Actuam$nt$, a%unas c&stum6r$s 5 tradici&n$s d$ a
d$saar$cida civii-ación Inca r$va$c$n $n $tnias andinas c&m&
&s u$c/uas A5maras#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 4/81
Instituciones Tawantinsuyanas4
II DEDICATORIA
Lre- I./u- $s sim$m$nt$ $ t$7t& d$ r$$n& d$ as imr$ntas5 arc/iv&s d$ t$7t&# L&r$m Isum /a sid& $ t$7t& d$ r$$n&
$st2ndar d$ d$ as /&as L$tras$t, as cua$s c&nt$nian asa$s
d$ L&r$m Isum, 5 m2s r$ci$nt$m$nt$ c&n s&*tar$ d$ aut&$dición,
c&m& &r $$m& Adus Pa%$MaG$r, $ cua incu5$ v$rsi&n$s d$
L&r$m Isum#
III $LANTEAMIENTO DEL TEMA
! INSTITUCIÓN ADMINISTRATI'A
!! El Idi-aH Mutiin%uism& 5 L$n%ua O*iciaH
Las $n%uas /a6adas /an sid& casi*icadas $n d&s %ru&sH as $n%uas
am$rindias 5 as $n%uas n& am$rindias# Las rim$ras s&n a+u$as
$n%uas +u$ s$ /a6ar&n $n $ 8a/uantinsu5& 5 s&n &ri%inarias d$
c&ntin$nt$ am$rican&, unt& unas >> $n%uas m2s d$ $st$ %ru&, cada
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 5/81
Instituciones Tawantinsuyanas5
cua c&n sus r&ias caract$r"sticas 5 di*$r$ncias# Las $n%uas n&
am$rindias, $n cam6i& s&n a+u$as $n%uas &ri%inarias d$ &tr&s
c&ntin$nt$sH cast$an&, in%1s, c/in&, *ranc1s, &rtu%u1s, itaian&,
a$m2n, $tc#
RUNA SIMIE cr&nista 4$rna61 C&6& s&stuv& +u$ as $n%uas +u$ s$ /a6a6an $n
$ 8aantinsu5u $ran m2s d$ miJ $r& & m2s r&6a6$ $s +u$ s$
c&n*undi$r&n $ idi&ma c&n $ dia$ct&#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 6/81
Instituciones Tawantinsuyanas6
L&s idi&mas $n $ mund& andin& n& *u$r&n muc/&sJ Kuam2n P&ma
n&m6ró un&s ;< idi&mas#
Las inv$sti%aci&n$s
actua$s d$scu6rió $n a
c&sta n&rt$ 9muc/iG, s$c 5
$ +ui%nan:J $n a -&na
c$ntra 95un%a: 5 $n a -&na
m$ridi&na 9u+uina:#
L&s c/ac/a&5as tam6i1n
tuvi$r&n su r&i& idi&ma,
&s c/&&nas d$ a /&5a d$
uaa%a, &s c&nc/uc&s,
&s /u2nuc&s, /uancas,
&cras, ucanas, 5au5&s,
c/ancas, c&as, &s
u$6&s d$ uit&, C/i$ 5
8ucum2n, $tc#
D$ t&das $as /u6& una $n%ua &isint1tica 5 a%utinant$, d$ *&n1tica
/$rm&sa 5 c&nt$nid& ric&J s$ trata d$ Runa Simi 96&ca d$ /&m6r$:,
m2s c&n&cida c&m& $n%ua +u$c/ua#
E &ri%$n d$ Runa Simi 9+u$c/ua: r&c$d$ d$ a c&sta c$ntra Sur d$
P$r3, $s$ciam$nt$ d$ a r$%ión Lima# A artir d$ a c&sta &sant$c$d$nt$s d$ Runa Simi s$ di*undi$r&n /acia $ Sur d$ P$r3J
d$sd$ a" c&n a aarición d$ Im$ri& Inca s$ $7andióE Runa Simi *u$ imu$st& &r &s v$nc$d&r$s incas d2nd&$ un va&r
&*icia r$r$s$ntand& una *u$r-a uni*icad&ra# Sur%i$nd& as" c&m&
$n%ua d$ Estad&J &s v$ncid&s ar$nd$n a $n%ua d$ Inca# La
c&nsi%na $s +u$ t&d&s /a6$n $ Runa Simi 5 +u$ s$ $7r$s$n
uni*&rm$m$nt$#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 7/81
Instituciones Tawantinsuyanas7
E n&m6r$ Runa Simi *u$ cam6iad& &r $ d$ ic/ua & +u$c/ua, &r
Fra5 D&min%& d$ Sant& 8&m2s $n su &6ra Art$ 5 v&ca6uari& d$ a
$n%ua %$n$ra d$ P$r3 amada uic/ua $n $ si%& 0BI#En a actuaidad %ran art$ d$ &s $ruan&s /a6an $ +u$c/ua $n sus
cuatr& vari$dad$s dia$cta$sH cus+u$.a, a5acuc/ana, /uanca"na 5
ancas/ina#8ras a c&n+uista $sa.&a a $n%ua s$ c&ns$rvó c&n %ran vitaidad, $n
art$ &r+u$ *u$ ad&tada &r &s misi&n$r&s catóic&s c&m& $n%ua d$
r$dicación#
Actuam$nt$ $st$ idi&ma s$ /a6a $n a -&na &ccid$nta d$ Sudam1rica
5 $s, unt& a $sa.&, $ idi&ma &*icia $n 4&ivia, P$r3, C&&m6ia,C/i$, Ecuad&r 5 Ar%$ntina# En Ecuad&r, $ idi&ma $s usad& $n a
r$%ión andina, $s$ciam$nt$ d&nd$ s$ asi$ntan c&munidad$s
ind"%$nas 5 $n C/i$ $n San P$dr& d$ Atacama# Mi$ntras +u$ $n
Ar%$ntina, $ +u$c/ua $s amiam$nt$ /a6ad& $n a r&vincia d$
Santia%& d$ Est$r&#
&5, s$ $stima $ n3m$r& d$ $rs&nas +u$c/ua/a6ant$s $n ;
mi&n$s d$ $rs&nas $n Sudam1rica# Una $n%ua +u$, $&s d$ $star
muri$nd&, r$nac$ d$sd$ a ra"-#
0uec1ua Len2ua O3icial de l/ Ande/
La $n%ua d$ s$r /uman&, Runasimi /ac$ su r$in%r$s& 5 r$$ncu$ntr&
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 8/81
Instituciones Tawantinsuyanas8
c&n su cutura# As" c&m& $ ci$& ti$n$ nu6$s, &s And$s ti$n$n a
Runasimi# Las $n%uas u$c/ua c&m& $ A5mara s&n art$ d$ n&s&tr&s
c&m& & s&n nu$stra Pac/amama 5 nu$str&s Aus# E u$c/ua 5 $
A5mara $st2n 5 $star2n si$mr$ $s$r2nd&n&s# S&m&s n&s&tr&s
+ui$n$s d$6$m&s d$ar d$ dar$ a $sada#
E idi&ma &*icia d$ a Cutura InGa *u$ $ Runasimi, +u$ $s su n&m6r$
c&rr$ct&, $r& d$sd$ ;<> *u$ amad& c&m& uic/ua &r Fra5
D&min%& d$ Sant& 8/&m2s# En $ P$r3 a artir d$ ;; *u$ amad&
c&m& u$c/ua &r A&ns& d$ u$rta $n su &6ra Art$ d$ a L$n%ua
K$n$ra d$ &s ndi&s d$ $st$ R$5n& d$ Pir3# Actuam$nt$ s$ /a6a
$n &s t$rrit&ri&s d$ P$r3, 4&ivia, Ecuad&r, Ar%$ntina 5 C/i$#
D$stacad&s in%istas c&incid$n $n +u$ n& $7ist$ $n $ mund& una
$n%ua +u$ u$da mani*$star c&n un só& v$r6& tant&s $stad&s d$
2nim&, tant&s %rad&s d$ duc$dum6r$, & d$ t$rnura, & d$ asión, & d$
ira & d$ d$sd1n# E u$c/ua & Runasimi ad+ui$r$ $n $st&s cas&s a
*$7i6iidad d$ manantia +u$ s$ d$si-a &r as rad$ras d$s%ranand&
as m3sicas mas suti$s 5 r$*$and& t&d&s &s caric/&s d$ a u-#
E u$c/ua $st2 $n $ v&ca6uari& diari& d$ &s /isan&/a6ant$s d$
&s And$s, ta$s c&m& a$id&s, n&m6r$s d$ ciudad$s, u$6&s,
c&midas, ca$s, $tc#, s$ $scuc/an 5 $$n $n &s cuatr& su5Qs 9actua
4&ivia, P$r3, Ecuad&r, Ar%$ntina 5 C/i$:# Est2 a" *r$nt$ a nu$stras
caras aun+u$ n& & r$c&n&-cam&s# Es a 6as$ d$ muc/as aa6ras +u$
/$m&s c&nv$rtid& $n +u$c/ua.&#
P$r& $n u%ar d$ /&nrar nu$str& idi&ma
d$ &ri%$n, & i%n&ram&s, dis*ra-2nd&&
$n &tra $n%ua im"citam$nt$ 9cuand&
/a6am&s d$ c&m$r “c/&c&' & +u$
“2vat$ a cara, +u$ ti$n$s un c/&+ni#':#
O & m$-cam&s $n una *ras$ $sa.&,
c&m& “mira $sta aa tan inda#'
Actuam$nt$ $n a ciudad d$ Lima
9amada a “Ciudad d$ &s R$5$s'
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 9/81
Instituciones Tawantinsuyanas9
durant$ a C&&nia: a3n +u$dan &s r$-a%&s d$ +ui$n$s s$ r$/3san a
ac$tar a r$aidad muticutura 5 uriin%"stica d$ P$r3# A%un&s
c&n%r$sistas, mu5 $a$s a a id$&&%"a c&&niaista, si%u$n c&n a v$nda
u$sta $n &s &&s 5 a3n r$t$nd$n taar a $7ist$ncia d$ a $n%ua d$
&s i&s d$ S& c&n un só& d$d&# N$%ar a nu$stra $n%ua madr$ $s
c&m& n$%ar &s mism&s ra5&s 5 $n$r%"a +u$ r$ci6im&s d$ s&# &5 $
$s"ritu r$n&vad&r /a $%ad& a &s And$s 5 c&n 1 $%a a $n$r%"a 5
$7r$sión a t&d& un u$6& tras <>> a.&s d$ mar%inación in%"stica 5
cutura#
Paradóicam$nt$, /a5 un n3m$r& cr$ci$nt$ d$ n&andin&s +u$ $st2ar$ndi$nd& $ u$c/ua &r m$di& d$ univ$rsidad$s $ instituci&n$s
cutura$s $n Eur&a 5 Estad&s Unid&s# Mi$ntras $ a6rumad&r int$r1s
&r $ us& d$ +u$c/ua 5a /i-& +u$ Micr&s&*t anc$ su &uar sist$ma
&$rativ& $n Runasimi, K&&%$ 5 su 6uscad&r $n +u$c/ua, m2s ci$nt&s
d$ 2%inas $6 s&6r$ a cutura 5 $n%ua d$ &s InGas# E int$r1s &r
ar$nd$r a $n%ua d$ &s InGas /a $ntrad& a un nu$v& niv$#
La cultura Ta4antin/u5ana s$ caract$ri-ó &r un am&r r&*und& &r
a ti$rra 5 ru$6a d$ $& s&n muc/as aa6ras +u$ ti$n$n c&nsi%& a a
aa6ra PACA Tan$ta ti$rra#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 10/81
Instituciones Tawantinsuyanas10
!!!
LEN)UAS AMERINDIAS
8am6i1n amadas v$rn2cuas, nativas & a6&r"%$n$s# S&n, c&m& 5a s$
di&, a+u$as $n%uas nativas d$ P$r3, as +u$ $stuvi$r&n r$s$nt$s
ant$s d$ a $%ada d$ &s $sa.&$s#Las $n%uas am$rindias s$ a%ruan $n $n%uas andinas 9d&s *amiias
in%"sticasH +u$c/ua 5 aru: 5 $n%uas ama-ónicas 9; *amiias
in%"sticas:#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 11/81
Instituciones Tawantinsuyanas11
Las $n%uas am$rindias $n $ P$r3, c&m& s$ &6s$rva s$ a%ruan $n
d&sH as $n%uas andinas 5 as ama-ónicas# Las andinas $st2n
*&rmadas &r d&s *amiias in%"sticasH a u$c/ua 5 a AruJ $n cam6i&
as $n%uas ama-ónicas $st2n a%ruadas $n ; *amiias in%"sticas
c&n sus r$s$ctiv&s dia$ct&s#
!!" FAMILIA 0UECHUAEs a *amiia in%"stica m2s /a6ada $n Am1rica 9P$r3H = ; ?@?
/a6ant$s:# Es /a6ada $n > d$ &s ? d$artam$nt&s 9N& $s /a6ada
$n 8um6$s, Piura, La Li6$rtad 5 8acna:
S$%3n $ in%ista A*r$d& 8&r$r&, s$ &ri%inó $n a c&sta c$ntra
9C/inc/a: 5 s$ di*undió &r ra-&n$s s&ci&$c&nómicas# Est$ mism&in%ista sanmar+uin& /a casi*icad& a +u$c/ua $n u$c/ua I 5
u$c/ua II
!!# FAMILIA ARUEs a s$%unda *amiia in%"stica m2s /a6ada d$ P$r3 5 a t$rc$ra m2s
im&rtant$ d$ Sudam1rica 9d$su1s d$ +u$c/ua 5 $ %uaran"tu":#Est2 c&n*&rmada &r d&s $n%uasH 9 cau+ui 5 aimara:#Es /a6ada $n
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 12/81
Instituciones Tawantinsuyanas12
cuatr& a"s$s d$ Sudam1rica 9P$r3, 4&ivia, C/i$ 5 Ar%$ntina:#Fu$
$studiada &r Marta ardman#
!!6 LEN)UAS AMA7ÓNICASEst2 *&rmada &r ? $n%uas di*$r$nt$s# Est2n $n r&c$s& d$
ac$$rada $7tinción 9d$6id& a *act&r$s s&cia$s, &"tic&s, cutura$s,
$c&nómic&s 5 r$i%i&s&s:# an sid& a%ruadas $n ; *amiias
in%"sticas P&6ación ar&7imada d$ /a6ant$sH ;@> >>>#
!" AYLLU
C&nunt& d$ individu&s & d$ *amiias unidas &r ci$rt&s v"ncu&s c&m& un &ri%$nc&m3n r$a & *ictici&, +u$ $ran d$sc$ndi$nt$s d$ un ant$asad& c&m3n m"tic& 5
viv"an $n un u%ar d$t$rminad&# Entr$ as c&munidad$s ind"%$nas d$ P$r3 $n
%$n$ra, $ a5u $s a unidad $s$ncia d&nd$ s$ distri6u5$n a ri+u$-a 5 &s
cutiv&s, $tc#
1.2.1. Origen
S$ &ri%inó durant$ a %1n$sis d$ a civii-ación andina, a r$v&ución
a%r&$cuaria, +u$ /&5 sa6$m&s s$ r$m&nta a *&rmativ& r$c$r2mic&# Ea5u $s c&nsid$rad& c&m& a %ran *amiia d$ mund& andin&, a 6as$ d$ a
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 13/81
Instituciones Tawantinsuyanas13
s&ci$dad r$/is2nicaJ ara Hildebrando Castro Poo $ a5u s$ r$*i$r$ a
ina$ & %$n$a&%"a#
E mism& $sta6a c&n*&rmad& &r as *amiias nuc$ar$s, c&n5u%a$s 5c&mu$stas &r sus *amiiar$s c$rcan&sJ &s mi$m6r&s d$ a5u t$n"an
v"ncu&s san%u"n$&s 5 d$sc$nd"an d$ un ant$asad& c&m3n & t&t$m
9Vaua+u$n$: &r $nd$ c&mart"an una acarina 9u%ar d$ &ri%$n:#
En $ as$ct& s&cia d$ntr& d$ &s a5us &s /atunrunas t$n"an matrim&ni&s
$nd&%2mic&s, $s d$cir s$ casa6an $ntr$ &s mi$m6r&s d$ un mism& a5u,
$r& n& &d"an r$currir a inc$st& 9&s runas d$6"an casars$ c&n un
mi$m6r& d$ &tra *amiia nuc$ar $rt$n$ci$nt$ a su a5u:J a $7&%am"a 5 $
inc$st& só& $ra $rmitid& a a cas$ d&minant$# Otra di*$r$ncia $ntr$ &s
matrim&ni&s $ra +u$ a niv$ d$ u$6& s$ ractica6a a m&n&%amia 5 a
niv$ d$ a 1it$ 9Saa Inca 5 Curacas: a &i%amia#
E a5u ad$m2s d$ s$r a 6as$ s&cia andina tam6i1n *u$ una unidad d$
r&ducción $c&nómica, &s mi$m6r&s d$ a5u c&mart"an ti$rras 9marGas:
as cua$s d$6"an d$ tra6aaras $n c&nunt& ara as$%urar su sust$nt&,d$6$m&s d$ t$n$r r$s$nt$ +u$ $n $ a5u un individu& n& va"a &r si
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 14/81
Instituciones Tawantinsuyanas14
mism&, sin& &r $rt$n$c$r a una c&munidad# E tra6a& d$ntr& d$ a5u $ra
r$c"r&c& 9a5ni:, si +u$r"as +u$ t$ a5ud$n d$6"as d$ a5udar#
Finam$nt$ &s a5us $ran diri%id&s &r un Curaca $ +u$ $s ma5&r, 1st$durant$ $ 8a/uantinsu5& *un%"a c&m& n$7& $ntr$ $ $stad& Inca 5 $ u$6&
9/atunrunas:J s$%3n Wad$mar Esin&-a $n $ im$ri& incaic& /u6& m2s d$
d&s mi a5us, &s cua$s s$ divid"an $n d&s mitad$s & sa5as 9/ur"n/anan:#
1.2.2. Vínculos en el Ayllu
• '8ncul de San2re 8&d&s &s mi$m6r&s int$%rant$s d$ a5u s$
c&nsid$ra6an ari$nt$s $ntr$ s", d$sc$ndi$nt$s d$ un tr&nc& c&m3n#
• '8ncul de territri# C&nunt& d$ *amiias, c&nsan%u"n$am$nt$ unidas,
as cua$s /a6itan $n una d$t$rminada 2r$a %$&%r2*ica & t$rr$n& c&n&cid&
c&n $ n&m6r$ d$ marGa#
• '8ncul ecn9-ic# a6iidad $n a marGa $s $7i%"a tra6aara 5 /ac$ra
r&ducir, t&d&s $n c&nunt& a6&ra6an ara &d$r aim$ntars$# D$ a" +u$$ vincu& $c&nómic& $sta r$r$s$ntad& &r $ tra6a& $n c&m3n 5 $
usu*ruct& d$ a ti$rra
• '8ncul de idi-a# S$ d$6"a /a6ar $ +u$c/ua c&m& idi&ma rincia d$
incanat& 5 $ mism& dia$ct& & $n%ua r$%i&na si acas& a tuvi$ran#
• '8ncul reli2i/# C&nsist"a $n a ad&ración a mism& di&s & di&s$s c&m&
&r $$m& a Inti, Birac&c/a, Pac/amama, $tc#• 'incul de Tte-# Cr$$ncia, ad&ración 5 r$s$t& +u$ d$6$r"an t$n$r t&d&s
&s mi$m6r&s d$ a5u /acia $ $$m$nt& & s$r natura
9ra5&, tru$n&,r$2ma%&, s$ri$nt$, c$rr&, mar , $tc#: & s&6r$natura 9d$
&ri%$n divin&:, $n $ cua cr$"an +u$ s$ /a6"a &ri%inad& & said& a *amiia,
$s d$cir a Pacarina#
1.2.3. Evolución de los Ayllus
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 15/81
Instituciones Tawantinsuyanas15
E A5u *u$ d$ &ri%$n r$inca, $r& &s /a6itant$s d$ im$ri& & ad&tar&n
a su &r%ani-ación s&cia $c&nómica 5 su$rvivió cuand& a c&n+uista
$sa.&a, $%and& /asta nu$str&s d"as $n +u$ s$ $s c&n&c$ c&m&
C&munidad$s Cam$sinas, as cua$s $st2n amaradas &r as $5$s 5 a
c&nstitución d$ Estad&#
1.3. La organización Numeral y Estadísticas
1.3.1. LOS !"#!S
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 16/81
Instituciones Tawantinsuyanas16
E uiu $s $n $s$ncia un
r&c$dimi$nt& mn$m&t1cnic&
$r*$cci&nad& c&n*&rmad& &r
una $s$ci$ d$ c&rd$$s d$
vari&s c&&r$s c&n nud&s cu5a
dis&sición $rmit"a una
$ctura id$&%r2*ica# 8ant& $
n3m$r& 5 c&m& a &sición d$
&s nud&s a s" c&m& tam6i1n $ c&&r d$ cada c&rd$, r$r$s$nta6a a%una
in*&rmación s&6r$ m$rcanc"as 5 &tr&s r$curs&s# E P$r3 anti%u& n& c&n&ció
a $scritura *&n&%r2*ica# Sin $m6ar%&, c&n $ uiu, s$ ud& $sta6$c$r
un m1t&d& d$ c&nta6iidad r$cisa, una /$rrami$nta ara as a6&r$s
administrativas 5, ad$m2s, c&ns$rvar a m$m&ria 5 r$%istr& d$ &s u$6&s
andin&s a artir d$ &ri-&nt$ M$di& 9>>;>>> AD:
!#!! Eti-l28a“uiu' si%ni*ica “nud&' $n +u$c/ua, $ idi&ma +u$ $ra /a6ad& &r &s
&6ad&r$s nativ&s d$ &s And$s#
!#!" Hi/triaL&s Incas *u$r&n una d$ as %rand$s civii-aci&n$s r$c&&m6inas $n
Am1rica# D&minar&n c&n su cutura 5 tradici&n$s una vasta $7t$nsión d$
t$rrit&ri&# Una caract$r"stica d$ as civii-aci&n$s c&n %rand$s $7t$nsi&n$s,
$s a &si6iidad d$ cr$ar un sist$ma d$ c&municación 5 d$ r$%istr& d$ &s
/$c/&s $ in*&rmación $7r$sad& $n a $scritura# Sin $m6ar%& &s incas s&n
a $7c$ción# P$r& s" d$sarr&ar&n un sist$ma ara $var a cu$nta d$ sus
$stad"sticasJ $st$ sist$ma *u$ $ +uiu#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 17/81
Instituciones Tawantinsuyanas17
E +uiu *u$ utii-ad& &r &s *unci&nari&s incas, &s G/iu Gama5u+, $n
+u$c/ua Xr$s&nsa6$ d$ +uiuY, ara c&ns$rvar in*&rmación s&6r$
&6ación, tri6ut&s, c$ns&s, inv$ntari&s 5 c&mr&6ant$s d$ transacci&n$s#
Aun $n &s inici&s d$ a c&&nia, a in*&rmación %uardada $n &s +uius $ra
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 18/81
Instituciones Tawantinsuyanas18
r$ci6ida 5 r$c&n&cida c&m& una *u$nt$ v2ida# A%un&s $scrit&r$s a*irman
+u$ a%un&s +uius c&nt$n"an &$mas $ /ist&rias#
L&s +uius $ran trans&rtad&s &r &s c/as+uis, m$nsa$r&s +u$ &d"an ir d$ uit& a Cusc& $n s&& = d"as, un ti$m& m$n&r +u$ $ +u$ r$ai-a un
aut&móvi $n a actuaidad# L&s +uius *u$r&n c&n&cid&s &r &s cr&nistas,
+ui$n$s /a6ar&n d$t$nidam$nt$ d$ $&s 5 $m$ar&n a in*&rmación +u$
c&nt$n"an, int$rr$tada 5 r&&rci&nada &r &s G/iu Gama5u+Guna,
$s$ciai-ad&s $n su man$&# En a actuaidad, s$ si%u$ inv$sti%and& $
si%ni*icad& d$ &s c$rca d$ >> +uius s&6r$vivi$nt$s 5 &tr&s tant&s
$nc&ntrad&s durant$ $ si%& 00 $n tum6as d$ t&da natura$-a, & +u$ sirv$ara amiar &s c&n&cimi$nt&s s&6r$ $ anti%u& P$r3#
!#!# Cla/e/ de 0ui.u
0ui.u E/tad8/tic
Es c&n&cid& 5 usad& &r t&d&s, d$sd$ $ /&m6r$ sim$ /asta $
uiucama5&c, +u$ $ra $ $ncar%ad& d$ as %rand$s $stad"sticas
naci&na$s# L&s +uius d$ /&m6r$ sim$ $ran t&sc&s 5 $+u$.&s,
mi$ntras +u$ &s d$ $stad& $ran %rand$s 5 c&&rid&s#
0ui.u Ide2r:3ic Si-.le
Era r&i& d$ un n3m$r& m2s r$ducid& d$ $rs&nas, d$ a+u$as +u$
/a6"an $studiad& $n a $scu$a d$ n&6$s# 0ui.u Ide2r:3ic $er3eccinad
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 19/81
Instituciones Tawantinsuyanas19
Esta6a r$s$rvad& s&am$nt$ ara &s Amautas 5 uiucama5&s# E&s
r$%istra6an, c&m& dic$n &s cr&nistas, as “crónicas d$ &s r$5$s' & c&sa d$
muc/a im&rtancia#!#!6 El 0ui.u M:/ Anti2u%
E +uiu m2s anti%u& +u$ s$ /a r$%istrad& *u$ /aad& $n $ a.& >><,
$ntr$ &s r$st&s ar+u$&ó%ic&s d$ a ciudad d$
Cara, a ciudad m2s anti%ua d$ Am1ricaJ
$st$ c&rr$s&nd$ ar&7imadam$nt$ a a.&
<>> a#C# &r & +u$ ti$n$ $n a actuaidad
?<>> a.&s#
E d$scu6rimi$nt& *u$ /$c/& &r a
ar+u$ó&%a Rut/ S/ad5 +ui$n a*irmó +u$
$st$ +uiu $rt$n$ció a a Ciudad Sa%rada
d$ CaraJ ad$m2s +u$ $ +uiu s$r"a art$
d$ una &*r$nda u$s *u$ $nc&ntrad& a
int$ri&r d$ una# 8am6i1n rati*icó +u$ s$ /an $nc&ntrad& &tr&s +uius $n
distint&s unt&s c$ntra$s d$ a cutura Wari#
A%un&s ar+u$ó&%&s /an su%$rid& +u$ &s +uius s$ usa6an c&m& ta6a
%u"a d$ r&nunciación &r a &ca $7t$nsión d$ 17ic& +u$c/uaJ as" cada
c&rd$ d$si%na6a una s"a6a d$ a aa6ra r$r$s$ntada a rincii& d$
c&rd$# Kracias a r$st& d$ v$sti%i&s $nc&ntrad&s $n Cara s$ $sta
int$ntand& d$ci*rar $ c&nt$nid& d$ +uiu +u$ &dr"a dar in*&rmación s&6r$
a cutura 5 a s&ci$dad d$ a ciudad Sa%rada d$ Cara#C&m&siciónH
• 0ui.u de al2d9n Un +uiu $st2 c&mu$st& &r una s$ria d$
c&rd$$s c&%ant$s, amad&s su6sidiari&s, atad&s a un& rincia &
tr&nca# E mat$ria d$ c&rd$ $s a%&dón & 9raras v$c$s: ana d$
aaca# La ma5&r"a d$ &s $$m&s c&n&cid&s utii-an un sist$ma
num1ric& d$sci*rad& &r L$and L&cG$ $n &s a.&s ;>#
En $ +u$ cada nud& 9& vu$ta d$ un nud& ar%&: atad& $n a art$
in*$ri&r d$ c&%ant$ indica una unidad, mi$ntras +u$ &s nud&s
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 20/81
Instituciones Tawantinsuyanas20
atad&s $n %ru&s /acia
arri6a indica6an,
r$s$ctivam$nt$, d$c$nas,
c$nt$nar$s, 5 miar$s# E
G/iu $m$a $ sist$ma
d$cima, a3n cuand& $st2n
aus$nt$s a%un&s s"m6&&s
$7"cit&s $+uiva$nt$s c&m& $ c$r& d$ sist$ma num1ric& ar26ic&#
Ci$rt&s c&rd$$s $7r$san t&ta$s u &tr&s d$rivad&s aritm1tic&s d$
n3m$r&s $n &s c&%ant$s# L&s +uius ti$n$n &tr&s atri6ut&s c&m& &s
c&&r$s 5 a t&rsión $n $ s$ntid& d$ una “S' & d$ “Z' d$ &s c&rd$$s#
S&6r$ a distancia $ntr$ &s nud&s s$ /a dic/& +u$ &s nud&s ar%&s
s$ usan $n a &sición d$ as unidad$s, 5 &s nud&s s$nci&s s$ usan
$n t&das as d$m2s &sici&n$s#
E c&nc$t& d$ c$r& s$ u$d$ dividir $n tr$sH rim$r&, sa6$r +u$ as
&sici&n$s +u$ c&nti$n$n un c$r& c&ntri6u5$n a va&r %$n$ra d$ un
n3m$r&J s$%und&, +u$ d$6$ $7istir a man$ra d$ r$r$s$ntar $ c$r&J
5 t$rc$r&, +u$ cuand& a r$r$s$ntación d$ c$r& va$ &r s" misma,
$s tam6i1n un n3m$r&# En &s G/ius, $ c$r& s$ r$r$s$nta a n&
t$n$r nud&s $n una &sición d$ %ru&# Entr$ m2s cuidad&sam$nt$
s$ ain$an as &sici&n$s d$ %ru& d$ c&rd$ a c&rd$, s$ /ac$ m2s
&6via una &sición vac"a $n un c&rd$ a r$aci&nar& c&n &s &tr&s#
U//%Números del 1 al 9 en el Quipu
E +uiu *u$ 62sicam$nt$ un sist$ma d$ c&nta6iidad &r &s*unci&nari&s d$ Im$ri& Inca# Era usad& c&m& i6r& d$ $scritura
a*anum1rica d&nd$ &s n3m$r&s sim6&i-ad&s $n cada nud&
r$r$s$nta6an una c&ns&nant$ d$ a $n%ua +u$c/ua 5, a su v$-,
t$n"an una $+uiva$ncia c&n &s di6u&s %$&m1tric&s utii-ad&s $n
c$n$*as t$7ti$s 5 $n a a*ar$r"a, c&n & cua $&s tam6i1n s$
c&nvi$rt$n $n t$7t&s d$ $scritura incaica# S$ c&n&c$ s&6r$ $ us&
c&nta6$, r$%istr& 9c$ns&s, c&s$c/as: 5 s$ /a inv$sti%ad& s&6r$ suutiidad c&m& sist$ma d$ r$r$s$ntación in%"stica 5 d$ m$m&ria
9/ist&ria, canci&n$s 5 &$mas:#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 21/81
Instituciones Tawantinsuyanas21
Para Pa6& Mac$ra $ +uiu $ra $ $$m$nt& matri- d$ a cutura inca5 $ &d$r d$ c&ntr& &"tic& s$ d$6ió $n art$ a +u$ a trav1s d$
$&s, u$s &d"an $var un c2cu& d$ &s u$6&s +u$ c&ntr&a6an#
Para $ c&nt$& $7ist"a tam6i1n $ us& d$ a 5uana & 26ac& inca, d$
cua s$ c&n&c$ su $7ist$ncia &r &s cr&nistas, $r& n& su man$&
$s$c"*ic&, aun+u$ /&5 $n d"a s$ /a adatad& c&m& instrum$nt&
$da%ó%ic&, ara $ns$.an-a d$ as mat$m2ticas $n r&5$ct&s
int$rcutura$s, $n P$r3, 4&ivia, 5 Ecuad&r#
A%un&s inv$sti%ad&r$s &stuan +u$ u$d$ s$r $+uiva$nt$ a a
$scritura &r a &si6iidad d$ &%rar m2s d$ [ mi&n$s d$
c&m6inaci&n$s usand& &s c&&r$s 5 as distancias $ntr$ &s nud&s
5a as cu$rdas# A%unas d$ as tradici&n$s &ra$s /an &did& s$r
r$scatadas m$diant$ a “$ctura' d$ &s +uius &r c&munidad$s
andinas mu5 a$adas#
Medicina del Anti2u $er;%C&n&c$r a m$dicina d$ a anti%$dad, $s d$cir, +ui1n$s cura6an 5
cu2$s $ran sus m1t&d&s, d$manda6a anai-ar cóm& $nt$nd"an $
mund& &s u$6&s d$ a+u$a 1&ca# Las n&ci&n$s d$ saud 5
$n*$rm$dad $st2n d$t$rminadas &r a c&sm&visión d$ s$r /uman&,
&r su $rc$ción d$ univ$rs&# Citand& a m1dic& $ /ist&riad&r !uan
4# Lastr$s, a m$dicina $st2 $ncaada d$ntr& d$ marc& +u$ $
im&n$ una d$t$rminada cutura, cr$and& &r s" misma sus m1t&d&s5 sist$mas# As", &s /uman&s d$ distintas cuturas su$$n
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 22/81
Instituciones Tawantinsuyanas22
r$acci&nar, instintivam$nt$, casi d$ a misma man$ra ant$ i%ua$s
d&$ncias#
La m$dicina d$ anti%u& P$r3 $sta6a "ntimam$nt$ i%ada a a ma%ia 5r$i%ión, una r$i%ión &it$"sta 5 animista# Esta c&nc$ción m2%ica
$s, s$%3n $ d&ct&r Óscar Badivia P&nc$, r&duct& d$ a im&t$ncia
*r$nt$ a una natura$-a im&si6$ d$ d&minar, d$ a cua $ ind"%$na
d$$nd"a 5 a a cua s$ $nc&ntra6a s&m$tid&# D$ a/" +u$ su
m$dicina *u$ra m2s m2%ica +u$ $mirista, $ ima%inaran +u$ as
$n*$rm$dad$s sur%$n c&m& r$sutad& d$ $sa u%na $ntr$ $ /&m6r$
5 su mund& circundant$#
L&s anti%u&s $ruan&s t$n"an una $s$cia r$ación c&n $ m$di&
+u$ &s r&d$a6a# Sus di&s$s $ran as *u$r-as d$ a natura$-a & &s
mism&s accid$nt$s %$&%r2*ic&s# L&s aus, di&s$s tut$ar$s d$ as
distintas c&munidad$s d$ &s And$s, $ran divinidad$s +u$ anima6an
a c$rr&s, r"&s, +u$6radas 5 a%&sJ tam6i1n a &s astr&s 5 *$nóm$n&sm$t$r$&ó%ic&sJ 5 a as antas 5 a &s anima$s#
D$ $&s d$$nd"a $ $stad& d$ a c&munidadH su saud & su
$n*$rm$dad, su r&s$ridad & su d$cad$ncia# En $ P$r3
r$c&&m6in&, a $n*$rm$dad 5 a saud $ran $7r$si&n$s d$
$s"ritus 5 di&s$s#
Para t$n$r una id$a d$ $stad& d$ a m$dicina $n $ anti%u& P$r3 $s
im&rtant$ r$mitirs$ a di*$r$nt$s *u$nt$s c&m& cr&nistas $sa.&$s
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 23/81
Instituciones Tawantinsuyanas23
in*&rm$s d$ ind"%$nas, t$stim&ni&s r$c&&m6in&s c&m& c$rami&s
m&c/ica 5 c/im3, & &s mant&s aracasJ $r& $n & +u$ a%&
c&ncu$rdan casi t&d&s &s $s$ciaistasH a m$dicina r$c&&m6ina
n& di*$r"a muc/& d$ a +u$ s$ ractica6an $n Eur&a &r a misma
1&ca, $n &s si%&s 0B 5 0BI# S$ su$$ cr$$r +u$ t&d& & +u$ $%ó
d$ vi$& c&ntin$nt$ t$n"a un d$sarr&& ma5&r, $r& n&
n$c$sariam$nt$ *u$ as"#
Cincidencia/ cn Hi.9crate/%“Cuand& &s incas s$nt"an muc/& d&&r d$ ca6$-a, s$ san%ra6an d$
a unta d$ as c$as, s&6r$ as naric$s'# Est& & r$ata $ Inca
Karcias& d$ a B$%a, 5 m$nci&na +u$ usa6an una anc$ta /$c/a d$
$d$rna# iócrat$s, d$ntr& d$ a m2s $stricta d&ctrina /um&raista,
$scri6ió $n sus c$$6r$s A*&rism&sH “Estand& a art$ &st$ri&r d$ a
ca6$-a c&n muc/& d&&r, s$ &6ti$n$ aivi& a6ri$nd& una v$na d$ a
*r$nt$'# Admira6$ /aa-%& +u$ a&rta6a un ar%um$nt& a *av&r d$ a
uni*&rmidad d$ as *unci&n$s c$r$6ra$s d$ andin&s 5 $ur&$&s
L&s &6ad&r$s andin&s r$/is2nic&s, $s $s$ciam$nt$ d$ as
civii-ación inca, d$sarr&ar&n c&nc$t&s mu5 int$r$sant$s s&6r$
div$rs&s as$ct&s d$ a vida s&cia 5 c&ncr$tam$nt$, s&6r$ $
cuidad& d$ a saud#
La mismas su$rc/$r"as, as" c&m& &s as&m6r&s&s aci$rt&s d$ a
anti%$dad c2sica \$%icia, %ri$%a & r&mana, $7ist"an tam6i1n $n
$sta art$ d$ mund&# D$sa*&rtunadam$nt$, &s cr&nistas d$ nu$stra
C&n+uista n& tuvi$r&n ma5&r curi&sidad ara &6s$rvar 5 s&6r$ t&d&ara inv$ntariar a r$aidad andina# N& *u$r&n tan &6s$rvad&r$s
c&m&, &r $$m&, &s +u$ ac&ma.ar&n a $rn2n C&rt1s $n a
c&n+uista d$ M17ic&# Sin $m6ar%&, /a5 *u$nt$s rimarias +u$
u$d$n s$r anai-adas c&n &6$tividad#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 24/81
Instituciones Tawantinsuyanas24
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 25/81
Instituciones Tawantinsuyanas25
" INSTITUCION MILITAR
"! EL E<ERCITO
L&s incas &r%ani-ar&n un &d$r&s&, $*ici$nt$ 5 6i$n $+uiad& $$rcit& c&n$ *in d$ as$%urar una sur$mac"a $n $ t$rrit&ri& andin&, mant$n$r a a-,
$star s$%ur&s ant$ ata+u$s d$ $n$mi%&s $7t$ri&r$s 5 $7andirs$
t$rrit&riam$nt$# En $ incanat& $ s$rvici& miitar $ra &6i%at&ri&# La %ran
$7ansión d$ Im$ri& *u$ &si6$ %racias a a cuidada &r%ani-ación d$ a
*u$r-a miitar# 8&d& &6ad&r d$ incanat& $ntr$ < 5 <> a.&s t$n"a a
&6i%ación d$ s$rvir $n $ $1rcit&, $r& $sta6an $7c$tuad&s d$ s$rvici&
miitar as $rs&nas c&n d$*$ct&s *"sic&s +u$ $s imidan r$ai-ar tar$asmiitar$s#
C&n &s incas a %u$rra &%ró un %rad& d$ d$sarr&& tan %rand$ +u$ n& *u$i%uaad& &r nin%3n &tr& u$6& d$ a Am1rica r$c&&m6ina# Si 6i$n as
rim$ras %u$rras tuvi$r&n ara &s incas m&tiv&s $c&nómic&sJ
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 26/81
Instituciones Tawantinsuyanas26
&st$ri&rm$nt$, as causan n& r$s&nd"an a &tr& r&ósit& +u$ $ d$s$& d$
Inca d$ aum$ntar su r$sti%i&, u$s cada $m$rad&r inca t$n"a $ d$s$& d$
s&6r$asar a &s ant$ri&r$s#
OR)ANI7ACIÓN DEL E<=RCITO INCA
El e>?rcit inca e/ta@a r2aniad%
E C/uncaCama5&c, a mand& d$ ;> /&m6r$s, $ PiccGaC/uncama5&c,
c&n <> /&m6r$s a su car%&, $ Pac/acCama5&c, a mand& d$ una
c&ma."a, v$ndr"a si$nd& $ Cait2n, $ uarancaCama5&c, t$nia a su
car%& ;> c&ma."as 5 $ atunAu, c&n <,>>> /&m6r$s a su mand a $*atura sur$ma d$ $1rcit& a t$n"a $ r&i& Inca, +u$ &d"a
d$$%ara $n a%un& d$ sus %$n$ra$s & ari$nt$s c$rcan&s#L&s $*$s d$
ma5&r car%& $ran &s Aus+uia5s, $ran si$mr$ mi$m6r&s d$ as anacas
n&6$s d$ Cu-c&#
P&rta6an $ $standart$ im$ria amad& $ suntur aucar +u$ c&nt$n"a &s
c&&r$s d$ arc& iris# Para$am$nt$ a $st$ $1rcit&, s$ *u$ *&rmand& un
%ru& d$ miitar$s d$ r&*$sión, incus& a niv$$s m$di&s 5 6a&s d$ a
tr&a, r$cutad&s $s$ciam$nt$ $ntr$ ci$rtas $tnias v$ncidas 5 u$%&
inc&r&radas a $sta tar$a#
La acción miitar s$ inicia6a c&n un d$s*i$ ara imr$si&nar a adv$rsari&#
L&s s&dad&s marc/a6an c&n sus distintiv&s# E %$n$ra"sim& i6a $n su
it$ra 5 $va6a $n su man& $ $m6$ma d$ su mand&# A a vista d$ $1rcit&
$n$mi%&, s$ /ac"a $ aard$# E %$n$ra & $ Inca, asa6a r$vista a sustr&as mi$ntras s$ /ac"an s&nar instrum$nt&s musica$s# Lu$%& v$n"a a
ar$n%a 5, *inam$nt$, s$ $*$ctua6a $ ata+u$#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 27/81
Instituciones Tawantinsuyanas27
Para *aciitar $ d$sa-ami$nt&
d$ sus $1rcit&s, &s incas
c&nstru5$r&n una vasta r$d d$
camin&s# La $7ist$ncia d$ &stas
a & ar%& d$ $s&s camin&s,
s$rv"a ara $ d$scans& d$ as
tr&as $n cama.a 5 ara $
r$cam6i& d$ anima$s 5 armas#
En cuant& a a disciina, $ra mu5
r"%ida# N& s$ $rmit"a +u$ un
s&dad& a6and&nas$ a *&rmación, ni si+ui$ra durant$ a marc/a d$
ar&7imación#
El e>?rcit /e diBid8a de d/ 3r-a/%E $rman$nt$ 5 $ varia6$ & &r r$cutami$nt&#
$er-anente 5 el 'aria@le% P$rt$n$c"an &s miitar$s d$ &*ici& 5 a ata
arist&cracia Inca, +ui$n$s t$n"an &s m2s at&s ran%&s# Est&s s&ad&s d$
1it$, %&-a6an d$ %rand$s rivi$%i&s# E $1rcit& varia6$, & c&n*&rma6an
t&d&s &s Incas *"sicam$nt$ at&s, 5a +u$ $sta6an &6i%ad&s a r$star $
s$rvici& miitar & &s %u$rr$r&s d$ as naci&n$s c&n+uistadas ara
ar&v$c/ar sus c&n&cimi$nt&s 61ic&s, $n mu5 c&ntadas &casi&n$s s$
usa6an risi&n$r&s ara $stas cama.as# Su disciina miitar $ra mu5
r"%ida, 5a +u$ ara iniciar a %u$rra s$ /ac"a un d$s*i$ ant$ $ u$6& +u$
s$ r$t$nd"a c&n+uistar, a m&d& d$ am$dr$ntar&s $ imr$si&nar&s 5
durant$ $st$ d$s*i$ n& s$ $rmit"a a nin%3n s&dad& &r nin%3n m&tiv& +u$
a6and&nara a *&rmación# Las unidad$s s$ acuart$a6an $n camam$nt&s
$sta6$cid&s $n as ti$rras $stata$s 5 $n &s cam&s a6i$rt&s durant$ as
cama.as# Esta6a r&/i6id& $n *&rma t$rminant$ acamar $n ti$rras 3ti$s,
$ sa+u$& 5 a d$strucción inn$c$saria $ra d$it&s s$v$ram$nt$ casti%ad&s#
L&s s&dad&s +u$ s$ distin%u"an $n a uc/a d$m&strand& su va$nt"a
r$ci6"an r$c&m$nsas# L&s s&dad&s c&mun$s $ran r$miad&s c&n &6$t&s
d$ m$ta, m$daas & v$stid&s# La $scaa d$ &s mand&s s$ i6a
c&nsi%ui$nd&, $n 6as$ a a 6ravura, c&n&cimi$nt&, n&6$-a, *&rta$-a *"sica
5 $ $$m& c&m6ativ& +u$ $ !$*$ da6a a sus su6&rdinad&s# A%un&s
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 28/81
Instituciones Tawantinsuyanas28
u$st&s miitar$s
&d"an s$r &6t$nid&s
%racias a m1rit&
$rs&na $n $ curs&
d$ as %u$rras,
aun+u$ &s at&s
car%&s $sta6an
r$s$rvad&s a +ui$n$s
$rt$n$c"an a a
n&6$-a Inca#
L&s aim$nt&s $sta6an
as$%urad&s, u$s a & ar%&
d$ a r$d camin$ra /a6"a
d$ósit&s d$ r&visi&n$s,
si$mr$ a unt&J si d$6"an
d$sa-ars$ mu5 $&s
r$cuas d$ amas, $ran as$ncar%adas d$ trans&rtar
& n$c$sari&#
La/ Ar-a/ utiliada/ en la/ ca-.aa/ -ilitare/ de l/ Inca/
Entr$ sus armas rincia$s c&nta6an c&n /&ndas, ma-as c&n & sin 3as,
“c/ami' 9/ac/as d$ %u$rra: 5 6&$ad&ras, c&m& s$cundarias usa6an $
arc& 5 a an-a, sus armaduras $ran unas t3nicas d$ a%&dón %ru$sas,
c&ra-as /$c/as d$ 6r&nc$ 5 $n a%un&s cas&s d$ ata u &r&, $va6an
ad$m2s $scud&s d$ mad$ra $n su $sada 5 &tr&s r$d&nd&s &
r$ctan%uar$s $n a man&, *a6rica6an sus 5$m&s d$ mad$ra & ca.a#
C&nta6an c&n unidad$s d$ *$c/$r&s, anc$r&s 5 /&nd$r&s# E $m$rad&r
mism& ac&stum6ra6a diri%ir a $1rcit&, d$su1s d$ 1, &s ran%&s s$
divid"an $ntr$ %$n$ra$s 5 &*icia$s#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 29/81
Instituciones Tawantinsuyanas29
L&s $1rcit&s incas c&nta6an c&n d&s
ti&s d$ armas $n rim$r u%ar as
armas &*$nsivas 5 u$%& as armas
d$*$nsivas#
Ar-a/ 3en/iBa/ de l/ Inca/
u$ $ran utii-adas $n $ ata+u$ 5
$ntr$ as +u$ d$stacanH
• La/ 1nda/ 1uaraca s$rv"a
ara arr&ar i$dras a distancias
r$%uar$s #Esta arma mat& a /$rman& d$ Francisc& Pi-arr&#
• La @leadra li4i, $ra una cu$rda +u$ t$rmina6a $n tr$s rama$s,
$n cada una d$ as cua$s s$ ata6an i$dras +u$ a s$r an-adas,
ustam$nt$ c&n a cu$rda , d$rri6a6an a $n$mi%&#
• El arc 5 la 3lec1a% $ran &s +u$ m2s c&m3nm$nt$ s$ usa6an#
• La lana +u$ t$rmina6a $n una unta d$ m$ta 5 +u$
c&nv$ni$nt$m$nt$ arr&a6a /$ria & mata6a a $n$mi%&
• La -aana rra , +u$ t$rmina6a $n untas $n *&rmas d$ $str$a ,
/$c/a c&n mat$ria d$ 6r&nc$ & d$ i$dra
• El 1ac1a +u$ $ra c&n*$cci&nada d$ i$dra uim$ntada c&n man%&
d$ mad$ra
• E/t9lica/ H La tirad$ra, tirad&r, $stóica, an-adard&s, r&us&r,
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 30/81
Instituciones Tawantinsuyanas30
Hac1a, Hnda 5 Maa• Macana e/trellada inca% Advi$nt&r, $s un dis&sitiv& manua,
$s$ci$ d$ 6astón , d$ => cm a > cm d$ ar%& , c&nstitu"d& &r un
2sti 5 un& d$ d&s %anc/&s *i&s $n &s $7tr$m&s# E7ist$n div$rsas
cas$s 5 vari$dad$s d$ $stóicas# En %$n$ra u$d$n c&nsid$rars$
as sim$s, /$c/as d$ una s&a i$-a 5 as c&mu$stas, cuand&
ti$n$n $$m$nt&s m&vi$s#
Ar-a/ de3en/iBa/ Inca/
u$ $ran utii-adas $n a d$*$nsa $rs&na d$ %u$rr$r& incaic& H
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 31/81
Instituciones Tawantinsuyanas31
• L/ 1u-ac1ina/ ca/c/, $ran c&n*$cci&nad&s d$ mad$ra & d$
m$ta +u$ cu6r"an a cavidad cran$a 9 a ca6$-a:• L/ c1alec/, a man$ra d$ $t&s r$$n&s d$ a%&dón r&t$%"an $
tóra7• El e/cud rdela, $ra d$ m$ta 5 usad& &r &s %rand$s $*$# L&s
s&dad&s usa6an $scud&s d$ cu$r&#
"" LAS )UERRAS CONS0UISTADORAS EN TAHUANTINSUYO
La /$%$m&n"a d$ $1rcit& Inca, s$ d$6ió a una $7c$$nt$
&r%ani-ación, a a $n&rm$ cantidad d$ camin&s 5 a t&d&s &s
u$nt$s, *&rta$-as 9Pucaras: 5 &sadas c&nstruidas a & ar%& d$$stas rutas# La *&rma d$ c&n+uistar a &s u$6&s v$cin&s $ra d$ d&s
*&rmasH
""! Cnui/ta/ .aci3ica/
S$ $nvia6an $m6aadas ara $rsuadir a &s $*$s v$cin&s c&n
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 32/81
Instituciones Tawantinsuyanas32
tratad&s +u$ $s c&nv$n"an ara a adición a im$ri& +u$ /ac"an v$r
a u$6& & tri6u &r c&n+uistar as v$ntaas d$ $rt$n$c$r a im$ri&
&r su &r%ani-ación &"tica ,administrativa, r$i%i&sa ,in%"stica, $tc
En cam6i& &*r$c"an r$s$tar as c&stum6r$s d$ a r$i%ión 5 a sus
aut&ridad$s#
Si $ u$6& ac$ta a c&n+uista aci*ica ,$ inca 5 su $$rcit&
&cua6a ac"*icam$nt$ $ t$rrit&ri&#Lu$%& $ns$.a6an a su &6ación
as div$rsas art$s d$ a cutura inca , su ar+uit$ctura, a%ricutura
""" Cnui/ta BilentaLa c&n+uista vi&$nta s$ utii-a6a s&& $n cas&s +u$ &s /a6itant$s
d$ a -&na n& ac$t$n as r&u$stas d$ s&m$timi$nt& aci*ic&,
r$c/a-and& aa aut&ridad$s im$ria$s 5 a sus $m6aadas# E
$$rcit& inca t&ma6a as m$didas $rtin$nt$s ara &n$rs$ $n acción
5 c&n+uistar & invadir ta$s t$rrit&ri&s ara $ im$ri& incaic&, $
u$6& $ra d$struid& 5 &s s&6r$vivi$nt$s asa6an a s$r 5anac&nas
9sirvi$nt$s $r$tu&s : Lu$%& $ inca r$ai-a6a as tar$as arar$c&nstruir 5 r$&r%ina-ar ta r$%ión &r m$di& d$ a a5uda d$ &s
mitima$s 9c&&ni-ad&r$s incaic&s: L&s im&nian sus c&stum6r$s H idi&ma, &6$di$ncia a inca 5 ad&ración a di&s s& & inti#
Para usar a *&rma vi&$nta, &s Incas s$ r$ara6an $nviand& a sus
m$nsa$r&s ara $siar 5 &6t$n$r in*&rmación s&6r$ cantidad d$
%u$rr$r&s, armas & sist$mas d$ d$*$nsa d$ u$6& atacad&# L& +u$
$s da6a una %ran v$ntaa $n $ c2cu& d$ $nv"& d$ sus tr&as#
C&m& a vida $sta6a tan &rd$nada a %u$rra $ra a 3nica man$ra d$
c&m$tir 5 s&6r$sair#Em$a6an /&ndas, 6&$ad&ras 5 ma-as +u$ t$n"an $ncaadas, un
a& a*iad& 5 $scud&s# S$ usa6an c&n am6as man&s# 8am6i1n
$m$a6an $sadas d$ mad$ra dur"sima, amadas macanas,
ad$m2s d$ /ac/as d$ %u$rra c&n /&as d$ i$dra & c&6r$ 5 ar%as
an-as d$ mad$ra, c&n a unta $ndur$cida a *u$%&#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 33/81
Instituciones Tawantinsuyanas33
Para r&t$%$rs$ usa6an camisas d$ a%&dón ac&c/ad&s 5 $ran tan
$*icac$s +u$ &s $sa.&$s as ad&tar&n d$scartand& as su5as d$
ac$r&, caur&sas 5 $sadas# En a ca6$-a usa6an casc&s d$ mad$ra
& ca.a tr$n-ada#
De/.u?/ de la Cnui/ta% Asimiación d$ a cutura Inca
S$ $s &6i%a6a a r$v$r$nciar a Di&s Inti 5 a Birac&c/a# S$ $s
d$a6an sus anti%u&s di&s$s, 5 a &s $*$s &ca$s s$ &s n&m6ra6a
curacas# A v$c$s, as -&nas c&n+uista6an $ran tan &6r$s +u$ m2s
+u$ %anancia, $ra una r$s&nsa6iidad ara &s %&6$rnad&r$s incas#
L&s s&dad&s $va6an "d&&s, atar$s 5 tam6i1n $statuias c&n a
*i%ura d$ incas *a$cid&s ara +u$ $s di$ran su$rt$# A v$nc$r a
$n$mi%& s$ /ac"an un c$ns& d$ a &6ación 5 &st$ri&rm$nt$, s$
$$%"a una nu$va caita d&nd$ s$ as$nta6an &s $di*ici&s &*icia$s#
Las &6aci&n$s $ran trasadadas c$rca d$ cam&s cutiva6$s# Si
$ran mu5 6$ic&s&s, s$ trasada6a a a &6ación int$%ra a &tr& u%ar
%$&%r2*ic& distant$# Est$ &$rativ& s$ ama6a \r$it$ram&s\ mitima#
L&s in%$ni$r&s miitar$s c&nstru5$r&n una *&rmida6$ r$d camin$ra
cu5& tram& m2s ar%& un"a a actua C&&m6ia c&n 8ucum2n, $n
Ar%$ntina# En t&d&s &s camin&s /a6"a tam6&s & &sadas 5
$+u$.&s u$st&s +u$ $ran &s u%ar$s d$ r$$v& d$ &s c/as+uis &
m$nsa$r&s# Para cru-ar &s im$tu&s&s r"&s d$ m&nta.a /ici$r&n
u$nt$s c&%ant$s# Asimism&, $di*icar&n as ad$ras d$ as m&nta.as
96as2nd&s$ $n c&n&cimi$nt& d$ &tras cuturas:, %rand$s t$rra-as d$cutiv&, simiar$s a $sca$ras %i%ant$s, +u$ s$rv"an ara ar&v$c/ar
a m27im& a di*"ci natura$-a#
Indi&s c&ntra indi&s *u$ $ $$ d$ a con!uista d$ 8a/uantinsu5&#
A-ami$nt&s d$ curacas vasa&s d$ ci$n $tnias distintas c&ntra
&s incas# Prim$r& *u$r&n as "uerras civi$s $ntr$ Cu-c& 5
8um$6am6a, n&rt$ 5 sur, $ntr$ anan 5 urin, uc/as +u$ &s
$sa.&$s ar&v$c/ar&n /26im$nt$# Lu$%& s$ sum& una nu$va
anar+u"a, a +u$ &s $sa.&$s sui$r&n d$satar 5 r$*&r-ar ati-and&
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 34/81
Instituciones Tawantinsuyanas34
$ 2nim& d$ num$r&s&s ind"%$nas r&vincian&s c&ntra $ &rd$n
im$ria#E %ran Im$ri& s$ d$sint$%r& c&n r$ativa raid$- &r+u$ /u6&
muc/"simas atrias, d$6a& d$ a arist&cracia incaica# C&m&
cua+ui$r im$ri&, $ d$ &s incas $sta6a *&rmad& &r un c&nunt& d$
num$r&sas naci&n$s, ma i%adas a$nas unidas durant$ $ 6r$v$
$ri&d& d$ su$ción# P&r $$m& ]+u1 ti$n$n $n c&m3n un C/imu 5
un Cu-+u$.&^ Nada #8$nian distint&s di&s$s, distintas len"uas,
distintas $c&n&m"as, distintas c&stum6r$s 5 sic&&%"as, distintas
art$sJ t$n"an di*$r$nt$s &r"%$n$sH +u$c/uas 5 5un%as#
# INSTITUCIÓN <URÍDICA
#! Delit/ 5 $ena/
Las $nas 5 &s casti%&s +u$ s$ aica6an ara sanci&nar ci$rt&s
d$it&s, *u$r&n &s si%ui$nt$sH
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 35/81
Instituciones Tawantinsuyanas35
• La -uerteH Era aicada d$ div$rsas man$ras, s$%3n $ d$it&J
$ d$s$.ami$nt& $n cas& d$ inc$st& & $ in*anticidi&J $
%&%ami$nt& d$ &s ca6$&s, si s$ trata6a d$ vi&aciónJ $
d$scuarti-ami$nt&, $n cas& d$ tradición miitarJ $
a/&rcami$nt& 5 a$dr$ami$nt&, ara $ causant$ d$ a mu$rt$
d$ una mu$r $m6ara-ada#
• La risión $r$tuaH $ra aicada ara &s n&6$s +u$
c&m$t"an d$it&s#
• E t&rm$nt&H a *a%$ación 5 a ai-a, ara &s
ad3t$r&s, &s m$ntir&s&s, &s
$rur&s, &s macriad&s, &s
6&rrac/&s, $tc#
• P$nas $c&nómicasH
c&n*iscación d$ 6i$n$s 5
aum$nt& d$ 6i$n$s#• A as $rs&nas acusadas d$
a%3n d$it& s$ $s u-%a6a
int$rr&%2nd&as durant$
vari&s d"as ara +u$ c&n*$sar
su cua# Si $st$ r&c$dimi$nt& n& $ra su*ici$nt$, s$ r$curr"a#
#" LOS CASTI)OS
E m$&r c&m$ndi& d$ t$rr&r aicad& a &s u$6&s andin&s &r &s
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 36/81
Instituciones Tawantinsuyanas36
incas, $st2 r$%istrad& &r Kuam2n P&ma d$ A5aa +ui$n a*irmó $n
;;< s&6r$ $ mandat& d$ 8uac Inca uan+uiH Mandam&s +u$
$n nu$str& r$in& nin%una $rs&na 6as*$m$ a S& mi adr$, ni a a
una mi madr$, ni a as /uacas ni a m" $ Inca ni a a C&5a, u$s &s
/ar"a matar### Mandam&s +u$ n& /a5a adr&n$s ni asatant$s 5 +u$
$n a rim$ra *ata s$ $s casti%u$ c&n <>> a-&t$s 5 $n a s$%unda
*ata *u$s$ a$dr$ad&s 5 mu$rt&s 5 +u$ n& s$ $nti$rr$n sus cu$r&sJ
+u$ s$ &s c&man as -&rras 5 &s cónd&r$s#
E casti%& ma5&r \dic$ Kuam2n P&ma_s$ cum"a $n as risi&n$s
5 c2rc$$s d$ &s Incas# E Zanca5, c2rc$ $r$tua, $raara &s traid&r$s 5 ara &s
+u$ c&m$t"an %rand$s
d$it&s###$ra una 6óv$da
d$6a& d$ a su$r*ici$, mu5
&scura d&nd$ s$ cria6an
s$ri$nt$s, $&n$s 9umas:,
ti%r$s, &s&s, -&rra, $tc# 8$n"an
muc/&s d$ $st&s anima$s
ara casti%ar a &s
d$incu$nt$s, traid&r$s,
m$ntir&s&s, adr&n$s,
ad3t$r&s, /$c/ic$r&s
murmurad&r$s c&ntra $ Inca# A 1st&s &s
m$t"an $n a c2rc$ ara +u$ s$ & c&mi$ran viv&s#
L&s indi&s d$ as c&munidad$s int$rv$nidas n& &d"an c&m$r &s
mism&s aim$nt&s +u$ c&nsum"a $ Inca# ac$r& $+uiva"a a a $na
d$ mu$rt$#
A c&ntinuación, un dat& $sant&s&H E inca t$n"a una mansión 5 $n
$a, tam6&r$s /$c/&s c&n a i$ d$ &s rincia$s +u$ *u$r&n
traid&r$s 5 r$6$d$s# E tam6&r $ra d$ cu$r& $nt$r&# A $st&s
tam6&r$s d$ $s ama6a runatin5a 9tam6&r d$ i$ /umana, d$
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 37/81
Instituciones Tawantinsuyanas37
/&m6r$ d$s&ad&:# Par$c"a viv& 5 c&n su r&ia man& t&ca6a a
6arri%a# E tam6&r $ra a 6arri%a 9###: 5 c&n &tr&s r$6$d$s /ac"an d$
su ca6$-a mat$s ara 6$6$r c/ic/aJ *autas d$ &s /u$s&s 5
%ar%antias d$ &s di$nt$s 5 mu$as#
6 INSTITUCIÓN EDUCATI'A
La $ducación $n $ 8a/uantinsu5& $ra casista, r$s$rvada 5 $ra un rivi$%i&
d$ &s /i&s d$ Inca 5 d$ a n&6$-a, n& $stuv& %$n$rai-ada, $n r$sum$n
$ra una $ducación s&cia discriminat&ria#
La $ducación Incaica t$ndr"a a si%ui$nt$ casi*icaciónH
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 38/81
Instituciones Tawantinsuyanas38
$.1. E%!&A&"ON %E LA NO'LE(A
La n&6$-a c&m& cas$ diri%$nt$, r$ci6"a una cuidad&sa 5 a a v$-
$*ici$nt$ r$aración 9$ducación *&rma:, $n una $scu$a
arist&cr2tica ac&ndici&nada $n un aaci& u6icad& $n $ Cusc&, $cua $ra d$n&minad& ACAUASI 9Casa d$ Sa6$r:# Las cas$s
$ran imartidas &r un ma$str& amad& AMAU8A & sa6i&# La
$ducación +u$ r$ci6"a a cas$ n&6$, s$%3n $ cr&nista Mur3a,
dura6a cuatr& a.&s, $n $ rim$r& r$ci6"an $ns$.an-as s&6r$
$n%ua, $n $ s$%und& s&6r$ r$i%ión, $n $ t$rc$r& s&6r$ &s +uius,
5 $n $ cuart& s&6r$ /ist&ria Inca# A as $scu$as tam6i1n acud"an &s
mi$m6r&s d$ a n&6$-a d$ cuturas c&n+uistadas, $duc2nd&&s6a&s sus n&rmas 5 c&stum6r$s $ra una man$ra d$ $$rc$r d&mini&
s&6r$ $&s, una *&rma d$ cus+u$.i-ar a &s S$.&r$s d$ r&vincias#
Las cas$s imartidas $ran s&6r$ *unci&n$s d$ %&6i$rn&, $ man$&
d$ uius 5 n&rmas m&ra$s, as" c&m& tam6i1n cas$s d$ /ist&ria
Inca, r$i%ión, $ducación *"sica 5 $ducación miitar# E
d$sc&n&cimi$nt& d$ a $scritura aun+u$ di*icutó a di*usión d$
sa6$r, n& *u$ &6st2cu& ara $ u$6& incaic& &%rara d$sarr&ar su
cutura, ad+uirir c&n&cimi$nt&s 5 c&ntri6uir a r&%r$s& d$
8a/uantinsu5&#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 39/81
Instituciones Tawantinsuyanas39
L&s óv$n$s d$ a n&6$-a inicia6an su r$aración $n $
ac/a5/uasi a artir d$ &s ;= a.&sJ c&m$tand& su $ducación a
&s ; a.&s ar&7imadam$nt$, u$%& d$ *inai-ar $sta $stricta
r$aración s$ r$ai-a6a una c$r$m&nia $s$cia, +u$ s$ $va6a a
ca6& $n un u%ar d$n&minad& uarac/ic& 9uaraC/icu5:# A $sta
c$r$m&nia asist"an at&s *unci&nari&s d$ Im$ri&, a cua c&nsist"a
$n a r$ai-ación d$ duras ru$6as at1ticas, $n as +u$ &s óv$n$s
vict&ri&s&s d$m&stra6an mascuina *&rmación, /aci1nd&s$
acr$$d&r$s, &r $&, a $var a /uara & tru-a 9s$.a d$ madur$- 5
viriidad:#
A%un&s /ist&riad&r$s 5 aut&r$s, m$nci&nan a $7ist$ncia d$ una
$scu$a *$m$nina d$ a n&6$-a, d$stinada a as rinc$sas Incas,
amada A&LLA)!AS" , $n as cua$s r$ci6"an una $ducación
$s$cia# Estas $scu$as *$m$ninas t$n"an varias cat$%&r"as# S$%3n
s$ cr$$ a $ducación imartida $n $ Aca/uasi d$ Cusc& $ra
$s$cia 5 r$s$rvada a as Princ$sas Incas $n a cua r$ci6"an
$ducación $ instrucción c&n r$ación a cut&, c&n a di*$r$ncia a a
imartida $n &s Aca/uasis d$ r&vincias & *u$ra d$ Cusc&, &s
cua$s $ran c$ntr&s art$sana$s r$a$s, 5 c$ntr&s d$ /&s$da$s
Im$ria$s, d&nd$ as mu$r$s r$ai-a6an tra6a&s manua$s
$s$ciam$nt$ ara $ Inca 5 a a v$- as mismas $ s&6$ran& Inca
&d"a $ntr$%ar $n r$c&m$nsa a +ui$n$s d$s$a6a distin%uir#
$.2. E%!&A&"ON #O#!LA*L&s /i&s d$ u$6& n& asist"an a as $scu$as, $&s r$ci6"an una
$ducación n& *&rmai-ada, mu5 di*$r$nt$ a a r$ci6ida &r a n&6$-a,
+u$ s$ /a racticad& 5 ractica $n t&das as 1&cas 5 $n t&d&s &s
u%ar$s d$ mund&# La $ducación d$ u$6& incaic& s$ caract$ri-ó,
&r+u$ m2s +u$ r$ci6ir una $ducación $na d$ c&n&cimi$nt&s
ci$nt"*ic&s 5 t$óric&s, r$ci6ió una $ducación $min$nt$m$nt$ r2ctica,
a cua t$n"a c&m& unt& d$ artida $ /&%ar 5 $n su mismac&munidad & A5u#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 40/81
Instituciones Tawantinsuyanas40
Est$ ti& d$ $ducación $sta6a a car%& d$ &s adr$s 5 &s mi$m6r&s
m2s anti%u&s, +ui$n$s trasmit"an d$ $sta man$ra a &s m2s óv$n$s,
sus c&n&cimi$nt&s, sus $7$ri$ncias, 5 /a6iidad$s, s&6r$ as$ct&s
r$aci&nad&s c&n a a%ricutura, as art$s 5 a m&ra, a r$i%ión, a
ca-a 5 a $sca, as" c&m& t&da mani*$stación cutura r&ia d$ su
niv$ s&cia# Esta cas$ s&cia $s di%na d$ admiración 5 sin%uar
$&%ió, 5a +u$ d$ su s$n& sai$r&n &s m2s %rand$s ar+uit$ct&s,
c$ramistas, &r*$6r$s, t$7ti$s 5 a%ricut&r$s, $n suma, &s cr$ad&r$s
d$ a %ran cutura d$ Anti%u& P$r3, &r%u& d$ Am1rica 5 d$ a
/umanidad#
6# $EDA)O)ÍA DE LA FRATERNIDAD
TAWANTINSUYANA
S$ $nra"-a $n tr$s iar$sH
;# Allinta -una5 H S$a amar, +u$r$r 6i$n, s$a r$s$tar # Allinta 5ac1a5% Ar$nd$ 6i$n, S$a $ 6i$n=# Allinta Llana5H 8ra6aa 6i$n, /a- $ 6i$n
Estas tr$s *ras$s s&n c&m& *ar&s +u$ iuminan a vida *rat$rna d$
ind"%$na#
La int$nsidad d$ cada aa6ra n& $s &si6$ traducir a nin%3n &tr&
idi&ma#
Só& $ alma tawantinsuyano sa6$ r&*undam$nt$ & +u$
si%ni*ica 5 & int$rr$ta c&n $ $$m& d$ su vida#
66 METODO $EDA)O)ICO EN LA ESCUELA DE FRATERNIDAD
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 41/81
Instituciones Tawantinsuyanas41
66! Ri-anacu5H P&n$rs$ d$ acu$rd&, dia&%ar si$mr$#
66" El circul de la 3raternidad% D$ aa6ra, u$%&, 6ai$, $tc#
• N& miran t&d&s, a un& +u$ $ns$.a• N&s miram&s, $ntr$ t&d&s $n nu$str& ar$nd$r • N& $7ist$ una r$%unta sin r$su$sta, ni una r$su$sta
a6s&uta• S$ ar$nd$ $ns$.and& 5 s$ $ns$.a ar$ndi$nd&#
66# C1ea> Nan <atun Nan
Es $ camin& d$ a sa6idur"a, $ r$ct& caminar & $ s$nd$r& d$c&n&cimi$nt&#
Caminar $s acción $n s" mism&, $s m&vimi$nt&, $s
trans*&rmación, r$ai-ación# Estam&s avan-and&#
!am2s $7ist$ un s&& camin& ara una s&a $rs&na, $ s$nd$r&
$s ara caminar unt&s, $n *&rma c&munitari& 5 *rat$rn&#
La sa6idur"a d$ /&m6r$ 5 a mu$r ta/uantinsu5ana s$ 6asa $n
caminar $n a r$ctitud, $n a *rat$rnidad, avan-ar /acia $ sa6$r,
*&rar, c&nstruir, /asta $%ar a a m$ta#
“Nu$stra educación Tahuantinsuyana *u$ dia1cticaJ va$ d$cir,
ci$nt"*ica, &ri$ntada &r as leyes naturales y cósmicas, a +u$
$rmitió $ d$sarr&& m2s %rand$ $n Am1rica# P&r $s&, $ m$&r
id$ó&%& cu6an&, !&s1 Mart", di&H «Lo único que se envidia de
América del Sur es su cultura Incaica». Una v$- c&asadanu$stra cutura &r $ vasaa$ d$ Esa.a, $ P$r3 nu$v& d$ó d$
t$n$r cutura aut1ntica 5 una $ducación d$ ata caidad /asta /&5H
a.&s *ina$s d$ si%& 00'
En $ 8a/uantinsu5&, t&d&s &s /i&s d$ S& r$ci6i$r&n $ducación diri%ida
&r $ Estad&, 5 $ /&%arJ &ri$ntada &r as $5$s natura$s, 6asada $n av$rdad 5 $ 6i$n# D$struida nu$stra &rt$nt&sa cutura &r a invasión
$sa.&a, a $ducación d$ &s /i&s d$ S& *u$ $iminada#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 42/81
Instituciones Tawantinsuyanas42
A.&s d$su1s d$ a %$sta $manciad&ra, r$ci1n $n ;[@ s$ r$stitu5$ a
$ducación c&n $ rim$r r$sid$nt$ civi Manu$ Pard&, 6a& $ m&d$ d$ a
$ducación $sa.&a d&%m2ticaJ 5, $n ;>=, durant$ $ %&6i$rn& d$
Eduard& Ló$- d$ a R&ma.a, s$ ad&ta $ m&d$& $ducativ& *ranc1s
ara a S$cundaria 5 $ m&d$& n&rt$am$rican& ara a Primaria#
Nu$str&s $studiant$s s&n r$maturam$nt$ d$rimid&s, insatis*$c/&s,
*rustrad&s $n sus asiraci&n$s, +u$ ó%icam$nt$ s$ t&rnan r$6$d$s &r
d$s$c/&J 5a +u$ &s c&n&cimi$nt&s suministrad&s 5 a *&rmación
incucada n& s&n 3ti$s ara a vida r$a d$ /&m6r$, m$n&s ara s$r
r&*$si&na$s c&m$titiv&s a niv$ d$ a C&munidad Int$rnaci&na#
La ru$6a incu$sti&na6$ d$ $st$ /$c/& s&n nu$str&s $studiant$s
univ$rsitari&s, +u$ a c&ncuir sus $studi&s r&*$si&na$s, ati6&rrad&s d$
c&n&cimi$nt&s a6stract&s $ inc&/$r$nt$s, n& ti$n$n, a&m& $n su
$s$ciaidad, c&n $ a%ravant$ +u$ $%r$san c&n una m$ntaidad d$sviada
5 a c&nci$ncia d$struida, sin atria ni 6and$raJ c&n a tr2%ica su$rt$ d$ n&
t$n$r tra6a& &r su inc&m$titividadJ $n%r&sand& d$ $st$ m&d&, a *ia d$
&s d$s&cuad&s & $ s$rviism& si%&v$int$sc&#
En $ 8a/uantinsu5& sur%$ a $ducación $s&nt2n$a, c&n as tri6us
r$incaicas m$diant$ a r2ctica d$ s$ntid& c&m3n, 5 a sist$m2tica, c&n
$ $sta6$cimi$nt& d$ a Escu$a InGaria#
& INSTITUCIÓN RELI)IOSA
En $ 8a/uantinsu5& /u6& una $7tra&rdinaria %ama d$ di&s$s, rit&s c$r$m&nias 5sac$rd&t$s# Pr2cticam$nt$ cada a5u 5 cada r$in& t$n"a su r&i& di&s r&t$ct&r#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 43/81
Instituciones Tawantinsuyanas43
Aart$ d$ $& $7ist"a un di&s ara
cada actividad /umana# C&m& v$m&s,
a r$i%ión incaica *u$ &it$"sta# E
sac$rd&t$ rincia, $ncar%ad& d$
$var a ca6& as c$r$m&nias r$i%i&sas
$ra c&n&cid& c&m& uiac Umu,
c&nsid$rad& $ sum& sac$rd&t$# P&d"a
s$r un ari$nt$ c$rcan& d$ Inca,
r&6a6$m$nt$ un Inca d$ urin
Cusc&#
Fu$ c&n Pac/ac3t$c +u$ s$ r$$structuró a r$i%ión# En ad$ant$, $ cut& a S& &
Inti s$r"a $ m2s im&rtant$#
+.1. %"V"N"%A%ES "N&A"&AS
A r&ducirs$ a $7ansión inca, 1st&s n& 6uscar&n
im&n$r a sus di&s$s# D$ $sta man$ra, $
cut& s&ar *u$ divu%ad& só& a a n&6$-a
&ca m2s n& $n t&d& $ Im$ri&# La %$nt$
d$ c&m3n si%uió rindi1nd&$ cut& a sus
ant$asad&s c&nv$rtid&s $n ma+uis
9m&mias: 5 a sus di&s$s &ca$s,
r$r$s$ntad&s $n $statuas d$ arcia,
mad$ra, i$dra & m$ta 5 a +ui$n$s
in*und"an vida# Cr$"an +u$ sus di&s$s n&
d$6"an $+uiv&cars$ $n sus c&nt$staci&n$s
5 6usca6an c&mac$r&s $n t&d& &r+u$ &s &d"an casti%ar# A%un&s d$
$st&s di&s$s $ran ant$ri&r$s a a $7ansión incaica 5 acan-ar&n %ran
di*usión r$%i&na# Entr$ &s rincia$s di&s$s &d$m&s m$nci&nar aH
a Inti Sl% Era c&nsid$rad& c&m& un di&s *$rtii-ad&r d$ a ti$rra 5 +u$
da6a saud, a- 5 vida#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 44/81
Instituciones Tawantinsuyanas44
@ Hiracc1a% L&s mit&s andin&s & su$$n r$s$ntar c&m& cr$ad&r d$ t&d&
& +u$ $7ist$# Es &r $s& +u$ s$ $ amó $ /ac$d&r# Era v$n$rad& $n
t&d& $ Im$ri&, *u$ un di&s v$n$rad& d$sd$ ti$m&s ant$ri&r$s a &s Incas#
c Illa.a% Id$nti*icad& c&m& $ ra5& & tru$n&# Fu$ v$n$rad& m2s $n a
Si$rra#
d $ariacaca% Id$nti*icad& c&n as uvias t&rr$ncia$s#
e $ac1a-a-a% Era a di&sa ti$rra +u$ 6rinda6a sus *rut&s a a %$nt$ 5 a
&s anima$s#
3 $ac1aca-ac% Era $ di&s +u$ &t&r%a6a m&vimi$nt& a a 8i$rra, $s d$cir
c&ntr&a6a &s sism&s# Fu$ v$n$rad& m2s $n a C&sta#
&" LOS SACRIFICIOS RELI)IOSOS
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 45/81
Instituciones Tawantinsuyanas45
8&d&s &s d"as, a aman$c$r,
&s sac$rd&t$s c&mun$s &
/atun vica mata6an una
ama 6anca $n su t$m&#
D$su1s d$ s$r d$%&ad& $
anima, $ arranca6an $
c&ra-ón 5 &s um&n$s 5
r&cia6an c&n su san%r$ a
ima%$n d$ S&# Si $ rit& n& $ra r$ai-ad& c&n cuidad&, &d"a &ri%inar
%rand$s ma$s, c&m& s$+u"as & uvias t&rr$ncia$s# P$r& n& sacri*icar&n
3nicam$nt$anima$s# Durant$ muc/& ti$m& &s inv$sti%ad&r$s $ruan&s
s$ n$%a6an a ac$tar a $7ist$ncia d$ r2cticas d$ sacri*ici&s /uman&s
$ntr$ &s incas# &5 $n d"a s&n d$masiadas as ru$6as c&m& ara s$%uir
n$%2nd&&# Sin $m6ar%&, aar$nt$m$nt$, 1stas n& acan-aran $ v&um$n
d$ &s sacri*ici&s racticad&s &r &tras cuturas am$ricanas c&m& &s
Ma5as 5 A-t$cas#
L&s sacri*ici&s $n $ 8a/uantinsu5& s$ /ac"an c&n a c&nvicción d$
satis*ac$r a &s di&s$s# Incusiv$, a%un&s &s v$"an c&m& un rivi$%i&# E
cr&nista $rn2nd$- Pr"nci$ cu$nta +u$ a /ia d$ un curaca *u$ $vada a
Cusc& ara s$r sacri*icada &r a saud d$ Inca# E cu$r& d$ a &v$n
r$t&rnó c&nv$rtid& $n m&mia 5 $ curaca s$ sintió /aa%ad& d$ c&ntar c&n
una nu$va /uaca & divinidad#
&# LA COSMO'ISION ANDINA
La c&sm&visión vi$n$ a s$r $ c&nunt& d$ id$as +u$ s$ ti$n$ s&6r$ $
mund& a cua $rt$n$c$m&s# L&s incas cr$5$r&n +u$ $ mund& $sta6a
dividid& $n tr$s art$sH
• El ana-.ac1a -und de arri@a GcielJ u%ar d&nd$ r$sid$n &s
astr&s, c&m& $ S&, a una 5 as $str$as#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 46/81
Instituciones Tawantinsuyanas46
• El a5.ac1a -und de a@a>, $s $ u%ar d&nd$ s$ $ncu$ntran
t&d&s &s s$r$s viv&s, /&m6r$s, antas 5 anima$s#
• El utcu.ac1a -und /u@terr:ne, $st2 u6icad& d$6a& d$
n&s&tr&sJ a+u" $st2n &s mu$rt&s#
Est&s tr$s mund&s s$ c&munica6an $ un& a &tr& &r m$di& d$situaci&n$s 5 $$m$nt&s $s$cia$s# P&r $$m&, $ Inca 5 a C&5a
$ran &s +u$ &d"an c&municar a &s /&m6r$s d$ Ga5ac/a c&n $
ananac/a# Las ra"c$s 5 &s ta&s d$ as antas, $n cam6i&,
c&n$cta6an $ mund& t$rr$str$ Gaiac/a c&n $ utcuac/a#La *$ $n $ 8a/uantinsu5& s$ mani*$sta6a $n cada as$ct& d$ su
vida, su tra6a&, *$stividad$s, c$r$m&nias, $tc1t$ra# La &6ación d$
8a/uantinsu5& n& t$n"a un c&nc$t& a6stract& d$ Di&s 5 n& /a6"a
una aa6ra +u$ & d$*ini$ra# Eran &it$"stas, 5 $7isti$r&n
divinidad$s d$ car2ct$r &ca, r$%i&na 5 anr$%i&na#
E v&ca6& «camaquen» d$*in"a a a *u$r-a vita +u$ anima6a t&d&
cuant& $7ist"a $n a ti$rra, s$%3n a *$ d$ 8a/uantinsu5& &s s$r$s
viv&s 5 mu$rt&s t$n"an «camaquen», incusiv$ &s c$rr&s, i$dras,
a%unas 5 d$m2s s$r$s sa%rad&s t$n"an un «camaquen»# Est& n&
ud& s$r $nt$ndid& &r &s c&&ni-ad&r$s $ur&$&s +ui$n$s
$+uiarar&n a aa6ra Xcama+u$nY a v&ca6& XamaY d$ as
cr$$ncias catóicas, cuand& caram$nt$ s$ trata6an d$ c&nc$t&s
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 47/81
Instituciones Tawantinsuyanas47
distint&s# En a *1 catóica un cu$r& mu$rt& 5a n& ti$n$ ama, $n a
*1 d$ 8a/uantinsu5& &s mu$rt&s r$ci6"an tant& r$s$t& c&m& &s
viv&s#
Cn.a
Las actividad$s a%r"c&as durant$ $ 8a/uantinsu5& $sta6an i%adas
a c&m$&s sist$mas d$ cr$$ncias 5 ritua$s +u$ s$ c&nsid$ra6an
$s$ncia$s ara a r&ducción#S$ t$n"a a cr$$ncia d$ +u$ cada anta aim$nticia t$n"a un $s"ritu
+u$ a r&t$%"a, $st$ $s"ritu t$n"a $ n&m6r$ Xc&n&aY# Las
c&n&as $ran &s m$&r$s *rut&s d$ a c&s$c/a 5 $ran $sc&%id&s
ara r$ai-ar una c$r$m&nia d$ a%rad$cimi$nt&# C&n $sta c$r$m&nia
s$ /ac"a +u$ a c&s$c/a rindi$ra muc/& m2s# La c&n&a d$ cada
*rut& r$ci6"a un n&m6r$ articuar &r $$m&H
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 48/81
Instituciones Tawantinsuyanas48
• La c&n&a d$ ma"- `
Saramama
• La c&n&a d$ a aa` aamama
• La c&n&a d$ a" `
uc/umama• La c&n&a d$ a c&ca
` GuGamama
Los
or,culosL&s di&s$s s$ c&munica6an c&n &s s$r$s /uman&s a trav1s d$ &s
&r2cu&s, $st&s &r2cu&s &d"an
s$r r$r$s$ntaci&n$s d$ &s
di&s$s /$c/as $n div$rs&s
mat$ria$s 5 +u$, s$%3n a
cr$$ncia, c&6ra6an vida 5 $d"an
d$s$&s, ad$m2s d$ r$s&nd$r r$%untas# L&s sac$rd&t$s
int$rr$ta6an &s &r2cu&s 5 s$
t$n"a a id$a d$ +u$, &r tratars$
d$ di&s$s, &s &r2cu&s n& s$
$+uiv&ca6anJ $r& cuand& un
&r2cu& $rra6a $n sus
r$dicci&n$s causa6a %ranma$star $n a &6ación# Est2 d&cum$ntad&s r$at&s s&6r$ a
d$strucción d$ &r2cu& d$ Cat$+ui 9ati+i: $n P&rcón &r mandat&
d$ Ata/uaa, a /a6$r$ dad& in*&rmación $rrón$a#
8&d&s &s %ru&s s&cia$s d$ 8a/uantinsu5& visitar&n &s &r2cu&s
$rman$nt$m$nt$, &s m2s r$sti%i&s&s s$%3n as crónicas *u$r&n
ac/acamac 9ac/aGama+:, aurimac 9au rima+:, c/inc/a5camac
9c/inc/a5Gama+:, muiama 5 cat$+ui#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 49/81
Instituciones Tawantinsuyanas49
$ac1aca-ac
Pac/acamac *u$ un &r2cu& r$s$tad& &r varias civii-aci&n$s
ant$ri&r$s a &s Incas# En a *&t&,a casa d$ as Xmamac&nasY $n
$ t$m& d$ Pac/acamac#
Era una d$idad +u$ $ra ad&rada
$n div$rsas r$%i&n$s d$
8a/uantinsu5&, $r& +u$ cu5&
t$m& rincia 5 &r2cu& +u$da6a $n a -&na c&st$ra a n&rt$ d$ a
d$sm6&cadura d$ r#o $ur#n# S$%3n &s cr&nistas c&mart"a a a6&r
&rd$nad&ra d$ mund& c&n Wirac&c/aJ viv"a $n $ su6su$& 5 $ra $
r$s&nsa6$ d$ &s t$rr$m&t&s 5 r&duct&r d$ aim$nt&s# En a%un&s
mit&s s$ $ d$scri6$ c&m& $s&s& d$ Pac/amama 5 d$idad d$ ci$&
-ama uilla o la LunaD$n&minada XuiaY 9ia: & XMama+uiaY &r &s +u$c/uas,
Xa7iY &r &s a5maras# Era a s$.&ra d$ mar 5 &s vi$nt&s, s$
$ c&nsid$ra6a /$rmana 5 $s&sa d$ inti# Pr&t$%"a aas mu$r$s $s$ciam$nt$ $n $
m&m$nt& d$ art&, ad$m2s t$n"a una
$s$cia r&t$cción c&n as c&5as 5
.ustas# En $ c&ricanc/a t$n"a ad&ración unt& a s&,
ad$m2s $n $ mism& t$m& t$n"a &tr&s ? am6i$nt$s
d$stinad&s a su ad&ración# L&s t$m&s d$dicad&s a a una s$
r$art"an $n t&d& $ 8a/uantinsu5&, $r& t$n"a un $s$cia r$sti%i&
$ t$m& u6icad& $n a isla %oati# En /&n&r a a Luna &s incas
c$$6ra6an $ Xc&5a ra5miY 9+u5a ra5mi:
)uacasE t1rmin& X/uacaY aar$c$ $n as rim$ras crónicas r$*iri1nd&s$ a
&s di&s$s +u$ &s $ur&$&s c&nsid$rar&n s$cundari&s, $r& ad$m2s
X/uacaY tam6i1n s$ r$*$r"a a u%ar$s d$ cut& $ incus& a%unas
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 50/81
Instituciones Tawantinsuyanas50
$rs&nas 5 car%&s# P$as$ &stua +u$ $ t1rmin& X/uacaY $n $
8a/uantinsu5& s$ r$*$r"a a t&d& & sa%rad&#
E s&6$ran& XIncaY 5 &s curacas $ran c&nsid$rad&s X/uacasYd$6id& a +u$ $&s &d"an c&municars$ c&n $ mund& sa%rad&#
D$6id& a +u$ $ran /uacas, s$ $s r$nd"a r$v$r$ncia 5 s$ $s
sauda6a d2nd&$ un 6$s& &*r$ci1nd&$ $sta.as 5 c$as, a $sta
sautación s$ $ d$n&mina6a Xm&c/ad&Y#
L&s di&s$s /uacas n$c$sita6an $rs&na d$dicad& a a ad&ración,
a/" d$stacar&n &s sac$rd&t$s c&m& $ncar%ad&s d$ int$rr$tar $
m$nsa$ 5 as d$cisi&n$s divinas# Est$ $rs&na d$ cut& t$n"a a&6i%ación d$ &r%ani-ar &s ritua$s, r$arar as *i$stas 5 as
&*r$ndasJ $st& $ra mu5 im&rtant$ $n $ 8a/uatinsu5&, u$s s$ t$n"a
a cr$$ncia +u$ $ cut& a as /uacas $sta6a i%ad& a a r&ducción 5
a 6i$n$star d$ a s&ci$dad# S$%3n as crónicas & &s $scrit&s d$ Karcias&, $n $ Cusc&, s$
*&rmó un v$rdad$r& ant$ón, ta $s as" +u$ &s di&s$s d$
uamac/uc&H Atau%uu, Cat$+uia, &s d$ uaruc/ir" *u$r&nr$v$r$nciad&s# Ad$m2s un $sti& d$ &"tica r$i%i&sa $rmitió $ cut&
a di&s$s &ca$s d$ &s u$6&s int$%rad&s a su d&mini&, $ r$v$rs&
d$ a $n$tración d$ Occid$nt$ +u$ $7t$rmina t&da r$i%i&sidad +u$
n& $ncuadra c&n su d&%ma7
Los sacricios
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 51/81
Instituciones Tawantinsuyanas51
La &6ación $n $ 8a/uantinsu5& t$n"a a
cr$$ncia d$ +u$ a as d$idad$s $s a%rada6an
&s sacri*ici&s d$ &s
Xanima$s
sa%rad&sY# Un& d$
&s anima$s
sa%rad&s $ra a Xic&
amaY, +u$ n& $ra m2s
+u$ una ama 6ancaJ $sta Xic& amaY $ra r$di$cta $n $ cut&
s&ar, $ra v$stida c&n atu$nd&s r&&s 5 d$c&rada c&n umas ara $
sacri*ici&# Cuand& s$ /ac"a un sacri*ici&, $ anima sacri*icad& $ra
ac&ma.ad& c&n t$7ti$s, c&ca, c/ic/a 5 *&r$s# Est&s 3tim&s ?
$$m$nt&s $ran imr$scindi6$s $n cua+ui$r ti& d$ sacri*ici& u
&*r$nda# L&s anima$s r$*$rid&s ara &s sacri*ici&s $ran &s mac/&s, $n $
cas& d$ as /$m6ras s$ r$*$r"a a as $st1ri$s# S$ s$$cci&na6an
minuci&sam$nt$ a &s anima$s ara $ sacri*ici&, i%uam$nt$
suc$d"a c&n &s t$7ti$s# En $ cas& d$ a c&ca, s$ &*r$c"a a cut& a
c&ca cutivada $n cam&s $s$cia$s ara &*r$nda, i%uam$nt$ a
c/ic/a ara a &*r$nda $ra distinta a a /$c/a ara 6$6$r $n
*$stividad$s# L&s sacri*ici&s ara a$ar d$s%racias & tra%$dias &d"an r$ai-ars$
$n cua+ui$r m&m$nt& d$ a.&# P$r& $7isti$r&n m$s$s $s$c"*ic&s
ara d$t$rminad&s sacri*ici&s# P&r $$m&, $n s$ti$m6r$ s$
r$ai-a6a a XcituaY, +u$ $ra una c$r$m&nia ara a$ar as
$n*$rm$dad$s 6&t2nd&as a r"&J $n $sta c$r$m&nia s$ arr&a6an a
r"& c&ca, t$7ti$s 5 cam1id&s d$%&ad&s, &st$ri&rm$nt$ c&n a
san%r$ d$ amas s$$cci&nadas s$ /ac"an un&s 6&&s d$ ma"- +u$
s$ r$art"an#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 52/81
Instituciones Tawantinsuyanas52
E7isti$r&n tam6i1n sacri*ici&s /uman&s %$n$ram$nt$ as&ciad&s a
Inca, $st&s s$ r$ai-a6an cuand& un Inca asc$nd"a a tr&n& & cuand&
su saud s$ r$s+u$6raa6a# 8am6i1n $7istió una c$r$m&nia
d$n&minada ca&ac coc'a r$ai-ada $n cas&s $s$cia$s c&m&
s$+u"as $rsist$nt$s, $n a cua s$ sacri*ica6an ni.&s s$$cci&nad&s
5 sin d$*$ct&s, $st&s ni.&s &d"an s$r d$ u$6& & d$ a 1it$# S$%3n
crónicas d$ 4$rna61 C&6&, cuand& uascar *u$ caturad& &s
sac$rd&t$s d$ Cusc& sacri*icar&n vari&s ni.&s, anima$s 5 t$7ti$s
La muerteM&rir, ara &s &6ad&r$s d$ 8a/uantinsu5&, r$r$s$nta6a un via$
d$ una vida a &tra vida# Es$ via$ $ra di*"ci 5 n$c$sita6a a5udaJ $
Xcama+$nY & $s"ritu d$ di*unt& n$c$sita6a d$ un $rr& n$%r&, +u$
s$%3n a cr$$ncia &d"a v$r $n a &scuridad d$ $s$ camin& 5 &d"a%uiar&# E &tr& mund& varia6a $n u6icación s$%3n as $tnias,
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 53/81
Instituciones Tawantinsuyanas53
a%un&s cr$"an +u$ $sta6an $n as cum6r$s n$vadas, &tr&s +u$
$sta6an $n cam&s *&rid&s#
S$ t$n"a a cr$$ncia d$ +u$ $n $ &tr& mund& &s s$r$s /uman&sc&ntinua6an a%ru2nd&s$ $n a5us, 5 d$ +u$ &r s$r tan %rand$ $
n3m$r& d$ di*unt&s $ $saci& 5 as ti$rras d$ cutiv& $ran
insu*ici$nt$s, &r $sa ra-ón $nvia6an a di*unt& c&n &6$t&s +u$
satis*aci$ran sus n$c$sidad$s# E rit& d$ ic/cada 9 ic/+a5 & its+a5: s$ si%u$ racticand& $n $
mund& andin&, c&nsist$ $n una v$ada d$ as r&as d$ di*unt&, a
+uint& d"a d$ mu$rt&# Es a d$s$dida *ina, u$s /a d$ r$tirars$ $2nima d$ su 3tima m&rada
I' CONCLUSIONES%
• A t$rminar $st$ tra6a& d$ /ist&ria ac$rca d$ Im$ri& 8aantinsu5an& $n $
P$ru, udim&s $%ar a a c&ncusión d$ +u$ $ art$ d$ &s incas *u$ m2s 3ti
+u$ cr$ativ& 5a +u$ su art$ n& $ra tant& ar$ciar sin& mas +u$ s&uci&nar#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 54/81
Instituciones Tawantinsuyanas54
• L&s m2s imr$si&nant$ $s a ar+uit$ctura, n& &r a $st1tica sin& +u$ &r su
s&id$-, d$2nd&n&s c&m& /$r$ncia $ c&n&cimi$nt& 62sic& d$ in%$ni$r"a,
tam6i1n &tra t$ma u$ n&s amó a at$nción *u$ $ in%$ni& d$ &s incas $n
cuant& a sus cutiv&s, u$s s$ as in%$niar&n ara &d$r cutivar d&nd$ s$
$nsa6a $ra im&si6$#
• P$r& r$am$nt$ a a c&ncusión udim&s $%ar +u$ $n $st$ ti$m& d$
a%una *&rma nu$str&s ind"%$nas c&ns$rvan aun sus tradici&n$s 5 *&rmas
d$ vida t&mand& $n cu$nta +u$ u$%& d$ /a6$r asad& tant& ti$m& su
$s"ritu si%u$ r$s$nt$ $n nu$str& t$rrit&ri&#
' RECOMENDACIONES
• u$ as instituci&n$s $ducativas d$6$n d$dicar m2s ti$m& a $studi& d$ a
/ist&ria 5 cutura d$ nu$str& a"s#
• Si una $rs&na s$ d$dica diariam$nt$ &r & m$n&s una m$dia /&ra diaria
a a $ctura d$ a /ist&ria d$ P$r3, va a &%rar amiar sus c&n&cimi$nt&s
c&n r$s$ct& d$ nu$str&s ant$asad&s#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 55/81
Instituciones Tawantinsuyanas55
• Nunca d$6$m&s &vidar +u$ nu$str& a"s +u$ a $sar d$ as c&n+uistas
si$mr$ /a sid& un u$6& i6r$ 5 s&6$ran&#
• Ad$m2s r$c&mi$nd& a &s $studiant$s +u$ $an si$mr$, as" van a &%rar $nt$nd$r +ui1n$s s&m&s v$rdad$ram$nt$ 5 as" n& van a d$ars$ in*u$nciar
&r cuturas $7tras a as nu$stras#
• a t&da a c&$ctividad $s di%& +u$ nu$str& a"s s$ m$r$c$ t&d& $ cari.&
5 r$s$t&, 5a +u$ si$mr$ /a said& sa6$r sair ad$ant$ a $sar d$ t&das
as adv$rsidad$s +u$ /a t$nid& +u$ atrav$sar#
'I )LOSARIO%
'iracc1aH Di&s +u$ saió d$ a%& 8iticaca, cr$ó $ univ$rs& 5 a
ti$rra, $ra a divinidad mas im&rtant$, mi$ntras +u$ &tr&s
/ist&riad&r$s dic$n +u$ $ra in*$ri&r a di&s S&# É cr$& a &s cuatr&
su5&s C/inc/a5su5&, C&ntisu5&, Antisu5& 5 C&asu5&#
Inti% c&n&cid& c&m& Punc/a&, $ra $ di&s *$rtii-ad&r 5 s$ cr$$ +u$
*u$ ar$a c&n Pac/amama# L$ c&nstru5$r&n vari&s t$m&s, $r& $
rincia $s $ C&ricanc/a, u6icad& $n $ Cu-c&#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 56/81
Instituciones Tawantinsuyanas56
$ac1aca-ac% Di&s c&st$.& +u$ t$n"a a misma $+uiva$ncia +u$
Birac&c/a, $ra $ di&s d$ mar 5 v$n$rad& s&& $n a c&sta c$ntra#
Di&s$s s$cundari&sH
$ac1a-a-a% Di&sa d$ a *$rtiidad, 5 su *unción rincia $ra a
r&ducción d$ aim$nt&s# A $a si$mr$ $s da6an &*r$ndas 5
r$%a&s#
Luna% Di&sa d$ ci$& 5 as $str$as, r&t$%"a m2s +u$ t&d& a as
mu$r$s 9c&as 5 acas: 5 $ra a $s&sa d$ di&s Inti#
Willac UnH Era $ $*$ d$ t&d&s &s sac$rd&t$s d$ u$6&, $ra a
$rs&na m2s im&rtant$ d$ a r$i%ión 9m$n&r +u$ $ inca:
Aclla/% Eran mu$r$s d$ 6$$-a 5 viv"an $n &s Aca/uasis, a%&
c&m& c&nv$nt&s 5 $ran d$dicadas $s$ciam$nt$ a di&s S&#
<anan $ac1a% $ra $ mund& d$ arri6a d&nd$ viv"an &s di&s$s
c$$stia$s#
a5 $ac1a% Era $ mund& d$ r$s$nt$ d&nd$ viv"an &s /uman&s,
as antas, &s /uman&s, &s $s"ritus t$rr$na$s 5 &s di&s$s
nómadas#
U>u $ac1a% Era $ mund& d$ &s mu$rt&s d&nd$ viv"an &s +u$
asa6an d$ viv&s a mu$rt&s#
Inti Ra5-i% C$$6rad& $n !uni&, s$ c$$6ra6a $n t&d& $ im$ri&,
rinciam$nt$ $n Cu-c&, d&nd$ /ac"an sacri*ici&s diri%id&s a di&sS& 5 &*r$ndas d$ &r& 5 ata#
C5a Ra5-i% C$$6rad& $n S$ti$m6r$, d$dicad& a a Luna 5
$s$ciam$nt$ a as mu$r$s#
O-a Ra5-i% C$$6rad& $n Octu6r$, a cut& d$ a%ua#
Ca.ac Ra5-i% C$$6rad& $n Dici$m6r$, d$dicad& a 6i$n$star 5 a a
$7ist$ncia d$ Inca, sacri*icand& ni.&s 5 cam1id&s#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 57/81
Instituciones Tawantinsuyanas57
IdentidadH Es a c&nci$ncia d$ una $rs&na ti$n$ r$s$ct& d$ s
mism& 5 su caacidad d$ s$r %$nuin& $n r$ación a &s d$m2s,
i%ad& a una d$t$rminada c&munidad & %ru& s&cia#
E/cud/ $n +u$c/uaH uacanaH L& usa6an só& a%un&s s&dad&s,
$n %$n$ra & usa6an &s d$ ma5&r ran%& 5 $ran d$ mad$ra cu6i$rta
d$ cu$r&# 8$n"an %ra6ad&s %$&m1tric&s 9t&caus: $n su cara# Eran
r$d&nd&s, cuadrad&s & r$ctan%uar$s#
Ca/c/ $n +u$c/uaH Uma c/ucu & r$nda d$ ca6$-aH En *i%ura d$
d$ c&n&s , a v$c$s r&t$%id&s c&n ani&s d$ m$ta# Usad&s
%$n$ram$nt$ &r &s &*icia$s 5 $*$s# L&s n&6$s si$mr$ $$a6anc&n sus casc&s d$scu6i$rt&s c&n 2minas d$ &r& 5 ad&rnad&s c&n
umas 5 amu$t&s#
$ec1era/ H 8am6i1n usad& ma5&rm$nt$ &r a &*iciaidad# S&"an
t$n$r %ra6ad&s sim6óic&s d$ ad&rn&#
Ar-adura/ H Utii-adas &r &s incas n&6$s c&nsist"an sim$m$nt$
$n unas t3nicas d$ a%&dón, mu5 %ru$sas 5 ac&c/adas# En a
$sada s$ c&%a6an un $scud& d$ mad$ra#
*leadra & ii $n +u$c/uaH iiH Era una cu$rda +u$ t$rmina6a $n
tr$s rama$s, $n cada un& d$ &s cua$s s$ ata6an i$dras a s$r
an-adas , untam$nt$ c&n a cu$rda, d$rri6a6an a $n$mi%&#
Hnda & /uraca $n +u$c/uaH /uaracaH C&mu$stas &r una cu$rda
d$ &n%itud m$diana d&nd$ s$ c&&ca6a $ r&5$cti 9$n $st$ cas&
i$dras $s*1ricas: $n $ m$di& 5 an-aras m$diant$ un m&vimi$nt&circuar d$ $sta# Esta arma $s c&n&cida &uarm$nt$ &r+u$ *u$
usada &r David ara matar a K&iat $n $ Anti%u& t$stam$nt& d$
a6i6ia#
Lana/ $n +u$c/uaH Suc/uc C/u+ui & an-aH La an-a, c&m& casi
t&das as armas &*$nsivas utii-adas &r &s s&dad&s inca, ti$n$
ant$c$d$nt$s mu5 anti%u&s $n 2r$a andina# Cuand& &s $sa.&$s
iniciar&n a c&n+uista d$ P$r3 , $ us& d$ a an-a $n &s $1rcit&s
im$ria$s s$ /a6"a %$n$rai-ad& 5 acan-and& su ma5&r $r*$cción#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 58/81
Instituciones Tawantinsuyanas58
Macana/ $n +u$c/uaH C/asGa c/u+ui & an-a c&n unta d$ $str$aH
Man%&s d$ mad$ra c&n un &6$t&s $sad& $n a unta#
N&rmam$nt$ $st&s &6$t&s $sad&s t$n"an *&rmas $str$adas 5
$ran as armas m2s c&mun$s $n $ $1rcit& inca# S$ dic$ +u$ &s
&6$t&s $sad&s d$ a unta s&"an s$r d$ &r& & ata s$%3n $ ran%&
d$ s&dad&#
Arc/ 5 3lec1a/ H L&s arc&s s$ *a6rica6an c&n ist&n$s d$ c/&nta 5
mutu5H$.&s *i6r&s&sJ as *$c/as c&n varias ivianas , &r & %$n$ra
c&n ca.as 5 carri-&s J as untas s$ c&n*$cci&na6an d$ /u$s&, &
tr&-&s d$ %ua5ac2n t&stad&s , 5 as /a6"a tam6i1n d$ s"$7 J &casv$c$s as /ac"an d$ m$ta#Su &n%itud varia6a d$ ;> a ;<> cm# E
ma5&r c&n&cimi$nt& +u$ s$ ti$n$ s&6r$ $ us& d$ arc& 5 a *$c/a ,
aart$ d$ as n&ticias /istóricas d$ si%& 0BI , +u$ t&can
ma5&rm$nt$ a as 6ataas s&st$nidas $ntr$ ind"%$nas 5 $sa.&$s 5
$n as +u$ a6udan r$*$r$ncias c&m& as d$ P$dr& Pi-arr& , cuand&
a*irma +u$ $n $ siti& d$ Cusc& *u$r&n atacad&s a *$c/a-&s , & +u$
Ka6ri$ d$ R&as
Ma/ $n +u$c/uaH C/am6iH Mad$r&s %ru$s&s 5 c&n 3as# Eran
usad& rinciam$nt$ &r $tnias sur$.as# Fi%ura $ntr$ as armas
c&ntund$nt$s m2s rimitivas # Iniciam$nt$ *u$ un %arr&t$ d$ mad$ra
a%& m2s %ru$s&m$n un $7tr$m& 5 d$%ad& $n $ &tr&# C&n $ man%&
d$ d$scar%a6an %&$s s&6r$ $ cu$r& 5 ca6$-a d$ c&ntrincant$,
r&duci$nd& %rav"simas /$ridas #
Hac1a/ $n +u$c/uaH Cunca c/ucuna & & +u$ r&m$ cu$&sHP&d"an s$r d$ i$dra & c&6r$# Es una arma &*$nsiva mu5 utii-ada
&r &s s&dad&s Inca# c&nsistia d$ una i$-a d$ <> cm a ; m d$
ar%& , c&n una $ma.adura aar%ada 5 d$%ada , $n cu5a ca6$-a
$va6a m&ntada una /&a c&rta 5 a%u-ada# 5 &casi&nam$t$ una
unta /acia arri6a & $n a art$ &st$ri&r#
0ENO% La aa6ra +u$c/ua b$n+& 9& u$nG&: si%ni*ica
a6$rint& 5 $s $ n&m6r$ dad& a un c&nunt& ar+u$&ó%ic& situad& a
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 59/81
Instituciones Tawantinsuyanas59
; Gm# d$ Sacsa5/uaman# C&nti$n$ &s r$st&s d$ t$m&s, santuari&s
5 un an*it$atr&#
A%un&s d$ &s t$m&s d$ $nG& incu"an c2maras su6t$rr2n$as,c&m& a Saa d$ &s Sacri*ici&s +u$ s$ $s$cua +u$ *u$ utii-ada
ara $m6asamar cad2v$r$s & $ra $ u%ar d$ sacri*ici&s /uman&s#
L&s di*$r$nt$s $di*ici&s d$ r$cint& $sta6an c&n$ctad&s &r
-i%-a%u$ant$s camin&s su6t$rr2n$&s, *&rmad&s &r %rand$s
i$dras#
A>/u % P&$ra n$%ra
A4ana % 8$ar /&ri-&nta
A5llu % Kru& d$ *amiias
A5ni % Int$rcam6i& r$cir&c& d$ tra6a& 5 a5uda
*a5eta % 8$id& an& d$ ana
Cca % &as masticadas ara aiviar $ /am6r$, a *ati%a 5 &*r$nda
C1acra % Parc$a d$ cutiv&
C1aitalla % Arad& d$ i$
C1a/a % Estr$a, $ an$ta B$nus
C1a/i % Bia$r&
C1uu % Manta n$%ra +u$ s$ usa s&6r$ a ca6$-a
C1u-.i % Faa t$ida +u$ s$ usa $n a cintura, t$ida &r as mu$r$s
C1u % Paa d$s/idratada
C1u4a % Pat&
C1arui % C/a&na, carn$ s$ca a s&
C1ullu % K&rr& d$ ana
C1u/.a % 4&sa $+u$.a $n a s$ $va c&ca & *iam6r$
Huaca % O6$t& & u%ar c&nsid$rad& sa%rad&
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 60/81
Instituciones Tawantinsuyanas60
Ic1u % Paa d$ as unas, d$ c&&r amari& 5 t$rminación dura
S$ usa c&m& *&rra$, t$c/ar casas 5 /ac$r ad&6$s#
<ilaata % !$*$ d$ A5u
antina % Ru$ca ara d&6ar /i&s
arac1i % P$- $+u$.& d$ a%&, $sin&s&, c&m$sti6$
inua % uinua, s$mia aim$nticia
1i.u % Nud&, sist$ma d$ $scritura ara an&tación d$ cantidad$s
La5ca % C/aman n$%r&
Mill-a % Fi6ra sint1tica & ana d$ &v$a
Mini % 8rama d$ un t$id&
Mi/ti % M$sti-&, 6anc&, s$.&r, *&r2n$&
Mua % Ar6ust& ar&m2tic& ara /ac$r in*usión, c&ntra ma atura
$ac1a-a-a % Madr$ ti$rra, rincia d$idad andina, *$rtiidad
$alla5 % Franas d$ &s di6u&s $n &s t$id&s
$a-.a % r$a d$ t$id& an&, unic&&r, anura
$llera % Fadas mu5 anc/as
$a2 % O*r$nda +u$ s$ &t&r%a a una divinidad andina, a%rad$c$r &
s&icitar
$a % C/aman, curand$r&
$ira % Par$d
$u/1a % Us& andin&, ru$ca $+u$.a ara /iar
$ututu % Instrum$nt& d$ vi$nt& /$c/& c&n carac&
0ate 0ate % Pat& n&cturn&, tra$ 6u$na & maa su$rt$
0antu % F&r d$ a +antuta
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 61/81
Instituciones Tawantinsuyanas61
0ui.u % Sist$ma r$c&rdat&ri&, /$c/&s c&n c&rd&n$s 5 nud&s
Rutuc1i5 % rim$r c&rt$ d$ $&
Sicuri % Zam&.a, m3sica 5 dan-a
Si.a/ % !&v$n mu$r ad&$sc$nt$
SirBinacu5 % Matrim&ni& a ru$6a, s$rvir $ un& a &tr&
Su5 % División d$ a ti$rra cutiva6$
Ta5a 4aca , Ma-a c1u-.i % Kru$s& cinturón $vad& d$6a& d$ a
*aa *ina
Ti/nu % An%&sta cinta ar%a c&n di6u&
Wic1ua % u$s& d$ ama ara ar$tar as tramas
Yac1a5 1ua/i % Escu$a d$ &s incas ara var&n$s
• Ac1i4a/H $s$ci$ d$ s&m6rias, /$c/as c&n t$7ti$s d$ c&&r$s 5
umas d$ 2ar&s, d$stinadas a r&t$%$r d$ &s ra5&s d$ s& a as
a+as 5 rinc$sas incas#
• A-aruH s$ri$nt$#
• Anti Su5uH r$%ión d$ &s Anti# C&rr$s&nd$ a a r$%ión d$ a c$a d$
s$va a n&r$st$ d$ a ciudad d$ Cusc&# 9B$r 8aantinsu5u, a ti$rra
d$ as cuatr& dir$cci&n$s:
• A.ac1etaH m&nt"cu& d$ i$dra +u$ s$rv"a ara indicar u%ar$s
sa%rad&s# S&n m&nt"cu&s arti*icia$s *&rmad&s &r a acumuación
int$nci&na d$ r&cas d$ di*$r$nt$s tama.&s +u$ u$dan s$r
trans&rtadas &r & /&m6r$s#
• A.uH $*$, "d$r, Di&s 8ut$ar L&ca# L&s Incas cr$"an +u$ as
m&nta.as $ran di&s$s, $s"ritus su$ri&r$s r&t$ct&r$s d$ /&m6r$s
5 u$6&s#
• A.u/i.a5, $ra $ %u$rr$r& d$ m2s at& ran%&# C&marad& c&n
u$st&s actua$s, &dr"a c&nsid$rars$ c&m& XK$n$ra d$ E1rcit&Y#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 62/81
Instituciones Tawantinsuyanas62
• Alla/H mu$r$s $sc&%idas d$ s&#
• Alla4a/iH casa d$ as a+as# Paaci&s +u$ a6$r%a6an c$nt$nas
d$ rinc$sas 5 $sc&%idas d$ s&#
• A/uaH ti& d$ 6$6ida ac&/óica /$c/a a artir d$ ma"- *$rm$ntad&#
Actuam$nt$ $s c&n&cida c&m& c/ic/a#
• Ata4H v$ntur&s&, *u$r-a inv$nci6$# Au+uiH r"nci$#
• AwaskaH ti& d$ t$id& usad& ara c&n*$cci&nar a v$stim$nta d$ a
%$nt$ c&m3n#
• Caacc&c/aH La caac c&c/a, caac /uc/a & +/aa+ /uc/a, &dr"a
traducirs$ c&m& X&6i%ación r$aY# Era una c$r$m&nia d&nd$ s$
s&"a &*r$c$r ni.&s a &s Aus# Est&s ni.&s, s$%3n a cr$$ncia
incaica, s$ c&nv$rt"an $n aGas, di&s$s#
• C/barGiH carn$ d$s/idratada#
• C/aGuH Ca-a 9sin matar:, r&d$&# C&nsist"a $n ac&rraar vicu.as
ara $7tra$r$s a ana 5 curar a as $n*$rmas# Lu$%& s$ as d$a6a
$n i6$rtad#
• C/amiH ma-a# Arma d$ mad$ra c&n a unta d$ m$ta# Esta unta
&d"a s$r d$ &r&, ata & 6r&nc$#
• C/asc/asH casca6$$s /$c/& a artir d$ $-u.as d$ amas#
C/as+uiH m$nsa$r&# L$va6an m$nsa$s tant& &ra$s c&m&
r$%istrad&s $n un G/iu#
• C/inc/a5 Su5uH R$%ión n&r&$st$ d$ 8aantinsu5u#
• C/u.&H aa d$s/idratada#
• C/usiH ti& d$ t$id&, $ d$ m2s 6aa caidad, +u$ s$rv"a ara
c&n*$cci&nar mantas & ara ad&rnar $saci&s# C/usaH 6&sa#
• Cuc/uc/ tuuH unidad d$ m$dida $+uiva$nt$ a Xc&d& cast$an&Y#
Era a distancia $ntr$ $ c&d& 5 $ $7tr$m& d$ &s d$d&s d$ a man&#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 63/81
Instituciones Tawantinsuyanas63
• Cum6iH ti& d$ t$id&, $ m2s $7+uisit& 5 r$ciad& d$ t&d&s#
S&am$nt$ $ Inca 5 &c&s n&6$s &d"an v$stir r$ndas d$ $sta
caidad#
• Cu5H $s una $s$ci$ d$ mam"*$r& r&$d&r d$ a *amiia Caviida$
&ri%inaria d$ a r$%ión andina d$ Am1rica d$ Sur# 8am6i1n c&n&cid&
c&m& c&n$i& d$ Indias, c&6a5&, c&6a5a, acur$, cur", cui& & cuis#
• ana+ ac/aH $ mund& d$ arri6a#
• araiH $s un ti& d$ m3sica 5 &$s"a incaic&#
• a5iH ti& d$ v$rs& Inca# Era usad& ara r$atar /$c/&s 1ic&s,
a$%r$s & vict&ri&s&s#
• uacanasH $scud&s
• uancavicasH cutura c&$t2n$a a a Inca# a6ita6an a r$%ión it&ra
d$ Ecuad&r +u$ s$ $7t$nd"a d$sd$ a Isa Pun2 c$rca a Kua5a+ui
/asta ti$rra ad$ntr& /acia $ sur d$ a Pr&vincia d$ Kua5as#
• Ic/uH /i$r6a actuam$nt$ d$n&minada aa 6rava & aa ic/u 9Stia
ic/u:# Es un ast& d$ atian& andin& sudam$rican& $m$ad&
c&m& *&rra$ ara $ %anad&#
• IaaH di&s d$ ra5&#
• birai Ga+ aaH Ni.a d$ cuna# L&s Incas s&"an d$n&minar a as
$dad$s c&m& Xca$sY# La d1cima ca$ c&rr$s&nd"a a as Xni.as
d$ cunaY#
• antuH n&m6r$ d$ una *&r#
• ama+H $n$r%"a, *u$r-a $*ica-, *u$nt$ d$ vitaidad +u$ /ac$ a
/&m6r$ 5 t&d& & +u$ $ r&d$a r$ai-ars$# Es un& d$ &s t1rmin&s
m2s c&m$&s +u$ $7ist$n 5 cu5a d$*inición \5 muc/& m$n&s,
traducción\ /asta $ d"a d$ /&5 $s di*"ci d$ $sta6$c$r c&n
r$cisión#
• araH ti$nda, cara d$ cama.a#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 64/81
Instituciones Tawantinsuyanas64
• a5 ac/aH $ mund& d$ a+u"# S$%3n a visión andina $ mund&
$sta6a dividid& $n d&s art$s $ Xmund& d$ arri6aY 5 $ Xmund& d$
a6a&Y# C&m& r$sutad& d$ a unión d$ $st&s d&s mund&s sur%"a un
t$rc$r&, $ Xmund& d$ a+u"Y
• $r&H vas& c$r$m&nia#
• /iu ama5uGH Encar%ad& d$ &s G/iuGuna# Era una $s$ci$ d$
O*icia +u$ d$sd$ $+u$.& $ra instruid& $n a c&n*$cción $
int$rr$tación d$ &s G/iuGuna#
•
/iuH Es un sist$ma d$ r$%istr& mn$m&t1cnic& 6asad& $n cu$rdasd$ ana & a%&dón# E r$%istr& c&nsist"a $n /ac$r di*$r$nt$s nud&s,
$n cu$rdas d$ c&&r$s, 5 s$%3n $ ti& 5 a &sición $n as cu$rdas
si%ni*ica6a una c&sa u &tra# S$ cr$$ +u$ $ra un Xti& d$ $scrituraY#
• /iuGunaH Es $ ura d$ /iu# En +u$c/ua, as aa6ras s$
urai-an a%r$%and& XGunaY a *ina#
• isarH $s$ci$ d$ 2r6& $rt$n$ci$nt$ a a *amiia d$ as
$scr&*uari2c$as# Su n&m6r$ ci$nt"*ic& $s 4udd$a incana 5 cr$c$
$n aturas su$ri&r$s a =#<>> msnm#
• unti Su5uH r$%ión &$st$H Era a art$ &ccid$nta d$ 8aantinsu5u#
Era a r$%ión m2s $+u$.a 5 c&rr$s&nd$ a &s t$rrit&ri&s c$rcan&s
a a actua Ar$+uia#
• unturH Cónd&r# uraGaH $*$, $ncar%ad&# Era $ +u$ administra6a
un d$t$rminad& A5u, u$6& & %ru& d$ *amiias#
• La5+aH sac$rd&t$ +u$ utii-a as *u$r-as d$ ma ara causar da.&#
• LiiH 6&$ad&ra# Arma c&nsist$nt$ $n una cu$rda tr$n-ada, d$ ana
& cu$r&, c&n d&s $+u$.as 6&as & i$dras atadas a un $7tr$m&#
• Laut&H tr$n-a d$ ana +u$ &s /&m6r$s s$ $nv&v"an $n a ca6$-a,
a m&d& d$ tur6ant$#
• LicaH manta, caa# Era una r$nda *$m$nina u$sta &r $ncima d$
&s /&m6r&s a m&d& d$ caa#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 65/81
Instituciones Tawantinsuyanas65
• Lu+/a+ amraH $ %ru& d$ as ni.as +u$ %at$an# C&rr$s&nd$ a a
n&v$na ca$ 9%ru& d$ $dad:#
• MaGaH ti& d$ c2ntar& & vasia, ma amad& ar"6a&# Mama uiaH
madr$ una#
• MamaGunaH madr$s# Era un ran%& d$ntr& d$ a $rar+u"a
&r%ani-ativa d$ &s Incas# Las mamaGuna &r%ani-a6an a vida d$
as a+as d$ntr& d$ &s a+aasi#
• Mascaiac/aH una 6&ra d$ *ina ana r&a c&n incrustaci&n$s d$
/i&s d$ &r& 5 umas d$ c&r$+u$n+u$# Só& $ Saan Inca & nic&
S$.&r &d"a $vara# En t1rmin&s &ccid$nta$s s$ a &dr"a
c&marar c&n a c&r&na d$ un r$5# M&c/icasH La cutura m&c/$,
tam6i1n amada cutura m&c/ica, $s una cutura d$ anti%u& P$r3
+u$ s$ d$sarr&ó $ntr$ $ >> 5 $ @>> d# C# $n $ va$ d$ r"&
M&c/$ 9actua r&vincia d$ 8rui&, La Li6$rtad:
• MuuH c&nc/a d$ mar# Mu5umarGaH N&m6r$ +u$ r$ci6"a una d$ as
t&rr$s d$ Sa+sa5aman# Mu5u si%ni*ica r$d&nd&, circuarJ 5 marGa,
u%ar, &sición, s$.a, &6ad&# Vu.u# 8$tas, $c/&s#
• VustaGunaH rinc$sas# E sin%uar $s .ustaH rinc$sa#
• Pac/aGutiH $ r$t&rn& d$ ti$m&# Pac/aH ti$rra, mund&, c&sm&s,
ti$m&# utiH r$t&rn&, dar vu$ta, r$%r$s&# Es un c&nc$t& r$i%i&s&
+u$ r$*i$r$ a un cam6i& sustancia $n $ mund&J una r$v$rsión d$
as c&sas#
• Pac/amamaH madr$ ti$rra, madr$ c&sm&s# Pac/a ad+ui$r$ $
si%ni*icad& d$ ti$rra, c&sm&s, ti$m&J $saci&ti$m&# Mama
si%ni*ica Madr$#
• Pamamisa5uGH $ +u$ ti$n$ su m$sa d$ tra6a& $n a ama#
C&rr$s&nd$ a un %rad& d$ Xsac$rd&ci&Y Inca# En a actuaidad s&n
amad&s c/aman$s & a+&#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 66/81
Instituciones Tawantinsuyanas66
• PanacasH as *amiias r$a$s d$ Cusc& $sta6an &r%ani-adas $n
Panacas# PataGunaH $sca&n$s & and$n$s d$ cutiv&# S$ r$ai-a6an
$n as ad$ras d$ as m&nta.as ara ar&v$c/ar $ t$rr$n& a $sar
d$ su $ndi$nt$#
• Paa aa+H ni.a +u$ r$c&%$ *&r$s# C&rr$s&nd$ a a s1tima
ca$ 9%ru& d$ $dad:#
• Pii armiH $s&sa rincia# La n&6$-a Inca $ra &i%2mica# E
car%& & ran%& d$ una $rs&na d$t$rmina6a c&n cu2nt&s &d"a
casars$# La *i%ura d$ a Pii Warmi, $s a d$ a mu$r d$stinada a
c&nv$rtirs$ $n $s&sa rincia#
• PuGaH r&& 9$ c&&r:
• PuGaGu+ amraH as u%u$t&nas# C&rr$s&nd$ a a &ctava ca$
9%ru& d$ $dad:#
• PumaH E uma, $ón d$ m&nta.a, $ón & ant$ra 9Puma c&nc&&r:
$s un mam"*$r& carn"v&r& d$ a *amiia F$ida$ nativ& d$ Am1rica#
• PututuH instrum$nt& d$ vi$nt& c&nstruid& c&n una carac&a marina#
S$ usa6a ara amar a r$uni&n$s, anunciar c&sas#
• PuuGaGu+H ni.&s u%u$t&n$s# Una d$ as ca$s & %ru& d$ $dad d$
&s Incas#
• /aa+ Ra5miH Kran Fi$sta d$ S& Adut&
•
/uru t/asGiH D&nc$as d$ ca6$& c&rt&# Edad $rt$n$ci$nt$ a as$7ta ca$#
• &+asH amac$n$s# C&nstrucci&n$s +u$ s$rv"an c&m& d$ósit&s d$
as c&s$c/as +u$ s$ r$ai-a6an $n $ s$ct&r a%r"c&a#
• ua Su5uH La r$%ión u6icada $n $ cuadrant$ sur$st$ d$ a caita,
Cusc&# C&rr$s&nd"a a actua atian& Ar%$ntin&4&ivian&#
• uri anc/aH 8$m& d&rad& & 8$m& d$ &r&#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 67/81
Instituciones Tawantinsuyanas67
• uri si%ni*ica &r& 5 anc/a r$cint& & 8$m&# Era un& d$ &s u%ar$s
m2s im&rtant$s 5 sa%rad&s d$ &s Incas#
• u5aH r$ina, madr$ d$ &s Incas# Era a $s&sa d$ nic& S$.&r, am27ima aut&ridad#
• RaucanaH $s$ci$ d$ a-ada, c&nsta d$ un man%& c&rt& /$c/a c&n
mad$ra d$ c&i, 5 un un-ón d$ /i$rr& & mad$ra dura +u$ s$
amarra c&n *i6ra v$%$ta & cu$r&
• RumiGunaH ura d$ RumiH i$dra#
• Runa simi, $ X$n%ua$ d$ &s /&m6r$sY# Est$ t1rmin& s$r"a $
c&rr$ct& ara d$si%nar a idi&ma d$ &s Incas 5 n& X+u$c/uaY c&m&
s$ vi$n$ /aci$nd& /asta a/&ra# Saan IncaH Inca sa6i&, Inca
Sur$m&# Era a m27ima aut&ridad $n $ 8aantinsu5u# Era tam6i1n
una $rar+u"a $siritua d&nd$ $ Saan Inca r$r$s$nta6a $
&s$$d&r d$ c&n&cimi$nt&s anc$stra$s 5 su misión $ra instruir a
&s d$m2s Incas# En a n&v$a s$ usa tam6i1n a traducción Xnic&
S$.&rY#
• Sa+sa5amanH C&nstrucción m$%a"tica u6icada $n as c$rcan"as
d$ Cusc&#
• Sa+sa5 si%ni*ica Xu%ar d&nd$ saciars$Y 5 aman, X/acónY# E
si%ni*icad& d$ Sa+sa5aman s$r"a X$ u%ar d&nd$ s$ sacia $
/acónY# SaraH ma"-#
• SiGiH va%ina# SuGanGa# Instrum$nt& d$ m$dición d$ ti$m&#P$rmit"a s$%uir 5 marcar $ as& d$ s&#
• Suntur PaucarH 6astón d$ mand&
• Su5u5&c AuH %&6$rnant$s & "d$r$s c&rr$s&ndi$nt$s a cada un&
d$ &s cuatr& su5us 9Anti su5u, C/inc/a5 su5u, $tc#:
• 8aan$sH *u$r&n &s rim$r&s &6ad&r$s d$ Piura# L&s Incas &s
c&nsid$ra6an c&m& un u$6& Xr$6$d$Y#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 68/81
Instituciones Tawantinsuyanas68
• 8amuH a6$r%u$s 5 c$ntr&s d$ ac&i& +u$ s$ r$art"an a & ar%&
d$ camin& d$ Inca# S$rv"an tant& ara m$nsa$r&s c&m& ara
a6ast$c$r a $1rcit& $n 1&ca d$ cama.as miitar$s# 8ata IntiH
Padr$ S&# La *i%ura s&ar $ra una d$ a m2s im&rtant$ d$ntr& d$
ant$ón Inca#
• 8aantinsu5u amac/icH $ra $ C&ns$& +u$ %&6$rna6a $
• 8aantinsu5u# 8aantinsu5uH a ti$rra d$ as cuatr& dir$cci&n$s# As"
$s c&m& d$n&mina6an &s Incas a su t$rrit&ri&#
•
8&causH dis$.&s %$&m1tric&s cu5a si%ni*icación t&dav"a n& /a sid&d$t$rminada &r &s $7$rt&s# A%unas t$&r"as dic$n +u$ s&n $tras,
5 &r & tant& c&rr$s&nd$ a un ti& d$ $scritura# Otr&s ar%um$ntan
+u$ s&n s"m6&&s d$ ti& /$r2dic&s & $scud&s n&6iiari&s#
• 8ucu5 Ricu5H X$ +u$ t&d& & v$Y# Eran $rs&nas $$%idas,
c&nsid$rad&s &&s 5 &"d&s d$ Inca# Bisitad&r sa6i& 5 ustici$r&# A
v$c$s cum"an $ a$ d$ Xd$t$ctiv$sY#
• 8uuH r$nd$d&r# S$m$ant$ a un $n&rm$ a*i$r, $ra utii-ad& &r
as mu$r$s ara su$tar sus r$ndas#
• UGu Pac/aH $ mund& d$ a6a&# B$r tam6i1n a5 Pac/a#
• UGu raGaH 3t$r&#
• UuH $n$#
•
Unanc/asH 6and$ras# S$ cr$$ +u$ $ran m2s 6i$n $standart$s 5 +u$n& c&n&c"an $ c&nc$t& actua d$ X6and$raY#
• Uncu9unGu:H r$nda d$ v$stir mascuina# Es$ci$ d$ &nc/& cu5&s
di6u&s %$&m1tric&s 9t&caus: d&ta6an a &rtad&r d$ un %ran
r$sti%i& s&cia#
• UnGu.aH P$+u$.a manta cuadrada usada &r &s c/aman$s &
sac$rd&t$s andin&s# Actuam$nt$ s$ a c&n&c$ c&m& Xm$saY#
UrusH ti& d$ c2ntar& & vasia# P&r & %$n$ra $ran c&nstruid&s
ara a6$r%ar %rand$s cantidad$s d$ "+uid&#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 69/81
Instituciones Tawantinsuyanas69
• Wac/iH *$c/as#
•
WaGaH sa%rad&# Cua+ui$r $$m$nt& d$ a natura$-a &d"a s$r unaaGa si$mr$ 5 cuand& $s$ $$m$nt& &s$a a%& $7tra&rdinari&#
P&d"an s$r 2r6&$s, r&cas, 6&cas d$ r"&, &&s d$ a%ua, $tc# L&s
Incas cr$"an +u$ as aGas t$n"an &d$r$s 5 +u$ *av&r$c"an &
$rudica6an s$%3n ara +u1 s$ as inv&ca6a#
• Warac/icu5H rit& d$ im&sición d$ as aras# Ritua d$ as& d$ a
ad&$sc$ncia a a adut$- d&nd$ s$ $ntr$%a6a a &s óv$n$s una
r$nda int$ri&r 9ara: +u$ &s id$nti*icar"a c&m& adut&s#
• WaraGaH /&nda#
• uanaH dis&sitiv& +u$ s$rv"a ara r$ai-ar c2cu&s# P&d"a s$r d$
mad$ra, arcia & i$dra#
'II *I*LIO)RAFÍA
;# /ttHTT#m&n&%ra*ias#c&mTtra6a&s<[Tcrisis$ducaci&n$ruanaTcrisis
$ducaci&n$ruana#s/tmei7--=u[t!@6
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 70/81
Instituciones Tawantinsuyanas70
# Historia del Perú# Incanat& 5 c&n+uista# 4arc$&naH L$7us# IS4N @
<=<?#=# Mar"a R&st&r&sGi 8&var 9Octu6r$ d$ >;>:# X;;#E mund& sa%rad& d$
&s IncasY# Incas# 4i6i&t$ca Imr$scindi6$s P$ruan&s# P$r3H Emr$sa
Edit&ra E C&m$rci&# # ;=\;?#IS4N @[;?>?@<#?# Cultura de los Inkas# !$s3s Lara, La Pa- 9;@:<# FuGu5amaH in de la !istoria# Kaicia Panica, Mari& 4# 9;:# XOri%$n $ /ist&ria d$
8aantinsu5uY# "étodo de #unasimi 9;ra $dición $dición:# Ar$+uiaH
Institut& Cutura d$ Inv$sti%ación Runasimi Sunturasi# # ;@#@# K&nf2$- &%u"n, Di$%& 9;>[:# $oca%ulario de la Len&va 'eneral de
todo el Perv llamada Len&va (quic!ua o del Inca# imr$nta d$Francisc& d$ Cant&#
[# Anuario de Ciencias de la reli&ión# D&rt/$a Ortmann# IS4N @<>
>=@=# #ito y tradiciones de Huaroc!ir) # K$rad 8a5&r 9 $dit&r:
*+.#ost,oro,ski de -ie Canseco/ "ar)a0 1structuras andinas del 2oder 3
Ideolo&)a reli&iosa y 2ol)tica. 4*5667 I1P Instituto de estudios 2eruanos.
Lima/ 8.9 edición.
**. 1s2inoa Soriano/ :aldemar0 Los Incas 3 1cononom)a sociedad yestado en la era del ;a!uantinsuyo 4*56<7 Amaru editores. Lima 2rimera
edición.*=.Armas As)n/ ernando0 :iracoc!a/ 2astoral católica y mitolo&)a del
;iticaca Consideraciones desde la mito&ra>)a y la andin)stica. Anuario
de Historia de la I&lesia/ ** 4=++=7/ 22. *5*?=*8.
'III ANE+OS
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 71/81
Instituciones Tawantinsuyanas71
$arte/ de Cuer. 5 O@>et/ del Ina en 0uec1ua
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 72/81
Instituciones Tawantinsuyanas72
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 73/81
Instituciones Tawantinsuyanas73
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 74/81
Instituciones Tawantinsuyanas74
ADMINISTRACIÓN INAICA
F&rmas d$ c&municars$ a trav1s d$ Sist$ma d$ M$nsa$r&s 9Carac&:, &s
u%ar$s m2s r$curr$nt$s ara r$ai-ar sus %$sti&n$s#
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 75/81
Instituciones Tawantinsuyanas75
La *inaidad Administrativa, miitar 5 8ri6utaria s$ da6a $n 6as$ a sist$ma
d$cima d$ &s incas# 9D$ acu$rd& cuantas *amiias ti$n$n &s incas:
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 76/81
Instituciones Tawantinsuyanas76
Atar $n un santuari& su6t$rr2n$&
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 77/81
Instituciones Tawantinsuyanas77
Ca-in /u@terr:ne .arte del la@erint
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 78/81
Instituciones Tawantinsuyanas78
$ACHA MAMA
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 79/81
Instituciones Tawantinsuyanas79
En el /i2uiente cuadr .de-/ Ber un n;-er a.rJi-ad de 1a@lante/
de la/ len2ua/ ind82ena/ -:/ i-.rtante/ en Hi/.ana-?rica
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 80/81
Instituciones Tawantinsuyanas80
7/23/2019 Institucion Social - Tawantisuyanas
http://slidepdf.com/reader/full/institucion-social-tawantisuyanas 81/81
Instituciones Tawantinsuyanas81