Upload
dangphuc
View
244
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
Invertebrados
invasores en Galicia Adolfo Cordero Rivera ECOEVO Lab., Departamento de Ecoloxía e Bioloxía Animal, E.U. Enxeñaría Forestal,
Universidade de Vigo
Fotos © Adolfo Cordero
¿Que é o que fai que unha especie sexa exótica?
Loro (Platycercus elegans)
Carballo (Quercus robur)
Fotografía tirada en Nova Gales do Sur (Australia) Foto © Adolfo Cordero
Ecoloxía, ética ambiental e política “Although there is a natural background rate
at which species invasions occur, it is much
lower than the current human-induced rates
at which species are being moved around the
globe. Contrary to some recently voiced
opinions, the fact that some species invasions
occur without human assistance does not
confer acceptability on all species invasions.
Also, despite claims to the contrary, the
reductions of native biodiversity caused by
nonindigenous species are large and well
documented. Even if that were not true, an
emphasis on species numbers alone as a
metric for the impact of nonindigenous species
does not adequately incorporate the
high value many humans place on the
uniqueness of regional biota.”
Fonte: Lodge D.M., Shrader-Frechette K. 2003. Nonindigenous species:
ecological explanation, environmental ethics, and public policy.
Conservation Biology 17:31–37.
Chelmick, D., & Pickess, B. P. 2008. Trithemis kirbyi Selys in Southern
Spain (Anisoptera: Libellulidae). Notulae Odonatologicae, 7, 4–5.
Macho de Trithemis kirbyi, fotografiado en
Namibia. Esta especie invadiu a Península Ibérica
en 2008 e en 2016 chegou a Francia polo leste.
Aínda non rexistrada en Galicia
Foto © Adolfo Cordero
Algunhas definicións
Especie autóctona: aquela que evolucionou no lugar onde vive, ou chegou a ese lugar antes das modificacións do planeta a grande escala, provocadas pola actividade antrópica
Especie exótica/alóctona: aquela introducida pola actividade humana (a partires da descuberta de América) en zonas que nunca podería colonizar espontaneamente
◦ Especie exótica invasora: aquela que se expande sen control, provocando profundos cambios ecosistémicos
A autoctonía é relativa e precisa
dun marco temporal
Fonte: Trota, A. & Pereira, M.J. 2013. História Natural Dos Açores. Ponta Delgada: Universidade dos Açores.
Algunhas especies son
invasoras en múltiples
rexións, o que as fai
especialmente perigosas
Vespiña do castiñeiro (Dryocosmus kuriphilus)
¿Que é o que fai a unha especie invasora?
Foto © Adolfo Cordero
Problemas asociados ás especies
exóticas invasoras 1. Cambios poboacionais
◦ Diminución de especies ameazadas
◦ Aumento de especies praga
◦ Efectos desproporcionados (cascada trófica)
2. Introdución de enfermidades
◦ Enfermidades humanas
◦ Enfermidades dos animais
◦ Enfermidades das plantas
3. Danos no sistema económico
Diminución das
especies ameazadas
O licénido dos xeranios (Cacyreus marshalli), orixinario de Sudáfrica
Foto © Adolfo Cordero
Invertebrados exóticos invasores e especies
ameazadas
O sapoconcho autóctono (Emys orbicularis). Río Arnoia (Baños de Molgas) Foto © Adolfo Cordero
Invertebrados exóticos invasores e especies
ameazadas
O sapoconcho alóctono (Trachemys scripta elegans). Charca de Olveira (P.N. Corrubedo) Foto © Adolfo Cordero
Invertebrados exóticos invasores e especies
ameazadas
Fonte: Iglesias, R., García-Estévez, J.M., Ayres, C., Acuña, A. & Cordero-Rivera, A. 2015. First reported outbreak of severe spirorchiidiasis in Emys
orbicularis, probably resulting from a parasite spillover event. Diseases of Aquatic Organisms 113, 75-80.
In December 2012 unusual winter activity was
detected in a population of Emys orbicularis inhabiting
the Centeáns ponds (42°7’N, 8°38’W) at the
Gándaras de Budiño e Ribeiras do Louro wetlands
(Galicia, NW Spain). Most of the turtles were found
on land, lethargic, and some had lost mobility of limbs
and tail. The first dead turtle was detected on 27
December, floating in one of the ponds. Ten additional
turtles were found dead or dying between January
and May 2013.
Spirorchis elegans. Platelminto tremátodo, orixinario de
Norteamérica. Parásito de Trachemys
Aumento
de especies
praga
Cumulative introduction of insect pests feeding on eucalypts outside their
native range in Australasia. Symbols indicate the country of first detection:
New Zealand (open circle), South Africa (filled square), Argentina (open
square), USA (filled triangle) and Europe (UK, Italy and France; filled circle).
Fonte: Hurley BP., Garnas J., Wingfield MJ., Branco M., Richardson DM., Slippers B. 2016. Increasing numbers and
intercontinental spread of invasive insects on eucalypts. Biological Invasions 18:921–933. DOI: 10.1007/s10530-
016-1081-x.
Pragas
Larvas de Gonipterus cf. scutellatus sobre eucalipto Foto © Adolfo Cordero
Interaccións depredador-presa G. cf. scutellatus-Eucalyptus sp- Anaphes nitens
Planta
Herbívoro
Depredador
- - +
Foto
s ©
Adolfo C
ord
ero
Vía de introdución e
expansión: comercio de
madeira Fotos © Adolfo Cordero
0
5
10
15
20
17/0
3
3/0
4
9/0
4
18/0
4
27/0
4
9/0
5
21/0
5
1/0
6
12/0
6
21/0
6
2/0
7
11/0
7
19/0
7
31/0
7
11/0
8
27/0
8
12/0
9
22/0
9
9/1
0
1/1
1
17/1
1
n.s
.
Núm
ero
de c
ápsula
s o
larv
as
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Porc
enta
je d
e p
ara
siti
sm
o
Cápsulas
Larvas
% Parasitismo
Lourizán, 1996
0
5
10
15
20
26/0
1
15/0
2
8/0
3
28/0
3
17/0
4
7/0
5
10/0
6
29/0
6
20/0
7
10/0
8
31/0
8
21/0
9
13/1
0
12/1
1
4/1
2
26/1
2
Núm
ero
de c
ápsula
s o
larv
as
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Porc
enta
je d
e p
ara
siti
sm
o
Lourizán, 1997
Fonte
: Cord
ero
Riv
era
, A
., Sa
nto
lam
azza
-Car
bone, S.
, &
André
s, J. A
. (1
999). L
ife c
ycle
and b
iolo
gica
l co
ntr
ol of th
e
Euca
lyptu
s sn
out
beetle (
Cole
opte
ra, C
urc
ulio
nid
ae)
by
Anap
hes
nitens
(Hym
enopte
ra, M
ymar
idae
) in
nort
h-w
est
Spai
n. A
gric
ultura
l and F
ores
t Ento
mol
ogy,
1, 103-1
09.
0
10
20
30
40
50
9/1/98 18/2/98 26/3/98 3/5/98 13/6/98 24/7/98 15/9/98 4/11/98 17/12/98N
úm
ero
de p
uesta
s0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Para
siti
sm
o
cápsulas
parasitismo
Lourizán, 1998
0
10
20
30
40
50
8/1/98 18/2/98 25/3/98 3/5/98 14/6/98 23/7/98 15/9/98 5/11/98 17/12/98
Núm
ero
de p
uesta
s
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Para
siti
sm
o
Folgoso, 1998
0
10
20
30
40
50
9/1/98 18/2/98 25/3/98 3/5/98 13/6/98 23/7/98 15/9/98 5/11/98 17/12/98
Núm
ero
de p
uesta
s
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Para
siti
sm
o
Cotobade, 1998
0
10
20
30
40
50
10/1/98 18/2/98 26/3/98 3/5/98 13/6/98 24/7/98 15/9/98 4/11/98 17/12/98
Núm
ero
de p
uesta
s
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Para
siti
sm
o
Cotorredondo, 1998
0
10
20
30
40
50
10/1/98 18/2/98 26/3/98 3/5/98 13/6/98 24/7/98 15/9/98 4/11/98 17/12/98
Núm
ero
de p
uesta
s
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Para
siti
sm
o
Tomba, 1998
0
10
20
30
40
50
9/1/98 18/2/98 25/3/98 3/5/98 13/6/98 23/7/98 15/9/98 5/11/98 17/12/98
Núm
ero
de p
uesta
s
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Para
siti
sm
o
Bora, 1998
0
10
20
30
40
50
11/1/99 27/2/99 10/4/99 22/5/99 5/7/99 25/9/99 17/11/99
Núm
ero
de p
uesta
s
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Para
siti
sm
o
cápsulas
parasitismo
Lourizán, 1999
0
10
20
30
40
50
11/1/99 13/2/99 13/3/99 10/4/99 8/5/99 5/6/99 6/7/99 4/9/99 9/10/99 17/11/99 18/12/99
Núm
ero
de p
uesta
s
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Para
siti
sm
o
Cotobade, 1999
0
10
20
30
40
50
11/1/99 13/2/99 13/3/98 10/4/99 8/5/99 5/6/99 5/7/99 25/9/99 9/10/99 17/11/99 18/12/99
Núm
ero
de p
uesta
s
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Para
siti
sm
o
Cotorredondo, 1999
0
10
20
30
40
50
11/1/99 13/2/99 13/3/99 10/4/99 8/5/99 5/6/99 5/7/99 4/9/99 9/10/99 17/11/99 18/12/99
Núm
ero
de p
uesta
s
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Para
siti
sm
o
Tomba, 1999
0
10
20
30
40
50
11/1/99 13/2/99 13/3/99 10/4/99 8/5/99 5/6/99 6/7/99 4/9/99 9/10/99 17/11/99 18/12/99
Núm
ero
de p
uesta
s
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Para
siti
sm
o
Bora, 1999
0
20
40
60
80
100
120
11/1/99 13/2/99 13/3/99 10/4/99 8/5/99 5/6/99 6/7/99 3/9/99 9/10/99 18/11/99 18/12/99
Núm
ero
de p
uesta
s
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Para
siti
sm
o
Folgoso, 1999
Fonte
: San
tola
maz
za-C
arbone, S
., R
odrí
guez-
Illa
mola
, A.,
& C
ord
ero
-Riv
era
, A
. (2
006). T
herm
al r
equir
em
ents
and
phenolo
gy o
f th
e E
uca
lyptu
s sn
out
beetl
e G
onip
teru
s sc
ute
llatu
s G
ylle
nhal
. Jou
rnal o
f Applie
d E
nto
mol
ogy,
130(6
–7), 3
68–
376. h
ttp://d
oi.o
rg/1
0.1
111/j.1
439-0
418.2
006.0
1073.x
Gorgullo das palmeiras
(Rhynchophorus ferrugineus)
Tala dunha palmeira atacada polo gorgullo en
Pontevedra, outubro de 2017 Fotos © Adolfo Cordero
Historia da invasión polo gorgullo
das palmeiras
Detectada por primeira
vez en Europa en 1995,
na provincia de Granada Barranco P., De la Peña J., Cabello T. 1995. Un nuevo
curculiónido tropical para la fauna europea, Rhynchophorus
ferrugineus (Olivier, 1790), (Coleoptera: Curculionidae).
Boletín Asociación Española de Entomología 20: 257–258.
Detectado en Galicia en
2013 Pérez-Otero R., Mansilla JP., Lamelo RJ. 2012. Primera cita
del picudo rojo de las palmeras, Rhynchophorus ferrugineus
(Olivier 1790) (Coleoptera: Curculionoidea:
Dryophthoridae), en Galicia (NO de la Península Ibérica).
Arquivos Entomolóxicos 8:97–101.
Segundo a ficha do Catálogo Nacional de Especies
Invasoras:
“La especie fue detectada por primera vez en España
en 1994 en la provincia de Granada donde se
introdujo con la importación de palmeras
ornamentales infestadas por la especie desde el
Norte de África. Desde entonces ha expandido su
área de distribución encontrándose actualmente en
distintos municipios de las provincias de Granada,
Almería, Valencia, Castellón, Alicante, Murcia, Málaga y
en las Islas Canarias. En 2005, la plaga se detectó en
el palmeral de Elche, declarado patrimonio cultural
de la humanidad por la UNESCO y considerado el
mayor palmeral de Europa. En las islas Canarias
amenaza Phoenix canariensis (palmera canaria), que
podría verse en peligro si la plaga continúa avanzando.
En 2011 la plaga se detectó en Jerez de la Frontera
donde afectó a un gran número de palmeras.”
“La plaga de Rhynchophorus ferruginosus se introdujo a
través de palmeras infectadas procedentes de Egipto u
otros países del norte de África. Siendo la
translocación e introducción de ejemplares de
palmeras infectadas, la vía de entrada en las distintas
poblaciones. Su expansión se produce a partir de las
palmeras introducidas en las distintas zonas.”
Vía de introdución e
expansión: comercio de
plantas vivas
En moitos casos non hai limitacións
climáticas á expansión!!
Fonte: Dembilio Ó., Jacas JA. 2011. Basic bio-ecological parameters of the invasive Red Palm Weevil, Rhynchophorus
ferrugineus (Coleoptera: Curculionidae), in Phoenix canariensis under Mediterranean climate. Bulletin of Entomological Research
101:153–163. DOI: 10.1017/S0007485310000283.
Efectos
despropor-
cionados
Anuro atacado pola formiga arxentina (Linepithema humile), fotografiado en Doñana
Foto © Adolfo Cordero
Cascada trófica
Efecto indirecto dun cambio nun nivel trófico sobre outros niveis tróficos do ecosistema.
As cascadas son efectos recíprocos depredador-presa que alteran a abundancia, biomasa ou produtividade dunha poboación, comunidade ou nivel trófico mediante mais dunha ligazón nunha rede trófica. Michael L. Pace et al (1999). Trophic cascades revealed in diverse ecosystems. Trends in
Ecology and Evolution, 14:12:483-488.
Son coñecidas de moitos tipos de sistemas e organismos
Fonte: Giraud T., Pedersen JS., Keller L. 2002. Evolution of
supercolonies: The Argentine ants of southern Europe.
Proceedings of the National Academy of Sciences of the
United States of America 99:6075–6079.
Cascada trófica Interaccións non lineais
entre niveis tróficos
O tipo de depredador determina a abundancia dos niveis tróficos intermedios
A invasión pola formiga arxentina provoca cambios ecosistémicos pola desestabilización das redes tróficas.
“In Spain and Portugal, L. humilis was observed to displace the native ants including myrmecochorous ants, which had a negative effect on seed dispersal of native plants”
Foto © Adolfo Cordero
Formiga arxentina (Linepithema humile) Fonte: Kenis M., Branco M. 2010. Impact of alien terrestrial arthropods in
Europe. Chapter 5. BioRisk 4:51–71. DOI: 10.3897/biorisk.4.42.
Augas epicontinentais: 12 especies Fonte
: Riv
as-R
odrí
guez
S., Se
rvia
MJ., V
ieir
a-Lan
ero
R.,
Cobo F
. 2010. V
ect
ore
s, a
ntigü
edad
y p
roce
denci
a de las
esp
eci
es
alóct
onas
de a
gua
dulc
e n
atura
lizad
as e
n G
alic
ia. N
ova A
cta C
ientífic
a C
ompos
tela
na (Bio
loxí
a)
19:4
9–67.
Vías de introdución e
expansión: acuariofilia, pesca,
acuicultura, escapes
A taxa de invasión aumenta
rapidamente “[…] se estima que en la
actualidad en la Península
Ibérica hay un total de 37
especies de vertebrados
exóticos naturalizados, 41
de invertebrados (parásitos
excluidos) y 10 de plantas
vasculares invasoras
(excluidos helófitos).”
“En Galicia […] se han
registrado 10 vertebrados,
12 invertebrados y 6
plantas acuáticas invasoras.”
Fonte: Cobo F., Vieira-Lanero R., Servia MJ. 2011. Turistas indeseados. Ritmo de entrada de especies
exóticas en los medios acuáticos gallegos en el último siglo. Cuadernos de Biodiversidad 34:8–11.
Augas mariñas
En Galicia hai polo
menos 24 especies
de moluscos
invasoras, a maioría
deles detectados na
ensenada de O
Grove Rolán E., Bañón R. 2008.
Especies invasoras
marinas en Galicia:
problemática y medidas.
Noticiario SEM 49:56–58.
Foto © Adolfo Cordero
O medio mariño recibe as invasións biolóxicas
principalmente polas augas de lastre. Mullus
surmuletus en Sabaudia (Italia)
Introdución de
enfermidades
Un cicadélido, grupo vector de virus e bacterias das plantas
Foto © Adolfo Cordero
O mosquito tigre (Aedes albopictus)
Vector da febre amarela (e outros virus!)
Introducido en Italia, expandido a Francia
e España
Fotografía tomada en Pontecorvo (Lazio, Italia) Foto © Adolfo Cordero
Vía de introdución e
expansión: comercio de
pneumáticos usados!
O mosquito tigre (Aedes albopictus)
Fonte: Medlock JM., Hansford KM., Schaffner F., Versteirt V., Hendrickx G., Zeller H., Bortel W
Van. 2012. A review of the invasive mosquitoes in Europe: ecology, public health risks, and
control options. Vector-Borne and Zoonotic Diseases 12:435–447. DOI: 10.1089/vbz.2011.0814. Foto © Adolfo Cordero
O mosquito tigre (Aedes albopictus)
Fonte: Medlock JM., Hansford KM., Schaffner F., Versteirt V., Hendrickx G., Zeller H., Bortel W Van. 2012.
A review of the invasive mosquitoes in Europe: ecology, public health risks, and control options. Vector-
Borne and Zoonotic Diseases 12:435–447. DOI: 10.1089/vbz.2011.0814.
O caranguexo americano
(Procambarus clarkii)
Efecto negativo sobre o caranguexo autóctono, pola introdución dunha enfermidade fúnxica
Efecto negativo sobre as comunidades de anfibios e insectos acuáticos, por depredación directa
Efecto positivo sobre moitas especies de aves, os sapoconchos e a lontra, por constituír unha presa abundante
Fotografía realizada en Alfaro, La Rioja
Foto © Adolfo Cordero
Danos no
sistema
económico
Bugallos de Dryocosmus kuriphilus sobre castiñeiro (Ourense)
Foto © Adolfo Cordero
Expansión global de D. kuriphilus
Vía de introdución e
expansión: importación de
planta viva
Dryocosmus kuriphilus
“By attacking the vegetative buds and forming a gall, D. kuriphilus disrupts twig growth and reduces fruiting. Commercial growers may expect yield reductions of 50-70%. Severe infestations may result in the decline and death of chestnut trees. D. kuriphilus is the most severe insect pest worldwide on chestnuts and can eliminate nut production and even kill trees (Dixon et al., 1986). Where chestnut is planted in Europe for timber and to stabilize slopes, D. kuriphilus could cause serious decline.
Fonte: http://www.cabi.org/isc/datasheet/20005
Foto © Adolfo Cordero
Exótico ≠
negativo
Tritonia crocosmiflora
Azores
Australia
Illa de Ons
Fotos © Adolfo Cordero
Caldeira Velha, Sao Miguel, Azores
Foto © Adolfo Cordero
Caldeira Velha, Sao Miguel, Azores
Planta ornamental escapada Tritonia crocosmiflora
Fento arborescente (Sphaeropteris cooperi),
nativo de Australia
Eucaliptos (Eucalyptus globulus), nativo de Australia
Cryptomeria japonica, nativa de Xapón
Acacia negra (Acacia melanoxylon), nativa
de Australia
Planta ornamental escapada (Hedychium gardneranum), nativa do Himalaia e Nepal
Phytolacca americana, nativa de
Norteamérica
Foto © Adolfo Cordero
A vexetación autóctona das Azores está case extinguida
Mato con carrascas (Erica azorica), cedros (Juniperus brevifolia) e faias (Myrica faia) na illa do Pico
Drago (Dracaena drago), Tenerife
Vaccinium cylindraceum, endemismo
dos Azores, na Caldeira de Faial
Juniperus brevifolia
Foto © Adolfo Cordero