IV. txostena: basoak berreskuratzea

GIPUZKOAKO NATUR KONTSERBAZIOA:

BASOEN BERRESKURAPENA

Erakunde ekologista eta kontserbazionisten irizpide eta

proposamen batuak

Berdeak

Eguzki

Ekologistak Martxan

Erkaxo Azpeitiako Natur Taldea

Haritzalde

Itsas Enara Ornitologi Elkartea

Landarlan Natur Elkartea

Mutriku Natur taldea

Okil Beltza, Elgoibarko Natur Taldea

Osina Natur Taldea

Ugatza Ornitologi Elkartea

Katamarrua, Zestoako Natur Taldea

Zumaia Natur Taldea

Herrio Natur Taldea

Arkamurka Natur Elkartea

Ondarroa 12 milia

Donostia, 2012ko uztailaren 9a

Gipuzkoako basoak berreskuratzeko eskaera

2

AURKIBIDEA

1. Aurrekariak…………………………………………………………………………………………………….3. or.

1.1 Gipuzkoako basoak berreskuratzeko eskaera

2. Gipuzkoako basoen egoera …………………………………………………………………………….5. or.

3. Basoen kudeaketarako baldintzak ……………………………………………………………..….7. or.

3.1 Egoera mingarri honen arrazoiak

3.2 Mendien legezko egoera

3.3 Saileko administrazioaren jokaera

4. Mendietako eta natura inguruneko zuzendaritza nagusiaren luzatzen dizkiogun

eskaerak: …………………………………………………………………………………………………….10. or.

4.1 Europar Zuzentarauak bete eta basoak legeen arabera kudeatzea.

4.2 Herri Jabariko Mendien kudeaketan egurra ekoizteari utzi eta benetako

zerbitzu publikora bideratzea.

4.3 Mendi babesgarrien errolda indarrean jarri eta gauzatzea.

4.4 Gipuzkoako basoak zaindu, hobetu eta ugaritzeko laguntza arauak ezartzen

dituen Dekretua aldatzea.

4.5 Jabetza pribatuko mendietan bertako basoa berreskuratzeko plangintza

eratzea.

4.6 Basoen kontserbaziorako kudeaketan partehartze demokratikoa

KRONOGRAMA …………………………………………………………………………………….14. or.


3

1.- AURREKARIAK

Iaz hasita, Gipuzkoako Natur Taldeok lurralde honetako Foru Aldundiko Berrikuntza,

Landa Garapena eta Turismo departamentuko ordezkariekin natur kontserbazioarekin

erlazionatutako hainbat gairen inguruan hitz egiteko konpromisoa hartu genuen.

Gaurdaino hiru dira ospatutako bilerak: gure eskakizunak jakinarazteko abenduan

ospatutakoa lehena, Gipuzkoako basoetarako laguntza-arauak ezartzen dituen

Dekretuaz hitz egiteko urtarrilean ospatutakoa bigarrena, eta hirugarrena ehizaren

kudeaketaz aritzeko ekainean ospatutakoa.

Hasitako bidearekin jarraitzeko, Gipuzkoako basoen kudeaketaz hitz egiteko proposatu

nahi dugu hurrengo bilera. Horretarako, idatzi hau zinatzen dugun natur taldeen

ordezkariok Gipuzkoako basoen kontserbaziorako eskakizunak jasotzen dituen

txostentxoa idatzi dugu.

Txosten honen helburua, beraz, Foru Aldundiko Mendi eta Ingurune Naturaleko

Zuzendariari eta sail horretako teknikariei Gipuzkoako basoen kontserbazioa eta

berreskurapenera bideratutako kudeaketa-eredu berriaz hitz egiteko gure irizpideak

jakinaraztea da.

Agertoki aldaketarako ezinbesteko baldintza da Aldundiak hamarkadetan zehar

forestalisten eta egurzale pribatuekin izan duen lotura hausteko beharra.

Era berean, lurrari eta bertakotasunari lotutako nekazaritza eta nekazal kultura

aldarrikatzen duten eragileak lotu beharko zaizkio bertako basoak era masibo batetan

berreskuratzeko ahaleginari, ez baitu inongo zentzurik elikagai-sobirautzaren izenean,

ekoizpenean eta merkaturatze prozesuetan bultzatzea lelo hori natur kontserbazioa

alde batetara utziz. Baso-landaketa eta nekazaritza-eredu intentsiboak (diruz erruz

lagundutakoak), artifizializatzaileak eta kaltegarriak dira lurrarentzat, gizaki eta

ekosistemen osasunarentzat, eta basa-bizitzaren kontserbazioarentzat.

Bestalde, administrazioak badu, gure ustez, behar bezala erabiltzen ez duen eskumena:

delitu ekologikoak zigortzea da. Ingurumen Fiskaltza aktibatuz, baso-landaketen

kudeaketa-eredu intentsiboa han eta hemen eragiten ari den kalteak eten edo

gutxitzeko. Tresna hau oso eraginkorra izan daiteke landa-gunean agerikoa den

inpunitatea ezabatzeko, eta behingoz natur kontserbazioko legeak duintasunez

aplikatzen hasteko. Baina, horretarako Aldundiko Mendi Zuzendaritza berriak norabidez

aldatu behar du, bere organigrama ahul eta zaharkituan, zein erabakiak hartzeko

mekanismoetan aldaketa estrukturalak eraginez.


4

Basoen kontserbazioa eta babesa (habitat naturalena, zein basabizitzarena)

mugimendu eta erakunde ekologisten, zein eragile sozialen hamarkadetako borrokaren

ardatza izan dira. Orain indar handiagoz aldarrikatzen dugu administrazioarentzat bete

beharrezkoak den eskakizun hori, EAE-koak ezik, estatuko zein Europako marko

juridikoek hala agintzen baitute, nahiz eta orain arteko Foru agintariek gauzatu ez.

GIPUZKOAKO BASOAK BERRESKURATZEKO ESKAERA

Gipuzkoako inguru fisikoak dituen ezaugarriak, historikoki izan duen bilakaera eta egun

dugun klima kontuan hartuta, bertako landaredia potentziala basoek osatu beharko

lukete nagusiki.

Gipuzkoako Foru Aldundiko Landa Garapena saileko administrazioek saldu diguten

leloa, Gipuzkoan baso ugari eta ederrak ditugunarena izan da beti, baina errealitatea

guztiz kontrakoa da. Iritziak alde batera utzi eta administraziok berak eskaintzen dituen

datuak begiratu besterik ez dago.


5

2.- GIPUZKOAKO BASOEN EGOERA

Gipuzkoako lurraldearen %63a (125.000 Ha) zuhaiztiak estaltzen dute, baina hauetatik,

%60a (72.000 Ha) zuhaitz exotikoen landaketak dira eta bertako basoek %40a (52.000

Ha) besterik ez dute hartzen.

Hau da, Gipuzkoako basoak, lurraldearen %25a bakarrik estaltzen dute. Datu hau eta

basoen beste ezaugarri batzuk, batezbeste Europa mailan ematen direnarekin

alderatzen ditugunean, emaitza hauek lortzen ditugu:

Basoa

lurraldearekiko

proportzioan

Azalera biztanle

bakoitzeko

Zuhaiztietan

exotikoen

landaketak

Jabetza

publikoko

basoak

Gipuzkoa % 25 0,074 Ha % 60 % 17

Europa % 44,5 0,19 Ha % 4,2 % 50

Datu adierazgarriak eta mingarriak aldi berean, dudarik gabe Europa mailan azkenetako

tokietan jartzen gaituztenak. Zerbait azpimarratzekotan, esan dezagun Europa guztian

bi herrialde bakarrik direla, Irlanda eta Islandia, espezie exotikoen landaketak gurean

baino proportzio handiagoa dutenak, bestelako maldak eta orografia lauagoa izanik.

Basoen galera itzel honek naturan, paisaian eta ekosistemhauek eskaintzen dizkiguten

zerbitzuetan, onartu ezineko pobretze eta kalteak dakarzkigu, mundu mailan ematen

ari diren aldaketei erantzuteko ahalmenik gabe uzten gaituzte.

Hau gutxi balitz, geratzen zaizkigun baso hauen egoera ekologikoa oso kaskarra da,

gehienak, loturarik gabeko eta azalera txikiko adabakiak besterik ez bai dira, espezie

exotikoen landaketez inguratuta. Eta egoera txar hau hobetze bidean joango balitz,

gaitz erdi, baina daramagun dinamika guztiz kontrakoa da, Europa mailan eginiko

azterketek erakusten diguten bezala.


6

Eta honetan bai Europa mailako lehiaketan txapeldun izatera iritsi garela: Gipuzkoa (eta

Bizkaia), basoen zatikatze prozesuari dagokionean, degradatze abiadura handiena

duten puntu beltz gutxiren artean egotearen ohore arazotsua lortu dugu, ondorengo

mapan ikusi dezakegun moduan:

Baina gure mendietan geratzen zaizkigun baso handienen egitura eta aberastasuna ere

oso egoera eskasean daude, egin diren azterketetako emaitzak (Aiako Harria, Aralar)

erakutsi diguten bezala. Zuhaitz heldu alerik ez, adin bereko edo egitura desorekatuko

zuhaiztiak, zikloak mantenduko dituen hildako egurrik gabe, etab.


7

3.- BASOEN KUDEAKETARAKO BALDINTZAK

3.1. Egoera mingarri honen arrazoiak

Europa guztian bezala, Gipuzkoan ere basoek milaka urtetan zehar eginiko ustiapena

nozitu dute, baina hemen, azken mendean nagusitu zen erabilpenak eraman gaitu

egoera tamalgarri honetara.

XX. mendeko bigarren erdian ustezko altxorra aurkitu zen gurean, intsinis pinua (Pinus

radiata), eta horrek baldintzatu eta gidatu du gaur arteko baso politika guztia,

administrazioarena eta jabe pribatuena, merkatuan saltzeko moduko ahalik eta egur

gehien ekoiztea izan bai da helburu bakarra.

Noski, inoiz ere ez dira kontutan hartu eragin diren kalteak, administrazioaren aldetik

kalte horiek ukatzeko jarrera besterik ez dugu eduki.

Halako jarduerari hainbat urtetan etekin ekonomikoak atera baldin bazaizkio ere,

merkaturatze prezioen beherakada biziak eta izurriteen gero eta eraso gogor eta

hedatuagok, monolaborantza honi bueltarik gabeko bukaera eraman dute.

Eta jabe pribatuen aldetik joera hau izatea, ulertu dezakegu, iritzi berekoak ez ba gera

ere, baina jasanezina dena da herri onurarako izendatu diren mendi publikoetan ere

politika berdina eramatea, orain arte egin den moduan.

Herri onurako mendiak 33.450 Ha hartzen dituzte Gipuzkoan eta baso batzuk

mantendu badira ere, izugarriak izan dira baso administrazioaren aldetik eginiko saioak

landaketa komertzialekin ordezkatzeko.


8

3.2. Mendien legezko egoera

Gipuzkoako Natura 2000 sarea, 18 Batasunaren Garrantzizko Lekuak (BGL), eta

Hegaztientzako Babes Bereziko Gune (HBBG) batek osatzen dute. Denen artean, 40.000

Ha baino gehiago hartzen dute eta, hauetatik, 17.034 Ha basoak dira

Argitaratu berria den Berrikuntzako, Landa Garapeneko eta Turismoko

Departamentuaren egitura organiko eta funtzionalari buruzko Foru Dekretuaren

arabera, Mendietako eta Natura Inguruneko Zuzendaritza Nagusiaren ardurapean

daude, besteak beste:

Natura 2000 Sarean jasotako komunitate garrantziko lekuen kudeaketa planak landu

eta burura eramatea, Europako zuzentarauetan jasotako europar intereseko habitat eta

espezieak kudeatzea eta biodibertsitateari buruzko inbentarioa egin eta kudeatzea,

habitaten eta ekosistemen lurralde maila desberdinetan.

Hau honela izanik, eskuduntza hori aldarrikatzen duen administrazioari Arteztarauak

diona betetzea exijitu behar zaio, hau da, interes europarreko habitaten eta espezieen

kontserbazio egoera egokia lortzea eta zaintzea.

Foru Dekretu berdinak dionez, Mendietako eta Natura Inguruneko Zuzendaritza

Nagusiaren ardurapean daude Foru Aldundiaren ondareko mendiak, herri onurako

mendiak, mendi babesgarriak eta kontsortzioetako mendiak administratu, kudeatu,

zaindu eta babestea.

Mendi hauek zerbitzu publikoari atxikituta daudenez, helburu hori betetzea bideratu

beharko lirateke, beste edozein nahi edo asmoen gainetik. Hau da, mendi bakoitzak

duen interes publikoko ezaugarriak: biodibertsitatea, ur baliabideak, higaduren aurkako

babesa, etab., ongi ezagutu eta horiek finkatu eta gauzatzea da mendi hauek berezitu

beharko lituzken ezaugarria.

Jabetza pribatuko mendiei dagokionez, titularren esku geratzen da beraien kudeaketa,

baina ez da ahaztu behar, lur sail hauek gizartearekiko funtzioak ere betetzen dituztela,

are gehiago gureak bezalako mendietan.

Hau honela adierazten du Mendietako eta Natura Inguruneko Zuzendaritza Nagusiak,

bere lehen eskuduntzen artean aldarrikatzen duenean: Mendiak administratu, kudeatu,

zaindu eta babestea, lehengai berriztagarrien sorburu izaki, biodibertsitatearen eta

genetikaren kontserbazioa ziurtatuz, garapen iraunkorreko irizpideak erabilita eta


9

betetzen duten funtzio soziala eta ekologikoa errespetatuz

Lurjabe pribatuei ematen zaizkien dirulaguntza publikoak, gizartearekiko funtzio

hauetan oinarritzen dira eta, beraz, funtzio horietara baldintzatu behar dira eta

ordainetan ongi betetzea eskatu behar zaie.

3.3. Saileko administrazioaren jokaera

Zoritxarrez, basoak zaindu behar lituzkeen administrazioa bera izan da egoera honetara

eraman gaituen prozesuaren bultzatzaile nagusia. Orain arte, bai berak zuzenean

kudeatu dituen mendietan, bai beste mendiekiko eraman duen politikan, basoen

kaltetarako neurri eta ekintzak izan dira ia bakarrak.

Habitat Zuzentaraua 1992an argitaratu zen eta bertan jasotzen dira Gipuzkoan ditugun

eta interes europarrekoak diren 11 baso-habitat. Hogei urte pasa dira eta Gipuzkoan

oraindik habitat horien kontserbazio egoera ezagutzear gaude edo, egokia ez denetan,

hobetzeko beharko litekeen plangintza ikusteke.

Mendi publikoetan bertako basoak zaindu eta berreskuratze ordez, konifero exotikoen

landaketak bihurtzen saiatu dira. Esate baterako, 1995etik 1999ra, Gipuzkoako mendi

publikoetan 3.969 Ha konifero exotikoekin landatu ziren eta 1.472 Ha hostozabalekin,

azken hauen artean haritz amerikarra bezalako espezie exotikoak ere kontabilizatzen

direlarik.

Mendi pribatuetan berriz, aholkularitzan, diru laguntzetan eta politika osoan, zuhaitz

landaketa komertzialak bultzatzea beste helbururik ez du izan. Orain arte Gipuzkoako

basoak zaindu, hobetu eta ugaritzeko laguntzak, basoak deusezteko besterik ez dute

balio izan eta diru publiko kopuru ikusgarria, baso eta mendien funtzio publikoen

kaltetarako erabili da, egur ekoizpen komertzialaren mesedetan.

Orain da eguna, politika horren ondorioz, lur-jabeak ez dakitela ez zer landatu ez zer

egin. Beraz, hau dena ikusita, momentu erabakiorrean gaude baso-politika berri bat

bultzatzeko.


10

4.- MENDIETAKO ETA NATURA INGURUNEKO ZUZENDARITZA NAGUSIARI LUZATZEN

DIZKIOGUN ESKAERAK.

Gipuzkoako basoak berreskuratze bidean, horretarako eskuduntza osoa duen

administrazioari, eskaera hauek egiten dizkiogu:

4.1.- Europar Zuzentarauak bete eta basoak legeen arabera kudeatzea:

- Horretarako, hiru hilabeteko epean, Europar intereseko 11 baso-

habitaten kontserbazio egoera egokia lortzeko plangintza eratzea eta

zabaltzea.

- Plangintza honen atal batean, lehen 3 urtetan burutuko diren ekintzak eta

aurrekontuak urtez urte zehaztu beharko dira.

4.2.- Herri Jabariko Mendien kudeaketan egurra ekoizteari utzi eta benetako zerbitzu

publikora bideratzea.

Sei hilabeteko epean, hori gauzatuko duen plangintza plazaratzea, non, besteak beste,

neurri hauek zehaztuko diren:

- Mendi publikoetan egin beharreko baso-landaketak %100ean bertako

zuhaitzekin burutuko dira, bertako baso eta habitat naturalak berreskuratuz.

- Espezie exotikoekin estalita dauden lur sailetan bertako basoak berreskuratzeko

plangintza, kartografia eta ekimenen zehaztasunak.

- Egun dauden basoen kontserbazio egoera hobetzeko neurri zehatzak ezartzea

eta aplikatuko direneko lur sailen kartografia azaltzea.

- Basoen zerbitzu ekologikoak bermatzeko eta hobetzeko hartuko dituen neurriak

eta egutegia.


11

4.3.- Mendi babesgarrien errolda indarrean jarri eta gauzatzea

- Sei hilabeteko epean eta Gipuzkoako Mendien Foru Arauak dioen moduan,

higadura ekiditeko, ur baliabideak edo biodibertsitatea zaintzeko ala beste

eginkizun ekologiko, sozial edo babesekoari atxikituta, mendi babesgarri

izendatu behar direneko mendien zerrenda plazaratzea, bakoitzaren kartografia

eta ezaugarriak zehaztuz.

- Ibar-basoak ere errolda horretan sartu beharko dira, berreskuratzeko moduan

dauden ibai bazter guztiak sartuz.

- Errolda horretako basoak zaintzeko behar direneko diru kopuruak zehaztuko

dituzten aurrekontuak ere bertan jaso beharko dira.

4.4.- Gipuzkoako basoak zaindu, hobetu eta ugaritzeko laguntza arauak ezartzen


Lehen egin genuen eskaera errepikatuz, besteak beste honako aldaketak egitea:

� Lagungarri diren jardueren artean «Natura 2000» sarearen eta 2000/60/CE

Arteztarauaren (urarena) kudeaketarakoak, diru-laguntza agroanbientalak eta

produktiboak ez diren inbertsioetarakoak sartzea, jabe pribatuentzat zein

Udalentzat. Gutxienez aurrekontuaren % 30a bideratu beharko litzateke

jarduera horietarako.

� Alduandiaren aurrekontuen kargura doazen laguntzetan, bertako basoak

berreskuratu edo hobetzeko bakarrik erabiltzea eta ez egur landaketa

komertzialetarako.

� Basozaleentzako aholkularitza-zerbitzuen erabilerarako laguntzen artean

landaketa komertzialetarako ez diren Planak sartzea, basoetako habitat eta

espezieen hobekuntzan lagunduko duten Planak, alegia.


12

� Diruz lagungarri diren jardueretatik kentzea:

- Bideak eta mendi-pista berriak egitea eta garai bateko bide eta pistak

indartzea eta gaur eguneko ustiaketa-moduetara egokitzea.

- Nekazal lurretan lehen aldiz landaketak egitea.

- Tratamendu fitosanitarioak eta ongarriztapenak, halaber birbalorazio

energetikorako biomasaren bilketa.

� Gipuzkoako basoak zaindu, hobetu eta ugaritzeko diru-laguntzak arautzen

dituen otsailaren 23ko 5/2010 Foru Dekretua, zeinak abenduaren 9ko 77/2008

foru Dekretua aldatzen duen, bertan behera uztea.

4.5.- Jabetza pribatuko mendietan bertako basoa berreskuratzeko plangintza eratzea

Sei hilabeteko epean, espezie exotikoen landaketen etorkizun ezari aurre egingo dion

plangintza plazaratzea, bertako basoen berreskuraketan eta hauetatik ekoiztu

daitezkeen egur bikainen ustiaketan oinarrituko dena.

Plangintza honek, eremu pribatuan espezie baso edo espezie autoktonoak kontserbatu

edota landatzeagatik ordainak jasotzea aurreikusiko du, politika fiskaletan behar diren

aldaketak eraginez: lur eremu horiengatik ordaindu beharreko zergetan kenkariak

gauzatuz, etabar. Arreta berezia hartuko da NATURA 2000 Sarean eta naturgune

babestuen sarean (Parke Naturalak, Biotopo Babestuak,…), eremu hauetan baso-

politika basoen berreskurapenera zuzenduko da, bertako espezieak erabiliko direlarik

soilik. Hainbat kasutan, baso natural pribatuen egur ustiapena baimendu ahal izango

da.

Gainera, lurjabe bakoitza behartu litzateke baso-landaketen mozketa bakoitzeko

ustiatutako lur-azaleraren gutxienez % 7-a bertako landaretzarekin berreskuratzera.

Baso-landaketa horien etengabeko ustiaketa-ziklo horietatik, apurka-apurka baso

eremuak eskuratzen hasteko modua litzateke hau, nolabait, ustiaketa horietan

lurzoruari eta bertako bioaniztasunari egindako kalteen ordainetan.


13

Plangintza honetan oinarrituko dira Gipuzkoako basoak zaindu, hobetu eta ugaritzeko

diru-laguntzak arautzeko dekretuak.

Aldundiaren eta tokiko Udalen apustu estrategikoa izango da basolurrak erostekoa:

kontserbaziorako garrantzitsuak diren basoak eta habitat naturalak edo potentzialitate

handikoak dituzten eremuak publikoak bilakatzeko asmoarekin.

4.6.- Basoen kontserbazio-berreskupenerako kudeaketan partehartze demokratikoa

Natur Kontserbazioaren kudeaketan partehartze demokratikoa bermatzeko, erakunde

ekologisten eta kontserbazionisten ahotsen ordezkaritza zabala, Udal eta Tokiko

Administrazioarenaz gain, izango duen Bioaniztasuneko Aholku Batzordea sortuko du

Aldundiak, basoen kontserbazioa bezala, Gipuzkoako natur baliabideen

kontserbaziorekin zerikusia duten gai guztiak bertan eztabaidatzeko eta bideratzeko.

Aholku Batzorde berri honek ekologismoak eta kontserbazionismoak hamarkadetan

zehar izan duten bazterkeriarekin bukatzeko balio behar du ezinbestez, basogintza

intentsiboaren aldeko ahots bakarraren ikuspegia orekatzeko.


14

KRONOGRAMA

ESKAERAK EPEA

3 hilabete 6 hilabete

Gipuzkoako basoak zaindu, hobetu eta ugaritzeko laguntza arauak ezartzen


Lehenbailehen

Basoen kontserbazio-berreskupenerako kudeaketan partehartze demokratikoa

bermatzeko Aholku Batzordea sortzea.

Lehenbailehen

Europar intereseko 11 baso-habitaten kontserbazio egoera egokia lortzeko

plangintza eratzea eta zabaltzea.

Bioaniztasuneko Aholku Batzordea sortzea.

Herri Jabariko Mendien kudeaketan egurra ekoizteari utzi eta benetako zerbitzu

publikora bideratzeko plana gauzatzea.

Mendi babesgarrien errolda indarrean jarri eta gauzatzea

Jabetza pribatuko mendietan bertako basoa berreskuratzeko plangintza eratzea.

Espezie exotikoen landaketen etorkizun ezari aurre egingo dion plangintza

plazaratzea.

Documents

IV. txostena: basoak berreskuratzea