18
2017KO URRIA Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA “Dolmenen ibilbidea” 5. ekinaldia (2017) MIAKETAK ETA KATAK (Iruiya eta Sabua) TXOSTEN ARKEOLOGIKOA

Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

  • Upload
    others

  • View
    8

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

2017KO URRIA

Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila

ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN

JARTZEKO PROIEKTUA

“Dolmenen ibilbidea” 5. ekinaldia (2017)

MIAKETAK ETA KATAK (Iruiya eta Sabua)

TXOSTEN ARKEOLOGIKOA

Page 2: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

A 0.- F 1.- E2.- E3.- LA4.- E5.- E

AURKIBID

ITXA TEKN

GITASMOALOSUA-PLANEREMUSKU-HARTMAITZAK

DEA

NIKOA

AREN HELLAZENTIAKUAREN KOKTZEAREN D

LBURUAKKO TESTUIKAPENADESKRIBA

[1] 

INGURUA

APENA ETAA METODOOLOGIA

2

Page 3: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

PROI

GARA

KRON

AZTA

BABE

INTE

IKERK

EGUT

DEIA

DEIA

ZUZE

ZENT

0.- FITXA

IEKTUA 

AI HISTORIKO

NOLOGIA ERL

ARNATEGI‐MO

ES LEGALA 

RBENTZIO MO

KETA KANPAI

TEGIA 

ALDIA 

ALDIAREN DAT

ENDARITZA 

TROA 

TEKNIKO

OA 

LATIBOA 

OTA

OTA

INA

TA 

OA

pr

M

A2

Ku

[2] 

Elosua‐Plaroiektua: iker

Miaketak eta k

Bizilekua

Elosua‐PMonumen

Sabua (Elgoirkeologia Gun25koa, EHAA 

Balizko Arkirailare

Zundaketak,

ultur Ondareko 

(3) I

zentziako estrtzeko, kontse

bal

katak Karakateeremu

N

5.

ak, hilobi guneabelt

Plazentziako entu Multzoa (1

EHA

ibar‐Soraluzenea (Erabakia,106 ZK. ekainkeologia Gunen 17koa, EHA

, ikusizko pro

2017

Gipuzk

Kultu

zuzendaritzak progr

ndusketak eta 

ARANZADI 

azio megalitikerbatzeko etaioa azpimarra

e‐Kurutzebakuan (Iruia eta S

eolito‐Brontz

000 – 1.000 

eak, nekazaritzaintzarako g

estazio mega137/2003 DekAA 133 ZK, 20

): Elgoibarko , 1997ko maiaak 9) eta Soraea (Erabakia, 1A 208 ZK., urr

spekzioak eta

7ko udaberria

koako Foru Ald

ura eta Euskar

kudeatutako iamaren dirulag

ikerketa arkeo

2017ko m

Jesus

ZIENTZIA ELK

koaren a haren atzeko. 

karreko Sabua) 

ze Aroa 

cal BC 

tza eta guneak 

litikoa: kretua, 03koa) 

Balizko atzaren aluzeko 1997ko riak 30)   

a katak 

(2017) 

a‐udara 

dundia 

ra saila 

kerketa guntzak 

ologikoa 

martxoa 

s Tapia 

KARTEA  

Page 4: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

DEBhelbunaguhaien Hori dira 2da: 1.- Mgehia 2.- Ndira. bainada bi 137/2egotezituzartiku ArribkanpIIren 2016aurki Horrelekuagerozhori a

1.- EGITA

EGESA etaurua da Elusi horren bn inguruan e

dela eta, z2012tik aur

Megalitotegiaago aurkitze

Neolito eta Hain zuze

a ezer gutxizileku horie

2003 Dekreeko Estazitenen kokaulua, 13287

iribileta etapainetan trik

inguruan 26an Gizabuitu zen.

etaz gain, ian. Barandztik ezin izaaztertzea pl

SMOAREN

a Aranzadilosua-Plaze

barruan, ezaegon daitez

zenbait monrrera garatu

ak denbora eko probabi

Brontze Aren ere, Gipuxi dakigu lehen bilaketa

etuak berak io Megalitialekua edo 7 orria).

a Keixetako kuharrien in2015ean egrua eta Iru

az trikuharriaranek egan da hura lanteatu du

N HELBUR

iren arteanentzia megagutzen dirzkeen beste

numenturen den lan-ild

luzez erabilitatea hand

ro bitartekouzkoan etahengo nekamegalitoen

adieraztenko horiek herri-gunea

hegiako mndusketak igindako miauiyaren ingu

ri bat izan zitura bat sberrio aurkgu Sabua iz

[3] 

RUAK

n sustatutakalitotegia i

ren monumeelako aztarn

n ikerketa edoan. Bilake

ilitako gunedia da.

o aztarna iaa Erkidego azarien biziinguruan h

du “… probertan lu

a; gaur arte

onumentuanguruko maketa-kanpauruan egind

zitekeen koseinalatu zukitu. Hori dezeneko tum

ko “Dolmenkertzea etaentuak aztena-motak er

eta aztarnaeta hori bi p

eak dira, eta

a bakarrak osoan trikulekuei buruastea.

obabilitate hrperatuak e gutxi eza

ak aztertu oiaketekin kainan ez zedako miake

onkor bat ikuen leku hoela eta, aur

mulua al den

nen ibilbidea balioan jertzeaz gainre aurkitzea

a berrien bilplanteamend

a, horregatik

megalitoteuharri asko z. Horregat

handia dagoizateko as

agutu izan

ondoren, 20konbinatu den materialetetan suha

kusi genuenorretan 192rtengo kanpn egiaztatze

ea” proiektujartzea. Hen, funtsezko

a eta ikertze

laketa konbdutan oinar

k, bertan az

egietan aurkezagutzen

tik, komenig

oela toki horsmoarekin direnak.” (8

015etik aurrira. Atxolin ik aurkitu,

arrizko piez

n Sabua ize22an, eta

painarako keko.

uaren elburu oa da

ea.

binatu rritzen

ztarna

kitzen n dira, garria

rretan eratu

8. 2.a

erako Txiki

baina za bat

eneko orduz onkor

Page 5: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

2 ElosuondoMegaTrekuosatuere a Mendgailu LehebitartOrduaurkiarte. Horreaurkizenbdira. 1.- Taurkiizenamate 2.- EBerabideaGipu 3.- Aurtebzatiaaurki 4.- Murteblepok 5.- K1920

2.- ELOSU

ua-Plazentzoren Agerrealitotegi houtz trikuharuta dago, baurki daitezk

dilerroak Drrak lotzen

enengo trikutean horieta

uz geroztik ikuntza ber

en ondorioikuntzetatik

bait monumeDenera, ha

TREKUTZ. Iitu zuen 19a jarri zion. erialik aurkit

EGIZABALKsateguik auak egiteko.zkoako Kar

AGERREBUbete geroagk eta giza itu zuen aza

MAURKETAbete geroagkoak eta giz

KEIXETAKO0an eta u

UA-PLAZE

zia estazio ebururaino

orretan ere rria. Karakabaina bere ke.

Deba eta Udituzten lep

uharriak J. ako gehienaElosua-Pla

rriak egin d

oz, megalitogaurdaino

entu eraitsiaauexek dira

Irimoko (An921ean, et1973an ia e

tu.

KO MUÑOAurkitutako t. Giza hezrta Arkeolog

URU. Bergago indusi zuhezurrak emalean.

A. Bergarakgo indusi zza hezurrak

O EGIYA HEurtebete ge

ENTZIAKO

megalitikoaluzatzen sartzen da

ate-Irukurutmendebald

rolako isurpoetan triku

M. Baranak indusi zazentzian edira, baina

oen kopuruo: zalantzaak izan diraElosua-Pla

ntzuola) Gata Elosegikerabat hond

A. Bergaratumulua. Egzurrak azagikoan hond

rako Elosuauen Aranzadman zituen

ko Elosua zuen Aranzk aurkitu zire

EGO. Bergaeroago ind

[4] 

O TESTUIN

a Karakateda. Nahiz a Gaztelu zeta-Agerre

deko muturr

ialdeak banuharri ugaria

diaranek aituen hark T

egin diren mez da ikerk

uak gora-bzko monum

a, eta galduazentzian ez

aztelu Gain k berriz aurdatua izan z

ako Elosua gitura erabaldu omen datuta beza

a auzoa. Bdi eta Egure, eta 2005e

auzoa. Barzadi eta Egen.

arako Elosudusi zuen

NGURUA

en hasten deta erem

Gainen (Ireburu mendrean kareha

natzen dituak aurkitu d

urkitu zitueT. Aranzadmiaketa etaketa-lan sis

behera batzmentu batzuta zeuden zagutzen di

muinoan arkitu zuenezen obra ba

auzoan 1at hondatuaziren, bain

ala agertzen

arandiaraneenekin bateean L. del B

randiaranekgurenekin b

ua auzoa. BAranzadi

da eta Irukmu horretatrimo, Antzudilerroa geharri tupatsu

u, eta 800-ira.

en 1920an,i eta E. Eg

a berrikustestematikorik

zuk jasan zuk baieztabeste batzuren megalit

aurkitzen daean, 1951naten ondori

980an I. Oa izan zen na ez diran da.

ek aurkitu zera. HistoriaBarriok harr

k aurkitu zubatera. Su

Barandiaraneta Egu

kurutzetatik ik kanpo

uola) aurkithienbat basuak eta tup

900 m ing

eta 1921-urenekin ba

e-lanen ondk planteatu

ditu lehenatuak izan uk berriro atoak:

a. Barandia, Irimo-Antoz. Bertan

Osinagak eondoko ba

a kontserba

zuen 1920aaurreko zerarizko aizkor

uen 1920auharrizko pi

nek aurkitu renekin ba

igaro egon, tutako saltoz arriak

uruko

-1922 atera. dorioz orain

nengo dira,

urkitu

ranek tzuola ez da

eta V. aserri-atzen.

an eta amika ra bat

n eta iezak,

zuen atera.

Page 6: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

Histo2014 6.- K1920lepok 7.- Kurtebfauna 8.- FMercbatezdago 9.IRUinduszegopieza 10. K1920Histo 11. AzuenHisto 12. Ngeroa 13. Pgeroazen. 14. Aindus 15. Aindus 16. Azuen

oriaurreko z4an M. Cebe

KEIXETAKO0an eta urteko-ale bat a

KEIXETA. Abete geroaga hezurrak

FRANTSESBcaderrek, L.z osatutako

oena. Ez da

UKURUTZEsi zuen Ara

oen eta Fraa bat aurkitu

KUTZEBAK0an eta uoriaurreko g

AITZPURUKn 1920an eoriaurreko s

NAASIKO Gago indusi z

PAGOBEDEago indusi

AIZKOIN. Ssi zuen Aran

ATXOLIN Tsi zuen Aran

ATXOLIN. Sn Aranzadi e

zeramika zaeriok indusi

O EGIYA IPebete geroaaurkitu zuten

Azkoitian, Kgo indusi zuaurkitu zire

BASO. Ber. Millánek eo trikuharri materialik

ETA. Bergaanzadi eta antziako geu zuten Aro

KAAR. Soraurtebete gegatzarri bat e

KO ZABALeta urtebetuharriak eta

GOENA. Szuen Aranz

EINKATU. zuen Aran

Soraluze. Bnzadi eta E

TXIKI. Soranzadi eta E

Soraluze. Beta Egurene

tiak, harrizk zuen eta z

PAR. Bergago indusi zun, gaur gald

Keixetako Zuen Aranzan, material

rgarako Eloeta M. Tamaa. Argitaraaurkitu.

ra. BarandiEgurenekinerratan babo Garaikidek

aluze eta eroago indeta Aro Gar

LA. Soraluzte geroago a lepoko-al

Soraluze. Bzadi eta Egu

Soraluze. Bnzadi eta E

Barandiarangurenekin b

luze. Barangurenekin b

Barandiaranekin batera.

[5] 

ko aizkora bzeramika eta

arako Elosuuen Aranzaduta dago.

Zelaian. Badi eta Egurgaraikideek

sua auzoa.ayok aurkitutu gabea b

aranek aurkn batera. Babesleku bezko materiale

Bergarako dusi zuen raikideko m

ze eta Bergindusi zu

leak eman z

arandiaraneurenekin ba

Barandiarangurenekin

nek aurkitubatera. Suh

ndiaranek abatera. Ez z

nek aurkitu Ez zen ma

bat, eta suha suharri za

ua auzoa. Badi eta Egur

randiaranekrenekin batkin batera.

. 2001ean Bua. Tumulubaina Gipu

kitu zuen 19arandiaranezala erabiliekin batera.

mugan. BAranzadi

materialak.

garako mugen Aranzazituen.

ek aurkitu tera. Ez zen

nek aurkitu batera. Suh

zuen 192harrizko prin

aurkitu zuenzen materia

zuen 1921aterialik aurk

arrizko piezatiak aurkitu

Barandiaranrenekin bate

k aurkitu zera. Suhar

B. Barrerok txiki baten

uzkoako Ka

920an eta uen ustean, a izan zen

arandiaraneeta Egu

gan. Barandi eta Egu

zuen 1920n materialik

zuen 1920harrizko pri

20an eta untza bat aur

n 1921ean alik aurkitu.

ean eta urtkitu.

zak eman zu zituen.

nek aurkitu era. Hezur

uen 1920arrizko pieza

k, I. Gaztelu erdian har

atalogoan j

urtebete geraurretik ind

n. Historiau

ek aurkitu renekin ba

diaranek aurenekin ba

0an eta urtek aurkitu.

0an eta urteintza bat a

rtebete gerrkitu zen.

eta urte be

te berean i

ituen.

zuen rrezko

n eta ak eta

uk, G. rlauza asota

roago dusita urreko

zuen atera.

urkitu atera.

ebete

ebete urkitu

roago

erean

indusi

Page 7: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

17. Abat edaite 18. IRzuenhezu 19. Azuenbezadela aurki 20. GEgituArkebat dgiza 21. Sez zutxikie Ikus zitueBaramonubesteorain

ATXOLIN Tedo har-ku

ezke, pago h

RUIYA. Sorn Aranzadi urrak eman

ARRIBIRIBn, baina muala kataloga

baieztatuzitu ziren.

GIZABURUAura hau hologikoetandela egiaztahezurrak em

SABUA. Souen indusi. en artean ez

daitekeenen duela iandiaranek umentuen ae biak (Gizn arte.

TXIKI II. Soutxa bat dehandi baten

raluze. Baraeta Egure

zituen.

ILETA. Beugarritzat hatu zuten. 2. 2013an z

A. Soraluzhistoriaurrekn. 2016 eta atu zuten. man ditu.

oraluze eta Gipuzkoak

zin baitzen

ez, Barandiaa 100 urtez zuen asartean, bi ezaburua eta

oraluze. 201ela. Tumulun azpian. Ez

andiaranekenekin bat

rgara eta Ehartu zuen. 2012an M. zutik jarri ze

e. Barandiako izatea 2017an J. Historiaurre

Elgoibar mko Karta Arkbereizi Bara

aranek 17 mte. Hala esmatu eta

erabat suntsa Sabua) z

[6] 

15ean M. Cu txiki batez zen mater

aurkitu zuetera. Histor

Elgoibar m2002an LCeberiok e

en bere jat

aranek aurkzalantzan

Tapiak eta eko zeramik

mugan. Barakeologikoetaandiaranek

monumentueta guztiz mugarritzasituta daudezalantzazko

Ceberiok baen erdian rialik aurkitu

en 1920an eriaurreko z

mugan. 1920. del Barrioeta J. Tapiatorrizko jarl

kitu zuen 19 jarri izaM. Ceberiokak, metala

andiaranek an galdutzaaipatu zue

aurkitu zitere, nahiz

at hartu zue (Trekutz

otzat hartuta

aieztatu zueganbarako

u.

eta urtebetezeramika za

0an Barandok eta J. Aak indusi zlekuan. Suh

920an bainan da Gip

ok indusi zuak, suharria

aurkitu zueat eman zenna.

tuen eta hoz eta Arrien egitura eta Egizaba edota ga

en trikuharr harlauzak

e geroago iatiak eta f

diaranek aAltunak trikuzuten, zutarharri zati b

a ez zuen inpuzkoako ten eta triku

ak, lepokoa

en 1920an n, lekuko k

orietatik 15 ibiribileta inhori. Gain

alko Muñoaalduta egon

ri txiki k ikus

ndusi fauna

urkitu uharri rri bat batzuk

ndusi. Karta uharri

ak eta

baina onkor

indusi ndusi, erako a) eta n dira

Page 8: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

3

3.- LANER

2.

REMUARE

Irudia: Kat

EN KOKAP

1. Irudia

ten bidezko

[7] 

PENA

a: Ikerketa-

o miaketa-e

-eremua.

eremuarenn xehetasun

na.

Page 9: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

4 Aurtemiak 4.1.- Miaknabalepoatokieaprop Ikusibidezazalekoka

Besteeta e Lursahorre 4.2.- 137/2mega

4.- ESKU-

engo kanpaketaz, eta ka

Azaleko m

keta-eremuaarmentzen dak tartekatztan aurkitzposenak.

zko miakezidorretan eean egon dpena mapa

e aldetik, merliebean na

ailen ikusgegatik miake

Megalitoen

2003 Dekrealitoen garb

-HARTZEA

ainan Karakatak Sabua

miaketa.

an Karakatedira, 800 mzen dira; hzen dira, e

etak lur-azaeta basurdedaitekeen

a topografiko

monumentu abarmendu

aitasunak etak errepik

n garbiketa

etuak agintzbiketa egite

AREN DES

katetik Irukuizeneko tok

e, Kortazar,m-tik gorakain zuzen ta horiek d

ala agerianeek zotala irmaterial aroetan seina

3. Irudia

edo eraikindaitezkeen

baldintzatzekatu dira ha

aren segim

zen duen bean segimen

[8] 

SKRIBAPE

urutzetarainokian egin di

, Atxolin, Ko altuerekiere, ezagudira Histori

n gelditu rauli duten lrkeologikoaalatu egin da

a: azaleko m

n berriak au formak ere

en ditu bi ainbat saiota

mendua.

bezala, Debndu arkeolo

ENA ETA M

o doan menra.

utzebakar en, eta hori

utzen diren iaurreko bi

den lekueekuetan. Ja

a bilatzea da.

miaketak

rkitzeko auke arakatu di

jarduera han udaran e

bemen ageogiko bat e

METODOL

ndilerroa az

eta Irukuruten tartean trikuharri g

zilekuak ko

tan zentraarduera honda, eta au

kerak ez dirra.

orien erageta udazken

entziak Elosgin da. Gar

LOGIA

ztertu da az

tzetako gaiinteres ha

gehienak hokatzeko le

atu da, benen helbururkitutako p

ra erabat ag

inkortasunanean.

sua-Plazentrbiketa eka

zaleko

lurrak andiko halako ekurik

ereziki ua lur-piezen

gortu,

a, eta

tziako inean

Page 10: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

egin azale GarbPagoindusjabea Arribzotaloinar

da arkeoloeko geruzar

bitu diren mobedeinkatusketa abianaren baimen

iribiletari da kenduta rria zotalaz

ogo baten zri kalterik eg

megalitoak u, Naasikon zegoenezna ez izatea

agokionez, zeuden, eestaltzea.

4. Iru

zaintzapeangiten ez zaie

hauek dirao Goena, z garbiketaagatik.

zutarriareneta beharre

dia. Arribir

[9] 

n. Arkeologela egiaztat

a: Atxolin, AArribiribile

a ez da be

n oinarriko ezkoa izan

ribileta zuta

oaren ardutzea izan da

Atxolin Txiketa eta Ireharrezkoa

morteroa da goma

arriaren oi

ura megalitoa.

ki, Atxolin Trukurutzetaizan. Iruiya

babesten dberriz jartz

narria

oen egitura

Txiki II, Aiz. Gizaburua ez da g

duten gomzea eta ond

ari eta

zkoin, uaren arbitu

a eta doren

Page 11: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

4.3.- Kataustezbadeegitualder Horreindus

Konkerabazaba Indusgalba Lanaateranorbaudaz

Katen bide

k Sabua izzko tokian. en ala ez egura hori Barratzea.

etarako konsketa hasi d

korra eraikinaki da. Lan

altzea eraba

sketa eskuahean azter

ak bukatzeatako lur etaaitek kend

zkeneko mia

ezko miake

zeneko lekJarduera

giaztatzea izrandiaranen

nkor gainekda.

5. Irudia. S

n megalitikoak hastean

aki da ikusp

z egin da, rtu da.

ean, induska zotalareku eta nahaaketan indu

etak.

kuan egin honen helbzan da, etan deskribap

ko sasiak,

Sabuako ko

oa al den ekataren za

egi fidagarr

geruzak a

keta-eremukin estali daastu dituelasketa-erem

[10] 

dira, Baranburua iaz a indusketa

penekin (ko

otea eta g

onkorra, sa

egiaztatzekoabalera 3 x 4riagoa lortze

azalez azal

a geotextia. Aipatu bea guk jarr

mua berriz e

ndiaranek taurkitutako hasi baino kapena eta

garoa garbit

asiak garbi

o zabalera h4 m-koa zeeko.

kendu dir

il-ehunez behar dugu gitako zotalastali behar

trikuharri bkonkorra Slehen, beha

a monumen

tu dira, eta

itu aurretik

handiko katn, eta ondo

ra, eta lur

babestu dgure lanak a eta geotizan dugula

bat aurkitu Sabua trikuharrezkoa iza

ntuaren neu

a ondoren

k

ta bakarra eoren 4 x 5 m

guztia 2 m

a eta ondbukatu ond

textil-ehunaa.

zuen harria an da

urriak)

katen

egitea m-rora

mm-ko

doren doren

a, eta

Page 12: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

7. Iru

6. Irudia. S

dia. Sabua

Sabuako ko

ako tumulu

[11] 

onkorra, sa

a, zotala et

asiak garbit

ta geotexti

tu ondoren

l-ehuna ke

n

enduta

Page 13: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

5.1.-

Ikusimenlekua

-Gizaazaletipolomota -Atxom-raezauberd -Irukbatesuha

5.- EMAIT

Material ar

izko miakedilerroak aren poten

aburuagareratzen dogikoki ada berdina d

olinen, Atxa suharrizkugarri tipoldinekoa da

kurutzetan,an: berune

arri.

TZAK

rkeologiko

etei esker Historian

ntzial arkeo

ren ondoairen lekua

dierazgarriada.

xolin Txikirko xafla zatlogikorik, b.

trikuharritezko bala

oa

pieza bazehar iza

ologikoa eg

8. Irudia. A

an, bidezan suharra, baina G

ra jaisten dti bat aurkitbaina hau

tik 20 m ebat, Aro M

[12] 

tzuk aurkian duen ggiaztatzen

Azaleko au

zidorretik izko printzGizaburuag

den bidezitu da. Lehe ere Giza

ekialdera, bModernoko

tu dira. Agarrantzia dute.

urkikuntzak

50 m eza bat augan aurkit

idorrean eengo pieza

aburuagako

basurdeek zeramika

Aurkikuntzaazpimarra

k

ekialdera urkitu da. tutako Neo

eta Atxolin a bezala, ho Neolitok

zotala kezati bat et

a isolatu hatzen dute

eta basaPieza ez

olitoko suh

trikuharrithonek ez dko suharri-

ndutako eta fusileria

hauek e eta

altoak z da harri-

ik 40 dauka mota

remu ako bi

Page 14: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

9

1

9. Irudia. G

10. Irud

1. Irudia. Ir

Gizaburuag

dia. Atxolin

rukurutzeta

[13] 

aren ingur

n inguruan

aren inguru

ruan aurkitu

aurkitutak

uan aurkitu

utako pieza

ko pieza

utako pieza

a

ak

Page 15: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

5.2.- Garbdago

5.3.- -UsteKonk

Garbiketar

biketak ez dokionez, oin

12. Ir

Aurkitutak

ezko tumukorrak ebak

ren segime

du inolako karriko morte

rudia. Arrib

ko egiturak

lu berria. Irkidura erdizi

13. Irud

endua eta z

kalterik erageroa babes

biribiletaren

k.

ruiyako zelarkularra eta

ia. Iruiyan

[14] 

zaharberrit

gin monumsteko goma

n oinarria,

aian, borda a diametroa

aurkitutak

tze lanak

mentuen koeta zotalez

konponket

baten ondon 6 m-ko oi

o ustezko

ntserbazioazko geruza j

ta egin ond

oan konkor inplano boro

tumulua

an. Arribiribjarri dugu.

doren

bat ikus daobila dauka

biletari

aiteke. a.

Page 16: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

Erdianabaezin -SabegitukokaSabuMIranesate Noralogikindus

d 2 3

an ez daukarmentzen dda egiaztat

bua. Leku hura Barandipena ez z

ua trikuharrntz 200 baten zuen.

abide eta disotzat har sketaren em

1)- Aurkitudiametroan

2)- Konkorr

3)- Sabuan

ka kraterrik da eta ez dtu beste edo

horretan egaranek aip

zen guztiz ria ez litzat metrora za

stantziazko daiteke. H

maitzetatik d

u dugun kon 11 m eta a

rean harrizk

ikus daitez

eta ganbarirudi azaleronolako egi

indako katapatu zuenazehatza, e

ateke mendabaltzen ha

zuzenketakHala eta gdatoz:

onkorra Baltueran 0,5

ko egitura b

zkeen gaino

14. Irud

[15] 

ra-lauzarik ratze bat deturaren bat

aren emaitzdela baiez

ta hark esdi-lepoan easten da, eta

k egin ondoguztiz ere,

Barandiaran m.

at dago: lur

ontzeko kon

dia. Sabua t

ez da ikusenik. Alabaiez denik.

zak positiboztatu dugu.sandako negongo. Haa Barandiar

oren, iaz iku iritzi hor

nek emand

rrazalaren g

nkorrak basa

tumulua

sten, baina ina, azaleko

oak dira, et Barandiar

eurriak literain zuzen, ranek 150 m

usitako konkri indartzen

dako neurr

gainean era

altozko aza

tokiko erlieo miaketaz

ta aurkitu dranek emanalki hartuz lepoa Atxom I-IMra ze

korra Sabuan duten d

iekin bat d

ikitako tumu

leratzeak d

ebean soilik

dugun ndako

gero olindik goela

a dela atuak

dator:

ulua.

ira.

Page 17: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

Egituzueneraik Tumuikusthumuegitu

Tumuneurr Indusere, jardubehaegindetork

ura harriz ena baino txiki zen, eta h

ulua basalten da estraus geruza

ura antolake

uluak oinpriak ditu: dia

sketan ez deraikinaren

ueraren helbartuta gauddako lanak kizunerako p

egindako tuikiagoa dela

horrek itxura

to-azaleratzatigrafia etabat osatu z

eta zentrokid

lano borobametroan 6

da material n erdian haburua monue emaitza nahikoak i

proposatu d

mulu bat da. Hain zuz

a handiagoa

zea estaltza tumuluarezen tumulude bat jarra

15. Irud

bila eta zir m inguru, e

arkeologikorriak kenduumentua kaarkeologiko

izan dira edaiteke mon

[16] 

da, baina ozen ere, tua ematen di

zen duen len harriak aua eraiki auaituz.

dia. Sabua t

kuluerdi-foreta altueran

orik azalduuak izan diraten bidez oak azalduraikin hau numentu ho

nartu behamulua harro eraikinari

urrazalarenaztertuz geurretik, eta

tumulua

rmako eban 0,5 m.

, eta hileta-ra krater badetektatzea

u bezain prSabua tum

orretan azte

r da Baranri-azaleratze.

n gainean ro. Azaleraondoren eg

kidura dau

-ganbararik at eginez. Za zen, eta hronto. Hala

mulua dela brketa sakon

ndiaranek ee baten ga

eraiki zelaatzearen gagin zen ha

uka, eta ho

aurkitu ez Zentzu horrhoriek geld eta guztizbaieztatzeknagoak egit

saten inean

a argi inean rrizko

onako

bada retan, itzera

z ere, ko eta tea.

Page 18: Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila · Historiaurrea Saila ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN JARTZEKO PROIEKTUA ... Historia

28

7/20

01 D

. 20

01

-11

-13

an

ON

UR

AG

AR

RIA

del

a ai

tort

ua

- D

ecla

rada

de

UT

ILID

AD

 

 

Labuhelbu -Azanekro -Baramonu -Megauke -Aita “Dolmorain

urbilduz, auuruak bete e

leko materiopoliaz gain

andiaranen umentua au

galitoen koerak ez dira

Barandiaramenen ibilbndik irekita j

rtengo miakegin dira:

al berriak an bestelako

aurkikuntzurkitu dugu.

purua geroagortu.

anen lan zidea” izenaarraitzen du

keta-kanpai

aurkitu dira aztarnak e

zak baiezta

o eta hand

zientifikoa aa ezarri zuenu.

J

HistoriaurAranza

[17] 

inaren ema

Karakate-Iregon daitezk

atu dira et

diagoa da,

aldarrikatu netik laster

Jesus Tapia

rreko Arkeodi Zientzia E

aitzak positi

rukurutzetankeen hipote

ta urtetan

eta monu

nahi dugubeteko dira

a

logia SailaElkartea

boak dira e

n, eta, beraesia indartu

galduta e

umentu geh

da emaitza ehun urte

eta planteat

z, Historiauegiten da.

gon den a

hiago aurki

a hauekin: , eta bere

tutako

urreko

azken

itzeko

hark bidea