K ris ia k e ra g in d a k o tris k a n tx a k e tx e e ta ... · 2013 udazkena K O N TS U M ITZ A ILEO K • Krisialdiaren hondamendia etxeetako ekonomian3 • 2008-2012 “bosturteko

__________________________

• Euskararen erabilpenamerkataritzan EKA-renjardueratik ikusita

• Bilboko Erribera Merkatuari eman nahi dizkiotenerabilera berrien aurka

• Goiener, energiaberriztagarrien sorkuntzaeta erosle kooperatiba

• Oporretatiko erreklamazioakEKA

EUS

KA

L H

ERR

IKO

KO

NTS

UM

ITZA

ILEE

N A

NTO

LAK

UN

DEA

. PLA

ZA B

AR

RIA

, 12,

1. E

SkE

RR

A -

48

00

5 -

BIL

BA

O

udazkena 2013 / 49

KKrriissiiaakk eerraaggiinnddaakkoo ttrriisskkaannttxxaakkeettxxeeeettaakkoo eekkoonnoommiiaannKKrriissiiaakk eerraaggiinnddaakkoo ttrriisskkaannttxxaakkeettxxeeeettaakkoo eekkoonnoommiiaann

HHeerrssttuurraa eeggooeerraa mmaanntteennttzzeenn bbaaddaa ......22002255 uurrtteeaann eessppaa iinniiaarrrreenn %%4422 ttxxiirroottaassuunneeaann eeggoonnggoo ddaa

Euskal Herriko Kontsumitzaileen Antolakundearen argitalpena / Lege Gordailua: BI-770/01Plaza Barria, 12, 1. eskerra - 48005 - Bilbo / 944 150 050 • [email protected] • www.eka.orgEEKKAA 4499

EEuusskkaa lldduunnoo nnKKoonnttssuumm ooAAllddiizzkkaa rriiaaZUZENDARIA

Berta García

ERREDAKZIOABerta García José Luis SeguraKoldo Nabaskues

MAKETAZIOA ETA DISEINUAJosé Luis Segura

ARGAZKIAKKoldo Nabaskues / José LuisSegura

KABINETE JURIDIKOAIñaki VelascoMikel MuñozArantxa López

ItzulpenaGermán Uriarte

2013 udazkena

KKOONNTTSSUUMMIITTZZ AAIILLEEOOKK• Krisialdiaren hondamendia etxeetako ekonomian 33• 2008-2012 “bosturteko beltzan” espainiar Estatuko familien gastua %12 gutxitu da 44• 2025an espainiarren %42 txiroa izango da herstura egoerak jarraitzen badu 66

MMEERRKKAATTAARRIITTZZAA• Bilboko Erriberako Merkatuari eman nahi dizkioten erabilera berrien aurka 77

SSAAKKOONNEEAANN -- LLaann MMuunndduuaa EEuusskkaalldduunn ttzzeekkoo KK oonnffeerreennttzziiaa AArrrraassaattee nn• Euskararen erabilpena merkataritzan EKA-ren jardueratik ikusita / EKA-ren ponentzia Arrasate Garaian egindakokonferentzian 99

EENNEERRGGIIAA• GoiEner, energia berriztagarrien sorkuntza eta erosle kooperatiba, energia subiranotasunaren alde 1177• “GoiEner sortu dugu energia sistema lotsagabekeria dela tabernan esatetik hori aldatzeko ekintzara pasatzeko” 1188

OOPPOORRRREETTAAKKOO EERRRREEKK LLAAMMAAZZIIOOAAKK• Nola erreklamatu oporretatik bueltan 2222

Krisiak eragindako triskantzaketxeetako ekonomian• 2008-2012 “bosturteko beltzan”, espainiar Estatuko familien gastua %12a gutxitu da

• 2012 urtean EAEko familien gastua (33.118 euro) 2006 urteko mailara itzuli zen

EKA(OCUV)

2008-2012. Bost urte beltz hauenepean, mindutako ekoizpen sistemabatekin higiezinen burbuilaren etaeraikuntzaren (Barne Produktu Gar-biaren zati ikaragarri handia suposat-zen zuena) zulaketarekin, langabezimaila geldiezinarekin, murrizketagogorrekin (bereziki Alderdi Popula-rrak agintzen duenetik) oinarrizkozerbitzu publikoetan (osasuna, hezi-keta, justizia, ikerkuntza) igoerekinzerga zuzen eta zeharkakoetan...familien batezbesteko gastua, Esta-tistikaren Institutu Nazionalaren ara-bera (INE), %12 jaitsi da, 2012an28.000 urteko euro izatetik 2008anbaino 3.800 euro gutxiago izatera,lehen ariketa izanik zeinetan EstatuEspainiarrean kontsumoa jaitsi zen1995etik.

2012an bakarrik, familien gastua%3,4 gutxitu zen, zeinek 2011koare-

kin alderatuta gutxi gorabehera1.000 euro gutxitzea suposatzenduen. Pasa den urtea amaitzean,familien buru ziren eta enpleguamantentzen zuten pertsonek batez-besteko 32.005 euro gastatu zuteneta familien buru ziren eta enplegurikez zuten pertsonek 12.152 euro gas-

tatu zituzten.Krisialdia EAEra eta Nafarroara

(Estatu espainiarrekoa baino ekoiz-pen ehun lehiakorragoarekin) pixkatberanduago etorri zen, baina inda-rrez ere heldu zen, langabezia tasahandiak eta kontsumoan beherakadaeraginez, bi hauek elkarri elikatzen

dioten ekintzak izanik. 2012an,EAEan familiako batezbesteko gas-tua 33.118 eurotan kokatu zen, etabatazbesteko gastua pertsonako13.648 eurotakoa izan zen (12.484euro Nafarroan), Euskal Estatistika-ren Institutuaren arabera (EUSTAT).

Euskaldunak dira Estatu osoko

familia zein pertsonako gastu zenba-ki altuenak dituztenak.

Familien gastuarenak, zehazki,Estatuko famil ien batezbestekokopuruarena %24ean gailentzen du.Baina nabarmen jaitsi da. 2012an,2011koarekin alderatuta, %2,2 jaitsizen eta 2006ko mailan geratu zen,

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Kontsumitzaileok 3

Gizarte baten gastu mailak haren aberastasuna eta

ongizatea (behintzat arlo ekonomikoan, arlo mate-

rialean) adierazten badu, gizarte espainiarra gaur

egun orain dela bost urte baino %12 txiroagoa da,

Lehman Brothers enpresaren porrotak, epe luze

batez mundua astindu zuen finantza zein ekono-

miaren krisialdiari hasiera eman zionean, eta zei-

nek zenbait herrialdeetan, horien artean Estatu

Espainiarra, bizitzera geratu zen.

inork edo inor gutxik guregana zeto-rrena antzematen zuenean.

Hondamena “oinarrizkoak ezdiren” produktuen kontsumoan Beste era batean ezin izan zitekeenbezala, familien gastuan emandakoderrigorrezko guraize-ebakia, haieta-riko milaka langabeziak eta diru-sarreren murrizketa ikaragarriek bult-zatuta, oinarrizkoak ez zirenproduktu eta zerbitzuetatik hasi zen,aisialdiarekin erlazionatutakoetatikadibidez, zeinetan espainiarrek batezbesteko 2012an 2008an baino %27gutxiago gastatu zuten. Bost urtehorietan, oporretako bidaien kontra-tazioa, adibidez, %32 jaitsi da etatabernetan hartutakoena %17.

Kulturaren kontsumoan emanda-ko hondamena iaz handitu zen BEZnemandako aldaketekin, zeinek kultu-

ra eta aisialdiko gastua, 2011rekinalderatuta, %9,8 baino txikiagoa iza-teari lagundu zioten.

Krisialdiaren iraupenak produk-tuen eta zerbitzuen kopurua handitudu zeinetan familia espainiarrekmurrizketak burutu dituzten. 2008tik2012ra autoetako erosketetan gasta-tutako diru kopurua, adibidez, %60jaitsi zen, arropa eta oinetakoetangastatutakoa %10,2 jaitsi zen etaetxetresna elektrikoetan eta etxekoekipamenduan %9,3 jaitsi zen.

EAEn familien gastuaren bilakae-ra antzekoa izan da. 2006 urtearekinalderatuta, 2012an (familien gastuosoaren kopurua antzekoa izan zen)euskal sendiek garraio eta bidaietan%24,3 gutxiago gastatu zuten,%22,5 gutxiago arropan eta %14,8gutxiago etxeko ekipamenduan.

Estatuaren beste guneetan beza-

la, EAEn familien gastuaren murriz-keta beste kapituluetara hedatu da,baita elikadurara ere helduz. 2012an,Euskadiko familiek 2011an baino%4,2 gutxiago gastatu zuten elika-gaietan.

Agian 2006ko urtearekiko konpa-raketa azpimarragarriagoa izan dai-teke: %3 gutxiago elikagaietan, zazpiurte geroago!

Gastu handiagoa oinarrizkozerbitzuetan, euren salneurriaikaragarri handitu dutenakDiru-sarreren murrizketez gain, fami-liek “oinarrizkoak” ez diren produktueta zerbitzuetan burututako murriz-ketak zerikusia handia du oinarrizkohorniketa eta zerbitzu gehien salneu-rriak izan dituzten gorakada garrant-zitsuarekin, zeinen kontsumoa gutxit-zea askoz zailagoa den. Estatu

espainiarreko familien gastua metroeta aldiriko trenetan, adibidez,2012an 2008an egindakoa baino%31 handiagoa izan zen, elektrizita-tean %51 handiagoa; eta etxebizit-zen alokairuan egindakoa %16 han-diagoa.

Beka eta laguntza publikoetanpairatutako murrizketa larriei esker,heziketa da familien gastuaren geroeta zati handiagoa suposatzen ariden kapitulu bat. 2012an heziketaksuposatzen zuen gastuak %7,4 eginzuen gora 2011rekin alderatuta, uni-bertsitate ikasketetako gastua2008koa baino %23 handiagoa izanzen, eta Goi Mailako Lanbide Hezi-ketarena, 2008an egindako baino%36 handiagoa.

Euskal Autonomia Erkidegoan,2012an, familiek etxeko fakturengatik(ura, elektrizitatea, gasa, mailegu

hipotekarioa, alokairua...) 2006anbaino %25,9 gehiago ordainduzuten. Faktura horiek EAEko etxeengastu osoaren %34 suposatzen dute.Beste zerbitzu bat, hasieran ez hainoinarrizkoa, baina antza albora utzinahi edo behar (edo haren kontsumomaila gutxitu) ez duguna, telekomu-nikazioena da; 2012an, Euskal Auto-nomia Erkidegoko familiek 2006anbaino %16 gehiago ordaindu zutentelefono eta Interneten.

APrak KPItik deslotzenditu araututako zerbitzuensalneurrien urteroko igoerakSalneurrietan eta beraz familiek zer-bitzu eta oinarrizko horniketengatikordaintzen dutenetan, aipatutakogorakada gelditu beharrean, bultza-da berri bat jasoko du DesindekzazioLegearekin, zeinekin, legedi osoetan


_______________________

Krisia beranduago helduzen EAEra eta Nafarroara,baina gogor ere etorri zen _______________________

Gastu kulturalarenhondamenak abiada hartuzuen iaz BEZaren igoeraz

_______________________

Krisiaren iraunkortasunakfamilien gastu mozketak

produktu eta zerbitzuaskotara zabaldu ditu

_______________________

Espainiar Estatua 2008-2012

• Familia bakoitzaren gastua %12 jaitsi da,

2008an 31.800 eurotatik 28.000 eurotara 2012an.

• Ibilgailuen erosketan gastua %60 jaitsi da.

• %10,2 gutxiago arropa eta oinetakoetan.

• %9,3 gutxiago etxeko ekipamenduan.

• Elektrizitatean gastuak %51 egin du gora.

• Garraioan %47 egin du gora.

• Etxeko alokairuetan gastua %16 igo da.

(Estatukoan, erkidegoenetakoan,hirietakoan), KPIri (IPC) lotutako zer-bitzuen salneurrien igoeren indarga-betzea ekarriko duen. Hau da, KPIak(inflazioa) urteroko urtarrilaren 1eansalneurrien igoerak (garraioarena,urarena, elektrizitatearena, telefono-aren oinarrizko tarifenak, posta zer-bitzuarena...) lotzen diren derrigo-rrezko erreferentzia izateari utzikodio.

Horrela izango da dagoeneko2014ko urtarrilean. “Ez dira zerbitzueta salneurri publikoetan ‘sistemaz’igoerak egongo, eta gorakadak justi-

fikatuta egon beharko dira kostuetanzerbitzuaren kudeatzailearen aldetikedo enpresaren aldetik, azken kasuhauetan muga zehatza izanik”, esandu Rajoyren Gobernuak.

Beraz, zerbitzu publikoen etaoinarrizko horniketen salneurriek,pixka bat edo agian asko, KPIa gai-lenduko dute zeinek nahiz eta krisial-dia hasi zenetik maila zuhurreanmantendu, haziz jarraitu du (%2batez besteko) soldatek beheranabarmen egin duten bitartean, esta-tuko funtzionarioen soldatak dagoe-neko lau urtez izoztuta egon direne-

an, eta pensioek ia gora egin ezdutenean.

Pentsioek ere agur esaten dioteKPIari: erosteko boterearengalera ziurtatuta dago1998tik, Estatu espainiarrean pent-sioek urtero igoera bat pairatzenzuten, itxarondako inflazioaren ant-zekoa, (Espainiako Gobernuak “itxa-rondakoa”), %2ra ainguratuta; azaro-an KPIak %2 gailentzen bazuen,urtarrilean Estatuak aldea berdindubehar zizkien pentsiodunei.

Horrela izan zen 2008an hasitako

krisialdiak kontu eta aurrekontupublikoetan hondamendi bat eraginzuen arte. Zapateroren Gobernuak2011ko urtarrilaren 1ean pentsioakizoztea erabaki zuen. 2012ko urtarri-laren 1ean, Rajoyren Gobernu hasi-berriak zauria handitu zuen pent-sioen igoera %1era mugatuz etaKPIaren (erreferentzia izaten jarrait-zen zuena) inguruko ordaina alborautziz.

Aurtengo urtarrilaren 1ean hilabe-teko 1.000 euro baino gutxiagokobratzen zutenen (pentsiodunen%70) pentsioek %2 egin zuten gora

eta %1 besteentzat.Rajoyren Gobernuak irai lean

antolatutako pentsioen sistemarenerreformak azkeneko kolpea emangodio inflazioari eta pentsioak gaur arteizan duten loturari. KPIak erreferent-zia izateari uzten dio pentsioen urte-ko gehikuntzentzat, SegurantzaSozialaren kontuen egoerari (geroeta okerrago urteak aurrera joanahala) lotzen direnak, eta “zorua” eta“sabaia” estrenatzen dituztenak, hauda urteko igoeraren gutxieneko etagehienezko bat. “Zoruak” izozketaigurtzen du: %0,25. Eta “sabaia”


EAE 2006-2012

• 2012an familien gastua %2,2a jaitsi zen 2011arekin

alderatuta eta 2006ko mailara itzuli zen: 33.118 €

(Estatuko batez bestekoa baino %24 gehiago).

• Arropako erosketetako gastua %22,5 jaitsi zen.

• 2012an, %3 gutxiago janarian 2006an baino.

• Etxeko fakturetan emandako gastuak (ura, argia,

gasa, hipoteka edo alokairua) %25,9 egin zuen gora.

• Telekomunikazioetako gastua %15,8 igo zen.

_______________________

Zerbitzu publikoen prezioakKontsumo Prezioen

Indizetik lokabetu dira etaharen gainetik igoko dira

_______________________

_______________________

Pentsioen igoerak orain“zoru” bat dauka, %0,25,

eta “sabai” bat ere, aurrekourteko KPIa gehi %0,25

_______________________

inflazioan finkatzen da (pasa den ari-ketaren KPIa) gehi %0,25.

Hori da proposamena 2014-2022ariketarentzat, zeinetan EspainiakoGobernuak urteko bakarrik %1koinflazioa aurreikusten duen, KPIanekez sinesteko analista guztien ara-bera. Nahiz eta horrela izan, urteko%1eko inflazio mailarekin, 2019 urte-rako batez besteko pentsioa (egun13.746,88 eurotan/urteko aurkitzenden) 638 euro gutxiago izango litza-teke. KPIa %2koa izango balitz,batez besteko pentsio horrek 1.527euro/urteko (109 euro hilabeteko)galduko lituzke. Eta KPIa %3a izan-go balitz, eskenatoki balizkoenadena, pentsio horrek pairatuko luke-en beherakada 2.460 euro/urtekoa(175 euro hilabeteko) izango litzate-ke.

Erreforma honekin, Enplegu

Ministeritzak 9 urteetan 33.000 milioeuro aurreztea du helburu, pentsio-dunen poltsikoetatik zuzenean atera-ko den aurrezpena.

Pentsiodunek, beraz, erostekoboterearen galera gogorra pairatukodute: %2ko inflazioarekin, 6 urtetaneuren erosteko boterean %10rra gal-duko dute. Eta erreformak pentsioeneguneratzeari ezartzen dizkion bal-dintza berriekin, ezartzen diren “zoru”eta “sabaia”rekin, urte “txar” bakarbatetan galdutako erosteko botereaberreskuratzea oso zaila izango daeta oso epe luzera.

%1eko inflazioarekin, urte “txar”batek eragindako galerak berresku-ratzeko 3 urte “on” jarraian beharrez-koak izango lirateke. %2ko inflazioa-rekin, 7 urte “on” (beti jarraian) urte“txar” bat berreskuratzeko. Eta %3koKPIarekin, 11 urte “on” jarraian.


2025an espainiarren %42 txiroa izango daherstura egoerak jarraitzen baduIntermon Oxfamek aurki “Desberdintasunaren iru-zurra” izeneko txostena argitara eman zuen, zei-nek espainiar Estatuko biztanleriarentzat etorki-zun iluna aurreikusten duen. Ikerketa horren ara-bera, hurrengo urteetan herstura politikak (gastuaeta inbertsio publikoetan) mantentzen badira,gaur egun Estatuan balioztatzen diren 12 milioitxiroak 2025an 20 milioi izatera helduko lirateke.Beste era batera esanda: hemendik 12 urtetaraEspainiako biztanleriaren %42 txirotasuneanegongo litzateke. Intermon Oxfameko Hiritargoeta Kanpainen Sailaren zuzendaria den JaimeAtienzak azaldu zuen bezala, “gizarte ereduarenaldaketa baten aurrean gaude zeinetan aberat-sen eta txiroen arteko aldeak HegoaldekoSudanekoak izatera ailega litezkeen”.

Aurreikuspena gehiegizkoa badirudi ere, egiadena desoreka maila handienak azaltzen dituzte-nen Europako herrialdeen artean Espainia lauga-rrena dela da, atzean Letonia, Bulgaria etaPortugal egonda, eta Greziaren aurrean.Espainian gehiago dutenen eta ez dutenen arte-ko aldea etengabe haziz badoa, IntermonOxfamek kalkulatzen du 2025ean (biztanlegoaren%42rekin txirotasunean, ez ahaztu) gizartearenalde aberatsenaren %20ren diru-sarrerak aldetxiroenaren %20renak baino 18 bider handiagoaklirateke. Gobernuz koanpoko erakunde honekEuropako herrialde gehienetan ezartzen ari direnherstura politiken amaiera ezinbestekoa dela ustedu, eskenatoki ikaragarri eta arriskutsu honetaraheldu nahi ez badugu.

Erriberako Merkatua, Ibaizabal ondo-an kokatua, erreferentzia komertzialoso inportantea da Bizkaia osoan.XIV. mendean hasi zen bertan mer-katua egiten eta harrezkero bereinguruan sare ekonomiko eta sozialgarrantzitsua sortu da. ErriberakoMerkatuaren eraikina, horretaz gain,Europako merkatu estali handienada, bere 10.000 metro karratueiesker. Erriberako Merkatua banatzai-le txikien, dendari txikien eta baserri-tarren topalekua izan da, kontsumit-zaileekin erlazio zuzena mantendueta zaindu izan dute bertako saltzaileguzti hauek.

Orain gutxi berritu dute ErriberakoMerkatua, 18 milloi eurotako inbert-sio publikoa egin da bertan. Erabe-

rritze lanak egiteaz gain, hala ere,Bilboko Udalak guztiz aldatu nahi dumerkatuaren ohiko erabilera.

Berriki egin dira publiko hutsikdauden espazioen erabilera eskurat-zeko baldintzak eta, esan beharradago, argi uzten dute zein den Uda-laren apustua: merkatu elitista bat,inbertsore pribatu handiei bideratuaeta turistei zuzendua.

Hutsik dauden 1.500 metro karra-tuak hiru lotetan irten dira lehiaketaraeta lote bat baino gehiago eskurat-zea nahi duten enpresek baloraziopositiboa jasoko dute. Eskatzendiren kanonak eta baldintza ekono-miko-finantzarioek ezinezko egitendute ekimen ekonomiko txiki zeinertainen parte hartzea, horiexek dire-

nean, hain zuzen, enplegua sortzendutenak egun bizi dugun egoera eko-nomikoan.

Ekimen txiki edo ertain batek ezindu bete 14.200 eta 49.750 euro arte-

ko urteroko kanona eta hilero 3.200eta 8.700 euro bitarteko errentaordaindu. Baldintza pliegoen arabe-ra, beharrezkoa da lehian sartzendiren enpresek esperientzia izatea

“ekitaldetarako janari prestatuenbanaketan”, “ekitaldien promozio etakudeaketan” edo “elikagaien handiz-kako merkataritzan”. Azken baldintzahonek, adibidez, posible egiten du

Beheko testua, Bilboko Erriberako Merkatuari eman

nahi dizkioten erabilera berrien aurkako salaketa, hona-

ko erakunde hauek sinatu eta zabaldu dute: EHNE Biz-

kaia, REAS Euskadi, Ekonomia Alternatibo eta Solida-

rioaren Sarea, Euskadiko Kontsumitzaileen Elkargoa,

Euskal Herriko Kontsumitzaileen Antolakundea eta

Euskal Herriko Kontsumitzaileen Batasuna.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Merkataritza 7

Bilboko Erriberako Merkatuari emannahi dizkioten erabilera berrien aurka

supermerkatu bat zabaltzea etaeredu agroindustriala bultzatzea,gure hirian gero eta urriagoa dendenda txikiak desagertaraziz. Dendatxiki horiexek dira, hain justu, elika-dura eskubide gisa zaintzen dutenaketa ez merkantzia gisa. Ereduagroindustrialak prezioak kontrolat-zen ditu eta apenas betetzen dituekoizpen kostuak.

Bien bitartean, azken kontsumit-zaileak ordaindu beharreko prezioaexponentzialki biderkatzen da, eteki-na esku pribatuetan geratzen da etamerkatuak tradizionalki izan duenprezioa erregulatzeko funtzioa des-agertu egiten da. Joera hau Estatukobeste hiri batzuetan eman izan da:herritarren beharrak asetzen dituenmerkatua albo batera geratu da etahorren ordez asialdirako gune etaturismora bideraturiko esparru bila-katu dira.

EHNE-Bizkaia, REAS Euskadi,

EKE/FCV, EKA/OCUV etaUCE/EHKB erakundeek uste duguBilboko Udala aukera bat galtzen aridela, beste behin. Aukera ezinhobeaelikaduraren sektorean gertuko mer-katu bat bultzatzeko, merkaturatzenbide laburretan oinarritua, banaketasareak laburtuko dituena eta ekoizle-en eta kontsumitzaileen arteko harre-

manak indartuko dituena.Bilboko Udalak elkartasunezko

ekonomian oinarritutako ekimenakindartzeko aukera galtzen du, baitaere.

Pertsonen eta euren inguruarenzerbitzura dagoen ekonomia bultzat-zen duten ekimenak dira eta horretazgain kontsumo arduratsua, justua eta

ekologikoa indartzen dute. Erribera-ko Merkatua berritu izana eta espa-zio berriak eskuragarri izatea hirikokontsumo talde askorentzako aukeraizango litzateke, Bizkaiko elikagaiensalmenta zuzenerako eta promozio-rako aukera, ekonomia solidarioanoinarritutako produktu zein zerbit-zuen erakuslehioa, beste gauza bat-

zuen artean.Aukera bat da, azken finean, mer-

katu sozial bat bultzatzeko, kriterioetiko, ekologiko, demokratiko etasolidarioetan oinarritua. Gure lurrekoproduktuak balioan jarri eta Bilbokohiritarrak merkatuaren jabe izatekoaukera, kontsumo lokal, gertukoa etasostengarria eginez.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Merkataritza 8

_______________________

Bilboko Udala elikadurarenarloan gertuko merkatu bat

bultzatzeko aukeraezinhobea galtzen ari da

_______________________

Gure lurreko produktuakbalioan jarri eta Bilboko

hiritarrak merkatuaren jabeizateko aukera, kontsumo

lokal, gertukoa etasostengarria eginez

_______________________

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Lan Mundua Euskalduntzeko Konferentzia Arrasaten 9

2013ko ekainaren 13an, Arrasateko Garaia Berrikuntza-zentroan, “Euskaraz saldu, erosi, lan egin nahi dut” leloa zuen eta Kontseiluak antola-

tu zuen Lan Mundua Euskalduntzeko Konferentzia burutu zen. Enpresa, sindikatu, administraritza eta kontsumitzaile elkarte zenbaiten ordez-

kari bildu ginen lan munduan eta merkataritzan euskararen egoera aztertzeko eta arlo horietan gure hizkuntzaren erabilpena bultzatzeko pro-

posamenak zabaltzeko eta helburu horren aldeko konpromisoak agertzeko. Hurrengo orrietan EKA-k eraman zuen ponentzia dago.

EEuusskkaarraazz nnaahhii dduuttssaalldduu,,eerroossii ,,

llaann eegg iinn .... ..

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Sakonean - Lan Mundua Euskalduntzeko Konferentzia Arrasaten 10

EKA-ren ponentziaArrasateko konferentzian

Egunon danori.José Luis Segura nauzue, Euskal HerrikoKontsumitzaileen Antolakundeko prentsaarduraduna. Arrasatera ekarri dugun ponent-ziarekin hasi baino lehen, gure eskerrak emannahi dizkiogu Kontseiluari, batez ere Paul Bil-baori, hemen egoteko eta parte hartzekoaukera emateagatik.

Konferentzia honen izenburua asmatu due-

nari ere gure zoriona. “Euskaraz saldu, lan,erosi nahi dut” izenburua bilera honetan azalt-zen ari diren helburu eta erronken laburpenezin hobea bait da. “Nahi” aditza da gakoa.Nahi aditzak nahia adierazten du, gogoa, kon-promisoa... Baina baita nolabaiteko zailtasunaere, gainditu beharreko oztopoa, hainbatetanezintasuna. Gaurko bilera honek hamar urtebarru jarraipena edo bigarren saio bat izangobalu, oso polita litzateke izenburu berbera era-bili ahal izatea “nahi” aditza kenduta, “nahi”aditza ipini behar gabe. Hogei urte barru balitzere izugarria litzateke: “Euskaraz saldu, lan,

erosten dut”. Euskaraz saldu eta euskaraz lan egin nahi

dutenen hitzak entzunda, euskaraz erosi etamerkataritzarekin euskaraz harremanatu nahidugunon txanda da, kontsumitzaileen elkarte-on txanda. Euskal Herriko KontsumitzaileenAntolakundeak bilkura honetara ekarri duentxostena lau zatitan banatuta dago. Lehenen-goak (*) kontsumitzaileen eskubideak etakontsumitzaileen elkarteen lana azalduko ditu.“Euskara merkataritzan” izango da bigarrenpuntua; euskararen erabilpena merkataritzanEKA-ren jardueratik ikusita. Hirugarren zatian,

merkataritzan hizkuntzen erabilpena arautzenduen legeriaz hitz egingo dugu. Kontsumitzai-leen Hizkuntza Eskubideei buruzko Dekretua-ren gorabeherak izango dira zati horren edukinnagusia. Amaitzeko, lan eta merkataritzarenmunduan euskarak aurrera egin dezan, gurekonpromisoarekin batera, ideia edo proposa-men batzuk luzatuko ditugu.

* EKA-ren ponentziaren lehenengo zatia,kontsumitzaileen elkarteen lana eta paperaazaltzen dituena, transkripzio honetatikkanpo utzi da.


Euskararen erabilpenamerkataritzan,EKA-ren jardueratik ikusita

Aurreko atalean kontsumoko erreklamazioeiburuz aritu naiz merkataritzan euskararekinzerikusi duten kexak aipatu gabe. Azalpenabadu horrek, eta jarraian azalduko ditudanesperientzietan, EKA-ren eguneroko lanetikikusten ditugun hizkuntza paisaia ezberdine-tan, antzeman daiteke azalpen hori, edo litez-keen arrazoiak.

Euskal Herriko Kontsumitzaileen Antola-kundeak berezko bulego batzuk ditu EuskalAutonomia Erkidegoan banatuak, eta haiezgain hainbat udalerritan Kontsumitzaileentza-ko Informazio Udal Bulegoen kudeaketa eredaramagu. Bulego eta KIUB horietako batzukherri euskaldun peto petoetan daude. Bestebatzuk, euskara oso gutxi erabiltzen den herri-tan aurkitzen dira. Gainontzeko egoitzak, bihizkuntzen erabilera apur bat orekatuagoaduten beste herri batzuetan.

Txosten hau prestatzerakoan gure sarekolankide guztiei eskatu nien laguntza. Haienherrietako merkataritzan euskararen erabilpe-na zelan dagoen eta euskara dela eta kontsu-mo erreklamaziorik jasotzen duten jakin guranuen. Guztietatik, lau herriren esperientziakaukeratu ditut hemen azaltzeko, euskarakmerkataritzan, eta azken finean gizartean ber-tan, daukan egoeraren adierazle esangurat-suak iruditzen bait zaizkit. Herri horiek Ber-meo, Tolosa, Portugalete eta Bilbo dira.

Bermeorekin hasiko naiz. Hona hemen ber-tako Kontsumitzailerantzako Informazio UdalBulegoan lan egiten duen Naiara nire lankide-ak emandako erantzuna:

“Bermeo herri erabat euskalduna da etaeuskara arlo guztietan eta maila guztietan era-biltzen da, baita merkataritzan ere, noski. Ezindizut ehuneko zehatz bat eman, ez daukatdatu hori, baina hemen arreta euskaraz ema-ten ez duen saltoki bat oso gauza arraroa da.Halere, baten bat egon daiteke beti... Adminis-trazio batekin edo saltoki batean euskara era-bili ezinagatik kexa edo erreklamaziorik ez ezzaigu inoiz heldu. KontsumitzailearentzakoInformazio Udal Bulegoan ematen dugun arre-ta euskaraz da gehien bat; euskara da gureeguneroko laneko hizkuntza nagusia. Gaztele-raz ere atenditzen dugu, noski, norbait guganagazteleraz zuzentzen bada. Baina oso gutxi-tan gertatzen da hori”.

Tolosaldeko Kontsumitzailearentzako Infor-mazio Udal Bulegoan lan egiten duen AinhoaOrrantia EKA-ko lankideak honako hau kontat-zen digu:

“Tolosaldean euskara eguneroko hizkuntzada jende askorentzat, jende gehienarentzat;gazteleraz baino gehiago hitz egiten da euska-raz, bai etxeetan, bai kalean, zerbitzu publiko-etan, merkataritza arloan... Hala ere, gazteleraere nahiko hitz egiten da. Eta euskaraz ezdakiten eta erabiltzen ez duten komertzio bat-zuk ere badaude, azken urteetan irekitakoak:bazar txinatarrak, mintzalekuak (lokutorioak),bestelako saltokiak... Halere, ez zait inoiz erre-klamaziorik heldu merkataritzan euskarazarreta jaso ez izanagatik”.

Portugaleten euskararen egoera Bermeo-koaren kontrakoa da zeharo. Ibaizabalekoezkerraldeko herri handi horretako UdalekoKontsumitzailearentzako Arretan dagoen Ain-hoa gure lankideak honelaxe azaltzen du:

“Merkataritza Kabineteko teknikoak etabiok euskaraz dakigu eta datozkigun kontsu-

mitzaileei haiek aukeratzen duten hizkuntzanematen diegu arreta, gazteleraz zein euska-raz. Baina oso jende gutxi datorkigu euskarazmintzatzen. Merkataritza Kabineteko tekniko-ak esan didanez, Udalean lanean daraman seiurtetan pertsona bat ere ez zaio euskaraz eto-rri. Eta niri, Kontsumitzailearentzako Informa-zio Bulegoan, urtean bizpahiru izango diraeuskaraz etortzen zaizkidan kontsumitzaileak.Baina inoiz ez saltokiren batean arreta euska-raz eman ez dietelako, edo produktuen etike-tak euskaraz ez daudelako... Euskararekinzuzenean lotutako kontsumo erreklamaziorikez zaigu heltzen. Eskualde honetan, Ezkerral-dean, kanpoko jende piloa etorri zen industriaketa lanak erakarrita eta gazteleraren nagusita-

suna erabatekoa da. Jende gazteak badakieuskaraz, baina oso gutxi erabiltzen dute. Osoeuskara gutxi hitz egiten da Portugaleten”.

Nik Bilboko Plaza Barrian dagoen EKA-koegoitza nagusian egiten dut lan. Galderak egi-tera, kexak azaltzera, erreklamazioak burutze-ra etortzen diren edo telefonoz deitzen dutenpertsonei arreta ematen dieten nire lankideekdiotenez (lehen hitza edo agurra beti euskarazematen duten nire lankideek diotenez), ehune-ko sei, ehuneko zazpi izango dira euskarazhitz egiten hasten diren kontsumitzaileak. Bil-bon, gogoratu. Baina, berriro ere, merkatarit-zan euskaraz arreta eza oinarri duen errekla-maziorik ez da heltzen. Noizean behin, akaso,euskara dela eta kexaren bat azaltzen du erre-


klamazioa beste arrazoi ezberdin batengatikegitera etortzen den kontsumitzaileren batek.

Zenbatekoa izango da Bilboko merkatarit-zan euskararen erabilpena, publikoari zerbit-zuak ematen dizkioten enpresetan, saltokie-tan? Guk ez dugu hori neurtzeko gaitasunik,baina Bilbon bizi garenon esperientziak erabil-pen hori nahiko baxua dela esaten digu.

Azaldu ditudan lau esperientzia horietatikkonklusio batzuk atera ditzakegu. Lehena etanabarmena: euskararen erabilelpenean ezber-dintasun handiak daude Euskal Herriko herrieta zonalde ezberdinen artean; eta hiri, herri,zonalde bakoitzean eguneroko bizitzan euska-rak orokorrean duen presentzia nahiko fidelkiislatzen da bertoko merkataritzan ere.

Bermeoko kontsumitzaileek ez dute inolakooztoporik aurkitzen erosketak, kontratazioak,kontsumo harremanak euskaraz egiteko. Uler-garria da, beraz, merkataritzan euskara delaeta erreklamaziorik ez agertzea BermeokoKIUBean. Beste muturrean, Portugaletekokontsumitzaile euskaldunek latza dute euska-raz mintzatzeko hango saltoki eta enpresetan;gehien-gehienetan, erabat ezinezkoa. Eta

Portugaleteko euskararen egoera hori herriaskotan ematen da.

Euskadiko beste zonalde batzuetan euska-raren egoera apur bat hobeagoa da Ibaizaba-leko Ezkerraldeko herrietan baino... Halere,horietan ere milaka saltoki eta enpresa daudeitxita euskaldunentzat hizkuntza aldetik. Zer-gatik orduan gure elkartean eta gure elkarteakkudeatzen dituen Udal Bulegoetan ez dagoerreklamaziorik merkataritzan euskara erabiliezinagatik? Erantzun zuzena, erantzun mate-matikoa emateko, galdeketa edo inkesta erral-doi bat egin beharko litzateke. Hori ez dagoEKA-ren eskura. Beraz, galdera horretarakogure erantzuna susmoa da, uste bat da, eus-kaldun garelako einean lanetik kanpo ere ikus-ten dugun errealitatean oinarrituta.

Guk uste dugu, alde batetik, euskaldunok,orokorrean, euskeraren aldeko ahaleginetanorain dela hamabost, hogei urte geneukanindarra, kemena, apur bat ahuldu dela; euska-ra eguneroko bizitzaren arlo guztietan erabilt-zeko determinazioa, ausardia, pixka bat ahul-du dela. Euskararen aldeko jende askoreneguneroko militantzia hura (administraritzako

bulegoetan, dendetan,banketxeetan sartu,Bilbo edo Gasteiz erdianegonda ere, eta euska-raz hasi...), hori apur bathoztu dela iruditzenzaigu. Oker egon gaitez-ke. Baina hori da antze-maten duguna.

Beste alde batetik,iruditzen zaigu kontsu-mitzaile euskaldunaskok, bereziki gazteleranagusi den herrietan

daudenean, ez dutela sentitzen gizarteko arloguztietan euskaraz mintzatzeko, euskarazharremanatzeko, eskubidea dutenik; hau da,gizarteko arlo guzti horiek (merkataritza barne)ez daudela prestatuta ezta behartuta ere haieieuskaraz arreta emateko. Arreta da hitz egi-tea, idatzizko informazioa, publizitatea, karte-lak, produktuen etiketak...

Eta egia da, batez ere aurreko esaldianerabilitako bigarren partizipioa: behartuta.Merkataritza ez dago euskaraz arreta ematerabehartuta. Legez, kontsumitzaile euskaldunokmerkataritzan arreta euskaraz jasotzeko esku-bidea dugu. Baina eskubide hori gauzatubehar dutenak, merkatariak, ez daude legezbehartuta guri arreta euskaraz ematera.Hurrengo tartean sakonago mintzatuko naizmerkataritzan hizkuntzen erabilera arautzenduen euskal legeriaz, batez ere Kontsumitzai-leen Hizkuntz Eskubidei buruzko Dekretuazeta haren gorabeheretaz.

Atal hau amaitzeko, merkataritzan euskaraerabili ezinagatiko kontsumo erreklamaziorikfalta, edo eskasia ea totala, hori azal zezake-en beste arrazoi bat. Administraritzan, zerbitzu

eta enpresa publikoetan, merkataritzan... eus-kara baztertua izateagatik, euskara erabili ezi-nagatik, erreklamazio bat egitera animatu dai-tekeen euskalduna oso euskaldunkontzientziatua da, euskaltzale bizia, euskara-ren aldeko “borrokalaria”. Erreklamazio bategiteak ahalegin bat eskatzen du beti; ez dagauza atsegina. Eta euskara ukatzen bazaioprotesta egiteko prest dagoen euskaldun“borrokalari” hori saltoki batean badago, kont-sumitzaile bezala baino gehiago euskaldunbezala sentitzen da baztertua, erasotua, min-duta. Hortaz, gure euskaldun borrokalariakeuskararen aurkako erasoak salatzeko bideakbilatzen ditu bere kexa azaltzeko, kontsumokoerreklamazioak aurkezteko bideak utzita,agian horietan pentsatu gabe ere.

Suposatzen dugu kexa horietatik gehienakBehatokira joango direla, Hizkuntza Eskubide-en Behatokira. Hala izan behar da. Izan ere,Behatokiak urtero egiten dituen txostenetanargi ikusten da. 2011ko txostenak azaltzenduenez, Behatokira 990 kexa heldu ziren (betiere haien egileak identifikatuta, Behatokiakhala exijitzen duelako), eta kexa horietatik%35 enpresek eta zerbitzu-emaileek eragin-dakoak dira. Merkatariak. Merkataritza.

Merkataritzan euskara erabiltzeko ezinta-suna kontsumo erreklamazioetan islatzen ezbada, zergatik orduan dago EKA merkatarit-zan, eta gizartearen arlo guztietan, euskararen

______________________________

• Euskaldunok euskeraren aldeko ahaleginetan orain dela hamabost,hogei urte geneukan indarra,kemena, apur bat ahuldu egin da______________________________


sustapenaren alde? Euskal herritarrak garela-ko. Kontsumoko erreklamazioen bideetanislatzen ez bada ere, badakigulako kontsumit-zaile euskaldunen hizkuntz eskubideak Eus-kadiko toki asko-askotan urratuak izaten dire-la. Gure elkartearen jaiotzetik euskararenaldeko konpromisoa dugulako eta gure bazki-deen batzarretan (bazkide euskaldun askoditugu) konpromiso hori behin eta berriro, urte-ro, berretsi egiten delako.

Horregatik gaude gaur hemen. Hirugarrenatalarekin goaz orain.

Legeria. Kontsumitzaileeneta Erabiltzaileen HizkuntzEskubideei buruzko Dekretuaeta haren gorabeherak

Euskal Estatutua indarrean sartu zenetik,nolabaiteko demokrazia honetan bizi garene-tik, ukaezina da euskarak esparru publikoanaurrerapauso handiak eman dituela. Gaztele-rarekin batera Euskal Autonomia Erkidegokohizkuntza ofiziala delarik, euskara apurka-apurka administrazioetan, instituzio eta zerbit-zu publikoetan zabalduz joan da, euskal gizar-teak, edo hobeto esanda gizarte euskaldunakbultzatuta, eta legearen babes osoarekin. Zer-bitzu publiko guztiek, legez, elebidunak izanbehar dute.

Merkataritzak bizitza kolektiboan izugarriz-ko garrantzia du. Merkataritzaren bezeroakkontsumitzaileok gara, herritarrok, Administra-zioen eta zerbitzu publikoen erabiltzaile berbe-rak. Baina merkataritza arlo pribatua da. Mer-katariak ez dira funtzionarioak eta ez daudeadministraritzaren menpe. Zailagoa da arlo

pribatua euskalduntzeko botere politikoarenekimena, are gehiago legez betebeharrakezartzen badira; ulergarria da. Horregatikseguraski urte luze pasa ziren merkataritzaneuskararen erabilpena legez bultzatzekoinolako ekimenik gabe Eusko Jaurlaritzarenaldetik, edo Eusko Legebiltzarraren aldetik.

2008 urtea arte itxaron behar izan genuen.Urte hartan, Juan José Ibarretxeren Gober-nuak 123/2008 Kontsumitzaileen eta Erabilt-zaileen Hizkuntz Eskubideei buruzko Dekretuasartu zuen indarrean; merkataritzan euskara-ren erabilpena bultzatzeko, bermatzeko, lehensaiakera serioa. Dekretuak kontsumitzaileeieta erabiltzaileei arreta bi hizkuntza ofizialetanematera behartzen zituen interes orokorrekozerbitzuen hornitzaileak (energiako enpresak,telekomunikazioak, banka, garraio publikoa…)eta neurri handiko saltokiak. Enpresa horiekgazteleraz zein euskaraz eman behar zutenatentzioa: ahoz, telefonoz, idatziz, inprimakiguztietan… Dekretuak enpresak euskaldunt-zeko dirulaguntzak ere ematen zituen, orotara2,4 milioi euro, eta, logikoa denez, beharrakbeteko ez zituenarentzat isunak, zigorrak, legeguztiak bezala.

Euskararen normalizazioan abiadura bizia-goa nahi zuten euskal gizarteko sektore bat-zuentzat dekretua motz geratzen zen. Merka-taritzan, publikoaren arretan 15 langiletik goraedo 400 metro karratutik gora zituzten saltokieisoilik eragiten zien dekretuak. Denda handihoriek Euskal Autonomia Erkidegoan daudensaltoki guztien %6,5 besterik ez ziren. Gaine-ra, dekretuaren ezarpena Euskadiko hiru hiru-buru eta %33 biztanle elebidun zuten udale-rrietara mugatzen zen. Ez zen Euskadi osoanbetebeharreko lege bat. Kontsumitzaile eus-kaldunen hizkuntz eskubideak, beraz, oso

udalerri gutxitan, eta horietan oso saltoki etaenpresa guxitan, bete behar ziren legez.Dekretuak beste huts nabarmen bat zeukan:ez zuen ezer esaten produktuen etiketetaneuskararen erabilpenari buruz.

Hala eta guztiz ere, zerbait bazen dekretua;haren ezarpen eremuak, haren eragina, zabal-duz joan zitekeen abiapuntu bat behintzat.Beste indar politiko eta sozial batzuentat,aldiz, dekretua gehiegizkoa zen. Merkataritza-ko sektore garrantzitsu batzuk kexati eta hase-rre agertu ziren dekretuaren aurka. Ez zutenonartu nahi euskaraz arreta emateko beharra;inposaketa onartezina zela zioten. Eta are gut-xiago onartzen zuten beharra ez betetzeagatikisunak jaso ahal izatea. Eremu politikoan,Alderdi Popularra eta Euskadiko PartidoSozialista ere berehala atera ziren dekretua-

ren aurka.2008an onartua, dekretuak egokitze epe

bat eman zien eragiten zien enpresei eta sal-tokiei eta ez zen indarrean sartuko 2010kouztaila arte. Baina data hori heldu zenerakoEusko Jaurlaritza Alderdi Sozialistarena zen,Patxi Lopezena, Alderdi Popularraren lagunt-zaz, dekretuaren aurka bozkatu zuten parti-duak hain zuzen ere. Gauzak horrela,2010eko uztailaren 17an indarrean sartu zendekretua. Indarrean bai baina ea erabat indar-gabetuta. Dekretuaren laugarren atalean, Isunatalean hain zuzen ere, urtebeteko luzamen-duarekin estreinatzen da dekretua. Baldintzahorietan, oso gutxi espero zitekeen. Eta halaizan zen. Gainera, urtebeteko luzamenduaedo moratoria agortu zenean, 2011ko uztailan,Eusko Jaurlaritzak dekretutik Isun atala betiko


kentzea erabaki zuen, eta horretarako EuskoLegebiltzarrean behar zen izapideari ekin zion.

2011ko irailean, Dekretutik arau-hausteen-gatiko zehapenen atala kentzeko hartua zuenerabakiaren inguruko iritziak jasotzeko, EuskoJaurlaritzak bilera batera deitu zituen oinarriz-ko zerbitzuak ematen dituzten enpresa han-dienei eta kontsumitzaileen elkarteei. EKAbilera hartan egon zen. Eta bertan esandakoa-ri buruz prentsa-ohar bat zabaldu genuen bia-

harmunean. Horrela zioen: Titularra: “Eusko Jaurlaritzak ‘paper busti’

bihurtu du Kontsumitzaileen Hizkuntz Eskubi-deen Dekretua zigorrak kenduta”.

Azpititularra: “Euskararen normalizazioanatzerapauso handitzat jotzen du EKA-k neurrihau”.

Testua: “123/2008 Dekretuak interes oro-korreko zerbitzuen enpresentzat eta merkata-ritzako neurri handiko saltokientzat kontsumit-zailei Euskadiko bi hizkuntza ofizialetan arreta(arreta pertsonala, rotulazioa, dokumenta-zioa...) emateko ezartzen dituen beharrak ezbetetzea zigorrik gabe geratuko da. EuskoJaurlaritzaren Hizkuntz Politikarako sailburuordea, Lurdes Auzmendi, telekomunikazio,energia, banka eta azalera handiko enpresahandienekin eta Euskal Herriko Kontsumitzai-leen Antolakundearekin bildu zen atzo Gastei-

zen Patxi Lopezen Gobernuak 123/2008Dekretutik (Kontsumitzaileen eta Erabiltzaile-en Hizkuntz Eskubideei buruzkoa) arau-haus-teengatiko zehapenen atala kentzeko hartuduen erabakiaren inguruko iritziak jasotzeko.Eusko Legebiltzarrean behar duen izapideadagoeneko abian, aldaketa 2012ko hastape-netan gauzatuko da. Merkataritzan euskaranormalizatzeko hertsadura eta zigorrak biderikonena ez direla argudiatu zuen Eusko Jaurla-ritzak eta laguntza ekonomiko eta tekniko zeinezarpenik gabeko lankidetzaren aldeko apus-tua egin zuen. Atzoko bileran, euskararen nor-malizaziorako prozesuan atzerapauso handit-zat jotzen duen neurri honekin bere erabatekodesadostasuna agertu zuen EKA-k. Legeak,edozein eremutan, agintzaileak eta hertsatzai-leak dira berez: beharrak ezartzen dituzte eta,logikoa denez, horiek betetzen ez dituztenent-

zako zehapenak. Zigoratalik gabe, ezartzendituzten beharrak betet-zea borondatearen eskuutzita, legeak ez diralege, gomendio hutsakbaino. Hau da, paperbustia, hutsala. ‘Zehape-nik gabe, benetakobetetzea eta benetakoeragina izan zitzakeendekretu bat ekiditekobaino ez du balio orain-go dekretuak’, esan zionEKA-k Eusko Jaurlarit-zari”.

Horraino prentsa-oharra. Baina Isun ataladekretutik kentzeko iza-pidea abian zen eta,

Eusko Jaurlaritzak iragarri bezala, 2012kohastapenetan baliogabetzea gauzatu zen.2012ko otsailaren 9an izan zen. Aurreko egu-nean, prentsa-ohar amankomun bat zabaldugenuen Behatokiak, Kontseiluak eta EKA-K,hurrengo hau esanaz.

Titulua: “Euskararen normalizazioan atze-rapauso handi bat ematear dago Eusko Lege-biltzarra”.

Azpititulua: “Sorpresarik ez badago, Kont-sumitzaileen Hizkuntza Eskubideen Dekretutikisunen atala kenduko du bihar”.

Testua: “Gai honen inguruan alderdi politi-koen jarreretan azken uneko ustekaberik ezbadago, Eusko Legebiltzarrak 123/2008 Kont-sumitzaileen eta Erabiltzaileen HizkuntzaEskubideei buruzko Dekretutik arau-hausteen-gatiko zehapenen atala kentzea onartuko dubihar PSE, PP eta UpyDren botoekin, interesorokorreko zerbitzuen enpresentzat eta mer-kataritzako neurri handiko saltokientzat kont-sumitzaileei Euskadiko bi hizkuntza ofizialetanarreta emateko (arreta pertsonala, rotulazioa,dokumentazioa...) dekretuak ezartzen dituenbeharrak ez betetzea zigorrik gabe utziz.2008ko dekretua gabezi handiekin jaio zen:interes orokorreko zerbitzuen enpresei (telefo-nia, argindar, gas hornitzaileak...) eta Euskadi-ko hiru hiriburuetan eta %33 baino euskaldungehiagoko udalerrietako 15 langiletik edo 400metro karratutik gorako saltokiei (EAEko salto-ki guztien %6,5i soilik) baino ez die eragiten;eta euskaraz etiketatzeari buruz ez du ezertxoere esaten. Motza izanda ere, merkataritzaneuskararen erabilpena legez sustatzeko lehe-nengo saiakera serioa izan da 123/2008Dekretua. Ostegunerako aurreikusita dagoenagauzatzen bada, Eusko Legebiltzarrak ezere-zean utziko du merkataritzan kontsumo-harre-

______________________________

• Merkataritzan euskara bermatzeko lege saiakera serio bakarra(Kontsumitzaileen HizkuntzaEskubideen Dekretua) ezerezeanutzi dute PP, PSE eta UPyDk______________________________


manak euskaraz egiteko eskubidea, kontsu-mitzaile euskaldunen eskubideen babeseanatzerapauso handi bat emanaz. Legeak, edo-zein eremutan, agintzaileak eta hertsatzaileakdira berez: beharrak ezartzen dituzte etahoriek betetzen ez dituztenentzako zehapenakere bai. Zigor atalik gabe, ezartzen dituztenbeharrak betetzea borondatearen esku utzita,legeak ez dira lege, gomendio hutsak baino.Zehapenik gabe, paper busti bihurtuko dadekretua. Are okerrago, benetako betetzea etabenetako eragina izan zitzakeen beste dekretubat ekiditeko baino ez du balio izango oraingodekretu indargabetuak. Edozein gobernurenbetebeharra bere herritarren ongizatea etaeskubideak bermatzea da; kasu honetanEusko Jaurlaritzak (dekretuan aldaketa honenbultzatzailea PSE da) betebehar horri muzinegin eta herritarren aurka egiten du, herritareuskaldunen hizkuntza-eskubideak zapuztuzeta herritarrek euskaraz bizitzeko duten nahiagutxietsiz. Gogoratu nahi dugu HizkuntzaEskubideen Behatokian jasotako kexen%35,21 enpresek eta zerbitzu-emaileek era-gindakoak direla. Zer egingo du bada honenaurrean Eusko Jaurlaritzak? Behean izenpet-zen dugunok gure erabateko desadostasunaadierazi nahi diegu euskararen normalizazioa-ri oztopo larri hau onartuko duten alderdi politi-koei. Eta herritarrei dei egin nahi diegu bidega-bekeria honen aurrean euskaraz bizitzekonahiari determinazioz eutsi eta kontsumo-harremanak euskaraz egiten jarrai dezaten”.

Hori izan zen Kontseiluak, Behatokiak etaguk Eusko Legebiltzarrari, alderdi politikoei etaeuskal gizarteari zabaldutako protesta.

Dekretua, beraz, merkataritzan euskararenerabilpena bultzatu eta, muga handiekin badaere, bermatu nahi zuen lehen lege saiakera

serio eta bakarra izan dena, ezerezean geratuzen. Indargabetze hori 2012ko otsailaren 9angauzatu zen eta egun hortatik aurrera dekre-tuaz eta haren ezarpenaz, haren garapenaz,haren eraginaz... ez da berriro ere hitzegin.

2012ko azaroan, dekretu famatua prestatueta indarrean sartzeko bidean ipini zuen alder-di politikoa, Eusko Alderdi Jeltzalea, irabazleatera zen Eusko Legebiltzarrerako hauteskun-deetan eta Eusko Jaurlaritza berria osatuzuen, Iñigo Urkullu lehendakariarekin.

Eusko Jaurlaritza berriak agintean hilabetebatzuk zeramala, orduan Kontsumobidekozuzendaria zen Belen Greavesekin mintzoginen gure aldizkarian, Euskaldunon Kontsu-mo Aldizkarian, elkarrizketa argitaratzeko.Beste galdera askoren artean, Kontsumitzaile-en Hizkuntz Eskubideen Dekretuari buruz gal-detu genion Belen Greavesi, ea Eusko Jaurla-ritza berriak hura berpizteko asmorik zuen, eamerkataritzan euskararen erabilpena sustatze-

ko zerbait egiteko intentzioa zuen... Erantzu-nak ez zigun itxaropen handirik piztu, egiaesan. Hona hemen, literalki, Belen Greavesiluzatu genion galdera eta harek eman zigunerantzuna.

Galdera: “Merkataritzan euskararen erabil-pena legez bermatzeko eginahal serio bakarrazapuztuta geratu zen aurtengo otsailan Kont-sumitzaileen eta Erabiltzaileen Hizkuntz Ezku-bideen 123/2088 Dekretutik Eusko Legebiltza-rrak zehapenen arloa baliogabetu zuenean.Interes orokorreko zerbitzuen enpresentzateta merkataritzako neurri handiko saltokient-zat Euskadiko bi hizkuntza ofizialetan arretaemateko (arreta pertsonala, rotulazioa, doku-mentazioa...) dekretuak ezartzen dituen beha-rrak ez betetzea zigorrik gabe geratu zen; etaharrez gerotik dekretua bera paper buztia bes-terik ez da. Euskal kontsumitzaile eta herritarguztion hizkuntza eskubideak bermatzeko,merkataritzan euskararen erabilpenaren sus-

tapena kementsu berrartzea eskatzen dioEKA-k Eusko Jaurlaritza berriari”.

Erantzuna: “Nik hemen nahaste bat dago-ela uste dut. Jakina denez, aurreko Gober-nuak, PSOEko Gobernuak, aipatu Dekretua-ren isun atala indargabetu zuen; baina ezzuen Dekretua indargabetu. Kontsumitzaileenhizkuntza eskubideak ezartzen dituen Dekre-tua eta haren jatorria den KontsumitzaileenLegea indarrean daude. Lehenengo plana urtehonetan bukatzen da. Zer egingo dugu? Hiz-kuntza Politikako kontseilariordetzak eta Kont-sumobidek dekretu horrek ezartzen zuenarenbetetzearen maila ikertuko dugu. Bidea antola-tuta dago. Zelan gauden baloratzera goaz,behartuta zeuden enpresa handi horiek dekre-tua betetzen ari diren ala ez ikustera goaz; etahortik aurrera eman beharreko hurrengo urrat-sak zehaztuko ditugu. Guk nahi duguna daenpresak eta saltokiak beraiek haien bezeroeneskubideen aldeko lehenengo defendatzaileakizan daitezen, bezeroak gugana etorri bainolehen arazoak konpon ditzatela. Nik uste dut,Gobernu eta alderdi bezala, ondo erakutsidugula gure ardura nagusia pertsonak direla.Hau pertsonen legegintzaldia izango da. Eta,argi dago, pertsona kontsumitzaileek EAEko bihizkuntza ofizialetan arreta jaso dezaten lanegingo dugu”.

Hori erantzun zuen Kontsumobidekozuzendariak. Ez zuen ezer zehaztu. Ikusikodugu esaldi hori (“pertsona kontsumitzaileekEAEko bi hizkuntza ofizialetan arreta jasodezaten lan egingo dugu”) dion esaldia, zer-bait zehatz, zerbait baliagarri, zerbait eragin-garri bilakatzen den. Bitartean, Euskal Autono-mia Erkidegoan, euskaldunon hizkuntzaeskubideak merkataritzan ez daude legezbabestuta, ez daude legez bermatuta.


Merkataritzan euskararenerabilpena bultzatzekoproposamenak

Hizkuntz minoritzatu guztiek borroka zaila dutehizkuntz handien nagusitasunaren aurrean.Hori ondo dakigu Euskal Herrian. Hori ondodakigu euskaldunok. Zer egin dezakegudenon artean euskarak merkataritzan aurreraegin dezan, Euskadiko kontsumitzaile guztienhizkuntz eskubideak merkataritzan ere erres-petatuak izan daitezen, bete daitezen, EuskalAutonomia Erkidegoko hiri eta herri eta tokiguztietan?

Argi dago Eusko Jaurlaritzak, Eusko Lege-biltzarrak eta gainontzeko instituzio eta admi-nistrazio guztiek (Foru Aldundiak, udalak...),bakoitza bere esparru eta ahalmenen barruan,ahalegin handiagoak egin behako lituzkeelabizitza kolektiboaren arlo guztietan euskararenerabilpena bultzatzeko eta euskaldunon hiz-kuntz eskubideak benetakoak izan daitezen.Denok dakigu krisialdi ekonomiko eta politikolarri batean gaudela, eta gastu publikoetanizugarrizko mozketak egiten ari direla, etamozketa horiek era guztietako eskubideak eremozten edo murrizten ari direla. Denok dakiguere (edo jakin beharko genuke) hizkuntza batekonomikoki baloratu ezinezko gauza batdela. Denok dakigu (edo jakin beharko genu-ke) euskara, bere ezaugarri hain berezienga-tik, bi hizkuntz erraldoi eta oso indartsurenartean gutxituta dagoelako, mimatu beharrekoaltxorra dela, ez badugu etorkizunean betikogaldu nahi.

Horregatik, EKA-n uste dugu administrazioguztiek ahalegin berezi bat egin behar dutelaeuskara suspertzeko, arlo guztietan. Eusko

Jaurlaritzari bereziki eskatzen diogu lehenaipatu dekretua berpiztea, edo hori bainodekretu hobeago bat prestatzea, ahal denadostasun handienarekin. Euskal EstatutuakEuskadiko kontsumitzaile guztiok gaztelerazzein euskaraz arreta jasotzeko eskubideadugula esaten badu, hori bete egin behar da;egun batetik bestera ez bada, apurka-apurkabehintzat. Legeak egin eta betebeharrakezartzearekin batera, ezinbestekoa da ereenpresak eta saltokiak euskalduntzeko lagunt-za ematea: diru-laguntza eta era askotakoakere bai. Ahal den guztia. Merkatariek etaenpresetako nagusiek eta langileek eskertukolukete ahal diren erraztasun handienak ema-tea haien beharretan euskaraz ere egin deza-ten eta publikoari euskaraz ere arreta emandiezaioten.

Baina, euskarak merkataritzan eta gurebizitzaren arlo guztietan benetan aurrera egindezan, lan nagusia, lan agian neketsuena(egunerokoa izan behar delako, sendoa), laneragingarriena zalantzarik gabe, kontsumitzai-le euskaldunoi dagokigu, euskaldun guztioidagokigu (guztiok kontsumitzaile bait gara).Argi dago zein den lan hori: euskaraz hitz egi-tea ahal dugun egoera eta une guztietan. Gaz-teleraz esaten den moduan: predicar con elejemplo. Euskaldun guzti-guztiok, edo ehune-ko handi batek, hori egingo bagenu, euskara-ren etorkizuna zihurtatuta egongo litzateke.

Zer pentsatuko lukete, zer egingo lukete,adibidez, Bilbo erdiko Abandoko dendariekauzo horretako euskaldunak bertako saltokie-tara euskaraz agertuko balira, egun batean baieta hurrengoetan ere bai? Euskaraz agurtu,euskaraz galdetu, euskarazko etiketak bilatu...Eta gauza bera gertatuko balitz Gasteizkobanketxeetan, Donostiako bidaia-agentzia

guztietan, Barakaldoko dendetan...? Euskararen arazo nagusienetariko bat da

haren erabilpena ezaguera baino askozbaxuagoa dela. Badakit guztiok dakigula hori.Baina, gure ustez, hori da gakoa. Horregatikaipatu nuen lehen aspaldiko giza-kemen huraeuskararen alde, aspaldiko euskal militantziahura, urteak pasa ahala apur bat ahuldu dena.Zaila dela jakinda ere, guk uste dugu euskara-

ren aldeko militantzia hura berreskuratu behardugula euskara salbatu nahi badugu. Euskal-dunon esku dago. Gure esku dago.

Euskara berpiztea euskaldunon esku dago.Benetan nahi badugu, lortuko dugu. Historiakhainbatetan erakutsi digu euskal esaera zaharbatek dioena batzuetan betetzen dela. “Ezina,ekinez egina” da esaera.

Ondo izan eta hurrengoa arte.

______________________________

• Eusko Jaurlaritzari eskatzen diogu dekretua berpiztea, edo hori bainodekretu hobeago bat prestatzea,ahal den adostasun handienarekin______________________________

______________________________

• Historiak hainbatetan erakutsi digueuskal esaera zahar batek dionabatzuetan betetzen dela:

“Ezina, ekinez egina”______________________________

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Energia 17

Energia subiranotasunaren aldeEnergia subiranotasunaren alde

Zer da GoiEner, nork sortu zuen,noiz, zertarako…?GoiEner irabazi-asmorik gabeko koo-peratiba da energia elektriko berriz-tagarriaren ekoizpena, kontsumo etabanaketarako. 2012aren bukaeransortu genuen Gipuzkoan pertsonatalde batek, zeinek energia berrizta-garria kontsumitu behar dela ustedugun, eta posible bada banatuta,hau da, inbertsio ikaragarri handiakbehar dituzten zentral handietatik ezdatorrena, baizik eta minieolikoetatik,fotoboltaikoetatik, ur jausi txikietatik...Horrela izan zen hasieran: zentralhidroelektriko txikiak herrietan...finantza kapital handiek, oso sektoregozoa izan zitekeela ikusita, irensteaerabaki zuten eta sistema ekoizpenzentral gutxi eta handietara jotzeraerabaki zutenera arte. Gainera, arau-tutako sektorea izanaz, Gobernuare-kin erlazio ona baduzu aukerak izan-go dituzu oso negozio ona izandadin. Horrela, azken ehun urteetankapital handiek ekoizpen eta banatzeguztia bereganatu dute eta konglo-meratu handi horiek sortu dituzte,Espainian eta ia herrialde guztietan.GoiEner horren aurkako erreakzioada. Jende anitz eratzen dugu: irakas-leak, ingeniariak, arlo ezberdinetakoteknikariak, ekologistak… Kontzient-zia ekologista eta ezaguera tekniko-ak ditugun pertsonak gara, zeinekgaur egun elektrizitatea ekoiztea,fotoboltaikoa eta eolikoarekin, iaedozeinek egin dezakeela dakigu-nok. Baina ezarritako sistema inpo-

satzen ari da eurek euren negozioamantentzeko.

Energia ekoizteari ekin diodagoeneko GoiEnerrek?GoiEner sortu da ekoizteko eta mer-katuratzeko bokazioarekin. Bainaoraindik ezinezkoa da bi gauzak egi-tea. Monopolioak ekiditeko EuroparBatasunak onartu zuen araudiarenegoerak 2010rean ekoizpena, bana-keta eta merkaturatzea banandubehar zirela inposatu zuen. Ezin daegon hiru gauzak egiten dituen kon-painiarik. Gainera, GoiEner sortu daMadrilgo Gobernuak berriztagarrieitrabak jartzen hasi denean, minie-koizpen berriztagarria eta banatuaerrentagarria izan ez dadin. Beraz,GoiEnerrek orain sistemak baiment-zen duenari ekiten dio, merkaturat-zea dena, eta aldi berean prestatzenari da ekoizteko uzten digutenean.Baina horiek sistema honen azkenkolpeak dira konstituzioaren aurkadoalako, europako legediaren aurkadoalako, eta lojikarik ez duelako…Eta ziur gaude aldatuko dela. Argin-darraren ekoizpen eta salmentarensistemak ez du derrigorrez enpresahandi eta finantza taldeen esku egonbehar; demokratikoki banatuta egondaiteke, eta horrek ekologikoagobihurtuko du, bere garraioan energiagalera gutxiagorekin…

Momentuz ezin badu energiaekoiztu, nola eta nondik lortzendu GoiEnerrek bere bezeroei

banatzen dien argindarra? Poolean, zeinetan Espainiako ArauSistemak ekoizle guztiak egoterabehartzen dituen: nuklearrak, hidroe-lektrikoak, eolikoak, fotoboltaikoak,

ikatz zentralak, ziklo konbinatukoak..Egunero bada enkante bat non zuze-nean eros dezakezun. GoiEner (Ena-rarekin ituna sinatu duen, enpreseienergia saltzen dien eta gure ildo

ideologikoan dagoen jendea) pool-era doa eta energia berdea erostendu, salneurri batetara (orain ez duguaztertuko nola eratzen den salneurrihori nahiko korapilatsua delako),


EDUARDO URTURI - Ingeniaria, energia berriztagarrietan aditua

“GoiEner sortu dugu energia sistemalotsagabekeria dela tabernan esatetikhori aldatzeko ekintzara pasatzeko”

baina oso era onean eratzen daberriztagarrientzat.

Zeintzuk dira erosten duzuenenergia horren sorburuak?Fotoboltaika txikietatik, eolikoetatik,bai handiak zein txikiak, eta hidrauli-koetatik, bereziki txikietatik. GuztiekElektrizitatearen Batzorde Naziona-lak ematen duen berriztagarrien agi-ria izan behar dute.

Badago elektrizitate berdekoeskaintza nahikorik?Bai, badago. Baina oraindik gehiagoegon behar da; eta ideia horrekin egi-ten du lan GoiEnerrek.

Hori dagoeneko egiten ari zarete...Erosten eta saltzen ari zarete...Bai, ekainean bazkide batzuk lehe-nengo frogak egin genituen eta han-dik hona, lehen adostuta genituenkonpainien beharrean, GoiEnerreksaltzen digu. Eta urrian interesatzenzaion eta bazkide bihurtzen den edo-nori merkaturatzeari ekin genion.

Zenbat bazkide zarete eta nolabihurtzen da pertsona batGoiEnerren bazkide?Dagoeneko 700 bazkide gara. %95Euskadin kokatuak gara, gehiengoagipuzkoarrak, besteak inguru hurbile-koak, eta badira Espainiako zenbaitpertsona ere. GoiEnerren weborrianbadago fitxa bat alta har dezakezun,100 eurotako diru sarrera burutzenduzu, kontratu bat bidaltzen dizugu,

irakurtzen duzu, sinatu, GoiEnerrekzure baja kudeatzen du zure lehengokonpainiarekin eta elektrizitatea salt-zeari ekiten dio. GoiEnerren bazki-dea zara dagoeneko eta elektrizitateberdea kontsumitzen duzu, sorburuberriztagarrietatik. Bertokoak izannahi dugu, bazkideek jakin dezatennon ekoizten den, nola ekoizten den,jakinaren gainean egon daitezen...200 kilometro inguruan merkaturat-zen duen kooperatiba baten aldekoapustua egiten dugu (handitutakoEuskal Herria esan genezake), arra-zoizkoa teknikoki jendea asanblade-tara etortzeko gai izan dadin...

Zenbatan dago zuen argindarra?Ez da Azken Aukerako Tarifa(kontsumitzaile gehienok duguna)baino garestiagoa izango...AATk duen salneurri berberan salt-zen dugu argindarra. Gure lehenapustua kontratatutako potentziaga-tik pixka bat gutxiago kobratzea zeneta pixka bat gehiago kontsumoaga-tik, energia aurrezteko. Burutu berri-ko erreformarekin, kontratatutakopotentziak nabarmen egin du goraeta kontsumoaren salneurria jaitsida. Hori aurrezpen energetikoaren

ideia guztien kontra egitea da. Gureideia finkoa pixka bat baxuago etaaldagarria pixka bat altuago ezartzeada. Baina, momentuz, salneurriaAzken Aukerako Tarifarena bera da.

Momentuz... Bai, elektrizitatearen zera hau egu-nen batean behar den bezala izangodelako, maila legalean. Argi dugubanatutako berriztagarrien ekoizpe-nak, gureak, ez duela petroleo etagasaren bilakaera jarraituko. 2050urterako gaur egun kostatzen dutenabaino hiru bider gehiago kostatzea

balizkoa litzateke. Guk ez dugu bidehori jorratuko, gure sorburuak denbo-ra luzez salneurri oso egokiak man-tentzeko gai izango dira.

Zeintzuk dira GoiEnerrek erabilikodituen sorburuak energiaekoizteko, posible denean? Gaur egungo sistemak aldatu behardu (helegitea aurkeztu da konstitu-zioaren aurka doalako) eta ziurgaude urtebete t'erdi edo bi urtebarru ekoizteari ekin ahal izango dio-gula. Proiektuak aztertzen ari gara,errentagarriak izan daitezkeenak.

Errota eta ur jauziekin hasiko ginate-ke: zentral minihidraulikoak. Besteenpresa batek eraikiko lituzke (GoiE-ner haien bazkidea izango litzate-ke)… GoiEnerrek pertsona juridikoezberdinak sortuko lituzke energiaekoizteko. Baita fotoboltaikoak, eoli-koak… Beti zentral txikiak eta banan-duak.

Biomasa?Elektrizitatea ekoizteko korapilatsuada. Agian termiketan sartuko gara.Itsasaldiek eragindakoa dago…Baina oraindik hamabost-hogei urtefalta du errentagarria izateko etalehia bizian sartzeko. Teknologia hauoraindik nahikotxo garatu behar da.

Zergatik kooperatiba bat sozietateanonimo edo sozietate mugatubaten beharrean?GoiEnerren helburua ez delako diruairabaztea baizik eta gaur egungo sis-tema energetikoa aldatzeari lagunt-zea. Sortzaileetatik bakar bat ere ezda hau egiten ari gure bizitza profe-sionala konpontzeko. GoiEner sortudugu edaritegian gaur egungoko sis-tema energetikoa lotsagabekeriahutsa dela eztabaidatzeari uzteko


_______________________

“Argindarraren ekoizpenaketa salmentak ez duteenpresa handien eta

finantza taldeen eskuetanderrigor egon behar”

_______________________

_______________________

“Egun, fotoboltaikoarekineta minieolikoarekin eaedonork ekoiz dezake

argindarra, baina ezarritakosistemak oztopatzen du”

_______________________

eta ekiteko, irtenbideak planteatzearihasteko. Bagabiltza eta Rescopenbazkideak gara, zeinek Europakokooperatiben (gu bezalako kooperati-bak Alemanian, Herbeheretan, Euro-pako iparraldean) elkarte bat den…

Beraz, ez zarete bazkideetara edopartikularretara mugatzen… Ez. Kooperatiba industrialekin hitzegiten ari gara, elkarte kooperatibe-kin, hiritarren elkarteekin, enpresakbazkide bezala integratzeko helbu-ruarekin. Badaude batzuk. Sistemabat garatzen ari gara enpresei elek-trizitatea saltzeko, hilabete pare batbarru edo horrela…

Zuen eginkizun profesionala ezbada ere, lana eta denbora eskai-ni behar diozue GoiEnerri...Bai. Fakturazio software bat eta zer-bitzariak ditugu zeinen bitartez ope-ratzen dugun eta aldez aurretikoinbertsio bat izan diren… Eta tresnaeta prozesu horiek mantendu behardira. Momentuz borondatezkoa iza-ten ari da eta dohainik; nahiz etapertsona bat egon honetan dihardue-na eta haziz goazen heinean, lan-postuak sortzea espero dugu.

Konpainia handiek argia ekoizpenkostuen azpitik saltzen duteladiote. Nola da posible hori? Ez da posible eta ez da horrela.Euren esanetan, ekoiztea kostatzenzaien salneurriaren azpitik saltzendute. Hobe esanda: Estatuarekin

ekoiztea kostatzen zaiona adostuta-ko salneurriaren azpitik saltzen dute.Hidraulikoak, nuklearrak... aspalditikdaude amortizatuta.

Argindar konpainia handiekdioten hori egia balitz, negozioa

berehala utziko lituzkete. Jakina.

Tarifaren defizita ekoizteasuposatzen zaien eta saltzekoezartzen duten salneurrien arteandagoen aldea dela suposatzen da.Eta suposatzen da denon arteanzor diegula: 26.000 milio euro.Hori da. Eta Aznarren lehen gobernu-tik dator. Petroleoaren salneurriaketengabe gora egiten zuenez eta sis-tema elektrikoak berarekin loturaestuak dituenez, tarifa igo behar zen.Aznarren Gobernua ikaratu egin zen,jendea haserretuko litzateke, infla-zioak gora egingo luke, eta jendea-rentzat salneurria mantentzea eraba-ki zuen nahiz eta elektrikekin zuenzorra gero eta handiagoa bihurtu:zuek apuntatu zor dizueguna etaurteren batean ordainduko dizuegu.

Zer nolako eboluzioa aurreikustendio GoiEnerrek energia ekoizpeneta kontsumo sistemari?Petroleo eta gasaren salneurrieketengabe egingo dute gora ezinbes-tean. Eta nik uranioa gehituko nuke,nuklearren erregaia; oso gutxi dagoeta kontrolpean mantentzen da era-bilera militarra dela eta… Etorkizunaberriztagarriak dira. Espainiar Esta-tuak hortik doala dio, baina azkenbost-sei urtetan kontrakoa egiten arida. Eta Euskal Autonomia Erkidego-an, gure energia planek diote gasatransitzio sistema bat dela berrizta-garriei begira, eta datorren hogei

urteetako dirua gasen instalakuntze-tan xahutzen ari gara. Ondo dagotransitzio energiak egotea, bainaezin dugu hain astiro joan eta hain-besteko itzulinguruekin. Dagoenekoerabaki behar dugu berriztagarrieta-rantz salto egitea. Etorkizuna berriz-tagarrien ekoizpenean eta harenbanaketan dago.

Zer gertatu behar da, zeintzukdira eman behar diren aldaketakenergia ekoizten has zaitezten? Dagoeneko teknikak prozesua bai-mentzen du eta energia berriztaga-rriak eta haien banatze sistema(lurraldetik banatutakoa) errentaga-rriak dira, eta jendeak ekoiztenduena kontsumitzea baimentzen du.Eta Espainiako sistema erregulatzai-leak berak esaten du horra jo behardugula, baina errealitatean ez duhorren aldeko apusturik egiten.Espainia Europak zentzu honetanegin behar denaren dionaren kontra-koa egiten ari da. Argi dago norantzjoan behar den, eta norabide aldake-ta hori borondate politikoa egotearenesku dago. Nergia sistemaren erre-gulazioak legeak eta erreal dekre-tuak dira… Korapilatsua da, bainahorretarako daude politikariak, insti-tuzioak, konstituzioak… GoiEnerrenekoizteari ekingo diogu, uste dugula-ko, ziur audelako, epe motzean ego-era aldatuko dela... Sorburu propioakgaratuko ditugu eta dagoenekodabiltzan proiektu batzuk integratze-ari ekingo diogu.


_______________________

“Berriztagarrietarantz saltoegitea erabaki behar dugu

ja; etorkizuna energiaberriztagarri eta

bandanduetan baitago”_______________________

Zergatik izan GoiEner-en bazkide?1. Pertsona guztiek parte har dezaketelakoeta jatorri berriztagarria duen energia esku-ragarri eduki dezaketelako.2. Ekonomia iraunkorra garatzeko proiektuberriztagarrietan zuzenean inbesti dezake-zulako.3. Jabekidea zarelako, jabekide bakoitzakboto eskubide bera du itzulgarria den 100€ko ekarpena egiteagatik.4. konpainia energetiko handiengandik inde-pendenteagoak izateko.5. Zerbitzu hobeaz gozatzeko, egiazko infor-mazioarekin eta hartu-eman zuzenarekin.6. Negozio eredu ezin hobea delako:

a. Publizitate gasturik gabe.b. Zuzendaritzako kideen soldata handi-rik gabe.

c. Bulego xumeekin eta eraginkorrekin.d. Kudeaketa eta komunikazioa web bidez.7. Hiritarren parte hartzearen aldeko etaberriztagarrien aldeko mugimendu sozialasortzeko.8. Hitz hutsalak ez direlako: GoiEner-ekinekintzarantz urratsak ematen ditugu kontsu-mo arduratsuaz eta energia ona sortzekoinbestitze zuzenak sustatuz.

Zergatik kontratatu GoiEner-ekin?Berriztagarrietan jatorri-ziurtagiria duenelektrizitatea kontsumitzeko, gain-kosturikgabe. Gure energia garbiak ez du kostatzenenergia “zikinak” baino gehiago. Gure kidekontsumitzaileek kontsumitzen duten besteenergia berriztagarri sortzeko helburuadugulako. Goiener-era igaro zaitezkeelakoWeb bidezko izapide erreza eginez eta ins-talazioaren aldaketa teknikorik egin gabe.

Zerbitzu hobea jasotzeko, gardena etazuretzat lan egiten duena, bazkideen mese-derako. Gaurko eredu energetikoa aldarazi-ko duen kontsumo arduratsua egiteko.

Nondik dator gure elektrizitatea?Jatorriaren berme-ziurtagiria (JBZ) aintzathartuta hasiko du GoiEner-ek elektrizitateberdearen merkaturatzea. Prozesuak,

beraz, eredu honi jarraituko dio: GoiEner-ekmerkatuan erosiko du gure bazkideek kont-sumitzen duten energia elektrikoa, gainera-ko merkatal enpresek egiten duten bezala.Aldi berean kooperatibak energia berrizta-garria, soilik, ekoizten dutenen jatorriarenberme-ziurtagiriak eskuratzen ditu. Geureburua %100 berriztagarri hartzeko ziurtagiriberdeek gure bazkide kontsumitzaileek era-

biltzen duten energiaren %100a bermatubehar dute, hau da, energia berriztagarriaekoizten duten instalakuntzen batek sortuadela bermatu behar da. Hala, GoiEner-ekdagoen sare elektrikoa erabiliko du eta era-biltzeagatik ordainsaria ordaindu beharkodu, bazkideen fakturan islatuko den kont-zeptua, alegia. Aldi berean GoiEner-ek ener-gia sortzeko proiektu txikiak garatzekohonako lau arlotan lan egiten du: Biogasa,fotovoltaikoa, eolikoa eta biomasa.Gure helburua GoiEner-en jabetzakoakdiren proiektu berriez gure bazkideen elek-trizitate eskaera %100ean asetzea da. Hauda bultzatzen dugun ereduaren handia:Edozein erabiltzailek edonon bizi dela ereenergia berdea kontsumi dezake eta guztionartean berriztagarrien sorkuntza emendat-zen dugu kooperatiba beraren proiektueiesker.

KontratazioaBerrogei bazkide ingururekin probatan egonondoren, Goiener hasi da –modu mailaka-tuan– argindarra bazkideei kontratatzekoaukera ematen. Zuk ere Goienerrekin argin-darra kontratatu nahi baduzu bazkide izatenhasi zaitezke eta lehenbailehen jarriko garazurekin harremanetan.

Kontrata dezaket argindarraGoiEnerrekin Euskal Herritik kanpo?Oraingoz, Goiener penintsula osoan kontra-ta dezakezu. Europear merkatua 2014anbateratzea espero da eta orduan ikusikogenuke frantziar estatura zabaltzeko auke-ra.


Kooperatibaren weborriaren FAQa: www.goiener.com

Zergatik GoiEner

AIRE GARRAIOAAtzerapen, ezeztatze edo "overboo-king" egoeraren bat pairatu izateko-tan, aireportutan bertan egoera horiidatzirik uztea gomendagarria delagogoratu behar da. Edonola ere, betiekin daiteke erreklamazio prozesuahasteari, lehendabizi aire konpainia-

ren aurrean, eta hilabete batenburuan emaitzak lortzen ez badira,Aire Segurtasunaren Agentzia Nazio-nalaren aurrean (AESA).

Gogoratu behar da, kaltea edopairatutako gaitza araudian aurreiku-sitakoa baino ordain handiagoabehar izatekotan, auzitegietara jo

daitekela, eta gure erreklamazioak2.000 euroak gailentzen ez baditu,ahozko prozedura baten bitartezebatzi ahal izango da abokatu edoprokuradoreek eragindako inolakogasturik gabe.

Ekipajearekin izandako gorabehe-rak badira arazoaren sorburua, ego-

era honen behar bezalako ebazpe-nak aireportuan bertan erreklamatuizanarekin erlazio estua izango du,gero kalteak ibilbidean zehar burutudirela frogatzea zail samarra izangodelako. Edonola ere, zazpi eguneta-ko epea dago fakturatutako ekipaje-an pairatutako kalteentzat.

BIDAIA KONBINATUAKBidai konbinatu bateko kontratuarenedozein puntu bete ez izana (edoliburuxkan argitaratutakoarena)bidaiaren bueltan erreklama daitekeeta zuzen zuzenean kontratua burutugenuen agentzia berberan, berdindio zeinek eskaini duen zerbitzua,

Nola erreklamatuoporretatik bueltan

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Oporretako erreklamazioak 22

_______________________

Eskatzen den kalteordaina2.000 eurotik pasa ez bada,erreklamazioa abokatuaren

eta prokuradorearengasturik gabeko ahozkoepaiketan ebatzi daiteke

_______________________

_______________________

Erreklamazioa bagaiarekikoarazoren batengatik izanik,aireportuan bertan lehen

kexa aurkezten bada kalteordaina lortzea askozerrazagoa izango da

_______________________

agentziek egoera hauetan erantzuki-zun solidarioa dutelako.

Beraz, lehena, gure eskaerazehaztuz, agentzian erreklamazioorria aurkeztea izango da eta erant-zunaren zain egon hilabete batekoepeaz gehienez. Behar bezalakoa ezbada, bitartekaritza bide batzuetara,arbitrajera edo bide judizialera joahal izateko.

OSTATUAK, EKINTZAK...Kontratatutako zerbitzu mota hau(hotela, landetxea, ekintza, ibilal-dia,...) ez badira oporraldietakopakete baten parte, kontsumitzaileaklehendabizi erreklamazioa konpai-niaren aurrean aurkeztu behar izan-go du eta, jaramonik egiten ez badie,lehen aipatutako bide alternatiborenbat erabili. Berdin dio kontsumitzaile-ak bidai konbinatua zuzenean kon-tratatu izana edo bitartekari, agent-ziaren bitartez egin izana.

APARTAMENTUEN ALOKAIRUAAlokatutako apartamentua enpresabatekin zuzenki kontratatu bada edobitartekari baten bitartez (higiezina,agentzia,...), zerbitzuaren kalitatea

edo baldintzak eskainitakoari edo ira-garritakoari lotzen ez badira, errekla-mazioa zuzenean erakundera jobehar izango da. Honek erreklama-zioari jaramonik egiten ez badio

gehienez hilabete bateko epean,kontsumo arbitrajera edo justiziaepaitegietara jo ahal izango da.Gogoratu behar da, erreklamazioak2.000 euroak gailentzen ez baditu,

ez direla beharrezkoak izango abo-katua ezta prokuradorearen zerbit-zuak, eta oso garrantzitsua dena,norbanakoen arteko kontratuetan ezdagoela indarrean kontsumo arlokolegedia.

EUROPANEuropako beste herrialde batetankokatutako zerbitzu edo egoitza batiburuzko erreklamazio egin nahi iza-nez gero, erabiltzaileek Kontsumit-zailearen Zentro Europarra (CEC:http://www.cec.consumo-inc.es/)dute haien eskura, zein egoerahauek kudeatzeaz arduratzen den.Era berean CEC-ek laguntza eskaint-zen die gure herriko egoitza bateninguruan erreklamazioa aurkeztunahi duten Europako herritarrei.

“EZ KEXATU, ALDARRIKATU”Aire garraio edo bidai konbinatuensektorei buruz erlazionatutako infor-mazio gehiagorako, CECU-k "Ezkexatu, aldarrikatu" (www.noclames-reclama.org) bere proiektuaren bitar-tez kontsumitzaileen eskubide guz-tiak, araudia eta erreklamazioformularioak euren eskura jartzendituela gogoratzen du.

Eta, jakina, aurrez aipatutako edo-zein kasutan, erabiltzaileei gomen-datzen diegu euren kontsumitzaileenerakundearekin harremanetan jardaitezela euren kasuari buruzkoinformazio egokitutakoa eta errekla-matzeko era onenari buruzko orien-tazioa jaso dezaten.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Oporretako erreklamazioak 23

_______________________

Bidaia konbinatueksortutako erreklamazioak

paketea saldu zuenagentziara aurkeztu

_______________________

_______________________

“No clames, reclama”weborrian eskubidei buruz

informazioa etaerreklamatzeko erak daude _______________________

EKA/OCUV

ArabaVitoria-GasteizFrantzia, 21, 1. eskuma. 3. bulegoa945 283 [email protected]

GipuzkoaDonostiaBoulevard, 25, behea, 8. bulegoa943 423 [email protected]

IrunFueros, 2. eskuma943 632 194

HondarribiaKasino Zaharra943 640 488

BizkaiaBilbaoPlaza Barria, 12, 1. eskerra944 168 506 / 944 150 [email protected]

GetxoAmesti, 6, 1. 8. bulegoa944 912 [email protected]

LeioaJ.L.Aketxe plaza, z/g944 639 633

______________________________

Komunikazioa944 150 [email protected]

Documents

K ris ia k e ra g in d a k o tris k a n tx a k e tx e e ta ... · 2013 udazkena K O N TS U M ITZ A ILEO K • Krisialdiaren hondamendia etxeetako ekonomian3 • 2008-2012 “bosturteko