KIROLAK

F U T B O L A

A M E R I K A R F U T B O L A

S A S K I B A L O I A

E S K U B A L O I A

AURKIBIDEA

FUTBOLA ........................................................................................................................................ 3

Futbol partida ............................................................................................................................ 3

Futbol zelaia .............................................................................................................................. 3

Zelaiaren ezaugarriak ................................................................................................................ 4

Jokoaren arauak ........................................................................................................................ 5

Jokalarien funtzioak .................................................................................................................. 6

AMERIKAR FUTBOLA ..................................................................................................................... 8

Futbol amerikarreko baloia. ...................................................................................................... 8

Zelaiko zenbakiak gertuen dagoen gol-eremura distantzia da yardetan. ................................. 9

SASKIBALOIA ................................................................................................................................ 11

Saskibaloi partida AEBetan ...................................................................................................... 11

Saski arautua ........................................................................................................................... 13

Saskibaloiko baloia .................................................................................................................. 13

Jokazaina: ................................................................................................................................ 14

Hauek dira arauen hutsegite komunenak: .............................................................................. 15

Kanpo atzera. .......................................................................................................................... 15

ESKUBALOIA ................................................................................................................................ 16

ZER DA? ................................................................................................................................... 16

Nazioartekoak ......................................................................................................................... 16

FC Barcelona 2008an. .............................................................................................................. 17

Frantzia .................................................................................................................................... 18

Antzeko kirolak ........................................................................................................................ 18

Futbol partida

utbola taldekako kirol bat da, hamaikana jokalariko bi talderen

artean baloi esferiko batekin jokatua. Munduko kirolik

hedatuena da;[1][2][3] eta diru gehien mugitzen duen kirola

ere, saskibaloiarekin, 1 Formularekin eta golfarekin batera.

Futboleko jokalariei futbolari deritze.

Munduan osoan, FIFA erakundeak kudeatzen du futbola, eta sei

konfederaziotan banatuta dago: AFC, CAF, CONCACAF,

CONMEBOL, OFC eta UEFA.

Futbol zelaia okorako lekua 45 eta 90 metro

bitarteko zabalera eta 90 eta 120

metro bitarteko luzera duen

belarrezko zelaia izaten da. Area

bakoitzean hiru zutoinek osatutako ate

bat egoten da. Zelaia bi zatitan

banatzen da eta ateen aurrean bina

area egoten dira: area txikiak atezaina inork oztopatu ezin duen

gunea da, eta area handia atezainak baloia eskuaz jokatu

dezakeena eta defentsak ari den taldeak egiten duen falta penalti

bezala adierazten dena.

F

J

FUTBOLA

Zelaiaren ezaugarriak ndorengo arau hauek kontuan izan behar dira ere:

Neurriak: 90-110m luze eta 45-90 zabaleko laukizuzena

izan behar da.

Markatzeko modua: Zelaia <12cm-ko

zabalera duen marra nabariarekin

markatu behar da. Ertz bakoitzean poste

bat kokatzen da, >1.5m neurtzen zuena

eta banderatxo bat zuena gainean. Zelaia

erditik banantzen da marra batez.

Zelaiaren erdian puntu bat dago, eta

puntua zentroa izanik, 9.15m-ko erradioa

duen zirkunferentzia bat dago.

Ate marra: Bi marra ate marratik

perpendikularki, ate zutoin bakoitzaren

barrualdetik 5.5m urrunduta eta zelaiaren

barrualderantz 5.5m sartuta. Bi marra

horiek, ate marraren paraleloa den beste

marra batekin elkartuko dira.

Area penala: Bi lerro perpendikular markatuko diote ate lerroari

16,5m-tara. Ate zutoin bakoitzaren barruko partearen, 16,5m

sakondu. Eta lerro paralelo batekin elkartuko dute helburuaren

lerroa zelaian. Penalaren area bakoitzean penal puntu bat

marraztuko da zutoinen arteko erdi marraren 11m-ko distantzian.

Area penal bakoitzaren kanpoaldetik erdi-zirkulu bat marraztuko da,

penal puntua zentrua izanik 9.15m-ko erradioaren distantziara.

Izkinako area: Izkinaren bandera bakoitzetik 1m-ko erradioa duen

zirkunferentzia zatia marrazten da zelaiko lau ertzetan.

Atezaindegiak: Ate marra bakoitzaren erdian atezaindegiak jarriko

dituzte, 2 zutoin bertikalez egongo dira osatuta, izkinaren banderen

O

distantzia 7.32m izanik eta langaluze horizontal batez elkartuta,

langaluzearen eta lurraren arteko distantzia 2.44m izanik. Ateak

lurrera finkatuta egon beharko dira, arriskurik ez egoteko.

Atezaindegiak zuriak izaten dira normalean.

Jokoaren arauak7 utbol partida baten 10 jokalari eta atezain batek osatutako bi

taldek jokatzen dute. Talde batek gola lortu duela esaten da

baloia arerioaren atean sartzea lortzen duenean. Jokoaren

helburua arerioak baino gol gehiago lortzea da.

Baloia eskuekin hartu dezakeen bakarra atezaina da, beti ere area

handiaren barruan. Talde bereko jokalari batek atezainari baloia

eman eta gero eskuarekin hartzen badu, falta da.

Jokalari batek baloia alboko marratik kanpora botatzen badu, alboko

sakea egiten du aurkako taldeak,

bere zelaiko hondoko marratik kanpora

badoa kornerra eta beste taldearen

zelaiko hondoko marratik kanpora

ateko sakea.

Epaileak jokalariak ohartarazi egin

ditzake arauz kontrako ekintzaren

bat eginez gero. Futbolean ohartarazpenak txartel horia eta txartel

gorria erakutsiz egiten dira, ekintzaren arabera. Bi txartel hori edo

gorri bat ikusten dituen jokalariak zelaia utzi behar du, egotzita.

Epaileak talde bereko 5 jokalari egozten baditu, partida amaitutzat

ematen da, talde honek galtzen duelarik.

Partida batek 45 minutuko bi zati izaten ditu, 15 minutuko

atsedenarekin tartean. Jokoan zehar izandako geldiuneak direla-eta,

epaileak minutu batzuk luzatu dezake zati bakoitza. Denbora tarte

honi deskontu-denbora deritzo.

F

Jokoaren 90 minutuaren igarotakoan, berdinketarekin amaituz gero,

luzapena jokatu daiteke partidak derrigorrezko irabazle bat izan

behar badu; adibidez, kanporaketetan. Luzapen hau 15 minutuko bi

zatik osatzen dute. Hala eta guztiz ere berdinketak jarraitzen badu,

penalti jaurtiketak egiten dira irabazlea erabaki arte. Penalti gehien

sartzen dituenak irabazten du norgehiagoka.

Jokalarien funtzioak tezaina:Futbolean, atezaina aurrekariak golik ez sartzeko

funtzioa duen jokalaria da, horretarako eskuez baliatu ahal

delarik (beti bere area barruan aurkitzen bada). Oso posizio

espezializatua da eta taldeetan arruntena atezain bakarra edukitzea

izaten da. Bizkarrean izaten duen zenbaki ohikoena 1, 13 edo 25

izaten da.

Atzelaria: taldearen jokalari atzeratuenak dira, hauek, kontrako

taldea gola ez sartzearen funtzioa dute. Atzelarien dortsal ohikoenak

2tik 6ra izaten dira. Normalean, jokalri indartsuenak eta handienak

atzelariak izaten dira eta ia beti futbol partidu bateko talde batek lau

atzelariekin jolasten du, bi zentral eta bi lateral osotuta.

Erdilaria: Erdilaria futbolean zelaiaren

erdian jolasten duen pertsona da.

Posiziorik ospetsuena da kirol honetan,

hauek bai defentsa lanetan eta baita

eraso lanetan murgiltzen direlako. Beste

gauza batzuen artean, baloiak

berreskuratzea, erasoetarako jokaldiak

egitea edota baloiaren jabetza

mantentzea da beraien lana.

Euskal Herrian badaude erdilari ospetsu asko, ospetsuenak Xabi

Alonso, Mikel Arteta eta Raul Garcia dira.

Aurrekariak: Aurrelaria futbolean jokatzen duen jokalari bat da,

eraso posizioetan ibiltzen delarik, hots, aurkariaren atetik hurbil,

taldearen aldeko gol gehientsuenak eginez.

A

Posizio hain aurreratu honekin defentsa lan gutxiago egiten du

baina taldeko gol zenbateko handienak dakar.

Bizkarreko zenbaki ohikoenak 7, 9 eta 11 izaten dira, eskuin

hegalean, erdian edo ezker hegalean badabil.

Munduko aurrelari ospetsuenak, Cristiano Ronaldo, Messi, ribery

etb... dira.

.

AMERIKAR FUTBOLA

Futbol amerikarreko baloia. Amerikar futbola Estatu Batuetan eta Kanadan oso hedatua den

errugbitik eratorritako taldekako kirola da. Kirol honetan

ezinbestekoa da indar fisiko handia eta estrategia eraginkorra izatea

tantoa egiteko beste taldearen tanto-eremuan (end zone). Tantoak

egiteko hainbat modu dago. Lehenik, baloia eskuekin tanto-eremura

eramanez. Bigarrenik, beste taldearen tanto-eremuan dagoen

taldekide bati baloia pasatuz. Hirugarrenik, baloia oinez jaurtikiz eta

beste taldearen atearen gainetik pasatuz. Laugarrenik eta azkenik,

beste taldeko jokalari bat bere tanto-eremu propioan sarraraziz.

Amerikar futbola, jatorriz, errugbitik eratorritako kirola da. Aldi

berean, errugbiak eta amerikar futbolak Erresuma Batuan XIX.

mendean jokatzen zen futbolean

dute beren jatorria, non baloia ate

barrura jaurtitzen zen edota marra

jakin baten gainetik igaro behar

zen. XIX. mendeko amaieran

Walter Campek jokoa arautu zuen.

Bi taldeen arteko partidua da eta

puntu gehien lortzen duen taldea

irabazlea da.

Zelaiko zenbakiak gertuen dagoen

gol-eremura distantzia da yardetan. Amerikar futbola 360 oin luze den (120 yarda/109,7 m) eta 160 oin

zabal den (53,3 yarda/48,8 m) zelaian jokatzen da. Esan bezala,

zelaia guztira 120 yarda luze da, horietan barne bi tanto-eremu

daude bakoitza 10 yardakoa; han talde bakoitzak bestearen

eremuan tantoa egin behar du.

Talde bakoitzak 11 futbolari izan behar ditu zelaian. Taldeek nahi

duten jokalari aldaketak egin dezakete, baina bakarrik entsegu

artean denbora baldin bada. Horrexegatik, taldeari erasotzea

dagokionean erasoko 11 jokalari zelairatzen dituzte eta

defendatzean berriz, 11 defentsa.

Partidua lau laurdenetan jokatzen da, bakoitza 15 minutukoa (12

minutukoa bigarren hezkuntzako futbol partiduetan), eta bigarren

laurdenaren amaieran atsedenaldia egiten da. Horrez gain, jokoa

etenda dagoenean jokozainak kronometroa gelditzen du. Laugarren

laurdena berdinketarekin amaituz gero, aparteko laurden bat

jokatzen da eta bertan berriz berdintzen bada, tantoa egiten duen

lehenengo taldeak irabazten du. Beraz, amerikar futbolean

berdinketak ez du balio, eta hura hautsi behar da.

Offensive line (OL)

Quarterback (QB)

Running backs (RB)

Halfback (HB) edo tailback (TB)

Fullback (FB)

Wide receivers (WR)

Tight ends (TE)

Defensive line

Linebackers (LB)

Cornerbacks (CB)

Safeties (FS edo SS)

Futbolarien zenbakiak tarteka jartzen dira, erregela honi jarraituz:

1–9: Quarterbacks, kickers eta punters

10–19: Quarterbacks, kickers, punters eta wide receivers

20–49: Running backs eta defensive backs

50–59: Centers eta linebackers

60–79: Offensive linemen eta defensive linemen

80–89: Wide receivers eta tight ends

90–99: Defensive linemen eta linebackers

Euskal Herrian XX. mendeko bukaeran hasi ziren amerikar

futbolean jokatzen. Egun apenas ez daude ez taldeak (Biarrizko

Atlantes eta Santurtziko Coyotes izan ezik) ezta jokalari

profesionalak ere (bakarra NFLen aritutako Richard Tardits

biarriztarra izanik).

SASKIBALOIA

Saskibaloi partida AEBetan Saskibaloia baloi bat sare bat zintzilik duen saski batean sartzean

datzan kirola da. Funtsean, bost jokalarik osatutako bi taldek

jokatzen dute aurrez aurre, 10 minutuko iraupena duten lau zati edo

laurdenetan. Bigarren laurdenaren ondoren, 10 minutu inguruko

atsedena egiten da. AEBetako liga nagusian, NBAn, laurden

bakoitzak 12 minutuko iraupena du.

1891eko urtean, James Naismith

kanadiarrak, AEBetako Springfield-

eko YMCA unibertsitateko irakasleak,

asmatu zuen.

James Naismithek diseinatu zuen

hamahiru arauko multzoa:

Pilota norabide guztietara bota

dezakezu esku batekin edo bi

eskuekin.

Pilota kolpekatu dezakezu norabide

guztietara esku batekin edo bi

eskuekin, baina ez ukabilekin.

Jokalariak ezin du korri egin

baloiarekin. Jokalariak pilota hartu

duen lekutik bota behar du.

Pilota eskuekin heldu behar da. Besoak edo gorputza ezin dira

erabili pilota heltzeko.

Ezin da onartu besoarekin kargatzea, heltzea, bultzatzea,

kolpekatzea edo zangotrabatzea aurkariari. Lehenengo arau-

hausteak arau honi edozein pertsonan kontatuko du falta bat bezala,

bigarrenak deskalifikatuko du saski bat lortu arte edo badago

bistako intentziorik lesio ekarri batean. Ezingo da jokalari hau

ordezkatu.

Falta bat kontuan hartzen da pilota ukabilekin kolpekatzea, hiru eta

lau arauak hausteak eta bosgarren arauan deskribatzean.

Talde batek hiru falta egiten baditu segidan aurkariak falta bat ez

eginez denboraldi horretan, aurkarientzako puntu bat kontatuko da.

Puntuak lortuko dira pilota jaurtitzen edo kolpekatzen badute

zelaitik, erortzen da saskiaren barruan eta hor gelditzen bada.

Baloia ertzean gelditzen bada eta aurkari batek saskia mugitzen

badu, puntu bat kontatuko du aurkarientzat.

Pilota bandatik ateratzen denean, zelaiaren barrura jaurtiko da eta

jokatua lehenengo tokatzen duena. Zalantza badago, jokazainak

pilota botako du lerro zuzenean zelai aldera. Ateratzen duena bost

segundo ditu. Gehiago luzatzen bada aurkariak aterako du.

Jokazain laguntzaileak jokalariak zigortuko ditu eta faltak idatziko

ditu, ohartaraziko du refereeri noiz talde batek hiru falta jarraian

egiten dituenean. Berak botako ditu kalera jokalariak ados

bosgarren arauarekin.

Jokazain nagusiak baloia jokatuko du eta erabaki noiz dagoen

jokoan, zelaiaren barruan edo kanpoan, nori dagokion, eta denbora

eramango du. Erabakiko du noiz lortzen den puntu bat, markagailua

eramango du eta edozein beste gauza jokazain batek egiten duena.

Denbora bi zatiko hamabost minutukoa eta bost minutuko

atsedenaldikoa izango da bien artean.

Puntu gehiago lortzen duen taldeak irabaziko du.

Saski arautua Iraupena: Ez profesionaleko saskibaloiko partidu batean (NCAA)

hogei minutu irauten ditu zati bakoitzak eta hamar minutu daude

atsedenaldirako; partidu profesionaletan lau zati daude, eta zati

bakoitzak hamar minutu (FIBAn) edo hamabi minutu (NBAn) irauten

ditu. Berdinketa gertatzen bada, bost minutuko luzapena izango da,

talde batek irabazi arte.

Partidaren hasiera: Talde bakoitzeko jokalari bat erdiko zirkuluaren

barruan kokatu behar da oin bat marraren ondoan jarrita eta marra

honek zelaia bi zatitan banatzen du, talde bakoitza zelaiaren alde

banatan jartzen da. Beste jokalari guztiak zirkuluaren kanpoan egon

behar dira. Jokazainak baloia gorantz bidaltzen du zirkuluaren

erditik eta bi jokalariek bertikalki jauzi egiten dute pilota

desbideratzeko, hartu gabe, bere taldeko kide baten aldera.

Jokalariak: Saskibaloiko talde baten hamabi jokalari daude, bost

jolasten eta zazpi aulkian, entrenatzaileak nahi dituen aldaketak

egin ditzake.

Saskibaloiko baloia Pilota: Saskibaloiko pilota esferikoa da eta seiehun gramotik

seiehun berrogeita hamarrera arte pisatu

dezake, hirurogeita hamabostik hirurogeita

hemezortzira arteko diametroko

zirkunferentzia, goma zurizko edo

beltzezkoa.

Puntuazioa: Saskibaloiko partidu batean

gerta daiteke saskian puntu bateko, biko edo

hiruko sartzea. Puntu bat bada tiro askez

botatzen da. Bi puntu badira sei koma hogeita bost distantzia gutxira

egon behar da. Hiru puntu badira sei koma hogeita bostik gora

botatzen baduzu.

Jokazaina:

Bi jokazain zelaian egoten dira, eta

bat mahaian, oharrak hartzen.

Zelaia: Saskibaloiko zelai bat azal

gogorduna, laua, angeluzuzena eta

oztoporik gabekoa izan behar da.

Hamabost metroko zabalera eta

hogeita zortziko luzera. Zelaiaren

perimetroan oztoporik gabeko bi metro

egon behar dira.

Pausoak: Hau gertatzen da jokalariak

hiru pauso baino gehiago egiten

baditu botea egin gabe, pasoak ere

gertatzen dira oin bat berriro jartzen

baduzu.

Dobleak: Hau gertatzen da jokalariak pilota bi eskuekin botatzen

badu, ere bai jokalariak pilota esku batekin botatzen badu.

3”: jokalari batek aurkariaren aldean geratzen bada.

5”: denbora maximoa jokalariak pilota eskuan eduki

dezakeena.

8”: denbora maximoa talde batek aurkariaren aldera joateko.

24”: denbora maximoa talde batek saskira botatzeko.

Zelai atzera: Hau gertatzen da jokalari batek pilota aurkariaren

zelaira botatzea eta gero bere zelaira bueltatzean.

Arauen hutsegiteak

Saskibaloian jokatzen ari garen bitartean, hauetako hutsegite bat

egiten dugunean, beste taldeak aterako zuen baloia, hutsegitea egin

den leku urbilenetik, banda edo fondotik.

Hauek dira arauen hutsegite

komunenak: Urratsak.

Dobleak.

Oina.

3 segundo zona barruan.

Banda edo fondo sakea.

24 segundo.

Kanpo atzera. Partidua irabazteko helburu duten ekintzei taktika edo estrategia

deitzen da. Saskibaloiko jokalariak espezializatuta daude garaiera,

trebetasuna, taktika eta teknikaren arabera mota askotako jokalariak

daude, beraien desberdintasunen arabera posizio desberdinetan

jokatzen dute eta halakoak izan daitezke:

Oinarria: Boteak ematen trebeena da, pasean eta tiroan,

pilota bere zelaitatik atera eta jokaldia hasteko arduraduna da.

Eskolta: Oinarria estaltzen duen eta hegalekoak bikoizten

duen arduraduna da, oinarriaren ezaugarri berdinak dauzka.

ESKUBALOIA

ZER DA? Eskubaloia baloia eskuaz jokatzean oinarritzen den taldeko kirola

da. Zazpi jokalarik osatutako bi taldek jokatzen dituzte partiduak

(zelaiko 6 + atezaina) eta baloia arerioaren atean sartzea dute

helburu.

Normalean zazpi jokalarirekin eta luzeran 40 m eta zabaleran 20 m

duten kantxetan jokatzen da, 30

minututako bi zatitan.. Ateek 3 m

zabaleran eta 2 m altueran izaten

dituzte. Hala eta guztiz ere, badago

ere hamaika jokalarik jokatzen duten

eskubaloiaren aldaera bat, hain

ezaguna ez dena. Botea egitea

bearreskoa da bestela falta pitatzen

dizute.Teknika: Botea: pilota azkarra

mugitzen duzu bat deslokatzen duzu

eta horrekin bote bat egiten duzu eta

botazen duzu.

Nazioartekoak Munduko Eskubaloi Txapelketa IHF ("International Handball

Federation") erakundeak antolatzen du bi urtetik behin 1993tik eta

aurretik lau urtetik behin 1970etik. Lehenengo edizioa 1938an izan

zen, eta ondorengoak 1954, 1958, 1961, 1964 eta 1967an. 2011

arte Suediako eskubaloi selekzio nazionala da domina guztira eta

urrezko gehien lortu duen taldea (4 urrezkoak, 3 zilarrezkoak eta 4

brontzezkoak), bigarrena Frantzia da (4 urrezkoak, 1 zilarrezkoa eta

3 brontzezkoak) eta hirugarrena Errumania da (4 urrezkoak eta 2

brontzezkoak).

Bestela, Europako Eskubaloi Txapelketa 1994tik antolatzen da, eta

Suedia ere da titulu gehien lortu duen selekzioa (4). Klubei

dagokienez, EHF Txapeldunen Liga eta EHF Kopa txapelketa

nagusien artean ditugu.

Estatu barrukoa

FC Barcelona 2008an. Espainiar estatuan txapelketa nagusiak ASOBAL Liga eta Errege

Kopa dira, FC Barcelona izanda titulu gehien dituena (2010 arte, 9),

baita txapeldunorde sarrien gelditu den taldea izan ere. Are gehiago,

"División de Honor" zelakoa eta gaur egungo Liga kontuan hartura

ere titulu gehien duen taldea da (17 txapelketa eta 15

txapelketaorde). BM Granollers bigarrena da historia osoko

zerrendan 10 titulurekin, eta Atlético de Madrid hirugarrena da 7

txapelketarekin.

Bestela, Portland San Antonio talde nafarrak 2002 eta 2005ean

titulua irabazi zuen, eta

1998, 2000 eta 2007an

bigarren postua eskuratu

zuten. Halaber, Bidasoa

Kirol Kluba 1995ean

txapelduna izan zen,

aurreko urtean

txapeldunordea eta 1987an

(Ligak ASOBAL izena eduki

baino lehen) txapelduna ere

bai, eta Salleko talde gipuzkoarra 1964 eta 1965ean txapeldunordea

izan zen Liga zaharrean.

Azkenik, emakumezkoen txapelketei dagokienez Itxako nafarrak

ABF Liga hiru aldiz irabazi du (2009, 2010 eta 2010 ), eta Erregina

Kopa birritan (2010 eta 2011). Bestela, Akaba Bera Bera

gipuzkoarrak Erregina Kopa eskuratu du birritan (2007 eta 2009an).

Frantzia Frantziako Eskubaloi Liga (gaur egun "Division 1") 1952an

lehendabiziko aldiz antolatu zuten, 2010 arte Montpellier HB izanda

txapelketa gehien lortu duen kluba (12), hurrengoak zerrendan US

Ivry (8) eta Stella Saint-Maur (6) izanda.

Antzeko kirolak Txekiako eskubaloia, Frisiakoa (keatsen), Amerikakoa, Australiakoa

(four square) eta Txinakoa (New Yorken jokatutakoa) antzeko

kirolak dira. Eskubaloi gaelikoa squashen antzekoa da, baina

erraketen ordez eskua erabiltzen dute. Azkenik, hondartz-

eskubaloia bestelako lur mota batean egindakoa dugu.