KORONABIRUSA HERRIA KONFINATUTA · Apaizaren arropak eta liburuak prestatzen ditut. Informatika garaian sartuta gaudenez, orain dia-positibak ordenagailuan prestatzen ditut, igandeko

397.ZENBAKIA-AZKOITIKO HERRI ALDIZKARIA-2020KO APIRILA

KORONABIRUSA

HERRIA KONFINATUTA

Arretxe 920730Azpeitia943-85 72 44

Arragueta 2720600Eibar943-85 72 44

2 MAXIXATZEN 2020-APIRILA

MAXIXATZEN 2020-APIRILA 3

5 Iritzia Idoia Alberdi Etxaniz Soineko berria6 Hitz bitan Luis Mari Paredero

Alkorta, sakristaua8 Hileko argazkia Jon Andoni Martin

Gonzalez Hiru, gehiegi10 Iritzia Joseba Epelde Bereziartua

Garbia zikin Yolanda Larrañaga ArrietaHemeretzi

11 Erreportajea Koronabirusa Etxea mundua denean

18 Bazkidetza eta Zakelmari 19 Iritzi grafikoa

Itxaro Iraeta 20 Bestaldetik Jose Cruz Gurrutxaga,

aktorea

26 Erretratua Miren Zubizarreta, ELA sindikatuko hezkuntza arloko arduraduna

30 Plazan bazan32 Akordatzen? Kepa Alberdi Egaña

Abandonatutako haurrak eta inklusak

38 Mahai bueltan Lala Sow ‘Thieboudienne’ edo arroza arrainarekin

40 Klik! Azkoitiko Odol Emaileen Elkartea

44 Kultura Iñigo Antsorregi Dierez.Zaindu!

46 Euskara Ixabel Jauregi Alberdi.Herri baten arnasa

Bertsoa paperean

Aurkibidea

MAXIXATZEN 3972020KO APIRILAAZALEKO ARGAZKIAREN EGILEA: IÑAKI MARTINEZ ALBIZU

Argitaratzailea Urolako Komunikazio Taldea Koop. Elk.Soreasu 1. 20730AZPEITIA943-85 36 [email protected]

www.maxixatzen.eus

Erredaktoreburua: Nerea UrangaErredaktore taldeaAitziber ArzallusAnartz Izagirre ZubimendiAndoni Elduaien SoraluzeNerea Uranga

Diseinu arduraduna Iñaki Martinez AlbizuPublizitate arduraduna Ainhoa CuendeZenbaki honetako kolaboratzaileak:Idoia Alberdi EtxanizJon Andoni Martin

Joseba EpeldeYolanda Larrañaga ArrietaItxaro IraetaGorka LarrañagaKepa Alberdi EgañaIñigo Antsorregi DierezIxabel Jauregi AlberdiJulene Iturbe Epelde

InprimategiaAntza Inprimategia (Lasarte-Oria)Lege Gordailua: SS-706/97ISSN: 1137-8891Tirada: 900 ale

MAXIXATZEN


JARRI HEMEN

ZUREIRAGARKIA!

PUBLIZITATEA


IRITZIA

E rabilera esparruak irabaztea da euskarak parez pare duen erronka handiena. Asko egin da, baina asko dago egiteko. Botila erdi beteta ikusten dute askok, beste batzuk erdi hutsik

ikusten dugun bitartean. Halere, gauza batean denok, erakundeak eta euskalgintza, ados gaude: inertziak astindu eta estrategia berriak jarri behar dira martxan, eta komunikabideok ezinbesteko funtzioa dugu eginkizun horretan. Hizkuntza bat normalizatuko bada, hizkuntza horretan ari diren komunikabideak behar ditugu, horiek sostengatuko eta hauspotuko dituzten politikak agendaren erdigunean jarrita. Ez dago hizkuntza normaldurik, hedabiderik gabe.

400. zenbakia aterako du laster Maxixatzen herri aldizkariak, eta egindako bideak erakutsi digu txikitasunetik urrats sendoak egin ditzakegula. Ertzetik begiratzen diogu munduari, eta ertzak beti dira arriskutsuak. Gozotik bezainbeste du honek gazitik. Tartekako aparraldiek inguruan eragiten duten loriak arnasa bai, baina halako korapilo bat ere sortzen dio bati barrenean. Atzetik beti dator hustuketa, eta hori da euskararen egungo argazkia.

Ausartak izan eta galtzeko baino irabazteko asko dugula sinetsita bakarrik eutsi dakioke gurea bezalako egitasmo bati. Horren adibide esku artean duzuen ale hau, soineko berria jantzita. Begirada zorrotzeko jostun talde batek hartu dizkio neurriak hedabideari, eta, puntadaz puntada, molde berrietara egokitutako jantzia egin dio. Josturak ere halakoak ditu, finak eta zorrotzak. Eta itxura bakarrik ez, edukiz ere bete-betea dator aldizkaria, atal eta diseinu berriekin. Izango dira, noski, zintzilik geratu diren hari muturrak, hartu beharreko barrenak eta hobeto tolestu beharreko zimurrak. Orain arte bezala, eginez ikasiko dugu.

Aldaketa hau guztia gogoeta prozesu luze eta zabal baten emaitza da. Iazko udazkenetik, eskualdeko hainbat komunikabiderekin batera ari gara lanean, batuta eta egitura bakarrean. Horraino iristeak ere eman dizkigu buruko min batzuk, baina lanerako borondateak eta ilusioak UKT komunikazio taldea sortzea ahalbidetu du. Antolaketa eredu berria jarri dugu martxan, baliabideak partekatuta. Tokikotasuna eta euskara izan dira eta izango dira gure izateko arrazoiak, eta, orain, bidelagun berriekin gaitasun handiagoa izango dugu gure eskaintza aberasteko eta hobetzeko.

Duela ia mende laurden jarritako zimenduek gogor eusten diote egitura berriari, eta hori ere bada zerbaiten seinale. Inoiz euskaraz irakurri gabeak euskaraz irakurtzen jarri genituen, eta, gaur egun, belaunaldi ezberdinen topagune bihurtu da komunikabidea. Bazkideen eta irakurle guztien babesak neurtuko du, beti bezala, datorrenaren osasuna.

ALDAKETA HAU GUZTIA GOGOETA PROZESU LUZE ETA ZABAL BATEN EMAITZA DA

Soineko berriaIDOIA ALBERDI ETXANIZ


"Lehengo pentsaerara itzuli da Eliza"TESTUA ETA ARGAZKIA: ANDONI ELDUAIEN SORALUZE

Luis Mari Paredero Alkorta (Azkoitia, 1954) Azkoitiko sakristaua da.Noiztik zara Azkoitiko parrokiako sakristaua?Duela hamalau urte, langabezian gelditu nintzen. Joxe Mari Astigarraga zen orduko Azkoitiko erretorea, eta hark esan zidan parrokian lagun nezakeela, jende asko ezagutzen nuela eta. Pixkanaka sartu nintzen elizan eta gustura nago orain. 9 edo 10 urte nituela ere akolitoa izan nintzen, igandeetan etortzen nintzen laguntzera. Betidanik gustatu izan zait, tira egiten dit lan honek. Joxe Mari Astigarragak ireki zidan lehen atea, eta egun, Felix Azurmendi apaizarekin, beteago sentitzen naiz.Zein dira zure eginkizunak?Apaizaren arropak eta liburuak prestatzen ditut. Informatika garaian sartuta gaudenez, orain dia-positibak ordenagailuan prestatzen ditut, igandeko mezatarako eta hileta elizkizunetarako. Nahikoa lan sortzen da. Madariagako ermita irekita zegoen garaian, meza izaten zen hileko azken igandeetan. Martitten eta Urrategin, berriz, hitzen liturgia egiten zen. Inoiz apaiza falta izan denean, hitzen liturgiak egin izan ditut, San Jose egoitzan eta parrokian. Nola ikusten duzu elizaren egungo egoera?Elizbarrutiko egoerarekin ez naiz sartuko, denok ezagutzen dugu eta. Beti esan dut, eta esaten jarrai-tuko dut, gure jainkoak badituela hainbat bide. Ez nau egoerak estutzen. Kantzelean elkartzen dira hainbat guraso beren seme-alabei katekesia eskaintzeko, astean behin. 35-40 urteko gurasoak arduratuta ikusten ditut. Elizan egun dabiltzan pertsonak lehen elizatik bereizita ikusten nituen; horiek pasatu dute esperientziaren bat elizaren bueltara gerturatzeko. Gero eta jende gutxiago dagoela? Akaso bai, baino lehen baino jatorragoak. Askoz ere jatorragoak izango dira kristauak biharko egunean.Aste Santua ezingo da ospatu ohi bezala. Zer sentitzen duzu horren aurrean?Pena handia sentitzen dut. Koronabirusak sortu duen egoeragatik, Aste Santu gogorra etorri zaigu, bereziki Ostegun Santu eta Ostiral Santu egunetarako. Hau ez da hemen amaitzen, ordea.

Nekaldi horren ondoren, guri ere etorriko zaigu piztuera; hor dugu jarrita biharko egunerako itxaropena. Gaindituko dugu guk ere. Gainontzean, Aste Santua berezia al da zuretzat?Kristau bezala, asko betetzen nauten egunak dira. Erramu Eguna, Ostegun Santua, Ostiral Santua… Baina, Larunbat Santua indartzea da gure asmoa, Larunbat Santua piztueraren eguna baita kristauontzat. Ostiral Santuko gaueko prozesioan jende askok parte hartu izan du: zaharrak, helduak, gurasoak, gazteak… Heriotzan ez da amaitzen gurea, piztuera bat ere badago, eta kristau batentzat hori da oinarria: hil bai, baina hil eta piztu. Larunbateko piztuerak gure piztuera esan nahi du. Bada elizako otoitz bat: zure semearekin heriotzean bat eginik izan garenok, piztueran ere berarekin bat izan gaitezen. Nire barruan otoitz hori egin izan dut prozesio egunean. Bi prozesio egin izan dira Azkoitian, arratsaldekoa eta gauekoa. Zein nahiago?Biak oso bereziak dira, baina gauekoarekin gelditzen naiz. Aurretik lan asko egiten dute guztia prestatzen. Antolakuntza taldetxoak daude, eta nabarmentzekoa da haiek egin izan duten lana. Errespetagarria da, baina arratsaldeko prozesioan jendea pausoei begira egoten da; pausoen atzetik jende gutxi sartzen da; jendeak gehiago parte hartzea nahiko nuke. Gaueko prozesioa, berriz, errespetu handikoa izan ohi da, oso hunkigarria. Kanpoko herrietatik jende asko etorri izan da, eta oso hunkituta eta harrituta agertu izan dira prozesioko isiltasunarekin, musikarekin eta armatuen makil hotsekin. Beste zenbat urtean ikusten zara sakristau postuan?Osasunak laguntzen didan bitartean, eta zerbait ez bada gertatzen, hemen jarraituko dut. Oso gustura eta pozik nago sakristau postuan. Gero-gerokoak.Nola ikusten duzu elizaren etorkizuna?Frantzisko Aita Santuak arnasberritu egin du eliza, eta sekulako babesa izan da guretzat. Egungo Aita Santua eta Juan Jose Omella Espainiako gotzain-batzarreko burua ezagututa, lehengo pentsaerara itzuli da Eliza. Hori bai, denbora beharko du aldaketa gauzatzeko. Agian ez dugu guk ezagutuko, baina egoera hobetuko da. Baikorra naiz.


HITZ BITAN


Hiru, gehiegiARGAZKIA ETA TESTUA: JON ANDONI MARTIN GONZALEZ 'PEGOTE'

Bi elkar hartuta, bata bakarrik.

-Zu ez zara gu bezalakoa- esan dio biak batari.

-Metro eta erdira egon behar duzu- agindu dio hiruak.

Eta euriak berdin-berdin busti ditu hirurak.Gaitzak jo ditu biak, eta batak laua aurkitu du.


HILEKO ARGAZKIA


M endebaldeko pentsaeran eta filosofiaren historian

eragina izan duten ideien artean, leku nabarmena merezi du, seguru asko, Heraklitoren Panta rhei adierazpenak; errealitatea aldatzen dela begien bistakoa zaigun arren, esamolde horrek aurrez aurre jartzen baikaitu gauza guztien eta geure buruaren etengabeko bilakaerarekin, bai eta aurkakoen borrokaren orekarekin nahiz orekaren borrokarekin ere.

Are gehiago, askoren ustez, zalantzan jartzen du gure pentsaeraren oinarrietako bat

–identitate-printzipioa, alegia–, ideia hori onartuz gero, ez baitago ezer aldatzen ez denik edo une batean ere bere horretan jarraitzen duenik. Eta printzipio hori kolokan jartzen

bada, irmotasuna galtzen dute, besteak beste, matematikaren eta hizkuntzaren oinarriek, Nietzschek iradoki zuen moduan.

Ez da erraza sinesten, baina eguneroko garbiketekin (erratza pasatzea, garbigailua jartzea, dutxa bat hartzea…) lotuta ekarri dut hizpidera aurreko jarduna. Izan ere, lasai esan daiteke garbitzea zikina leku batetik bestera mugitzea baino ez dela; hau da, zikintzea, neurri handi batean, zeregin horietan ari garenean horrelakorik nekez bururatuko bazaigu ere. Alde horretatik, zaila edo ezinezkoa zaigu lehena bigarrena gabe ulertzea. Eta ohiko ekintza txikietan nabarmena den hori egiaztatu nahi badugu, ez dago nazioarteko harremanei begiratzea besterik, herrialde aberatsen garbitasunaren

ordaina eta ifrentzua baita sarritan herrialde pobreenak kutsatzea.

Horrenbestez, identitate-printzipioari helduz berriro ere, esan dezakegu, nolabait, garbia zikina dela, eta zikina, garbia: ezinezkoa da bata bestea gabe ulertzea, eta ezinezkoa da, halaber, erabat garbia edo erabat zikina den zerbait aurkitzea. Ezin harritu, beraz, txukun ibiltzeko eta ingurua garbitzeko zenbaiten obsesioak aurkako ondorioak badakarzkio gure osasunari eta ingurumenari. Muturreko garbizalekeriaren albo-kalteek ez diote-eta hizkuntzari soilik eragiten, dirudienez.

Bestalde, horrelako kontraesanen eta aurkakoen arteko borroka-oreka xelebreetan pentsatzeak Greta Thunberg gaztetxoarekin lotutako fenomenoa ulertzen ere

Garbia zikin

JOSEBA EPELDE BEREZIARTUA

HAINBAT ABURU

HAUXE BAI JENEROA!


IRITZIA

lagundu diezaguke, nik uste. Neska gazte horrek eta haren lagunek, hitz gutxitan esateko, politikariei, agintariei eta enpresariei egotzi diete gure planetako kutsaduraren, espezie-galeraren, beroketaren eta abarren erantzukizun osoa. Eta ezingo dugu ukatu gauzak ez zirela beste era batekoak izango edo geuk ere ez genuela beste modu batean jokatuko arduradun horiek beste neurri batzuk hartu izan balituzte.

Dena dela, hori onartuta, Thunbergek eta haren lagunek egin dutena, neurri batean, politikari askori behin baino gehiagotan leporatzen dieguna besterik ez da: nork bere burua garbitzeko zikina besteei botatzea, Biblian ustez garbi zeudenek bekatariak harrika zigortzean egiten zuten moduan. Ez al litzateke sinesgarriagoa

(eta, bide batez, eraginkorragoa ere bai) beren buruei dekalogo bat jarri, eta hura betetzeko konpromisoa hartuko balute, jarrera kritiko hori osatze aldera? Izan ere, gustura jakingo nuke manifestazioetan atera ziren gazteetako zenbat dauden prest sakelako telefonoak azken modaren arabera ez aldatzeko, arropa gutxiago erosteko, erregai fosilak erabiltzen dituzten ibilgailuekin ez bidaiatzeko… Ez gaizki ulertu; horrekin ez dut esan nahi haien koherentzia-ezak indarra kentzen dienik egiten dituzten aldarrikapenei, baizik eta erraza zaigula gehiegitan geurea garbitzeko zikina kanpora ateratzea, nork bere baitan, etxean edo herrialdean duen garbitasunak zikinetik ere baduela aitortzea edo onartzea baino errazago bai, behinik behin.

HAINBAT ABURU

HAUXE BAI JENEROA!

Hemeretzi

E gunotan 19 zenbakia inoiz baino gehiago entzun eta ikusi dugu inguru

guztietan. Bai, COVID-19 hitza gure bihotz taupada bakoitzean dugu presente. Gaurkoan, hemeretzi urte atzerago jo nahiko nuke. Hemeretzi urte igaro dira larunbat ilun eta goibel hartatik, baina duela hemeretzi segundo pasatu izan balira bezala gogoratzen dut une goibel hura.

Larunbat goiza zen. Zakelekora deitu zidaten berri triste eta sinestezin bat helarazi nahian. “Egunon Yolan. Diego hil da ...Diego Garcia hil da”, zion negar zotinari heldu ezinik. Nola? Diego? Nire idoloa eta laguna? Bihotz taupadak ozen eta begiak malkoz beterik eskegi nion mugikorra.

Hemeretzi urte pasatu dira dagoeneko, baina azkoitiar gisa zorretan sentitzen naiz oraindik. Ezagutu genuenok sekulako zortea izan dugula deritzot. Loiola bidean bere albotik pasatu eta beti botatzen diot irribarre txiki bat Diegoren irudiari, zerutik ikusiko banindu bezala. Azkoitiko herriak izan duen pertsona jator eta umilenetako bat zen nire ustez. Munduko onenen artean zegoen, baina ez zuen inoiz harrokeriarik edo gehiegikeriarik bere inguruan. Gizon apala, lagunen laguna, irrifartsua eta bizitza umore goxoz hartzen zuena. Azkarregi eman zintuzten lurretik zerura, baina nahiko denbora egon zinen gure artean zu faltan botatzeko.

YOLANDA LARRAÑAGA ARRIETA

ERREMATEA


Etxea mundua deneanCOVID-19 gaitzak hankaz gora jarri du dena. Koronabirusak erakutsi du ez dagoela gizakiaren kontrolpean mundua, eta gaitzaren hedapena gehiago saihesteko eta herritarren segurtasuna bermatzeko, larrialdi egoera ezarrita neurri bat hartu du Espainiako Gobernuak: konfinamendua. Goizetik gauera, oinarrizko eskubide bat galdu dute herritarrek: ezin dira etxetik atera. Horrek ekarri ditu, besteak beste, gertukoak ezin ikusia, aurrez aurreko eskolak ezin hartu izana, paseo bat ezin emana, aire librean kirola ezin egina eta, askoren kasuan, lanera ezin joana. Konfinamendua era askotara bizi dute herritarrek, eta haietako hainbaten hitzak jaso ditu Maxixatzenek.Testua: Aitziber Arzallus, Anartz Izagirre Zubimendi eta Nerea Uranga. Argazkiak: Utzitakoak.


ERREPORTAJEA


Erizaina izanda, nola bizi duzu koronabirusaren pandemia?Hasieran, tentsioarekin eta ziurgabetasunarekin bizi izan genuen, kontua aldatu egiten zelako egunero. Gero, larrial-dietako antolaketa erabat aldatu zen, banatu egin zen. Era horretan, larrialdietatik sartzen diren gaixoak hobeto bereizita daude; hau da, koronabirusa eduki dezaketenak eta ez daukaten horiek ondo banatuta daude. Hainbat egunetan gaueko eta eguneko txanda aldaketa guztietan azalpenak ematen zizkiguten, protokoloa ere egun batetik bestera aldatu egiten zelako, eta denok dena ahalik eta ondoen betetzeko.COVID-19 gaitza zabaltzen joan den neurrian, lanor-duak gehitu egin al zaizkizu? Lanaldi murriztua eskatuta zeukan erizain baten tokia betetzeko ari nintzen lehen ni lanean. Koronabirusaren kontuarekin, baina, lanaldi murriztua daukagun guztioi lanaldi osoko kontratua egin digute.Kutsatzeko arrisku horretan, osasun langileok lehen lerroan ari zarete lanean. Horrek kezka sortzen al dizu?Ba bai. Nire kasuan, koronabirusa etxera eraman ahal izateak kezkatzen nau; eta uste dut kezka hori osasun langile gehienona dela. Nik erabaki dut erizaina izatea, non lan egin eta arrisku hau hartzea.

Daukadan kezka handiena da nik nire inguruko jendea ere kutsatu dezakedala. Neure buruak baino gehiago inguru-koek kezkatzen naute, eta nik ez bezala, haiek ez dute aukeratu lehen lerroan jardutea.Egiten al dizkizuete osasun langileoi COVID-19 gaitzaren probak lanera sartzerako?Ondo bagaude ez, baina sintomak ditugun lehen unetik etxera bidaltzen gaituzte.Egun hauetan, jendeak asko jotzen al du larrialdietara?Egun hauetan, benetan behar duenean joaten da jendea larrialdietara; hori da antzeman duguna azken aste hauetan. Jendeak, orain, hiru edo bost aldiz pentsatzen du larrial-dietara joan aurretik. Pertsona horien aurrean ere neurri guztiak hartzen ditugu, ez kutsatzeko; aurreneko unetik jartzen zaie maskara bat. Dena segurua izateko neurriak hartzen dira eta alde horretatik lasai egon daitezke larrial-dietara doazenak. Dena den, ulertzen dut larrialdietara doazenak kezkatuta joatea.Material aldetik gabeziarik ikusten al duzu lan egiten duzun ospitalean?Materiala ez daukagu soberan larrialdietan, baina oraingoz,

eta zorionez, ez dugu material faltarik izan. Gainbegiraleak beti adi ditugu, eta lanean gure segurtasuna guztiaren gainetik jartzen dute. Horrez gain, gu janzten edota babesten garenean ere pertsona bat edukitzen dugu begira, ondo egiten dugula ziurtatzeko.Osasun langileon lana eskertzeko txaloa jotzera ateratzen da egunero jendea balkoietara.Asko emozionatzen du esker on horrek. Gu beti gaude hor, osasungintzan lanean, baina une hauetan gure lana aitortzea asko eskertzen da. Dena den, ez gara bakarrak, jende asko ari da ehuneko ehun ematen larrialdi egoera honetatik irteteko. Ospitaleko lantaldean ere asko babesten dugu elkar, elkarri animoak ematen dizkiogu egunero. Hori ere asko eskertzen da, eta babes handia ematen du; askotan gogorra baita etxera nola iristen garen.Oraindik egun batzuk egin beharko dituzte herritarrek etxean. Aurrera begira, zer esango zenuke?Egoera egunero aldatzen ari da, eta aurrera begirako ezer esatera ez naiz ausartzen.Baina egoera honek gure bizitzetan eragina izango du, eta etxetik irteteko aukera izaten denean ere, denbora batean hainbat neurri hartu beharko dira, garbitasunean eta. Birus hau ez da txantxe-tan hartzekoa, eta jendea etxean egotera animatuko nuke. “Gure segurtasuna bermatzeko, muturreko neurriak hartzea da zuzenena”, esan ohi dute horrelako egoeretan.

"Koronabirusa etxera eraman ahal izateak kezkatzen nau gehien" ANE ILLARRAMENDI -MENDAROKO OSPITALEAN LARRIALDIETAKO ERIZAINA


KORONABIRUSA ERREPORTAJEA

Zein egoeratan utzi ditu COVID-19 gaitzak Azkoitiko merkatariak?Panorama oso tristea utzi du herrian, eta merkatariak kezkatuta daude. Askok denda itxi behar izan dute, irekitzeko data zehatzik izan gabe. Gastuei aurre nola egin ez dakitela daude, eta horrek tentsioa eragin die. Lehendik ere garai estuak ziren merkatarientzat eta larrialdi egoerak ez die lagundu.Hainbat dendak irekita jarraitzen dute. Zein egoeratan daude horiek?Hasierako egunetan jendea barra-barra joan zen denda

horietara, eta iritsi ezinda ibili dira. Hasieran desantolatuta ibili ziren, baina egunak pasatu ahala, hobeto ari dira lanean.Beste denda askok ez dakite noiz ireki ahalko duten berriz.Ez dakite ez noiz eta ez nola irekiko duten denda berriro, eta horrek kezka eragiten die.

Dendak irekitzen hasten diren unetik ez da lehengo egoera berdina izango, segurtasun neurriak hartuta hasi beharko dute lanean. Erritmoa berriz hartu arte egunak igaroko dira. Kezkatuta al daude merkata-riak alarma egoera dela eta?Bai, merkatarien kezka da herritarrak ez ote diren gauzak sarean erostera ohituko.Herrixenen zer egitea aurreikusten duzue egoera honen aurrean?Saltoki bakoitzaren egoera ikertzen ari gara, banaka, eta gero datu horiekin erakundeetara joko dugu laguntza bila. Horrez gain, sentsibilizazio kanpaina bat jarriko dugu martxan eskualdeko merkatari elkarteok bat eginda.

"Saltoki bakoitzaren egoera ikertzen ari gara"SARA RODRIGUEZ - HERRIXEN AZKOITIKO MERKATARI ELKARTEKO TEKNIKARIA

Koronabirusa heldu da Afrikara ere. Zer nolako egoera bizi duzue Tanzanian?Zanzibarren bi kasu izan ditugu momentuz [martxoak 26].COVID-19a saihesteko neurririk iragarri al du gobernuak?Aurrekoan entzun nuen aireportua eta ferryak itxi egin zituztela. Horren aurretik eskola guztiak ere itxi zituzten. Gainera, kanpotik etorritakoek hamalau eguneko berrogeial-dia egin behar dute, eta gobernuak herritar guztiei etxean gelditzeko deia egin die.

Nola ikusten dituzu Tanzaniako herritarrak egoera honen aurrean? Nahiz eta gobernuak etxetik ez ateratzeko eskatu, bertakoek beraien bizitzarekin jarraitzen dute. Atzo hiriburura joan nintzen eta konturatu nintzen europarroi beldur digutela,

korona deitzen digute. Beldur handia dago, baina etxean geldituz gero ez dute modurik dirurik irabazteko.Airelinea batzuk ia hasi dira hegaldiak bertan behera uzten.Turismotik bizi da Tanzania, eta dena galdu da. Ezin dugu kanpotarrik jaso, jatetxeak itxita daude, hotelak ere bai... Jende asko langabezian gelditu da. Egoera larria da.Nola ikusten duzu Tanzaniako osasun sistema gaitz honi aurre egiteko?Hemengo osasun sistema ez dago prest koronabirusari aurre egiteko. Ez dago material nahikorik, ezta medikurik eta garbitasunik ere. Gainera, jendeak ezin ditu ordaindu ospitaleko fakturak.

"Hemen baliabide falta handia dago"MAITE URIA -TANZANIAN BIZI DEN AZKOITIARRA


Zertan zabiltzate azken asteetan?Herrian osatu den elkartasunsarean parte hartzen ari gara. Etxean bakarrik bizi diren eta inguruan inor ez duten adinekoei laguntzen ari gara. Erosketak egiten dizkiegu, botikatik behar dutena eraman, butano bonbona etxera igo edota zaborra jaitsi. Nola funtzionatzen du elkartasun sare horrek?Udalak badauka laguntza

behar duten herritarren

zerrenda bat, eta Azkoitiko Gurutze Gorriko presidenteak, Aitor Errazuk, gutako bakoitzarengandik gertuen bizi diren erabiltzeen datuak pasatzen dizkigu. Horren

helburua da denok ahalik eta gutxien mugitzea. Lehenengo zerbitzutik aurrera, erabiltzaileak eurak jartzen dira geurekin harremanetan. Nola moldatzen zarete zerbitzu horiek egiteko?Erabiltzaileak telefonoz deitzen digu zer behar duen esateko, eta bere etxeko atean uzten dizkigu zerrenda eta dirua. Guk erosketak edo dena delakoak egiten dizkiogu, bere etxerantz goazela esateko deitzen diogu eta behar duena atean uzten diogu. Erabiltzailearekin kontaktu zuzenik ez dugu izaten, baina bermatzen dugu haren beharrak asetuta gelditu direla. Zenbat zerbitzu egitea egokitu zaizu?Astean, batez beste, hiru bat zerbitzu egiten ditut.

"Erabiltzailearekin kontakturik ez dugu, baina bermatzen dugu haren beharrak asetuta gelditu direla"

RAKEL PAVO - GURUTZE GORRIKO BOLUNTARIOA

Duela hiru aste eten zituzten aurrez aurreko eskolak. Nola ari zarete saioak hartzen?Online jasotzen ditugu, egunean zazpi orduz, baina eskola horiek ezin dira konparatu aurrez aurrekoekin. Irakasgai batzuetan ikastea da kontua; baina beste batzuetan ezer ulertu gabe ari gara apunteak hartzen. Zalantza asko ditugu eta haiek argitzeko baliabide gutxi, ez baitaukagu eskola partikularretara joaterik ere.

Selektibitatea uztailera atzeratzea erabaki ona iruditu al zaizu? Nik uste, egoera kontuan hartuta, Hezkuntza Sailak malguago jokatu beharko

lukeela aurten. Egokiagoa litzateke lehen eta bigarren ebaluaketetan emandako gaiak bakarrik sartzea selektibitatean, horiek ondo landu ahal izan ditugulako. Ondo prestatuta iritsiko zaretela uste duzu?Egoera honetan zaila ikusten dut eta sekulako presioa sentitzen dugu, gure etorkizuna dagoelako jokoan.Ikas bidaiara joaterik ere ez duzue izango…Oraingoz, ez. Apirilaren 7an ginen joatekoak eta pena da, lan handia egin dugulako dirua biltzen. Ez dakigu bidaia beste noizbait egiterik izango dugun edo aurreratutako dirua itzuliko diguten; 660 euro jarri ditugu bakoitzak. Abokatuaren esku utzi dugu kontua.

"Sekulako presioa sentitzen dugu, gure etorkizuna dagoelako jokoan"SHAHZAIB RAFAQAT - BATXILERGOKO 2. MAILAKO IKASLEA


KORONABIRUSA ERREPORTAJEA

Koronabirusaren kontu honek baserritarrok zer garaitan harrapatu zaituzte?Neguko uztako barazki dezente daukagu oraindik saltzeko. Horrez gain, orain udako uzta landatzeko garaia da. Okerrena da ez dakigula egoera hau noiz arte luzatuko den. Landarea ekartzeko dena geldirik dago, ezin da landarerik lortu. Ondorioz, udako uzta ohi baino beranduago etorriko da.Beraz, landarea lortu ezin horrek eragin egiten dizue baserritarroi.Landare gutxi batzuk lortzen ari gara. Tomatea, piperra eta

baina landatzeko sasoia da orain, baina landarerik gabe ezin lana egin.Nola merkaturatzen dituzue barazkiak?Zuzeneko salmenta bidez saltzen ditugu produktuak,

Azkoitiko eta Azpeitiko plazetan. Egoera normalean, Azkoitian egunero saldu ohi dut eta Azpeitian, astearteetan eta ostiraletan.Eta orain nola moldatzen zara barazkiak merkaturatzeko?Orain, Azkoitiko plazara egunero jaitsi beharrean, astean hirutan joaten naiz.Plazako betiko bezeroengana nola iristen zarete?Adinekoak-eta ez dira etortzen plazara, haien ordez senideren bat etortzen da barazkiak erostera. Bestela, guri deitu eta etxeraino eramaten dizkiegu: bebarruan uzten dizkiegu barazkiak eta handik jasotzen dituzte. Ahal den moduan konpondu behar!

"Udako barazkiak landatzeko sasoia da, baina landareak falta ditugu"ARANTXA ULAZIA -BASERRITARRA

Zertan aldatu da zuen egunerokoa?Dendan salduko ditugun produktuak erosteko orduan nabaritu dugu alderik handiena. Astean lautan joaten gara MercaBilbaora, eta orain arte, erosi behar genituen salgaiak aurretik ikusi, ukitu eta probatu egiten genituen. Orain, ordea, telefonoz eta itsu-itsuan egin behar izaten ditugu erosketak. Gainera, ordu jakin batean joan behar izaten dugu merkantzia jasotzera.

Hornidura arazorik izan al duzue?Ez, inportazioko produkturen batzuk falta dira, aireko garraioa murriztu dutelako, baina guk garaiko eta inguruan ekoitzitako produktuak saltzen ditugu.

Salmentetan nabaritu al duzue eraginik?Bezero finkoak ditugu eta horiei eutsi diegu, baina gehiago saltzen ari gara, orain jendeak etxean jaten duelako. Zuen dendan ere hartuko zenituzten babes neurriak. Nola erantzun dute bezeroek?Ez dugu aldaketa handirik egin beharrik izan, lehendik ere saltzaileok bakarrik manipulatzen genituelako produktuak, eta hiru saltzaile egoten garenez, normalean ez da jende ilararik sortzen. Dena dela, jendeak azkar barneratu ditu arauak, eta bezeroen artean nabaria da tentsioa; hitz egiteko gogo gutxi dute eta lehenbailehen joaten dira etxera.

"Gehiago saltzen ari gara, orain jendeak etxean jaten duelako"RITA EXPOSITO - FRUTA DENDAKO SALTZAILEA


Egin zaitez bazkide!Urtean 25 euro ordainduta proiektu honetako kide zuzena izango zara. Hilero herri aldizkaria etxean jasoko duzu eta bestelako hainbat abantaila izango dituzu. Bete ondorengo formularioa eta lehenbailehen erantzungo dizugu.

#IzanMaxixatzaileMaxixatzen proiektu anitza, parte hartzailea eta irekia da. Independentea, autonomoa, zabala eta herrikoia. Herri proiektu bat da gurea. Topagune eta ekarpen gune izatea dugu helburu. Eta denon artean, euskara bera, komunikazio tresna den aldetik, lantzea eta aberastea. Maxixatzen herri komunikabidea hilabetekariak eta maxixatzen.eus atariak osatzen dute. Bi tresna horiekin komunitate bizi, dinamiko, sortzaile, erakargarri eta saretua osatu nahi dugu. Herritar guztion babesa eta lankidetza beharko ditugu Maxixatzen Herri Komunikabidea denontzat kalitatezko tresna baliagarria izan dadin.

Bazkide egiteko bi aukera:1 Bidali zure datuak [email protected]

helbidera (bidali beharreko datuak: Izen-abizenak, helbidea, herria, telefonoa, jaiotze-data,helbide elektronikoa eta kontu zenbakia).

2 Webguneko formularioa bete eta bidali.

Izaera pertsonaleko datuak babesteko abenduaren 13ko Datu Pertsonalen Babeserako 15/1999 Lege Organikoak xedatutakoa jarraituz, jakinarazten dizugu, xedearen arabera biltzen diren datuak Maxixatzen herri komunikabideko (Azkoitiko kultur etxea) titularitatepeko fitxategi automatizatu batean sartuko direla. Era berean, jakinarazten dizugu, eskubidea duzula datu horietara jotzeko, zuzentzeko, baliogabetzeko eta aurkatzeko, eskubide hori Maxixatzen herri komunikabideko (Azkoitiko kultur etxea) Erregistro Orokorrera zuzendu ahal izango duzularik.

Non dagoZakelmari?Martxoko Maxixatzen aldizkarian Zakelmari non ezkutatuta zegoen asmatu behar zen: 15. orrialdean zegoen ezkutatuta. Maxixatzeneko bazkide guztien artean zozketa egin ondoren, Olatz Osinaldek irabazi du Herrixen merkatari elkartearen 50 euroko txekea.

Datorren hilean, Ogi Berri okindegiaren zortzi lagunentzako tarta zozkatuko du Maxixatzenek Zakelmari aurkitzen dutenen artean. Bidali erantzuna apirilaren 20a baino lehen, Kultur Etxeko postontzira edo [email protected] helbide elektronikora.

Find Your Career


ITXARO IRAETA IRITZI GRAFIKOA


COVID-19 gaitzaren denborale gogorraren lehen olatuak zipristindutako aurreneko egunetan elkarrizketatu zuen Maxixatzenek Jose Cruz Gurrutxaga (Azkoitia, 1973), telefonoz. Hurrengo egunean, eskola guztiak itxi zituzten, kultur aretoak,

ostalaritzako establezimenduak… Espainiako Gobernuak larrialdi egoera ezarri zuen, eta etxean konfinatu beharra izan zuten herritarrek. Azkoitiarra Izarran (Araba) bizi da gaur egun: “Murgiatik gertu”, dio.Nola gogoratzen duzu haurtzaroa?Azkoitiko beste ume batena bezalakoa izango zela pentsatzen dut. Aurrena, mesedetakoen eskolan ibili nintzen; han jaso beharrekoak jaso nituen, eta ez bereziki gaiztoa nintzelako. Eskandalorik muntatu eta gerra handirik eman gabe isilik pasatzen zen horietakoa nintzen, ikusmiran denari begira gelditzen zen horietakoa. Gauza guztiekin fijatzen zen haurra nintzen. Mesedetakoetan gauza itsusi asko ikusi nituen, eta haiek bere garaian eragin egin zidaten. Orain ere gogoratzen ditut, eta zerbaitegatik izango da. Mesedetakoak joan zirenean, Floreagan hasi nintzen eskolan, salestarrekin. 12 urterekin,

berriz, salestarren barnetegira joan nintzen, Logroñora.Orduan, salestarrekin jarraitu zenuen ikasten.Hiru ikasturte egin nituen Logroñon; garai hartako, OHO 6, 7 eta 8 mailak. Handik Urnietako salestarretara joan nintzen, lehenengo eta bigarrengo Batxilergo mailak egitera. Salestarretan jarraitu nuen, baina inoiz ez nuen garbi eduki ziklo guztiak haiekin egingo nituenik. Barnetegira joan nintzen ikastera, baina kontua zen aurreko urtean udalekuetan egon ginela han eta oso ondo pasatu genuela. Handik txundituta etorri nintzenez, gero bertan ikasten jarraitzera animatu nintzen. Batxilergoko bigarren mailan, ordea, zikloa bukatzeko tankera handirik ez nuela nabaritu zidaten, eta bigarren maila bukatutakoan, handik alde egitera gonbidatu ninduten. Hala, Batxilergoko hirugarren maila eta UBI Azpeitiko Iraurgi ikastetxean egin nituen.Batxilergoa bukatutakoan, Andoaingo Zinema eta Bideo Eskolan ikasi zenuen.Batxilergoa bukatu eta gero zer ikasi behar nuen galdetzen nion nire buruari. Aukeratzeko garaian zintzoa izan nintzen nire buruarekin: “Benetan zer egiten pasatzen dut ondo nik? Zer gustatzen zait?”, galdetu nuen neure baitan. Orduan, aisialdiko

"Sorkuntzan aritzeko beharra izan dut beti, adierazteko beharra"JOSE CRUZ GURRUTXAGA, AKTOREA

Hamaika pertsonaia irtenpretatu ditu telebistan, zineman, antzerkian nahiz bikoizle lanetan.Aktorea da, baina txikitatik musika ere inguruan izan du. Itzaletik musika taldea ere sortu zuenbeste bi lagunekin.Testua: Nerea Uranga. Argazkiak: Jose Cruz Gurrutxaga eta Joseba Beristain.


BESTALDETIK


begirale nenbilen Floreagako Alai Batzan. Han, beti ere, musika tresnak jotzen ez bazen, aurkezpentxoak egiten edo antzerkiarekin lotutako gauzetan ibiltzen nintzen. Eroso eta gustura sentitzen nintzen kontuak ziren horiek. Horrekin lotuta ezagutzen nituen unibertsitateko ikasketak kazetaritza-eta ziren… Nik ez nekien Madrilen bazeudela aktore izaten ikasteko formazioak. Bigarren aukera zen Andoaingoa, eta horregatik hasi nintzen Zinema eta Bideo Eskolan, nolabait nik gustukoa nuenarekin zerikusia zeukalako. Egia da, ordea, ikasketa horiek batik bat kamera atzeko lanarekin lotutakoak direla. Dena den, norbaitek kamera aurrean jarri behar zuenean, ni beti prest. Flamingo Berria telesailean hastean, aktore formakuntzarik ez nuen. Horregatik, ikastaroak eta formazio saioak egiten hasi nintzen; besteak beste, antzerkigintzarekin lotutako graduondokoa egin nuen. Goizetan telesaila grabatzen izaten nintzen, eta arratsaldeetan, ikasten.Loiolako Herri Irratian ere lan egindakoa zara, ezta?Egin ditudan gehienak interpretazioari lotutakoak izan dira, baina laneko lehen kontratua Loiolako Herri Irratian egin zidaten. Udan, beti behar izaten zuten norbait soinu teknikari lanetarako, eta han aritu nintzen ni ikasten. Bizpahiru urtez, abuztuan, irratian jardun nuen lanean. Ni, baina, jendaurreko lanaren zalea izan naiz, eta irratian euskal musikaren inguruko saio bat hasteko proposamena egin nuen, baita egin ere. Gero, eguerdietan Donostiako Herri Irratian beste saio bat egitea proposatu zidaten. Hain zuzen, La movida deportiva saioa bukatzen zenetik arratsaldeko magazinera arteko tartean, ordu eta erditik gorako musikaren inguruko saio bat egiten nuen. Urte eta erdian jardun nuen irratsaio hartan lanean.Aktore gisa ibilbide luzea daukazu. Azkenaldian, zer duzu esku artean?Gauzatxoekin ibili naiz azken boladan; lan horiek guztiak agertoki gainekoak dira. Alde batetik, Txalo produkzioaken Ene ba! obrarekin nabil. Eta, bestetik, nireak diren gauzak ditut esku artean: stand up comedy estiloko bakarrizketa bat daukat prestatuta. Hau da, mikrofono aurrean jarri eta bakarrizketan istorioak kontatzen ditut. Umorea da lan horren izenburua. Horiez gainera, Declaracion de Guillermo izena duen obra ere martxan daukat, Bernardo Atxagaren testu batekin egindako lana; Azkoitian eskaini nuen obra hori, adibidez. Gero, Euskaltzaindiaren mendeurrenaren barruko kultur ekitaldien barruan, elkarrekin zerbait egitea proposatu zidan Atxagak. Azkenean, dramatizatu bat egin genuen, Euskal literatura zaharrari buruz

Martuteneko kartzelan lana. Euskaltzaindiaren mendeurrenaren bueltan horrekin ibili ginen iaz. Mendeurrena bukatu zen, eta Euskaltzaindiaren eskutik joatea hor gelditu zen. Hala ere, nonbaitetik deitu ziguten lan horrekin jarraitzen ote genuen galdezka, orain hitz egin behar dugu horri segida emateaz edo ez emateaz.Bikoizle gisa ere lanean aritzen zara. Orain, ordea, greban zaude.Egoera tristea dago bikoizketa lanetan, eta saltsa ederra daukagu. Izan ere, greban gaude bikoizle batzuk, eta beste batzuk ez, eta horrek guztiak kakanahasteak sortzen ditu. Ni geldirik nago, greban nagoelako, baina argi dut: auzi hau ez litzateke horrenbeste luzatuko denok planto egingo bagenu. Hala balitz, astebetean konponduta izango genukeen arazoa. Ez da horrela, ordea, eta... Bikoizketa oso gustukoa dut, urte askoan ibili naiz bikoizle lanetan. Esaterako, Leonardo DiCaprio nik bikoiztu dut euskaraz. Doraemon bikoizten zuenak erretiroa hartu zuen, eta ni hasi nintzen Doraemoni ahotsa jartzen. Greba, ordea, orain dela urte eta erdi hasi genuen, eta ordutik beste bat ari da Doraemon bikoizten. Ea nola konpontzen den hau guztia!Antzerkian kasualitatez hasi omen zinen.Bereziki bila joandako gauza bat ez zen izan. Txiki-txikitatik, baina, inguruan izan dut: agertokietan, mikrofonoaren aurrean, musikan… nahaste horretan guztian beti ibili izan naiz gustura. 1990. edo 1991. urtean, Euskal Telebistak iragarki bat atera zuen prentsan, euskaraz zekiten aktoreak eta aurkezleak behar zituela adieraziz. Curriculuma bidaltzeko ere eskatzen zuten, baina nik orduan ez neukan esperientziarik, ez neukan ezer asko bidaltzeko. Hala ere, barnetegian egon nintzen garaiko antzerkietako pare bat argazki bidali nituen. Ondoren, Miramonera joan nintzen deialdi hartarako probak egitera. Castingean, eguraldi aurkezlearena-eta egin behar izan nuen. Proba egin eta han gelditu zen kontua.Handik gutxira, ordea, telesail batean aritzeko deia jaso zenuen.Hala da, Bilbon telesail bat egin behar zuten, eta hango pertsonaia batena egiteko proba egitera deitu ninduten. K2000 ekoiztetxean egin nuen proba, Ramon Barea zuzendari zela. Flamingo Berria telesailerako zen proba, eta han hasi nintzen aktore ibilbidea urratzen. Aurrena bi kapitulu egin behar nituen, baina 26 bat egin nituen azkenerako; nire lana gustatu egin zitzaien nonbait. Hala hasi nintzen interpretazioaren munduan, eta lan haren atzetik etorri ziren gero besteak.


Flamingo Berria eta gero hasi al zinen Goenkale telesailean?Ez, tartean beste proiektu bat egon zen, baina ez zuen aurrera egin. Ondoren, A ze parea telesailean aritu nintzen, Joseba Apaolazarekin, Patxo Telleriarekin, Teresa Calorekin... Aktore gisa hura izan nuen bigarren lana. Pausoka ekoiztetxean ezagutzen ninduten, eta haiek deituta hasi nintzen Goenkalen. Zenbat urte egin zenituen Goenkalen?Oker ez banago, telesailaren lehen kapituluan hasi nintzen, eta Goenkaleren aurreneko bost urteetan segitu nuen. Ertzainak telesaila egitea ere proposatu zidaten, garai hartan. Ekoiztetxeei goizean telesail batean aritzeko eta arratsaldean bestea egiteko aukera aipatu nien; esan nien lana eta ahalegina nireak izango zirela, baina nik konpromisoa hartzen nuela biak egiteko. Goenkale egiten zuen ekoiztetxeak hori ezinezkoa zela esan zidan. Beraz, bataren eta bestearen artean erabaki beharra izan nuen: Goenkalen bost urte pasatu nituen dagoeneko, eta aldaketa ondo etorriko zitzaidala sentitzen nuen. Ondorioz, Goenkale utzi eta Ertzainak proiektura batu nintzen.Ordutik aurrera, hamaika lan egin duzu.Tartean-tartean atera zaizkidan lanak egiten aritu naiz, gure lana horrelakoa baita: orain lana daukat, eta bihar ez. Bolada hartan, Madrilen ere lan batzuk egin nituen, baina jarraipen handirik gabekoak. Gero, antzerkian ere hasi nintzen poliki-poliki, eta azkenaldian, batik bat agertoki gaineko lanetan nabil.Zein da interpretazioaren alde politena?Politena da beste pertsonaia batzuk interpretatzea. Jolas bat da. Horretara ateratzen gara, ahalik eta hobekien jolastera, interpretatzera. Hori da zoragarriena: zu ez zaren pertsona horien larruan sartu eta jolas egitea. Norbera ez den moduko pertsonaiak interpretatzea polita da, egoera jakinetan nola moldatuko zinatekeen erakusten duelako.Jolas horrek atzetik ikasketa prozesu bat dauka, ordea.Bai, noski. Batetik, testua-eta ikasi beharra dago. Bestetik, zeure burua egoeran ikusi eta probatu behar duzu. Gainera, zuzendariak kanpotik esaten duena ere hor dago, hau da, zer-nola ikusten den zuk adierazten duzun hori. Azken batean, norberak bere mundu horretan, emozioetan, bilatu behar du pertsonaiak eskatzen duena, eta bide batez, baita zuzendariak ikus-entzuleari transmititzea nahi duen hori ere. Hori nola egiten den? Bakoitzak bere

"LANEKO LEHEN KONTRATUA LOIOLAKO HERRI IRRATIAN EGIN ZIDATEN SOINU TEKNIKARI GISA"

"NORBERA EZ DEN MODUKO PERTSONAIAK INTERPRETATZEA POLITA DA"

"BETI IZAN NAIZ MUSIKAZALEA, SALTSA HORRETAN BETI IBILI NAIZ"

JOSE CRUZ GURRUTXAGA BESTALDETIK


estiloa dauka, bere modua eta jakinduria. Une horretan pertsonaiak transmititu behar duen emozio hori jendearengana iristea lortu behar da. Horri lotuta, beti ari gara geure buruarekin bilatzen eta esperimentatzen.Zer eman dizu aktore lanak?Gauza asko eman dizkit: naizena eman dit. Horrez gain, bidean ezagutu dudan jendea eman dit; esaterako, bikotekidea. Aktorea da bera ere, eta lanean ezagutu nuen. Gure lana nahiko ezegonkorra da, eta horrek munduarekiko beste jarrera bat ere eman dit; bizitzaren ikuskera beste era batean plantearazten du lanbide honek. Artearen inguruan ibiltzeak ere zerbait desberdina ematen digu. Gainera, norberaren barruan arakatu behar izaten da askotan, eta norberaren sentimenduekin dantzan ibiltzeko aukera eskaintzen du, onerako eta txarrerako.Eta, zer kendu?Eman ez didan beste guztia. Azkoitiko tipo normal baten bizitza kendu dit, baina ez dut hori zentzu txarrean esaten. Normalean, asteburuetan lanera joaten naiz, eta astegunetan, berriz, entseatu beharrik-edo ez badut, etxean egoteko denbora gehiago izaten dut. Jende gehienaren kontrako eran ibiltzen naiz. Hori kendu egin dit? Bai! Baina ez dut txartzat hartzen.Aktore izateaz gainera, musikazalea ere bazara. Esaterako, aurrez aipatu duzu, musikari buruzko irratsaioa egin zenuela Herri Irratian.Beti izan naiz musikazalea, eta ibili naiz saltsan. Musikarekin beti izan dut harremana. Mezatan hasi nintzen musikara zaletzen, salestarrekin. Gero, Logroñon barnetegian egon nintzenean, kantatu behar zen bakoitzean animatzen nintzen. Gure etxean musika beti entzun izan da. Amaia Epelde piano-jotzailea nire lehengusua da; ni haurra nintzenean, Azkoitiko parrokiako organoa jotzen zuen hark. Mezatara joandakoan harengana igotzen nintzen. Amaiak bajoak nik jotzeko esaten zidan une batzutan, eta bestetan, partituraren orrialdeak pasatzen nizkion; horrek esan nahi du partitura irakurtzen banekiela ordurako. Pianoa ikasten ere aritu nintzen, eta barnetegian nire kabuz jarduten nuen gitarra ikasten nahiz pianoa eta txistua jotzen. Eskura nituen instrumentuak jotzen nituen. Alai Batzan begirale ibili nintzenean ere, kontzertuak eskaintzen genituen, eta bateria ere jotzen nuen. Itzaletik musika taldea ere sortu zenuen beste bi lagunekin.Beti sorkuntzan aritu beharra izan dut, adierazi beharra. Baneuzkan kantu batzuk sortuta, eta

Joseba Beristainekin eta Jon Larrañagarekin batera musika taldetxo bat sortu nuen: Itzaletik. Kantautore tankeran ibiltzen ginen. Lagun baten etxean halako maketatxo bat grabatu eta Kultur Errota egitasmora aurkeztu genuen. Aukeratu egin gintuzten, eta hainbat kontzertu eskaintzeko aukera izan genuen; musika talde amateur bezala jotzen genuen talde profesionalekin. Esaterako, Mixel Ducaurekin eta Caroline Phillipsekin eskaini genituen kontzertuak behin baino gehiagotan. Ondoren, beste musikari batzuk batu ziren gure taldera: Ritxi Salaberria Sorotan Bele taldeko baxua eta Borja Izagirre saxofoi-jotzailea. Bostok batera nahiko kontzertu txukunak egin genituen. Batekin, Bilboko Kafe Antzokian eskaini genuenarekin, gogoraratzen naiz bereziki. Gazteak ginen, eta abentura polita izan zen. Gero, bakoitza bere aldetik joan zen ikastera, lanera… eta bertan behera gelditu zen taldea. Jarraitu izan bagenu, polita izango zatekeen istorioa!Bizikletan ibiltzea ere gustukoa duzu. Ezta hala?Bai, gustatzen zait. Garai batean, beste kirol batzuk egiten nituen, aretoko futbola eta. Baina kirol bat aukeratzekotan, bizikleta gustatzen zait. Garai batean, bizikleta hartu eta Dolomitetara joan nintzen kuadrillako batekin. Eta orain, kuadrillako horrekin haren lankideekin Tourrera joaten naiz. Bizikleta hartu eta mendateak egiten ibiltzen gara, eta bide batez, Tourreko etapa bat edo beste ikusten dugu. Poz-pozik eta gustura ibiltzen gara laurok, tirri-tarra! Ilusioa, ilusioa da.Gaur egun Azkoitiarekin zer harreman daukazu? Azkoitian daukat familia, eta noizean behin joaten gara bertara. Dena den, nahi baino gutxiagotan. Kuadrillakoak ere Azkoitian dauzkat, eta beti aritzen gara noiz egingo dugun zerbait esaten. Esan beharra daukat, kuadrillakoak ni joaten naizenean elkartzen direla, bestela ez direla inoiz elkartzen. Orain, gustura entzuten dudan gauzetako bat da Zakel saltuk irratsaioa [Kontrako Eztarrixe irrati librean egiten dute]. Kuadrillako batek eman zidan egitasmoaren berri, eta entzuten hasi nintzen. Mundu bat ireki zait podcasten kontuarekin, eta asko entretenitzen naiz saio hori entzuten. Historia oso gustukoa dut, eta Azkoitiko historiako kontuak entzutea asko gustatzen zait.Aurretik azaldutako horrez guztiaz gainera, aita ere bazara.Bai, hori ere nahiko lanbide da. Bi seme-alaba dauzkat: 7 eta 9 urtekoak, eta oraindik ere haien gainean egon behar.


JOSE CRUZ GURRUTXAGA BESTALDETIK


Miren Zubizarretak ez du inolako zalantzarik egin bere burua aurkezterakoan hautatu dituen hitzen artean: “Azkoitiarra, emakumea, euskalduna eta abertzalea” Zubizarretak, gainera, “gero

eta argiago” ikusten du egungo lan, produkzio eta gizarte eredua “aldatzeko beharra”. ELA sindikatuan horretan dihardu. Askotan agertu izan da telebistan nahiz egunkari eta albiste orrietan. “Errespetu handia” ematen dion “lanaren zati bat” izan arren, denbora pasatu ahala “apur bat ohitu” dela aitortu du azkoitiarrak. Halere, inork ez dio kentzen une horietan ia guztiek bizi izan ohi duten urduritasun puntua. Bere burua aurkezten jarraitzen du Zubizarretak, eta lanari buruz hitz egin du ondoren. “Zoritxarrez edo zorionez” dio, laneko kontuak etxera eramaten dituen horietakoa da. “Ezinezkoa egiten zait, bereziki gatazka edo arazo mardul baten kudeaketa erdian egonda, etxera iritsi eta erabat deskonektatzea”, dio.

ELA sindikatuko kide gisa da ezaguna egun Miren Zubizarreta, baina aurrez sindikatuarekin zerikusi handirik ez duten lanbideetan aritutakoa da; loturarik ez zuten, beharbada, baina sindikatura bideratzeko

lehen ateak ireki zitzaizkion orduan. Zuzenbide ikasketak amaitu bitartean, tabernako lana zer zen ikasi zuen. Zubizarretaren hitzetan, “prekarietatea eta irregulartasunak ondo ezagutzeko aukera” izan zuen esperientzia hartan. Zuzenbide ikasketak bukatutakoan, berriz, abokatu bulego batean hasi zuen praktikaldia. Honela oroitzen du azkoitiarrak garai hura: “Lan esperientzia hartzeko aitzakiapean, ikasketak amaitu berri dituzten gazteak erabili egiten dituzte sarritan, soldatari baino gehiago propinari gerturatzen zaion sari baten truke”.

Tabernako eta abokatu bulegoko etapa amaitu, eta 25 urte bete berriak zituela, ELA sindikatuaren zerbitzu juridikoan hasi zen lanean Zubizarreta. Egunkariko orrialdeak pasatu eta pasatu ari zen egun batean, ELAren deialdi bat aurkitu zuen; ikusi bezain laster bidali zuen curriculuma. Hautatze prozesuan parte hartu zuen, eta hura gaindituta hasi zen lanean. Zerbitzu juridikoan, Tolosan eman zituen sindikalgintzan lehen pausoak Zubizarretak. “Zuzenbide ikasketak amaitu ondoren, banuen abokatu lan egiteko gogoa; Lan Zuzenbideak asko erakartzen ninduen, beti ere lan harremanetan alderdi ahulenaren edo langilearen aldeko tresna gisa”, adierazi du. Sasoi hartako arrazoiak “presente” ditu

"Oso lan gatazka luzea eta gogorra izan da"Miren Zubizarreta Juaristi, ELA sindikatuko hezkuntza arloko arduraduna

ELA sindikatuko hezkuntza arloko arduraduna da Miren Zubizarreta Juaristi (Azkoitia, 1979).Gizarte Ekimeneko ikastetxeetan lortutako akordioa hizpide izan du azkoitiarrak, gatazka "luzea"eta "gogorra" izan dela azalduz. Testua: Andoni Elduaien Soraluze. Marrazkia: Gorka Larrañaga.


ERRETRATUA


oraindik ere azkoitiarrak; lan bizitza “giro abertzalean eta euskaldunean” eramaten du aurrera.

Eta ordutik —duela hamasei urte—, ELAn murgilduta dago, energia handia eskatzen dion etenik gabeko borrokan. “Etengabeko borroka da sindikatuko kideona, are gehiago azken urteetan bizi dugun inboluzio honetan”, azaldu du Zubizarretak. Inboluzioa deitu dio egoerari. “Lan eta bizi baldintzetan aurrera egin beharrean, kapitalak, tamalez, azken krisiak baliatu ditu”, azaldu du ELAko kideak. Arduratuta dago egoera horrekin. “Gure agintarien babes osoa du; beren interesen alde, lan eta bizi baldintzak urratzen joan dira, eta lan mundua gero eta prekarizatuagoa dago”, egin du azpimarra. Egoera horri aurre egitea du xede Zubizarretak sindikatuan lan eginda.

Sindikatukoa lan “intentsoa” dela baieztatu du, eta horrek hari mutur batetik zintzilik lotuta ekarri ohi du zailtasuna ere. Zubizarretak aitortu duenez, akordioak lortzeko prozesuak “une zailak” izan ohi dira. Gizarte Ekimeneko ikastetxeetan lortutako azken akordioari buruz dihardu orain. “Kontuan izan behar dugu hiru ikasturte iraun duen gatazka izan dela, 29 greba egun batu dituena denboran zehar, eta oso mediatikoa ere izan da gatazka hori. Hezkuntza Sailaren erabateko arduragabekeria eta patronalen gogortasuna nagusi izan dira”, azaldu du Zubizarretak. Hezkuntzaren arlokoa izanik, familien “ardura eta kezka” ere gehitu direla ikusi du azken prozesu horretan. “Hezkuntza Saila eta patronala izan dira hamar urtez hitzarmena eguneratu gabe zuten langileek egindako protesten eta eskaeren erantzuleak. Gogorra izan da bi erantzuleek erakutsitako pasibitatea, utzikeria eta langileen aurkako mezuak pairatu eta entzun beharra”, gehitu du sindikalista azkoitiarrak. Halere, harago jo du zailtasunak azaltzeko: “Greba txanda bakoitza amaitzean, greban zeuden langileei guztia azaldu eta borrokan jarraitu behar genuela esatea izan da zailena”. Alde horretatik, langile grebalariek erakutsitako “tinkotasuna” zoriontzekoa izan dela dio. “Tentsio une

handiak bizi ohi ditugu, baina esan beharra dago paregabeko une gozoak ere izaten ditugula”. Txarrenari onena ateratzeak duen garrantziaren jakitun, prozesu luze horren emaitzak ondorioak ateratzeko balio izan dio Zubizarretari. Eta poz iturri bat hautatzen hasita, hauxe bere erantzuna: “Bizi izan dudan azkena delako eta oso lan gatazka luzea nahiz gogorra izan delako, Gizarte Ekimeneko ikastetxeetan lortutako akordioa datorkit gogora”. Langileek bat egiteko duten indarra nabarmendu du ELAko kideak. “Langileok antolatzen eta mobilizatzen bagara, gai gara gure agintarien erabaki politikoak eta patronalen posizioak baldintzatzeko. Gatazka honek zerbait agerian utzi badu, hori izan da”, azaldu du Zubizarretak.

Euskal hezkuntza ere hizpide izan du azkoitiarrak, eta uste du “erronka handiak” dituela. “Gure hezkuntza propio bat eraiki nahi badugu, inklusiboa izango den hezkuntza propioa, ikasleen garapen integrala bermatuko duena izateaz gain, hizkuntza aldetik murgiltze ereduan sakonduko duena izan behar du”, adierazi du azkoitiarrak. Erronka horiei aurre egiteko, bere hitzetan “ezinbestekoa” da euskal hezkuntza sistemari “beharrezko baliabideak” ematea; baliabide horien artean aipatu ditu, besteak beste, hezkuntzan lan egiten duten langile kolektibo guztien “lan baldintzak hobetzea”, langileak “egonkortzea” eta egun aplikatzen den “muturreko ratio politikaren aldaketa”.

• Adina: 41 urte.• Ikasketak: lan zuzenbideko abokatua.• Lanbidea: sindikalista.• Sindikalista ez banintz… lan zuzenbideko

abokatua.• Lanetik ateratzean gogoko dut…familiarekin

egotea.

Miren Zubizarreta Juaristi


Zubizarretak nabarmendu du ELA sindikatua hezkuntza eredu propio horretarako bidea egiteko eskatzen ari zaiela Eusko Jaurlaritzari eta Nafarroako Gobernuari. “Hezkuntzan eskuduntza osoa izanda ere, bide hori egiteari uko egiten diote. Hezkuntza sistemari dagozkion erabakiak hartzerakoan irizpide ekonomikoak lehenesten dituzte gehienetan, eta baliagarri zaien heinean, Madrildik ezarritako arauei egiten diete men”, azaldu du ELAko kideak. Egoera hori LOMCErekin “argi” ikusi zela dio Zubizarretak, baita hezkuntza publikoko langileen “oposaketa ereduarekin” ere. Halaber, gogora ekarri ditu hezkuntzan egindako azken inbertsio publikoak. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan hezkuntzan egindako inbertsio publikoa Barne Produktu Gordinaren %4,2koa izan zen 2008an. 2019an, berriz, %3,5ekoa izan zen. “Gure hezkuntza sistemak dituen erronkei modu egokian aurre egin nahi badiegu, beharrezkoa da ikastetxeek baliabideak eta langileek lanerako baldintza onak izatea”, azpimarratu du Zubizarretak. Horri lotuta, azaldu du gobernuak hartzen ari diren erabakiak “horren kontrako bidean” doazela.

Etorkizunera begira jarrita, lan mundua “gero eta prekarioagoa” dela dio Zubizarretak. “Prekarizazioaren areagotze prozesu horretan, egoera larrienak dituzten pertsonak eta langileak dira gehien sufritzen dutenak, eta bereziki emakumeak”. Hori da ELA sindikatuaren lan ildo nagusiena, Zubizarretaren esanetan. “Gure asmoa da lan munduaren prekarizazio forma desberdinen aurrean prekarietate hori pairatzen duten langileen zerbitzura dagoen sindikatua izatea”, erantsi du. Zentzu horretan, ELAk egoera horiei buelta emateko “beharrezko tresnak” dituela adierazi du. “Erresistentzia kutxarik gabe, ezin da ulertu klasekoa eta feminista den Gipuzkoako erresidentzietako 200 greba egunetik gorako borroka, ezta ELAko ordezkariek egindako antolakuntza lanik gabe ere”, dio sindikalistak.

Hemendik urte batzuetara ez daki non izango den. “Sindikatuaren beharrak eta egoera pertsonala uztartuz, sindikatuan erabakitzen dugun tokian egongo naiz”, adierazi du. Hori bai, ELA sindikatuko etapa amaitu aurretik langile klasearen “kohesioan eta antolakuntzan” egunez egun ematen ari diren pausoak “etengabe biderkatzen” ari direla ikusi nahi du.

MIREN ZUBIZARRETA ERRETRATUA



PLAZAN BAZAN

Soluzioak ikusteko: www.plazanbazan.eus/


PLAZAN BAZAN

Soluzioak ikusteko: www.plazanbazan.eus/


PUBLIZITATEA

JARRI HEMEN ZURE IRAGARKIA!


Haur abandonatuak eta inklusak

TESTUA ETA ARGAZKIAK: KEPA ALBERDI EGAÑA

Oraindik ere albiste dira inguru hauetan, duela denbora gutxi izandako haur jaioberrien lapurretak eta adopzio irregularrak. Haur abandonatuen errealitatea, berriz, urrutiko herrialde behartsuen praktika gisa ezagutzen dugu. Duela hamarkada batzuk arte, ordea, ez zen hain ezohikoa Azkoitian ere, bertoko eliza atarian, apaizetxean, izen oneko baserri nahiz etxe atarietan abandonatutako haur koitadu baten berri izatea. Umeak abandonatzea bihozgabekeria iruditu arren, garai batean, hauek bizirik ateratzeko irtenbide bakarra zen familia batzuentzat; izan ere, miseria gorrian ezinezkoa egiten zitzaien etxeko ume guztiak behar bezala elikatzea eta haztea. Emakume ezkongabeentzat, berriz, etxekoen eta Elizaren aurrean beren izen ona gordetzeko, ia ezinbestekoa zen haur jaioberria nonbaiten abandonatzea. Bestela, berak eta bere familiak

betirako izen txarra hartu eta herritarren aurrean bekatari handi gisa agertuko ziren. Azkenik, beste kasu batzuetan, umea gaixorik egotea, amak esnerik ez izatea, umea bortxaketa baten ondorioz izatea, prostituzioan aritu izan ondorengo haurra edukitzea eta antzekoak ziren umea abandonatzeko beste arrazoi batzuk.

Ume jaioberria gauez abandonatzen zen, eta ohikoa zen, haurra uzten zuenak, beraren arropa artean utzitako papertxo baten bidez, bataiatua zegoen edo ez adieraztea, eta horrekin batera, egoera aldatutakoan berriz jasotzeko asmoa azaltzea. Hori dela eta, ohartxoaz aparte, haur bat baino gehiago azaldu zen estanpa, zinta, edo medaila batekin; hau da, aurrerago errazago identifikatzeko baliogarria izango zen objekturen batekin. Baziren txanpon, titare edo antzekoarekin umeari hanka edo besoan erredura marka egindakoak ere.

Herrian izandako lehen haur utziaren albistea 1554. urtekoa da; herriko plazan bertan abandonatua. Hurrengo urteetan, Juan Donearen ermitan, parrokiako atearen ondoan, Ugarte etxearen atarian, Arrandolaza inguruko ermitan, Santa Kruz eta Frantzisko Donearen ermitetan, Martitteko elizan, Altzibar etxearen inguruan, Santa Klarako monasterioko ur bedeinkatuaren ontzian, Androndegi baserrian

1554. URTEAN HAUR BAT ABANDONATUA IZAN ZEN HERRIKO PLAZAN


AKORDATZEN?

eta beste hainbat tokitan azaldu ziren abandonatutako haurrak. Udalak berak banatzen zituen haur haiek, normalean umea kondizio onetan hazteko baldintzak betetzen zituen eta esne ona zuen emakumea bizi zen etxeetara. Haur haietako asko zein baserritan hazi zituzten ere azaltzen da paper zaharretan, beste batzuen artean, Argarain, Zabaleta-Egino, Korteta, Agirrezabal, Etxaosta, Egurbide, Miraflores, Lizartza, Errekatxo, Zabale, Agirre-Zendoia, Sustaeta-Goena eta Androndegi baserrietan. Kaleko etxe desberdinetan ere hazi zituzten beste haur utzi mordoxka bat. Udalak, haur haien mantenu gastuak zirela eta, bost urte bete bitartean laguntzen zituen, nahiz eta, urte horiek bete baino

lehen asko hil. Bost urteko mantenu gastua, ordea, benetako arazoa bihurtu zen udalarentzat. Adibide gisa, 1693an gertatutakoa aipa daiteke, urte hartan utzitako haur asko azaldu zela-eta udalak deia egin zien herritarrei, parrokiko ate inguruko kareletan egingo zen batzar berezi batera deituz. Udalak haurrak uztearen errudunak nor ziren jakiteko ahalegin guztia egiteko eskatu zien han bildutakoei, haien mantenua herriarentzat gastu handia zela esanaz. Mende bat geroago ere antzeko egoera bizi zen, 1811n esate baterako, hamalau haur utzien kargu egin zen Azkoitiko herria. Udalak, berehala jartzen zituen martxan ama zein zen jakiteko diligentziak, baina

normalean ez zen inolako aztarnarik ateratzen, gehienetan haurra beste herri batekoa izaten zelako. Haurra bataiatuta zegoen frogarik ez bazen, udalaren kontura izaten zen haren bataioa. Bitxia da 1819tik 1884raino haurrei abizena ipintzeko erabilitako sistema, herriaren izena ipintzen zitzaien abizen gisa. Hau horrela, garai hartan bertako haur abandonatuek “Azkoitia” izan zuten abizena. 1723tik aurrera, haur utzi batzuk Iruñeko Ospitale Nagusira eramaten hasi ziren, han haiek hazteagatik ordainduz. Iruñekoa zen, XIX. mendearen hasiera arte, Euskal Herrian zegoen inklusa edo haur abandonatuen etxe bakarra. Bertan, inude lanetan aritzen ziren ia guztiak ama



HAUR ABANDONATUAK ETA INKLUSAK AKORDATZEN?

ezkongabeak ziren, inklusara beren haurra eman eta han lana eginez bien egoerari irtenbidea ematen zioten. Seaska bakoitzean lau haur sartzen zituzten, eta horren ondorioz osasunez ondo heltzen ziren ume asko, denbora gutxira gaixotu edo hil egiten ziren, ondokoak kutsatuta. Gipuzkoan, 1804tik aurrera antolatu zen utzitako haurren bilketa, eta horretarako lau inklusa prestatu ziren: Donostian, Tolosan, Bergaran eta Azpeitian. Inklusa haietan, tornu izeneko tresna birakari bat zegoen eta bertan uzten ziren abandonatzen ziren haurrak, normalean gauean, inork ez ikusteko. Garai hartan, jaioberri abandonatuak, karro edo gurdi batez jasotzen zituzten herriz herri, eta haur asko inklusara bidean hiltzen ziren. Gipuzkoako lau inklusa haietan, bertako behin-behineko inude bati ematen zitzaion jasotako haurra, hark hazi zezan, baina ahal zen azkarren ume hura kanpoko inude bati entregatzen saiatzen ziren. Normalean, baserriko emakumeren bat izaten zen, eta hark umeak 8 urte egin arte haziko zuen, hortik aurrera Diputazioak¡ ez baitzuen laguntzen. Adin horretara iritsitakoan, inude berak haurra adoptatzea zeukan, eta hori horrela ez bazen, Miserikordiara entregatzen zen, normalean Tolosara. Inude askok, berek

hazitako umea adoptatzen zuen. Era horretan, gehiago ziren inudeek beraiek adoptatutako haurrak, beren familiarengana bueltatzen zirenak baino. Bestalde, zorigaiztoko haur utziak zeuden, hau da, atzeratuak, elbarriak, gormutuak edo gaixotasun bereziak zituztenak, eta haiek inork adoptatzen ez zituztenez, Miserikordia batetara bidaltzen zituzten. Haur bihurri eta asaldatzaileak berriz, ez zuten normalean etorkizun oparorik izaten, inudeak edo beren familiak jaso nahi ez, eta haiek esplotatzeko beste helbururik ez zuten familien eskuetan erortzen ziren askotan, adopzio bidez. Familia hauen abusu edo gehiegikeriak hain larriak izanik, Diputazioak ordenu bat ezarri zuen 1863an, eta bertan jasotzen zenez, mutilak ezin ziren morroi bezala bidali 17 urte egin arte, ezta neskak ere neskame edo zerbitzari gisan 15 urte bete arte. Denborarekin, abandonu modalitateak ere bilakaera nabarmena izan zuten, eta horrela, XIX. mendean Gipuzkoako lau inklusetan ama berrien sailak ireki ziren, non zazpi hilabete betetako haurdun ezkongabeak sartzen ziren haurra izateko. Emakume haiek klandestinitate osoan egoten ziren ezkutatuta, eta umea erditu ondoren, gehienetan, bertan uzten zuten, inklusaren esku.

Abandonatutako haurren eta orduan zeuden inklusetako egoera larria ikusita, 1903. urtean Fraisoroko inklusa berria zabaldu zen Zizurkilen, Europako zentroek zituzten parametroak jarraituz. Bertan, adibidez, amak haurra erditu ondoren, bi hilabetez geratzeko saiakera egiten zen, horrela bi gauza lortzen zituzten: alde batetik, umearen biziraupena hobetzea, eta beste aldetik, haurra abandonatzearen erabakia birplanteatzea.Horrez gainera, bertatik ume bat jasotzea nahi zuen inudeak ere baldintza batzuk bete behar zituen: ezkondua izatea, bizi eta ohitura zintzokoa izatea eta bere senarraren onespena izatea. Fraisorok aldaketa sakonak ekarri zituen, 1890.ean Donostiako inklusan %52ko heriotza-tasa bazen, Fraisorokoan %18koa zen 1925ean, eta %1ekoa 1953an. Fraisorotik 12.000 haur pasatu zirela kalkulatzen da, eta haiekin batera 3.800 ama, haietatik asko azkoitiarrak. Ordutik gure gizarteak aldaketa handiak jasan baditu ere, eta gure herriak garai hartan zituen baliabide urriak kontuan hartuz, harro esan dezakegu Azkoitiko herritarrak zein eskuzabalak izan ziren mendeetan zehar, abandonatutako haur haiek baldintza onetan hazteko egindako ahaleginguztiagatik.


LALA SOWTESTUA: AITZIBER ARZALLUS

Lala Sow (Bambe, Senegal, 1988) 2007an iritsi zen penintsulara, eta bost urte beranduago, Azkoitira. Espainiako hainbat lekutan bizi izan zen tarte horretan, besteak beste, Almerian eta Tenerifen, baina haietako inon ez Azkoitian bezain ondo. Pozik bizi dela dio, herrira ondo egokitu dela eta hemen jarraitzeko asmoa duela, nahiz eta jaioterriarekin asko oroitzen den eta hango gauza askoren falta sumatzen duen. Herrimina baretzeko, Senegalgo plater tipikoa prestatu du: thieboudienne; euskaraz, arroza arrainarekin.Zer jaten dute Senegalen?Dudarik gabe, arroza da senegaldarren elikaduraren oinarria. Arraina ere asko jaten dute, Senegalek kosta duenez, ugaria eta merkea delako. Aldiz, txekor haragia eta oilaskoa garestiak dira han, eta gutxi jaten dute horietatik. Pikantea eta espeziak ere oso gustukoak ditugu, eta sukaldean horiek erabiltzeko ohitura handia daukagu.Zein da Senegalgo plater tipikoa?Thieboudienne da hango plater tipikoa, arroza arrainarekin; wolof hizkuntzan, thiebou djeunn esaten diogu.Eta zein da zuri gehien gustatzen zaizun jatekoa?Hori bera da niri gehien gustatzen zaidana ere.

Non ikasi zenuen sukaldean?Etxean ikasi nuen, amak irakatsita. Alaba bakarra naiz, beste guztiak anaiak ditut; beraz, niri egokitu zitzaidan amari etxeko eginbeharretan laguntzea. Han oraindik oso ohikoa da emakumea etxeko lanez arduratzea, eta gizonezkoek gehiago jarduten dute etxetik kanpo. Oso gazte hasi nintzen amari laguntzen eta sukaldean, 13 bat urte nituela edo.Hemen, etxean, zer jaten duzue?Tartean behin prestatzen dut janari senegaldarra, baina ez nahiko nukeen bezainbestetan. Hango platerak sukaldatzeko denbora asko behar da, eta hemen ez daukagu horrenbeste denbora; etxetik kanpora lan egiten dugunok ez behintzat.Erraz topatzen al dituzu hango errezetak prestatzeko osagaiak?Bai, horretan ez dut arazorik izaten; osagai bertsuak erabiltzen ditugu han eta hemen, prestatzeko modua da aldatzen dena.Hemengo jateko ohituretatik, zerk harritu zintuen gehien?Haragia horren gutxi eginda jateak. Guk haragia eta oilaskoa oso ondo eginda jateko ohitura dugu, eta hemen, berriz, oilaskoa ondo eginda jaten da, baina haragiak puntuan edo gutxi eginda egon behar du. Senegalen bizi den lagunen bati hemen haragia nola jaten duzuen erakusteko argazki bat bidaliko banio, ikara sentituko

luke. Horretaz aparte, hemen ez daukazue ohiturarik janariari pikantea eta espeziak botatzeko; noizean behin piper beltz pixka bat erabiltzen duzue, eta nahikoa. Han, berriz, haragia mahaira pikante eta espeziarik gabe ateraz gero, txarra dagoela esango lukete.Azkoitiarrek, oro har, ezer gutxi dakite Senegalgo sukaldaritzari buruz, ezta?Bai, eta pena da. Lehen udalak antolatzen zuen munduko kulturei eskainitako egun bat, eta herrian bizi ginen kanpotarrok geure herrialdeetako janaria prestatzen genuen, nahi zuenak dastatu ahal izateko. Oso egun polita izaten zen, baina badira pare bat urte horrelakorik antolatzen ez dutela.Senegalgo zeren falta sumatzen duzu gehien?Gauza askoren falta sumatzen dut. Hango bizimodua eta hemengoa oso desberdinak dira. Han, familiak handiak dira, etxe bakoitzean jende asko bizi da eta sartu-irten handia egoten da. Etxeko atea beti zabalik egoten da, gainera, eta edonor sartu eta atera daiteke. Hemen, berriz, bakoitzak bere txokoa du eta hor bizi da. Adibidez, han, kalean zabiltzala bazkaltzeko ordua iristen bada, edozein etxetara sar zaitezke bazkaltzera; guztiz normala da hori. Hemen hori egingo banu, erotzat hartuko nindukete.

“Osagai bertsuak erabiltzen ditugu; prestatzeko modua da aldatzen dena”


Osagaiak

• Arroza.• Arraina. Sowk legatza erabili

du, baina urraburuarekin edo beste edozein arrain zurirekin ere egin daiteke.

• Azenarioa.• Alberjinia.• Juka.• Arbia.• Azalorea.• Piper gorria.• Piper berdea.• Tomatea.• Tomate kontzentratua.• Baratxuria.• Tipula.• Pikantea.• Erramu hosto bat.• Ura.• Olioa.• Gatza

Prestaketa

Aurrena, arraina eta barazkiak ondo garbitu. Eltze batean olioa jarri, eta bero-bero dagoenean, arrain zatiak bota.

Ondo-ondo gorrituta daudenean, eltzetik atera. Piper gorria zein berdea, tipula eta baratxuria txikitu, eta arraina gorritu dugun olio horretan bertan erregosi. Jarraian, gehitu tomate kontzentratua, pikantea, ura —arroz kantitatea halako bi— eta gatza. Irakiten hasten denean, sua jaitsi, gainontzeko barazkiak zatituta eta erramu hostoa bota, eta hogei bat minutuan utzi. Ondoren, lehen gorritu dugun arraina gehitu eta beste hogei bat minutuan utzi, su txikian.

Barazki guztiak eginda daudenean, barazkiak eta arraina ontzi batera atera. Salda gorde, arroza egiteko erabiliko dugu eta.

Horretarako, aurrena, arroza uretatik pasatu, almidoia kentzeko.Behin garbituta, lurrun ontzian edo mikrouhin labean bost bat

minutuz berotu, eta segidan, gorde dugun saldatara bota. Eltzeari tapa jarri eta su txikian utzi. Hamar minutu pasatutakoan, arrozari buelta eman, gainean zegoena azpira joan dadin, eta alderantziz.

Berriz tapa jarri eta beste hamar bat minutuz utzi. Arroza eginda dagoenean, ontzi batera atera eta gainean barazkiak eta arraina jarri.

Eta on egin!

‘Thieboudienne’ edo arroza arrainarekin

MAHAI BUELTAN


Bizitza emaile

Azkoitiko Odol Emaileen Elkarteak hilero jarri ohi du odola emateko hitzordua, merkatu plazan. Larrialdi egoera ezarri aurreko azken odol ateraldian egindako erreportajea da hau. Alerta garaian, Elkargunean egin dituzte ateraldiak, aurrez hitzordua eskatuta.Argazkiak eta testuak: Anartz Izagirre Zubimendi.


KLIK!

HITZORDUAKLuis Arregik odola eman ohi duten azkoitiarren datu basea du, eta hitzordua baino egun batzuk lehenago deitu egiten die guztiei odol ateraldia noiz den gogorarazteko. Horrez gain, buzoietan ere uzten die emaileei hitzordua dutela dioen papera. COVID-19 gaitza dela-eta aldatu egin behar izan dute odol ateraldien modus operandi-a. Orain hitzordu guztiak telefonoz finkatzen ditu Arregik, eta emaile bakoitzari odola ematera bere orduan agertzeko eskatzen dio, lokalean jende pilaketarik egon ez dadin.

ODOL EMAILEEN ELKARTEKOAKLuis Arregi, Rikardo Iriondo, Salome Narbaiza, Juanjo Ruiz de Azua eta Mikel Arregi dira Azkoitiko odol emaileen ateraldiak antolatzen dituzten herritarrak; Azoka Plazan dute lokala. Medikuak eta erizainak heldu baino lehen heltzen da boskotea lokalera, eta prestaketa lanetan hasten dira buru-belarri. Medikuak heltzen direnean, berriz, ateraldirako gauzak prestatzen laguntzen diete horiei, eta ateraldia amaitutakoan guztia desmuntatzen ere laguntzen diete.

ITXARON GELANHiru astetik behin egiten dute odol ateraldia Azkoitian, eta ehun bat pertsona inguru joaten dira odola ateratzera ateraldi bakoitzean, Luis Arregiren arabera. Arregi bera da hitzorduak kudeatzen dituena, eta emaile bakoitzari ordu bat ematen dio egun horretan. Hainbatek telefonoz hitzartzen dute hitzordua Arregirekin, eta beste batzuk egunean bertan agertzen dira odol emaileen lokalera, ordu eske. Itxaron gelan egon behar izaten dute emaileek beren txandaren zain, eta batzuek beren ordua iritsi bitartean, tarte hori erosketak egiteko ere aprobetxatzen dute.


AZTERKETAEmaile bakoitzaren ordua iristen denean, lehenik eta behin, erizainaren eta medikuaren postutik pasatzen dira. Erizainek tentsioa hartzen diete emaileei, eta horiek tentsio altuegia edo baxuegia badute, ez diete odola ematen uzten. Medikuek, berriz, hainbat galdera egiten dizkiete emaileei; adibidez, emaileek odolean burdin gutxi baldin badute, ez diete odola ematen uzten. Halako kasuetan, datozen hilabeteetan itzultzeko aholkatzen diete medikuek emaileei. Behin erizainaren eta medikuaren aurretik pasatuta, herritarrak odola ematera pasatzen dira alboko lokalera, eta han zenbait mediku izan ohi dituzte zain.

LASAI, ZAINBehin odol ateraldia amaitutakoan, odol emaileek zain egon behar izaten dute gelan besoari eusten, zorabiatu ez daitezen. Pixka batean egon ondoren eta medikuek baimena emandakoan, beste gelara igarotzen dira.


MOKADUTXOAEtxera joan aurretik, odol emaileek boluntarioek prestatutako mokadutxoa egiteko aukera izaten dute; behin odola eman ostean, beharrezkoa izaten baita indarrak hartzea. Etxean egindako kafea, gazta irasagarrarekin, fruitu lehorrak eta txorizo nahiz urdaiazpiko pintxoak prestatzen dituzte, besteak beste, boluntarioek. Janaria prest izaten dute odol emaileek, eta guztientzat soberan egoten da. Areto horretan, gainera, odol emaileek boluntarioekin hitz egiteko aukera izaten dute. Emaileek, guztira, 40-45 minutu egiten dituzte odola emateko prozesu osoan.

ODOLA ATERATZENMedikuak litro erdi inguru odol ateratzen dio emaile bakoitzari, eta ondoren, odol hori kutxetan gorde eta ikertu egiten dute. Arregik dioenez, garai batean lurralde bakoitza arduratzen zen bere odol bankuaz. Orain, ordea, Araba, Bizkai eta Gipuzkoako odol guztia Galdakaoko (Bizkaia) ospitalera eramaten dute, han baitago Euskadiko odol bankua.


KULTURA

Zaindu!

TESTUA ETA ARGAZKIA: IÑIGO ANTSORREGI DIEREZ

Ez dakit hitz hauek irakurtzen dituzuenean zein izango den gizartearen egoera… Baina gauza bat garbi daukat: Euskal kultur eragileen egoerak tamalgarria izaten jarraituko du. Bai, badakit beste sektore asko ere horrela aurkitzen direla, noski dakidala. Baina dakidanaz berba egitea gustatzen zait. Hori bat. Eta bi: egoera prekarioan gaudenok elkarrekin sesioan hasten bagara, ea nor den prekarioena ezta-baidatzen, ez al diogu gutaz etekina ateratzen duenari garaipen txiki bat ematen? Ba hori…

Kulturaren prekarietateari dagokionez, beldur naiz Txinatik etorri zaigun birus hau ez ote den azken kolpea izan askorentzat… Pentsatu nahi dut ezetz. Baina hauxe da egoera: eragile hauetako askoren eguneroko ogia ekitaldietan zuten publikoari esker zetorren (izan kontzertuetakoak, izan antzerki emanaldietakoak, zinemako ikusleak, irakurketetara gerturatutako kuriosoak…). Berrogeialdiak etxean utzi ditu ordea, bai beraiek, baita publikoa ere. Bai, asko sare sozialetan zuzeneko emanaldi inprobisatuak ematen ikusiko zenituzten, baina ez gaitezen engainatu: gehienek ez dute zentimorik ere jasoko hortik. Soldata ekartzen zieten emanaldiak bertan behera utzi behar izan zituzten, eta auskalo noiz eman ahal izango duten beste bat…

Hau guztia soberan dakizuela asimilatuta (eta ziur nago bakoitzak bere sektorean ere antzekotasunak biziko dituela…) pare bat eskaera xume egitera nator.

Bat: berrogeialdia hasi orduko, bi galdera behin eta berriz irakurtzen hasi nintzen. Alde batetik, ea komuneko paperik gelditzen al zen supermerkatuetan. Eta bestetik, ea zein pelikula, telesail edota telebista saio gomendatzen zuen jendeak, egoera eramangarriagoa egiteko. Espero dut honela, behintzat, jendeak benetan baloratzea (orain inoiz baino gehiago) produkzio horien atzean dauden aktore, zuzendari, gidoilari, teknikari, produkzio arduradun, jantzitegi eta abar luze baten lana (lasai, ni ere asko ari naiz baloratzen beste askoren lana. Supermerkatuko langileena edota farmaziakoena, horrenbeste behar ditudan elikagaiak eta medikamentuak saltzen dizkidatenena. Ez naiz ahazten, benetan).

Eta bi, eta garrantzitsuena: hau guztia amaitzen denean… Bete ditzagun antzokiak. Bete ditzagun aretoak. Bete ditzagun gaztetxeak. Ikus eta entzun ditzagun euskal kultur eragileek sortzen dituzten abestiak, antzezlanak, pelikulak, hitzaldiak, irakurketak… Mesedez, ez dezagun euskal kultura hiltzen utzi (eta berdina eskatzen dut herriko komertzio txikienentzat).

Esperantza dut… Esperantza dut kolpe gogor honetatik aterako garela.

Hori bai… Guztion artean egin beharko diogu aurre. Ez duzue uste?

Zaindu!


PUBLIZITATEA


EUSKARA

Bertsoa paperean

GAIA: HONEK IZENBURURIK ERE EZ DU BEHARBertsolaria: Julene Iturbe EpeldeDoinua: Gregario edo laguntzaile naiz

1 Nahiz ta aurretik eskolan edoinori entzuna nintzen,gaur ulertu dut abiaduranola ez dugun sentitzen,gure lanaren, betebeharren,promesen eta baldintzenbizitza bizi bizitzen,ze bizipoz, ze bizi-sen? (2)Nahiz eta jakin, ondo dakigun,martxa sartzen zein handitzen,zenbat eta azkarrago joanzailagoa da gelditzen.

2Futbolik gabe ere munduakdarrai itzulinguruka,orain lanaren ordaina ez daasteburuko zurruta,etxean sartu ohi ez zen horimunduan ezin sartuta...Geure etxetan okupa,destinoari keinuka, (2)segi botatzen xomorroarigure zorigaitzen kulpa,azkenerako eskerrak emanbeharko dizkiogu ta!

A naitasuna mendi bazkunekoekin Urbiko aterpetxera joan gineneko

nerabezaroko oroitzapenak kos-kos egiten dit belarrian, eta bihotzean batez ere. Txori ttikia abestia entzun nuen aurreneko aldiz: ”Txori ttikia nintzelarik/esan zidaten/kaiolan bizitzeko/ sortua nintzela (…) libro nintzela sinistarazi/ nahi zidaten / horregatik ireki zizkidaten ateak/ egin nezan hegan/ bainan luze gabe ohartu nintzen/ hanka harkaitz bati/ lotu zidatela/ kate motz eta astun batez/ (…) kaiola hautsita alde egingo nuen beldurrez…”. Barruraino sartu zitzaidan kanta. Handik gutxira, lanera eta ikastera Tolosara joan nintzenean giro erdaldun batekin egin nuen topo, eta kantu harekin nire euskal nortasuna aldarrikatzen hasi nintzen. Han Txarama, Lizartza, Errezil… eta inguruko ikaskideak kantuaren esanahiaz jabetzen hasi ginen: nor zen txoria, arranoa, kaiola, katea,…

Gero, ikasketek Donostiara eraman ninduten: han Magiste-ritzako kideen artean Martxelo Otamendi genuen. Gure ikasketak gaztelania hutsean ziren, eta guk irakasle euskaldunak izan nahi genuen. Ordurako, Otamendik alfabetatze klaseak ematen zituen Tolosan, eta alfabetatu beharra piztu zuen gugan. Ados jarri eta ekin genion. Garai hartan, aita Barandiaranen Lehen euskal gizona izan zen euskaraz irakurri nuen lehen liburua. Hiztegia

dantzatzen zenbat geldialdi egin nituen! Orri gehienak arkatzez idatzitako ohartxoz bete nituen.

Gizarte arloan egin nuen Magisteritza, eta Euskal kultura ikasgaia irakastea proposatu zidaten. Bitartean, uda batean, bertsolaritzako ikastaro trinko bat egin genuen. Juanito Dorronsoro-rekin aritu ginen bertsoaren tripak ikusten. Irakasle bikaina zen. Bere irakaspenak irentsarazten zizkigun, Imanol Lazkanok esaten duen bezala, “erabat bertsoz mozkortu arte”. Hitzen jolasa, gozamena,… etorri zen, eta praktikara pasatu nintzen Euskarako unitate didaktikoak zipriztinduz.

Euskal izatearen nortasuna presente izan dut, eta dut, sakontze prozesu etengabea delako eta militantzia sena garatu dudalako. Gure hizkuntzaren normalizazioaren bidean, azpimarratzekoa da J.M. Sanchez Carrión Txepetxen teoriaren ekarpena, garbi erakusten baitu non gauden eta non egon behar genukeen.

Jarrerak lantzeko, TELP tailerrak hor ditugu euskaraz nonahi eta noiznahi eroso sentitzeko.

Nire bizitzaren ibilbidean Urbirako bidean entzundako hitzek gaurkotasunik ez dute galdu: “Zatozkit goi arnas, egizu nerekin lan, herri baten arnasa mamitu dezadan, geroak esan beza, herri bat izan zan, edota hats emaiogun hontan iraun dezan”. Emaiogun hats gogoz eta egunero, epelkerietatik urrun, norberak bere alea jarriz.

Herri baten arnasaIXABEL JAUREGI ALBERDI


PUBLIZITATEA


Documents

KORONABIRUSA HERRIA KONFINATUTA · Apaizaren arropak eta liburuak prestatzen ditut. Informatika garaian sartuta gaudenez, orain dia-positibak ordenagailuan prestatzen ditut, igandeko