Upload
dinhkhue
View
222
Download
2
Embed Size (px)
Citation preview
LA CIENCIA DEL DERECHO PROCESAL CONSTITUCIONALEstudios en homenaje a Héctor Fix-Zamudio
en sus cincuenta años como investigador del derecho
TOMO I
TEORÍA GENERAL DEL DERECHOPROCESAL CONSTITUCIONAL
INSTITUTO DE INVESTIGACIONES JURÍDICAS
Serie DOCTRINA JURÍDICA, Núm. 436
Coordinadora académica: Elvia Lucía Flores ÁvalosCoordinadora editorial: Karla Beatriz Templos Núñez
Edición y formación en computadora: Karla Beatriz Templos NúñezDiseño de portada: Laura Ivonne Sánchez Zúñiga
LA CIENCIADEL DERECHO PROCESAL
CONSTITUCIONAL
Estudios en homenaje a Héctor Fix-Zamudioen sus cincuenta años como investigador del derecho
EDUARDO FERRER MAC-GREGOR
ARTURO ZALDÍVAR LELO DE LARREA
Coordinadores
TOMO I
TEORÍA GENERAL DEL DERECHOPROCESAL CONSTITUCIONAL
UNIVERSIDAD NACIONAL AUTÓNOMA DE MÉXICOINSTITUTO MEXICANO DE DERECHO PROCESAL CONSTITUCIONAL
MARCIAL PONS
MÉXICO, 2008
Primera edición: 2008
DR © 2008. Universidad Nacional Autónoma de México
INSTITUTO DE INVESTIGACIONES JURÍDICAS
Circuito Maestro Mario de la Cueva s/nCiudad de la Investigación en HumanidadesCiudad Universitaria, 04510 México, D. F.
Impreso y hecho en México
ISBN 978-970-32-5375-3 (obra completa)ISBN 978-970-32-5376-0 (tomo I)
CONTENIDO
Pró lo go. Héc tor Fix-Za mu dio y el Insti tu to de Inves ti ga cio -nes Ju rí di cas de la UNAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XV
Héc tor FIX-FIERRO
Pre fa cio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XXVII
Eduar do FERRER MAC-GREGOR
Artu ro ZALDÍVAR LELO DE LARREA
Sem blan za del maes tro Héc tor Fix-Za mu dio . . . . . . . . . . . XXXVII
Eduar do FERRER MAC-GREGOR
Cu rri cu lum vi tae del doc tor Héc tor Fix-Za mu dio . . . . . . . . XLIII
EPISTOLARIO
Jor ge Ada me God dard (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Eli seo Aja (Espa ña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Mi guel de Je sús Alva ra do Esqui vel (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . 8
Pe dro Ara go ne ses Alon so (Espa ña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Gon za lo M. Armien ta Cal de rón (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Car los Aya la Co rao (Ve ne zue la) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Re né Bal di vie so Guz mán (Bo li via) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
VII
Ma nuel Bar quín A. (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Ma nuel Be ce rra Ra mí rez (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Ro ber to Omar Be ri zon ce (Argen ti na) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Bea triz Ber nal Gó mez (Cu ba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Joa quín Bra ge Ca ma za no (Espa ña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Pau lo Car di nal (Ma cau) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Jor ge Uli ses Car mo na Ti no co (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Fe de ri co Car pi (Ita lia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Jor ge Car pi zo (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Mil ton Emi lio Cas te lla nos Goût (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Ger mán Cis ne ros Fa rías (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Juan Co lom bo Camp bell (Chi le) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Krystian Com plak (Po lo nia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Edgar Cor zo So sa (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Jo sé de Je sús Co va rru bias Due ñas (Mé xi co)Eduar do Gar cía de Ente rría (Espa ña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Jo sé Hu go Au gus to Díaz-Estúa Ave li no (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . 73
Ma. Ma ca ri ta Eli zon do Gas pe rín (Mé xi co)Jo sé Alfre do Gar cía So lís (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Iván Esco bar For nos (Ni ca ra gua) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Ge rar do Eto Cruz (Pe rú) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
CONTENIDOVIII
Eduar do Fe rrer Mac-Gre gor (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Jo sé Fer nan do Fran co Gon zá lez Sa las (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . 85
Fla vio Gal ván Ri ve ra (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Jo sé Ga mas To rru co (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Má xi mo N. Gá miz Pa rral (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Do min go Gar cía Be laun de (Pe rú) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Ser gio Gar cía Ra mí rez (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Pau la Ma ría Gar cía-Vi lle gas Sán chez-Cor de ro (Mé xi co) . . . . . . . 104
Alon so Gó mez Ro ble do (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Juan Luis Gon zá lez Alcán ta ra y Ca rran cá (Mé xi co) . . . . . . . . . . 110
Car los Gon zá lez Blan co (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Héc tor Gon zá lez Ché vez (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Jor ge Alber to Gon zá lez Gal ván (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Raúl Gon zá lez Schmal (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Héc tor Gros Espiell (Uru guay) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Pe ter Häber le (Ale ma nia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Ri car do Ha ro (Argen ti na) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
Artu ro Ho yos (Pa na má) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Tony Jo lo wicz (Ingla te rra) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Pa tri cia Kurczyn Vi lla lo bos (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
CONTENIDO IX
Mar ga ri ta Bea triz Lu na Ra mos (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Ra fael Már quez Pi ñe ro (Espa ña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Fa bio la Mar tí nez Ra mí rez (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Gon za lo Moc te zu ma Ba rra gán (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Car los A. Mo ra les-Pau lín (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Jo sé Ra món Nar váez (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Cé sar Na va Escu de ro (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Sal va dor Olimpo Na va Go mar (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Jo sé F. Pa lo mi no Man che go (Pe rú) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
Car los Pa ro di Re món (Pe rú) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
Car los Pé rez Váz quez (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Kar la I. Quin ta na Osu na (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Car los Res tre po Pie drahi ta (Co lom bia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
Adol fo A. Ri vas (Argen ti na) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Fdo. Fran cis co Ru bio Llo ren te (Espa ña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
Alber to Saíd (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
Ri car do J. Se púl ve da I. (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
Luis Fer nan do So la no Ca rre ra (Cos ta Ri ca) . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Mar cel Stor me (Bél gi ca) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Evan ge li na Suá rez Estra da (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
CONTENIDOX
Kar la Bea triz Tem plos Nú ñez (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Jo sé Juan Tre jo Ordu ña (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Jean Clau de Tron Pe tit (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
José Luis Váz quez So te lo (Espa ña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
Juan Ve ga Gó mez (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
Pe dro de Ve ga (Espa ña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Ma nuel E. Ven tu ra Ro bles (Cos ta Ri ca) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
Artu ro Zal dí var Le lo de La rrea (Mé xi co) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
CAPÍTULO I
TEORÍA GENERAL DEL DERECHO PROCESAL
CONSTITUCIONAL
Pro ce sos y pro ce di mien tos cons ti tu cio na les . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Gon za lo M. ARMIENTA CALDERÓN
Do ce te sis en tor no al de re cho pro ce sal cons ti tu cio nal . . . . . . . . 247
Cé sar ASTUDILLO
Ca la man drei y la Cons ti tu ción de mo crá ti ca . . . . . . . . . . . . . . . . 303
Mi che lan ge lo BOVERO
Enfo ques con cep tua les y ca rac te ri za ción del de re cho pro ce salcons ti tu cio nal a prin ci pios del si glo XXI . . . . . . . . . . . . . . . . 317
Juan COLOMBO CAMPBELL
Teo ria do pro ce so cons ti tu cio nal: uma bre ve vis ão pes soal . . . . . 361
Ivo DANTAS
CONTENIDO XI
Fun da men tos del de re cho pro ce sal cons ti tu cio nal . . . . . . . . . . . . 407
Iván ESCOBAR FORNOS
El de re cho pro ce sal cons ti tu cio nal (Teo ría ge ne ral, na ci mien to yde sa rro llo de la dis ci pli na, con te ni do, au to no mía cien tí fi ca) . . 439
Enri que FALCÓN
Re fle xio nes so bre al gu nas pe cu lia ri da des del pro ce so cons ti tu -cio nal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459
Jo sé Ju lio FERNÁNDEZ RODRÍGUEZ
La inac ti vi dad en el de re cho pro ce sal cons ti tu cio nal . . . . . . . . . . 483
Jor ge FERNÁNDEZ RUIZ
De mo cra zia cos ti tu zio na le e di rit ti fon da men ta li . . . . . . . . . . . . . 505
Lui gi FERRAJOLI
Héc tor Fix-Za mu dio y el ori gen cien tí fi co del de re cho pro ce salcons ti tu cio nal (1928-1956) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529
Eduar do FERRER MAC-GREGOR
El de re cho pro ce sal cons ti tu cio nal en ex pan sión (cró ni ca de uncre ci mien to) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 659
Do min go GARCÍA BELAUNDE
Jus ti cia cons ti tu cio nal: la in va sión del ám bi to po lí ti co . . . . . . . . 687
Ma ri na GASCÓN ABELLÁN
Las som bras de la ju ris dic ción cons ti tu cio nal . . . . . . . . . . . . . . . 711
Je sús GONZÁLEZ PÉREZ
El de re cho pro ce sal cons ti tu cio nal co mo cien cia. Alcan ce y con -te ni dos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 727
Osval do Alfre do GOZAÍNI
La ju ris dic ción cons ti tu cio nal en la so cie dad abier ta . . . . . . . . . . 763
Pe ter HÄBERLE
CONTENIDOXII
El con trol ju di cial de las le yes en el Rei no Uni do . . . . . . . . . . . . 785
John Anthony JOLOWICZ
Su pre ma cía, ri gi dez y ga ran tía de la Cons ti tu ción . . . . . . . . . . . . 805
Luis PRIETO SANCHÍS
Jus ti ça cons ti tu cio nal: su pe ran do as te ses do “le gis la dor ne ga ti -vo” e do ati vis mo de ca rá ter ju ris di cio nal . . . . . . . . . . . . . . . . 825
André RAMOS TAVARES
Una re lec tu ra del Dr. Bon ham’ Ca se y de la apor ta ción de SirEdward Co ke a la crea ción de la ju di cial re view . . . . . . . . . . . 847
Fer nan do REY MARTÍNEZ
Un nú me ro pa ra dig má ti co de la Re vis ta de la Fa cul tad de De re -cho en ma te ria pro ce sal cons ti tu cio nal . . . . . . . . . . . . . . . . . . 867
Alber to SAÍD
Ju ris dic ción cons ti tu cio nal y po lí ti ca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 881
Fer nan do SERRANO MIGALLÓN
Ju di cial Re view glo bal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 889
Mar tin SHAPIRO
Cons ti tu tio nal Jus ti ce: an Ef fec ti ve Gua ran tee of Cons ti tu tio na -lism (Lit hua nian Ex pe rien ce) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 901
S. STA� ÈIOKAS
Hans Kel sen: un ju ris ta de mó cra ta an te la cri sis de la Cons ti tu -ción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 921
Ja vier TAJADURA TEJADA
Su ma rio ge ne ral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 961
CONTENIDO XIII
La ciencia del derecho procesal constitucional.
Estudios en homenaje a Héctor Fix-Zamudio en
sus cincuenta años como investigador del dere-
cho. Tomo I. Teoría general del derecho proce-
sal constitucional, editado por el Instituto deInvestigaciones Jurídicas de la UNAM, se termi-nó de imprimir el 18 de agosto de 2008 en For-mación Gráfica, S. A. de C. V., Matamoros 112,col. Raúl Romero, 57630 Ciudad Nezahualcó-yotl, Estado de México. Se utilizó tipo Times
New Roman de 9, 10 y 11 puntos. En esta ediciónse usó papel cultural 70 x 95 de 50 kilos para laspáginas interiores y cartulina couché de 162 kilos
para los forros; consta de 1,000 ejemplares.