4.GAIA ENERGIA

*Energia gure inguruan gertatzen diran aldaketa guztien etzulea da.

ENERGIA MOTAK

*Energia mekanikoa:Mogitzen dagoanobjektuen energia da.Adibidez:olatuak

edo haizeak.

*Argi energia:Haimbat gorputz igorten dabena da.Gorputz argidun naturala(eguzkia)eta rtifiziala(bonbillea).

*Bero energia:Gorputzek bero moduan igorten dabena da,eguzkia edo sua adibidez.

*Energia kimikoa:Haimbat sustantzi batzen dauan energia da;petroleoa adibidez.Sustantzia horreek erreten,oxidatzen edo lehertzenaskatzen dira.

*Energia nuklearra:Haimbat sustantzi

lotzen dabez.Adibidez uraneotik,erradoitik eta poloniatik.

*Energia elektrikoa:Etxeetan gehien

erabiltzen den energia da.

*Energia ez da sortzen,ezta sustitzen ere;aldatu egiten da.

ENERGIA ALDATU EGITEN DA

*Hau da haimbat motatako energia beste mota batzuetako energia bihurtzen da:Adibidez:eskuak igurtzi ezkero.

*Energia iturriak energia emoten deuskuenmaterialak edo fenomenoak dira.

ENERGIA ITURRIAK BARRIZTAGARRIAK*Eguzki penelen bidez:Eguzki energia aprobetxatu eta bero energiabihurtzen dugu.

*Aerosorgailuaren bidez:Haize energiaedo energia erlikoa energia mekanikoabihurtzen dugu.

*Presak eta urtegien bidez:Energia hidraulikoa zentral hidroeletrikoetan;ur jauziaren energia mekanikoa energia elektrikoa bihurtzen da.

*Istalazino maremotrizaren bidez:Itsasoaren mogimen dua eta olatuak erabili daiteke.Energiamaremotriza energia elektriki bihurtu daiteke.

*Materia organikoaren bidez;Energia termikoa edo elektriko bihurtu daiteke.Energia iturri horri biomasa deitzen jako.

Energia iturri ez-barriztagarriak sortu baino bizkorrago komsusmutzen diranak dira.

ENERGIA ITURRI EZ-BARRIZTAGARRIAK

*Petroleoa:Mundu osoan gehien erabiltzen den energia iturria da.Petroleotik abiatuta hainmat erregai lortzen dira;adibidez(gosolinea edo gasolioa)

*Ikatza:Energia elektrikoa lortzendabe.

*Gas naturala:Etxetako sukaldean erabilten da.

*Zentral nuklearretan:Sustantzia errdioaktiboa abiatuta,energia nuklearra energia elektrikoa bihurtzen da.

*Lurraren barrualdeko beroaren bidez:Energia geotermikoa lortzen da eta energia elektrikoa bihurtzen da.

Energia oinarrizko elementua da gizartearen garapenean.

GAUR EGUNGO MUNDUA ETA ENERGIA ITURRIAK

*Gaur egun,energia ez-barriztagarrien eta kutsatzaileen kontsumoa oinarrizten da garapena.Horreek herrialdean arteko gatazkak sortzen dauz,eta ingurumena suntzitzen eragiten dau.Energia alternatiboak arazo horrek arintzeko lagungarri izan daitekez.

ENERGIAK INGURUMENEAN SORTZEN DAUZAN ONDORIOAK

Energia lortzeak eta arabilteak ingurumena arazo ugari eragin daitez.Esate baterako:

*Gasa,petrolioa edo ikatza lortzeko,meatzek eta hobiek hondatzen dira eta behar horrek paisai hondatu eta luzarua eta landaria suntzitzen dabez.

*Energia lortzeko istalazinoaek arrizkuan

jarri daikiez inguru horreetako animali espeziek.

*Energia erretean,subtantzia kutsagarri asko eta asko igortendira atmosferan.

>Atmosgerara karbono dioxidoa asko igorten da,eta horeen ondorioz,berotegi efektunaturala handitu egiten da.

>Erregaiak erretean atmosferako ura kutsatsen daben beste gas batzuk askatzen dira.Kutsatutako ur horri euri azidoa deitzen jako.

*Zentral nuklearrak karbono dioxido oso gitxi igorten dabe,baina hondakin nuklear deitutako arrisku handiko beste hondakin batzuk sortzen dabez.

Garapen iraunkorra baliabide naturalen eta ,batez ere energiaren arabilera arduratsun oinarritzen da.

EKINTZA KOLEKTIBOAK

*Energia garbia:Lortzeko energia alternatiboen arabilera bultzatzen da eguzki panelen bidez eta aerosorgailuen bidez.*Energia eraginkortasuna:Energia gitxiago kontsumitu behar dira adibidez:A motatako etxetresna elektrikoak edo kontsumo gitxikoak.*Energia aurreztea:Informazino kampanian bidez.

BANAKAKO EKINTZAK

*Kontsumo txikiko bonbillak erabiltea.

*Argiak eta makinak,arabilten ezdoguzanean amatatzea.

*Bero gailua ez danean beharezkoa denean besterik ez erabiltea.

*Garbigailuak beteta dagozanean bakarrik jartea.

*Bide laburrak egiteko autoa ez erabili.

*Gure udaleko edo herriko alkarteetan parte artzea.

EGILEA:SAIOA