LAUBURUA,BIZI-INDARRAREN

GURPILAKarlox Barrentsoro

uskaldunok txiki-txikita-tik ikusi izan dugu gureartean lau buruko ikur bi-txi bezain eder hau. Bestegarai batzuetan abertzale-

tasunaren ikurtzat hartzen genuen,kanpoan guztiz galerazirik zegoenabere barruan eskutaturik bailegoen.Bera zen gure nazio-sentimenduen

E

Bapatean, bigarren mundu-gerra-ko film eta komikiekin topo egingenuenean, samin eta tristura handizgure lauburuak anaia gaizto bat zuelaikusi ahal izan genuen. Gure lauburuederra hiltzaile nazien sinbolobihurturik; nola ote?. Ezin genuenulertu. Gure idealen ikurra, gureizakera eta askatasunaren sinboloaalemaniar nazien eskuetan eta ban-deretan, nola eta zergatik?.

Zorionez, laster bilatu genuen ir-tenbidea; bereizketa. Alemaniar na-ziena karratua zen bitartean, gureabiribildua zen, eta beraienak ezkerre-ra begiratzen zuen bitartean, gureakeskuinera. Eskerrak!

Handik aurrera bide hartatik abia-tu ginen, gure lauburu biribildu guz-tiak eskuin alderantz orientatuz. Halaere, zenbait hilobi eta etxetako lau-buru karratuak eta ezker alderanz-koak ikusterakoan kezka eta zalantzapizten zitzaigun gure baitan, baina

eta etorkizun askearen loturamagikoa, itsaso eta izarra, su-frimendu eta esperantza, sus-traiak eta geroko hagalak; iza-era bakar baten “lehena, orainaeta geroa” hitz batean esanda.Eta horregatik, gure haur-eskudardartiaren bidez, geure kar-petak, liburuak eta koadernoak,makina bat lauburu oker, itsusieta ez horren itsusi, handi etatxikiz jantzi ziren, ikasle-gogoetak beste dimentsio ez-berdin batera eramanez.

iturri isila, gure euskal nortasunarenaltxor gordea, eta berarengan jartzengenuen askotan gure herri-nortasu-nezko konfidantza; gure izaera bere-ziaren oinarria, gure euskal kontzien-tzia zanpatuaren zimendu bizia berabalitz bezala.

Bera zen aldi berean bandera etasuzia; iragan ezkutu, orainaldi latz

aurrera jarraitzen genuen geureare-kin. Beraiek beraiena eta guk gurea;horixe!.

SWASTIKARENZABALKUNDEA

Nahiz eta lauburua gure kulturanelementu handia izan, gaurko eus-kaldunok ondotxo dakigu lauburuaedo bere izen jenerikoaz ezagunagoaden swastika, ez dela gurea bakarrik;munduko lau haizetara zabaldurikdagoenez, gizateria osoarena baizik.

Europa, Asia eta Ameriketako zi-bilizazioetan ikus daiteke; baita In-dia, Txina eta Tibetetik, Alemania,Euskal Herria eta Islandiaraino ere.Aztekarrengandik grekoenganaino.Beraz, munduko mutur batetik bestemuturreraino.

Kontutan hartu beharra daukaguswastikak oso tankera bereziak harditzakeela. Hori bai, mamizko iza-

kera ondo gordez. Alde batera edobestera begira dezake, hiru, lau, sei,zortzi, ... beso edo buru eduki ditzake,nahiz eta gure artean lau burukoazabalduena izan; eta bere besoakkarratuak edo biribilduak izan dai-tezke.

Swastika zaharrena Trasilvanianaurkitu da eta dirudienez, Neolitosaroko azken garaian egina omen da.Kristo aurrerko XIV. mendeko zen-

bait arrastotan agertzen zaigu berriro,eta baita Ilioneko (Troiako) aztarnenartean ere. Kristo aurreko IV.mendean Indiako kulturan ikus dai-teke, eta Txinan Kristo ondorengo V.mendean. Mende bat geroago, hotsVI.enean, Japonian azaltzen da etaune hartan garatzen ari zen budis-moak bere ikurtzat hartu zuen. Ge-roztik mundu guztian zehar zabaldu-rik ikusi ahal izan da: Grezian, Erro-matar Inperioan, Germaniar Herri-etan, Euskal Herrian, Britainian,Errusian, Tibeten, wikingoen artean,Ipar eta Ertamerikako indiar kultu-retan, ...

Geroztik, gure mendean, alema-niar nazismoak aryar odolaren sinbo-lotzat hartu zuen, berarekin baterabere teoria arrazistak zabalduz. Bitxi-keria gisa, aipatu beharra dago 1925.urtean Panamako “kuna” indiarrak

matxinatu zirenean (goardianazionalak akatuz eta beren lurretan“Tule” izeneko errepublika indepen-dentea sortuz) hondo laranjako ehu-nean egindako gurutze gamatua ban-deratzat hartu zutela.

ALEMANIAR NAZIAKETA GURUTZE GAMATUA

le” izen misteriotsuarekin egiten dutetopo. Bai, kurioski askotan, swasti-karen inguruan “Thule” garai batekowikingoen urrutiko herri ezezagu-naren izen santua azaltzen da, etaaurreko atalean ikusi dugun Pana-mako “kuna” indiarren lekukoa dugueredu.

Esan dezagun ere, Errusiakotsarren gortean, eta agian teosofoen

Lauburua azken garai hauetanabertzaletasunaren ikurtzat harturik daukagu.Nonnahi eta noiznahi agertzen zaigu. Honahemen 88ko kilometroak izeneko ekitaldianerabilitako marrazkia.

Lehen esan dugunez, swastikaedo gurutze gamatua mundu guz-

tian zehar zabaldurik dago, bainalurralde semitikotan, Egypton,Kaldean, Assirian, Fenizian, Pa-lestinan, ... ez da ia ezagutzen. Ho-netaz oharturik, Haushoffer ideo-logo alemaniarrak swastika garaibatean (antzinatean) zabaldurikegon zen herri aryarren ikurra zelaatera zuen ondorio, eta herri ale-maniarrraren entseina bezala pro-posatu zuen.

Aurretik, 1891.ean, ErnestKrauss-ek gauza bere defendatuzuen, eta 1908. urtean, Guido List-ek gurutze gamatua “Edda” ize-neko epopeia errunikotik ateratakoezagupen esoterikoen eta aryarrenodol garbiaren sinbolo zelaargudiatu zuen.

Ikertzaile guztiek, swastikareniluntasunetan sartzerakoan, “Thu-

eraginez, aspaldi sartua zegoela Ale-xandra Ferodovna tsarinaren eskutik.Badakigu jakin azken tsarinak bereexekuzio aurretik Ipatieven etxekohorma batean swastika eta gutunmisteriotsua idatzi zuela. Soldaduekdena ezabatzeko agindu zorrotzahartu arren, ba omen dago nonbaitengorderik aurretik ateratako argazkiaekintza haren adierazgarri. Gutunhorren inguruan azalduriko pertsonaguztiak hilik suertatu ziren, etakasualitatez hauetako baten itsa-suntziak, Otto Bautenas baroiarenak,“Asgärd” (irlandar ipuinetan Thuleriematen zaion izen jatorra) izenazuen.

1925. urtean, nazional-sozialis-moa, Horbiger ideologoaren teori-etan oinarrituz, bere kideak erreklu-tatzen ari zen. Garai hartan sinestenzutenez, duela 30 edo 40 mende Gobibasamortuan zibilizazio handi etaaurreratua zegoen; hondamendi(agian atomikoa?) ikaragarri batenondorioz gero desagertuko zena. Bai-na esaten zutenez, salbatu zirenak,Thor jainkoak gidaturik, Ipa-rreuropako eta Kaukasoko lurral-deetarantz abiatu ziren, lur berrietanbeste zibilizazio txiroagoak eta atze-ratuagoak berreraikiz. Horregatikideologo naziek sustraietara itzultzeapredikatzen zutenean, Ekialdeko Eu-ropa, Turkestan, Pamir, Gobi eta Ti-bet konkistatzea ere aldarrikatzen

Hitlerrek ondo ezagutzen zuenswastikaren indarra, eta bere sinbologiazbaliatuz, botereaz jabetzen saiatu zen.

zuten; beren ustez, munduaren bihotzeta ardatza zen lurralde zabal huramenperatzen zuena munduko nagusibihurtuko bait zen.

Hitlerren agintearen garaian, Ti-bet eta alemaniarren arteko harrema-nak sendotu eta ugaldu egin ziren, etatibetar lamategietara makina bat de-legazio bidali zuten. 1926.ean, Ber-linen eta Münchenen hindu eta tibetarkolonia txikiak instalatu ziren, etadirudienez, sobietarrak Berlinerasartzerakoan alemaniar uniformezjantzitako himalaiar arrazako milabat gorpu aurkitu zituzten.

Teoria naziek ziotenez, aryarrekmundu osoa konkistatuko zuten,swastikaren babesetik kanpo zeudenherri semitikoak eta bestelako bi-

SWASTIKARENSINBOLOGIA MAGIKOA

Bai Europan, bai Asian eta baiAmeriketan, swastika ikur magiko-tzat hartua izan da. Uste denez, bero-tasuna eta energiaren iturria, biziarenhazia, ... sinbolizatzen duen eguzkiaeta bere etengabeko mugimenduaagerterazten digu. Erdigune batetiksortzen diren karratu edo biribil tan-kerako besoek (hiru, lau, sei, zortzi,...), eguzkiaren berotasun eta ener-giaren etengabeko dantza, jira-bira,adierazi nahi omen digute. Ikustendugunez, swastika bi aldeetara jiradaiteke. Ezkerretara mugitzen badalebogiro deitzen zaio eta eskuinetarabegiratzen badu, berriz, destrogiro.Eta dirudienez, aurkako mugimendubikoitz honetan hartzen du swastikakbere sinbologiaren esanahi handia.

Antzinako gizaki naturistak,mundua, osotasuna, bi alderditan ba-natzen zuen; bata ezkorra, gaiztoa,itsusia, ankerra, ... eta bestea, berriz,guztiz aurkakoa, hots, baikorra,ederra, ona, goxoa, jatorra, .... Bi-koiztasun honen erdian oinarritzenzuen bere izate bera, bere bizia, etabaita bere inguruko izaki guztienaere. Horregatik, swastika lebogiroakbaikortasuna adierazten digun bitar-

garren mailako herri endeka-tuak lurbiratik ezabatuz, eta be-raien arteko talde gorenenak,hots Thule izenekoak, munduamenperatu eta zuzenduko zuenmilaka urtetan, hurrengo uhol-dea etorri arte.

Guzti hau ikusirik, oso erra-za zaigu Bigarren Mundu-Gerran gertaturikoa eta gurutzegamatuak munduaren begienaurrean utziriko heriotz etaodolezko orimen garratza uler-tzea.

tean, destrogiroak bere aurkakoa, hots,ezkortasuna esan nahi du.

Beste batzuek identifikatu egitendute swastika suarekin eta trumoiare-kin (germaniar mitologian egiten denbezalaxe), baina bere barneko bikoiz-tasuna beti gordez eta agerteraziz. Ale-maniar ideologo naziek, tibetar lamekbezala, ondo ezagutzen zuten swasti-karen sinbologia ezkutua etahorregatik bai lehenengoak eta bai bi-garrenak bere esanahiaz eta bere iru-diaz baliatu izan dira beren asmoak etagogoetak azal erazteko. Ez da kasua-litatea, Sobietar Batasuneko fronteairekitzerakoan Hitlerrek Kaukasoeta-ko zenbait menditan, eskalatzaileenbitartez, gurutze gamatuaren entseinagorri-beltza jar eraztea, eta ezta Tibe-teko lamategietan garai onak edo txa-rrak adierazteko gurutze honi ematendioten erabilera grafikoa ere.

Euskal Herrian, nahiz eta sinbo-logia hau jadanik guztiz galdurik egoneta duen zeregin apaingarria ahaztugabe, lauburu eta zortziburuaren era-bilpena euskal nortasunaren baieztatzeeta indartzearen prozesuan sar ge-nezake. Gauza bera gertatzen da Bre-tainian hiruburuarekin; beren nortasuneta nazionalismoaren banderatzatharturik bait daukate.

Swastikaren bikoiztasunak antze-ko handiak ditu munduko beste hamai-ka bazterretan; esate baterako eki-aldekoen “ying-yang” oinarrizko prin-tzipioan ikur magikoa, edo erro-matarren Jano jainkoa eta bere bi aur-kako aurpegiak, ... edo euskaldunonsinesmenen artean guztiz aurkakoakdiren jainkoen bikote ugariak: Mari etaMaju, Atarrabi eta Mikelats, Eki etaIlazki, ...

Dena den, swastikak bizi-bizirikirauten du edozein tokitan, hormetan,liburuetan, eraikuntzetan, apaingarri-etan, ... bere misterio gordea agerianutzi nahiko baligu bezala, bere magiaesoterikoa beti aurrean eduki nahikobalu bezala, ... edo agian, bere besoenarteko loturagunean ezkutatzen duenmugarik gabeko indar ikaragarriaberriro gure artera askatu eta zabaldunahiko balu bezala. Auskalo!

ZIENTZIA ETA NATURA

1. Animalia migratzaileen abenturakJ. I. Abrisketa (174 or.)

2. Euskal dinosauruakA. Martinez Lizarduikoa (232 or.)

3. Hautsi ditugu kateak, espaziora goazI. Irazabalbeitia (224 or.)

4. Erleen bizitza ezkutuaMartxel Aizpurua (200 or.)

HARPIDETZA TXARTELAIzen–Abizenak

Helbidea Telf.

Herria Post.Kod.

Bankua/Aurrezki Kutxa

Sukurtsala

Kontuaren Zenbakia

GAIAK argitaldaria / S.Bartolome, 36–behea / Telf. 471304 /20007-DONOSTIA

Harpidedun egin zaitez eta gure liburuak merkeago lortu (700 edo 600 ptatanharpidetza motaren arabera).