Upload
ane-arribillaga
View
300
Download
22
Embed Size (px)
DESCRIPTION
mapak,santillana
Citation preview
Mapekin lanean1. Fotokopiatzeko mapa mutuak2. Mapak irakurtzea eta interpretatzea
ZubiaSantillana
LEH
EN
HEZ
KUN
TZA
Iraka
slea
rent
zako
bal
iabi
deak
133058 _ 0001-0006.indd 1133058 _ 0001-0006.indd 1 1/7/09 08:57:471/7/09 08:57:47
Mapekin lanean Zubia Editoriala, S. L.ren eta Santillana Educacin, S. L.ren
Lehen Hezkuntzako Sailean Joseba Santxo Uriarteren eta Jos Toms Henaoren
zuzendaritzapean sortu, taxutu eta gauzaturiko talde-lana da.
Proiektu honetan lan-talde honek estku hartu du:
Ana Isabel Calvo Villalba
Julio Hernndez Mrquez
Proiektu editoriala eta edizioa:
Ainhoa Basterretxea Llona
Ana Isabel Calvo Villalba
133058 _ 0001-0006.indd 2133058 _ 0001-0006.indd 2 1/7/09 08:57:481/7/09 08:57:48
MAPEKIN LANEAN izeneko material honen bidez, Ingurunearen Ezaguerako curriculumaren helburuei erantzun nahi zaie; hau da, mapekin eta planoekin zerikusia duten gaitasunak eta trebetasunak garatzen lagunduko zaie ikas-leei. Ondo bereizitako bi ataletan antolatu dugu materiala: batetik, fotoko-piatzeko mapa mutuak, eta, bestetik, mapak irakurtzea eta interpretatzea.
1. Fotokopiatzeko mapa mutuakFotokopiatzeko mapa mutuen bildumari esker, Ingurunearen Ezaguerako ikasleek ingurune fi sikoak eta giza inguruneak zer ezaugarri nagusi dituz-ten eta ezaugarri horiek non dauden ikasiko dute, zenbait eskalatan.
2. Mapak irakurtzea eta interpretatzeaMapekin jardutea eta lan egitea erraza izan dadin, praktikatu egin behar da. Atal honetan, fotokopiatzeko fi txa ugari eskaintzen zaizkie irakasleei, prozedura kartografi koak lantzeko. Horrez gain, irakaslea-ren gida bat ere izango dute, Lehen Hezkuntzako hirugarren zikloan lan-tzen diren kontzeptu kartografi koak biltzen dituena.
Aurkezpena
3
133058 _ 0001-0006.indd 3133058 _ 0001-0006.indd 3 1/7/09 08:57:481/7/09 08:57:48
1. Fotokopiatzeko mapa mutuak
Zubia/Santillanak fotokopiatzeko mapa mutuen bilduma bat eskaintzen die irakasleei; mapa horien formatua ikasgelan erabili ohi direnen antzekoa da. Atal honetan, zenbait gaitako eta zenbait eskalatako 61 mapa sartu ditugu; guztiak ere DIN-A4an. Fitxen artean, inguru hurbileko mapak (autonomia-erkidegoetako mapak), Espainiako mapak, Europar Batasuneko mapak, kontinenteetakoak eta munduko mapak daude.
Fotokopiatzeko mapa mutuak, iradokizun didaktikoak dituztelaAtal honek ikuspuntu berritzailea du; izan ere, mapa bakoitza lantzeko iradokizun didaktikoak erantsi dira. Haietan, ingurune fisikoari eta giza inguruneari lotutako alderdiak lantzean izan ohi diren zailtasunak nabarmentzen dira.
Autonomia-erkidegoetako mapa mutuakAutonomia-erkidego bakoitzaren bi mapa mutu daude (bata fisikoa eta bestea politikoa), irakasleak bere proiektu didaktikora ongien egokitzen dena erabil dezan.
Euskal Autonomia Erkidegoa
0 8 16
km
H
I
EM
2
009 Zubia Editoriala, S
. L. / Santillana Educacin, S
. L. Santillanako Kartografia Zerbitzuak
MAPA
Euskal Autonomia Erkidegoa
0 8 16
km
H
I
EM
2
009 Zubia Editoriala, S
. L. / Santillana Educacin, S
. L. Santillanako Kartografia Zerbitzuak
4
Kontinenteak
0 1.200 2.400
km
H
I
EM
2.
MAPA
2
00
9 Zubia Editoriala, S
. L. / Santillana Educacin, S
. L. Santillanako Kartografia Zerbitzuak
0 1.200 2.400
km A n t a r t i k a
A f r i k a
A s i a
E u r o p a
A m e r i k a
O z e a n i a
H
I
EM
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografia Zerbitzuak
Mapa lantzeko iradokizunakKontinenteak Lurrean non dauden adierazten du mapak. Hartan kontinenteen izenak idatzi ondoren, irakasleak eska diezaiela ikasleei margotzeko kontinenteak marroiz, eta gero, mapaz baliatuz, gogoraraz diezazkiela alderdi hauek:
Ur azaletik kanpora geratutako lur eremu handiak kontinenteak, eta ozeanoz nahiz itsasoz inguratuta daude. Lurraren gainazal osoaren % 29 hartzen dute kontinenteek, eta sei dira: Asia, Amerika, Afrika, Antartika, Europa eta Ozeania.
Hona hemen azpimarratzekoak diren zenbait alderdi: Asia Ipar hemisferioan dago, ia oso-osorik. Kontinenterik handiena da, eta 43,7 milioi kilometro koadro ditu. Amerika kontinenterik luzeena da, eta hiru zati ditu: Ipar Amerika, Erdialdeko Amerika eta Hego Amerika. Afrika kontinenterik trinkoena da, kostaldean gorabehera handirik ez du eta. Antartika ia erabat ezkutuan dago, izotz-geruza izugarri batek estalita. Europa Ipar hemisferioan dago, eta Asiako penintsula bat dirudi; gainera, oso kostalde muxarratua du,
penintsula eta uharte ugarikoa. Ozeania kontinenterik txikiena da, 8,9 milioi kilometro koadro baino ez baititu, eta milaka uhartez
osatuta dago: handiena Australia da; gainerakoak txikitxoak dira, eta denak ere Ozeano Barean daude.
Mapa lantzeko une honetan, kostaldeko erliebearen formei buruz ikasliburuan ikasitako zenbait kontzeptu azpimarra daitezke. Adibidez, zeri deritzon kostalde (kontinenteek eta urak elkar ukitzen duten lekuari, hain zuzen). Azpimarratzekoak dira, halaber, penintsula, uharte eta uhartedi kontzeptuak, besteak beste.
ZAILTASUNAK
Maiz askotan, Lurrean bost kontinente daudela uste izaten dute ikasleek, bat zeharo ahaztuta: Antartika, hain zuzen. Baina masa kontinental hark ere garrantzi handia du; huraxe da seigarren kontinentea.
133058 _ 0001-0006.indd 4133058 _ 0001-0006.indd 4 1/7/09 08:57:481/7/09 08:57:48
2. Mapak irakurtzea eta interpretatzea
Irakaslearen gidaZikloari dagokion etapa osoan kartografian gehien erabiltzen diren kontzeptuei eta prozedurei buruzko informazioa ematen die atal honek hezitzaileei.
Gida honen xedea da irakasleei material pedagogikoa ematea, material honetako fitxetan egiten den lana azaldu ahal izateko.
Horrez gain, kartografiako hiztegi txiki bat ere erantsi dugu.
152
Erliebe esaten diogu Lurraren gainazalean dauden zimurtasun eta defor-mazioei. Erliebea adierazteko, altimetria erabiltzen da; altimetriari hipso-metria ere esaten zaio. Altimetria mapetan altuera adierazteko teknikak eta metodoak aztertzen dituen zientzia da; hau da, lurraren erliebea azter-tzen duen zientzia. Altuera bi modutan adieraz daiteke: sestra-kurben bidez eta kolore-gamen bidez.
Sestra-kurbakTeknikarik erabiliena da. Mapan altuera bereko puntuak lotzen dituzten iru-dizko lerroak dira sestra-kurbak.
Sestra-kurbek arau batzuk betetzen dituzte: Sestra-kurba guztiak itxiak dira. Sestra-kurbak ezin dira inoiz gurutzatu. Bi sestra-kurbaren artean dagoen eremuak malda uniformea du.
Sestra-kurbak, oro har, marroi argiz adierazten dira; 10, 20, 50 eta 100 metrotik behin marrazten dira, eskalaren arabera. Kurba bakoitzarekin ba-tera, adierazten duen altueraren kota ere ematen da. Hala ere, mapan ez dira kota guztiak idazten. Altitudeari buruzko argibideak adierazten dituzten kurbei kurba gidariak esaten zaie, eta batetik bestera tarte handiagoak iza-ten dituzte: 100 edo 500 metrotik behin marrazten dira. Horrez gain, kurba gidariak sestra-kurbak baino ilunagoak eta lodiagoak izan ohi dira.
Kolore-gamakKartografian aurrez erabakitako koloreak erabiltzen dira, bi sestra-kurbaren artean dagoen gainazala adierazteko. Itsas mailatik altuera berera dauden eremu guztiek kolore bera dute.
Erliebea kolore hauen bidez adierazten da: berde biziz adierazten dira ere-mu lauak, eta morez edo zuriz eremu altuenak; tartekoak adierazteko, ho-riak, okreak eta laranjak erailtzen dira, besteak beste. Kolore-gama horiek altimetro izeneko legenda batean biltzen dira, eta mapan adierazitako alti-tudeak irakurtzeko aukera ematen digute.
Kolore bakarreko mapetan, tonu argiz adierazten dira eremu lauenak, eta tonu ilunez altuenak.
Erliebea, eta nola adierazten den
BatimetroaItsasoa bada, urdina erabiltzen da, baina sakonerak tonuen bidez bereizten dira.Sakonera txikiko eremuak tonu argien bidez adierazten dira; eta zenbat eta sakonera handiagoa izan, tonua orduan eta ilunagoa izango da.
BATIMETRIAAltimetroaKolore bakoitzak altitude jakin bat adierazten du.Altitude txikienetik handienera, kolore hauek erabili ohi dira, ordena honetan: berdea, horia, laranjatua, okrea, marroia eta morea; eta eremurik altuenak zuriz adierazten dira.
Mattingane2.310
2.200
Sestra-kurbek altitude bereko puntuak lotzen dituzte. Kurba gidariak, altitudea kotatzen dutenak, lodiagoak dira.
Altimetria eta batimetria
ALTIMETRIA
Ebatzitako fi txakAtal honetan, fitxetako ariketen erantzunak daude. Orri horiek ere fotokopiatu egin daitezke, ikasle bakoitzak bere ariketak edo beste ikasle baten ariketak zuzentzeko; bi ariketa horiek didaktikotasun handikoak dira.
Prozedura kartografi koak lantzeko fi txakAtal honetan, fotokopiatzeko 12 fitxa eskaintzen zaizkio ikasleari, prozedura kartografikoak lan ditzan; esaterako, eskalarekin lan egitea, orientazioa eta legendak irakurtzea.
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografia Zerbitzuak
Ikaslea: Maila:
FITXA
1. Lotu ikur bakoitza bere esanahiarekin.
2. Margotu mapa, legendaren arabera.
Gogoratu
Legendak labur eta zehatz adierazten digu mapan erabilitako ikurrek zer esan nahi duten. Ikur horiek kolore edo/eta irudi batzuez adierazita egon daitezke.
3.Mapak nola irakurri
Autobidea edo autobia
Bigarren mailako errepidea
Trenbidea
Aireportua
Portua
Urtegia
Ibaia
Mendi-tontorra
ISURIALDE HIDROGRAFIKOAK
Mediterraneoa
Kantaurialdekoa
Ozeanikoa
Laranja
Urdina
Berdea
I
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografia Zerbitzuak
3. Margotu mapa, legendaren arabera. Ondoren, erantzun.
Espainiako zer autonomia-erkidegotan bizi da biztanle gehien?
Eta zeinetan gutxien?
4. Erreparatu legendari, eta bete eguraldi-mapa, eguraldiaren iragarpena kontuan izanik.
Eguraldiaren iragarpena
Bizkaiko golkotik fronte hotz bat sartuko da, eta horren ondorioz, Galizian eta Asturiasen euria egingo du. Hori dela eta, tenperaturak jaitsi, eta Aragoiko eta Kataluniako iparraldean lehen elurtea botako du.
Nafarroan eta Euskadin behe-laino itxia egon daiteke.
Gaztela eta Leonen, Madrileko Autonomia Erkidegoan, Gaztela-Mantxan eta Extremaduran ekaitzak jo dezake.
Antizikloia espero da Andaluziako hegoaldean, Valentziako Autonomia Erkidegoan, Murtziako Autonomia Erkidegoan, Balearretan eta Kanarietan. Eguzkia nagusituko da.
Andaluziako mendebaldeko kostaldean, haizeak gogor joko du.
BIZTANLERIA(Milioika)
Horia
Gorria
Arrosa
Laranja
1 baino gutxiago
6tik gora
3tik 6ra
1etik 3ra
S
EGURALDIA
Eguzkia
Haizea
Elurra
Lainoa
Ekaitza
Euria
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
Ikaslea: Maila:
FITXA
1. Lotu ikur bakoitza bere esanahiarekin.
2. Margotu mapa, legendaren arabera.
Gogoratu
Legendak labur eta zehatz adierazten digu mapan erabilitako ikurrek zer esan nahi duten. Ikur horiek kolore edo/eta irudi batzuez adierazita egon daitezke.
3.Mapak nola irakurri
ISURIALDE HIDROGRAFIKOAK
Mediterraneoa
Ozeanikoa
Kantaurialdekoa
Laranja
I
Urdina
Berdea
KANTAURIALDEKOA
MEDITERRANEOA
OZEANIKOA
OZEANIKOA
Autobidea edo autobia
Bigarren mailako errepidea
Trenbidea
Aireportua
Portua
Urtegia
Ibaia
Mendi-tontorra
EBATZITAKO FITXA
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografia Zerbitzuak
3. Margotu mapa, legendaren arabera. Ondoren, erantzun:
Espainiako zer autonomia-erkidegotan bizi da biztanle gehien?
Eta zeinetan gutxien?
4. Erreparatu legendari, eta bete eguraldi-mapa, eguraldiaren iragarpena kontuan izanik.
BIZTANLERIA(Milioika)
Horia
Gorria
Arrosa
Laranja
1 baino gutxiago
6tik gora
3tik 6ra
1etik 3ra
Kantabria
Madril
KataluniaErrioxa
Nafarroako F. E.
Andaluzia
Andaluzian, Katalunian
eta Madrileko Autonomia
Erkidegoan. 6 milioi
baino gehiago bizi dira.
Errioxan, Kantabrian
eta Nafarroako Foru
Erkidegoan. Milioi bat
baino gutxiago bizi dira.
Eguraldiaren iragarpena
Bizkaiko golkotik fronte hotz bat sartuko da, eta horren ondorioz, Galizian eta Asturiasen euria egingo du. Hori dela eta, tenperaturak jaitsi, eta Aragoiko eta Kataluniako iparraldean lehen elurtea botako du.
Nafarroan eta Euskadin behe-laino itxia egon daiteke.
Gaztela eta Leonen, Madrileko Autonomia Erkidegoan, Gaztela-Mantxan eta Extremaduran ekaitzak jo dezake.
Antizikloia espero da Andaluziako hegoaldean, Valentziako Autonomia Erkidegoan, Murtziako Autonomia Erkidegoan, Balearretan eta Kanarietan. Eguzkia nagusituko da.
Andaluziako mendebaldeko kostaldean, haizeak gogor joko du.
S
EGURALDIA
Eguzkia
Haizea
Elurra
Lainoa
Ekaitza
Euria
5
153
Nola interpretatu sestra-kurbak
Sestra-kurben mapa batean, kurben artean distantzia txikia edo handia egon daiteke. Distantzia horrek lurraren erliebe formei buruzko informazioa ematen du.
Uh
andi
ibaia
Atxarregi
Zurimendi
Atxulo ibaiaren arroila
Bi sestra-kurbaren arteko distantzia handia baldin bada, lurra laua izan-go da.
Sestra-kurben arteko distantzia txikia bada, lurrak malda handia izango du. Horrela adieraz daitezke malkarrak eta arroilak, esaterako.
Kurbek zirkulu zentrokideak osatzen badituzte, lurra eremu altua edo mendia izango da; sakonunea ere izan daiteke.
160
Hiztegia
A
Altimetria. Altuer
a neurtzeaz ardu
ra tzen
den topografiaren
atala.
Altitudea. Itsas
mailatik hau
da, 0
mailatik gora to
ki batera dagoen
dis-
tantzia.
B
Batimetria. Itsas
oaren sakonerak
neur-
tzen dituen topog
rafiaren atala.
E
Ekuatorea. Lurra
bi hemisferiotan
(Ipar
hemisferioa eta
Hego hemisfe
rioa)
banatzen duen z
irkulurik handien
a.
Eskala. Planoen
eta mapen tam
aina-
ren eta benetak
o tamainaren a
rtean
dagoen erlazioa.
F
Fotogrametria. Ai
retik aterako arg
az-
kien bidez mapa
k eta planoak eg
iteko
metodo eta erag
iketen multzoa.
G
Greenwich. Lond
resko behatoki as
trono-
mikoa; bertatik p
asatzen da 0 gra
duko
meridianoa edo
jatorrizko meridia
noa,
Lurreko edozein
punturen Ekialde
eta
Mendebalde long
itudeak neurtzeko
erre-
ferentzia.
Greenwicheko m
eridianoa. 0 me
ridia-
noa.
H
Haize-arrosa. N
abigazio-arrosa
ere
esaten zaio. Pun
tu kardinalen adi
eraz-
pen geografikoa
da, haize adie
razga-
rrienen norabide
a erakusten duen
a.
Hego hemisferi
oa. Lur-esferare
n gai-
nazalaren erdia,
ekuatoretik he
goal-
dera dagoena.
Herrialdea (esta
tua). Jurisdikzio
politi-
ko beraren mend
e dagoen eskua
ldea.
IIpar hem
isferioa. Lur-esfe
raren gaina-
zal erdia, ekuato
retik iparraldera
da-
goena.
Iparrizarra. Izar
bat da; Lurrera
begira
duen luzapenak
iparralde geografi
koa
adierazten du.
Iparrorratza. Orie
ntatzeko balio d
uen
tresna. Ipar eta
Hego polo mag
neti-
koak adierazten
dituen orratz im
andu
bat da.
Istmoa. Bi ur-ma
sa banatu eta lu
r-masa
handiak batzen d
ituen lur-eremu e
stua.
Itsas maila. 0 m
aila ere esaten
zaio.
Tokien eta eleme
ntu geografikoen
alti-
tudea zehazteko
finkatutako muga
da.
KKoorden
atu geografiko
ak. Meridia-
noen eta parale
loen sarea. Lur
raren
gainazaleko edo
zein puntu aurki
tzen
laguntzen dute.
LLatitude
a. Lurraren pun
tu baten eta
ekuatorearen ar
tean dagoen di
stan-
tzia angeluarra.
Longitudea. Lurra
ren puntu batet
ik 0
meridianora (Gr
eenwicheko me
ridia-
nora) dagoen dis
tantzia angeluarr
a.
MMapa. L
urraren edo Lur
raren zati ba-
ten adierazpen e
skematikoa, gai
nazal
lau batean eska
lan egina.
Meridianoa. Ipar
poloa eta Hego p
oloa
lotzen dituen iru
dizko lerroa, zirk
unfe-
rentzierdi itxurak
oa.
Muga. Bi jurisdik
zio politiko edo g
ehia-
go bereizten dire
n lekua.
OOrdu-ere
mua. Lurraren ga
inazalaren za-
tia, bi meridianok
mugatua eta 15
gra-
duko longitudea d
uena. Lurra 24 or
du-e-
remutan dago ba
natuta.
P
Paraleloa. Ekua
toretik iparralde
ra eta
hegoaldera daud
en irudizko zirkul
u pa-
raleloak.
Planoa. Oso esk
ala handiko map
a edo
adierazpen eske
matikoa; eremua
txiki-
tuta adierazten d
u.
Proiekzioa. Meri
dianoen eta para
leloen
sarea Lurraren ga
inazal esferikotik
gai-
nazal laura eram
ateko sistema
orde-
natua.
Puntu kardinala
. Lurreko lau nor
abide
nagusiak dira:
iparraldea, hego
aldea,
ekialdea eta men
debaldea.
S
Sestra-kurba. It
sas mailatik al
tuera
berean dauden
puntuak lotzen d
ituen
irudizko lerroa.
T
Teledetekzioa. S
atelite bidezko ir
udien
azterketan oina
rritutako teknika
. Tek-
nika hori erabilt
zen da urrutitik L
urra-
ren gainazaleko
objektuei eta zo
nei
buruzko informa
zioa lortzeko.
Topografia. Lurr
aren gainazalar
en for-
ma aztertzen du
en zientzia.
Toponimoa. Lurr
alde bateko elem
entu
natural edo kultu
ral bati emandak
o ize-
na, identifikatu a
hal izateko.
Tropikoa. Ekuato
retik iparraldera
eta
hegoaldera 23
27' latitudeetan
dau-
den Lurreko pa
raleloetako bako
itza.
Ipar hemisferioko
ak Kantzer trop
ikoa
du izena, eta
Hego hemisferi
okoak,
Kaprikornio tropi
koa.
Z
Zirkulu polarra.
Lurreko irudizko
bi zir-
kulu txikienetak
o bakoitza. Ipa
r eta
Hego latitudeet
an daude, ekuat
oretik
66,5 iparrera e
ta hegora, eta zi
rkulu
polar artikoa eta
zirkulu polar an
tarti-
koa deritze, hurr
enez hurren.
0160 indd 160
18/6/09 16:51:
133058 _ 0001-0006.indd 5133058 _ 0001-0006.indd 5 1/7/09 08:57:511/7/09 08:57:51
Aurkibidea
1. mapa Ozeanoak
2. mapa Kontinenteak
3. mapa Koordenatu geografi koak
4. mapa Mundu fi sikoa
5. mapa Mundu politikoa
6. mapa Afrika fi sikoa
7. mapa Afrika politikoa
8. mapa Asia fi sikoa
9. mapa Asia politikoa
10. mapa Amerika fi sikoa
11. mapa Amerika politikoa
12. mapa Ozeania fi sikoa
13. mapa Ozeania politikoa
14. mapa Antartika
15. mapa Eskualde artikoa
16. mapa Europa fi sikoa
17. mapa Europa politikoa
18. mapa Europar Batasuna
19. mapa EBra sartzeko faseak
20. mapa Espainiako erliebea
21. mapa Espainiako hidrografi a
22. mapa Espainia politikoa. Autonomia-erkidegoak
23. mapa Espainia politikoa. Probintziak
24. mapa Espainiako klimak
25. mapa Espainiako parke nazionalak
26. mapa Espainiako probintzietako biztanleria
27. mapa Espainiako herrien sarea
28. mapa Andaluzia
29. mapa Aragoi
30. mapa Kanariak
31. mapa Kantabria
32. mapa Gaztela eta Leon
33. mapa Gaztela-Mantxa
34. mapa Katalunia
35. mapa Madrilgo Autonomia Erkidegoa
36. mapa Nafarroako Foru Erkidegoa
37. mapa Valentziako Autonomia Erkidegoa
38. mapa Extremadura
39. mapa Galizia
40. mapa Balear Uharteak
41. mapa Errioxa
42. mapa Euskal Autonomia Erkidegoa
43. mapa Asturietako Printzerria
44. mapa Murtziako Autonomia Erkidegoa
1. Fotokopiatzeko mapa mutuak Mapa mutuak, iradokizun didaktikoak dituztela Autonomia-erkidegoetako mapa mutuak
133058 _ 0001-0006.indd 6133058 _ 0001-0006.indd 6 1/7/09 08:58:301/7/09 08:58:30
Oze
anoa
k
HI
EM 0
1.2
00
2.4
00
km
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
1.MAPA
133058 _ 0007-0060.indd 7133058 _ 0007-0060.indd 7 1/7/09 09:44:431/7/09 09:44:43
OZEANO
ATL ANT IKOA
OZEANO
BAREA
IND IAKO
OZEANOA
OZEANO
BAREA
OZEANO ART IKOA
O Z E A N O A N T A R T I K O A
H
I
EM
0 1.200 2.400
km
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
Mapa lantzeko iradokizunakOzeanoak munduko zer lekutan dauden adierazten digu mapak. Hartan ozeanoen izenak idatzi ondoren, ikasleek marroiz margotuko dituzte ur azaletik kanpora dauden lurrak edo kontinenteak, erraz bereizteko non dauden ozeanoak eta non lehorra. Komeni da irakasleak alderdi hauek gogoraraztea ikasleei:
Ozeanoak ur gaziko masa handiak dira, eta Lurraren gainazalaren % 71 hartzen dute. Irakasleak eska diezaiela ikasleei begiratzeko mapari eta ohartzeko ozeanoek ia Hego hemisferio osoa hartzen dutela.
Bost ozeano daude: Ozeano Atlantikoa, Ozeano Artikoa, Ozeano Antartikoa, Indiako ozeanoa eta Ozeano Barea. Ozeanoen batez besteko sakonera ia 4.000 metrokoa da. Azpimarratzekoa da Ozeano Barean dagoela gure planetako sakonerarik handiena (11.000 metrotik gorakoa), eta huraxe dela bost ozeanoetatik handiena: 179.680.000 kilometro koadro ditu.
Garrantzi handiko baliabide-iturria dira ozeanoak: arrantzarako eta energia lortzeko, besteak beste. Hori lantzeko, irakasleak eska diezaieke ikasleei bilatzeko ozeanoren baten argazkiak, ikus dadin zer-nolako fauna dagoen, zer-nolako arrantza- eta energia-ustiapena egiten den, ur azpiak nolako itxura duen Gero, eska diezaiela jartzeko argazkia landu berri duten mapan, dagokion ozeanoaren gainean, eta deskribatzeko ahoz, labur-labur, irudian ikusten dena: ur azpiko erliebearen forma, fauna mota, ekonomia-baliabide mota
ZAILTASUNAK
Ikasleei asko kostatzen zaie ozeanoak zein handiak diren erabat jabetzea. Horretan laguntzeko, beraz, oso baliagarria izaten da sektore-grafi ko bat egitea, ikusteko gainazal osoaren zer ehuneko diren ozeanoak, eta zer ehuneko, kontinenteak (ozeanoak, % 71; kontinenteak, % 29).
133058 _ 0007-0060.indd 8133058 _ 0007-0060.indd 8 1/7/09 09:44:441/7/09 09:44:44
Kont
inen
teak
01.2
00
2.4
00
km
HI
EM
2.MAPA
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
133058 _ 0007-0060.indd 9133058 _ 0007-0060.indd 9 1/7/09 09:44:451/7/09 09:44:45
0 1.200 2.400
km A n t a r t i k a
A f r i k a
A s i a
E u r o p a
A m e r i k a
O z e a n i a
H
I
EM
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
Mapa lantzeko iradokizunakKontinenteak Lurrean non dauden adierazten du mapak. Hartan kontinenteen izenak idatzi ondoren, irakasleak eska diezaiela ikasleei margotzeko kontinenteak marroiz, eta gero, mapaz baliatuz, gogoraraz diezazkiela alderdi hauek:
Ur azaletik kanpora geratutako lur eremu handiak kontinenteak, eta ozeanoz nahiz itsasoz inguratuta daude. Lurraren gainazal osoaren % 29 hartzen dute kontinenteek, eta sei dira: Asia, Amerika, Afrika, Antartika, Europa eta Ozeania.
Hona hemen azpimarratzekoak diren zenbait alderdi: Asia Ipar hemisferioan dago, ia oso-osorik. Kontinenterik handiena da, eta 43,7 milioi kilometro koadro ditu. Amerika kontinenterik luzeena da, eta hiru zati ditu: Ipar Amerika, Erdialdeko Amerika eta Hego Amerika. Afrika kontinenterik trinkoena da, kostaldean gorabehera handirik ez du eta. Antartika ia erabat ezkutuan dago, izotz-geruza izugarri batek estalita. Europa Ipar hemisferioan dago, eta Asiako penintsula bat dirudi; gainera, oso kostalde muxarratua du,
penintsula eta uharte ugarikoa. Ozeania kontinenterik txikiena da, 8,9 milioi kilometro koadro baino ez baititu, eta milaka uhartez
osatuta dago: handiena Australia da; gainerakoak txikitxoak dira, eta denak ere Ozeano Barean daude.
Mapa lantzeko une honetan, kostaldeko erliebearen formei buruz ikasliburuan ikasitako zenbait kontzeptu azpimarra daitezke. Adibidez, zeri deritzon kostalde (kontinenteek eta urak elkar ukitzen duten lekuari, hain zuzen). Azpimarratzekoak dira, halaber, penintsula, uharte eta uhartedi kontzeptuak, besteak beste.
ZAILTASUNAK
Maiz askotan, Lurrean bost kontinente daudela uste izaten dute ikasleek, bat zeharo ahaztuta: Antartika, hain zuzen. Baina masa kontinental hark ere garrantzi handia du; huraxe da seigarren kontinentea.
133058 _ 0007-0060.indd 10133058 _ 0007-0060.indd 10 1/7/09 09:44:461/7/09 09:44:46
Koor
dena
tu g
eogr
afik
oak
180
150
120
90
60
30
030
60
90
12
0
150
180
80
80
60
60
40
40
20
20
00
20
40
60
180
150
120
90
60
30
030
60
90
12
0
150
180
20
40
60
01.2
00
2.4
00
km
HI
EM
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
3.MAPA
133058 _ 0007-0060.indd 11133058 _ 0007-0060.indd 11 1/7/09 09:44:471/7/09 09:44:47
Mapa lantzeko iradokizunakLurreko koordenatu geografi ko nagusiak ikusten dira mapan.
Hartan lerroak marrazten hasi aurretik, irakasleak azal diezaiela ikasleei ezinbestekoa dela koordenatu geografi koen berri jakitea, edozein leku Lurrean non dagoen aurkitzeko, eta azal diezaiela, halaber, zenbait lerro horizontal eta bertikal erabiliz adierazten direla koordenatu geografi koak kartografi an, mapan ikus daitekeen bezalaxe.
Beste ezer baino lehen ikasleek Greenwicheko meridianoa marraztea da gure iradokizuna. Jakina denez, meridiano horrek bitan zatitzen du mapa: bi poloak lotzen dituen zirkunferentzierdi bat da Greenwicheko meridianoa, eta edozein puntuk zer longitude duen jakiteko balio digu. Ikasleek lerro bertikal hori marraztu ondoren, irakasleak azal diezaiela jatorrizko meridianotzat hartzen dela Greenwichekoa, eta O meridianoa ere esaten zaiola. Azpimarra dezala, gainera, Greenwicheko meridianoaren ekialdera dauden puntu guztiek Ekialde longitudea dutela, eta meridianoaren mendebaldera daudenek, Mendebalde longitudea.
Gero, marraz dezatela ekuatorea; hots, mapa bi zati berdinetan erdibitzen duen lerro horizontala. Irakasleak azal diezaiela ikasleei ekuatoretik gora dagoen zatia Ipar hemisferioa dela, eta ekuatoretik behera dagoena, Hego hemisferioa. Azal diezaiela, halaber, Ipar hemisferioko puntu guztiek Ipar latitudea dutela, eta Hego hemisferiokoek, berriz, Hego latitudea.
Maparen inguruan hainbat zenbaki daude: eskuinaldekoak nahiz ezkerraldekoak latitude-graduak dira, eta goialdekoak nahiz behealdekoak, longitude-graduak.
ZAILTASUNAK
Adin horretako haurrei zaila izaten zaie latitude eta longitude kontzeptuak ulertzea. Horretan laguntzeko, beraz, mapa honela lantzea da gure iradokizuna: margotu mapan puntu bat, zenbait koordenatuk bat egiten duten lekuren batean, eta eskatu ikasleei adierazteko zer latitude eta altitude dituen puntu horrek.
Gre
enw
iche
ko m
erid
iano
a
Zirkulu polar antartikoa
Zirkulu polar artikoa
Kaprikornio tropikoa
Kantzer tropikoa
Ekuatorea
1801501209060300306090120150180
80 80
60 60
40 40
2020
0 0
20
40
60
180 150 120 90 60 30 0 30 60 90 120 150 180
20
40
600 1.200 2.400
km
H
I
EM
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
133058 _ 0007-0060.indd 12133058 _ 0007-0060.indd 12 1/7/09 09:44:481/7/09 09:44:48
Mun
du fi
siko
a
01.4
36
2.8
72
Kilo
met
roak
Eska
la
ALT
ITUDEA
(Met
rota
n) 2.000tik
gor
a
500 -
2.0
00
0 -
200
Gai
lur
nagu
siak
200 -
500
Sak
onun
ea
I
EM
H
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
4.MAPA
133058 _ 0007-0060.indd 13133058 _ 0007-0060.indd 13 1/7/09 09:44:491/7/09 09:44:49
Mapa lantzeko iradokizunakLurreko erliebearen forma nagusiak azaltzen dira mapan. Ikusten denez:
2.000 metrotik gorako eremuak mendialdeak dira, oro har. Lur garaiak dira, asko eta asko malda handikoak; gutxi batzuk bakarka daude, baina gehien-gehienak multzokatuta ageri dira, eta mendilerroak eta mendikateak sortzen dira halakoetan.
Irakasleak azpimarra dezala Himalaia dela munduko mendikaterik garaiena: Asian dago Himalaia, eta hantxe dago Everest (8.850 metro), munduko mendi-tontorrik garaiena.
Azal dezala, halaber, Amerikan dagoela mendikaterik luzeena; iparraldetik hegoalderaino hedatzen da, eta hiru mendigunek osatzen dute: Mendi Harritsuek, Sierra Madre mendilerroak eta Ande mendiek.
500 metrotik 1.500 metrora bitarteko eremuak goi-ordokiak edo ordoki garaiak dira, eskuarki. Bi goi-ordoki hauek dira munduko garrantzitsuenak: Tibet (Asia) eta Boliviako goi-ordokia (Hego Amerika).
0 metrotik 500 metrora bitarteko eremuak garaiera txikiko lurrak edo ordokiak izan ohi dira. Eskuarki, kostaldean eta ibai handien arroetan izaten dira halakoak. Besteak beste, Amazonas ibaia dugu horren lekuko (Hego Amerika). Eta Europan, bestalde, Europako Ordoki Nagusiak iparralde osoa hartzen du.
0 metrotik beherako eremuei sakonune deritze, eta jakina, itsas mailatik behera daude. Munduko sakonunerik handiena Asian dago: Kaspiar itsasoko sakonunea. Eta sakonunerik sakonena, berriz, Itsaso Hileko sakonunea da: 395 metrora dago, itsas mailatik behera, jakina.
ZAILTASUNAK
Adin horretan, forma garai edo mendiekin soilik lotu ohi dute haurrek erliebea. Horregatik, komeni da ikasleei ulertaraztea erliebearen beste elementu batzuk ere badaudela; esaterako, sakonuneak, ordokiak eta goi-ordokiak.
0 1.436 2.872
Kilometroak
Eskala
ALTITUDEA(Metrotan)
2.000tik gora
500 - 2.000
0 - 200
Gailur nagusiak
200 - 500
Sakonunea
I
EM
H
McKinley 6.193
4.418Whitney
Orizaba5.700
Huascarn6.768
6.959Aconcagua
Tubkal4.1653.718
Teide
Emi-Koussi3.415
3.003Tahat
Kamerun4.070
3.340Etna
MontBlanc4.807
3.478Mulhacn
3.000
5.895Kilimanjaro
Ras Dashan4.620
IsmailSomoni
7.495K 2
8.611
4.042
Everest8.850
5.633Elbrus 3.776
Fujiyama
Narodnaia1.894
Cook3.764
2.230Kosciusko
5.029P. Jaya
Beaufor titsasoa
Karibe
Sargazoitsasoa
O Z E A N O
B A R E A
O Z E A N O
A T L A N T I K 0 A
Weddell itsasoa
O Z E A N O AN TA R T I K O A
O Z E A N O A R T I K O A
Groenlandiako itsasoa
Barents itsasoa
Norvegiako itsasoa
Iparitsasoa
Itsaso
Ba
ltik
oa
Mediterraneoa
Aralitsasoa
ItsasoHila
Kaspiar its.
Its. Beltza
itsasoaFilipinetako
Hego
Txinako
itsasoa
Japoniakoitsasoa
Arabiako
itsasoa
Itsaso Gorria
O Z E A N O
B A R E A
I N D I A K O
O Z E A N O A
Bering
itsasoa
Okhotskek
o
itsasoa
Hudson itsasartea Dav
is it
sasa
rtea
Be
ring
itsas
arte
a
Alaskakogolkoa Hudsonbadia
golkoa
Baffinbadia
Danim
arkako it
sasar tea
Magal
lanes
itsasa
rtea
Aricakogolkoa
Gineako golkoa
Moz
abik
eko
kana
la
Bengalakogolkoa
Drake i
tsasar te
a
Australiako Badia Handia
Mexikoko
Alaskako mendikatea
ALASKA
ME
ND
I
HA
RR
IT
SU
AK
ARROHANDIA
OR
DO
KI H
AN
DIA
K
Appa
l ach
ea
k
LABRADOR PENINTSULA
FLORIDAKOPENINTSULA
YUCATN
Si e
rr a
Ma
dr eCorrientes
lurmuturra
Mendocino lurmuturra
KALIFORNIABEHEREA
Mexikoko
goi-ordokia
So Roque lurmuturra
Hatteraslurmuturra
Race lurmuturra
Farvel lurmuturra
PuertoRico
HispaniolaKubaJamaika
A
ND
EA
K
PATAGONIA
CHACO
PAMPA
LLAN
OS
Boliviakogoi-ordokia
MATOGROSSO
AMAZONIAKO GOI -ORDOKIA
Guyanetako mendigunea
Hornos lurmuturra
PENINTSULA
ANTARTIKOA
Ternua
Groenlandia
Eska
ndin
avi
ako A
lpeakGOI-OR
DOKIASIBER
IA ERDIALDEK
O
MENDEBALDE
KO
SIBERIAKO
ORDOKIAEUROPAKO
EKIALDEKOORDOKIA
EUROPAKO ORD
OKI H
AN
DIA
Ur a
l ak
KAUKASO
IRANGOGOI-ORDOKIA
ANATOLIA
DARFURREKO GOI-ORDOKIA
KARPATOAKBALKANAK
ALPEAK
PIRINIOAK
BRITAINIAR
UHARTEAK
KanariakHINDUSTAN PENINTSULA
ARABIAKOPENINTSULA
ITALIARPENINTSULA
IBERIARPENINTSULA
SOMALIAKOPENINTSULA Comorin lurmuturra
Finisterrelurmuturra
Guardafui lurmuturra
Esperantza Onaren lurmuturra
Persiako golkoaA tl a
s me
ndi ak
Drakensb
erg
men
diak
LAPONIA
Koria
k men
diak
Ko l
i ma
me
nd
i ak
Verkhoiansk mendikatea
Stan
o vo i
men
d ia k
J ab l
o no v
i
me n
d ia k
K u nl u n m e
n d i a k
A l t a i m e n d i a k
T i an m
endi ak
Hi n
d u K
u shZa g r o s mend i a k
MONGOLIA
MANTXURIA
Sa ian
mend iak
T I B E THI M
A L A I ATH
AR
BASA
MORT
UA
GOBI BASAMORTUA
S A H A R A
LIBIAKO BASAMORTUAHOGGAR
MENDIAK TIBESTI MENDIKATEA
Kaspiarreko sakonunea
ETIOPIAKOMENDIGUNEA
Rub a
l Kha
li
Mit
um
ba
me n
d ia k
A F R I K A K O G O I - O R D O K I A
KALAHARI BASAMORTUA
Ipar lurmuturra
Tasmania
PapuaGinea Berria
Filipinak
uharteakJaponiako
BorneoSumatra
Zeilan
ZeelandaBerria
Java
Taiwan(Formosa)
MadagaskarNorth Westlurmuturra
Leeuwin lurmuturra
INDOTXINA
KOREAKOPENINTSULA
KIMBERLEY
GOI-ORDOKIA
TXINAKO
ORD
OKIA
HAREAZKO BASAMORTU HANDIA
VICTORIA BASAMORTU HANDIA
NULLARBOR
MENDIKATE BAN
ATZAILE HANDIA
A N T A R T I K A
KAMTXATKAPENINTSULA
TAIMIR
PENINTSU
LA
Lopatka lurmuturra
Islandia
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
133058 _ 0007-0060.indd 14133058 _ 0007-0060.indd 14 1/7/09 09:44:501/7/09 09:44:50
Mun
du p
oliti
koa
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
01.2
00
2.4
00
km
HI
EM
5.MAPA
133058 _ 0007-0060.indd 15133058 _ 0007-0060.indd 15 1/7/09 09:44:501/7/09 09:44:50
Mapa lantzeko iradokizunakMunduaren banaketa politikoa adierazten du mapak.
Adin horretako haurrek oraindik ez dakite non dauden herrialde guztiak, baina arrazoi bat edo beste dela medio, batzuk non dauden bai: han jaioak direlako, dokumentalen bat ikusi dutelako, senideak edo dituztelako, herrialde horietara joan izan direlako, garrantzi handiko gertakariren bat jazo delako (Olinpiar Jokoak, ingurumenari buruzko goi-bileraren bat). Irakasleak eska diezaiela ikasleei idazteko herrialde horien izena.
Baliteke ikasleek herrialde jakin batzuen izena idatzi nahi izatea, baina ez jakitea non dauden. Irakasleak lagun diezaiela ikasleei, izen guztiak dituen mapaz baliatuz.
Gero, azal diezaiela ia berrehun herrialdez osatuta dagoela gaur egun mundua, eta 1989. urteaz gero hogei bat herrialde sortu direla, gehienak Europan.
Mapa aurrean hartuta, irakasleak azpimarra dezala ez daudela bi herrialde berdin. Hainbat alderdi izaten dituzte herrialdeek desberdin:a. Kokapena; batzuk itsasertzean daude, eta beste batzuk, barnealdean, itsasorako biderik gabe. b. Neurria; batzuk oso handiak dira, beste batzuk oso txikiak, tartekoak ere badaude Munduko
herrialderik handienak Errusia eta Txina dira. Eta beste muturrean, berriz, hiri-estatuak daude; herrialde osoa hiri bat baino ez direnak, alegia: Monako, Singapur eta Vatikano Hiria, besteak beste.
c. Forma; batzuk luzangak dira, beste batzuk trinkoak, beste zenbait zatikatuak Komeni da adibide batzuk aipatzea.
d. Mugak; batzuetan naturak berak fi nkatutako mugak dira (ibai bat, adibidez), eta beste batzuetan, muga artifi zialak (koordenatu geografi koen edo irudizko beste lerro batzuen bidez fi nkatuak).
Aipa daiteke herrialde batzuk duela gutxi sortuak direla (Afrikan, adibidez, Eritrea), eta beste batzuek, berriz, milaka urteko historia dutela (esaterako, Egiptok, hura ere Afrikan).
Surinam
JamaikaHaiti
Dominikar Errepublika
Costa Rica
KongokoErrepublika
Demokratikoa
Siria
Guyana FrantsesaGuyana
Santa Helena
Venezuela
Cook uhartedia
PolinesiaFrantsesa
Argentina
Bolivia
B r a s i l
Txile
Ekuador
Paraguai
Peru
Uruguai
Kanada
Guatemala
Mexiko
Dominika
Bahamak
Belize
Kolonbia
Kuba
El Salvador
Panama
Puerto Rico
Groenlandia
GhanaLiberia
Maroko
MendebaldekoSahara
Burkina FasoGinea
MaliMauritania
Senegal
Sierra Leona
GambiaDjibuti
Eritrea
Etiopia
Mongolia
Sudan
Uganda
Irak
IsraelJordania
Kazakhastan
Aljeria
Kamerun
AfrikaErdiko
Errepublika
Libia
Tunisia
Benin
Txad
Ekuatore GineaKiribati
Niger
NigeriaTogo
Egipto
Libano
A m e r i k e t a k oE s t a t uB a t u a k
I n d i a
Maldivak
Oman
SomaliaSri Lanka
Turkmenistan
Uzbekistan
Yemen
IranKuwait
SaudiArabia
Arabiar Emirerri Batuak
Afganistan
Kirgizistan
NepalPakistan
Tadjikistan
Bangladesh
Bhutan
Brunei
T x i n aJaponia
Ipar Korea
Palau
Filipinak
Hego Korea
Kanbodia
Laos
M a l a y s i a
Myanmar
Singapur
Thailandia
Vietnam
Mikronesia
Marianauharteak
Botswana
Burundi
Kenya
Tanzania
Zambia
Zimbawe
Komoreak
Lesotho
Malawi
Mozambike
HegoafrikakoErrep.
Swazilandia
Angola
KongoGabon
Namibia
Zeelanda Berria
Madagaskar
Maurizio
Seychelleak
I n d o n e s i a
Ekialdeko Timor
A u s t r a l i a
Nauru
Kaledonia Berria
Papua Ginea Berria Salomon
uharteak
Vanuatu
E r r u s i a rF e d e r a k u n d e a
0 1.200 2.400
km
H
I
EM
Ikus Europako mapa
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
133058 _ 0007-0060.indd 16133058 _ 0007-0060.indd 16 1/7/09 09:44:521/7/09 09:44:52
0 600 1.200
km
H
I
EM
ALTITUDEA(Metrotan)
2.000tik gora
1.000-2.000
0-500
Gailur nagusiak
500-1.000
Sakonunea
Afrika fisikoa
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
6.MAPA
133058 _ 0007-0060.indd 17133058 _ 0007-0060.indd 17 1/7/09 09:44:541/7/09 09:44:54
Nige
r ib
aia
NILO
IBAIA
Kongo
ibai
a
OR
AN
GE
IB
AIA
Za
mbe
zi i
ba
ia
ATLA
S M
EN
DIK
ATE
A
HO
GG
AR
ME
ND
IA
K
ME
ND
IKA
TE
A
KA
ME
RU
N
ME
ND
IA
TIB
ES
TI
ET
IOP
I A
R IF T
HA R
A N A
ME
ND
IKA
TE
A
AFR
IKA
KO
GO
I-OR
DO
KIA
LIB
IAK
O
BA
SA
MO
RTU
A
SA
HA
RA
KO
BA
SA
MO
RT
UA
Ko
ng
ore
na
rro
a
NU
BIA
KO
BA
SA
MO
RTU
A
DA
RFU
RR
EK
O
GO
I-OR
DO
KIA
RIF
T HA
RANA
Vict
oria
aint
zira
Tang
anyi
kaai
ntzi
ra
Mal
awi a
intz
ira
SO
MALI
AKO
PEN
INTS
ULA
Tx
ari
-Tx
ad
en
arr
oa
Txad
aint
zira
MA
DAG
AS
KAR
Tahat
3.0
03 m
Mitumba mendikatea
KA
LAH
AR
IB
AS
AM
OR
TU
A
ZIR
EN
AIK
APE
NIN
TSU
LA
Tubka
l4.1
65 m
Em
i K
ussi
3.4
15 m
Ras
Dash
an4.6
20 m
Ken
ya5.1
99 m
Kil
iman
jaro
5.8
95 m
Kam
erun
4.0
70 m
Thab
ana
3.4
82 m
Ka
rro
oH
an
dia
Ruw
enzo
ri5.1
19 m
Kar
isim
bi4.5
07 m
CAB
OVE
RD
EU
HAR
TEA
K
KO
MO
RE
UH
ARTE
AK
Me
di t
err
an
eo
its
as
oa
OZ
EA
NO
AT
LA
NT
IKO
A
IND
IAK
OO
ZE
AN
OA
KAN
AR
IAR
UH
ARTE
AK
EU
RO
PA
AS
IA
Gib
ralta
rko
itsas
arte
a
Espa
rtel
lurm
.
Cab
ove
rde
Palm
aslu
rmut
urra
Sao
Tom
e uh
arte
a
Gin
eako
golk
oa
Lpe
zlu
rmut
urra
Mar
cako
lurm
utur
ra
Espe
rant
zaO
nare
n lu
rmut
urra
San
ta M
aria
lurm
utur
ra
Mozamb
ikeko its
asartea
Ambr
elu
rmut
urra
Zanz
ibar
uha
rtea
Pem
ba u
hart
ea
Soko
tora
uhar
tea
Gua
rdaf
uilu
rmut
urra
Aden
go
golk
oa
Suez
koka
nala
Nilo
ibai
aren
delta
Sirt
eko
glok
oa
Gab
esko
glok
oa
Bon
lurm
utur
ra
Nig
er
iba
iare
na
rro
a
Turk
ana
aint
zira
Albe
rtai
ntzi
ra
Vict
oria
ur-ja
uzia
k
Mar
omok
otro
2.8
86 m
Uban
gi i
b.
Nilo Z
ur
ia
Nilo
Urdi
na
AFR
IKA
KO
GO
I-OR
DO
KIA
I t sa s
o G o
r ri a 0
60
01.2
00
km
HI
EM
Ekua
tore
a
Kan
tzer
tro
piko
a
Greenwicheko meridianoa
Kap
rikor
nio
trop
ikoa
ALT
ITU
DEA
(Met
rota
n) 2.0
00
tik g
ora
1.0
00
-2.0
00
0-5
00
Gai
lur
nagu
siak
50
0 -1
.00
0
Sak
onun
ea
Map
a la
ntze
ko ir
adok
izun
akLu
rrek
o ko
ntin
ente
guz
tieta
tik h
iruga
rren
han
dien
a da
Afr
ika:
ga
inaz
al k
ontin
enta
l oso
aren
%20 h
artz
en d
u. M
apak
Afr
ikak
o er
liebe
aren
for
ma
nagu
siak
aza
ltzen
ditu
. H
ura
lant
zen
hasi
aur
retik
, ko
men
i da
iraka
slea
k al
derd
i hau
ek a
zpim
arra
tzea
, ika
slee
i Afr
ikak
o er
liebe
aren
ele
men
tu n
agus
iak
azte
rtze
n et
a no
n da
uden
ikus
ten
lagu
ntze
ko.
Afrik
ako
map
a ik
usi h
utsa
reki
n, d
eiga
rria
egi
ten
da z
ein
erlie
be
zela
ia d
uen;
izan
ere
, goi
-ord
oki n
ahiz
ord
oki i
zuga
rria
k di
ra h
an
nagu
si. Al
timet
roar
i beg
iratu
z, o
har
daite
zela
alti
tude
rik h
edat
uena
0 m
etro
tik 5
00 m
etro
ra b
itart
ekoa
del
a. G
oi-o
rdok
ien
izen
ak
idaz
teko
, kol
ore-
desb
erdi
ntas
unez
bal
ia d
aite
zke
ikas
leak
. Al
titud
erik
txi
kien
eko
erem
uak
ibai
en a
rroe
tan
daud
e: K
ongo
, N
iger
eta
Nilo
ibai
en a
rroe
tan,
hai
n zu
zen.
Azp
imar
ratz
ekoa
da,
be
stal
de, N
ilo ib
aia
dela
mun
duko
ibai
rik lu
zeen
a: 6
.500 k
ilom
etro
tik
gora
ko lu
zera
du.
Oso
men
di-e
rem
u gu
txi d
aude
Afr
ikan
. B
arne
alde
an, H
ogga
r m
endi
ak e
ta T
ibes
ti m
endi
kate
a da
ude;
eta
kon
tinen
tear
en
mut
urre
tan,
ber
riz, A
tlas
men
dia,
ipar
-men
deba
ldea
n, e
ta
Dra
kens
berg
men
dia,
heg
o-ek
iald
ean.
Irak
asle
ak la
gun
diez
aiel
a ik
asle
ei k
ontin
ente
ko m
endi
-tont
orrik
gar
aien
a no
n da
goen
aur
kitz
en: K
ilim
anja
ro s
umen
dia,
ale
gia
(5.8
95 m
etro
).
Iraka
slea
k oh
arta
raz
ditz
ala
ikas
leak
Afr
ikak
o ko
stal
dea
zuze
n sa
mar
ra d
ela:
sar
gune
nah
iz ir
teng
une
gutx
ikoa
, ale
gia.
Aip
a di
tzal
a ko
stal
deko
zen
bait
elem
entu
gar
rant
zits
u; e
sate
bat
erak
o,
haue
k: E
sper
antz
a O
nare
n lu
rmut
urra
eta
Cab
o Ve
rde
lurm
utur
ra,
Gin
eako
eta
Ade
ngo
golk
oak,
Som
alia
ko p
enin
tsul
a, e
ta
Mad
agas
kar,
kont
inen
teko
uha
rter
ik h
andi
ena
(heg
o-ek
iald
ean
dago
, Ind
iako
oze
anoa
n).
Azal
die
zaie
la ik
asle
ei S
ahar
a de
la m
undu
ko b
asam
ortu
rik
hand
iena
, eta
adi
eraz
dez
ala
zer-n
olak
o er
emu
zaba
la h
artz
en
duen
(9 m
ilioi
kilo
met
ro k
oadr
o di
tu). E
san
deza
la, h
alab
er,
oasi
han
diak
dau
dela
han
, eta
aza
l dez
ala
zer
dire
n oa
siak
: ba
sam
ortu
etan
izan
ohi
dire
n be
rdeg
unea
k di
ra, e
ta la
ndar
etza
m
odu
iraun
korr
ean
hazt
eko
adin
a ur
izat
en d
ute.
2
009 Z
ubia
Edi
toria
la, S
. L.
/ S
antil
lana
Edu
caci
n, S
. L.
San
tilla
nako
Kar
togr
afi a
Zer
bitz
uak
133058 _ 0007-0060.indd 18133058 _ 0007-0060.indd 18 1/7/09 09:44:551/7/09 09:44:55
0 600 1.200
km
H
I
EM
Afrika politikoa
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
7.MAPA
133058 _ 0007-0060.indd 19133058 _ 0007-0060.indd 19 1/7/09 09:44:551/7/09 09:44:55
2
009 Z
ubia
Edi
toria
la, S
. L.
/ S
antil
lana
Edu
caci
n, S
. L.
San
tilla
nako
Kar
togr
afi a
Zer
bitz
uak
OZ
EA
NO
AT
LA
NT
IKO
A
IND
IAK
OO
ZE
AN
OA
Me
di t
err
an
eo
its
as
oa
I t sa s
o G o
r ri a
San
ta H
elen
a
Cab
o Ve
rdek
o Er
rep.
Bol
iK
osta
Gha
naLi
beri
a
Mar
oko
Men
deba
ldek
oSah
ara
Bur
kina
Fas
oG
inea
Gin
ea B
issa
u
Mal
iM
auri
tani
a
Sen
egal
Sie
rra
Leon
a
Gam
bia
Djib
uti
Erit
rea
Etio
pia
Sud
an Uga
nda
Alje
ria
Kam
erun
Afr
ika
Erdi
koEr
repu
blik
a
Libi
a
Tuni
sia
Ben
in
Txad
Ekua
tore
Gin
ea
Nig
er
Nig
eria
Sao
Tom
e et
a P
rinc
ipe
Togo
Egip
to
Som
alia
Bot
swan
a
Bur
undi
Ken
yaR
uand
a Tan
zani
a
Zam
bia
Zim
baw
e
Kom
orea
k
Leso
tho
Mal
awi
Moz
ambi
ke
Heg
oafr
ikak
oEr
rep.
Swaz
iland
ia
Ang
ola
Kon
go
Kon
goko
Erre
publ
ika
Dem
okra
tiko
a
Gab
on
Nam
ibia
Mad
agas
kar
Seyc
helle
ak
060
01.2
00
km
HI
EM
Kap
rikor
nio
trop
ikoa
Ekua
tore
a
Kan
tzer
tro
piko
a
Greenwicheko meridianoa
Map
a la
ntze
ko ir
adok
izun
akAf
rikak
o bi
ztan
leen
ban
aket
a po
litik
oa a
zaltz
en d
u m
apak
.
Ikas
leek
jaki
ngo
dute
her
riald
e ba
tzuk
non
dau
den:
opo
rret
an iz
an
dire
lako
, han
jaio
ak d
irela
ko, d
okum
enta
len
bat
ikus
i dut
elak
o
Iraka
slea
k es
ka d
ieza
iela
idaz
teko
her
riald
e ho
rien
izen
a.
Ger
o, e
ska
diez
aiel
a bi
latz
eko
non
daud
en h
erria
lder
ik h
andi
enak
, iz
en g
uztia
k di
tuen
map
az b
alia
tuz:
Her
rial
deak
Aza
lera
(km
2-ta
n)
1.
Sud
an2.5
05.8
10
2.
Alje
ria2.3
81.7
40
3.
Kon
goko
Err
epub
lika
Dem
okra
tikoa
2.3
45.4
10
4.
Libi
a1.7
59.5
40
5.
Txad
1.2
84.0
00
6.
Nig
er1.2
67.0
00
7.
Ango
la1.2
46.7
00
8.
Mal
i1.2
40.0
00
9.
Heg
oafr
ikar
Err
epub
lika
1.2
19.9
12
10.
Etio
pia
1.1
27.1
27
Iraka
slea
k ga
lde
diez
aiel
a ik
asle
ei z
er h
erria
ldek
osa
tzen
dut
en
Mag
reb
derit
zogu
na. Az
al d
ezal
a m
agre
b hi
tzak
Egu
zkia
sar
tzen
de
n le
kua
adie
razt
en d
uela
ara
bier
az; h
ots,
Afr
ikak
o al
derik
m
ende
bald
ekoe
na. Et
a he
rria
lde
haue
k os
atze
n du
te h
ura:
M
arok
ok, A
ljeria
k, T
unis
iak
eta
Libi
ak. Es
ka d
ieza
iela
ikas
leei
m
argo
tzek
o he
rria
lde
horie
k, b
erde
z, e
ta a
zaltz
eko,
lege
nda
bate
n bi
dez,
zer
adi
eraz
ten
duen
kol
ore
horr
ek.
133058 _ 0007-0060.indd 20133058 _ 0007-0060.indd 20 1/7/09 09:44:561/7/09 09:44:56
0 600 1.200
km
20
60
H
I
EM
ALTITUDEA(Metrotan)
1.500etik gora
1.000-1.500
Gailur nagusiak
500-1.000
0-1000
Sakonunea
Asia fisikoa
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
8.MAPA
133058 _ 0007-0060.indd 21133058 _ 0007-0060.indd 21 1/7/09 09:44:571/7/09 09:44:57
SI
BE
RI
A
KA
SPIA
RIT
SA
SO
AR
EN
SAK
ON
UN
EA
AN
ATO
LIAKO
PEN
INTS
ULA AR
AB
IAK
OPEN
INTS
ULA
MALA
KAK
OIT
SAS
AR
TEA
HIN
DU
STA
NG
OPEN
INTS
ULA
IND
OTX
INAK
OPEN
INTS
ULA
IN
DO
NE
SI
A
MA
LDIV
AU
HAR
TEAK
FILI
PIN
A U
HAR
TEA
K
MO
LUK
A U
HAR
TEAK
KAM
TXAT
KA
PEN
INTS
ULA
JAPO
NIA
KO
ARTX
IPEL
AGO
A
GO
BI
BA
SA
MO
RTU
AKO
REAK
OPEN
INTS
ULA
AR
AB
IAK
O
BA
SA
MO
RT
UA
Dec
can
goi-o
rdok
ia
Aral
itsas
oa
Txin
ako
Ord
oki
Ha
nd
ia
Bal
kash
aint
zira
Bai
kal
aint
zira
Sta
no
vo
im
en
dia
k
PAM
IR
GO
I-O
RD
OK
IA
TIB
ETE
KO
GO
I-OR
DO
KIA
Iran
go
goi-o
rdok
ia
Alt
ai
me
nd
iak
Tia
n
me
nd
iak
Len
a ib
aia
Hin
du
K
ush
Verk
hoia
nsk
men
diak
Ko
l im
am
en
dia
k
Ber
ing
itsas
arte
a
Zagros mend
iak
Si khote me
nd i ak
KURIL UHARTEAK
Naro
dnaia
1.8
94
m
Za
rdk
uh4.5
47
m
Pob
edi
7.4
39
m
Eve
rest
8.8
50
m
Ism
ail
Som
oni
7.4
95
m K2
8.6
16
mK
un
lun
m
en
dia
k
Am
ur
iba
i a
Nand
a D
evi
7.8
16
mH
IM
AL
AI
A
Iba
i H
oria
Ibai
Urd
ina
/Ya
ng
zi
Sik
ian
g i
ba
ia
Mek o
n g ib
a ia
Gange
s ib
aia
In
dus ib
aia
Persiako g
olkoa
Tigr
i s iba i a
URAL
MEN
D
IAK
Ob i
ibaia
Ir
tish ib a
ia
Jenis ei i
ba
ia
Itsa
so B
elt
za
Kaspiar itsasoa
KA
UKAS
O
Amu Dar ia
i ba i
a
Sir Da
ria ibaia
Itsaso Gorria
Eufrates i
b ai a
Japo
niak
oit
saso
a
Lopa
tka
lurm
uturr
a
Shik
oku
uhar
tea
Hok
kaid
ouh
arte
a
Sakh
alin
uhar
tea
Hon
shu
uhar
tea
Fujiy
ama
3.7
76
m
Ky
sh
uhar
tea
Form
osa
uhar
tea
Luzo
nuh
arte
a
Ka
rait
saso
a
Okh
otsk
eko
itsa
soa
Ber
ing
itsa
soa
Itsa
soH
oria
Ekia
ldek
o Tx
inak
oit
saso
a
Heg
oald
eko
Txin
ako
itsa
soa
Filip
inet
ako
itsa
soa
Sum
atra
uha
rtea
Hai
nand
aouh
arte
a
Bor
neo
uhar
tea
Cele
bes
uhar
tea
Min
dana
o uh
arte
a
Java
uha
rtea
Tim
oruh
arte
a
Ben
gala
kogo
lkoa
Tha
iland
iako
golk
oaZe
ilan
uhar
tea
Mala
kako
itsas
a rte
a
Om
ango
gol
koa
Hin
du
K
ush
Mendeba
ldeko G h
at s
Com
orin
lurm
uturr
a
Brahmaput
ra i
baia
Luzo
ngo
itsa
sart
eaKoreak
o itsas
artea
EU
RO
PA
060
01.2
00
km
20
20
120
60
HI
EM
IND
IAK
O
OZ
EA
NO
A
OZ
EA
NO
BA
RE
A
OZ
EA
NO
AR
TIK
OA
Ara
bia
ko
itsa
soa
Ekua
tore
a
Kap
riko
rnio
tro
pik
oa
Kan
tzer
tro
piko
a
Med
iter
raneo
itsa
soa
Itsa
soH
ila ALT
ITU
DEA
(Met
rota
n) 200
0tik
gor
a
1.0
00
-20
00
Gai
lur
nagu
siak
50
0-1
.00
0
0-5
00
Sak
onun
ea
2
009 Z
ubia
Edi
toria
la, S
. L.
/ S
antil
lana
Edu
caci
n, S
. L.
San
tilla
nako
Kar
togr
afi a
Zer
bitz
uak
Map
a la
ntze
ko ir
adok
izun
akLu
rrek
o ko
ntin
ente
rik h
andi
enek
o er
liebe
aren
for
ma
nagu
siak
ad
iera
zten
ditu
map
ak. As
iak,
izan
ere
, 44 m
ilioi
kilo
met
ro k
oadr
otik
go
rako
aza
lera
du.
Iraka
slea
k oh
arta
raz
ditz
ala
ikas
leak
zer
k os
atze
n du
ten
Asia
: al
de b
atet
ik, m
asa
kont
inen
tal h
andi
bat
ek; be
stet
ik, u
hart
e ug
arik
(e
sate
rako
, Zei
lan
eta
Form
osa)
; et
a az
keni
k, z
enba
it uh
arte
dik
(bes
teak
bes
te, F
ilipi
nak,
Indo
nesi
a et
a Ja
poni
a).
Lehe
nik
eta
behi
n, A
sia
ingu
ratz
en d
uten
oze
anoe
n iz
ena
idat
zi
beha
r du
te ik
asle
ek. Ip
arra
ldea
n, O
zean
o Ar
tikoa
du
Asia
k m
uga;
ek
iald
ean,
Oze
ano
Bar
ea; et
a he
goal
dean
, Ind
iako
oze
anoa
. B
esta
lde,
Sue
zko
kana
lak
bere
izte
n di
tu A
sia
eta
Afrik
a; A
sia
eta
Euro
pa, b
erriz
, Ura
l men
diek
eta
Kau
kaso
men
dika
teak
; et
a As
ia e
ta A
mer
ika,
Ber
ing
itsas
arte
ak, i
par-e
kial
dean
,.
Ikas
leak
oha
r da
iteze
la, a
ltim
etro
aren
lagu
ntza
z, e
rem
u ga
rai
sam
arra
k di
tuel
a As
iak.
Tib
et g
oi-o
rdok
ia d
a az
pim
arra
tzek
oa,
mun
duko
gar
aien
a da
eta
. G
oi-o
rdok
ien
ingu
ruan
sek
ulak
o or
doki
ak
daud
e; e
sate
bat
erak
o, S
iber
ia, i
par-m
ende
bald
ean,
eta
Txi
nako
O
rdok
i Han
dia.
Oro
har
, iba
i han
diek
zeh
arka
tzen
ditu
zte
ordo
ki
horie
k: G
ange
s et
a Ya
ngzi
ibai
ek, a
dibi
dez.
Ere
mur
ik g
arai
ena
Him
alai
a m
endi
kate
a da
: ha
ntxe
dag
o Ev
eres
t, Lu
rrek
o m
endi
-to
ntor
rik g
arai
ena,
8.8
50 m
etro
koa.
Sak
onun
e na
gusi
ak K
aspi
ar it
saso
an, I
tsas
o H
ilean
eta
Ara
l its
asoa
n da
ude.
Itsa
so H
ileko
sak
onun
ea d
a, h
ain
zuze
n, L
urre
an
dire
n gu
ztie
tan
sako
nena
: 395 m
etro
ditu
, its
as m
aila
tik b
eher
a,
jaki
na.
Kos
tald
eko
elem
entu
ei d
agok
iene
z, h
auek
dira
azp
imar
raga
rrie
nak:
pe
nint
sule
i dag
okie
nez,
Ana
tolia
, Hin
dust
an, I
ndot
xina
eta
Ara
biak
o pe
nint
sula
, eta
gol
koei
dag
okie
nez,
Per
siak
oa e
ta B
enga
lako
a.
ZAIL
TASU
NA
K
Ikas
leei
mai
z za
ila e
gite
n za
ie s
akon
unea
k ze
r di
ren
uler
tzea
; ho
ts, i
tsas
mai
latik
beh
era
dago
en e
rlieb
e za
tia e
do h
aren
in
guru
koa
izen
datz
eko
erab
iltze
n de
la ja
betz
ea.
133058 _ 0007-0060.indd 22133058 _ 0007-0060.indd 22 1/7/09 09:44:571/7/09 09:44:57
e180
60
0 600 1.200
km
H
I
EM
Mediterraneo
Itsasoa
Asia politikoa
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
9.MAPA
133058 _ 0007-0060.indd 23133058 _ 0007-0060.indd 23 1/7/09 09:44:581/7/09 09:44:58
Isra
el
Kan
bodi
a
Indi
a
Mon
golia
Sir
ia
Laos
Vie
tnam
Nep
al
Filip
inak
Kuw
ait
Qat
ar
Bru
nei
Indo
nesi
a
Uzb
ekis
tn
Mya
nmar
Sin
gapu
ra
Kuw
ait
Arm
enia
Txin
a
Erru
siar
Fed
erak
unde
a
Iran
Kaz
akha
stan
Sau
di A
rabi
a
Turk
ia Ira
k
Paki
stan
Yem
en
Afg
anis
tan
Om
an
Thai
land
ia
Turk
men
ista
n
Uzb
ekis
tan
Japo
nia
Papu
aG
inea
Ber
ria
Mal
aysi
a
Kir
gizi
stan
Jord
ania
Tadj
ikis
tan
Ipar
Kor
ea
Ban
glad
esh
Geo
rgia
Sri
Lan
ka
Ekia
ldek
o Ti
mor
Sey
chel
leak
Mal
diva
k
Coc
oChr
istm
as u
hart
ea
Bah
rain
Liba
no
Ara
biar
Emir
erri
Bat
uak
Bhu
tan
Heg
oK
orea
Aze
rbai
jan
120
60
060
01.2
00
km
IND
IAK
O
OZ
EA
NO
A
OZ
EA
NO
BA
RE
A
OZ
EA
NO
AR
TIK
OA
Ara
bia
ko
itsa
soa
Ekua
tore
a
Kan
tzer
tro
piko
a
Zirkulu pola
r art ik
oa
180
HI
EM
2
009 Z
ubia
Edi
toria
la, S
. L.
/ S
antil
lana
Edu
caci
n, S
. L.
San
tilla
nako
Kar
togr
afi a
Zer
bitz
uak
Map
a la
ntze
ko ir
adok
izun
akAs
iako
biz
tanl
een
bana
keta
pol
itiko
a az
altz
en d
u m
apak
.
Azpi
mar
ratz
ekoa
da
Lurr
eko
kont
inen
terik
han
dien
a de
la A
sia.
Eg
oki i
ritzi
z ge
ro, i
raka
slea
k ad
iera
z de
zala
non
dau
den
map
an
mun
duko
her
riald
erik
han
dien
etak
o ba
tzuk
; es
ate
bate
rako
, Er
rusi
a, T
xina
eta
Indi
a. A
zpim
arra
dez
ala,
bes
tald
e, b
ai E
rrus
iak
bai T
urki
ak A
sian
ditu
ztel
a be
rez
lurr
alde
geh
iena
k, b
aina
hal
a er
e,
Euro
pako
est
atut
zat
hart
zen
dire
la.
Map
an g
arbi
ikus
ten
da A
sia
osat
zen
dute
n he
rria
lde
gehi
enak
Ip
ar h
emis
ferio
an d
aude
la; ek
uato
retik
gor
a, a
legi
a.
Ikas
leak
oha
r da
iteze
la h
erria
lde
batz
uk h
ainb
at u
hart
ez o
satu
ta
daud
ela.
Indo
nesi
a, a
dibi
dez,
3.0
00 u
hart
ek b
aino
geh
iago
k os
atze
n du
te. Eg
oki i
ritzi
z ge
ro, i
raka
slea
k es
ka d
ieza
ieke
ik
asle
ei a
dier
azte
ko z
er b
este
her
riald
e di
ren
uhar
tedi
ak
(esa
tera
ko, J
apon
ia).
XIX.
men
dear
en b
ukae
ran,
Eur
opak
o ze
nbai
t he
rria
ldek
Asi
aren
pa
rte
bat
bana
tu z
uten
ber
en a
rtea
n; b
atez
ere
, Brit
aini
a H
andi
ak
eta
Fran
tzia
k. G
ero,
1945. ur
tetik
eta
hiru
roge
ita h
amar
reko
ha
mar
kada
ra b
itart
ean,
Asi
ako
herr
iald
e ha
iek
inde
pend
entz
ia
lort
u zu
ten.
Iraka
slea
k az
al d
ieza
iela
ikas
leei
Asi
an s
ortu
zire
la g
ure
plan
etak
o le
hen
zibi
lizaz
ioak
.
133058 _ 0007-0060.indd 24133058 _ 0007-0060.indd 24 1/7/09 09:45:001/7/09 09:45:00
0 800 1.600
km
H
I
EM
ALTITUDEA(Metrotan)
1.500etik gora
1.000-1.500
0-500
Gailur nagusiak
500-1.000
2
00
9 Z
ubia
Edi
toria
la, S
. L.
/ S
antil
lana
Edu
caci
n, S
. L.
San
tilla
nako
Kar
togr
afi a
Zer
bitz
uak
Amerika fisikoa10.MAPA
133058 _ 0007-0060.indd 25133058 _ 0007-0060.indd 25 1/7/09 09:45:031/7/09 09:45:03
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
BA
HAM
AU
HAR
TEAK
AM
AZ
ON
AS
IB
AIA
Bo
liv
iak
og
oi-
ord
ok
ia
PA
MP
AGuy
anet
ako
men
digu
nea
Sao
Tom
elu
rmut
urr
a
Titik
aka
aint
zira
Am
az
on
iak
o o
rdo
kia
YU
CAT
N
PEN
INTS
ULA
AIN
TZIR
AH
AN
DIA
K
Har
tzar
enAi
ntzi
raH
andi
a
Eskl
aboe
nA
intz
ira
Han
dia
Win
nip
egai
ntzi
ra
Mic
higa
nai
ntzi
ra
Sup
erio
rai
ntzi
raH
uron
aint
zira
LAB
RAD
OR
PEN
INTS
ULA
FLO
RID
AK
OPEN
INTS
ULA
Gro
enla
ndia
ANTI
LLA
UH
ARTE
AK
CO
LOR
ADO
BAS
AMO
RTU
A
GAL
APAG
OAK
MA
LVIN
AU
HAR
TEAK
MAT
O G
RO
SS
OG
OI-O
RD
OK
IA
6.1
94
mM
cKin
ley
Whi
tney
4.4
18
m
Tehu
ante
pece
kois
tmoa
Ori
zaba
men
dia
5.7
00
m
Chi
mbo
razo
6.2
67
m
Hua
scar
n6
.76
8 m
Igu
azuk
our
-jau
ziak
Illim
ani
6.6
82
m
Ojo
s de
lS
alad
o6
.86
3 m
Saj
ama
6.5
20
m
Ala
skak
o
men
dika
tea
Yuko
n i
ba
ia
M
ack
enzie ibaia
Or
do
ki
ha
nd
ia
k
M EN D
I HA R
R I TS U
A K
Appalac
he men
diak
Hego
alde
ko S
ierr
a M
adre
Miss
our i
i ba i
aMiss
is sippi ibaia
Orinoko
ib
aia
ATACAMAKO BASAMORTUA
So F
rancis
co ib
aia
Para
n
ibai
a
Paraguai
iba
ia
Popo
cat
pelt
sum
endi
a5
.45
2 m
Pana
ma
kois
tmoa
SU
AR
EN
LU
RR
ALD
EA
Mag
alla
nes
itsa
sart
ea
Maria
s lu
rmutu
rra
Ari
cako
golk
oa
So
Roqu
elu
rm.
Trin
idad
eta
Tob
ago
uhar
tea
Horn
os
lurm
uturr
a
Aco
ncag
ua6
.96
0 m
Ro
de la
Pla
ta
PATAG
ONIA
ANDE MENDIAK
Ora
nge
lurm
uturr
a
Gre
nada
uha
rtea
Antig
ua e
ta B
arbu
da u
hart
eaPu
erto
Ric
ouh
arte
aJa
mai
kauh
arte
a
Kub
auh
arte
aH
ispa
niol
a uh
arte
aM
exik
oko
golk
oa
Hatt
eras
lurm
utu
rra
San
Luca
slu
rmut
urr
a
Mend
ocin
olu
rmut
urr
a
Farv
el
lurm
uturr
a
Vanc
ouve
ruh
arte
a
Tern
ua u
hart
ea
Ala
skak
ogo
lkoa
Ka
rib
e i
tsa
so
a
La
bra
do
rit
sa
so
a
Be
au
fort
itsa
so
a
Hud
son
bad
iaBaf
finba
dia
Dav
isits
asa
rtea
Sa
n Lo
renz
o ibai
a
Ber
ing
itsas
arte
a
Be
rin
git
sa
so
a
ALA
SK
AK
OPEN
INTS
ULA
Baf
finuh
arte
a
Mag
dalena ibaia
R.
Bra
vo
Colora
do i
baia
Mex
ikok
o go
lkoa
Kalifor
niako
golko
a
Nia
gara
kour
-jau
ziak
Sier
ra M
adre
Ohio
ibai
a
Zirkulu polar
artikoa
080
01.6
00
km
HI
EM
Kan
tzer
tr o
piko
a
Kap
rikor
nio
trop
ikoa
Ekua
tore
a
OZ
EA
NO
AT
LA
NT
IKO
A
OZ
EA
NO
BA
RE
A
OZ
EA
NO
AR
TIK
OA Zi
rkul
u po
lar
anta
rtik
oa
ALT
ITU
DEA
(Met
rota
n) 1.5
00
etik
gor
a
1.0
00
-1.5
00
De
0 a
50
0
Gai
lur
nagu
siak
50
0-1
.00
0
Map
a la
ntze
ko ir
adok
izun
akAm
erik
ako
erlie
bear
en for
ma
nagu
siak
ikus
ten
dira
map
an. Kom
eni
da ir
akas
leak
ald
erdi
hau
ek a
zpim
arra
tzea
eta
aza
ltzea
:
Sei
kon
tinen
teet
atik
big
arre
n ha
ndie
na d
a Am
erik
a.
Bi h
emis
ferio
ak h
artz
en d
itu: Ip
ar h
emis
ferio
a et
a H
ego
hem
isfe
rioa.
Hiru
ere
mu
geog
rafi k
o na
gusi
ber
eizt
en d
ira A
mer
ikan
:
Ip
ar A
mer
ika;
Ala
skak
o pe
nint
sula
tik T
ehua
ntep
ecek
o is
tmor
a bi
tart
eko
erem
ua d
a.
Er
dial
deko
Am
erik
a; T
ehua
ntep
ecek
o is
tmot
ik P
anam
ako
istm
ora
bita
rtek
o er
emua
da.
Irak
asle
ak e
raku
ts d
ieza
iela
ikas
leei
map
an
non
daud
en A
ntill
a uh
arte
ak: K
arib
e its
asoa
ren
eta
Oze
ano
Atla
ntik
oare
n ar
tean
dau
den
hain
bat
uhar
te d
ira, e
ta e
rem
u ho
rri
guzt
iari
ere
Kar
ibe
derit
zo.
H
ego
Amer
ika;
Pan
amak
o is
tmot
ik H
orno
s lu
rmut
urre
ra b
itart
eko
erem
ua d
a.
Hon
a he
men
Am
erik
ako
erlie
bear
en e
lem
entu
nag
usia
k (k
omen
i da
map
an n
on d
aude
n ad
iera
ztea
):
M
endi
-ard
atz
hand
i bat
. Ira
kasl
eak
adie
raz
deza
la n
on d
agoe
n m
apan
kon
tinen
tear
en m
ende
bald
ean
ipar
rald
etik
heg
oald
era
doan
men
di-a
rdat
za. H
arta
n, a
zpim
arra
tzek
oak
dira
M
endi
Har
ritsu
ak, H
egoa
ldek
o S
ierr
a M
adre
men
dile
rroa
eta
An
de m
endi
ak.
O
rdok
i han
diak
, erd
iald
ean.
Irak
asle
ak a
dier
az d
ezal
a no
n da
uden
map
an Ip
ar A
mer
ikak
o O
rdok
i Han
diak
eta
, Heg
o Am
erik
an, A
maz
onia
ko o
rdok
ia.
Ze
nbai
t m
endi
kate
, kon
tinen
tear
en e
kial
dean
. H
ala
nola
, Ap
pala
chea
k et
a G
uyan
etak
o m
endi
gune
a.
133058 _ 0007-0060.indd 26133058 _ 0007-0060.indd 26 1/7/09 09:45:031/7/09 09:45:03
duras
70
180
20
20
0 800 1.600
km
0 400
km
H
I
EM
Amerika politikoa
2
00
9 Z
ubia
Edi
toria
la, S
. L.
/ S
antil
lana
Edu
caci
n, S
. L.
San
tilla
nako
Kar
togr
afi a
Zer
bitz
uak
11.MAPA
133058 _ 0007-0060.indd 27133058 _ 0007-0060.indd 27 1/7/09 09:45:041/7/09 09:45:04
2009 Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educacin, S. L. Santillanako Kartografi a Zerbitzuak
El S
alva
dor
Guy
ana
Fran
tses
a
Guy
ana
Sur
inam
Vene
zuel
a
Arg
enti
na
Bol
ivia
Bra
sil
Txile
Ekua
dor
Par
agua
i
Per
u
Uru
gua
i
Kan
ada
Gua
tem
ala
Mex
iko
Bel
ize
Kol
onbi
a
Cos
taR
ica
Hon
dura
sN
ikar
agua
Pan
ama
Am
erik
etak
oEs
tatu
Bat
uak
dura
s
70
180
20
20
080
01.6
00
km
040
0
km
HI
EM
OZ
EA
NO
BA
RE
A
OZ
EA
NO
AT
LA
NT
IKO
A
OZ
EA
NO
AT
LA
NT
IKO
A
Kub
a
Hai
tiDom
inik
arEr
repu
blik
a
Jam
aikaBah
amas
Dom
inic
a
San
ta L
uca
Ant
igua
y
Bar
buda
Pue
rto
Ric
o
Gro
enla
ndia
Map
a la
ntze
ko ir
adok
izun
akAm
erik
a ze
r es
tatu
k os
atze
n du
ten
adie
razt
en d
u m
apak
.
Map
a po
litik
oa la
ntze
n ha
si a
urre
tik, a
uker
a po
lita
da k
ontin
ente
ari
izen
a no
ndik
dat
orki
on a
zaltz
ea. H
ain
zuze
n er
e, A
mer
iko
Vesp
uzio
iz
enek
o its
asgi
zona
ri zo
r di
o; iz
an e
re, M
undu
Ber
rira
egin
dako
bi
daie
tako
bat
ean
Bra
silg
o et
a Ar
gent
inak
o ko
stal
deak
azt
ertu
zi
tuen
, eta
hai
en m
apa
geog
rafi k
oak
egin
. H
orre
gatik
, its
asgi
zon
hare
n oh
oret
an, A
mer
ika
jarr
i zio
ten
izen
a ko
ntin
ente
har
i.
Giz
arte
aren
eta
kul
tura
ren
ikus
pegi
tik, h
iru e
rem
u ha
ndi b
erei
zten
di
ra A
mer
ikan
. Ira
kasl
eak
adie
raz
deza
la n
on d
aude
n m
apan
:
Am
erik
a an
glos
axoi
a. K
anad
ak e
ta E
stat
u B
atue
k os
atze
n du
te,
eta
azpi
mar
ratz
ekoa
da
mun
duko
esk
uald
erik
gar
atue
neta
ko b
at
dela
, eko
nom
iare
n al
detik
.
Ib
eroa
mer
ika.
Am
erik
ako
gain
erak
o he
rria
ldee
k os
atze
n du
te.
Oro
har
, Esp
aini
aren
eta
Por
tuga
len
kolo
niak
izan
dira
lurr
alde
ha
iek
guzt
iak,
eta
Am
erik
a an
glos
axoi
a ba
ino
pobr
eago
ak e
ta
giza
rte-
araz
o la
rri u
garik
oak
dira
den
ak. Ai
patz
ekoa
k di
ra, b
este